By Author | [ A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z | Other Symbols ] |
By Title | [ A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z | Other Symbols ] |
By Language |
Download this book: [ ASCII ] Look for this book on Amazon Tweet |
Title: Hermano kaj Doroteo - Eposo idilia Author: Goethe, Johann Wolfgang von Language: Esperanto As this book started as an ASCII text book there are no pictures available. *** Start of this LibraryBlog Digital Book "Hermano kaj Doroteo - Eposo idilia" *** book was produced from scanned images of public domain material from the Google Books project.) INTERNACIA MONDLITERATURO Kolekto de la plej famaj verkoj el Äiuj naciaj literaturoj FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG / 1922 ESPERANTO-FAKO J. W. v. GOETHE HERMANO KAJ DOROTEO Eposo idilia El la germana originalo tradukis Benno Küster 2a, korektita eldono [devizo: Ni fosu nian sulkon] FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG / 1922 ESPERANTO-FAKO ÄIUJ RAJTOJ ESTAS REZERVATAJ COPYRIGHT 1922 BY FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG PRESEJO BREITKOPF & HÃRTEL, LEIPZIG AntaÅparolo. Depost la jaro 1790 Goethe travivis periodon, dum kiu Äesis lia kapableco kaj ankaÅ lia emo, krei kiel verkisto de dramoj. Li okupis sin nun--precipe sub la influo de sia nova amiko Schiller--pri la eposa poezio. Krome li nun havis personajn interrilatojn kun Joh. H. VoÃ, la tradukinto de Homer-o, kaj mem studis la Homer-an poezion. En Äi tiu âeposa periodoâ (1796-97) naskiÄis la Germana eposo âHermann und Dorotheaâ, la unua pli granda poeziaĵo, kiu estas signifa por la amikeco de Goethe kaj Schiller. Äi estas poezia produktaĵo, nepre specife Germana, en antikva formo, pri kiu Äiuj konsentas, ke Äi estas unu el la plej eminentaj verkoj ne nur de Goethe kaj de la Germana literaturo, sed de la tuta mondliteraturo. Schiller esprimis sian opinion pri Äi tiu poemo (la 20an de aÅgusto 1797) per jenaj vortoj: âmi nun denove legis la poemon kun la Äiam nova, nemalfortigebla impreso kaj kun nova kortuÅeco; Äi estas nepre perfekta en sia speco, Äi estas, kvankam pasia-patosa, tamen alloga en la plej alta grado, resume, Äi estas bela, kion ajn oni volas esprimi per Äi tiu vortoâ. Äu la anoj de negermanaj popoloj legos Äin same impresataj? Certe jam ankaÅ multaj Germanoj ne havos la tutan Äarmplenan impreson de la poemo, se ili ne konas kaj sentas la Äarmon de la Homer-a poezio. Kaj Äiu, kiu volas havi la plenan Äuon de Hermano kaj Doroteo nature devas legi la poemon en la lingvo de la Germana originalo. Tamen traduko en Esperanto pli multe ol tradukoj en aliaj lingvoj, kiuj ne kapablas imiti la formon de la heksametra verso, donos la eblecon, iomete senti la Äarmojn de la Germana eposo. Pro tio mi forigis Äiujn dubojn kaj metis Äi tiun verkon--ânepre perfektan (laÅ Schiller) en sia specoâ--en la unuan lokon de la nova âMondliteraturoâ, eldonota laÅ la plano de la eldonejo F. Hirt kaj filo. * * * * * La traduko de Hermano kaj Doroteo unuafoje aperis en la jaro 1911, verkita de nia Germana samideano Benno Küster, kiun subtenis dum la presigo la redaktoroj Mangelsdorf kaj Hoen. Mangelsdorf aldonis âpostparolonâ, el kiu mi nur citas jenajn vortojn: âB. Küster certe mem pruviÄis poeto, esperantigante tiun verkon.â Mi konsentas Äi tiun juÄon kaj dankeme rememoras la Äefajn datojn el la vivo de Benno Küster. -- Li naskiÄis la 9an de julio 1861 en Wildeshausen (Oldenburg) kaj mortis kiel kalkulkonsilanto post longa malsano la 24an de oktobro 1916 en BreslaÅ. Li fariÄis Esperantisto jam dum sia antaÅa restado en Görlitz, kie li, en malgranda rondo, tre diligente studis nian lingvon kaj per korespondado amike interrilatiÄis precipe kun Anglaj kaj Rusaj samideanoj. Li estis kunlaboranto de la âRevuoâ kaj de la âVagabondoâ. Dum sia partopreno al la Dresden-a internacia kongreso li interkonatiÄis kun D-ro Zamenhof, kiu kuraÄigis lin, eldoni la tradukon de Hermano kaj Doroteo. Jam depost la jaro 1910 Küster malsaniÄis kaj restis malsana Äis sia morto. * * * * * Tradukante la Germanan eposon, Küster--kun sendube laÅdinda gusto--ne imitis la heksametran verson de Goethe, kiu--laÅ maniero taÅga por la Germana, sed ne por la Esperanta poezio--almiksas kvazaÅ-spondeojn (â â) kaj -troÄ¥eojn (â â) al la daktiloj (â â â). Küster uzis nur daktilojn. -- Mi Äi tie ne volas paroli pri la fakto, ke en Esperanto (ankaÅ ne en la Germana lingvo) ne ekzistas âdaktilojâ â â â en la senco de la greka kaj latina lingvoj, Äar nia lingvo havas nek longedaÅrajn nek mallongedaÅrajn silabojn. Tamen Äi havas akcentatajn kaj ne akcentatajn silabojn kaj krom tio aliajn kun Åvebanta akcento. Do, oni en Esperanto povas imiti la formojn de la antikvaj, klasikaj versoj. Küster konsekvente kaj senerare formis pure daktilajn heksametrojn âÌ â â âÌ â â âÌ â â âÌ â â âÌ â â âÌ â -- procedo des pli admirinda, Äar la manko de unusilabaj vortoj (krom la personaj pronomoj, kelkaj konjunkcioj, prepozicioj, interjekcioj kaj adverboj) treege malfaciligas la Esperantigon de la heksametra formo. Nenie mi, korektante la verkon, estas devigita, korekti la verson pro iu ajn metrika eraro. Do, restis nur: 1e) la korektado de evidentaj preseraroj, kaj 2e) de tiaj partoj kaj esprimoj, kiujn laÅ mia opinio samideano Küster tradukis tro laÅvorte kaj pro tio ne sufiÄe kompreneble por anoj de aliaj popoloj. -- Precipe admirinda estas ankaÅ la fakto, ke Küster nenie, eÄ ne unufoje, apostrofis la âoâ-n de la substantivo. Mi ne volas mallaÅdi la kutimon de tia apostrofado en aliaj versritmoj; persone mi ne tre Åatas Äin, kaj laÅ mia opinio Äi estu nepre evitata en la heksametra verso. Küster nur apostrofas la artikolon -- kaj plej ofte, farante tion, li estas prava. Sed kelkfoje li eraras; tamen la eraro ne estas tiom grava, ke mi pro Äi aliformigis la tutan verson. D-ro Dietterle. I. Kalliope. Sorto kaj kompatemo. âStratojn ja kaj foirejon neniam mi vidis dezertaj Kiel nun! Åajnas al mi balaita, senviva la urbo! Kvindek ne hejme restadis el Äiuj loÄantoj, mi kredas. Kion ne kaÅzas scivolo! Nun Äiu rapidas por vidi La irantaron de l' forelpelitoj tre malfeliÄegaj. 5 Äis la digvojo, de ili uzata, ja unu horeto Estas kaj oni en polvo varmega tagmeze kuregas Tamen malsupren. Mi vere ne irus de tie Äi, sole Nur por observi mizeron de tiuj senkulpaj migrantoj, Kiuj el lando transrheina[1], la bela, savinte havaĵon 10 Sian, nun venas al ni kaj tramigras Äi tiun feliÄan Nian angulon de l' valo fruktdona kaj Äiajn kurbiÄojn. Faris bonege, edzino, vi, ke vi forsendis la filon, Ke li alportu malnovan tolaĵon, manÄaĵon, trinkaĵon Al mizeruloj; Äar por la riÄuloj konvenas donaci. -- 15 Kiel la knabo veture dresadas la virajn Äevalojn! Estas tre bona vidaĵo, Äu ne? KaleÅeto la nova, Spacon Äi havas por kvar kaj ankoraÅ por veturigisto. Sola foriris li nun kaj malpeze Äi tien ruliÄis!â Tiel al sia edzino la mastro âAl Ora Leonoâ 20 Diris, plezure sidante sub la foireja dompordo. Kaj la prudenta mastrino, la sperta, al tio respondis: âMi ne volonte donacas tolaĵon de ni eluzitan; Ofte Äi estas utila kaj ne por moneroj havebla, Kiam Äin oni bezonas. Bonvole mi donis hodiaÅ 25 Kelkan pli bonan peceton de lit- kaj Äemizaj tolaĵoj; Äar pri maljunaj kaj junaj mi aÅdis tutnudaj migrantoj. Äu vi pardonos min? Årankon la vian sekrete elrabis Mi ja, kaj vian domrobon el plej delikata katuno, Hindaj floretoj sur Äi, delikata flanelo interne, 30 AnkaÅ mi donis; Äi estas malnova kaj ne plu laÅmoda.â Sed la bonega dommastro pri tio ridetis kaj diris: âVere volonte ne perdis mi tiun katunan domrobon El orienta Hindujo; mi saman neniam ricevos. Plu mi ne portis Äin. Vere ja estas, ke viro nun Äiam 35 Iru en botoj, surtuto, vidigu sin en la bekeÅo, Kaj forigitaj ekstere nun estas pantoflo kaj Äapo.â âVidu nur tien,â respondis Åi, âkelkaj de tie revenas Kiuj rigardis jam la irantaron; Äi certe nun pasis. Kiel la Åuoj de polvo nun estas kovritaj kaj ardas 40 Äiuj vizaÄoj! Per sia naztuko forviÅas la Åviton Äiu. Mi nepre ne kurus hodiaÅ pro tia vidaĵo Kaj kunsuferus! Min vere jam plenkontentigos rakonto.â Tiam la patro, la bona respondis gravege la jenon: âTia vetero malofte aperis al tia rikolto, 45 Kaj ni enportos la grenon nun, kiel la fojnon, sekita; Äar la Äielo heliÄis, neniu nubeto vidiÄas Kaj malvarmigon alblovas la vento al ni orienta. Vere konstanta vetero; la greno jam tromaturiÄis; MorgaÅ matene ekfalÄos ni nian riÄegan rikolton.â 50 Dum li Äi tion parolis, multiÄis la aroj da viroj Kaj da virinoj nun tra l' foirejo jam hejmrevenantaj. AnkaÅ de tie veture revenis kun siaj filinoj Al la kontraÅa placflanko rapide la riÄa najbaro, Äefa vendisto de l' loko, al domo la renovigita, 55 En nefermita kaleÅo (en âLandaÅâ Äin oni fabrikis). Stratoj viviÄis; Äar nombris la urbo sufiÄe da burÄoj, AnkaÅ Äi havis fabrikojn kaj plu metiistojn diversajn. Tiel la paro pacema kunsidis nun en la pordejo Inter si paroladante pri la revenantoj bonkore. 60 âVidu,â subite la tre respektinda edzino ekvokis, âTie alvenas la pastro, la apotekisto najbara Kune kun li. Ili certe raportos pri multaj suferoj, Kiujn la forelpelitoj travivis dum sia migrado.â Ili alvenis, afable kaj kore salutis la paron, 65 Poste eksidis sur benkojn el ligno, apude starantajn, Skuis la polvon de siaj piedoj, ventumis sin ankaÅ. Post reciproka saluto unue la apotekisto Interparoli komencis kaj diris nun preskaÅ Äagrene: âTiaj nun estas la homoj, verdire, kaj Äiuj egalas 70 Okulumante plezure malÄojon de siaj kunfratoj! Äiu rapidas por vidi flamantan la fajron teruran, EÄ la krimulon mizeran al ekzekutejo irantan. Nun por rigardi de l' forelpelitoj mizeron aliras Äiu, pripensas neniu, ke eble li ankaÅ suferos 75 Saman mizeron, Äu baldaÅ, Äu poste en tempoj venontaj. Nepardonebla facilanimeco! sed homa Äi estas.â Poste parolis la pastro, la nobla, prudenta klerulo, Li, la ornamo de l' urbo, junulo, sed preskaÅ jam viro. Tiu Äi konis la vivon kaj sciis la homajn bezonojn, 80 Li konvinkiÄis pri l' grava valoro de l' Sankta Biblio, Kiu malkovras la sorton kaj senton internan de l' homoj; AnkaÅ li konis bonege la librojn plej bonajn profanajn. âKiajn ajn nemalutilajn instinktojn la bona naturo Donis patrine al ni, ne volonte mi tion mallaÅdas; 85 Kion prudento kaj saÄo ne Äiam atingas, ja povas Tia feliÄa emeco, Äi pelas nekontraÅstareble. Se ne allogus la homon per fortaj incitoj scivolo, Äu li entute sciiÄus do, kiel la mondaj aferoj Interrilatas belege? Unue li volas novaĵon, 90 Poste li serÄas utilon, senlaca en sia fervoro, Laste bonaĵon, per kiu li havas valoron, indecon. Al la juneco do estas kunulo la senpripensemo, Kiu danÄeron kaÅemas kaj tuje postsignojn estingas De la dolora, feliÄe nun preterpasinta malbono. 95 Estas laÅdota la viro, verdire, al kiu naskiÄis Poste matura prudento el tia gajecanimeco, Kiu ageme penadas en tagoj feliÄaj aÅ malaj; Äar Äi estigas la bonon kaj Äi la malbonon forigas.â Tuj la mastrino ekdiris aminde, sed senpacience: 100 âKion vi vidis, nun diru, Äar tion mi scii deziras.â âVere ja,â nun energie respondis la apotekisto, âNur malfacile mi baldaÅ ekÄojos post Äio vidita. Kiu ajn povas rakonti pri tiu multobla mizero! De malproksime ni vidis la polvon, jam antaÅ ol veni 105 Al la herbejoj malsupren; de unu monteto jam marÅis Äis la alia l' amaso, ni povis malmulte ekkoni. Kiam ni poste atingis la vojon tra l' valo irantan, Estis ankoraÅ terura tumulto de l' homoj kaj Äaroj. Preterpasantajn sufiÄe da malfeliÄuloj ni tie 110 Vidis, bedaÅre, kaj aÅdis pri tiu dolora forkuro Kaj pri la Äoja sentado de l' vivo rapide savita. Estis malÄoja vidaĵo, la tuta diversa havaĵo, Kiun alie enhavas la domo bonstata, kaj kiun Mastro bonega starigas en lokojn konvenajn, por uzi 115 Äin Äiutage, Äar Äio do estas necesa, utila, Äio videbla nun sur veturiloj diversaj kaj Äaroj, Pro la rapida foriro, lokita sen ia elekto: Jen la kribilo, la lana kovrilo nun kuÅas sur Åranko, En la knedujo la lito kaj super spegulo la tolo. 120 Äar la danÄero forprenas, estinte ni tion ja vidis, AntaÅ duoble dek jaroj, Äe l' brulo, al homo pripenson Äian, li kaptas malgravajn, sed lasas valorajn objektojn. AnkaÅ simile Äi tie nun ili fortrenis sensperte Sennecesaĵojn ajn, Äiujn Äevalojn ÅarÄinte kaj bovojn, 125 Lignojn malnovajn, barelojn, birdkaÄon kaj eÄ anserujon. Tiel pakaĵojn portante spiregis l' infanoj, virinoj Same sub korboj kaj kuvoj kun Äiaj objektoj negravaj. Äar ja la laston de l' havo la homo klopodas konservi. Tiel senorde kaj tutkonfuzite la interpremantaj 130 En la polvaro nun tien foriris. Pro bestoj malfortaj Volis la unu veturi senurÄe, l' alia rapidis. Jen, ha, okazis kriado de tiuj premitaj virinoj Kaj de l' infanoj, blekado de l' bestoj, bojado de l' hundoj, AnkaÅ Äemado de gemaljunuloj kaj gemalsanuloj 135 BalanciÄantaj en litoj sur Äaro tro multe ÅarÄita. Jen, al la rando de l' flanka altvojo premita el sia Äusta vojsulko nun unu el tiuj en foson falegis Kaj renversiÄis; la homoj terure kriantaj sur kampon Kaj malproksimen per svingo elfalis; sed tamen feliÄe. 140 Äar la havaĵo, sekvante, defalis proksime de l' Äaro; Kiu, verdire, Äin vidis elfali, li devis supozi Certe, ke l' ÅarÄo de l' kestoj kaj Årankoj frakasus la homojn. Tiel la Äaro rompita kaj l' homoj senhelpaj jen kuÅis, Äar preterpasis rapide kaj pluen foriris l' aliaj 145 Nur pro si mem singardemaj, kaj mem de l' amaso Åovataj. Sed ni rapidis al tio kaj trovis la malfeliÄulojn, Kiuj sur hejma kuÅejo apenaÅ suferojn tolerus, Jen sur la tero malmola, dolore Äemantaj, plendantaj, Sunbruligitaj kaj sufokiÄintaj per polvo fluganta.â 150 Tiam elvokis, tuÅite en koro, la mastro homama: âIlin Hermano renkontu kaj tuj refreÅigu, vestigu! Mi nevolonte rigardus mizeron la trodolorigan. KortuÅiÄinte jam de la unua sciigo pri tiaj Grandaj suferoj ni sendis rapide obolon de nia 155 Troa havaĵo por helpi al kelkaj kaj nin trankviligi. Sed ni ne volas rakonti la pluajn malgajajn aferojn! BaldaÅ ja vere la timo aliras la koron de l' homoj, AnkaÅ la zorgo; Äi pli min timigas ol eÄ la malbono. Nun ni eniru la postan kaj pli malvarmetan haleton! 160 Tien neniam la suno briladis, nek varma aero Murojn la multe pli dikajn penetras; alportos patrinjo Da âokdektriaâ glaseton, kaj nia humoro revenos. Tie Äi estas negaja trinkado, pro l' muÅozumado.â Äiuj eniris post tio kaj Äojis pri l' malvarmetiÄo. 165 Portis la zorgemulino la vinon bonegan, la klaran, En polurita botelo, sur pleto brilstana kun romaj Glasoj verdetaj, jen por la rheinvino la Äustaj pokaloj. ÄirkaÅ la bruna rondtablo, brilege vaksita,--Äi staris Sur multampleksaj piedoj--sidadis la tri nun amike. 170 Tuj kunsonoris la glaso de l' mastro kun tiu de l' pastro; Gaje, sed senemocie, pripense Äin tenis la tria, Tiel ke lin ekadmonis la mastro kun vortoj afablaj: âTrinku, najbaro, mi petas! AnkoraÅ protektis favore Dio nin kaj ni esperu, ke plue nin ankaÅ li gardos. 175 Kiu el ni ne ekkonas, ke post la terura brulego, Kiam Li grave nin punis, Li Äiam Äojigis kaj Äiam Åirmis nin, kiel la homo la multevaloran okulon Gardas, prefere Åatatan el Äiuj aliaj de l' membroj. Äu Li ne ankaÅ nin plue indulgos kaj helpos favore? 180 Äar en danÄeroj nur klare ekkonas ni, kiom Li povas. Äu Li la urbon florantan, post kiam Li rekonstruigis Äin el la cindro per laboremuloj kaj tiam Äin benis RiÄe, nun ree detruos kaj Äiujn penadojn nuligos? Tiam serene kaj milde la pastro bonega ekdiris: 185 âÄiam konservu la kredon, restadu Äe sama sentado! Dum la prospero Äi faras nin saÄaj kaj certaj; cetere Estas plej bona konsolo, vivigas plej belan esperon.â Nun la prudenta kaj vira pensema gastmastro rediris: âKiel salutis mi ofte mirege de l' Rhein-o la ondojn, 190 Kiam laÅ mia negoco vojaÄe mi alproksimiÄis! Äiam Äi Åajnis potenca, Äojigis animon kaj koron. Sed mi ne povis ekpensi, ke Äia Äarmega bordejo BaldaÅ fariÄus remparo por certe deteni la Frankon, Same la larÄa litego fosaĵo la limon baronta. 195 Tiel, jen, Åirmas naturo, defendas la bravaj Germanoj, Gardas mem Dio nin! Kiu do senkuraÄiÄos malsaÄe? La batalantoj laciÄis, kaj pacon promesis jam Äio. Ho, ke nur en la preÄejo dum tago de ni dezirata, Kiam sonoros kun nia orgeno la sonorilaro 200 Kaj sonegantaj trumpetoj la altan âTedeumâ elvokos, Ho, ke nur tiam Hermano je tiu Äi tago, sinjoro Pastro, decide aperu Äe vi kaj Äe via altaro Kun fianÄino, ke festo konata en Äiuj la landoj AnkaÅ revenu Äe mi, kiel tago festega de l' domo! 205 Sed mi Äagrene ekvidas la filon ekstere timema Kaj malrapida nur, dum laboreme li hejme rapidas, Meze de l' homoj li sin kaj publike vidigi malÅatas; Ja, li evitas eÄ Äiun kunvenon kun belaj knabinoj, AnkaÅ la gajan dancadon Åatatan de Äiu junulo.â 210 Tiel dirinte li nun ekaÅskultis. Jen oni ekaÅdis De malproksime bruadi piedofrapantajn Äevalojn Kaj veturilon; rapide Äi tondris nun sub la pordejon. II. Terpsichore. Hermano. Kiam la filo bonforma eniris la Äambron, atente Lin observadis la pastro per fiksaj rigardoj, kaj ankaÅ Lian staturon kaj tutan konduton, per sperta okulo De l' esploranto nun, kiu mienojn facile deÄifras, Kaj ridetante al li li ekdiris per vortoj afablaj: 5 âTute ja aliigita vi Åajnas! neniam mi vidis Tian viglecon Äe vi kaj tielan vivplenan rigardon. Gaje, serene vi venas; tuj oni eksentas, ke vi la MalfeliÄulojn donacis kaj benon ilian ricevis.â Sed serioze kaj tute trankvile la filo respondis: 10 âÄu mi laÅdinde Äin faris, ne scias mi; Äion ordonis Fari la koro, pri kio precize al vi mi rakontos. Kara patrino, vi serÄis tro longe malnovajn objektojn, Kaj vi tro longe elektis; la pako malfrue pretiÄis; AnkaÅ la vinon kaj vian bieron vi pakis trozorge. 15 Kiam mi fine elvenis ekstere de l' pordo sur straton, Jam refluegis la multo da burÄoj, virinoj, infanoj, Al mi renkonten, la forelpelitoj jam malproksimiÄis. Mi rapidiÄis kaj tuje veturis al tiu vilaÄo, Kie--mi tion eksciis ja--Äiuj nun nokte ripozos. 20 Kiam mi pluen, laÅlonge de l' nova kampstrato veturis Jen veturilo el trunkoj fortikaj rigardojn altiris, Kiun du bovoj fremdlandaj, tre grandaj kaj fortaj, fortiris; PaÅis apude knabino, tutfreÅe antaÅeniranta, Kiu per longa bastono la bestojn fortegajn direktis, 25 Ilin antaÅen jen puÅis kaj jen malakcelis prudente. Min ekvidinte, trankvile Åi miajn Äevalojn aliris, Jene dirante: Ne Äiam ni estis en tia mizero, Kiel hodiaÅ vi vidas nin kaj nun sur tiu Äi marÅo. Mi ne kutimis Äis nun de l' fremdulo donacon petegi, 30 Kiun li donas malvole, nur por malriÄulon forigi; Sed la neceso nun urÄas paroli. Äi tie sur pajlo KuÅas l' edzino de riÄa kampulo ĵus akuÅiÄinta, Kiun apenaÅ mi savis kun bovoj kaj kun veturilo. Laste ni sekvas l' aliajn; apenaÅ Åi restis vivanta. 35 KuÅas nun nuda, Äe l' brusto, la ĵus naskiÄinta infano; Nur per malmulto la niaj ja povos nin helpi, kondiÄe Ke ni atingu l' aliajn hodiaÅ en tiu vilaÄo, Kie ni volas restadi; mi timas neniun plu trovi. Se superfluan tolaĵon vi havas kaj loÄas proksime, 40 Tiam donacu bonfare do Äin al la malfeliÄuloj. Tiel Åi diris kaj lace leviÄis de l' pajlo la pala Min rigardanta akuÅiÄintino; kaj mi nun respondis: Superterulo do ofte instigas, ke l' koro bonfara AntaÅeksentas mizeron de sia malriÄa homfrato; 45 AntaÅsentinte pri via Äagreno do mia patrino Pakon kunmetis, por doni Äin tuj al la tutnudigitaj. Kaj mi malligis la nodon de l' laÄo kaj donis la varman Patran domrobon al Åi kaj donacis Äemizojn kaj tolon. Äoje dankante ekkriis Åi: Ho, feliÄulo ne kredas, 50 Ke mirindaĵo okazas ankoraÅ; nur en la mizero Oni ekkonas la manon de Dio, Äar Li la bonulon Igas bonfari. Li helpu vin kiel vi helpis nin Äiujn. Kaj la akuÅiÄintinon mi vidis gajece pripalpi Tolon diversan, aparte la molan flanelon de l' robo.-- 55 Ni rapidiru al tiu vilaÄo, en kiu la niaj Certe ripozos dumnokte!--Åin petis la bona knabino-- Tie prizorgos mi tuj la infanan vestaĵon kaj Äion. Kaj salutante tutkore Åi dankis min, puÅis la bovojn; Jen ekveturis la Äaro; sed mi plu ankoraÅ restadis, 60 Kaj la Äevalojn retenis; Äar mi konsideris ankoraÅ, Äu mi rapide veturu Äis tiu proksima vilaÄo, Por la manÄaĵojn donaci al tie estantaj, aÅ donu Äion al tiu knabino, por ke Åi Äin juste disdonu. Tiel mi tuj decidiÄis en koro; mi post Åi veturis 65 Nur malrapide kaj Åin atinginte mi diris fervore: Bona knabino! ne sole tolaĵon patrino surmetis Zorge sur mian kaleÅon por vesti la indajn nudulojn, Sed Åi aldonis ankoraÅ manÄaĵojn kaj Äian trinkaĵon, Kaj mi posedas sufiÄe da Äio en mia Äarkesto. 70 Sed nun mi volas transdoni ankoraÅ Äi tiujn donacojn AnkaÅ al vi kaj plej bone mi tiel plenumos l' ordonon; SaÄe vi Äion uzados, dum mi laÅhazarde disdonus. Jen la knabino respondis: mi plej singardeme disdonos Viajn donacojn; la plej mizerulo pri tio ekÄoju. 75 Tiel Åi diris. Rapide malfermis mi de l' veturilo Kestojn, elportis la Åinkojn, la pezajn, eltiris la panojn, AnkaÅ botelojn da vino, biero kaj Äion transdonis. Mi ja volonte ankoraÅ pli donus, sed pli mi ne havis. Al la akuÅiÄintino Åi Äion nun metis manprete 80 Kaj forpaÅadis; kun miaj Äevaloj mi hejmen rapidis.â Kiam Hermano silentis, la komunikema najbaro Tuj ekkriante komencis: âFeliÄa do, kiu en tagoj De la forkuro kaj tia konfuzo nur sola vivadas, Kiun ne ÄirkaÅprenadas timeme l' edzino, infanoj! 85 Mi nun feliÄa min sentas; hodiaÅ mi tute ne volas Patro nun esti kaj pri l' familio la zorgon trenadi. AnkaÅ mi ofte pripensis forkuron kaj tial kunpakis Äiujn plej bonajn objektojn, monerojn antikvajn, la Äenojn De la mortinta patrino, el kio nenion mi vendis. 90 Multo ankoraÅ postrestus do, kiun mi kare akiris. EÄ la radikojn kaj herbojn, la tre diligente serÄitajn, Nur malvolonte mi perdus, cetere ne tre valorantajn. Se l' provizoro postrestos, trankvile mi iros eksteren. Se l' kontantaĵon mi savis kaj mian personon, mi savis 95 Äion; la unuopulo sendube sin savas facile.â Tuj energie respondis la juna Hermano: âNajbaro, Kiel vi tute ne mi opinias kaj mi ne konsentas. Eble Äu estas indulo, ho, kiu en tagoj feliÄaj AÅ malfeliÄaj pri si atentema nur estas, kaj kora 100 Partoprenanto en Äojoj kaj zorgoj de l' homoj ne estas? Mi decidiÄus edziÄi hodiaÅ prefere ol iam; Kelka Äar bona knabino por si defendanton bezonas Kaj la gajigan edzinon la viro en malfeliÄaĵoj.â Nun ridetante la patro! âVolonte vin tiel mi aÅdas! 105 Tian prudentan parolon al mi vi malofte parolis.â Tuj ekparolis la bona patrino kun gaja vigleco: âVere, Hermano, vi estas tutprava, ni faris la samon. Äar ne en tagoj serenaj ni ambaÅ korame nin trovis, Sed nin kunigis kontraÅe malÄojo kaj eÄ malfeliÄo. 110 Lundon matene--mi scias Äin certe, Äar tagon antaÅe Estis la brulo terura, per kiu pereis l' urbeto-- AntaÅ nun dudek da jaroj; dimanÄon hodiaÅ similan, Estis varmege kaj seke, kaj akvo malmulte ekzistis. Äiuj personoj promenis en festaj vestaĵoj aÅ gaje 115 En muelejoj, gastejoj kaj niaj vilaÄoj troviÄis. Jen Äe la fino de l' urbo la fajro naskiÄis. La brulo Tiam rapidis tra l' stratoj, kreante nur novan ekbrulon. Kaj la garbejoj bruladis, la tuta riÄega rikolto, Kaj en la stratoj la domoj bruladis Äis la foirejo. 120 Tiu Äi domo kaj ankaÅ l' apuda gepatra pereis. Kelkon nur povis ni savi. Mi sidis la nokton malgajan Sur antaÅurba paÅtejo, la kestojn kaj litojn Åirmante; Fine mi lace ekdormis; kaj kiam matene nun vekis Min la matena malvarmo, la Äe la tagiÄo blovanta, 125 Tiam mi vidis la fumon, la ardon, muraĵojn kavitajn. Tio premegis la koron al mi; jen la suno denove Nun pli brilege ol iam leviÄis kaj min kuraÄigis. Mi tuj rapide ekstaris. Mi volis nun vidi la lokon De la antaÅa loÄejo kaj kien la kokoj rifuÄis, 130 Kiujn precipe mi amis; infane mi sentis ankoraÅ. Kiam mi nun la ruinojn de l' domo kaj korto transiris, Kiuj ankoraÅ fumiÄis, kaj mi la loÄejon ekvidis Tiel nun tutdetruitan, jen transe vi venis serÄante. Restis en via bestejo Äevalo, la subbruletantaj 135 Traboj kaj rubo Äin kovris, la besto ne estis vidata. Tiel ni kontraÅ ni staris, malgaje kaj konsiderante; AnkaÅ la muro rompiÄis, komuna al niaj bienoj. Poste ekkaptis vi min Äe la mano kaj diris afable: Kiel vi tien Äi venas, Luinjo? Foriru! Vi viajn 140 Plandojn bruligos, la botojn pli multe fortikajn varmega Rubo al mi bruldifektis. Vi tiam min levis kaj portis Transen min! Tie ankoraÅ la doma pordego troviÄis, Kiel nun, kun la arkaĵo; Äi sola el Äio nur restis. Kaj vi nun teren min metis kaj kisis min; mi ja protestis, 145 Sed vi parolis al mi nun per vortoj afable signifaj: Vidu, la fajro detruis la domon. Äi tie nun restu, Helpu Äin ree konstrui, mi helpos la vian starigi. Mi ne komprenis, Äis via patrino alvenis al mia Patro kaj gaje fariÄis solena edziÄa promeso. 150 Äoje ankoraÅ memoras mi pri la duonbruligitaj Traboj kaj vidas ankoraÅ la sunon belegan leviÄi; Äar al mi donis la tago la edzon, la tempoj unuaj De la terura detruo donacis al mi ja la filon. Tial mi laÅdas vin, ke vi kun fido sincera nun ankaÅ 155 Pensas pri ia knabino en tiu Äi tempo terura, Kaj kuraÄiÄas edziÄi en nia malpaca epoko.â Tuje la patro respondis kaj diris viglece al tio: âEstas laÅdinda intenco kaj pri la fariÄo vi diris, Panjo, la veron, Äar Äio okazis laÅ via rakonto. 160 Sed la pli bono restadas pli bona. Ne Äiu bezonas Sian vivadon kaj sian estadon denove komenci, Kiel ni devis kaj kelkaj, ne Äiu laboru en zorgoj. Kiel feliÄa do estas, al kiu gepatroj bonstatan Domon transdonas, kaj kiu prospere Äin plue beligas? 165 Malfacilega ja estas komenco de Äia mastrumo. Homo bezonas ja multe da aĵoj; de tago al tago Äio fariÄas pli kosta, li tial penadu riÄiÄi. Tiel mi ankaÅ esperas, ke vi nun, Hermano, plej baldaÅ Hejmen kondukos kun doto riÄhava la fianÄineton; 170 Äar al la brava junulo konvenas akiri knabinon RiÄan, kaj estas agrable, se kun dezirita edzino AnkaÅ alvenas en korboj kaj kestoj la doto utila. Ne senintence dum kelke da jaroj patrino pretigas Multe da tolo, fortike teksita, al sia filino; 175 Ne senintence donacas baptanoj al Åi arÄentaĵojn, Kaj ormonerojn maloftajn la patro aparte konservas; Äar Åi kun sia havaĵo kaj Äiuj donacoj Äojigu Iam la fraÅlon amatan do, kiu Åin sola elektis. Certe mi scias Äin, kiel agrabla sin sentas edzino 180 Inter la propraj objektoj de l' Äambroj kaj de l' kuirejo, Kiam Åi mem al si tute preparis la tablon kaj liton. Nur fianÄinon bonege dotitan por vi mi dezirus; Laste Äar malriÄulinon ja nur malestimos la viro, EÄ servistino nur estos Åi, kiu eniris senhava. 185 Estas nejustaj la viroj, foriÄas la tempoj de l' amo. Mia Hermano, vi min maljunulon treege Äojigus, Se vi kondukus en domon plej baldaÅ la bofilineton El najbaraĵo, de tie el tiu domego, la verda. Vere, la viro riÄiÄis, komerco kaj liaj fabrikoj 190 Pli Äiutage riÄigas lin. Äu li ne Äiam profitas? Nur tri filinoj ekzistas kaj lian propraĵon heredos. Jam la unua elektis, mi scias Äin, sed akireblaj Estas ankoraÅ la dua, la tria, kaj eble ne longe. Se mi anstataÅ vi estus, mi ne ÅanceliÄus Äis nune, 195 Unu el tiuj knabinoj forportus mi, kiel la panjon.â Tiam rediris modeste la filo al patro trudanta: âMi efektive intencis laÅ via deziro elekti Unu el tiuj najbaraj filinoj. Ni kune lernadis, Ludis apude de l' puto sur nia urbplaco pli frue, 200 Ofte kaj ilin protektis mi kontraÅ la knaboj petolaj. Tio de longe jam pasis; kaj dece restadas en domo Nun la plenkreskaj knabinoj, timante la ludojn petolajn. Estas ja bonedukitaj knabinoj! LaÅ via deziro Transen mi iris kelkfoje do kiel antaÅa konato; 205 Sed pri la interrilatoj kun ili neniam mi gajis, Ili mallaÅdis min Äiam; trankvile mi devis toleri Äin: Äar tro longa la jako, la drapo tro maldelikata Estis, koloro tro simpla, la haroj ne bele frizitaj. Fine mi ankaÅ intencis orname min vesti, simile 210 Kiel la buboj komercaj, Äe ili dimanÄe estantaj, Kiuj somere ornamas sin dande per duonsilkaĵoj. Sed Äustatempe ankoraÅ mi sentis, ke ili ridetis Äiam min; tio do vere ofendis min, mian fieron; Sed ÄagreniÄis mi ankaÅ treege, ke ili, precipe 215 Minjo, la tria, neniam ekkonis la emon amikan. Laste, dum Pasko, mi ankaÅ transiris, mi vestis per nova Jako min, kiu nun pendas nur supre en Åranko, kaj ankaÅ Estis laÅmode frizita mi, kiel l' aliaj junuloj. Ili subridis dum mia eniro, pro mi--mi ne kredis. 220 Minjo Äe l' fortepiano ĵus sidis; la patro Äeestis, Li bonhumore aÅskultis la kanton de siaj filinoj. Mi ne komprenis ja kelkon pri kio la kanto rakontis; Sed pri âPaminaâ kaj ankaÅ âTaminoâ mi multe aÅskultis. Kaj mi do ankaÅ ne volis silenti. Post kanto finita 225 Mi nun demandis pri l' teksto kaj pri la personoj diritaj. Äiuj post tio silentis kaj Äiuj ridetis; nun Åerce Diris la patro: âÄu ne, vi ja konas nur âAdamâ kaj âEvaâ!â Sed reteniÄis neniu nun, laÅte ekridis la knaboj Kaj la knabinoj, la patro ridante sin tenis la ventron. 230 Pro embaraso defalis ĵus mia Äapelo, kaj daÅris Nun subridado senÄesa, eÄ dum la kantado kaj ludo. Mi hontigite kaj tede foriris rapide kaj ree Hejmen, pendigis la jakon en Årankon, konfuzis la harojn Ree kaj ĵuris, neniam transiri denove la sojlon. 235 Prava mi estis; Äar ili ja estas senamaj, koketaj, Kaj mi sciiÄis, ke ili ankoraÅ min nomas âTaminoâ.â Nun la patrino rediris: âHermano, vi do ne trolonge Kun la infanoj koleru; Äar ili ja estas infanoj. Minjo ja estas bonega kaj Äiam nur vin Åi favoris; 240 AntaÅ ne longe pri vi Åi demandis jam. Åin do elektu!â Nun meditante la filo rediris: âMi tamen ne scias, Tiu Äagreno troenradikiÄis Äe mi; Åin, je vero, Mi nun ne volas rigardi ludantan kaj aÅdi kantantan.â Sed nun la patro eksplodis kaj diris la vortojn kolerajn: 245 âÄojon malmultan mi havas pri vi! Mi jam Äiam Äin diris, Äar vi deziris nur vin okupadi je l' kampoj, Äevaloj; Kion bienoservisto de riÄa kampulo plenumas, Faras vi; sed via patro nur devas rezigni je l' filo, Kiu ja ankaÅ laÅmore sin povis prezenti publike. 250 Kaj la patrino min trompis pli frue per vanta espero, Äar la legado, skribado, lernado neniam prosperis En lecionoj longtempaj, kaj Äiam vi estis la lasta. Vere! de tio Äi venas, se ne ambicio ekzistas Äe la junulo kaj se li ne volas pli alten sin levi. 255 Se nur por mi la gepatroj egale estadus zorgintaj, Kaj min sendintaj pli frue en bonan kaj taÅgan lernejon, Certe mi estus alia ol mastro de l' Ora Leono.â Jen la junulo sin levis kaj alproksimiÄis silente Kaj malrapide, senbrue al pordo; sed kriis la patro 260 Tutindignite: âForiru nur! vin obstinulon mi konas! Kaj mastrumadu nur plue, por ke mi ne vin eÄ insultu. Tamen ne kredu, ke iam vi volos al ni enirigi Iun vilaÄan knabinon edziÄe, la nelertulinon. Longe mi vivis kaj scias traktadi la homojn kaj scias 265 AnkaÅ gastigi sinjorojn kaj eÄ sinjorinojn, ke ili Estas kontentaj; mi scias kompleze flatadi fremdulojn. Sed mi deziras nun bofilineton Äi tie ricevi, Kiu amuze dolÄigos al mi la multegajn penadojn. AnkaÅ Åi ludu por mi la pianon! La plej eminentaj 270 Homoj de l' urbo plezure alvenu en mian gastejon, Kiel dimanÄe okazas en domo najbara.â MallaÅte Premis Hermano la anson kaj tiel forlasis la Äambron. III. Thalia. La burÄoj. Tiel la filo evitis la pluajn parolojn kolerajn Tute modeste; sed kiel antaÅe la patro daÅrigis: âKio en homo ne estas, el li ne elvenas: apenaÅ Iam la efektiviÄo de mia korega deziro Min do Äojigos, ke l' filo pli multe valoru ol mi mem. 5 Kiaj fariÄus la domo, la urbo, se Äiu ne Äiam Äoje penadus pro kunkonservado kaj renovigado AnkaÅ pro plibonigado, laÅtempe kaj laÅalilande! Certe la homo ne kiel la fungo elkresku el tero Kaj reputriÄu rapide en loko Äin nur produktinta, 10 Ne postlasinte postsignojn de sia vivplena estado! Kia la mastro, la domo tuj klare vidigas al Äiuj, Kiel ja oni prijuÄas l' estraron, venante urbeton. Kie nun jam ruiniÄas la turoj kaj muroj, la fosoj Nur malpuraĵon enhavas kaj tiu Äi Äie vastiÄas, 15 Kie murÅtono moviÄas, kaj oni Äin ne remasonas, Kie la trabo putriÄas kaj vane la dome atendas Novan apogon: La urbo malbone regata restadas. Äar la estraro atentu la ordon kaj Äie purecon, BurÄo alie facile fariÄas senzorga, nepura, 20 Kiel kutimas je vestoj Äifonaj Äe ni almozulo. Tial mi volus, ke baldaÅ Hermano vojaÄu, almenaÅ Vidu la belajn Strassburg-on, Frankfurt-on, la Äarman Mannheim-on[2], Kies bonega, regula konstruo gajigas; Äar kiu Vidis la urbojn, la grandajn kaj purajn, penados ornami 25 Tiam la urbon gepatran, eÄ se Äi nur estas malgranda. Äu la fremdulo la bonriparitajn pordegojn, la turon Novblankigitan, la renovigitan preÄejon ne laÅdas Tie Äi? AÅ la pavimon, la bone lokitajn, kovritajn Tre akvoriÄajn kanalojn eÄ, kiuj utilon, certecon 30 Al ni promesas jam tuj Äe l' unua naskiÄo de fajro? Äu ne Äi Äio fariÄis de tiu terura brulego? Mi ja sesfoje konstrukonsilano fariÄis kaj koran Dankon meritis al mi kaj aprobon de bonaj geburÄoj. Kion mi faris, mi faris fervore kaj tiel mi finis 35 AnkaÅ projektojn de viroj honestaj ne tute finitajn. Tiel ekkaptis fervoro nun Äiun konsilantaranon. Äiuj klopodas nun; ankaÅ la nova Åosekonstruaĵo, Kiu kunigos nin kun la Äefstrato, definitiviÄis. Sed mi nur timas, ke tiel la nunaj junuloj ne faros! 40 Äar nur plezuron kaj ornamiÄamon paseman la unuj Celas; l' aliaj malvigle restadas malantaÅ la forno. Kiel la lastaj, mi timas, Hermano do Äiam estados.â Tuj nun la bona prudenta patrino rediris: âHo, Äiam, Patro, vi estas tromulte nejusta al nia Hermano! 45 Kaj plenumiÄos per tio plej laste nur via deziro. Äar ni ne povas modeli la idojn laÅ niaj projektoj; Kiel ajn ilin donacis Dipatro, nun ilin ni amu, Ilin plej bone eduku kaj maltrankviligu neniun. Unu posedas Äi tiujn didonojn, alia aliajn; 50 Äiu aplikas la siajn kaj Äiu laÅ sia naturo Estas feliÄa kaj bona; ne mian Hermanon insultu; Äar li, mi scias, tutplene meritas l' estontan heredon, Estos bonega dommastro, modelo al burÄoj, kampuloj, Kaj ne la lasta, mi kredas, de l' konsilantaro li estos. 55 Sed per insultaj mallaÅdoj vi ja malakcelas nur Äiam Äiun kuraÄon de l' filo, jen kiel hodiaÅ vi faris.â Kaj Åi forlasis la Äambron kaj posten rapide Åi iris, Por ke Åi ie la filon retrovu kaj lin reÄojigu Per kompatemaj paroloj laÅ lia reala merito. 60 Poste la patro ridante, tuj kiam Åi estis irinta, Diris nun: âStrangaj estadas virinoj kaj niaj infanoj! Äiu nur vivas volonte laÅ sia arbitro kaj plaÄo, Kaj ni post tio nur Äiam karesu kaj laÅdu la niajn. Sed unufoje por Äiam valoras malnova proverbo: 65 Kiu antaÅen ne iras, reiros! Proverbo tre prava!â Tiam pripense rediris la apotekisto: âVolonte Mi vin konsentas, najbaro, kaj pri plibonaĵo mi Äiam Zorgas volonte, kondiÄe: Äi estu ne kosta, sed nova; Sed Äu utilas, verdire, se oni ne havas da mono 70 Pli ol sufiÄe, ageme labori, interne, ekstere? Estas Äenata la burÄo tro multe; konatan bonaĵon Do li ne povas akiri pro sia neplena monujo; Äia bezono grandiÄas, kaj Äio malhelpas lin tiel. Kelkon mi estus farinta, sed kiu ne timas elspezojn 75 Tiajn de ÅanÄo, precipe en tiuj Äi tempoj danÄeraj! Longe jam starus la domo al mi ja en vesto laÅmoda, Kaj la fenestroj brilegus per vitrotavoloj grandegaj: Sed kiu povas provizi simile sin al komercisto, Kiu, riÄulo, la vojon de bona aÄeto ekscias. 80 Vidu nur transe la domon, la novan! Belege vidiÄas De l' spiralaĵoj blankegaj stukaĵo sur verdebenaĵoj! Äiuj fenestroj tre grandaj, la vitroj spegulas kaj brilas, Staras nun mallumigitaj l' aliaj fenestroj de l' placo. Tiam tuj post la brulego aspektis plej bone la domoj 25 âL' Ora Leonoâ kaj âAl la AnÄeloâ, la apotekejo. Äie do ankaÅ ja Äiu la mian Äardenon Äi tie Gloris kaj Äiu vojaÄe ekstaris kaj tra la barilo RuÄa rigardis al l' Åtonalmozuloj, pigmeoj koloraj. Poste, al kiu mi donis la kafon eÄ en la belega 90 Groto, staranta nun plena je polvo kaj preskaÅ duone RuiniÄinta, li Äojis pri Äia kolora brillumo De la bonordaj konkegoj, kaj per surprizitaj okuloj EÄ la konanto rigardis la belan galenon, koralojn. Same ja oni admiris en Äia Äambrego pentraĵon, 95 Kies belegornamitaj sinjoroj kaj sinjorinetoj Äardenpromenas, la florojn per fingroj afektaj tenante. Kiu ankoraÅ rigardus Äi tion! Äagrene, apenaÅ Mi ja eliras; Äar Äio nun estu alia, plengusta, Kiel Äin ili nun nomas, kaj blankaj la latoj kaj benkoj. 100 Äio nun estas tre simpla kaj glata, skulptaĵon, oraĵon Oni ne volas plu, kaj la fremdlignoj valoras plej multe. Nun mi kontenta ja estus provizi je iu novaĵo, AnkaÅ progresi laÅtempe kaj ÅanÄi la doman meblaron. Äiu sed timas, la eÄ plej malgrandan nur nun aliigi, 105 Kiu Äar povus do pagi nuntempe la gelaborantojn? AntaÅ ne longe ekpensis mi, ree l' anÄelon MiÄ¥ael, Kiu la apotekejon distingas, belege orumi, AnkaÅ la drakon teruran piede de li sin tordantan; Tamen mi lasis Äin bruna, Äar min la postulo timigis.â 110 IV. Euterpe. Patrino kaj filo. Tiel la viroj tre vigle parolis. La bona patrino Dume iradis, por antaÅ la domo komence serÄadi Sur la Åtonbenko la filon, sur kiu li sidis kutime. Sed ne trovinte lin tie Åi iris al stalo, por vidi, Äu li la virajn Äevalojn, la belajn, persone provizos, 5 Kiujn li junaj aÄetis kaj ne al fremdulo konfidis. Sed la servisto parolis: âLi iris en vian Äardenon.â Tiam rapide trapaÅis Åi ambaÅ la vastajn domkortojn, Preter la staloj kaj bonkonstruitaj garbejoj, eniris En la Äardenon nun, etendiÄantan Äis muro de l' urbo, 10 PaÅis tra Äi kaj ekÄojis pri Äia kreskado, starigis Tuj apogilojn bonorde, sur kiuj la branÄoj plenegaj De la pomujo kaj de la pirujo fruktportaj kuÅadis, AnkaÅ forprenis tuj kelke da raÅpoj de l' bela brasiko, Äar laborema virino ne faros eÄ unu vanpaÅon 15 Tiel Åi estis veninta al fino de l' vasta Äardeno Nun Äis la laÅbo kovrita de loniceraro; ne trovis Tie Åi lin kaj nenie Åi vidis lin en la Äardeno. Sed fermetita nur estis pordeto nun, kiun de laÅbo Iam kun tute aparta permeso tra l' muro de l' urbo 20 Estis rompinta prapatro, la tre honorinda urbestro. Kaj oportune Åi tiel nun iris trans foson tutsekan, Kie Äe l' strato la bonÄirkaÅita vinmonto pli krute Tuje stariÄas kaj sian ebenon alturnas al suno. Tiun Åi nun suprenpaÅis kaj Äojis irante pri l' multo 25 Da vinberaroj apenaÅ kaÅantaj sin sub la folioj. Per foliaro kovrita kaj ombra la alta mezvojo Supren kondukis sur Åtupoj el nepretigitaj plataĵoj. Pendis beraroj de l' vino âBonnobloâ kaj de l' muskatvino Tie Äi, kaj ruÄetbluaj, aparte grandegaj, apude, 30 Äiuj zorgeme plantitaj, por gastan deserton ornami. Sed izolitaj vintrunkoj surstaris l' alian montparton Kun pli malgrandaj beraroj donantaj la vinon Äarmegan. Tiel Åi nun suprenpaÅis Äojante jam pri la aÅtuno Kaj la festtago, en kiu Äi tie la homoj gajege 35 Berojn kolektos kaj frapos piede, per mosto plenigos Äiujn barelojn, en kiu vespere Äi Äie fajraĵoj Lumos kaj krakos honore al tiu plej bela rikolto. Pli malkviete Åi iris, post kiam Åi vokis la filon Du- aÅ trifoje, kaj sole revenis multfoje la eÄ¥o, 40 Kiu nun tre babileme sonoris de l' turoj de l' urbo. Äar Åi neniam bezonis lin serÄi; li malproksimiÄis, Ne Äin dirinte, neniam, por ke li detenu la zorgon Pri malfeliÄa okazo de sia amanta patrino. Sed Åi esperis ankoraÅ lin jen sur la vojo eltrovi, 45 Äar de l' vinmonto pordetoj, la supra kaj ankaÅ malsupra, Ja malfermitaj nun estis. Åi plue eniris la kampon, Kiu ebene kaj vaste la dorson de l' monto plenkovris. Äiam ankoraÅ Åi iris sur propra kamparo kaj pri la Propra semaĵo ekÄojis kaj pri la belega grenaro, 50 BalanciÄanta fortike kaj ore sur Äiu loketo. Plue la limovojeton laÅlonge de l' kampoj Åi paÅis Kaj sin direktis al tiu grandega pirujo, staranta Sur la monteto Äe limo de l' kampoj de Åia bieno. Kiu Äin plantis? neniu Äin sciis; Äi estis videbla 55 Vaste ÄirkaÅe, kaj estis tre famaj la fruktoj de l' arbo; Sub Äi kutime la grenrikoltistoj kun Äojo tagmanÄis, Kaj la paÅtistoj la bestojn gardadis, Äuante la ombron; Benkoj el Åtonoj, per herbo kovritaj, troviÄis ja tie. Kaj ne eraris Åi; tie trankvile sidadis Hermano 60 Sin apogante per brakoj kaj transen li Åajnis rigardi Al la montaro; li turnis la dorson al sia patrino. Al li senbrue Åi glitis kaj tuÅis mallaÅte la Åultron. Tuj li rapide sin turnis: jen larmojn de l' filo Åi vidis. Embarasite li diris: âPatrino, ho, vi min surprizas!â 65 Kaj li forviÅis la larmojn, honteme li kaÅis molecon. âKiel? vi ploras, Hermano?â rediris Åi, ektimigite: âMi vin ne konas hodiaÅ! Neniam mi vidis vin tia! Diru nur, kiu premegas la koron al vi kaj vin urÄas, Tie Äi sidi solece, kaj kaÅzis la larmojn maloftajn.â 70 Sed la bonega junulo Åajnigis sin tute trankvila. âTiuâ, li diris, âja koron rigidan posedus, verdire, Kiu hodiaÅ ne sentus de l' forelpelitoj mizeron. Tiu neÄuste eksentus nun, kiu ne zorgus pri sia Propra bonfarto kaj pri la bonstato de sia patrujo. 75 Kion hodiaÅ mi vidis kaj aÅdis, min forte kortuÅis; Nun mi eliris kaj vidis la vastan belegan pejzaÄon, Kiu ÄirkaÅe jen antaÅ ni kuÅas sur fruktaj montetoj, AnkaÅ mi vidis la grenon orflavan nun baldaÅ maturan, RiÄan fruktaron, al ni promesantan tutplenajn grenejojn. 80 Sed, ho ve! kiel proksimaj nun estas malbonaj fremduloj; Nin la ondegoj de l' Rhein-o ja Åirmas; sed ondoj kaj montoj Ne la teruran popolon fulmtondre venontan detenos! Äar la junulojn kaj eÄ maljunulojn el Äie kunvokas Ili kaj iras antaÅen fortege kaj ankaÅ la morton 85 Tiu amaso ne timas; tuj post Äi postvenas alia. Ha! kaj Germano ne hontas nun dome restadi kaj eble Tion eviti esperas li, kio nun Äion minacas! Kara patrino, mi diras al vi, ke mi nun ÄagreniÄas, Ke liberiÄis mi tiam, dum oni elektis aliajn 90 BurÄojn al servo milita. Mi estas ja via solulo Kaj vi posedas tre grandan bienon kaj gravan metion; Sed Äu ne estus pli bone por mi, kunbatali Äe limo Tie, ol tie Äi malliberecon mizeran atendi? Ja, la sentado min tute vivigis kaj pleje interne 95 Nun ekmoviÄas kuraÄo kaj granda celemo, por vivi Pro la patrujo kaj morti kaj doni bonegan ekzemplon. Vere, se niaj Germanaj junuloj kuniÄus, la fortaj, Apud la limo por nun kontraÅstari al tiuj fremduloj, Certe, ha, ili neniam enirus la belan hejmteron, 100 Nek forkonsumus en nia Äeesto la fruktojn de l' kampoj, Kaj ne komandus la virojn kaj rabus virinojn, knabinojn! Vidu, patrino, mi nun decidiÄis profunde, ekfari, Kio nun Åajnas prudenta kaj Äusta al mi; Äar verdire, Kiu trolonge pripensas, ne Äiam plej bone sukcesos. 105 Tial mi nun ne revenos, sed iros de tiu Äi loko Urbon kaj tiun Äi brakon kaj tiun Äi koron transdonos Al militestro, por ankaÅ servadi al nia patrujo. Tiam la patro do diru, Äu ne de l' honoro eksento AnkaÅ vivigas min, Äu mi ne volas pli alten celadi.â 110 Nun la prudenta kaj bona patrino respondis gravege, Larmojn sekretajn, facile al Åi eliÄantajn, verÅante: âKio, Hermano, en vi aliiÄis, en via animo, Ke vi ne kiel hieraÅ kaj Äiam al via patrino Tute libere parolas kaj vian deziron esprimas? 115 Se nun alia ekaÅdus Äi tion, li, vere, treege LaÅdus vin, ankaÅ laÅdegus l' intencon ja kiel plejnoblan, Sed nur logite de via gravega parolo kaj diro. Sed mi mallaÅdas vin nur, Äar mi konas vin certe plibone, Koron la vian vi kaÅas; pri io alia vi pensas. 120 Äar mi ja scias, ne logas vin iaj tamburoj, trumpetoj, Vi ne deziras vidigi vin al la knabinoj soldato. Via destino ja, kiel ajn estas vi brava kaj bona, Estas, mastrume la domon konservi, la kampon provizi. Tial konfesu do: kio vin trudas al tiu decido?â 125 Tuj serioze la filo: âPatrino, vi certe trompiÄas. Estas egalaj neniam la tagoj; junulo viriÄas Ofte sekrete pli bone ol en la bruego de l' vivo ÅanceliÄanta, sovaÄa, en kiu pereis kelkiu. Se ajn trankvila mi estas kaj estis, nun tamen naskiÄis 130 Koro en mi, malamanta l' aferojn maljustajn, malbonajn, AnkaÅ mi scias tre bone nun diferencigi mondaĵojn; Kaj la laboro fortigis treege piedojn kaj brakojn. Äio Äi estas vereca, kuraÄe mi tion certigas. Tamen sed prave vi nun min mallaÅdis, patrino, kaj kaptis 135 Min Äe paroloj duone nur veraj, duone Åajnigaj. Äar mi konfesas ja, ne la proksima danÄero min vokas El la gepatra bieno kaj ne la altega deziro, Helpi al mia patrujo, kontraÅi al la malamikoj. Estis nur vortoj, Äar ili nur antaÅ vi estis kaÅontaj 140 Äiujn eksentojn al mi disÅirantajn la koron malgajan. Tial min lasu, patrino! Äar mi en la koro konservas Vanajn dezirojn, kaj vane pasadu nun mia vivado. Bone mi scias ja: La unuopa sin mem malutilas, Sin dediÄante, se ne al Äiomo sin Äiuj aligas.â 145 âÄiam daÅrigu nurâ--tiel instigis la sperta patrino-- âÄion rakontu al mi, la gravegan kaj ankaÅ negravan, Äar koleriÄas la viroj, pripensas nur Äiam la laston, Ia baraĵo facile do ilin depuÅas de l' vojo; Sed la virino nur estas kapabla por trovi rimedojn, 150 Migras eÄ vojon malrektan por lerte intencon plenumi. Diru nur Äion, pri kio vi nun kortuÅiÄis troforte, Kiel neniam, kaj kial la sango en vi ekscitiÄis, Kial malvole en viaj okuloj la larmoj montriÄas.â Jen la junulo sin tute al sia doloro transdonis 155 Kaj Äe la brusto de sia patrino ploregis kaj diris: âVere, hodiaÅ la diroj insultaj de l' patro ofendis Min, sed neniam mi tion meritis, ne nun nek antaÅe, Äar la gepatrojn honori de Äiam mi kore penadis, Kaj al mi Åajnis neniu pli esti prudenta kaj saÄa, 160 Nepre ol vi nur, l' infanon malkleran, min, Äiam gvidintaj. Multon mi vere suferis de l' gekunludantoj iamaj, Ili ja ofte repagis per ruzo nur mian bonvolon; Ofte mi ankaÅ ne venÄis la ĵetojn kaj batojn de ili; Sed kiam ili ekmokis la patron, dimanÄe per paÅo 165 Inda kaj grava el nia preÄejo venantan, kaj ridis Pri la rubando de l' Äapo, pri l' floroj de lia domrobo, Kiun li portis gravege, kaj ni fordonacis hodiaÅ: Miaj du manoj terure pugniÄis; jen tutfurioze Ilin mi tuje atakis kaj batis blindule kaj trafis, 170 Tute ne, kien, vidinte. Nun ili ploregis kun sangaj Nazoj, forsaltis pro batoj kaj miaj piedoj frapantaj. Tiel mi kreskis, grandiÄis, kaj multon suferis de l' patro, Kiu anstataÅ aliaj min ofte per vortoj insultis, Kiam dum konsilantara kunsido lin io ekscitis; 175 Kaj mi suferis pro Äiuj ruzaĵoj de liaj kolegoj. Ofte vi mem min bedaÅris, Äar multon mi Äiam toleris, Äiam peninte honori bonfarojn de miaj gepatroj, Kiuj nur zorgis pripense, bienon kaj havon riÄigi Nian kaj ofte rezignis, por Åpari nur por la infanoj. 180 Sed, ho, ne sola Åparado, por Äui pli poste, feliÄon Faras, kaj ankaÅ ne l' aro Äe l' aro kaj kampo Äe kampo, Kiel praktike kaj bele eÄ ankaÅ la kampoj kuniÄas. Äar maljuniÄas la patro, kaj ankaÅ mi, filo, sen ia Äojo pri l' taga vivado kaj nur kun la zorgo pri morgaÅ. 185 Diru al mi kaj malsupren rigardu jen, kiel belege KuÅas la riÄa kamparo kaj sube vinmonto, Äardeno, Tie la staloj kaj niaj garbejoj, la bela komplekso! Sed kiam tie mi vidas la postan dometon, jen, kie En la frontono vidiÄas al ni la fenestro de mia 190 Gaja Äambreto, kaj mi rememoras pri l' tempoj, en kiuj Ofte mi nokte atendis la lunon, matene la sunan Lumon, Äar por mi sufiÄis malmulta saniga dormado: Sed nun al mi ekaperas nur nepre solecaj la Äambro, Nia Äardeno kaj korto kaj kampoj belegaj vastegaj; 195 Äio nun estas dezerta, Äar mankas al mi la edzino.â Sed nun post tio la bona patrino prudente respondis: âVi ne pli multe deziras, Hermano, ol mi kaj la patro, Hejmen konduki al vi fianÄinon, ke l' nokto fariÄu Bela duono por vi de la vivo, kaj Äia laboro 200 Tage fariÄu al vi pli libera. Ni Äiam konsilis Vigle, ja preskaÅ vin puÅis, elekti knabinon plej baldaÅ. Sed mi ja scias kaj ankaÅ la koro nun laÅte ripetas: Kiam ne venas la horo la Äusta, la Äusta knabino Ne nun vidiÄas, nur tre malproksime elekto restados, 205 Kaj des pli multe superas la timo, elekti malÄustan. Mi al vi diras, Hermano, ke vi jam elektis, mi kredas; Äar korfrapita vi estas kaj pli ol kutime sentema. Rekte konfesu nur, Äar la animo jam Äin al mi diras: Estas la forelpelita knabino; vi tiun elektis.â 210 âKara patrino, tutprave!â, respondis virece Hermano, âJes, Åi nur estas kaj se ne hodiaÅ fianÄe mi gajnos Åin, Åi foriros kaj nun malaperos, kredeble por Äiam En la milita konfuzo kaj en la malÄoja vagado. Äiam tutvane, patrino, la riÄa bieno prosperos 215 Por mi, kaj estos benitaj nur vane la jaroj venontaj. Antipatiaj ja estos la domo kaj nia Äardeno; Ho, mem la amo patrina konsolos ne min kompatindan. Äar, mi eksentas, la amo disigas tuj Äian kuniÄon, Kiam Äi kreas la novan; nek sole knabino forlasas 220 Siajn gepatrojn, sekvante la viron de Åi elektitan, AnkaÅ junulo forgesas patrinon kaj patron, vidante La forirantan knabinon, korege de li adoratan. Tial mi iros nun, kien min la malespero instigas! Nun ja la patro parolis la vortojn por mi decidigajn, 225 Kaj ne la domo gepatra plu estos la mia, se l' patro Tiun knabinon forpuÅos, je kiu mi sole edziÄos.â Tuj nun rapide respondis la bona prudenta patrino: âKiel Åtonegoj jen staras du viroj amataj kontraÅe! Kun obstinega fiero neniu aliras l' alian, 230 AmbaÅ rifuzas paroli, unue esprimi bondiron. Tial mi diras, Hermano, ankoraÅ mi kore esperas, Ke li al vi ne rifuzos Åin, se Åi fidela kaj bona, Kvankam malriÄa, eÄ kiam decide li tion esprimis. Kelkon ja, koleriÄante, li ofte parolas kaj tamen 235 Tion ne efektivigas; li ankaÅ nun ne kontraÅstaros. Sed li postulas infanan bondiron kaj povas postuli; Estas li patro. Ni scias, ke lia kolero post manÄo, Kiam li forte parolas kaj pri la aliaj rezonoj Dubas, ne estas gravega, Äar tiam la vino grandigas 240 Lian memvolon kaj igas, ke li ne komprenas la dirojn De la aliaj, li aÅdas kaj sentas ja tiam sin mem nur. Sed la vespero alvenas; kaj estas finitaj la multaj Konversacioj nun inter li mem kaj la paroladintoj. Vere li pli malseveras, tuj kiam la ebrieteco 245 Tute foriÄis kaj li maljustaĵon faritan nun sentas. Venu, ni riskos Äin tuj; nur la tuja riskado sukcesas. Kaj ni bezonas ja liajn amikojn, ankoraÅ konvene Äe li sidantajn, precipe nin helpos la pastra sinjoro.â Tiel Åi vigle parolis kaj de l' Åtonsidejo leviÄis 250 Manon prenante de l' filo, bonvole sekvanta. Silente AmbaÅ malsupren foriris, pensante la gravan projekton. V. Polyhymnia. La kosmopolito. Ili triope ankoraÅ kunsidis kaj interparolis, Apud la pastra sinjoro la apotekisto Äe l' mastro; Äiam ankoraÅ la konversacio nun estis la sama, Kiu turniÄis multoble jen tien kaj reen, jen Äien. Sed nun la pastro bonege respondis kun bela indeco: âMi ne protestos vin! Tion mi scias, ke l' homo aspire 5 Äiam al io pli bona; kaj, kiel ni vidas, li ankaÅ Celas al io pli alta, almenaÅ li serÄas la novan. Sed ne tromulton postulu! Äar krom la dirita sentado AnkaÅ donacis al ni la naturo la emon, persisti Je la malnova kaj Äoji pri longe provita kutimo. 10 Äiu natura kaj ankaÅ prudenta estado bonestas. Multon deziras la homo, sed fakte bezonas malmulton; Estas mallongaj la tagoj, malvasta la sorto de l' homoj; Tiun neniam mallaÅdis mi, kiu sen ia ripozo Äiam ageme tra l' maro kaj stratoj de l' mondo vagadas, 15 Ne laciÄante, kuraÄe, kaj Äojas pri Äia profito AmasiÄinta riÄege por li kaj la liaj ÄirkaÅe. Sed ankaÅ tiun mi Åatas, verdire, la burÄon trankvilan, Kiu silente trapaÅas la patran heredon kaj lerte, 20 Kiel sezono postulas, laboras sur sia kamparo. Ne Äiujare al li aliiÄas la tero, kaj l' arbo, Ä´us nur plantita, ne siajn branÄbrakojn etendas Äielon Tute rapide kaj tuj ornamite per multaj floretoj. Ne, tia viro bezonas je pacienceco, kaj ankaÅ 25 Äiam je sento pureca, trankvila, je Äusta prudento; Äar li konfidas nur semojn malmultajn al tero nutranta, Kaj li penadas nur bestojn malmultajn profite kreskigi, Sole ja lia pensado koncernas aferojn utilajn. Al feliÄulo nur donis naturo tielan sentadon! 30 Äiujn nin nutras li. Benon al burÄo de urbo malgranda, Kiu kunigas kamparan metion kun urba metio! Sur li ne pezas la premo, sub kiu timeme kampulo Zorgas, kaj lin ne konfuzas la zorgo de l' burÄoj avidaj, Kiuj sen havo kutimas nur Äiam imiti pli riÄajn 35 Klasojn de samurbanaro; precipe virinoj, knabinoj. Tial do benu trankvilan penadon de l' filo kaj ankaÅ Lian edzinon, la samideanan, de li elektotan.â Tiel la pastro. Nun kune la filo kun sia patrino Äambron eniris; Åi manekondukis lin antaÅ la patron 40 Kaj nun parolis: âDum ofte jam, patro, ni interbabilis, Äoje ni pensis pri l' tago venonta, en kiu Hermano, FianÄineton estontan trovinte, nin fine Äojigus! Tien kaj reen ni pensis; jen tiun knabinon proponis Ni, jen Äi tiun, al li babilante gepatre kaj zorge. 45 Vidu, nun venis la tago; al li la Äielo kondukis Nun fianÄinon kaj certe la koro nun mem decidiÄis. Tiam Äu ni ne konsentis, ke iam li sole elektu? Äu vi ne antaÅ ne longe deziris, ke li por knabino Sentu afable kaj vigle? Nun estas veninta la horo! 50 Ja li eksentis, elektis kaj vire nun mem decidiÄis. Tiu knabino jen estas, la fremda, al li renkontinta. Donu aprobon pro Åi, aÅ li restos, laÅĵure, fraÅlulo.â AnkaÅ la filo parolis: âKonsentu do, patro! La koro Äuste kaj pure elektis; Åi estos plej inda filino.â 55 Sed Äar la patro silentis, la pastro rapide sin levis Kaj nun parolis: âJes, nur la momento decidas pri l' vivo Kaj pri la sorto, la tuta, de l' homo; Äar ankaÅ ja estas Äiu decido post konsiderado eÄ longa nur kreo De la momento; saÄulo do sole la Äustan ektrovas. 60 Äiam danÄere ja estas, apude pripensi Äi tion Äe l' elektado, aÅ tion, kaj tiel konfuzi la senton. Pura li estas, Hermano--; mi konas lin de la naskiÄo; Li ne etendis la manojn al tio aÅ tio Äi; kion Li Äu junulo Äu knabo deziris, konvena Äi estis. 65 Vi ne ekmiru timeme, ke nun jam subite okazis, Kion vi longe deziris. La formo de via deziro Al vi alia aperas nun, ol vi antaÅe imagis. Äar la deziroj ja mem al ni kaÅas la celon de l' volo; Venas de supre la donoj en sia natura apero. 70 Ne la knabinon malÅatu, unue movintan la koron Puran de l' filo amata, prudenta kaj bona, Hermano. Ho feliÄulo, al kiu unua jam la amatino Sekvas, al kiu la Äarma sopiro ne svenas fantome. Lia aspekto ja montras, ke nun decidiÄis la sorto. 75 Vera inklino virigas junulon, lin faras matura. Li ÅanÄanima ne estas; mi timas, se tion rifuzos Vi, li pasigos la jarojn plej belajn dum vivo malgaja.â Tuje post tio la apotekisto, al kiu jam longe Volis la vorto desalti de lipoj, pripense respondis: 80 âNi tiufoje do ankaÅ nur iru sur meza la vojo! Nur malrapide rapidu! Devizo jen jam de AÅgusto Imperiestro. Volonte mi servos al karaj najbaroj Kaj per malgrava kapablo vin helpos por via utilo; La junularo precipe bezonas, ke oni Äin gvidu. 85 Lasu eksteren min nun! La knabinon mi volas esplori, La komunumon demandi, en kiu Åi vivas konata. Tiel facile neniu min trompos; mi scias esplori.â Tiam la filo respondis tuj vigle per vortoj rapidaj: âFaru, najbaro, Äin! Iru, demandu, sed kore mi petas, 90 Ke la sinjoro, la pastro, troviÄu en via proksimo; Tiel du viroj indegaj atestos malkaÅe kaj Äuste. Patro, Åi certe devenas de bonaj gepatroj kaj Åi ne Vagas tra landoj serÄante nur aventuraÄojn, kaj Åi ne Ruze klopodas delogi kaj gajni senspertan junulon. 95 Ne, nur la sorto terura de la pereiga milito, Kiu detruas la mondon kaj eÄ konstruaĵojn firmegajn Levis el fundo, senhelpe elpelis la virtan knabinon. Äu ne mizere nun vagas ranguloj de alta deveno? Princoj forkuras en fremdaj vestaĵoj, kaj reÄoj ekzile 100 Vivas. Ho, oni Åin ankaÅ nun tiel elpelis el lando, Åin, la plej bonan; ja Åi forgesante la propran mizeron Helpas l' aliajn kaj estas senhelpa ankoraÅ helpema. Estas mizero, Äagreno grandegaj, tra l' mondo irantaj; Povus ne ankaÅ fariÄi feliÄo el tiu mizero, 105 Ke en la brako de l' fianÄineto, edzino fidinda, Benus militon mi, kiel vi mem la pasintan brulegon?â Tiam respondis la patro per akcentigata parolo: âKiel do nun liberiÄis, Hermano, la lango, konstante, Longe en buÅo ligita kaj nur moviÄinta malofte! 110 Tion hodiaÅ mi spertas, kaj tio minacas al Äiu, Ke la patrino volonte la volon de l' filo favoras Milde, indulge, kaj Äiu najbaro fariÄas partia, Kiam nur oni atakas la patron aÅ ankaÅ la edzon. Sed mi ne volas vin nun kontraÅstari, Äar kion utilus? 115 Äar mi jam vidas antaÅe Äi tie nur larmojn, obstinon. Iru kaj provu kaj domen konduku en nomo de Dio Tiun filinon! Se ne, jen li tiun knabinon forgesu!â Tiel la patro. Sed tuje la filo elvokis Äojgeste: âAntaÅ vespero ankoraÅ filino plej bona Äeestos, 120 Kiel Åin viro prudenta elektas plej taÅga edzino. Tiam Åi ankaÅ fariÄos feliÄa, mi tion esperas. Ja Åi eterne min dankos, ke anstataÅante gepatrojn Vin mi redonis al Åi kaj prudente Åi tion komprenos. Sed mi ne plue prokrastos, mi tuj la Äevalojn aljungos 125 Kaj la amikojn kondukos eksteren en Åian proksimon; Sole l' amikojn laÅ propra prudento mi lasos agadi Kaj, mi Äin ĵuras, mi tute ilian decidon obeos, Kaj ne pli frue mi vidos Åin, Äis Åi fariÄis la mia.â Tiel eksteren li iris, kaj dume l' aliaj l' aferon 130 Gravan saÄece pripensis kaj konsiderante pritraktis. Sed rapidegis Hermano al stalo, en kiu troviÄis Liaj kuraÄaj Äevaloj kaj manÄis la puran avenon, Fojnon la sekan kaj sur la plej bona herbejo tranÄitan. Tiam rapide al ili enmetis li ÅtalenbuÅaĵon 135 Brilan, li tiris rimenojn tra bukoj, la arÄentumitaj, Tiam almetis li longajn pli larÄajn rimenkondukilojn Kaj elkondukis la bestojn en korton, sur kiun servisto Jam la kaleÅon bonvole alÅovis, timonon tirinte. 140 Ili aljungis per Ånuroj fortikaj al tiu kaleÅo Tiam bonorde la fortajn, facile tirantajn Äevalojn, Poste Hermano ekkaptis la vipon kaj nun veturigis. Kiam l' amikoj okupis la vastajn sidbenkojn, ruliÄis La veturilo rapide for sur la pavimo de l' urbo, Kaj Äi postlasis la murojn kaj turojn, la novblankigitajn. 145 Tiel Hermano veturis al tiu konata Åoseo Nun senprokraste, rapide, de l' monto malsupren kaj supren. Sed kiam li nun ekvidis la turon de tiu vilaÄo, Kaj jam proksime troviÄis la domoj ÄardenÄirkaÅitaj, Li tuj ekpensis haltigi surstrate nun siajn Äevalojn. 150 De l' serioza mallumo de altaj tilioj ombrita, Kiuj jam enradikiÄis Äi tie dum kelkaj jarcentoj, Estis vastega herbejo, verdanta, de herboj kovrita, AntaÅ l' vilaÄo, gajejo kampara kaj por la urbanoj. Nur malprofunde fosita troviÄis sub arboj la puto. 155 Dum la irado sur Åtupoj malsupren, jen Åtonaj sidbenkoj ÄirkaÅmetitaj Äe fonto vidiÄis; Äi fluis senÄese, Nur borderita malalte, facile Äerpebla kaj pura. Tie en ombra mallumo Hermano decidis haltigi Kun veturilo la fortajn Äevalojn. Kaj tiel farinte 160 Li nun parolis: âEliru, amikoj kaj iru, por ke vi BaldaÅ sciiÄu, Äu vere Åi indas la manon de mi ja Ame donatan! Mi kredas Äin certe; vi diros nenion Novan pri Åi; se mi sole nun agus, mi irus rapide Tien kaj baldaÅ malkaÅe Åi mian vivsorton destinus. 165 Kaj vi Åin certe kaj baldaÅ el Äiuj aliaj ekkonos; Äar malfacile al Åi komparebla nur estas alia LaÅ edukeco. Mi vin atentigas pri Åiaj vestaĵoj: Kovras la ruÄa tuketo kaj montras la volbon de l' brusto, Bele laÄitan, kaj nigrekoloran korsaĵon Åi havas, 170 Zorge Åi faldis la Äemizborderon je l' krispo, el kiu Åia rondforma mentono Äarmege antaÅen aspektas; Gaje, libere vidiÄas de l' kapo gracia ovrondo; ÄirkaÅ arÄentaj pinglegoj multfoje la fortaj harligoj Estas volvitaj; la jupo, la blua kaj multe faldita 175 La maleolojn belformajn dum Åia irado ÄirkaÅas. Sed vin ankoraÅ mi volas sciigi kaj kore petegi: Ke vi kun Åi ne parolu nek nian intencon konigu, Sed pridemandu kaj aÅdu pri kio aliaj rakontos! Kiam vi havos sciigon sufiÄan por miaj gepatroj, 180 Tiam revenu al mi kaj ni poste pripensos la pluon. Tiel mi Äion pripensis dum nia veturo Äi tien.â Tiel li diris. L' amikoj nun paÅis al tiu vilaÄo, Kie en domoj, Äardenoj, garbejoj la multo da homoj Svarmis kaj Äaro post Äaro sur strato la larÄa staradis. 185 Viroj provizis la bestojn blekantajn, Äevalojn Äe l' Äaroj, Kaj diligente virinoj sekigis tolaĵon sur Äiuj Plektobariloj, kaj ludis infanoj en akvo plaÅdanta. Tiel premante sin tra l' veturiloj, tra l' homoj kaj bestoj Dekstren, maldekstren la du alsenditoj rigardis, Äu ili 190 Ne la staturon de tiu knabino spione ekvidus; Tamen nenie Äis nun virgulino la bela aperis. Nun interpremo pli forta okazis: Jen estis disputo De malpaculoj pro Äaroj, en kiu virinoj kriante IntermiksiÄis. Jen alproksimiÄis rapide, gravege 195 Viro maljuna, aliris al malpacemuloj; la bruo Tuj silentiÄis nun, kiam li patre postulis trankvilon, Jenon dirante: âÄu ne kvietigis nin nia mizero, Ke ni nun fine komprenu toleri kaj interkonsenti Unu l' alian, se ankaÅ ne Äiu la agojn pripensas? 200 Homo feliÄa ne estas indulga. Äu fine instruos Vin la suferoj, ne, kiel alie, malpaci kun frato? Ha, malenviu do nur reciproke la lokon sur fremda Tero kaj, kion vi havas, dividu, por trovi kompaton.â Tiel li diris kaj Äiuj silentis; paceme la homoj 205 Ree nun kvietigitaj ordigis la bestojn kaj Äarojn. Sed nun la pastro, aÅdinte de l' viro parolojn laÅdindajn, AnkaÅ sentinte la senton, la pacan, de l' fremda juÄanto, Tiun aliris kaj diris la jenajn gravegajn parolojn: âPatro, se, vere, en tagoj feliÄaj vivadas popolo 210 Kaj sin nutradas de l' tero, la larÄe kaj vaste kreita, Kiu rekreas monate kaj jare la donojn petitajn, Äio fariÄas per si, per si mem ja, kaj Äiu sin sentas Pleje prudenta kaj bona; kaj Äiuj komune ekzistas, AnkaÅ la viro plej saÄa valoras nur kiel alia; 215 Äio ja, kio okazas, sen ia alhelpo daÅriÄas. Kiam mizero disÅiras la vojojn kutimajn de l' vivo, Domojn kaj ejojn detruas, Äardenojn kaj kampojn subfosas, Kaj la virinon kaj viron forpelas de l' hejma loÄejo, Ilin fortrenas en sorton malcertan dum tempoj timigaj: 220 Tiam, ho, oni ÄirkaÅe tuj serÄas la viron plej saÄan Kaj nun Äi tiu parolos ne vane prudentajn parolojn. Patro, permesu; vi estas ja certe la estro de tiuj Forelpelitoj, Äar tuje vi nun trankviligis l' animojn? Vere simila al tiuj plej saÄaj gvidantoj vi estas, 225 Kiuj la forelpelitojn gvidadis tra vastaj dezertoj. Ä´us mi ekpensas, ke mi kun Josua aÅ Moses parolas.â Kaj serioze rigardis la estro post tio kaj diris: âVere, similas la nuno al tempoj eÄ plej maloftegaj, Kiujn konigas la temphistorio profana aÅ sankta; 230 Äar kiu vivis en tiuj Äi tagoj, hieraÅ, hodiaÅ, Vivis jam jarojn; Äar tiel premiÄas nun Äiuj aferoj. Kiam mi iom pripensas, jam aÄo grizega sur mia Kapo jen Åajnas kuÅadi kaj tamen la forto tradaÅras. Ni nur komparu nin mem eÄ al tiuj, al kiuj aperis 235 En arbareto fajrega la Dia Sinjoro en grava Horo; Li ankaÅ al ni ja aperis per nuboj kaj fajro.â Kiam la pastro nun estis volema ankoraÅ paroli Plu kaj deziris sciiÄi pri l' sorto de l' forelpelitoj, Tuj la kunulo sekrete parolis al li en l' orelon: 240 âPlu nur parolu kun l' estro kaj pri la knabino esploru! Sed mi nun iros ÄirkaÅe por serÄi Åin, poste mi, kiam Mi Åin eltrovis, revenos.â La pastro jesante konsentis; Sed tiu serÄis tra l' plektobariloj, Äardenoj, garbejoj. VI. Klio. La epoko[3]. Kiam la pastro demandis la estron fremdlandan nun, kion La komunumo suferis, de kiom da tempo de l' hejmo Estis pelita Äi, tiam la viro respondis: âNi longe Jam nun suferas, kaj Äion maldolÄan ni trinkis de Äiuj Jaroj teruraj, Äar oni detruis l' esperon plej belan 5 Nian: Äar kiu ne dirus, ke alte la koro sin levis Kaj pli libere la brusto per pulsoj pli puraj moviÄis; Kiam eklumis la brilo unua de l' suno noviga, Kiam ni aÅdis pri l' rajto de l' homoj, al Äiuj komuna, Pri libereco belega kaj pri l' egaleco laÅdinda! Tiam ja Äiu esperis vivadi al si mem, solviÄi 10 Åajnis la Äeno, la landojn plej multajn perforte kaptinta, Kiun mantenis nur senokupado kaj nur profitemo. Äu ne rigardis en tagoj tiamaj la homoj de Äie Al la Äefurbo de l' mondo nur, kiu ja tia jam longe 15 Estis kaj nun pli ol iam meritus la nomon belegan? Äu ne la nomoj de tiuj eÄ, kiuj unue anoncis Tiun promeson, egalis al niaj plej famaj sur tero? Äu ne altkreskis al Äiu l' animo, kuraÄo kaj lingvo? Kaj ni unue ja kiel najbaroj vivege flamiÄis. 20 Jen la milito komencis kaj bandoj de Frankoj armitaj AlproksimiÄis; sed ili ja Åajne alportis bonaĵon. Fakte Äin ili alportis; Äar Äies animo nun revis. Ili plezure plantadis la arbojn de la libereco, Nur promesinte al Äiu la lian kaj propran regadon. 25 Jen la junuloj ekÄojis kaj ankaÅ la maljunularo, Vigla dancado komencis nun ÄirkaÅ la nova standardo. Tiel la Frankoj, supere, komence, plej baldaÅ okupis Per entreprenoj afablaj l' animon de l' viroj, kaj tiam Tute la korojn virinajn per Äarmo nekontraÅstarebla. 30 Åajnis la premo do eÄ de la multpostulema milito Eta al ni, Äar l' espero vualis l' okazojn venontajn, Kaj la rigardojn forlogis en novmalfermitan arenon. Tempo Äarmega ja! Kiam fianÄo sin kun fianÄino Svingas dancante kaj baldaÅ kuniÄon celatan atendas. 35 Sed eÄ pli bele nun, kiam vidiÄis al ni la plej alta Kiel proksima nun kaj atingebla laÅ homa pensado. Äiuj libere parolis; la viroj, junuloj kaj ankaÅ EÄ maljunuloj parolis nun laÅte kaj entuziasme. Sed malheliÄis Äielo. Äar pro la estreco batalis 40 Malbonigita viraro, neinda por krei la bonon. Unu l' alian mortigis kaj ili subpremis la novajn Fratojn najbarajn kaj sendis Äi tien avidajn amasojn. Äe ni diboÄis la viroj altrangaj kaj rabis senÄene Kaj tielsame la malaltranguloj diboÄis kaj rabis; 45 Äiu nur zorgis, por ke ja nenio restadu por morgaÅ. Estis trogranda mizero kaj tagon post tago la premo Kreskis; neniu aÅskultis la krion; kaj tiuj nur estris. Jen kolerego, Äagreno ekkaptis eÄ ankaÅ l' animon Indiferentan; nur Äiu meditis kaj ĵuris l' ofendojn 50 VenÄi kaj de la duoble trompita espero malgajnon. Kaj la feliÄo turniÄis al flanko Germana, kaj fine Tuj returniÄis la Frankoj per marÅoj rapidaj. Ho, tiam Ni nur eksentis la sorton malgajan de tiu milito! Äar la venkinto ja estas potenca kaj bona; almenaÅ 55 Åajne; la viron venkitan indulgas li kiel propraĵon, Se li utilas al li Äiutage kaj servas laÅpovo. Sed forkurinto ne leÄon obeas; Äar li nur la morton KontraÅbatalas kaj nur senindulge konsumas la sian. Tiam ja ankaÅ pasio ardiÄas kaj la malespero 60 Kreas la kriman agadon el Äies profundo de l' koro. Ia sanktaĵo ne estas; li rabas Äin. La avideco Seksa perfortas virinojn kaj faras plezuron teruro. Äie li vidas la morton, la lastajn minutojn kruele Äuas kaj Äojas pri sango kaj pri krieganta Äemado. 65 La kolerego post tio Äe ni avidege ekflamis, Nun la perditan venÄadi, defendi la lastajn restaĵojn. Äiuj ekkaptis l' armilojn nun kontraÅ la fremdaj rabistoj, Kiuj fuÄadis kun pala vizaÄo, timemaj rigardoj. Tiam Äe ni sonoriloj senÄese svingataj bruadis 70 Kaj la danÄero venonta ne tenis la furiozantojn. AliformiÄis rapide la paca ilaro de l' kampo Nun al armiloj, kaj sango gutegis de forkoj, falÄiloj. La malamiko pereis nun sen amnestia indulgo; Äie nur koleregeco kaj malkuraÄeco kaj ruzo 75 Nun furiozis. Mi plu ne revidu samspecan eraron Homan! La besto sovaÄa ja estas pli bona vidaĵo. Iu parolu ne pri libereco, ha, kvazaÅ sin mem li Povus regadi! VidiÄas libera tuj Äio malbona, Kiam bariloj forestas, Äi flanken forpuÅas la leÄon.â 80 âViro bonega!â post tio la pastro gravege rediris: âSe vi la homon riproÄas, pro tio mi ne vin mallaÅdi Povas, Äar vi ja sufiÄan malbonon suferis pro tiuj Faktoj teruraj! Sed nun rigardante la tagojn malgajajn Ree, vi certe konsentus, ke ofte vi ankaÅ bonaĵon 85 Vidis, ja kelkon bonegan en koro sekrete restintan, Se la danÄero ne tiun ekscitas kaj homon mizero UrÄas, ke kiel anÄelo li al la aliaj vidiÄis.â Nun kun rideto respondis la estro maljuna kaj inda: âVi memorigas prudente min, kiel ni mastron malÄojan 90 Ofte post brulo de l' domo pri oro, arÄento avizas Eble en rubo kuÅanta, fandita nun kaj disĵetita. Vere, Äi estas malmulta, sed certe Äi tio valora, Kaj Äin elfosas la malriÄiÄinta kaj Äojas pri l' trovo. Tiel mi turnas la pensojn serenajn volonte al tiuj 95 Tagoj malmultaj sed bruaj, en mia memoro restintaj. Ja, mi ne povas Äin nei, mi vidis eÄ malpacemulojn Sin repacigi por savi la urbon de io malbona, AnkaÅ la amon de kelkaj amikoj, gepatroj, infanoj Riski neeblon, ja, kiel subite junulo viriÄis 100 Kaj maljunulo juniÄis, kaj eÄ junuliÄis infano. Ja, kaj la âgento malfortaâ, pri kiu tre ofte ni mokas, Forta vidiÄis kaj brava kaj de atentema spirito. Tuj do mi volas precipe aludi la faron bravegan, Kiun bonega knabino plej grandaanime plenumis, 105 Kiu en granda bieno postrestis nur kun knabinetoj Sola; Äar kontraÅ la bando fremdula la viroj foriris. Jen diskurinta amaso de tiaj kanajloj, rabante, Tiun bienon atakis kaj ĵetis sin tuj en la Äambron De la virinoj. Nun ili ekvidis la belan knabinon, 110 La knabinetojn aliajn, la preskaÅ ankoraÅ infanajn. Jen avideco sovaÄa ekkaptis la virojn; sensente Ili kuregis al tiu tremanta anaro kaj tiu Grandaanima knabino. Sed tuj Åi forkaptis al unu Sabron de l' flanko kaj teren lin batis; li falis sangante. 115 Poste per batoj tutviraj Åi brave defendis la siajn, Kvar de l' rabantoj Åi trafis ankoraÅ; nun ili forkuris. Tiam Åi fermis la domon kaj helpon atendis armita.â Kiam la pastro ekaÅdis la laÅdon nun pri la knabino, Kreskis tuj en la animo l' espero por lia amiko, 120 Kaj demandonta li estus plu, kie Åi estas kaj Äu nun Inter la aro malÄoja, senhejma Åi ankaÅ troviÄas. Sed jen la apotekisto rapide aliris, pinÄetis Tiam la pastran sinjoron kaj murmuretante parolis: âFine mi trovis Äi tiun knabinon el multe da centoj 125 Tute laÅskize! Nun venu kaj vidu Åin mem per okuloj! Kun vi alprenu la estron, por ke ni la pluon aÅskultu!â Ili sin turnis, sed foren vokita jam estis de l' siaj L' estro, Äar ili treege bezonis je lia konsilo. Kaj nun la pastro tuj sekvis la apotekiston al breÄo 130 De la barilo kaj tiu ruzete almontris kaj diris: âÄu la knabinon vi vidas? l' infanon Åi vindis. Kaj bone Tiun malnovan katunon kaj bluan kusenotegilon, Kiun Hermano en pako alportis al Åi, mi rekonas. Vere! Rapide kaj bone Åi tiujn donacojn uzadis. 135 Signoj tre klaraj! Kaj eÄ akordiÄas la Äiuj ceteraj: Kovras la ruÄa tuketo kaj levas la volbon de l' brusto, Bele laÄitan, kaj nigrekoloran Åi havas korsaĵon. Zorge Åi faldis la Äemizborderon je l' krispo, el kiu Åia rondforma mentono Äarmege antaÅen aspektas, 140 Gaje, libere vidiÄas de l' kapo gracia ovrondo; ÄirkaÅ arÄentaj pinglegoj multfoje la fortaj harligoj Estas volvitaj; ni, kvankam Åi sidas, la grandan staturon Vidas, la jupon, la bluan, la multefaldite kaj bele Äis maleoloj belformaj pendantan malsupren de l' brusto. 145 Estas, sendube, Äi tiu. Nun venu, por ke ni sciiÄu, Äu bonmastruma knabino Åi estas kaj bona kaj virta.â Sed, la sidantan okulesplorante, la pastro respondis: âVere, mi tute ne miras, ke Åi la junulon ekravis, Äar Åi plenumas la provon eÄ antaÅ ekvido plej sperta. 150 Homo feliÄa, al kiu patrina naturo donacis Äustan figuron! Äar lin rekomendas Äi Äiam, nenie Estas fremdulo li. Äiu volonte alvenos kaj restos, Se afableco ankoraÅ kuniÄas kun tia figuro. Mi vin certigas, Hermano Äi tie eltrovis knabinon, 155 Kiu belege gajigos la tagojn venontajn de l' vivo Kaj al li Äiam fidele asistos kun forto virina. Äar tia korpo perfekta konservas ja certe animon Puran, kaj sana juneco promesas daÅrantan feliÄon.â Poste la apotekisto dubeme respondis: âLa Åajno 160 Trompas pli ofte! Mi povas ne fidi nur al eksteraĵo; Äar mi tre ofte jam trovis Äi tiun proverbon provita: AntaÅ ol manÄi buÅelon da salo kun novaj konatoj Vi ne facile konfidu al iu; vin faros la tempo Sole pli certa, Äu inda li estas kaj restos amiko. 165 Tial unue ni volas demandi Äe bonaj personoj, Kiuj Åin konas kaj pluon rakontos nun pri la knabino.â âAnkaÅ mi laÅdas singardonâ, rediris la pastro sekvante. âNi ja ne svatas por ni; kaj responde ja estas Äin fari Por la aliaj.â Kaj ili iradis renkonte la bravan 170 Estron, jen kiu sur straton revenis ĵus multokupita. Tuj singardeme la pastro prudenta parolis al tiu: âDiru, ni vidis knabinon ĵus, kiu proksime sidadas Sub la Äardena pomujo kaj vestojn infanajn pretigas El eluzita katuno, verÅajne al Åi donacita. 175 PlaÄas al ni la staturo; Åi Åajnas al ni bravulino, Diru do, kion vi scias; ni petas pro celo laÅdinda.â Kiam la estro aliris por vidi en tiun Äardenon, Diris li: âVi jam Äi tiun nun konas, Äar kiam rakontis Mi pri la faro bonega de iu bravega knabino, 180 Kiu ekkaptis la glavon kaj sin kaj la siajn defendis-- Estis Äi tiu! Vi vidas, Åi estas el gento fortika, Sed al forteco la Åia egalas boneco; parencon Sian maljunan Åi flegis Äis morto, Äar lin la Äagreno Pri la danÄera mizero de l' urbo kaj havo mortigis. 185 AnkaÅ Åi vere trankvile toleris dolorojn pri l' morto De la fianÄo, tre nobla junulo, ho, kiu ardege Kaptis la penson altegan celadi al homlibereco, Kaj alirinte Paris-on suferis mem morton teruran; Äar li atakis, kaj dome kaj tie, arbitron kaj ruzon.â 190 Tiel parolis la estro. Nun ambaÅ dankante salutis, Kaj unu oran moneron la pastro elprenis (l' arÄenton El la monujo li antaÅ ne longe bonfare fordonis, Kiam li vidis trapasi la forelpelitojn malgajajn) Kaj al la estro Äin donis dirante: âDividu la monon 195 Inter la malfeliÄuloj kaj Dio multigu la donon!â Sed Äin rifuzis la viro kaj diris: âNi kelkan taleron Savis kaj kelkajn vestaĵojn kaj aĵojn; mi certe esperas Ke ni ankoraÅ revenos ja, antaÅ ol Äin ni konsumis.â Tiam respondis la pastro kaj premis la monon en manon: 200 âDoni neniu prokrastu en tiuj Äi tagoj, neniu Ion akcepti rifuzu do, kion boneco donacis, Äar, kiel longe li havos trankvile la nunan posedon Scias neniu, kaj ne, kiel longe li restos fremdulo, Devos rezigni je l' kampo, Äardeno, lin bone nutrantaj.â 205 âSe mi do havusâ--post tio la apotekisto ekkriis Tede, ânun monon en poÅo, vi Äion ricevus, valoran, Malpli valoran; Äar multe da viaj ja tian bezonas. Tamen mi vin ne forlasos sen ia donaco, por ke vi Vidu la volon, eÄ kiam la faro postrestas post volo.â 210 Tiel li diris, eltiris la ledan broditan saketon Per la rimenoj, en kiu tabako troviÄis, gracie Äin nun malfermis, dividis; sufiÄis por kelke da pipoj. âEstas malgranda donacoâ, li diris. Sed l' estro maljuna Gaje rediris: âBonega tabako ja estas agrabla 215 Dum la vojaÄo.â Treege Äin laÅdis la apotekisto. Sed lin la pastro fortiris kaj ili disiÄis de l' estro. âNi rapidiÄuâ,--ekkriis la viro prudenta,--âtimeme Nin la junulo atendos. Li baldaÅ ekaÅdu gajaĵon.â Ili rapide alvenis kaj trovis lin apud la Äaro 220 Sub la tilioj. La bestoj vivege la herbokovraĵon Frapis: li ilin je brido tenadis kaj staris pripense, AntaÅ si nun rigardante li nur la amikojn rimarkis, Kiam lin ili venantaj alvokis per signoj gajigaj. De malproksime jam l' apotekisto komencis paroli; 225 Sed pli proksime nun ili aliris. La pastro manprenis Tiam lin kaj, forprenante al sia kunulo la diron, Diris; âHa, savon! junulo! elektis l' okulo kaj via Koro fidela tre Äuste! FeliÄon al vi kaj la via! Inda Åi estas, kaj tial nun venu kaj turnu kaleÅon, 230 Ke ni atingu l' angulon de tiu vilaÄo! Åin svatu Kaj Åin, la bonan, konduku plej baldaÅ al patra bieno!â Sed la junulo staradis kaj, Äojon nun ne vidigante, AÅdis li tiujn Äielajn konsolajn parolojn de l' pastro, Äemis kaj diris: âNi venis per rapidiÄanta kaleÅo 235 Kaj ni kredeble veturos kun honto kaj nur malrapide Hejmen; Äar, ho, min ekkaptis, de kiam mi tie atendis, Zorgo, suspekto kaj dubo kaj kio turmentas amanton. Äu vi fidadas, ke Åi al ni sekvos tuj kiam ni venos, Tial ke riÄaj ni estas, sed Åi elpelita, malriÄa 240 Vagas? Ho, eÄ malriÄeco, la nemeritita, fieron Kreas. Åi Åajnas ja kontentiÄema, agema kaj tial Mondo al Åi apartenas; Äu vere ne tia virino, Tiel belega, bonega, jam iun junulon ekscitis? Äu vi supozas, ke Åi Äis hodiaÅ fermadis la koron? 245 Ni ne rapide veturu Äis tien! Trankvile ni eble Domen la bestojn returnos je nia hontiÄo. Mi timas: Iu junulo posedas la koron; la manon bravegan Åi promesinte fidelon jam donis al iu feliÄa. AntaÅ Åi tre hontigite mi starus kun mia propono.â 250 Por lin konsoli la pastro malfermis la buÅon jam, tamen Lia kunulo lin tuj interrompis nun komunikeme: âTiel neniam ni estus ja embarasitaj pli frue, Kiam ni Äian aferon laÅ modo tiama finigis! Kiam gepatroj knabinon elektis edzino por filo, 255 Oni unue alvokis konfide amikon de l' domo; Tiun Äi oni post tio alsendis nun kiel svatiston Al la gepatroj de la fianÄino; li belornamita Tiam vizitis dimanÄe post meztagmanÄado la burÄon, Kun li komence parolojn afablajn komunajn ÅanÄante 260 Kaj jam prudente turnante la diron laÅ sia intenco. Fine post longa preteksto li ankaÅ aludis glorante Ties filinon kaj ankaÅ la viron kaj domon, de kiu Estis sendita li. SaÄaj personoj rimarkis la celon BaldaÅ; li sentis aprobon kaj povis la pluon klarigi. 265 Se oni tiun proponon rifuzis, ja tia rifuzo Estis ne teda; sed se li sukcesis, svatisto l' unua En familio kaj domo Äeestis al Äia festeno. Äar la geedzoj memoris dum tuta la vivo, ke lerta Mano la nodon unuan ligadis. Sed Äio Äi estas 270 Nun kun aliaj bonegaj kutimoj ja ne plu laÅmodo, Äiu junulo nun mem por si svatas. Jen kial li ankaÅ Prenu sur sin propramane rifuzon al li fariÄontan Eble, kaj mem hontigite li staru nun antaÅ knabino.â âEstu do, kiel Äi estas!â respondis Hermano. Li preskaÅ 275 Ne la parolojn aÅskultis kaj jam decidiÄis sekrete; âMem nun mi iros kaj volas sciiÄi pri mia vivsorto Mem el la buÅo de tiu knabino, al kiu konfidas Tiel mi, kiel ajn viro konfidas al ia virino. Kion Åi diros, Äi estos prudenta kaj bona, mi scias. 280 Se mi Åin ankaÅ lastfoje ekvidos, mi tamen denove Volas ankoraÅ renkonti nun tiun puregan rigardon De la nigrega okulo, eÄ se mi ne premos al koro Åin nun, la bruston kaj Åultrojn, ha, kiujn mi kore deziras ÄirkaÅprenadi, kaj ankaÅ la buÅon rigardi, ho, kies 285 Kiso kaj âjesâ feliÄigos min, malfeliÄigos la neo. Sed nun forlasu min! Vi ne atendu! Reiru al patro Kaj al patrino, ke ili sciiÄu, ke mi ne trompiÄis Kaj la knabinon vi inda estimas. Jes, lasu min sola! Sur la limvojo trans tiu monteto kaj preter pirujo 290 Nia, malsupren sur nia vinmonto mi ja pli proksime Domen reiros. Ho, ke mi la bonegulinon rapide Hejmenkonduku kaj gaje! Sed eble mi sola sekrete Domen reglitos kaj Äoje ne iros denove la vojojn.â Tiel dirinte li donis al pastro la bestkondukilojn. 295 Tiu Äi ilin tutsperte ekkaptis, la bestojn ÅaÅmantajn Regis, rapide eniris kaleÅon kaj de l' kondukanto Sidon okupis. Sed l' apotekisto atendis dirante: âMi ja volonte transdonas al vi, plejkarulo, l' animon Kaj la spiriton, sed korpo kaj ostoj ne bone Åirmataj 300 Estas, se al si proprigas la pastro la mondan gvidilon.â Sed jen la pastro prudenta ridetis al tio kaj diris: âHa, nur eniru, transdonu senzorge al mi nur la korpon Kiel l' animon! mi longe jam bestkondukilojn uzadi Scias, kaj sperte la Äaron laÅ deco kaj arto turnadi. 305 Äar mi kutimis en Strassburg direkti la etan kaleÅon, Kiam mi tien kondukis la junan baronon; ruliÄis Ja Äiutage kaleÅo, de mi direktita, eksteren Tra la sonanta pordego Äis malproksimegaj herbejoj, Meze tra aroj da homoj, Äi tie plezure irantaj.â 310 Iom nun trankviligita la apotekisto eniris, Sidis, sed kiel al tuja elsalto singarde pretega. Nun la Äevaloj, avidaj je l' stalo, kuregis al hejmo, Kaj sub iliaj fortegaj hufegoj polvaro naskiÄis. Longe ankoraÅ Hermano staradis--vidante la polvon, 315 Jen leviÄantan kaj jen disflugantan--sen ia pensado. VII. Erato. Doroteo. Kiel la viro migranta Äe sunmalleviÄo la sunon Foje ankoraÅ atente rigardas, la ĵus foriÄantan, Äian la bildon tiame ekvidas en tute malluma Arbetareto kaj Äe la apuda Åtonego, kaj Äie Äi balanciÄas, en plej diversspecaj koloroj brilanta: 5 Tiel la Äarma figuro de lia knabino moviÄis AntaÅ Hermano preteren kaj Åajnis eniri grenkampon. Sed li subite vekiÄis el sonÄo miriga, trankvile Turnis sin al la vilaÄo kaj ree miregis; Äar ree Venis renkonte al li nun la alta belega knabino. 10 Fikse rigardis li Åin; Åi ne estis fantomo; Åi vere Venis. Åi paÅis portante kruÄegon kaj kruÄon malgrandan, Äe la prenilo po unu, zorgeme en mano, al puto. Äoje li iris renkonte al Åi. La vidaĵo redonis Forton al li kaj kuraÄon. Åi miris, sed vive li diris: 15 âNun mi renkontas denove vin, kara knabino, kaj ree Jam okupitan asisti aliajn helpeme, volonte! Diru nur, kial vi venas al tiu Äi fonto ekstera, Dum kontentiÄas l' aliaj per akvo de tiu vilaÄo? Certe Äi tiu aparte fortigas kaj havas Äarmguston. 20 Äu vi alportos Äin al la malsana virino, fidele De vi savita?â Tuj gaje salutis Åi nun la junulon: âNun mi ja havas Äi tie jam la rekompencon de l' iro, Vin, la bonulon, mi trovis ja, kiu alportis multegon Por ni; Äar kiel donacoj Äojigas, Äojigas l' aspekto 25 De l' donacinto. Nun venu kaj vidu do, kiuj ricevis Vian bonaĵon, akceptu la dankon de l' refreÅiÄintoj! Sed ke vi aÅdu nun, kial mi venis elÄerpi Äi tie, Kie senÄese kaj pure la fonto elfluas, mi diras Jenon al vi: Nesingardaj el ni malklarigis la tutan 30 Akvon vilaÄan, Äar ili travadis kun bovoj, Äevaloj Tuje la fonton, donantan al Äiuj loÄantoj la akvon. Per la purigo kaj lavo nun estas la trogoj vilaÄaj Malpurigitaj kaj ankaÅ eÄ makulegitaj la putoj. Äiu nur pensis sin mem kontentigi rapide kaj baldaÅ 35 Sian plej urÄan bezonon, kaj ne pri l' afero venonta.â Tiel dirante Åi kun la kunulo alvenis la larÄajn Åtupojn malsupren; nun ili sidigis sin sur la mureton Rondan de l' puto. Åi klinis sin por elÄerpadi la akvon, Kaj li ekkaptis la kruÄon alian kaj ankaÅ sin klinis. 40 Ili ekvidis nun siajn vizaÄojn, la speguliÄantajn En la Äiela bluaĵo kaj gaje salutis sin ambaÅ. âLasu min trinkiâ, post tio gajege parolis Hermano; Kaj Åi prezentis la kruÄon. Nun ambaÅ ripozis, kviete Sin apogante sur kruÄo po unu; kaj tiam Åi diris: 45 âDiru do, kial mi trovas vin tie Äi sen veturilo Kaj sen Äevaloj nun, tro malproksime de l' loko en kiu Jam mi vin vidis, kaj kiel vi venis?â Hermano pripense Teren rigardis; kaj tiam li Åin ekrigardis afabla Kaj li esperis; sed plue paroli pri amo, neeble 50 Estis al li nun; Äar Åia okulo ne montris la amon Sed nur prudenton kaj klare postulis, prudente paroli. Li trankviliÄis rapide kaj poste afable parolis: âTion mi diros, knabino, kaj viajn demandojn respondos! Venis pro vi nur Äi tien mi! Kial ankoraÅ Äin kaÅi? 55 Äar mi vivadas feliÄe kun miaj amantaj gepatroj, Kiujn mi helpas fidele mastrumi la domon, bienon, Kiel la filo, la sola, kaj niaj aferoj multoblaj Estas. La kampojn mi zorgas; la patro disponas en domo Kaj la patrino agema vivigas la tutan mastraĵon. 60 Certe vi scias jam, kiom per malfideleco turmentas La servistaro mastrinon kaj per la facilanimeco, Äiam devigas Åin, ÅanÄi kaj Äiajn erarojn korekti. Tial jam longe deziris patrino, la mia, knabinon Dome ja, kiu ne sole per mano sed ankaÅ el koro 65 Helpus, anstataÅ filino, la frue, bedaÅre, mortinta. Kiam nun vin mi Äojlerta hodiaÅ Äe l' Äaro ekvidis, Kaj la fortecon de l' brako kaj plenan sanecon de l' membroj, Kiam mi aÅdis la dirojn prudentajn, mi tute miregis, Domen rapidis kaj gloris nun tuj laÅmerite la fremdan 70 Inon al miaj gepatroj, amikoj. Por ke mi sciigu Vin pri iliaj deziroj kaj miaj mi venis. -- Pardonu La balbutatan diradon. âSed tuj Åi elvokis:â Ne timu Pluon paroli; vi ne min ofendas, mi danke sentadas. Diru senÄene! Min tia parolo ne povas timiÄi. 75 Kiel bienservistinon vi dungus min al la gepatroj, Pro mastrumado de l' domo, de l' bonkonservita propraĵo; Vi opinias en mi la kapablan knabinon eltrovi, Spertan je Äia laboro kaj virtan kaj tute fidelan. Via propono nur estis mallonga; jen estu egala 80 Mia respondo: Jes, mi kun vi iros kaj sekvos sortvokon. Mi ja plenumis la devon, alportis la akuÅintinon Ree al Åiaj parencoj kaj Äiuj la savon priÄojis; Jam la plej multaj kunestas, kaj ankaÅ l' aliaj alvenos. Äiuj esperas post kelke da tagoj ja hejmen reveni; Tiel de l' forelpelito kutimo ja estas, esperi. 85 Tamen mi mem ne trompiÄas per vanta espero, en tiuj Tagoj malÄojaj, al ni promesantaj ankoraÅ aliajn; Äiuj Äar ligoj de l' mondo solviÄis kaj ilin denove Äiujn kunligos nenio ol nur la plej granda mizero! 90 Se mi servante Äe viro bonega min povos nutradi Kaj Äe aÄema virino, mi faros volonte Äin; Äiam Pri la vaganta knabino malice la homoj moketas. Jes, mi vin sekvos, tuj kiam al miaj amikoj mi portis Tiujn Äi kruÄojn kaj petis ankoraÅ la benon de ili: 95 Venu! Vi vidu Äi tiujn, ke min vi de ili ricevu.â Äoje ekaÅdis Hermano de l' preta knabino decidon, Dube, Äu li nun konfesu la tutan veraĵon. Sed Åajnis Esti al li konsilinde, Åin lasi en Åia bonkredo, Åin nur konduki al hejmo, kaj tie klopodi pro amo. 100 Ha! Jen li vidis orringon Äe l' fingro de l' kara knabino! Kaj li Åin lasis paroli, atente aÅdante la diron. Sed Åi daÅrigis: âNi reen nun iru! Knabinojn Äe l' puto Longe restantajn ja oni mallaÅdas nur Äiam; kaj tamen Estas tro Äarme babili Äe ia fluanta fontakvo.â 105 Ili ekstaris kaj foje ankoraÅ nun ili rigardis Ree la puton kaj ambaÅ jen ilin ekkaptis sopiro. Poste silente Åi prenis la kruÄojn po Äe la prenilo Kaj supreniris la Åtupojn; li sekvis l' amatan knabinon, Unu de l' kruÄoj de Åi, por dividi la ÅarÄon, li petis. 110 âLasu,â Åi diris, âpli bone la ÅarÄon egalan mi portos. Kaj ne la mastro, la poste estonta, nun devas min servi. Ne min rigardu do tro serioze, eÄ kvazaÅ la sorto Mia nun estus dubinda! Äusttempe eklernu virino LaÅ la destino servadi! Äar sole per tio alvenos 115 Fine Åi al la regado kaj povo konvena, en hejmo Apartenanta al Åi. Ha! Unue fratino ja servas Fraton kaj tiam gepatrojn kaj Äiam Äiama irado Kaj revenado, levado, portado, zorgado por iuj Åian vivadon regadas; kaj bone, se Åi nun kutimas, 120 Ke tro maldolÄa nenia vojeto fariÄu, ke l' horoj Nokte kaj tage egalu, kaj Åi ne tro grava laboron Trovu, ke Åi sin forgesu kaj vivu nur por la aliaj! Certe, patrino bezonas la virtojn ja Äiujn, tuj kiam La suÄinfano, vekante la malsanulinon, postulas 125 Sian nutraĵon, kaj zorgoj aliÄas al Åiaj doloroj. Dudek da viroj eÄ kune ne tian turmenton tolerus; Ili ne devas plenumi Äin, sed Äin dankeme kompreni.â Tiel Åi diris kaj venis kun sia silenta kunulo Tra la Äardeno, kaj Äis la draÅejo de tiu garbejo, 130 Kie la akuÅintino troviÄis nun, kiu Åin gaje Kun la savitaj filinoj, emblemoj de virto, atendis. AmbaÅ eniris kaj de aliflanke samtempe eniris L' estro Äe Äiu de l' manoj tenante infanon. Äi tiuj Äis nun perdiÄis de sia Äemanta patrino. Sed ilin 135 Tiu maljuna eltrovis nun el la svarmado. Kaj ili Gaje alsaltis, saluti la karan patrinon, kaj Äojis Pri la frateto, la tutnekonata Äis nun kunludonto; Tiam alsaltis la du Doroteon kaj gaje salutis AnkaÅ Åin, panon petante kaj fruktojn, precipe trinkaĵon. 140 Nun Åi prezentis la akvon al Äiuj. L' infanoj tuj trinkis, Trinkis kun siaj filinoj la akuÅintino kaj fine L' estro; nun Äiuj satinte laÅdegis la akvon belegan; Estis Äi ja acideta kaj freÅa, saniga por Äiuj. Nun Doroteo parolis, ÄirkaÅen vidante, pripense: 145 âEble lastfoje mi, vi geamikoj, prezentas la kruÄon, Por el Äi trinki, kaj nun malsekigas la lipojn per akvo; Tamen vi, kiam dum tago varmega vin trinko freÅigos, Kaj vi Äuados en ombro trankvilon kaj fontojn la purajn, Tiam memoru do ankaÅ pri mi kaj pri l' servo afabla, 150 Kiun mi pli pro la amo ol pro parenceco plenumis! Äiun bonfaron de vi dum la vivo estonta mi dankos. Mi ne volonte forlasas vin; Äiu sed estas nuntempe Al la alia pli ÅarÄo ol ia konsolo, kaj Äiuj Fine ni devos disiÄi ja, se ni ne povos reiri. 155 Vidu Äi tiun junulon, al kiu ni Åuldas la donojn, Tiun Äi kovron por via infano kaj tiujn manÄaĵojn Tute Åatindajn. Äi tiu min dungis por sia bieno, Por ke mi servu Äi tie la riÄajn bonegajn gepatrojn. Mi ne rifuzas; Äar Äie knabino servadas kaj por Åi 160 ÅarÄo fariÄus, servate ripozi anstataÅ labori. Tial volonte mi sekvos, li Åajnas prudenta junulo, Kaj tielsamaj do estos nature la riÄaj gepatroj. Tial adiaÅ, amata karino, kaj Äoju pri via SuÄinfaneto, jen kiu vin jam tutprudente rigardas! 165 Kiam vi poste Äin premos al brusto en tiuj bindaĵoj Multekoloraj, memoru pri l' bona junulo, jen, kiu Ilin alportis kaj min nun, la vian, nutrados, vestigos! Kaj mi vin dankas koregeâ--Åi diris al l' estro maljuna, âViro bonega, ke vi por mi estis multfoje la patro.â 170 Poste genuis Åi al la akuÅiÄintino, kisadis Nun la plorantan virinon kaj aÅdis de l' beno murmuron. Dume la estro, la tre honorinda, parolis al Herman': âVi apartenas, amiko, sendube al mastroj bonegaj, Kiuj zorgadas mastrumi kun homoj kapablaj kaj bravaj. 175 Mi ja jam ofte observis, ke oni Äevalojn kaj bovojn AnkaÅ la Åafojn detale rigardas dum ÅanÄo, komerco; Homon nur, kiu konservas la tuton, se bona li estas, Sed kiu Äion detruas kaj disas per falsa uzado, Tiun Äi oni alprenas nur kvazaÅ laÅ Åanco en domon 180 Kaj tro malfrue pentante decidon trorapidiÄintan. Åajnas, ke bone vi scias Äin; Äar vi elektis bravegan, Bonan knabinon por servi al vi kaj al viaj gepatroj. Sciu Åin Åati nur! Äiam, dum kiam Åi pro l' mastrumado Penos, al vi kaj gepatroj ne mankos fratino, filino.â 185 Dume alvenis parencoj de tiu akuÅiÄintino, Kelkon portante kaj eÄ anoncante pli bonan loÄejon. Äiuj aÅskultis de l' kara knabino decidon kaj benis Nun kun signifaj ekvidoj kaj pensoj apartaj Hermanon. AnkaÅ parolis virino al iu alia mallaÅte: 190 âSe el la estro fariÄos fianÄo, Åi venis havenon.â Poste Åin prenis Hermano Äe l' mano kaj diris: âNi iru! Jam ekfiniÄas la tago, l' urbeto ne estas proksima.â Vivbabileme la multaj virinoj nun Åin ÄirkaÅprenis. Foren Åin tiris Hermano kaj multajn salutojn Åi mendis. 195 Sed jen l' infanoj kriante kaj laÅtploregante Åin prenis Äe la vestaĵoj, ne volis forlasi la duan patrinon. Tamen nun kelkaj virinoj ordone parolis: âInfanoj, Nun trankviliÄu! Åi iros al urbo kaj reen alportos DolÄajn, bonegajn frandaĵojn, de frato por vi ja menditajn, 200 Kiam lin super la sukeraĵistoj Äi tien flugportis La cikonio, kaj baldaÅ vi vidos Åin kun sukeraĵoj.â Jen la infanoj eklasis Åin, kaj Åin apenaÅ Hermano Povis forÅiri el ÄirkaÅprenadoj kaj lastaj salutoj. VIII. Melpomene. Hermano kaj Doroteo. Ili nun iris renkonte al suno la malleviÄanta, Kiu sin, jam avizante fulmtondron, profunde en nuboj KaÅis kaj el la vualo jen tien, jen tien Äi lumis Super la kampojn per flamaj kaj suspektigantaj radioj. âKe ne alportu la nun minacanta vetero pluvegonâ, 5 Diris Hermano, âkaj hajlon, Äar bela ja estos rikolto.â Kaj pri la greno altkreska kaj ÅanceliÄanta ekÄojis Ili nun, kiu la altajn paÅantajn staturojn atingis PreskaÅ. Sed jen Doroteo al l' akompananto parolis: âBaldaÅ, bonulo, al kiu precipe mi Åuldas afablan 10 Sorton kaj hejmon, ha, dume ekstere ventego minacas Äiujn aliajn senhejmajn, instruu min pri la gepatroj, Kiujn fervore servadi mi estas volema; se iu Konas la mastron, li povas al li pli facile sufiÄi, Se li pripensas la aĵojn al tiu laÅÅajne plej gravajn 15 Kaj deziratajn de li plej volonte aÅ jam destinitajn. Tial ekdiru: Kiamaniere mi gajnos la patron Kaj la patrinon?â La bona prudenta junulo respondis: âCerte vi estas tutprava, vi kara, perfekta knabino, Ke vi unue demandas pri de la gepatroj proprecoj. 20 Vere! Äar vane mi penis Äis nun kontentigi la patron, Kiam mi zorgis pri nia mastraĵo samkiel pri mia, Frue, malfrue la kampon, vinmonton kaj Äion prizorgis. Mian patrinon mi ja kontentigis, Åi sciis min Åati. AnkaÅ Åi vin el la plej diligentaj knabinoj preferos, 25 Se vi mastrumos en domo, pensante zorgadi la vian. Tia ne estas la patro; la Åajnon li ankaÅ estimas. Bona knabino, ne trovu min tute senkora, sensenta, Ke mi la patron al vi, fremdulino, malkaÅe priskribas: Ja, mi Äin ĵuras, ke estas la fojo unua, ke tia 30 Diro memvole forlasas la langon, alie silentan. Sed vi ja logas el brusto la mia nun Äiun konfidon. Kelkan ornamon postulas en vivo la patro, la bona, AnkaÅ li signojn eksterajn de l' amo, estimo deziras; Eble li estus kontenta pri ia malbona servisto, 35 Kiu lin scias flateti, kaj eÄ malfavorus pli bonan.â Äoje al tio Åi diris, samtempe la paÅojn rapidajn Nun facilmove sur vojo mallumiÄadanta ankoraÅ Duobligante: âMi certe esperas ilian kontenton; Äar la patrina sentado egalas al mia esenco, 40 Kaj la eksteran ornamon mi Åatas de l' tempo infana. Niaj najbaroj, la Frankoj, tre Åatis en tempoj pli fruaj HomÄentilecon, Äi estis kaj al nobeluloj kaj burÄoj Kaj vilaÄanoj mempropra, kaj ili Äin plu rekomendis. Tiel ja ankaÅ Äe ni Germanflanke esprimis l' infanoj 45 Per manokisoj kaj genufleksetoj matene kutime Benodezirojn al siaj gepatroj kaj estis modestaj Tage. Ja, kion mi lernis kaj de l' infaneco kutimis, Kion la koro ordonas--mi Äion al patro plenumos. Sed kiu nun al mi diros: Kiamaniere kondutu 50 Poste mi mem en rilato al vi, la estonta domestro?â Tiel Åi diris kaj ili ĵus sub la pirujo alvenis. Brilis belege la luno, la plena, de l' vasta Äielo; BaldaÅ noktiÄis kaj tute kovriÄis la lasta sunbrilo. AntaÅ la du jen kuÅadis amaso da lumoj taghelaj 55 Kaj la ombregoj de l' nokto malluma. Hermano aÅskulti Åian afablan demandon volonte en ombro de tiu Arbo belega, sur loko de li plej amata, kaj kiu Vidis ankoraÅ hodiaÅ la larmojn pri l' elpelitino. Kiam nun ili sidiÄis, por ankaÅ malmulte ripozi, 60 Diris l' amanta junulo, la manon la Åian prenante: âLasu paroli la koron, libere obeu Äin Äielâ. Sed li ne pluan parolon riskemis--la horo ja Åajnis Esti favora--li timis nur Åian trofruan rifuzon. Ha! Kaj li sentis la ringon Äe l' fingro, doloran la signon. 65 Ili do sidis nun kune trankvile, silente. Komencis Jen la knabino: âHa, kiel dolÄega mi trovas la belan Brilon de luno! Äi al la klareco de l' tago similas. Tie en l' urbo mi vidas tutklare la domojn kaj kortojn, Äe la frontono fenestron; facile mi nombrus la vitrojn.â 70 âKion vi vidas,â respondis al tio la gaja junulo, âNia loÄejo ja estas, en kiu mi vin nun kondukos, Kaj la fenestro Äi estas fenestro de mia Äambreto, Kiu kredeble fariÄos la via; ni ÅanÄos en domo. Tiuj Äi kampoj, la maturiÄantaj al posta rikolto, 75 Estas la niaj; Äi tie en ombro ni poste ripozos! Sed ni nun iru malsupren tra nia vinmonto, Äardeno; Äar, vidu, alproksimiÄas jam la fulmotondro gravega, Tie sentondre fulmante, kovronte la Äarman plenlunon.â Ili ekstaris kaj migris malsupren la kampon nun plue 80 Tra la grandega grenaro, Äojante pri l' nokta klareco, Al la vinmonto alvenis kaj en malhelaĵon eniris. Tie Äi Åin li gvidadis malsupren la multajn plataĵojn, Kiuj kuÅadis tutnepretigite jam kiel ÅtonÅtupoj. Åi malrapide malsupren paÅadis, la manon sur liaj 85 Åultroj, kaj tra l' foliaro la luno tremanta rigardis, AntaÅ ol Äi nun kovrite de nuboj la paron relasis En malhelaĵo, sur ilin. Li zorge kaj forte subtenis Åin. Sed Åi neinformite pri l' vojo kaj krudaj ÅtonÅtupoj Unu maltrafis; tuj krakis piedo; Åi estis falonta. 90 Tuj la zorgema junulo sin turnis, etendis la brakon Kaj l' amatinon starigis; sed Åi malleviÄis malpeze Al li sur Åultron; jen brusto al brusto kaj vango al vango AmbaÅ. Kaj tiel li staris, rigide, ja kiel marmoro, Kaj sin regante li Åin ne alpremis pli forte; li kontraÅ 95 Åian pezaĵon apogis sin. Jen li sentadis la Äarman ÅarÄon, de l' koro varmecon, la spiron balzaman de lipoj, Portis kun vira sentado la bravan, heroan virinon. Tamen Åi kaÅis doloron kaj diris la vortojn Åercantajn: âTio signifas Äagrenon--la homoj dubemaj parolas-- 100 Se la piedo, la domeniranta, proksime de l' sojlo Krakas; mi estus ja nun dezirinta pli bonan versignon! Iom restadu ni, por ke vin ne la gepatroj mallaÅdu Pro l' servistino lamanta, kaj Åajnu vi mastro malbona.â IX. Urania. Plenumo. Muzoj, vi, kiuj volonte favoras la amon koregan, Äis nun sur vojo kondukis la bravan junulon, al lia Brusto ankoraÅ ja antaÅ la fianÄiÄfesto knabinon Premis: Bonvolu do helpi konfirmi la ligon de l' Äarma Paro, tuj distri la nubojn, Äenantajn l' ambaÅan feliÄon! 5 Plue precipe rakontu do, kio nun dome okazas! Nun la mastrino jam malpacience eniris je l' tria Fojo la Äambron de l' viroj--apenaÅ Åi Äin nur forlasis-- Pri l' fulmotondro venonta, pri l' lunmallumiÄo rapida, Pri l' forrestado de l' filo kaj pri la danÄeroj de l' noktoj 10 Paroladante kaj tre mallaÅdante l' amikojn, ke ili, Ne parolinte, svatinte knabinon, forlasis Hermanon. âNe la malbonon grandigu pli!â tede respondis la patro; âÄar vi ja vidas, ke mem ni Äi tie decidon atendas.â Sed la najbaro, sidante, trankvile komencis paroli: 15 âVere mi Åuldas ja en maltrankvilaj okazoj nur dankon Al mia patro, Äar li al la knabo elÅiris de Äia Malpacienco radikojn, ke restis neniu fibreto, Kaj ke mi lernis atendi, pli bone ol Äiu alia.â âDiruâ, demandis la pastro nun; âkiel Äin faris la patro?â 20 âÄin mi volonte rakontos, Äar tio utilos al Äiuâ, Tuj la najbaro respondis: âMi kiel infano dimanÄe Malpacience starante, kaleÅon sopire atendis, Kiu transportus eksteren nin al la tilioj Äe l' puto. Sed Äi ne venis; Äi tien kaj tien mi kvazaÅ mustelo 25 Kuris, malsupren kaj supren la Åtupojn, kaj de la fenestro Äis la dompordo, kaj malkvietiÄis la manoj; mi gratis Tablojn, piedobatadis ÄirkaÅe kaj jam mi ekploris. Äion la patro trankvile rigardis, sed kiam mi fine Tromalprudente kondutis, li prenis trankvile nun mian 30 Brakon, kondukis min al la fenestro kaj diris instrue: Äu vi jen vidas la lignaĵistejon, hodiaÅ fermitan, Transe? Sed morgaÅ moviÄos segilo kaj la rabotilo, Kaj de l' mateno Äis lasta taghoro jen oni laboros Tre diligente. Sed tion pripensu: Mateno aperos, 35 Kiam la majstro kun Äiuj el siaj kunuloj penados, Por vi prepari la Äerkon kaj lerte, rapide fabriki, Kaj laboreme alportos la domon el ligno, ja kiu Pacienculon kaj ankaÅ malpacienculon plejlaste Certe akceptos, kaj portos eÄ baldaÅ premantan tegmenton. 40 Äion spirite mi vidis reale okazi kaj vidis Jen kunmetitajn tabulojn kaj jen kolorilon la nigran; Nun pacience mi sidis kaj tiel kaleÅon atendis. Kiam aliaj ÄirkaÅe kuregas en duba atendo Malpacience kaj tede nun, mi rememoras la Äerkon.â 45 Sed ridetante la pastro: âDe l' morto altega bildaĵo Ne al saÄulo teruron, piulo finiÄon signifas. Tiun Äi en la vivadon repuÅas kaj igas lin agi; Äi al Äi tiu fortigas l' esperon al posta feliÄo; Tiel la morto fariÄas al ambaÅ la vivo. La patro 50 Montris malprave al vi, la sentema infano, la morton Per mortbildaĵo. Do de l' maljuneco valoran al knabo Oni vidigu kaj al maljunulo junecon, ke Äiu Äoju pri l' rondo eterna, ke vivo en vivo solviÄu!â Ä´us malfermiÄis la pordo. VidiÄis la paro belega 55 Kaj la amikoj miregis kaj ankaÅ l' amantaj gepatroj Pri la knabina figuro, simila al tiu de l' filo; Ja, tro malalta nun Åajnis la pordo, la altajn staturojn, Kiuj nun kune transiris la sojlon, tralasi. Hermano Åin nun prezentis al siaj gepatroj, rapide dirante: 60 âVidu knabinon, jen, kian vi dome deziras. Amata Patro, akceptu Åin bone laÅ Åia merito. Kaj kara Panjo, tuj pri l' mastrumado entute demandu Åin, por ke Vi nun sciiÄu, ke Åi bonmeritas fariÄi la via.â Poste rapide li tiris aparten la pastron bonegan. 65 âInda sinjoro,â li diris, âmin helpu nun baldaÅ el tiu Zorgo, malligu la nodon tuj, kies disvolvon mi timas! Mi ne jam diris al Åi, ke fariÄu Åi mia edziÄo, Sed servistino Åi pensas eniri la domon; mi timas Ke Åi indigne foriros aÅdinte pri posta edziÄo. 70 Tuja klarigo fariÄu. Åi ne en eraro plilonge Devas restadi kaj mi ne pli longe eltenos la dubon. Nun rapidiÄu kaj vian saÄecon de ni honoratan Montru Äi tie.â La pastro tuj turnis sin al la aliaj. Sed bedaÅrinde nun estis jam malÄojigita l' animo 75 De la knabino per konversacio de l' patro. Afable Kaj bonanime li estis dirinta la gajajn parolojn: âTio, infano, tre plaÄas al mi, Äar mi vidas plezure, Kiel la patro posedas la filo do guston; mi pruvis Äin miatempe, kaj Äiam kondukis la plej belulinon 80 Al la dancado kaj fine venigis Åin domen: la panjon. Tuj ja elekto de l' fianÄineto tutklare vidigas, Kian spiriton la viro posedas kaj mem Äu li sentas Propran valoran. Sed certe mallonge vi Äin konsideris? Mi opinias, ke estis ne tro malfacile, lin sekvi.â 85 Nur senatente Hermano aÅskultis la diron, la membroj Tremis al li, silentiÄis subite la Äeestantaro. Sed la bonega knabino, nun emociita profunde Kaj ofendita interne de tiaj tre mokaj paroloj, SuperÅutita sur vango Äis nuko per tuja ruÄiÄo 90 Staris; sed Åi tuj sin regis kaj restis ekstere trankvila Kiam Åi al la dommastro parolis, ne tute kaÅante Siajn dolorojn: âHo, vere, al tia akcepto la filo Ne min preparis; li mem ja priskribis la patron bonega; Kaj mi bonscias, ke antaÅ vi, viro klerula, mi staras, 95 Kiu prudente kondutas al Äiuj, kaj laÅ la personoj. Tamen nun Åajnas, ke vi ne sufiÄan kompaton sentadas Pri mi, la malriÄulino, mi, kiu la sojlon transiris Por vin servadi; alie vi certe ne montrus per akra Moko, ke tre diferencas la sorto la mia de via. 100 Certe, malriÄe nur mi kun malgranda paketo eniras. Domo per Äio por vi provizita vin igas fieraj. Kiu mi estas, mi scias kaj sentas la tutan rilaton Inter ni. Sed Äu nun estas kornoble per tiaj mokvortoj Tuj min akcepti, min preskaÅ sur sojlo jam reen forpuÅi?â 105 Maltrankvilege Hermano al pastro nun faris per mano Signon, ke li enmiksiÄu helpeme, l' eraron forpeli. Tuj la saÄulo aliris kaj jen de l' knabino Äagrenon KaÅan, bridatan doloron, plorantan okulon rigardis. Sed li decidis ne tuje la dubon dissolvi, kontraÅe 110 Provi la emociplenan animon de tiu knabino. Kaj li post tio al Åi per tentantaj paroloj komencis: âCerte vi ne konsideris sufiÄe, fremdlanda knabino, Kiam vi trorapidege pretiÄis servadi Äe l' homoj Fremdaj, ha, kiom signifas, eniri la domon de l' estro; 115 Äar la manpremo destinas la sorton de tuta la jaro, Kaj unuopa jesdiro Åuldigas vin, multon suferi. Vojoj lacigaj ne estas la pleja gravaĵo de servo, AnkaÅ ne l' Åvito maldolÄa de Äiam urÄanta laboro; Kune Äar kun la servisto penadas la mastro agema. 120 Sed la kapricon de l' estro elteni, se li tutmaljuste Äion mallaÅdas, aÅ li kun si mem malkonsente postulas Tion Äi, tion; kaj plu de l' mastrino koleron facile OkaziÄantan kaj de la infanoj petolajn, malklerajn MalÄentilaĵojn: Ja, tion toleri kaj lerte plenumi 125 Devon kaj mem ne malgaje haltadi, ne estas facile. Sed vi ne Åajnas kapabla al tio, Äar Åercoj de l' patro Vin jam ofendis, kaj tamen nenio pli ofte okazas Ol inciteti knabinon, ke plaÄas al Åi la junulo.â Kaj Dorotea komprenis la Äustajn bonegajn parolojn 130 Kaj sin ne plue retenis; montriÄis nun Åiaj sentaĵoj, Forte leviÄis la brusto, el kiu ekÄemo eliris; Kaj ploregante Åi tuj nun parolis: âNeniam ja scias Viro prudenta, celanta al ni dum doloro konsili, Kiel malmulte nur lia rigida parolo sukcesas, 135 Bruston senigi je iu sufero al ni destinita. Kiel do Åerco vin vundus; vi estas feliÄaj kaj gajaj! Sed malsanulo eksentas eÄ plej delikatan tuÅadon. Ne; Äar neniel utilus eÄ trompa Åajnigo, montriÄu BaldaÅ nun, kio en tempoj venontaj pli grandajn dolorojn 140 KaÅzus kaj eble min puÅus en mutan mortigan mizeron. Lasu min ree foriri! Äe vi mi do povas ne resti; Foren mi volas kaj iros, la miajn, la tre kompatindajn En malfeliÄo de mi forlasitajn, serÄadi; pli bonon Nur por mi mem mi elektis. Ja tiel mi nun decidiÄis; 145 Tial mi povas konfesi nun, kio alie dum jaroj Estus Äe mi kaÅiÄinta. Jes, trafis profunde de l' patro Moko min, ne, Äar mi estas fiera, maljuste sentema, Sed Äar, verdire, en koro la mia inklino naskiÄis Al la junulo, jen kiu hodiaÅ helpinto aperis. 150 Kiam li min nur forlasis sur strato, mi lin rememoris Äiam; mi pensis pri tiu feliÄa knabino, ho, kiu Eble jam fianÄineto la lia fariÄis. Kaj kiam Mi lin retrovis Äe l' puto, mi Äojis revidi lin, tiel, KvazaÅ ja estus al mi aperinta de la Äieluloj 155 Unu; kaj mi nun lin sekvis volonte, post kiam li kiel Domservistinon min dungis. Sed mi ja konfesas, la koro Flatis survoje al mi, ke mi eble lin povus meriti Iam, se mi helpulino valora de l' domo fariÄus. Sed, ho, mi vidis nur nun la danÄerojn, en kiujn mi iris, 160 Tiel proksime Äe tiu sekrete amato loÄadi. Nun nur mi sentas, ha, kiom malriÄa knabino valoras Male al riÄa junulo, se eÄ Åi mem estus plej taÅga. Äion mi diris, por ke vi do ne malkomprenu la koron, Kiun okazo ofendis, al kiu mi Åuldas la propran 165 RekonsciiÄon. Äar mi, la sekretajn dezirojn kaÅante, Devis supozi, ke baldaÅ li la fianÄinon kondukus Hejmen. Kaj kiel mi tiam eltenus la mutajn dolorojn! Mi avertita ja estas feliÄe kaj elliberiÄis Mia sekreto el l' brusto, nun, dum Äi ankoraÅ saniÄos 170 De la malbono. Nenio plu min nun Äi tie restigos, Kie mi staras timeme nur kaj hontigite, Äar mi ja TutmalkaÅeme konfesis l' inklinon, l' esperon malsaÄan. Kaj ne la nokto per malleviÄanta nubaro vastege Nun kovriÄanta, nek tondro rulanta (mi aÅdas Äin) povas 175 Min embarasi, nek la flueganta pluvego ekstere, Nek la bruanta ventego. Äi Äion mi dum la forkuro En la proksimo de la malamikoj nin persekutintaj Äiel eltenis. Mi ree nun iros eksteren. De longe Mi ja kutimis, laÅtempe puÅite, disiÄi de Äio. 180 Restu feliÄaj! Mi ne plu pli longe restadas; adiaÅ.â Tiel Åi diris kaj reen rapide turniÄis al pordo Åi, sub la brako ankoraÅ tenante la pakon la sian. Sed la patrino ekkaptis, per manoj Åin tuj kaj la korpon ÄirkaÅprenante, kaj tutsurprizite en miro elvokis: 185 âDiru do, kion signifas Äi tio kaj tiuj Äi larmoj? Mi ne forlasas vin. Äar fianÄino de l' filo vi por mi Estas!â Sed nun malvolonte la patro kontraÅis kaj diris, Al la ploranta vidante, la tedajn parolojn: âJen, kio Laste hodiaÅ fariÄas pro mia plej granda indulgo, 190 Ke min ankoraÅ je l' tagofiniÄo la plej malagrabla Trafas! Nenio Äar estas pli netolerebla por mi ol Larmoj virinaj, pasia kriado, ho, kiu komencas Tion absurde nur, kion ni, iom pripense, plenumus Vere kviete. Sed plu mi ne havas inklinon rigardi Viajn strangaĵojn. Do finu Äin mem nur! Sed mi nun kuÅiÄos.â 195 Kaj li rapide sin turnis por iri en sian Äambreton, Kie la litoj troviÄis kaj li ja kutime ripozis. Sed lin retenis la filo, dirante kaj lin petegante: âPatro, ne iru nun foren kaj ne pri l' knabino koleru! 200 Mi ja nur kulpas je l' tuta konfuzo, kaj poste l' amiko Ne atendite ankoraÅ Äin per Åajnigado pliigis. Inda sinjoro, parolu! Al vi mi konfidis l' aferon. Ne amasigu Äagrenon kaj timon, plenumu pli bone Äion! Äar mi vin ne poste honorus samalte, se vi nur 205 Äojon malican vidigus anstataÅ belegan saÄecon.â Nun ridetante la pastro respondis: âJa, kia prudento Estus do nun elloginta el nia knabino la belan Åian konfeson, al ni malkovrintan la virgan animon? Äu ne la zorgo samtempe fariÄis por vi plezurego, 210 Äojo! Parolu vi mem! Ne atendu pri fremda klarigo.â Tiam Hermano aliris kaj diris afable: âVi do ne Pentu la larmojn, nek tiujn Äi malaperontajn dolorojn! Ili Äar mian feliÄon plenigas, kaj vian, espere. Mi ne por dungi la fremdan bonegan knabinon pro servo 215 Venis al puto; mi venis, por amon la vian akiri. Mia sed, ho, malkuraÄa rigardo l' inklinon de via Koro ne vidis, sed nur afablecon en via okulo, Kiam vi el la spegulo de l' puto trankvila salutis. Domen vin gvidi, jam estis duono de mia feliÄo, 220 Sed nun vi tute por mi Äin plenigas. Ho, estu benita!â-- Kaj la knabino, la kortuÅiÄinta rigardis Hermanon Kaj ne rifuzis nun la ÄirkaÅprenon kaj kison, de l' Äojo Supron plej altan, Äar ili ja estas certigo jam longe Deziregita de l' posta feliÄo, senfina Åajnanta. 225 Dume la pastro klarigis al Äiuj aliaj l' aferon. Nun la knabino alvenis kaj, antaÅ la patro Äarmege Kapon klinante kaj manon la lian kisante, parolis: âCerte vi juste pardonos al tutsurprizita knabino Larmojn unue de Åia doloro, nun larmojn de l' Äojo. 230 Tiun sentaĵon pardonu kaj ankaÅ Äi tiun, kaj lasu Min entroviÄi en mian feliÄon, la nove gajnitan. Ja, la unua Äagreno, de mi konfuzite kaÅzita Estu samtempe la lasta. Al kio sin la servistino Ligis, al servo plenama, Äin via filino plenumos.â 235 Kaj ÄirkaÅprenis la patro Åin tuje, kaÅante la larmojn; Kaj la patrino ameme alvenis kaj kisis Åin kore, Åiajn du manojn skuante, kaj ambaÅ plorante silentis. Poste rapide la pastro prudenta ekkaptis unue Manon de l' patro kaj poste de l' fingro fortiris l' edziÄan 240 Ringon (ne tiel facile, Äin tenis la membro diketa), Kaj de l' patrino ringeton, kaj nun fianÄigis l' infanojn. Diris li: âFoje ankoraÅ de l' oraj ringetoj destino Estu, firmligi kunligon nun, kiu egalu tutplene Al la maljuna. Äi tiun junulon profunde penetras 245 L' amo al tiu knabino kaj Åi ja konfesas l' inklinon Al la junulo. Jen kiel mi vin fianÄigas benante Kun la gepatra konsento kaj de la amiko atesto.â Tuj la najbaro kun benodeziroj aliris. Sed kiam Fine la pastra sinjoro la oran ringeton je l' fingro 250 De la knabino ekmetis, li nun miregante alian Ringon ekvidis, la jam de Hermano pli frue Äe l' puto Tie viditan, kaj diris afable la Åercajn parolojn: âKiel, vi fianÄiniÄis je fojo la dua jam? Ke ne Via unua fianÄo vidiÄu kun ia protesto 255 Äe la altaro.â Sed Åi tuj parolis: âPermesu, ke mi nun Unu momenton dediÄu al tiu memoro! Äar tute Äin la bonulo meritas, ho, kiu la ringon donacis Äe la foriro kaj reen ne venis. Li Äion suspektis, Kiam la amo al homlibereco, la volo agadi 260 Plu en aliaj rilatoj lin pelis Paris-on, ho, kie Malliberecon kaj morton li trovis. âVivadu feliÄe!â Tiel li diris. -- âMi iras; nun Äio moviÄas sur tero, Äio ja Åajnas solviÄi, praleÄoj de l' Åtatoj plej firmaj AnkaÅ nuliÄas, kaj la posedaĵo disiÄas de l' nuna 265 Rajtposedanto, l' amikoj disiÄas kaj amo de amo. Mi vin forlasas Äie tie, kaj kie mi iam vin trovos, Kiu Äin scias? Ja, eble Äi tiuj paroloj nun estos Niaj plej lastaj. Fremdulo nur estas la homo sur tero, (Oni Äin rajte asertas), sed nun pli ol iam do, Äiu. 270 Ne plu al ni apartenas la tero; trezoroj ÅanÄiÄas; Oro, arÄento fandiÄas el sanktaj antikvaj figuroj; Äio moviÄas, ja kvazaÅ la mondo formita solviÄus RemalantaÅen en nokton, Ä¥aoson, kaj nove formiÄus. Äiam konservu fidelon! Ni kiam nin poste retrovos 275 Sur la ruinoj de l' mondo, ni estos pli bone kreitaj, Aliformitaj, liberaj kaj tutsendependaj de l' sorto. Tiun nenio katenos ja, kiu travivis tielajn Tagojn! Sed se Äi ne estos, ke iam ni post la danÄeroj Nin ÄirkaÅprenos, denove feliÄe kaj Äoje, ho, tiam 280 Mian memoron konservu en koro kaj pensoj, ke Äiam Vi kun egala kuraÄo pretiÄu al Äiuj okazoj. Kiam vin logos la fremda loÄejo kaj nova kuniÄo, Danke Äuadu nur, kion la sorto al vi nun pretigos. Amu amotojn sincere kaj restu dankema por Äio, 285 Sed ankaÅ tiam ne tro al ÅanÄema fatalo vi fidu. Äar la duobla doloro de l' nova malgajno minacas. Åatu la vivon, sed nepre ne Åatu Äi tiun pli alte Ol nur alian donacon, Äar Äio ja estas trompema.â Tiel li diris. Neniam mi lin, la noblulon, revidis. 290 Dume mi Äion forperdis kaj pensis milfoje l' averton. AnkaÅ mi nun pri la vortoj memoras, Äar l' amo donacas Novan kaj belan feliÄon al mi kaj promesas esperojn Tute belegajn. Pardonu, amiko, ke mi vin tenante Tremas! Ja tiel al Äiu maristo nun albordiÄinta 295 Åajnas la tero kaj fundo plej firmaj ankoraÅ tremantaj.â Tiel dirante Åi kune surmetis la ringojn sur fingron. Sed la fianÄo parolis kun nobla kaj vira kortuÅo: âEstu Äe l' revolucio Äiea la ligo pli firma Nur, Doroteo! Ja, daÅre la bonon konservi ni volas, 300 Firme nin teni kaj ankaÅ posedon de l' bela bieno. Homo Äar, kiu en tempo ÅanÄema mem ÅanceliÄema Estas, ja nur multobligas malbonon kaj Äin disvastigas Plue. Sed kiu konstante persistas, la mondon por si mem Formas. Ne al la Germano konvenas, daÅrigi aferon 305 Vere teruran kaj mem ÅanceliÄi Äi tien kaj tien. Tio Äi estas la nia! Ja, tiel ni diru kaj tiel Äin ni konservu. Äar Äiam nur oni laÅdegas popolojn, Kiuj decide batalis por Dio kaj leÄo, gepatroj, Idoj, virinoj, kaj mortis, al la malamikoj komune 310 KontraÅstarinte. Vi estas la mia; la mio nun estas Multe pli mia ol iam. Mi ne kun Äagreno kaj zorgo Äuos, sed forte, kuraÄe. Kaj kiam nin la malamikoj Nun ekminacos aÅ poste, mem armu min per la armiloj! Se mi nur scias per vi defendata la domon, la miajn, 315 Al malamiko sentime sin kontraÅstarigos la brusto. Kaj se nur Äiu eksentus simile al mi, la potenco KontraÅ potenco leviÄus, kaj Äiuj ni Äojus pri paco.â Piednotoj [1] Parolu: rejna (t. e. la adjektivo de âRheinâ, la granda germana rivero). [2] Germanaj urboj. [3] En Äi tiu parto de la poemo Goethe aludas la okazintaĵojn de la granda Franca revolucio, dum kiu la âelpelitojâ, pri kiuj rakontas la poemo, devis forlasi sian hejmlandon. Bennemann, Paul: Internacia legolibro TRA LA MONDO 1a parto: Por komencantoj. Kun multaj bildoj kaj muziknotoj. 1922. 2a eldono. 96 paÄoj. Kartonita. 2a parto: Por progresintoj. Kun aldono de 4 komponaĵoj. 1922. 144 paÄoj. Kun 12 paÄa muzika aldono. Kartonita. -- Internacia Kantaro. 3a eldono de la Esperantista Kantaro. Kolekto de 64 popolaj kantoj el 26 nacioj. Kun aldono de 3 famaj koncertarioj (Händel--Mozart--Wagner) Tekstaro. 1922. 64 paÄoj. BroÅurita. -- -- Muzika eldono. AranÄita de Josef Achtélik, iama orkestrestro Äe la opero en Leipzig. 1922. 80 paÄoj. BroÅurita. Bindita. Dietterle, Joh., Prof. D-ro.: La Vendreda Klubo. 11 diversaj originalaj artikoloj, verkitaj de la Vendredoklubanoj en Leipzig. Kun unu portreto kaj kelkaj desegnaĵoj. 1921. 115 paÄoj. BroÅurita. Hankel, M.: Sableroj. Poeziaĵoj kaj skizoj. Kun portreto de la altÅatata aÅtorino. 1911. 91 paÄoj. BroÅurita. Hebbel, Friedrich: Gyges kaj lia ringo. Tragedio kvinakta. El la germana originalo trad. P. Bennemann. 1916. 151 paÄoj. Bindita. Luyken, H. A., F. B. E. A.: Stranga Heredaĵo. Romano originale verkita. 1922. 320 paÄoj. BroÅurita kaj bindita. Molière: La malsanulo pro imago. Komedio en tri aktoj. El la franca originalo trad. W. Velten. 1913. 98 paÄoj. BroÅurita. Zahn, Ernst: Svisaj rakontoj. El la germana originalo trad. Ch. Pulvers. 1913. 68 paÄoj. BroÅurita. FERDINAND HIRT & SOHN--LEIPZIG ESPERANTO-FAKO Internacia Mondliteraturo La kolekto estas submetita al la gvidado de Prof. D-ro Joh. Dietterle, direktoro de la Esperanto-Instituto por la Germana Respubliko. Äi enhavas nur la plej famajn verkojn el Äiuj naciaj literaturoj. Nur tiuj tradukoj estas publikigotaj, kiujn faris samnacianoj de la koncernaj naciaj verkistoj. Äis nun aperis la jenaj verkoj: Volumo 1: Goethe, J. W. von: Hermano kaj Doroteo. Eposo idilia. El la germana originalo trad. B. Küster. 2a, korektita eldono. Kun antaÅparolo de Prof. D-ro Joh. Dietterle. 1922. 77 paÄoj. Kartonita. Volumo 2/3: Niemojewski, A.: 12 Legendoj. El la pola originalo trad. B. Kuhl. Kun antaÅparolo de Antoni Grabowski. 1911. 232 paÄoj. Bindita. Volumo 4: Raabe, Wilhelm: La nigra galero. Historia rakonto. El la germana originalo trad. Prof. D-ro Fritz Wicke. 2a, korektita eldono. 1922. 64 paÄoj. Kartonita. Volumo 5/6: Meier, E. L.: Kvin germanaj noveloj de bone konataj aÅtoroj (Rumohr--Körner--Seidl--Grillparzer--Halm). 1914. 254 paÄoj. Bindita. Volumo 7: Chamisso, A. de: La mirinda historio de Petro Schlemihl. El la germana originalo trad. Eug. Wüster. 1922. 84 paÄoj. Kartonita. Volumo 8: Stamatov, G. P.: Nuntempaj rakontoj. El la bulgara originalo trad. Iv. H. Krestanoff. Kartonita. La kolekto estas daÅrigota. FERDINAND HIRT & SOHN-LEIPZIG ESPERANTO-FAKO Noto de transskribinto: Mi Äustigis malmultajn mispresaĵojn de la originala libro, kaj registriÄis ilin per html-aj komentoj. AnkaÅ originalajn paÄkomencojn mi simile registris. *** End of this LibraryBlog Digital Book "Hermano kaj Doroteo - Eposo idilia" *** Copyright 2023 LibraryBlog. All rights reserved.