Title: Insula thesauraria
Author: Stevenson, Robert Louis
Language: Latin
As this book started as an ASCII text book there are no pictures available.


*** Start of this LibraryBlog Digital Book "Insula thesauraria" ***

Mount Hope Classics
Vol. V.

Insula Thesauraria

Ab auctore
Roberto Ludovico Stevenson

Latine interpretatus est
Arcadius Avellanus

Prostat apud
E. Parmalee Prentice
37 Wall Street,
New York City, N. Y.

Copyright By
E. Parmalee Prentice
1922

Latin Press Printing Co., 336 West Girard Ave., Philadelphia,
Pa.

For permission to publish this Latin version of Treasure Island,
I take pleasure in expressing my thanks to Messrs. Charles
Scribner’s Sons, American publishers on Mr Stevenson’s works.

E. Parmalee Prentice

37 Wall Street,
New York, N. Y.
Proœmium

Disciplinæ linguæ Latinæ, litterarumque Romanarum ac Latinarum
studiosi et cultores ævi nostri universim in duo castra abeunt.
Una eorum sunt, qui Latina lingua in rebus scholasticis veluti
sermone vivo ac præsenti tamquam adminiculo utuntur, quos ideo
Scholasticos appellamus. Hi fere sunt Magistri ac Professores
Seminariorum Sacerdotalium iurisdictionis atque obedientiæ
Pontificiæ Romanæ. His adnumerandi sunt omnes sacerdotes,
Ordinesque Religiosi in omni terrarum orbe, atque eruditi
sæculares, sive laici, veluti professores, advocati atque
medici, assecla Cœtus Romani, vel, ut vulgo dicimus, Ecclesiae
Romanae in omnibus terræ gentibus. — Altera castra sunt eorum,
qui a Cœtu Romano desciverunt, et, quoniam civilitatem Romanam
exuere nolunt, has disciplinas conservandas prosequendasque
iudicant. Verumtamen, quum usum sermonis, et exercitationem in
rebus scholasticis Latinis defectione amiserunt, Latinam linguam
ex auctoribus Romanis eruere, atque tanquam ab extrinseco, in
usum linguæ introire tantant. Hos, fortasse, philologos recte
appellabimus.

Nos in medio sumus, utpote qui et sermonem Latinum callemus,
ususque scholasticos scimus, nec philologiæ sumus ignari.

Cordatissimi quique ex castris philologorum, præsertim ex quo
gentes e nuperna carnificina emerserunt, haud aliter de his
disciplinis, quam scholastici sentiunt, palamque prædicant
scientiam Latinitatis non modo ad culturam Romanam sarta-tecta
servandam prorsus ex re generis humani esse, verum etiam ad
animos singulorum civium omnium gentium humanitate, cultu, fide,
probatis moribus imbuendos supremæ esse necessitatis. Quin,
nonnulli haud dubitant addere, si gentes omnium stirpium ac
terrarum in pace, in concordia, atque intra Ius Gentium
perseverare, tumultus, seditiones bellaque evitare velint, haud
posse sine adminiculo unius linguae gentium, Latinæ nempe,
vivere, quam sine aere.

Atque hæc est causa et ratio efficiens seriei voluminum
Classicorum Montis Spei, quorum isthoc volumen Insula
Thesaurariæ est quintum. Quandoquidem materia substrata huius
operis navalis ac maritima est atque piratæ, ab omnibus litteris
Romanis, linguaque Latina maxime aliena, nihil enim in hoc
genere a Romanis ad nostrum ævum derivatum est, vix quisquam
mortalium proinde animum induxerit ad fabulam istius indolis
Latinitate donandam. Verumtamen si Latina lingua se ad quidpiam
audendum ineptam comprobaret, quatenus nempe doctrina humana,
non lingua ipsa, deficeret, tamen fatendum esset Latinam linguam
ad usus modernos aptam non esse, ac, proinde, inutilem, nec in
scholarum curriculis ferendam. Atqui hæc ipsa est philologorum
“confessio fidei.” Quum vero nobis persuasissimum esset prorsus
nihil in hominum mundo dari quod Latine edisseri – imo melius
quam idiomatibus modernis — nequiret, nihil supererat, nisi ut
fiduciam nostram factis confirmaremus. Ausi itaque sumus tam
tersa ac proba Latinitate quam quá pares eramus, incredibile
tentare, nova verba Latina creare, aut adaptare, nullis verbis
barbaris admissis; atque hæc est novitas rei, quam Humanissimis
Lectoribus in omni orbe hoc volumine complexam porrigimus.


I. Vocabula Nova.

Ab amico semel iterumque audivi memorari machinamentum in
Palatio Vaticano, Romæ, in sedibus Latinitatis, quo homines aut
merces aliaque onera in sublime tolluntur, aliquo vocabulo Græco
appellari. Atqui machinamentum illud notissimum in historia
Romana est, partim ad tollendam aquam, partim milites in muros
hostium, sæpius descriptum (Liv. 24, 34, Sil. Ital. 14, 320,
ss), sed non nominatur, sed Flavius Vegetius Renatus (Instit.
Rer. Milit. 4, 21) perinde atque Æneas in suo tractatu “De
Toleranda Obsidione” (Cap. IX.) bis memorat sub nomine
tollenonis, cuius effigiem etiam fert editio Lugd. Batav. anni
1645.

Hoc exemplo tantum sit ad ostendendum non omnia Romanis ignota
fuisse quæ ipsi nesciamus, nec proinde novis vocabulis opus
esse, nisi prius certe constat rem prorsus novam, ac Romanis
ignotam esse. Ut addam exemplum alterum. Conclamatum in toto
mundo est paucis annis ab hinc, quum par rotarum fabricatores
commenti sunt, cui singuli insidere, atque celerius vehi
possent. Nomen aptum ad nostra usque tempora nullis linguis ei
repererunt, et in sua inscitia continuo ad vocabula Latina aut
Græca recursant et ineptiunt, veluti velociped, bicycle, quum si
vel parum Latine scirent, reperirent vocabulum Romanum birotam.

Minime igitur existimandum est Latinam linguam esse impotem,
modernas autem terminis technicis scatere. Quin contra. Technici
et fabri parum aut nihil sciunt Latine, et quum suæ linguæ eos
fallunt, pro salute sua ad Romanos Græcosque recursant, ibi
autem, quum sint imperiti, inepta vocabula exquirunt, unde fit
ut termini technici modernorum idiomatum fere omnia absurda et
absona reperiantur.

Machinatores et fabri ac technici, qui machinamenta
comminiscuntur, partes, saltem Anglica vernacula, digitos,
ungues, pedes, genua, oculos, talos, plantas, cubitos, simios,
caudas, et huius generis nominibus appellant. Quum vernacula
haud sufficit, præsertim apud chemicos, ad Latinam Græcamque
linguas recurrunt, quæ vocabula quam ipsi penitius non
intelligunt, monstra Latinitatis et Græcitatis creant, uti
aviare, submarinum, basis, automobile, locomobile, locomotivum,
motor, tractor, elevator, cafeteria, restaurant, vitamen, et sic
deinceps. Videamus singula:

a. Aviare, aviatio, aviator, verba, quibus volatum hominum,
navigationem aeream ac navigatorem nostri technici significari
volunt. Ipsi, utique de avi cogitant, quasi muscæ, culices,
papiliones ac vespertiliones non æque volent. Nesciunt enim
verbum idgenus Latine nullum esse; si autem esset, significaret
a via in ávia, dévia (sine via), in tesqua, in deserta aliquem
deducere. Latine eiusmodi homines aeronautas appellamus. Verum
si e volare nova fingere volumus, licet eos volucrios, naves
volucrias alites, alivolas appellare.

b. Submarinum, vocant navim, quæ ad arbitrium sub aquam mergi et
emergi potest. At inepte dictum. Sub mari nihil aliud est quam
terra, cuncta alia sunt in mari. Tum navis idgenus non modo in
mari, sed in lacubus, fluminibus, vino et lacte quoque
mergeretur. Latine id nos mergulam appellamus, quoniam habemus
mergum, mergulum, mergitem, quia vero de navi agitur, placuit
formam fœmininam in usum convertere.

c. Basis linguis modernis in diversissimos usus adhibetur, etiam
volunt ea stationem mergularum significare occultam, unde
mergularii suum victum, arma et iacula clam hostibus commode
comparare possint. Nos eam suppetiarium appellamus.

d. Automobile figmentum Francicum imperitissimum, quo nihil est
revera auto-immobilius. Homo est automobilis, animalia cuncta
sunt automobilia, sed machilla ea non est. Itaque placuit nobis
id Latine digam nominare, ad normam bigarum, trigarum,
quadrigarum, in quibus iga iugum significat, d autem in nostro
vocabulo de, i. e., déiugum, á-iugum, sine iugo.

e. Locomobile, locomotivum, figmentum — ut putamus — Americanum.
His autem vocabulis partim machinam portabilem, partim talem
designare cupiunt, quæ vehicula, carros, vectacula, e loco in
locum divectare valeant. At sol, terra omnia corpora cœlestia
locomobilia sunt; atque in hoc mundo nostro partim Sol ipse,
partim vis attractiva molis telluris sunt sola locomotiva.
Proinde æquum existimavimus nomen machinæ effingere ex iusta
radice Romana, cieo, verbo probo, et cietrum appellare, quo
nihil aliud denotaretur quam machinamentum ad vectandos carros
quacunque reoneratos.

f. Motor, tractor, elevator, vocabula Latina quidem, sed inepte
applicita. Per primum enim cietrum, sive cietorium volunt
indicare, quod alias machinas in motum, cursum, versationem
agat, verset atque motet, quod eapropter motatorium posset
vocari; alterum præsertim agricolarum cietorium est, quod aratra
— unum aut plura — “discos,” hirpices, per arva vectet, non modo
“trahat,” quod ex tractione vectura non necessario sequitur.
Denique elevator hoc sensu est idem quod, ut supra ostendimus,
Romanis tolleno vocabatur. Sciendum præterea est præceptum
Emmanuelis Alvari, de terminatione — or:

“or maribus servit, muliebris demitur arbor”

quod significat omne nomen substantivum Latinum, quod in -or
exit, personam marem, h. e., hominem, non machinamentum, rem
neutri generis, denotare.

g. Cafeteria, videtur esse figmentum Hispanicum, eodem modo, quo
in locum vocabuli Romani classici, “peditatus,” infanteriam, h.
e., turbam, catervam, agmen “infantum,” loco “pubis Romanæ,”
“iuventutis Romanæ” supposuerunt. Verumtamen in sua inscitia
nesciebant — teriam Latine -tarius, -ia, -um esse, in qua
terminatione t pars radicis est, quo tamen caffa (cah-ve) caret.
Latine caffariam (tabernam) vocare licebit.

h. Restaurant, verosimile est Francorum deliramentum esse.
Participium Præsentis Latine semper Subiectum activum, ergo
plerumque hominem denotat, itaque restaurans homo est, non
locus. Latine ganeam, popinam, cauponam istiusmodi locum
appellamus. Non nostrum vocabulum est, sed memoramus tamen ut
rem inconditam e centenis millibus “terminorum technicorum”
idiomatum modernorum. E novissimis chemicorum esto

i. Vitamen, vel, ut ipsi ambigui scribunt, vitamine, atque
vitamin, quo aliquid recens inventi ex genere substantiarum,
quibus vita humana nititur, in quibusdam cibis. Imperitus
Latinitatis medicus, aut chemicus fando audivit formativam
particulam -men, atque — mentum; sed iam nesciebat eam verbis
tantum appendi, non autem nominibus substantivis, sic, ligamen,
certamen, luctamen, h. e., ligo, certo, luctor. Quum hoc sit
principium, vitamen, composi tum e vito, vitare, devito, evito,
loco vitam gignendi, aliquid evitandum suadet.

Sufficiant hæc pauca memorasse ad ostendendum Benevolis
Lectoribus idiomata moderna suis terminis technicis minime
gloriari posse si trutinæ rationis iniiciantur et cum Latinis
sive Romanis, sive Medii Ævi, sive nostræ propriæ creationis
compensentur. Romani a nobis vestitu, alimento, domibus,
supellectili, artibus fabrilibus, agricolatu, mercatu, itinere
faciendo, ludis, moribus multum differebant. Nec tamen
existimandum est iis in omni humana occupatione verba defuisse;
sed magna pars litterarum Romanarum intercidit, nec verborum
monumenta ad nos pervenerunt, prohinc, etiamsi in vita
Europæorum quotidiana usque multa vocabula ut Latina
circumferuntur, tamen, quoniam nulla scripta auctoritate
confirmantur, iis, saltem publice scribendo, uti nemo audet.
Quid de mercibus plumariarum, tenuariarum, ubi muliercularum
stolæ, subarmalia, strophia, mitellæ, infulæ, patagia,
centenaque alia munditiei paraphernalia parabantur, venibantque
omnino ut in nostris tabernis, nulla fuerunt nomina? Fuerunt
certe, ac plurima horum etiam hodie exprimi queunt, perinde ut
in omni negotio et industria, in fabricatura, mercatura,
tabellaria, argentaria, bastagaria, modo sciamus. Haud exigua
pars eiusmodi vocabulorum in variis meis libris iam evulgata
est, sed, fortasse maior necdum descripta est. Si fata siverint,
fortasse cætera quoque litteris committam.


II. Orthographia et Etymologia.

Usque quo philologia penetraverit, imperitosque a vero
seduxerit, exemplo sit catalogus librorum scholasticorum atque
liturgicoram, in Italia impressus et evulgatus, qui casu nobis
sub oculos cecidit. Tametsi in eo nulla est affectatio elegantiæ
sermonis, quin ipsa adeo Romana Latinitas negligitur, mirum
admodum est documenta dogmataque Philologiæ Germanicæ inter
vocabula, ut posta, maroquin, chagrin, aut Romana, uti Status,
libros arcessere, scaturire (in bonam partem), aut Græca, uti
praxis, paradygma (Græcis paradeigma est), reperiri, veluti
adparant, latina, hebraica, græca, ius, iuxta, eius, tum jus,
ejus, caelum, cælum, parochus atque paroeciae. Si iam hæc lues
philologiæ Germanicæ etiam in Italia grassatur, quin, quod longe
plus est, in ipse medulla Latinitatis, in Hierarchia Romana,
conservatrice priscarum veritatum avitorumque morum bacchatur,
iuvabit pestilentiæ istius ab altioribus fontibus repetere
originem.

Ingenia Germanorum in speculationes Metaphysicas tam prona, post
vicissitudines ieiunas Leibnitz, Immanuelis Kant, Fichte atque
Hegel, quibus nihil demonstratum est, ad subruenda instituta
Christiana conversa sunt, instaurata “Critica penitiori,” quibus
et vita exsistentiaque Iesu in dubium vocata sunt, fides biblica
primum, deinde fides historiæ Græciæ, denique Romæ negata, et
cuncta ad fabulas relata sunt. His permotus Schliemann opus
effodiendæ Troiæ suscepit. Dum hæc fiebant Franciscus Bopp[1]
indagabat origines linguarum, opusque suum dimidio sæculi
superioris evulgavit. Ingentem animorum suscitavit in omni
Republica Litteraria motum. Corssen[2] collectis veteriorum
philologorum de antiquitatibus linguæ Latinæ operibus, fructum
eorum suamque doctrinam duobus voluminibus protulit, præmiumque
Academiæ Berolinensis reportavit. His incitatus W. Brambach[3]
opus doctum edidit de ratione orthographiæ Latinæ de novo
instituenda, Theodorus autem Mommsen de Historia Romana prorsus
e radicibus evertenda ac de novo struenda. Præcursor tamen his
omnibus exstitit Fridericus Tiburtius Magister linguæ Latinæ in
Schola ad Stæ Catharinæ, Lübec, qui 1822ᵒ libellum utilissimum
edidit de Modo Coniunctivo Latino Græcoque in Systema redigendo,
qui primus nos docuit quid Grammatici Romani per Coniunctivum
atque Subiunctivum intellexissent.

Interim etiam Corpus Inscriptionum Romanarum novæ recensioni
subiectum est sub auspiciis Theodori Mommsen multis additamentis
auctum. Sine dubitatione maximi momenti harum erat Monumentum
Ancyranum, 1554ᵒ a legatis Ferdinandi I., Imperatoris Sacri
Romani Imperii, Regisque Hungariæ ad Portam Sublimem, Antonio
Verantio, Archiepiscopo Agriensi (Hungaris Eger) atque Francisco
Zay, Ancyræ (modo Angora) in Galatia, inventum, a pluribus
interpretatum, præsertim a Iusto Lipsio, atque, postquam eius
versio Græca quoque inventa esset, a Ioanne Franzio, denique
commentariis illustratum est ab A. W. Zumptio.

Dum hæc summa studia philologica in Germania agitabantur,
reliquæ gentes stolida inertia mirantes circumstabant attonitæ.
Studiosi omnium gentium Sc. Universitatibus eo itare cœperunt,
dempta fere sola Francia ac fortasse Hispania. Angli suam
linguam Latinam enuntiandi rationem examini subiecerunt, atque
anno 1872ᵒ enuntiationem Romanam adoptarunt, quos post annos
tres Americani secuti sunt, quod gloriá utriusque gentis dictum
sit.

Disquisitionibus his summis in Germania unum tantum defuit, bona
fides. Non enim verum quæsiverunt Germani, sed argumenta ad suas
præconceptas doctrinas, atque præiudicia iam pridem parata,
suffulcienda. Ostendendum enim erat universo mundo omnes omnino
philologos in toto terrarum orbe errare, semperque errasse,
atque paucos suos philologos doctrina cunctis præstare et
antecellere.

Quidnam ergo tantis moliminibus effectum est? Prorsus nihil.

Ne unus quidem codex Romana scriptus manu repertus est; nec unus
quidem sæculo VII aut VI antiquior, nec ullus quem longe
doctiores interpretes Latini non perquisivissent.

Soli itaque Latinitatis fontes manserunt, qui antea fuerunt,
sermo vivus, præsertim Hierarchia Romanæ, eiusque alumnorum,
lapides, marmora, tabulæ aheneæ, numismata, atque nummi Romani,
inscriptiones Græcæ, opera Grammatica Romanorum et Græcorum.

Unde ergo manat illa ingenti audacia in omni mundo circumlata
venditataque Germanorum scientia? Ac, tandem, quid nos docet
stupenda illa Germanorum eruditio et doctrina?

Respondemus ad primum: Accuratius examen “optimorum” codicum,
philologi Germanici causantur et affectant. Ad fidem suam
tuendam ac sustinendam in omnibus suis editionibus incredibili
industria exscripserunt “variantes lectiones,” ex quibus dein
ipsi selegerunt quod ratum et acceptabile sibi videbatur. At
horum codicum nullus præstat alteri: nullus est Romanus, omnes
sunt monastica, nullus est maioris fidei quam alii libri
monastici et scholastici, quos iidem ipsi, philologi Germanici
in nullo numero habent. Præterea, ipsi non exscripserunt illos
“optimos codices,” sed scribendi rationem data opera
perverterunt, h. e., ubi cum dogmatibus Brambach congruebant,
exscripserunt, ubi differebant, ad mentem Brambach
adulteraverunt. Præcepta Brambach sunt sicuti Alcoranus:
quidquid cum iis concordat, est dogma; quidquid differt, est
hæresis.

Respondemus ad alterum: Nihil est in Grammaticis Romanis, in
cæteris auctoribus, in codicibus, lapidibus, tabulis, nummis ac
numismatibus erroneum, dubium, ambiguum, ignarum, nisi
palpabiliter stultum, ac puerile, quod Germani non corraserint
ad subruendam traditam patrum orthographiam. Prisca superstitio
theologorum, quasi Latina lingua ex Hebraica derivata sit,
cessit superstitioni novæ, Boppianæ, suorumque fanaticorum,
quasi Latina lingua e sanscritica originem traxerit, negando
etiam manifestissimam originem Græcam, aut Semiticam, quum nemo
sobrius, sanus et cordatus negaverit, ipsis Grammaticis Romanis
sic asserentibus ac docentibus, plurima vocabula præsertim
Græcitati Ætolicæ deberi; cui nos etiam linguam Hebraicam
aliasque, adnumerare possumus. Siquando fit — fit autem continuo
— ut philologus Germanus in incitas agatur, quum eum fateri
fontem sui mendacii — propter nimiam stultitiam pudet —
describit ementitam orthographiam, hunc fere in modum: caelebs
(non coe...), aut simpliciter, harena (melius quam arena) vide
Brambach, Ribbeck, &c. Videamus modo quædam particularia.

Aspernantur diphthongos æ atque œ, easque omnino exterminare
conantur, atque a e, o e scribi præcipiunt. Quid est verum?
Romani, si non inde ab initio, h. e., a temporibus Belli Punici
primi, certe a temporibus classicis non modo has litteras in
singulares formas redegerunt, verum etiam innumera integra
vocabula in paucas litteras contraxerunt, quæ modernis typis,
nisi speciales typi delineentur atque cudantur, exprimi
nequeunt. Quicunque in bibliothecis inscriptiones Romanas aut
specialibus typis, aut photographia repræsentatas propriis
oculis videre cupiant, facile sese convincent.

2. Nolunt tolerare vocabula composita, uti respublica,
agricultura, nihilominus, verumtamen, quandoquidem, et his
similia. Atqui respublica, longe diversa est res a re publica;
agricultura ab “agri-cultura;” nihilóminus a nihilo minus, quod
obtusa Germanorum mens perspicere non videtur.

3. Debent perpetuo adversari ob nullam causam nisi malevolam
simultatem; etenim ubi nos consonantes duplicamus, illi
simplificant; ubi nos simplici utimur, illi duplicant, sic:
nobis bacca, illis baca; nobis brachium, illis bracchium. Causa?
“Optimi codices?”

4. Usque ad sæculum VIII-um litteræ minusculæ in orbe Romano
omnino ignotæ fuerunt; proinde nullus unquam Romanus vidit
litteras a, b, c, d, e, &c., sed tantum maiusculas, A, B, C, D,
&c., et tamen Germani initia omnium carminum cum minusculis
scribenda iubent, non suá linguá, sed Latina tantum, sic:

    Iustum et tenacem propositi virum
    non civium ardor, prava iubentium;
    non vultus instantis tyranni,
    mente quatit solida nec auster.

5. Spiritum h præfigunt vocabulis ubi nullus eius est usus,
delent, ubi esse deberet; sic, umerus, quia Græce ὦμος; sed si
nos Græce citamus, illi respuunt. At Græci etiam οἲνος scribunt,
nos tamen vinum, et innumera alia. Umus (melius quam humus);
harena (melius quam arena.) Ecquí? Alterum est humus, ex humido,
ex humore; alterum ex areo, aresco, ardeo. At non verum
quæritur, sed dogmata fulciuntur.

6. Nomina propria, si adiectiva fiant, minusculis sunt
scribenda: est præceptum linguæ Germanicæ (quod Germani nomina
substantiva omnia maiusculis scribunt), itaque romanum, græcum,
hebraicum, persicum, gallicum, alexandrinum, sunt scribenda,
siquidem Latina lingua Germanicæ originis est, ut Funccius[4]
Germanus quondam docuit, et plures alii. Ita etiam tituli
librorum, nomina mensium, etiam tituli honorifici, secundum
regulas linguæ Germanicæ scribendi sunt.

7. Ex licentiis poeticis dogmata creantur: quattuor, repperi,
rettuli, Iuppiter. Radicales quorundam vocabulorum aut omnino
sunt breves, ut repente, aut communes per positionem, ut retro,
quum poeta vocali longa eget. Fere omnes igitur poetæ
consonantem insequentem duplicant ut vocales eiusmodi longæ
fiant, aut si sint longæ, sed non satis manifeste, ut in
quatuor, duplicando t id manifestum fit. Sic enatæ sunt geminatæ
consonantes. At Hero Brambach satis hoc causæ est ut dogmata
inde concoquat, et ea vocabula omnino sic scribenda imperet.

8. Condicio, natalicia, provincia, Porcius, concio, anclia. Hi
profecto errores Romanorum sunt, cum furore tamen a Germanis
cooptati. Nescio quo pacto, aures Romanorum similitudinem
quandam inter sonos ci et ti audiverunt,[5] quam nos non
audimus. Marcus T. Varro in suo libello De Re Rustica
adventantem ad colloquium Marcum Portium Catonem, tamquam
peritum rei pecuariæ, præsertim suum, Porcium (ex porcus, i)
appellat. Etiam sine dubitatione constat Romanos constanter
provinciam scripsisse. Atqui æque certum est verbum hoc ex
provenio, -ire, -ni, -tum derivari, atque consules sortibus
diremisse quæ ad quemque proveniret, cuius e supino deductum
nomen provintiæ. Prorsus eodem modo conditio, ex ditio, -nis, ex
dives, -itis, quasi divitio. Ita omnia alia in hoc genere,
Germani antea contionem, scripserunt, postea concio factum est,
asserebantque fieri ex cieo, ciére, civi, citum. At si ita
esset, inde fieret concitio: quum hoc non quadrasset, rediverunt
ad contionem, quam contractam ex conventio esse arbitrantur.

9. Epistula, adulescens, susum, setius. Horum ultimum proprie ad
priorem classem pertinet, est enim archaismus contrarius
priorum, h. e., ti pro ci. At Brambachiani semper contrarii esse
cupiunt. Certe nullus grammaticus Germanicus est quin sciat
verbum id esse e sequor, sequior, secus, secius. Satis sciunt,
sed contra agnitam veritatem luctantur. Epistula etiam ut susum
agnitæ veritatis impugnatio est. Nemo scit melius Germanis
epistolam επίστολην Græcorum esse, susum autem sursum. Fortasse
in aliquo lapide ignarus faber Romanus ita sculpsit, more
aliorum, uti, frustula, chartula, muliercula; sed Hero Brambach
ad dogma cudendum etiam hoc satis est. Adulescens quoque
impugnatio agnitæ veritatis est mala fide factum ab aliquo
Romano ignaro, quod Brambach ingenti appetentia confestim
amplexus est. Dicant tamen quidquid velint, vocabulum est ex
oleo, olere, redoleo, oleum, aboleo, adoleo, adolesco, h. e., ad
oleum, olentem, fragrantem iuventatis ætatem pervenio; aboleo,
est contrarium, amitto oleum, fragrantiam, olidus, -a, -um, =
fœtidus, -a, -um.

10. Civitatium, parentium, infantium, errores sæculorum, sed
Germanis gratissimi. Fere innumeri interpretes vetustissimi, qui
quum eleganter, “more Romano,” scribere affectabant, Genitivum
pluralem Tertiæ in -ium finxerunt. Germani, utique, ambabus
manibus errores hos apprehenderunt, atque stultissimis
argumentis ex incrementis Genitivi conantur etiamnum suffulcire.
At veritas non inde petenda est sed ex quæstione, utrum ea
nomina sint substantiva, an adiectiva, an participia pura. Si
primum, Genitivus erit -um, Abl. sing. -e; si alterum, aut
tertium, Abl. s. erit -i, Genitivus pl. autem -ium. Civitas est
nomen subst., parens, atque infans perinde. Parens quidem
participium præsentis nunquam fuit et nunquam erit, quoniam
verbum est pario, cuius part. præsentis est pariens, non parens.
Contra, infans esse potest utrumque: si nomen, erit infante,
infantum; si participium, -ti, -tium.

11. Conlegium, intellego, adpello, sunt deliramenta
helleborosorum ac lymphaticorum omnium sæculorum; non est
inventio Germanica, sed sunt iis præter morem chara. Offendimus
hæc in lapidibus incisa ex temporibus Romanis ut innumera
absurdissima, ita absurda, ut ne vel Germani quidem audeant ea
repetere. Hi plerique erant analphabeti, ex audito dictabant
fabris quid lapidibus inciderent, et quum ornate dicere vellent,
istiusmodi monstra dictaverunt. At Germani argumenta
suppeditant, atque manifestos errores sustinere conantur,
præscribentes quæ præpositiones quibus consonantibus suas
assimilent, non tamen præscribunt obficium; possent, sivellent.

12. Femina, femur, femen, feteo, cena, sunt testimonia fœdæ
inscitiæ Germanicæ. Suspicantur quidem priora e Græco φύω, phyo,
generare, producere, educere, et de plantis et de hominibus, sed
quia nesciunt progressum derivationis, quemadmodum ex υ Græco
Romani œ fecerint, œ abolere suamque stultitiam per e ei
sufficere, quam traditam orthographiam præservare maluerunt. Est
verbum Latinum, quod hic exscribere nolo, ex quo fit fœtus; per
-men, particulam formativam obtinetur fœtumen, fœmen, fœmina,
fœmur. Græcum υ Romani plerumque per u reddunt, veterrimi autem
Romani υ per œ reddiderunt, uti Pœni, = punicus; pœna = punio;
mœnia, = munio; sic enata sunt fœmina (fumina), fœmen, &c. Fœteo
est ex pœteo, puteo, putidum, putresco, &c. Cœna est ex Græco
κοίνος, η, όν, cuius verbum est κοινόω, coinóo, communem facio,
participo, Romano sensu, communi mensæ cum aliis accumbo.

13. Octoginta, etiam est testimonium inscitiæ philologorum
Germanicorum: En derivationem:

    τριάκοντα, triáconta, triginta
    τεσσαράκοντα, tessaráconta, quadráginta
    πεντήκοντα, pentéconta, quinquáginta
    ἑξήκοντα, hexéconta, sexáginta
    ἑβδομήκοντα, hebdoméconta, septuáginta
    ὀγδοήκοντα, ogdoéconta, octuáginta

Particula formativa non est -ginta, sed -áginta, ut Græcis
-éconta, quæ integro stemmati octo adiungitur, fitque
octoáginta, unde, denique o in u mutatur, ut in septuaginta,
fitque octuaginta. Stultitia Germanica non est audienda.

14. Satura. Nisi admodum erro, auctor huius erroris fuit
Casaubonus philologus Francicus, quem magno zelo secutus est
Dacerius perinde Francus, quorum doctrinam utique omnes Germani
cum furore sectantur, ac multa de eruditione Germanica ob id
iactant. Casaubonus igitur citat hæc verba M. Fabii Quintiliani
(X, 1): “Satyra quidem tota nostra est, in qua primus insignem
laudem adeptus est Lucilius” (C. Lucilius, 170–102), quæ deinde
interpretatur, quasi asserat non genus modo Satyrarum, verum
etiam ipsum nomen esse Romanum, ita ut non satyra, sed satura
scribendum sit. Tum ipse asseclæque per longum et latum
explicant saturam esse lancem mensalem fructuum, tum in
Iurisprudentia legislationem variorum actuum una lege. Tum
Germani irruunt. verbum saturam, velut satouram efferendum
iactando. At hæc omnia absona figmenta et fabulæ aniles sunt.

a. M. Fab. Quintilianus non dicit verbum satyram esse Romanum.

b. Satyra non significat farraginem miscellaneam quarumlibet
rerum, sed carmen ludicrum, iocosum, derisorium, sæpe acerbum,
nec raro obscœnum, ut sunt etiam Q. Horatii Flacci. Nam si esset
farrago, miscella, ut sunt omnia carmina, epistolæ in prosa,
omnes fabulæ, historia, omnia omnino scripta humana, certissime
verum esset Iuvenalis (Sat. 1, 30) dictum, “Difficile est
satyram non scribere.”

c. Q. Horatius Flaccus ipse sic scribit (1. Sat 1, 32ss):

        “Neque enim concludere versum
        Dixeris esse satis; neque siquis scribat uti nos
        Sermoni propiora, putes hunc esse poetam”

ita quidem ut interpretes etiam hodie dubitent eius scripta in
hoc genere satyras appellare, sed malunt, ipso se duce Sermones
vocare. Æquum itaque est seria Sermones, faceta, probrosa,
iocosa, obscœna autem Satyras vocare.

d. Satyri fuerunt nautæ Græci, qui quoniam post diuturnas
navigationes, iuvenes, absque societate muliebri, lascivia prope
ad vesaniam concitati, quum in patriam redivissent, impetum
promiscuum in mares æque atque in fœmellas intentarunt. Prohinc
ut obscœni hirci a pictoribus sculptoribusque repræsentabantur,
denique etiam in scenam inducti sunt. Annon Flaccus ipse de
ludis satyricis scribens (in Arte Poetica) loco “Satyræ”
continuo de ipsis hominibus Satyris tractat?

        “Mox etiam agrestes Satyros nudavit…
        “Ita commendare dicaces
        Conveniet Satyros.”
        “Intererit Satyris paulum pudibunda protervis.”

Hæc et similia, utique, non de vivis Satyris, qui iam longe
nulli erant, sed de genere scribendi, de Satyra intelligenda
sunt.

e. T. Livius Patavinus (L. VII, 2) sic scribit: “qui
(histriones), non sicut ante, Fescennino versu similem
incompositum temere ac rudem alternis iactabant, sed impletas
modis satyras descripto iam ad tibicinem cantu, motuque
congruenti, peragebant. Livius (scil. Andronicus, 204 ante Ch.)
post aliquos annos, qui ab satyris ausus est primus argumento
fabulam serere, &c.”

Nusquam ergo quidquam in omni historia Romana agitur de stulto
figmento et inscio “Satura” sua (quæ tamen non, ut Germani
vellent, Satoura esset efferenda, sed ut Germanicum satüra)
reperias, nec orthographia verbi in saturam sive satiram mutanda
est, sed manebit, ut semper fuit, Satyra.

15. Lácrima, lácruma, carus, caritas, Carulus, putidissima
figmenta ac depravationes arbitrariæ, sine omni auctoritate
Germanorum. Veteriores Latini omnes, cum Cœtu Romano uná partim
lacrymam, partim lachrymam, vetustissimo autem more, dacrymam
scripserunt. Formatum autem verbum e Græco est, δακρύω, lacrymo,
δάκρῡμα, id quod deflemus, illacrymamus. Ergo nullum esse potest
dubium quin lacryma Latine recte scribatur, nec ab eo recedendum
est. – Æque impudens affectatio est carus, caritas, quæ omnes
Latini semper ut charus, charitas scripserunt, moris tamen
semper fuit carum scribi ac dici si pretium significavit, charum
si affectum. Notissimum verbum Græcum est χάρις, χάριτος,
accusativus χάριν, aut χάριτα, gratum, gratia, unde χάρμα,
-ατος, charisma, charismatos, quod gratum, gratiosum facit, hinc
etiam εύχαριστία, eucharistia, gratus animus, gratiarum actio.

Quum Germani nobis persuadere velint sonum ch, Græcum χ, esse,
aut fuisse contra naturam Latinæ linguæ, quia Itali affectant
eum efferre se non posse, dicereque scola, Cristus, scema, loco
scholæ, Christi, atque schematis; Franci autem, quamquam pro
campo, champ, charisma, charme, quidem scribunt, sed a gutture
ad dentes sonum transferunt, dicuntque shamp, et sharm, id
Latinæ quoque linguæ convenire. At, num Germani arbitri sunt
linguæ Latinæ? Grammatici Romani prorsus aliter nos docent.
Priscianus (Libs. I. VI, sæpius) citat C. Cæsarem ipsum, hunc in
modum: “Cæsar in Anticatone Priore: ‘Uno enim excepto, quem
aliusmodi, atque omnis, natura finxit, suos quisque habet
charos.’” At Germani ne Cæsarem quidem audire volunt, quia non
quærunt veritatem, quærunt simultates, adversari volunt atque
linguam Latinam corrumpere. Quid inscriptiones lapidares? Quid
Grammatici? M. Fabius Quintilianus (L. 1, 5) docet aspirationes
apud veteres Romanos fuisse neglectos cum consonantibus, uti
Gracci, triumpi, dein “erupit brevi tempore nimius usus, ut
choronæ, chenturiones, præchones, quæ adhuc in quibusdam
inscriptionibus maneant.” Ad hoc facit et Catulli epigramma:

“Chommoda dixerunt quum commoda dicere vellent.” Ergo si
appetitus Romanus ævo Classico aliquo tendebat, fuit hic
aspirationem versus. – Carolus autem non Germanicum verbum est,
sed Romanum charulus, parvus charus.

16. Parochus, vexata per sæcula quæstio utrum sit πάροχος,
parochos, homo qui vehicula præbet viatoribus officiose suis
quique stationibus; an παρέχω, parecho, præbeo. Germani hoc non
quærunt, sed agnoscunt locis Ciceronis atque Q. Horatii Flacci
de eiusmodi officiali agi; sed quum ad Aug. atque Hieronymum
venitur, iam non hominem, sed locum, domum, significare, esseque
confusum cum Classico vocabulo, et legi debere aiunt πάροικος,
paroicos, Romano more, parœcos, quod accolam, aut etiam iter,
peregrinationem significat, ac πάροικία, paroicia, (οἴκος,
domus) locum vicinum, vel accolatum denotat; at hæc prorsus
gratuita, quandoquidem tam Augustinus, quam Hieronymus notis
vocabulis Romanis utuntur, nec unus nec alter fuit homo ignarus
sive Latinitatis sive Græcitatis, neque asserunt se novo
vocabulo uti, lectoribus ignoto. Si error usquam est, apud
Germanos malæ fidei quærendus est, verbum autem manet Parochus.

17. Kalendæ, Karthago, Kalumnia, Karissime. Nisi idolum hoc
Germanicum tamquam equus ligneus Danaûm etiam in sanctuarium
Ecclesiæ Romanæ per Missale Romanum intro baiulatum esset, vix
vel memorare dignatus fuissem. Origo phantasmatis istius iam a
temporibus inscriptionum vetustissimarum repetenda est, non
tamen reperitur exemplum eius in Columna Rostrata C. Duilii.
Inferius, de litteris acturus, hæc iterum memorabo.

Erant igitur Romanis tres gutturales littera C, K, Q, h. e., ce,
ka, qu, omnes tres eundem sonum referentes, h. e., ke, ca, cu.
In morem venit c ante e, i, o, y scribere, k tantum sequente a,
q autem sequente u cum altera vocali. Hinc nomina facta sunt ce
(ké), ka, qu (kú), ac nonnulli grammatici præceperunt k
scribendum, quoties a sequeretur, uti, kaput, kareo, kalo,
kapio, karus, kalendæ, Karthago, sed nec ulla inscriptio, nec
ullus auctor invenitur qui præceptum hoc secutus esset; quin c,
k, atque qu continuo miscebantur. Transcribam itaque sententias
duorum Grammaticorum Romanorum hac de re.

a. Velius Longus: “Hinc supersunt ex mutis K, et C, et Q, de
quibus quæritur, an scribentibus sint necessariæ. Et qui K
expellunt, notam dicunt esse magis quam litteram, qua
significamus Kalumniam, Kaput, Kalendas; hac eadem Kato
significatur. Non magis igitur in numero litterarum esse
oportere quam illam notam qua centuria, et quam Ↄ conversum, quo
Caia significatur, quod notæ genus videmus in monumentis, quum
quis libertus mulieris ostenditur. Caias enim generaliter prisci
has omnes mulieres accipere voluerunt. At qui illam esse
litteram definiunt, necessariam putantes nominibus, quæ cum a
sonante hanc litteram inchoant. Unde etiam religiosi quidam
epistolis subscribunt Karissime, per k et a. Quodsi adeo
necessariæ videntur, verendum est, ne et alias litteras
requiramus, quibus aut Cicero aut commodus scribatur.”

b. Q. Terentius Scaurus: “C cognationem habet cum G, et ideo
alii dicunt Cannacem, alii Gannacem, item camelum, et gamelum. X
quoque Græca littera consentit, unde quidam coronam, alii
choronam dixerunt. K quidem supervacaneam esse litteram
iudicaverunt, quoniam vice illius fungi C satis posset; sed
retenta est, ut quidam putant, quoniam notas quasdam
significaret, ut Kæsonem, ut Kaput, et Kalumniam, et Kalendas.
Hac tamen antiqui in connexione syllabarum ibi tantum utebantur,
ubi a littera subiungenda erat, quoniam multis vocalibus
instantibus, quoties id verbum scribendum erat, in quo retinere
hæ litteræ nomen suum possent, singulæ pro syllaba scribebantur,
tamquam satis eam ipso nomine explerent, ut, puta, decimus, d
per se cim decimus; item, cera: c simplex et ra; et bene, b et
ne; ita et quoties kamus, et ka nis scribendum erat, quia
singulis litteris primæ syllabæ notabantur; k prima ponebatur,
quæ suo nomine a continebat, quia si c posuissent, cemus, et
cerus futurum erat, non kamus et karus.”

Sed et omnes alii grammatici Romani condemnant litteram k ut
prorsus inutilem in alphabeto Romano, præter Scaurum, qui c esse
censet supervacaneum, quod k, ut apud Græcos, locum eius explere
omnino posset. Paucissimi itaque, scriptores ea littera usi
sunt, et etiam ii, in iisdem etiam paginis iam caput, iam kaput,
scripserunt, nisi quum “nota” est, hoc est, “abbrevatio” K pro
Kæso, et hoc fere semper ut Cæso scribitur, sic et Carthago,
Cato, &c., quid ergo tanto conatu laborant Germani ut nobis
persuadeant calendas, et calendarium, atque Carthaginem cum K
esse scribenda? Ecclesia Romana nunquam ita scripsit, nunc vero
Hierarchia caveat, ne sibi Germani dolose os sublinant.

18. Mille, milia. Dogma sacratissimum Germanorum est mille in
plurali milia esse, cum uno l. Nominare suum fontem doctrinæ
verentur, ac de eo alte silent. En suos fontes: “... dicimus
enim et ‘mille homines docuit’ et ‘mille hominum magister.’ In
plurali vero declinatur ‘milia, milium, milibus,’ uno l
sublato.” Hæc doctrina est Cledonii Senatoris
Constantinopolitani, sæculi VI-ti, nec Romæ, nec temporibus
Romanis, sed centum annis post extinctum imperium Romanum. C.
Cæsaris auctoritas ad scribendum ac dicendum charus non valet
apud Germanos, ad suffulciendum milia, Cledonii,
Constantinopolitani, sæculi VI-ti, et solius, plurimum valet.
Verum M. Terentius Varro, “Romanorum Doctissimus,” amicus M. T.
Ciceronis, item Monumentum Ancyranum, manu ipsius Octaviani
Augusti scriptum, de ea re silent, sed scribunt millia: “quod
igitur hoc mille denariûm, a quo multitudinis fit millia
denaria. — — Nam sic loquuntur hoc mille denariûm, non hoc mille
denarii et hæc duo millia denariûm.” Idem docet A. Gellius,
“aperteque ostendit mille et vocabulum esse, et singulari numero
dici, eiusque plurativum esse millia.” At Germani adversari
volunt, non verum quærere.

19. Cælum, cœlum, Quoniam Epicuræi, uti et Iudæi plures cœlos
esse crediderunt, præter M. Terentium Varronem (Lib. IV. 3)
atque Lucretium Charum, magnum Epicuri interpretem, libri
theologici, quorum fons Vulgata est, plurali numero huius verbi
genere masculino utuntur; alioquin in omni litteratura Romana
plurali caret. Fere omnes moderni grammatici, plurimique Romani,
cum M. Terentio Varrone, per a e id scribunt, aut contractum in
æ; Ecclesia Romana semper eos secuta est, qui id verbum Græcum
esse censuerunt, Germanis, utique, adversantibus. Unica
auctoritas, quare per æ scribendum sit, a Varrone suppeditatur,
non quidem sua auctoritate, sed Ælii Galli. Varro enim persæpe
tentat verba ex Latinitate deducere, ita patrii sermonis erat
fautor ac studiosus, et infensus Græcitati, etiamsi scivit
verbum quæsitum Græcæ originis esse. Hæc sunt eius verba: “Cælum
dictum scribit Ælius Gallus, quod est cælatum, aut a contrario
nomine, quod apertum est; non male, quod posterior Ælius, multo
potius cælare a cælo, quam cælum a cælando... Ego magis puto a
chao cavum, et hinc cælum...” At hæc meræ nugæ sunt pueriles, et
tamen unicum argumentum Germanorum, quod quidem ipsi non
iactant. At Varro hic verbum cælo, -are memorat loco celo, -are
et tamen posterius intelligit, nempe occulo, abdo, quia alterum,
nempe cælo, -are, est sculpere, scalpere. Num Romani sui ævi
utrumque uno modo enuntiarunt, ut enuntiamus nos, et Romani a
temporibus Imperatoris Claudii, ac, fortasse Tiberii? alioquin
quis intelligat confusionem? Ea ætas existimatur unum ut
ca-e-lo, alterum ut cé-lo enuntiasse; item ca-e-lum, atque
co-e-lum; quínam hæc misceri queunt? Verosimile tamen est eum
suspicatum esse veram originem verbi, dicit enim ibidem de cavo,
et ipse certe probe scivit illud cavum a Græcis τὸ κοιλον
appellari, sive coilon, quod est Latinum cœlum, ut per omne ævum
Latinitatis a conservatoribus scriptum erat, quorum rectam
scribendi rationem Ecclesia præservavit, et præservabit, ut
speramus, posthabito puerili Germanorum dogmate.

20. Cum -quum. Mirum profecto cuique cordato videri debet, quod
quum inde a temporibus Classicis quodque horum duorum
vocabulorum suos habuerit patronos, atque asseclas, nemo usque
ad nostra tempora originem eorundem indagavisset
demonstrassetque utrum esset rectum atque probum, utrum falsum
ac spurium, quum res ipsa latrare videatur. Scriptores
Scholastici cum adverbium a cum præpositione pro oculis saltem
lectorum, prius a posteriori accentu gravi, ut cùm solebant
distinguere, Germani etiam hoc neglexerunt, ut ipsi tanto
doctiores esse viderentur. Denique tamen Germanis primis lumen
illuxit, atque in doctis disputationibus suis iam nullo cum
utuntur, esset enim tam doctis viris indignum, eius loco iam
quom viget, in parenthesi autem (quum), ut mox videbimus.

Grammatici Romani causas non quæsiverunt, sed præcepta tantum
statuerunt; tamen ex monitis, ac notis, præsertim Quintiliani,
tota ipsa res in apricum prodit.

Quid ergo Grammatici?

    M. Fab. Quintilianus: “Illa quoque servata est a multis
     \ differentia — — ut — — cum, si tempus significaret, per
     \ q, si comitem c, si vero causam, per q ac duas sequentes
     \ u u scriberent. Et quotidie non cotidie, ut sit quot
     \ diebus.”

    L. Cacilius Vindex (ex Cassiodoro): “Cum præpositio per c
     \ scribenda est; quum adverbium temporis, quod significat
     \ quando, per q scribendum est distinctionis causa, ut apud
     \ Ennium, ‘Cum legionibus quum proficiscitur induperator.’
     \ ”

    Curtius Valerianus: “Cum quando præpositio erit, per c
     \ scribi debet, ut est illud, ‘Divisum imperium cum Iove
     \ Cæsar habet.’ Quum autem adverbium est, et per q
     \ scribendum. Veteres enim quando ‘quum’ dixerunt, ut est:
     \ ‘Quum navis ex Asia venerit?’

    Flavius Caper: “Si præpositio erit, cum per c scribendum;
     \ vel adverbium temporis, aut causale, per q.

    Velius Longus: “Q — ab antiquis maxime observata quoties pro
     \ adverbio temporis scribebant q littera utebantur; pro
     \ præpositione c ponebant; aliud enim est ‘Quum subito
     \ assurgens,’ aliud ‘cum fluctu.’ ”

Verum hæc præcipiunt tantum, explicant nihil. At in M. Fab.
Quintiliano duas offendimus sententias ex quibus clara fiunt
omnia.

a. Lib. I., Cap. VII: “Illud nunc melius, quod cui, tribus quas
proposui litteris enotamus; in quo, pueris nobis, ad pinguem
sane sonum qu et oi utebatur, tantum ut ab illo ‘qui’
distingueretur.” Hinc manifestum fit declinationem qui, quæ,
quod eam, quam in epitaphio L. Cornelii Scipionis Barbati (298),
ubi quoius legitur, et in decreto Consulum contra Bacchanalia
(186), ubi quom, non tamen alio sensu quam nostrum quum,
legitur, inde autem per Livium Andronicum, Cn. Nævium, Q.
Ennium, Marcum Attium Plautum, P. Terentium Afrum, M. Pacuvium,
L. Attium, omnesque alios auctores, integram, reperimus, præter
accusativum generis masculini. Verumtamen et ego, et Germani,
consentimus accusativum præsentem, quem, ex Tertia accersitum
peregrinum esse, siquidem eum, ipsum, illum videmus in reliquis,
necesse est itaque accusativum primævum atque originarium quom
fuisse.[6] Quod o loco u scribebant magistri sub Tiberio,
Caligula et Claudio Imperatoribus, ille ipse Fabius, eodem loco,
confirmat: “Nostri præceptores,” inquit ceruom seruomque, u et o
litteris scripserunt — — nunc (sub Vespasiano) u gemina
scribuntur.” Fuit itaque declinatio eorum hunc in modum:
    Nom.	qui, quæ, quod,
    Gen.	quoius
    Dat.	quoi
    Acc.	quom, quam, quod,
    Abl.	quo, qua, quo.

Unde ergo factum est ut quum confunderetur cum præpositione cum?

b. Sequens Fabii sententia (Lib. I., Cap. IV.): “Atque etiam in
ipsis vocalibus grammatici est videre, an aliquas pro
consonantibus usus acceperit, quia IAM sicut TAM scribunt, et
QVOS ut COS,” explicat.

Hinc manifestum est plebem, rusticos, scribendi ignaros, et ex
audito loquentes, declinationem sibi finxisse ex superiori in
hunc modum:
    Nom.	ci, cæ, cod,
    Gen.	cuius
    Dat.	cui
    Acc.	cum, cam, cod
    Abl.	co, ca, co,

et sic factum esse in Acc. Pl. cos, pro quos, atque ex quum
factum esse cum. Fuit itaque, estque modo, quum Latinitatis
litterariæ, cum autem rusticæ.

Quid nunc de cum est dicendum? Curtius[7] notissimus grammaticus
Germanorum Græcus, fatetur, quod utique omnes saltem suspicati
sunt periti, id nihil aliud esse quam Graecum σύν, per ξύν,
antiquiorem formam, sed significat idem, nempe cum, una,
conflatum cum κοινῇ, coiné, communiter, in communi, quod vetusta
Latinitate (œ = u) utique esset cune, denique cumé, ut in
vetustissimis carminibus Saliorum, sacerdotum Martis, a Numa
Pompilio conditis, est cumé. Corsen autem atque Bücheler quum
ita interpretantur ut ego.

21. Accerso — arcesso. Hæc duo verba iam Romanis ænigmata erant,
perinde atque cunctis grammaticis ad nostra tempora. Dr. Raphael
Kühner[8] arbitratur unum ex altero per transpositionem
prognatum esse; plerique tamen Præteritum atque Supinum
transversum collocant, sic: arcesso, accersitum; accerso,
arcessivi, arcessitum.

Nihil horum valet. Accerso, -ere, -cersivi, situm nihil aliud
est, quam frequentativum ex verbo quæro, quæsivi, quærito,
quærso, ad + quærso, acquiro, quæro, advoco. Alterum est
frequentativum verbi arceo, arcessivi, -situm, ut facesso,
lacesso, &c., significat autem veto, impedio, arceo.[9]

22. Vergilius — Virgilius. Dolia atramenti per vicena ista
sæcula in dissidiis ac disceptationibus effusa et dispersa sunt,
tamen effectum est nihil. Imperitissimus quisque clamitat iam
nullum esse posse dubium, quoniam Germani quæstionem iamdudum
diremerunt, atque siquis doctus videri cupiat, necessarium esse
auctoritatem Germanorum agnoscere seque ei accommodare.

L. Licinius Calvus magni nominis poeta eorum temporum de
notissima fabula de virga laurea, quam memorare nolo, sic
scripsit:

“Et vates cui virga dedit memorabile nomen Laurea.”

Utique, si de verbo virgilius quæratur, nihil aliud quam virgam
attinebit memorare. At nemo sanus de nomine poetæ disputabit,
quandoquidem constat eum ita appellatum esse, quia et pater eius
P. Virgilius Maro, forte et avus, et maiores ita appellabatur.
Proinde de verbis virga, virgo, vir, ver, vergo sermo seri
potest. Unum etiam minus docto constabit, aut certe constare
potest, si indaget, nullum ex iis verbis in ulla eius flexione,
præter virgam litteram l in suas particulas formativas
admittere. Hoc probato, nullæ vergiliæ stellæ dantur. Esse
possent vergentes, vernæ, sed nec vergiliæ, verguliæ, vergalæ,
nec quidquam. Sola virga virgulam, virgultum admittit.
Disputatio igitur est de lana caprina, sive nulla. Iam hic
igitur possemus disquisitioni finem facere.

Verumtamen Fabius noster atque M. Terentius Varro omne dubium
dissolvunt. M. enim Terentius Varro sic fatur: “...rustici etiam
nunc quoque viam veham appellant et vellam, non villam.” M.
Fabius autem Quintilianus sic scribit: “Quid? non E quoque I
loco fuit? ut Menerva, leber, et magester?” Tum “sibei,”
“quase.” In Columna Rostrata, cepet, pugnavet, deinde: dedet
tempestatebus, aide mereto; cuius rei exempla sunt innumera.
Horum contraria, commircium, Mircurius, mius, Ardiatina, Ariola,
cavias, cinirarium, exiat, filicula, oblaquiatio, Pontifix,
sicet, quod nunc etiam Germani imitantur, calcium pro calceo
scribentes, velut argumentum doctæ Latinitatis, quum sit
rusticitas, ut Varro nos docet.

Quid ergo attinet disputare, utrum Virgilius an Vergilius
scribendum sit? Nam et vir, virgo, virga, virginea, etiam sunt
ver, vergo, verga, verginea — saltem rusticis.

Utique præter hæc plurima alia sunt “eruditionis” Germanicæ
specimina, veluti quotiens, coniunx, conicio, di, eis (pro iis)
deverto, deminuo, pro diverto, diminuo, &c., sed omnia et
singula persequi supervacaneum duco, nec ad id spatium suppetit.
Cæterum (Germanis ceterum, revera καὶ ἓτερα, et reliqua), ex
prolatis satis quisque Latinitatis cultor sibi colliget, quo
loco eruditio Germanica stet, et ab eo sibi deinceps cavebit.

    1. Franz Bopp, Vergleichende Grammatik der Sanscrit, Send.
     \ Armen. Griech. Lat. &c., 2te umgearbeitete Auflage, 3
     \ Baende, Berlin, 1857–63.
    2. W. Corssen, Über die Aussprache, Vocalismus und Betonung
     \ der Lateinischen Sprache, 2 Baende, Leipzig, 1858–59; 2te
     \ Auflage, Leipzig, 1868–70.
    3. W. Brambach, Die Neugestaltung d. Lateinischen
     \ Orthographie in ihrer Verhaeltnisse zur Schule, Leipzig,
     \ 1868.
    4. Ioh. Nicolai Funccii Marburgensis De Origine et Pueritia
     \ Latinæ Linguæ, libri duo. Marburgi Cattorum 1735.
    5. Modo etiam iam Germani agnoscunt et fatentur hunc errorem
     \ esse, sed tamen sequioris ætatis esse volunt, quum
     \ contrarium eius rei non modo ex Varrone sed etiam ex
     \ antiquioribus lapidibus constat. Kühner allegat
     \ inscriptionem Africanam IIIii sæculi ubi terminac(iones),
     \ et definiciones leguntur; item ex Lucania, sæculi IV,
     \ disposicionem et ex provintiis Gallicis sæc. VII-mi,
     \ negociator, recordacio, oracio, Stacius, deposicio; sed
     \ negat in MSSis suspitio, convitium, conditio, ditio recte
     \ scripta esse, sed per ci debebant scribi, quia sunt ex
     \ specio, convicium (ex convoco!! — quasi tunc non
     \ convocatio, aut convictio esset, quid absurdius?); at
     \ dogmata sunt demonstranda, non veritas quærenda.
    6. Corssen Kritische Beitraege, p. 292, und Bücheler, Decl.
     \ p. 26 nehmen es für Endung des Accusativ in Masculinum,
     \ &c., Die Syntax von Quom und die Entwickelung der
     \ relativen Tempora, Edward Lübbert, Breslau, 1870.
    7. Die Syntax von Quom, Eduard Lübbert, Breslau, 1870, p.
     \ 41.
    8. Ausführliche Grammatik der Lateinischen Sprache, von Dr.
     \ Raphael Kühner, zweite Auflage, Erster Band,
     \ neugearbeitet von Dr. Friedrich Holzweissig, Hanover,
     \ 1912, pag. 222. — Universus paginarum numerus: XVI, 1127.
     \ Vol. II., a Dre Carl Stegmann, VIII, 738. Vol. III., a
     \ Dre Carl Stegmann, XII, 828, Hanover, 1912.
    9. Placet et alterum inscitiæ Germanicæ exemplum hic
     \ subiungere, verborum percunctor atque percontor. Germani
     \ existimant hæc unum et idem verbum esse, nec audent
     \ favere alterutri, tamen percunctor paullo plus iis
     \ placet. Res tamen hunc in modum se habet: percunctor est
     \ compositum ex per atque cunctor, aliquem quaestionibus
     \ demoror, detineo; alterum ex per et contor quod est ex
     \ contus, -i, h. e., longa pertica, longurius quo lintrem
     \ navigator amovet, aut quo profunditatem aquæ scrutatur,
     \ indagat, tentat; proinde, percontor est verbis indago,
     \ perquiro, quaero.


III. Adulteratio Nominum atque Textuum.

Siquid est, cui Philologia Germanica Classica comparari possit,
locustæ sunt in pratis et segetibus, atque Phylloxera Vastatrix
in vineis. Nihil est quod sacrum et inviolabile vereatur.

Ubicunque duæ sententiæ reperiantur, Germani partes minus
probabiles tuentur. Ipsi fere nihil creant, aut inveniunt, sed
ex erroribus fabrorum inscriptiones lapidarios incidentium, aut
scribarum, codices transcribentium, dogmata fabricantur, quæ
deinde ignaris ut triumphum eruditionis Germanicæ divenditant.

Quoniam hic de omni Litteratura Romana agitur opus
devastationis, interpolationis et adulterationis persequi
nequeo, sed per summa capita tantum pertractare.

Maxime et crudelissime peccarunt Germani contra Plautum. Per
bina millia annorum Respublica litteraria Latina Marcum Attium
Plautum eum appellavit et venerata est. Mundus exspectare
debebat donec Herus Professor Friedrich Ritschl nasceretur, qui
eum magia suæ eruditionis ab errore liberaret. Ille denique
patefecit veritatem, declaravitque nomen eius T. Maccium Plautum
fuisse. Unde, obsecro, ipse revelationem accepit? Ex Ambrosiano,
in finibus Casinæ, Menæchmorum, Epidici, Merc. 1, 1, 10 et ex A.
Gellio (3, 3, 9) ut W. S. Teuffel, eiusque operis prosecutores
in nova editione[1] fatentur. Circuitus ratiocinandi hic fuit:
Circa finem Prologi ad Asinariam Ritschl reperit “Demophilus
scripsit, Marcus vortit barbare.” Ita Lambinus, ita Büchner,
omnes veteres, Nomen Marcus in aliquo codice manu scripto
fortasse non satis clare scriptum, poterat torqueri in Maccium,
maccus, -a, -um, nempe adeo obscuram et rarum verbum est, ut nec
ego unquam in vita mea aut viderim, aut audiverim, uti nec
Ritschl. Exquisivit ergo in magnis lexicis Fabri, Ernesti,
Scapulæ, et reperit id significare morum, morionem, dementem,
bardum, baronem, scurram, Plautus autem Oscice Plotus
planipedem, Plautum fuisse actorem, tum versatorem molæ; quid
multa? Attius utique est accius, appende huic M (Marcum, ut
Asinaria habet), et en, habes rem claram. Sic natum est nomen
“Maccius,” cui appendi poterat T(itus) aut C(aius), debebat enim
tria habere nomina, quia ut Ritschl deinde demonstravit suis
asseclis, Maccium fuisse nomen Gentis Romanæ, in quam Plautus se
censeri curavit, ut erat planipes et stultus, tamen vir
egregius. Secundum mentem enim Germanorum nomen familiæ, aut
gentis, est nihil plus quam appellativum. At ista sunt turpia
figmenta et stultitiæ. Aulus Gellius loco citato, de nomine
Plauti nihil habet, sed memorat quemdam obscurum poetam
Plautium. Quum vero de his rebus nec Gellius, nec Macrobius, nec
Varro, neque Grammatici quidquam memorant, Germanorum stulta
mendacia deridenda sunt.

Ut cuique lectori satis constare arbitror comœdiæ Plauti et P.
Terentii Afri, cunctæ tragœdiæ, Fabulæque Phædri e trimetris
iambicis constant, sive hexametris iambicis. Erasmus
Rotterodamus, Scaliger Pater, atque Cardinalis Petrus Bembus,
famosus ille Ciceronianus, dissertationes reliquerunt de
scansione metrorum Terentii, quæ non differunt a cæteris.
Priores duo tractatus sunt miri, præsertim quum iam M. Tullius
Cicero monuerit hoc genus metrorum esse ferme prosam; ac
profecto raro reperias versus in iis qui iambici sint, nisi
pedes ultimos. Priores igitur duo scriptores reperiunt in illis
versibus pedes Creticos, Bacchicos, anapestos, tribrachycos,
choriambicos, uno verbo omnis generis, et hinc inter se
opprobria iactant. At Germani, sua consueta eruditione, et
illinc dogmata colligunt. Unam rem isthic Germani nesciunt, quod
nec Erasmus, neque Scaliger sciverunt, versus has esse iambicos,
et scandi debere ut iambicos, cum multis elisionibus.

Quidnam volunt igitur Germani demonstrare? Quidnam nos docere
volunt? Novum dogma est: Tempus Præteritum Perfectum Coniunctivi
in -erim, -eris, -erit, formá idem esse atque Tempus Futurum
Exactum Indicativi, præter personam primam; ergo: -eris, -erit.
At in Plurali, Personæ primæ et secundæ Futuri Exacti habent i
breve, Præteritum autem longum; sic:

Futurum exactum,	amavérimus,	amavéritis;
Præt. Perf. Coni.	amaverímus,	amaverítis

Ad dogma hoc suffulciendum Kühner allegat meminerímus (Cist. 1,
1, 12), ne dixerítis (Miles, 3, 2, 48) dederítis (ex Ennio),
etiam Pers. 3. Sing. Merc., ad duxerít; ex Virgilio, Æn. 6, 514,
egérimus, cum i brevi, ubi Servius dicitur animadvertere “ri
metri causa corripuit.” Itaque in America iam grammaticæ aliquot
novæ prodiverunt cum ista doctrina.

Exscribam igitur priores illos duos versiculos, quum sit unus
contrarius alteri, et ideo fini eo magis respondent,
ostendentque Germanos nescire senarios scandere, ut Erasmus
nescivit et Scaliger nescivit:
Cistell. 1, 1, 12:	Accepisti apud te, ut semper meminerimus
scanditur autem:	áccép | ’st apúd | t’ut sém | per mé | miné |
rimus — i non est longum.
Miles, 3, 2, 48	Ne dixteritis huic obsecro vostram fidem
scanditur vero:	nedi | xerí(ts) | hujc ób | secró | vóstrám |
fidém — i est longum positione.

Verbum ipsum díxeritis est Pæon Primus, i. e., lá-la-la-la,
atque i pænultimum non est longum, sed fit positione, quia omnes
alii pedes obteruntur, ac finis tantum prodire debet iambus. Ex
his, nisi Germani derideri velint, frustra scribillabant
Coniugationes novas, Iesuita enim Emmanuel Alvarus ante plura
sæcula eruit regulam:

    “-ri Coniunctivum possunt variare poeta”
    ut Ovidius: “Accepisse simul vitam dederítis in unda”

at hæc licentia poetica est, non nova grammatica.[2]

Quantæ qualesque controversiæ inter grammaticos Germanicos enatæ
sint de lana caprina, fere excedit fidem. Est autem quæstio de
syncopatis formis faxim, ausim, amassit, levassit re notissima
cunctis, præter doctores Germanicos.[3]

I. Nic. Madvig, qui Latine scripsit, solus contra omnes
sustinebat faxo atque faxim nunquam adhiberi sensu præterito.
Siquidem Tempus Præt. Perf. Coniunctivi exit in -rim, aut -sim,
faxim, significare fecerim, ergo T. Præteritum Perfectum
Coniunctivi id esse. Itaque nemo ex iis omnibus cognovit formas
“Id ego non dixerim,” “cave id feceris, aut faxis,” quæ etiam
Futura sunt Coniunctivi, ut est etiam fecero, faxo, tametsi
eadem forma etiam Futurum II. Indicativi est, quod et Futurum
Exactum appellatur. Postea etiam C. G. Zumpt se ei adiunxit, et
hi duo sustinebant luctam, quamvis ne hi quidem ausi sint eas
formas Futurum Simplex et Futurum Exactum Coniunctivi appellare,
uti debebant.

His itaque verborum formis conferciebant Plautum. Fleckeisen,
atque Ritschl propria auctoritate, perinde atque omnibus
obsoletis archaicis formis sibi notis, et fictis imitamentis,
sæpissime omittendo est, aut syncopatum iungentes præcedenti
verbo, ut “dictumst,” ita ut Plautus ipse suum opus non
agnosceret.

Altera particula farctoria erat quom, sæpissime ad arbitrium
intrusum loco aliorum verborum, etiam ubi nullus eius usus
fuerit; ita enim, ut ipsi existimabant, decebat Plautum
scribere.[4]

In summa, ut ad finem properem, omnes auctores infecerunt sua
stulta et ignara archaismi affectatione, etiam Ciceronem, summum
novatorem linguæ Latinæ, quin et Plinios perinde ac postremos
ævi sequioris scriptores auctoritate “codicum,” revera tamen
figmentis W. Brambach.

Præterea innumeras sententias ex margine sumptis ac reiectis
verbis in textum repositis, adulterarunt. Innumeras sententias
aut non intellexerunt, proinde veteres errores reliquerunt, aut
ipsi data opera perverterunt. V. c., ut in Livio, statim post
mortem Romuli auctor animadvertit, patres quidem omnes regem
habere voluerunt,” ipsi ediderunt: “Patres quidem omnes regere
voluerunt.” Est etiam memorabilis locus P. Ovidii Nasonis (1.
Met. 135)

    Communemque prius, ceu lumina solis et auræ,
    Cautus humum longo signavit limite mensor,

fortasse ex vitio prioris alicuius editionis Merkel sic edidit:
“ceu lumina solis et auras,” h. e., agrimensor divisit longa
catena etiam lumen solis et etiam aerem.”

Atque huius inscitiæ ignominiosæ nullus est finis, et omnes
scholæ totius mundi tales ac tantas stultitias Germanicas
tradunt!

    1. Teuffels Geschichte der Römischen Literatur, sechste
     \ Auflage, unter Mitwirkung von Erich Klostermann, Rudolf
     \ Leonhard, und Paul Wessner, meubearbeitet von Wilhelm
     \ Kroll und Franz Skutsch, 2 Baende, Verlag B. G. Teubner,
     \ Leipzig, Berlin, 1916, I., 168.
    2. Priscianus Cæsareensis, Grammaticus Romanus V-ti sæculi
     \ tractat etiam rem libello speciali, De Versibus Comicis.
     \ Pulchre in eo ostendit Plautum in prologis trimetris
     \ probis uti, v. c. Truculentus.

        Perparvam partem postulat Plautus loci
        De vestris magnis, atque amanis mœnibus
        Athenas quo sine architectis conferat.

    Certe hi versiculi accuratissimi sunt, sine omni mendo. Sed
     \ statim atque actum incipit, in plerisque locis, in
     \ octonarios erumpit pedes, aut senarios prosæ similes.
     \ Ceterum et Priscianus pedes tantum numerat, non scandit,
     \ et invehitur in sciulos suæ ætatis verbis, quæ Scaliger
     \ adhibuit contra Erasmum, quin fontem memorasset.
    3. Vide Der Coniunctiv Perfecti und das Futurum exactum im
     \ aelteren Latein, Eduard Lubbert, Breslau, 1867.
    Veteriores Grammatici Germani solebant Præteritum Perfectum
     \ Coniunctivi dicere, non Coniunctivum Præteriti, quoniam
     \ Tempora sunt in Modis, non Modi in Temporibus.
    4. Vide totum opus Die Syntax von Quom Eduard Lübbert,
     \ Breslau, 1870.


IV. De Sonis Litterarum.

Si Latina lingua meretur præservari; si in usum communem gentium
cultarum inter se sive presenti sermone, sive scripto
conversandum et ad commercium litterarium, ad congressus gentium
sive politicos, sive eruditos ac litterarios, sive vero
negotiorum: necesse erit uniformem adoptare enuntiationem,
particulares autem gentium, ut puta Italicam, Francicam atque
Germanicam et quæ gentes eos sequuntur, ut omnes Slavi et
Hungari, ventis dare, et omnino abolere. Sunt enim eæ
perversiones sæculo VIIᵒ a barbaris ortæ, præsertim in imperio
Constantinopolitano, ac prorsus nihil habent cum Romanis
commune, quinque sonos intelligo, qui Romanis litteris c, g, t
attribuuntur. Sunt scilicet hi soni – ut Anglica transcriptione
utar — sh, tch, tz, zsh, dsh, quasi c, g et t hos assequantur
sonos, quoties vocales e, i, et y subsequantur.

Silentium Grammaticorum Romanorum atque Græcorum de ea re ipsum
est refutatio.

Contrarium constat. Romani Græcum k ante e, i, y per c
transcripserunt:

cecrops, cerasus, Cilix, Cimon, cithara, Cybele.

Græci suo k transcripserunt vocabula Romana cum c ante ε, η, ι,
υ:

Kεντυρία, Πίκεντες, κῆνσος, φηκιτ, Κίκερων

Germani ipsi ita audiverunt atque præservarunt verba Romana in
sua lingua:

Kerker, Kirche, Kaiser, Keller, Kirsche, &c.

Si ulla nomina barbara gentium, terrarum, fluviorum, urbium,
hominum in toto terrarum orbe sonos sh, tch, tz, dsh complexa
fuissent, quod ita fuisse de plurimis sine dubitatione constat,
uti de Iudæis, Carthaginiensibus (vide modo Pœnulum Plauti),
Mauritanis ac Numidis Arabibus nullus auctor Romanus Latine
eiusmodi sonos Latine expressit. C. Cæsar scripsit de Celtis et
Germanis; ita Corn. Tacitus, T. Livius Patavinus de omnibus;
Iustinus de omnibus; C. Sallustius Crispus de Africanis,
Arabibus; Q. Curtius Rufus de Asiaticis; Ælius Spartianus,
Iulius Capitolinus, Ælius Lampridius, Vulcatius Gallicanus,
Trebellius Pollio, Flavius Vopiscus, de omnibus barbaris;
Ammianus Marcellinus de omnibus Gothis, Alanis, Herulis,
Vandalis, Hunnis, Sauromatis, Scythis, &c., quæ cognovit,
retulit: sed nusquam sive in his, sive cæteris, vel attentatum
unquam est, eos sonos Latine reddere, quia alphabetum Romanum id
non sivit.

Nihil ergo superest, nisi ut ad Biblia recurramus, quæ Heronymus
non Romæ, sed in ipsa Iudæa, linguæ Hebraica studiosus et
gnarus, Latine expressit.

Profecto Hebraica lingua superfluit sonis sibilis, saltem unius
generis, sh et tz, at ipse ne hos quidem sonos poterat Latine
reddere. Si sonus sh, quem Itali per sc, addito i, vel e
reddunt, illi Latine ullo modo notus fuisset, aut Germanicum tz,
facillimum ei fuisset nomine Hebraica ita transcribere. Sed non
fecit, quod hi soni Romanis ne sæculo quidem Vᵒ noti fuerunt,
quum imperium Romanum 473ᵒ ad finem pervenit.

Ecce nomina Hebraica:	,צידונ	,ציונ	,משה	,ישוע
Soni proprii:	Tzidon,	Tzijjon,	Moshe,	Iéshua
verbis Romanis reddita:	Sidon,	Sion,	Moyses,	Ihesus, Iesus

Manifestum ex his exemplis est Latinos nec sæculo Hieronymi
sibilos sonos Iudaicos sh atque tz reddere potuisse, sed per s
unico sibilo Romano transscripsisse, nec sæculis quatuor ante,
quod et P. Virgilius Maro Didonem Sidoniam appellat. Proinde
quicunque alios sonos sibilos in sermonem Latinum immiscent,
præter s et z, peccant contra linguam Latinam et historicam
fidem.

His præmissis licebit modo de sonis litterarum Latinarum in
specie disputare.

Littera A. — Quoniam Franci, et eos secuti Angli, litteram A in
sonum depresserunt qui E est propior, necessarium duxi etiam eam
litteram memorare; cæteræ gentes eam recte efferunt. Franci enim
parent, Paris, veluti peran, et Peri efferunt, a quibus Angli
non multum differunt. Doctrina Terentiani Mauri est: Os ad
summum aperiendum est, sive, ad totum rictum. Lingua suspensa
manet ita ut ad neutram partem deflectat, nec dentes pertingat.
Sonus quem sic efferes, erit A purum. Sed si os vel paucillum
premas, sonus in E mutabitur. En suos versus de ea re Sotadicos:

        A prima locum littera sic ab ore sumit;
        Immunia rictu patulo tenere labra,
        Linguamque necesse est ita pendulam reduci,
        Ut nisus in illam valeat subire vocis,
        Nec partibus ullis aliquos ferire dentes.
    Littera E.
        E quæ sequitur vocula, dissona est priori,
        Quia deprimit alium modico tenore rictum
        Et lingua remotos premit hinc et hinc, molares,
        --------------------
    Littera C.
        C pressius urget, sed et hinc hincque remittit;
        Quo vocis adhærens sonus explicetur ore;

i. e., sonus oritur in gutture, unde prorsum volvitur per totum
os, usque ad labia.

    Littera G.
        G porro retrorsum coit, et sonum prioris
        Obtusius ipsi prope sufficit palato;

hoc est, oritur in gutture, ubi c, at non volvitur prorsum, sed
sursum flectitur, atque sonum c radice linguæ opprimit palato. —
Unde satis clarum erit neutrum sonum unquam formari in dentibus
uti tsh, dsh.

    Littera K, Q.
        K perspicuum est littera quod vacare possit;
        Et Q similis, namque eadem vis in utraque est
        Quia qui locus est primitus unde exoritur c.
        --------------------
        Refert nihil k prior, an q sit, an c.

Marius Victorinus, repetit doctrinam Terentiani Mauri: “C etiam
et G — sono proximæ, oris molimine nisuque dissentiunt: nam c
reducta introrsum lingua, hinc atque hinc, inter molares
surgens, hærentem intra os sonum vocis excludit; g vim prioris,
pari linguæ lapsu, palato suggerens, lenius reddit.”

Id est, sonus utriusque oritur in gutture, reflectitur ad
palatum, nunquam defertur at linguam; nunquam fit sibilus.

Maximus Victorinus idem demonstrat, et exemplis illustrat: “Duæ
ex his supervacuæ videntur K et Q, quia C littera eorum locum
possit explere — — quoties reliquæ vocales (e, i, o) sequuntur
per c scribitur (non per k et q), ut certus, commodus, cinis.”

    M. Fab. Quintilianus: “Nam K quidem in nullis verbis utendum
     \ puto, nisi quæ significat ut etiam sola ponatur. Hoc eo
     \ non omisi, quod quidam eam quoties a sequatur necessarium
     \ credunt, quum sit C littera quæ ad omnes vocales vim suam
     \ perferat.”

    Cledonius: “K apud veteres hæc erat orthographia, ut quoties
     \ a sequeretur, k esset præposita, ut kaput, kalendæ;
     \ quoties u, q, sed usus noster mutavit præceptum, et earum
     \ vicem c littera implet.”

    Priscianus: “K enim et Q, quamvis figura et nomine videantur
     \ habere aliquam differentiam, cum C tamen eandem tam in
     \ sono vocum, quam in metro continent potestatem. Et K
     \ quidem penitus supervacua est: nulla enim ratio videtur
     \ cur a sequente k scribi debeat. Carthago, enim et caput,
     \ sive per c, sive per k scribantur, nullam faciunt, nec in
     \ sono, nec in potestate, eiusdem consonantis differentiam.
     \ Q vero propter nihil aliud scribenda videtur esse, nisi
     \ ut ostendat sequens u ante alteram vocalem in eadem
     \ syllaba positum, perdere vim litteræ in metro. — —
     \ Auctoritas quoque tam Varronis, quam Macri, teste
     \ Censorino, nec k, nec q, neque h in numero adhibetur
     \ litterarum.”

    Q. Ter. Scaurus: “Ego autem contenderim magis supervacuam
     \ esse c, quam k, quoniam k, ut apud Græcos, satis vim
     \ etiam c litteræ exprimat; sed quosdam, figura deceptos,
     \ qua non solum apud nos, verum etiam apud antiquos
     \ Græcorum, hæc littera notabatur ut testatur Fœdus Græciæ
     \ camelo æreo in hortis Cæsaris ædi Fortis Fortunæ incisum,
     \ ubi pro porta hæc forma posita sit. Item XII Tabulæ, ubi
     \ est NI PACVNT, per hanc formam, quod male quidam per c
     \ enuntiant, est enim præpositum eius pepigi et pango, ut
     \ tango, tetigi, non paxi, ut a dico, dixi.”

At sufficiant hæc e Grammaticis allegasse ad ostendendum sonos
litterarum c, k atque q omnino eundem esse quæcunque demum
vocalis eas sequatur. Contra veritatem et inscienter agunt et
illi qui sonos sibilos in sermonem Latinum invehunt, et Germani,
suique asseclæ, qui Carthaginem et calendas per k scribendum
putent, ut mihi etiam iam in Missali Romano exhibitum est.

Littera G. – In primævo alphabeto Romano, quod a Græcis acceptum
erat, locum gammæ, littera tertia, c tenebat, nec g, nec k,
neque q notae erant, ita ut LECIONES, POCNARONT, pro legiones,
pugnarunt, scriberent. Hinc etiam nunc vicesimum, et tricesimum
dicimus et scribimus, vel vigesimum et trigesimum. Ideo etiam
nomina Gaius et Gnæus, etiamnum per C et Cn. significamus. Sp.
Carvilius libertus Spurii Carvilii bis Consulis (234, 228 A.
Ch.), qui magna clarebat doctrina, quique primus Romæ scholam
publicam sustinebat, lineola extremis C adiecta, eius speciem
mutavit, vocantque novam litteram G, ge. Cæterum, ut iam supra
ostenderamus, sonus eius sequebatur principia c, k, atque q nec
ullo modo erat sibilus, sed gutturalis.

Littera H. — Romanis nec consonans erat, nec vocalis, sed
spiritus, sæpe appositus etiam ubi non debebat, uti holus,
haveo, pro olus, aveo chenturionem, pachem, pro centurionem
pacem, aut omissus est ubi poni debebat, ut erus, umerus, pro
herus, humerus.

Littera I. — Sono videbatur aliquanto obscurior quam nostrum.
Aut vero, quod etiam rectius esse videtur, ut et M. Fabius
suspicatur, erat Romanis quidam sonus medius, qui nec e, nec i
dici possit, unde infinita confusio scriptorum scaturiebat, quod
aliqui scriberent Diana, Minerva, liber, magister, vir, virgo,
Virgilius, Mauritania, amicus, alii autem Deana Menerva, leber,
magester, ver, vergo, Vergilius, Mauretania, amecus, quibus
Germani adiiciunt genetivum. Hæc, ut iam e Varrone ostendimus,
rusticitas est, nec audienda.

Alterum stultum ac mendacissimum dogma statuerunt Germani, quasi
i nunquam duplicaretur, ita ut Genitivi Secundæ atque
Nominativi, perinde atque in pronomine idem, i nunquam
geminentur, proinde Corneli, Livi, Horati, isdem, et alia
similia esse scribenda, non autem Cornelii, Livii, Horatii,
iisdem (ei pro ii), deis, aut dis, nunquam Dii, Diis, et alia
idgenus, quæ nullo fundamento nituntur.

Ut iam dictum supra est, Romani, propter angustias tabellarum,
marmorum ac nummorum, vocabula solebant coarctare ac breviare,
ita ut nostris typis, nisi ad id delineentur et excudantur,
repræsentari non possent. Eiusdem parsimoniæ causa litteram i,
ubi aut syllaba longa erat, aut geminari debebat, duplicarunt
longitudine, aut, et hoc diu, per ei scripserunt ut capteivei,
puerei. Cæterum non modo duplicarunt i per longitudinem, sed
etiam numerice duplicarunt et etiam triplicarunt. En, sunto
exempla:

LꟾBERO . PATRꟾ. Est inscriptio Romæ: PORTIꟾ LVCILLIꟾ . VITRASꟾ .
PRAETESTATꟾ. — Alia: CVRATOR ALVEꟾ . ET . RꟾPARVM . TIBERIS . ET
. CLOACARVM VRBIS . TERMINAVIT RꟾPAM.

Subinde etiam pro E geminatur I, ut: ANNAIIA AVRELIAII . GALLAII
. CARCHIIDON . CLIIMIINTI . COCCIIIVS . DIIIBVS, etiam IIT, pro
ET . FIICIT . FIILIX . HIIDISTVS . MIISIBVS (pro mensibus)
SIIVIRI . VIIRVS (pro verus), BIINII (bene), sed hæc hactenus.

Cæteroquin quantitas et accentus per apices indicabantur, ut
Terentianus Scaurus atque M. Fab. Quintilianus præcipiunt, nempe
per apicem acutum, ´, per gravem, `, atque per circumflexum, ^,
qui etiam nostris temporibus adhibentur præter Germanos. Item
signa brevitatis atque longitudinis ˘ — commendatur supra capita
vocalium, uti

DŎCĒMŬR, ĀUDĪMŬS, TŎTĬĒS, &c.

Littera J, ad alphabetum Romanum non pertinet, inventa enim est
initio sæculi XVII-mi, h. e., circa 1601-um — 1603ium; in nulla
scriptura Romana potest adhiberi.

Littera V et vocalis, et consonans, et etiam respondebat Græcæ
litteræ υ. Eodem tempore quo j, inventæ et adaptate sunt formæ U
et u. Neutra est Romana, nec in documentis ac monumentis
lapideis adhibenta est. In scriptura ordinaria consuetudo
utramque in textum scriptum et impressum iam ingessit, tamen,
quoad eius fieri possit, U inter maiusculas ingeri non debet.

Quum duplicatio V sæpe inamœnum esset, ut in Sævvs, vva, servvs,
Imperatori Claudio placuit ab Ætoliis digammon Ⅎ adoptare, cuius
multa sunt vestigia ex iis temporibus; uti: ℲVLGVS, ℲALAE,
ℲIXIT, ubi consonantis V vice fungeretur, ut servus, vulgus,
vale, vixit, ex qua causa Germani hodiedum V (vau = fau) usque
ita proferunt.

Apud nos in scholis V usque vocalem esse volunt, et ita
enuntiant, velut; amaui uia, uua, caue. Hoc inde fit, quod
delecti ad hoc investigandum missi, decepti transcriptione
Græcorum, qui Valerium, Virgilium, aliaque eiusmodi aliquando
(non semper) sic reddiderunt: Oualerios, Ouirgilios, sed etiam
Balerium et Bergillium. At veritas longe aliter se habet. Etenim
B et V apud Romanos frequentissime confunduntur, cuius rei sunto
sequentia exempla: Favia lex; Faviana, viduum (biduum),
imvecillitas, vaiolat (baiulat); COIVGI . DIGNISSIMAE . ET.
INCOMPARAVILI. Vicissim, B pro V: albeolus, cabea; BIX ANNIS XX;
bobis (vobis), iubantur (iuvantur), ubas duracinas (uvas),
vibebat (vivebat); iubentio, Minerba, Olibeto; Flabialis,
inbicto, iubentutis, lebo, Octabius, se bibus, se vibos, Sebera,
Seberus, serbus, sibe (sive), et sic porro. Ergo V non ad
vocalem u it, sed ad consonum b inclinat.

M. noster Fabius (Lib. I., cap. IV.) et hoc animadvertit: “Et
medius est quidam V et I litteræ sonus Non enim sic optumum
dicimus quam optimum.” Sensus quæstionis est, utrum non littera
quædam desit hic, quum litteræ sint duæ, soni autem tres. Esse
itaque debere litteram tertiam, quæ nec i esset, nec u, sed
aliquid inter utramque. Sonus hic sine dubitatione est is, quem
Græci per υ, Franci per u, Germani autem per ü reddunt. —
Nequissimum itaque atque stultissimum est, quum Germani hunc
locum sic corrumpunt: “non enim sic optimum dicimus ut opimum.”
quasi de quantitate litteræ i hic agatur! Postquam ita
corruperunt locum auctoris, audacter statuunt dogma
mendacissimum, dici ac scribi debere optumum, maxumum, plurumum,
pontufex, carnufex, et sic deinceps. Grammaticus Romanus dein
subiungit C. Cæsarem i favisse, et hinc i in similibus locis
eius auctoritate niti.

Sonus u in variis inscriptionibus per ou expressus legitur, more
Græcorum. Sic in decreto L. Æmilii Paulli (189 A. Ch.) POSSIDERE
HABEREQVE IOVSIT. In decreto autem consulum contra Bacchanalia
(186 A. Ch.), sic habent: MARCVS L. F. S. COS . SENATVM
CONSOLVERVNT IV OCTOB . APVD AEDEM DVELONAI... DE BACANALIBVS
QVE . FOIDERATEI ESENT. ITA EXDECENDVM CENSVERE — — HOMINES
PLOVS . V . OINIVORSEI . VIREI ATQVE MVLIERIBVS SACRA NEQVISQVAM
. FECISE VELET. NEVE INTER . IBEI VIREI PLOVS DVOBVS. VTEI
SVPRAD SCRIPTVM EST. HAICE VTEI . IN . CONVENTIONID . EXDEICATIS
NE MINVS TRINVM NOVNDINVM, &c.

Litteræ X, Y, Z. Hæ tres litteræ circa tempora M. T. Ciceronis
(circiter 60 annis ante Christum a Romanis cooptatæ sunt.
Nominantur autem ics, y-psílon, atque zé. Hic ego quidem errare
grammaticos existimo, quandoquidem etiam iam Plautus atque
Terentius utuntur, et monumenta etiam iis antiquiora
Quintilianus laudat dulcedinem earum, sed in Græcis tantum
nominibus adhibitas asserit; quod valet quidem de z, non de
prioribus. In verbis Latinis antiquitas scripsit coniugs, legs,
aut vero s, ut Sestius, pro Sextio, prætesta, pro prætexta;
ecscribere, CONFLISSISSET, &c.

Quod ad y attinet, est littera composita ex i et j sed antequam
hanc formam statuissent, et Græca, et Romana vocabula per u
reddiderunt, ut Suria (Syria), Suracusæ, Purrus (Burrus =
Pyrrhus), sumbolum, sucophanta, sulva, Sulla; ea tamen inventa,
hæc et talia deinceps per y exscripserunt, quod et nos usque
facimus, nec sophismata Germanorum silvam, Sullam præcipientibus
quidquam curamus.

Itali quidem z tzettam, Germani autem tzet, appellant, atque
littera tz sonum affingunt. Male. De sono eius dubium nunquam
fuit. Usus Romanorum clare ostendit sonum eius fuisse, et usque
esse, ut apud Francos, Anglos, Slavos et omnes, præter Italos et
Germanos, h. e., acutior s, dentalis, et ob eam causam in locis,
ut Smyrna, Smaragdus, sæpissime adhibetur, quæ nomina ob id
etiam Zmyrna et Zmaragdus continuo scribuntur, quod nisi sono
similes essent, fieri non posset. Notum præterea est aliquot
vocabula Romana, ubi z sonus exprimebatur, per ss scripta esse,
uti caussa (quod Ciceronis esse dicunt), atque e Græcis
derivatis ubique, uti obrussa (obryssa, obryza), Messentius,
Mezentius, cretalisso, malacisso, pro -zo.

Litteræ AI, AE, Æ, E, OI, Œ. Nullum unquam fuit dubium quin
nomina substantiva et adiectiva Prima Declinationis arctissime
secutæ sint Primam Declinationem Græcam, unde usque habemus
patrem familias, tum Nominativum Pluralem -ai, ut mensai, aulai,
perinde atque Genitivum Singularem mensai, aulai, non
diphthongos, sed duas syllabas, ut patet e metris poetarum.

Germani contendunt hanc orthographiam ad “Classicam” usque
ætatem perdurasse ac tum demum ai versum in ae, usque duas
syllabas. At si quæras huius rei exempla in libris, omnino nulla
reperias, nec in Catone (234–149), nec in M. Pacuvio (220–132)
neque in Plauto (mortuus 184), neque in ullo vetustiori poeta,
uti Livio Andronico, Cn. Nævio, Q. Ennio, quidquam eius legitur,
quæ quidem iam omnia adulterata ad nos pervenerunt, atque sine
dubitatione cuncta quæ in illis vetustatem sapiunt, partim casu,
per neglectum, partim adulteratorum manu sunt archaica. Doctrina
itaque Germanorum unico fonte nititur, sex libris de Rerum
Natura T. Lucretii Chari (96–55), iam temporibus C. Cæsaris, et
M. Tullii Ciceronis, ideo sub hoc capite memorabilis, quod mores
archaicos imitatus est, ut et Maro, post eum, C. Sallustius
Crispus, Cæsaris et Octaviani æqualis. Hæc itaque nihil probant,
quia nulla eius rei monumenta habemus.

Contra, haud diu exstitit etiam ae, quoniam fere simul cum ae
etiam æ, quin et e clam serpebant, et scripta monumenta iam
periodo Augustana in apricum prodiverunt, et Cesar, questor,
edilis, Κεκίλιος, Cecilius, cerimonia, hedus, seculum, in diem
plus prodeunt, atque ista est Latinitas quam ego amplexus sum,
quam omnes qui in universo mundo hac ætate Latine sciunt,
sequuntur, quam ego Latinitatem Imperialem appello, et ad quam
ab omnibus amplectendam provoco.[1]

Furor ille antiquitatum cæterum non est inventio Germanorum, nec
illi argumentis convincuntur aut moventur, perinde atque sui
prædecessores. Dausquius, ipse antiquitatum indagator,
scriptorque de Orthographia Romana, negabat se moveri præceptis
Grammaticorum, et se ulterius quoque cum scripturum. Manutius
quoque Paulus eodem modo negabat[2] se contionem agniturum, et
concionem se scribere malle. Erasmus ridendos existimavit qui eo
furore caperentur, et ex repertis antiquitatibus aliis regulas
præscribere vellent.

Ex omni enim ævo inscriptiones colligi queunt rationibus
grammaticis adversæ; uti “cis,” “qid,” “acua,” præsertim autem
quae precepta AI ante classicum AE classicum, Æ et E
post-classicum ac barbarum cavillantur. Sunt enim inscriptiones
innumeræ, huiusmodi, AEI, AEIVS, ei, eius; MVRVM REEDIFICARI
IVSIT – PARENTES EIVS SIBI ET SVIS POSTERISQVE AEORVM: MEN. XI.
DIAES VII (menses undecim, dies septem): HOC MONVMENTVM EXTAERVM
HEREDEM NON SEQVITVR.

Frustra ergo Germani dogmata comminisci ex iis fontibus
conantur. Pæne omnia monumenta antiquitatis contra se sunt,
quibus tamen convinci et coargui se non patiuntur, num itaque
nos a tradita veritate, ab usu binum millium annorum suis
sophismatibus, sæpe etiam manifestis figmentis et erroribus
avocemur?

Plurima in hoc tractatulo data opera præterivi, uti de nasalibus
-ng, -oi, de aspiratis, rh, th, ph, non enim spatium sinit ut ad
particularia descendam. Non tamen audeo locum M. Fabii
Quintiliani celebrem (Lib. XII., Cap. 10) silentio præterire.
Sic ipse scribit: “Prudenter enim; qui quum interrogasset
rusticum testem, an ‘Amphiona’ nosset, negante eo detraxit
aspirationem, breviavitque secundam eius nominis syllabam, et
ille eum sic optime norat.” Hoc est, advocatus coram iudicibus
sic quæsivit a teste rustico:

    “Mi homo, novistine Amp’híona?” respondit rusticus:
    “Non movi eum.” Tunc advocatus omisit aspirationem, rusticis
     \ non usitatam, et i breviavit:
    “Nostine Ampiona?” Ita prolatum nomen rusticus agnovit. Hinc
     \ palam erit quid de hoc, et quid de reliquis aspiratis
     \ censendum sit.

⁂

Quum ex his omnibus satis clare constare debeat nec Germanos aut
fontes aut saltem thesaurarios esse omnis scientiæ Latinæ, nec
veritatem eos aut quærere, aut inculcare velle, sed suos errores
figmentaque nobis tamquam præcepta imponere

    “Hoc volo, sic iubeo; sit pro ratione voluntas,
(Iuv. Sat. VI., 222);

et quum sua deliramenta etiam libros rituales, ipsa adeo Biblia,
ut vereor, pervaserint, monendos omnes amicos cultoresque
traditæ Romanæ Latinitatis, tempus supremum advenisse, ut et sua
Ciceroniana, “Classica” et alia speciosa nomina, quibus
studiosos Latinitatis a quotidiano sermone deterrent, respuere,
suos adulterinos textus ex scholis everrere, velut
virulentissimam Latinitatis pestem exigere et amandare,
opportunum statuamus; nam quod Phædrus nos monet (I., 11), verum
est:

    “Virtutis expers, verbis iactans gloriam,
    Ignotos fallit, notis est derisui.”

Calendiis Martis
1922-di

Arcadius Avellanus,
Magister Litterarum Romanarum,
ex Collegio ad Sti Ioannis
Brooklyn — New York
in Civitatibus Fœderatis

    1. Hoc est, ut nulla sit affectatio archaismi; ut scribamus
     \ Æ, Œ, æ, œ, non a e, o e, neque Ae, et Oe. Siquis tamen
     \ divisas vocales scribere malit AE, non Ae utatur, quia e
     \ non est secunda littera, sed pars primæ. Præterea, a e
     \ efferendus est a e, ut laevis, æ autem ut e, proinde
     \ lævis, enuntiamus ut levis, laevis autem ut la-e-vis, sed
     \ una syllaba. Hic fuit sermo vivus Populi Romani ultimus,
     \ hunc nos prosequimur, solam enuntiationem legitimam, et
     \ historice veram, quandoquidem ipse Populus Romanus,
     \ posthabita enuntiatione maiorum, hanc elegit, in hac
     \ acquievit ad mortem usque. Quid ergo fingamus nobis in
     \ phantasia Romam respublicanam, Ciceronianam, delirium ac
     \ phantasma ludimagistrorum, quin potius ditemus sermonem
     \ Romanum novis vocabulis, diffundamus sermonis usum,
     \ circulos Latinos condendo, ac novas litteras, periodica
     \ Gentium Latina edendo ac diffundendo.
   2.  idem asserebat de nomine Syllæ, in Lapidibus Capitolinis,
    \ auctoritate Verrii Flaccii, Grammaticorum Romanorum
    \ γραμματικότατου insculpto se eam orthographiam non
    \ secuturum. Quum itaque Germani partes semper deteriores
    \ sequantur, nos, qui veritatem quærimus, Lapides
    \ Capitolinos Verriumque Flaccum necessario potiores
    \ habebimus, atque Syllam scribemus.



Pars prima
Pirata Veteranus.

Caput I.
Senex Navita in Admiral Benbow.

Spectabilis[1] Trelawney, Doctor Livesey, cæterique istorum
virorum, quum me rogassent, ut cuncta ac singula de Insula
Thesauraria, a carceribus ad calcem[2], litteris mandarem, nec
quidquam præter situm insulæ celarem, et hoc propterea, quod
usque iaceret thesaurus inibi, qui necdum erutus esset, sumpsi
calamum anno Salutis millesimo septingentesimo —, exordiorque ab
eo tempore, quo pater Diversorium Admiral Benbow tenebat, atque
senex nauta, sole ustus, cum cicatrice copidis, primum sedes
suas sub tecto nostro fixerat.

Bene eum memini, acsi res heri evenisset, ut ad ostium
diversorii gravi gradu ventabat, risco suo pone se pabone[3]
vecto; ipse procerus, robustus, gravis, homo vultu fusco; plexæ
ac picata coma humeris squalidæ tunicæ suæ cæruleæ impendebant;
manus eius laceræ, plenæque cicatricum erant, unguibus nigris ac
mutilis, vibex autem transversum unam malam erat sordida ac
lividæ albedinis. Memini ut circumspectabat æstuaria, interim
sibi sibilans, deinde autem in antiquam nautarum cantilenam
incidebat, quam postea tam sæpe cantilare consuevit:

    “Quindeni viri super cistam mortui —
    Io-ho-ho lagenaque cannei!”

ea elata, senili et caduca voce, quæ ad vectes ergatæ aptata
item atque confecta esse videbatur. Tum tigillo, in speciem
trudis,[4] quam manu gerebat, ostium pulsabat, et quum pater
comparuit, pocillum cannei[5] rude ab eo postulavit. Hoc sibi
allato, periti instar sorbillabat, ad gustum cognoscendum
morabundus, interea iam in rupes iam in tabellam titularem
nostram dispectans.

“Æstuarium istud est commodum,” fatur denique,” sciteque sita
caupona. Frequentesne hospites, mi sodalis?”

Pater meus negabat hospitum frequentiam, quin paucitatem
querebatur.

“Tum,” refert ille, “hæ erunt mihi sedes. Tu vero, contubernio,”
inclamat pabonarium, “hucce affer illum riscum, præbeque manum
ad eum sustollendum,” prosequebatur, “hic iuvabit manere
paulisper. Sum autem ego homo planus; canneum, ova cum lardo
appeto atque illam summitatem, unde navigia prodeuntia speculari
possim. Quo titulo vocer? Licebit vobis me navarchum appellare.
Au, scio ego probe quid a me velitis — ecce;” quibus dictis tres
aut quatuor aureos ad limen proiecit. “Quum hæc victu
absumpsero, docebitis me,” inquit, sævo imperatoris vultu.

Et sic, profecto, trita ut indumenta eius fuerint, rude ut
locutus sit, nullam ferebat similitudinem hominis qui ante malum
navigare consuesset, quin potius aspectum præbebat pronavarchi,
aut naucleri, cui aut obediri, aut ferire, solemne erat. Qui
pabone eum sequebatur narravit nobis hunc tabellario[6] ad
vectum ante Royal George descendisse, de diversoriis circa oram
sciscitatum, de nostro cum laude memorato audivisse, præsertim,
ut puto, propter eius solitudinem, in locum sui domicilii sibi
selegisse. Nec quidquam plus de nostro hospite reperire
poteramus.

Ipse, ex consuetudine, homo erat perquam taciturnus. Dies
solidos circa æstuarium, aut in rupibus, telescopio orichálcino
in manu oberrare solebat; singulas vesperas in œco[7], iuxta
focum, canneum aqua temperatum, sed fortem, sorbillando
explebat. Alloquentibus plerumque respondere non solebat; nihil
nisi oculos levare, sæve respicere, ac per nasum efflare,
tamquam tuba nebularia; atque nos, cæterique domus
frequentatores, mox assueti sumus solum eum relinquere. Ex suis
ambulationibus redux sciscitari solebat, utrum quisquam nauticus
in via præterire visus esset. Primum existimavimus eum orbitatem
ægre ferre, sodalesque sui similes desiderare, et ob id
sciscitari; denique tamen reperimus eum potius illos devitare
velle. Siquando quis nauticus in Admiral Benbow se divertebat
(ut quandoque fiebat, quum quis eorum secundum oram Bristol
tenderet), antequam œcum ingrederetur, eum per velatam ianuam
vitream speculari solebat; certum etiam erat eum in omni
consimili eventu, quum quis eius generis præsto esset, mure
silentiorem futurum. Quod saltem ad me attinet, nihil arcani in
hac re fuit; quum quodammodo et ego particeps sui metus essem.

Die quodam me sevocavit, obtulitque mihi nummum argenteum
quatuor libellarum in singulas calendas, si modo “oculum
tempestatispicum continuo apertum haberem, nauticumque quemdam
cum uno crure specularer,” atque repertum ei statim renuntiarem.
Deinceps, quum vertente mense primo quoque die mercedem meam
petitum eum adivissem, haud semel flatu per nares me excepit
fixoque intuitu, attamen antequam septimana verteretur, certum
erat fore ut resipiscat, allatoque nummo, mandatum de “nautico
cum uno crure” iteret.

Quam illa personæ imago somnia mea turbaverit, vix est cur
dicam. Noctibus intempestis, quum porcellæ quatuor angulos domus
nostræ quassarent, fluctusque secundum æstuarium contraque
cautes boarent, millenis in formis eam videre mihi fingebam,
millenisque aspectibus diabolicis. Crus modo in genu videbatur
esse præcisum, modo in fœmore; alias monstrosi quid parebat,
quod nunquam nisi unum crus habuisset, quodque e medio corpore
eius crevisset. Atrocissima species incubonis tamen erat, quum
claudicando hoc phantasma vidissem sepes ac fossas persultando
me insectari. Quæ si omnia supputem, nummum meum argenteum
quatuor libellarum satis magno impendio, his exsecrandis
phantasmatibus, præstinavi.

Quamquam conceptus nautici cum uno crure terrorem mihi incussit,
ipsum navarchum longe minus metui quam notorum quisquam. Non
defuerunt vesperæ, quibus plus cannei ingurgitavit, quam caput
suum capere posset; ac tum, more suo sedebat, atque, nullius
habita ratione, nefarias suas antiquas ac feroces cantilenas
nauticas modulabatur; nonnunquam tamen pocula cunctis circumponi
iussit, cunctosque præsentes tremebundos ad audiendas suas
fabulas, aut ad secundandum suis cantilenis adigere consuevit.
Persæpe audivi domum resonare “Io-ho-ho, et lagena cannei;”
omnibus vicinis, gratia suæ vitæ, pernicie mortis sibi
impendente, concinentibus, quisque altero elatius, ne
animadverteretur. In hoc genus enim impetu se maxime imperiosum
solebat socium præbere; mensa palmo percussa, silentium omnibus
circumquaque imperabat; subinde vel quæstione aliqua irritatus
in furorem exarsit, alias vero quod nulla quæstio posita esset,
inde enim suspicabatur socios suam historiam non attento animo
prosecutos esse. Nec quemquam sivit diversorium relinquere,
donec se ipse pytissando[8] sopivisset, seque in lectum
devolvisset.

Fabulæ autem eius erant imprimis, quæ auditores terrore
percellebant. Erant autem hæ fabulæ revera terrificæ: de
patibulo suspensis, de petauro præcipitatis, de tempestatibus
maritimis, item de Insulis Dry Tortugas, atrocibus actis,
rebusque in maribus Hispanicis gestis. E propriis fassionibus
suis colligi licebat eum vitam in medio duxisse quorundam
sceleratissimorum bipedum, quibus unquam divinitus concessum sit
maria navigare; verba autem quibus has historias narraverat,
animos popularium auditorum, popelli plani et agrestis, tanto
fere horrore, quanto facinora, flagitiaque narrata perculerunt.
Pater meus sæpe dictitabat diversorium in incitas actum iri, ac
futurum esse ut adventores,[9] nequis eos terroribus
persequeretur, tyrannidi subigeret, rebusque horrificis eos
cubitum pelleret, locum frequentare cessarent; mihi tamen eius
præsentia nobis potius profuisse videbatur. Nam auditores primo
quidem timore afficiebantur, sed postea eventus recolentes, iis
potius delectabantur; in quieta enim vita rurestri incitamen tum
salubre esse videbatur; nec defuerunt, præsertim inter minores
ætate, qui eum admirandum esse ducerent, eumque appellationibus,
veluti “verus canis marinus,” “genuinus senex sal,” hisque
similibus honoris titulis afficerent, dictitarentque id esse
genus hominum, quod Angliam in mari terribilem effecisset.

Uno quidem modo ipse nobis certe ruinam minitabatur; namque
septimanas solidas apud nos perseveravit, tum deinde mensem post
mensem, ita ut omnis quam nobis dederat pecunia iam pridem
exhausta esset, et tamen pater meus nunquam tantum sibi animum
sumere auderet, ut plus exigeret. Siquando mentionem eius rei
iniecit, navarchus tantum per nares flatum emisit, ut eum fere
boare diceres, torvoque obtutu patrem pæne e cubiculo
expelleret. Memini vidisse patrem manus desperatione torsisse
suas post istiusmodi repulsas, nec prorsus dubito quin hæ
molestiæ terrorque, in quibus sic eum vivere oportebat, mortem
eius immaturam atque infelicem acceleraverit.

Per totum id tempus quod navarchus apud nos exegerat, nullum
omnino indumentorum mutavit, præterquam quod nonnullos soccos a
circitore[10] emit. Tufarum, quas in pileo suo gesserat, una
aliquando soluta, sivit ut inde penderet, quamvis ventis
flantibus magna eum molestia affecisse necesse esset. Memini
statum tunicæ eius, quam in cubiculo ipse solebat sarcire,
quæque circa finem nihil erat aliud quam centones. Litteras ipse
nec unquam scripsit, nec accepit, nec cum ullo præter vicinos
unquam collocutus est, et hoc tantum canneo ebrius. Grandem
riscum marinum nemo nostrum unquam vidit apertum.

Semel tantum adverse tractari sibi contigit, et hoc circa finem,
quum misellus pater meus in exitio versabatur, quod et eum
tandem absumpsit. Dr. Livesey quodam sero pomeridie suum ægrum
visum venerat, sumtoque aliquanto cœnæ a matre sibi paratæ, in
œcum secessit fumatum, donec equus suus e pago advenisset, quod
nos stabulum in Benbow nullum habebamus. Ego eum secutus sum
intro. Usque memini diversitatem inter nitidum medicum
mundumque, cum pulvere nivei candoris, suos fulgidos, atrosque
oculos, perinde ac mores suos urbanos, quam a nostris petulcis
rusticis differebat, præsertim autem ab illo sordido, obeso, ac
barone silicernio piratico nostro, ut illic sedebat canneo
stupidus, cubitis in mensa suffultus. Subito ipse — navarchus
scilicet — incepit suum sempiternum proboare cantum:

    “Quindeni viri super cistam mortui –
        Io-ho-ho et lagena cannei!
    Potus ac diabolus finiverunt cæteros —
        Io-ho-ho et lagena cannei!”

Primum existimabam per “cistam mortui” eum ipsum riscum suum
intelligi debere, qui supra in anteriori cubiculo erat, atque
hæc cogitatio miscebatur in meis somniis cum conceptu de nautico
cum crure uno. At iam per hoc tempus dudum cessavimus cantilenam
eam admodum curare; ea vespera, præter Doctorem Livesey iam
nulli erat nova, sed eum, ut animadverti, haud iucunde
afficiebat, nam ipse pro momento, sustulit oculos quodammodo
irritatus, antequam sermonem cum sene Taylor hortulano, de novo
quodam remedio contra rheuma prosecutus esset. Interea
navarchus, sua propria musica recreatus et erectus, tandem palmo
suo mensam ante se percussit, modo, quem omnes intelleximus eum
silentium imperare. Voces omnium, præter Doctoris Livesey,
conticuerunt; is, more suo, loqui perrexit clare ac benigne,
post quæque pauca verba fumam suam sugitans. Navarchus primum
oculos in eum defixit, palpo mensam iterum percussit, et sævius
eum contuebatur, tandem in maledictum vile erúpit: “Silentium
illic inter stegas!”

“Mihine hæc dicta esse voluisti, Here mi?” quærit medicus; et
quum verbero ille cum altero maledicto id confirmasset, “Unum
tantum est,” respondit ei medicus, “quod tibi dictum esse velim,
nempe, si canneum potare perrexeris, mundus a turpissimo
furcifero mox liberabitur!”

Furor senis nebulonis ineffabilis erat. Prosilivit in pedes,
produxit et aperuit cultrum nautis communem, eumque in pugno
librans, medicum transfigere minabatur.

Medicus ne movit se quidem. Ut antea, trans humerum, eodem sono
suæ vocis ad eum loquebatur ita tamen elata, ut quamvis pacata
et firma esset, omnes in œco præsentes perciperent:

“Nisi cultrum illum confestim in sacculum reposueris, fide tibi
spondeo, ut proximo conventiculo curiæ suspendaris.”

Tum certamen oculorum inter eos insecutum est; sed navarcho
poplites mox cesserunt, cultroque recondito, ad sedem, canis
profligati instar, hirriens recessit.

“Nunc autem, Here mi,” prosequitur medicus, “quum iam sciam in
meo territorio eiusmodi quoque lurconem dari, scito me tibi
invigilaturum esse die noctuque. Ego enim non modo medicus,
verum etiam magistratus sum; proinde, si vel halitum de te
audivero conqueri, si id vel læsæ civilitatis fuerit modo actæ
similis, dabo efficacem operam ut subigaris, et hinc exigaris.
Hæc modo sufficiant.”

Paullo post equus Doctoris Livesey ante ostium comparuit, et
ipse abequitavit; at navarchus, tam ea vespera, quam multis
postmodum vesperis in pace se continuit.

    1. Spectabilis, -e, (a), quod spectari potest; (b), quod
     \ spectari meretur; (c), quod spectandum est. A IVᵒ sæculo
     \ titulus officialium in curia Imperatorum, præsertim
     \ Iurisconsultorum atque officialium Fisci, sive Ærarii, ut
     \ Vir Spectabilis, deinde Dominus Spectabilis, demum, usque
     \ ad nostra tempora, tum eadem forma, tum etiam
     \ Spectabilis, simpliciter, codem prorsus sensu quo
     \ Anglorum Esquire, sive Squire.
    2. Ab initio ad finem; carcer enim locus erat in
     \ amphitheatro subter subselliis, ubi feræ continebantur,
     \ et a portis cuius cursus initium cepit. E regione huius,
     \ in extremo erat meta, linea nempe calce, sive creta,
     \ descripta ac definita, quæ erat finis cursus, unde per
     \ alteram partem circuli, sive tramitis, athletæ retrorsum
     \ currebant.
    3. Pabo, -nis, m., est vehiculum unius rotæ, duorumque
     \ capulorum, ad vehenda onera.
    4. Trudes, -is, f., est lignum, tignum, pertica, vectis,
     \ contus, veluti vectis ad trudendum, vertendum, versandum
     \ aliquod machinamentum, uti est ergata in navi, quæ quum
     \ versatur, vel circumagitur ope trudis, oram, vel funem in
     \ se colligit, atque an coram sublevat.
    5. Canneus, -i, est potus e cannis sacchariferis
     \ destillatus, delitiæ nautarum.
    6. Tabellarium, -ii, sic ego nomino carrucam, sive currum,
     \ quo litteræ, fasces ac manipuli ex una officina
     \ tabellaria in alteram, ex uno pago, aut oppido in alterum
     \ sumptibus publicis transportantur. Antiquitus hæc
     \ curricula et homines, viatores, sive vectores
     \ consueverunt pro mercede, sive naulea, vectare; et in eo
     \ sensu hic accipitur.
    7. Œcus, -i, quod Græcis quidem “domum” significat, Romanis
     \ tamen eam nonnisi partem ædium, ubi hospites, ac
     \ salutatores solebant excipi; modo locutorium vocant.
    8. Quidquid Terentii Afri temporibus, aut usu particulari
     \ verbum significaverit, ad rem nihil refert; pytisso, 1,
     \ r., verbum Græcum, Latine — sequiori ævo semper
     \ significavit, hodieque significat, lente, otiose,
     \ sedendo, potare vinum inter colloquendum societatis
     \ causa, sorbillare. Effertur autem pytizo, ut Græcis.
    9. Adventor, -is, m., frequentator, emptor constans,
     \ consuetudinarius. “Cauponem quoque vicinum, atque ob id
     \ æmulum, deformavit in ranam; et nunc senex ille dolium
     \ innatans vini sui, adventores pristinos in fæce
     \ submissus, officiosis ronchis raucus appellat;” L.
     \ Apuleius, Met., Froben, 1606, p. 143. — “Ad fores
     \ auscultate, atque asservate ædes, Nequis adventor gravior
     \ abeat, quam adveniat;” Plaut. Truc. i, 2, 2. “Si æquum
     \ facias, adventores meos non incuses;” id. ib., ii, 7, 55.
    10. Circitor, -is, m., est mercator itinerarius, propóla.


Caput II.
Canis Niger comparet atque evanescit.

Non multo post hæc factum est ut primus accideret eventuum tam
mysteriosorum, qui nos, denique, a navarcho liberavisset,
quamquam, ut mox constabit, non perinde a suis negotiis. Hyems
erat frigore acerba, cum diuturno gelu procellisque sævis;
certumque videbatur iam ab initio misellum patrem meum proximum
ver haud conspecturum. Ipse magis in diem deficiebat, hinc ego
et mater soli diversorium administravimus, proinde, etiam sine
speciali cura molesti nostri hospitis, negotiis satis eramus
distenti.

Quoddam mane erat Ianuarii maturrimum — mane cum frigore mordaci
— æstuarium gelu erat canum, undulæ rupibus leniter incidebant,
sol usque imus, vix summos colles perstringebat, ac longinque,
introrsum mare, fulgebat. Navarchus solito maturius surrexit, ac
deorsum, secundum littus itabat, copide sua inter sinus longæ
pænulæ oscillante, telescopio orichalcino sub axilla, pileo
autem in occiput represso. Memini ut halitus eius in aere,
tamquam fumus pone eum flutabat ut ipse procedebat, sonum autem
ultimum ab eo tunc audivi, quum cautem magnam prætergrediens,
fremebat ex indignatione, acsi in animo usque cum Doctore
Livesey ageret.

Itaque mater in diæta erat cum patre; ego autem mensam
ientaculo[1] sternebam ante navarchi reditum, quum ianua œci
pandebatur, homoque intrabat, quem antehac videram nunquam.
Creatura pallida ac sebosa is erat, duobus digitis lævæ manus
deficientibus ; atque licet copidem gerebat, pugnax esse non
videbatur. Moris mihi erat oculis prosequi nauticos, sive unius
cruris sive duorum, et probe memini quam hic mihi ænigmati
fuisset. Nautæ quidem speciem hic non ferebat, tamen, quodammodo
mare redolebat.

Quærenti mihi quid sibi præponi vellet, respondit se canneum
velle; sed quum ad temetum afferendum proditurus eram, iste in
mensam consedit, meque nutu ad se accedere iussit. Ego, ubi
eram, cum mappa in manu, constiti.

“Veni huc, filiole,” fatur ille. “Accede huc propius.”

Propius gressus sum.

“Estne ista mensa pro sodali meo, Bill?” quærit ex me obtutu
quodam inani.

“Ego negavi suum comparem me novisse; locum esse cuiusdam
inquilini domus, quem nos navarchum appellare soliti essemus.

“Recte quidem,” ait ille, “consortem meum Bill æque posse
navarchum appellari ac non. In genarum altera cicatricem fert a
copide, cæteroquin moribus est iucundus, præsertim inter pocula,
meus scilicet consors, Bill. Dabimus argumenti gratia vestrum
navarchum cicatricem in gena habere — hanc autem genam, si ita
tibi placet, rectam esse. Cæterum, quid attinet? Est ut dixi.
Ergo estne sodalis meus, Bill, in ista domo vestra?”

Respondi ei illum foras, ambulatum ivisse.

“Quorsum? filiole. Qua via profectus est?”

Quum vero indicassem ei cautem, memorassemque quomodo et quando
navarchus reversurus esset, et aliquot aliis quæstionibus
respondissem, “A,” ait ille, “hæc sodali meo Bill tam bene
cedent quam potus.”

Aspectus vultus eius ut hæc verba proferebat, nequaquam erat
gratus, mihique satis suberat causæ, quare hunc errare putarem,
etiamsi quæ dixerat ita intelligi voluisset. At ea non me
attinebant, ut mecum existimabam; præterea et scitu difficile
erat quid facto opus esset. Advena hærere ac superstitare
pergebat paullulum intra ostium diversorii, dispectans in
angulis, tamquam felis murem opperiens. Semel ipse quoque
egressus sum in viam, sed ipse me confestim revocavit, at quum
non satis propere ad suum arbitrium regressus essem, in faciem
suam sebaceam incredibilis mutatio subivit, meque tam immani
maledicto introire iussit, ut ruendo illi obsequerer.

Quamprimum intus eram, ad mores priores rediit, partim
blandiendo, partim sugillando, me in humeris compalpavit, me
puerum probum collaudavit, meque haud parum adamavisse dixit.
“Ego quoque habeo filiolum meum proprium,” inquibat, “adeo tui
similem, quam lac lacti; et ipse superbia cordis mei est. Quod
tamen puerorum maxime interest, mores sunt ac disciplina, mi
filiole — disciplina. Iam si cum Bill mare navigasses, non ibi
otiatus ac bis vocandus fuisses — non tu inquam. Non sic
consuetudo Bill ferebat, nec eorum qui cum eo navigarunt. Atque,
ecce, revera, hic meus sodalis, Bill, appropinquat, cum
telescopio sub axilla, sane, Dii eum bene ament. Itaque ego et
tu, filiole, tantum in œcum recedemus, ac pone ianuam nos
occulemus, ac Bill nostrum necopinato consalutabimus — Dii eum —
repeto — bene ament.”

His dictis peregrinus mecum una retrorsum in œcum cessit, meque
pone se in angulum statuit, ita ut nostrum uterque ianua
tegeremur aperta. Eram admodum perterritus et concitatus, ut
facile perspicuum est, ac metum meum auxit etiam manifesta
peregrini ipsius formido. Hic enim capulum suæ copidis ab
obicibus liberavit, mucronem in vagina motavit, ac per totum id
tempus quo ibi præstolantes stabamus, glutitare pergebat, acsi
quid ei in gula hæsisset.

Tandem intro grassabatur navarchus, ianuam pone se cum sonitu
obdit, et quin dispexisset, otiose perambulat cubiculum adversus
locum, ubi ientaculum sibi dapinatum erat.

“Bill,” fatur peregrinus voce, ex qua iudicari posse arbitrabar
eum se fortiter atque graviter agere videri velle.

Navarchus in calce se circumvertit, fronteque se nobis sistit;
quidquid fusci in vultu eius fuit, dissipatum est, ac vel nasus
eius livescebat; speciem præ se ferebat hominis, qui spectrum
conspexisset, aut Ipsum Dæmonem, aut quid, si id fieri posset,
deterius; ac fide asserere non dubito, miserebat me videre, quí
ictu oculi consenuisset, et confectus esset.

“Eia, Bill, tu me nosti; sodalem nauticum tuum veteranum certe
nosti, mi Bill,” ait peregrinus.

Navarchus quodammodo auram captabat.

“Canis Niger!” fatur denique.

“Et quis alius?” querit alter, maiori animo sumpto. “Canis
Niger, ut semper fuit, venit visum suum sodalem nauticum, Billy,
in Diversorio Admiral Benbow. A, Bill, Bill, nos duo mira
vidimus tempora, ex quo ego has ungulas amiseram,” ait iste,
manu sua mutila sublata.

“Attende modo,” inquit navarchus, “tu me usque huc insectatus
es; hic itaque sum; loquere ergo; quid id est?”

“Tu ipse id es, Bill,” refert Canis Niger; “res penes te est,
Billy. Mihi lubebit ab isto charo puello pocillum cannei
obtinere, quem adeo adamavi; dein considemus, si ita tibi
videbitur, et ex corde colloquemur, ut veterani sodales
nautici.”

Me cum canneo redeunte, hi iam alter alteri ex adverso, ad
mensam, ubi navarcho ientaculum apparatum erat, discubuerunt —
Canis Niger propius ianuæ, sedebatque lateratim, ita ut uno
oculo suum sodalem observaret, altero autem, ut mihi videbatur,
suo effugio caveret.

Iste me secedere iussit, ianuam autem patere. “Cave autem,
filiole, ab ianua auscultaveris,” inquit; itaque eos una
reliqui, meque in dispensatorium[2] recepi.

Quamquam haud parum avidus eram auscultandi, idque et tentavi,
diu nihil auribus perceperam nisi submissum gannitum; denique
tamen voces assurgere cœperunt, atque unum alterumque vocabulum,
plerumque maledicta navarchi, excipere quivi.

“Non, non, non, non; eiusque rei finis!” semel exclamavit. Tum
iterum, “Si ad oscillandum veniatur, oscillent omnes, inquam.”

Dein, extemplo ingens eruptio maledictorum alteriusque strepitus
sequebatur, sella mensaque in cumulum iacta sunt, et clangor
sequebatur chalybis, tum vagitus doloris, ac temporis momento
post vidi Canem Nigrum summo nisu profugientem, navarchum autem
magno conatu persequentem, uterque destricta copide, prior
cruore ex humero suo late manante. Ipso in ostio navarchus
alterum et ingentem ictum fugienti intentabat, quo hic certe ad
spinam dorsi usque fissus fuisset, nisi tabula gravis tituli
nostri, Admiral Benbow, ictum excepisset. Vibicem in quadratura
eius in inferiori ora hodiedum cernes.

Ictus is pugnæ fuit ultimus. Semel via potitus, Canis Niger,
saucius ut erat, plantas pedum mira celeritate ostentabat, et
intra dimidium minuti pone verticem rupium evanuit. Navarchus,
ex sua parte, modo hominis stupore perculsi stabat, oculis in
titulum defixis. Deinde manibus semel iterumque super oculos
prætervectis, tandem in domum reversus est.

“Iacobelle,” me affatur, “canneum;” ac dum hoc dicebat,
aliquantum vacillabat, unaque manu parieti innitebatur.

“Num es læsus?” quærebam ego.

“Canneum,” repetit ipse. “Necesse est ut hinc migrem. Canneum,
canneum.”

Allatum procucurri; sed iis quæ hic gesta erant haud parum
enervatus, unum pocillum fregi, cubiculum inquinavi, ac dum me
in proprium modum reducere contendo, sonitum magnum lapsus ex
œco exaudio, quo quum cucurri, reperi navarchum tota sua
longitudine in constrato iacentem. Eodem momento mater
clamoribus certamineque exterrita, per gradus deorsum currens,
mihi auxilio venit. Viribus iunctis caput iacentis levavimus.
Gravi halitu laborabat; sed oculi clausi erant, color autem
vultus tæter.

“Va, me infortunatam,” clamitabat mater, “quantum probrum domus
nostræ! Pater autem tuus misellus, æger!”

Interea consilii inopes nesciebamus quí navarcho opitularemur,
nec ulla nobis subiit cogitatio, nisi quod e lucta cum peregrino
lethale accepisset noxam. Canneum quidem attuli tentavique in
labra eius inferre; sed dentes arcte compressi, maxillæque erant
quasi ferreæ. Magnum levamen nobis allatum sensimus, quum ostio
aperto, Dr. Livesey intrabat patrem meum visurus.

“O medice,” clamabamus una, “quidnam faciamus? Ubi est hic
vulneratus?”

“Vulneratusne? Fungum! refert medicus. “Haud plus vulneratus
quam ego, vel vos. Tactum tulit paralyticum, ut eum monueram.
Tu, mea Hera Hawkins, potius ad maritum in diætam ascendas, nec
tamen de his rebus, quoad fieri potest, quidquam ei memorabis.
Quod vero ad me attinet, cuncta mihi tentanda sunt, ut vitam
huius scelionis ter inutilem, servem; tu autem, Iacobelle,
pelvim aquæ mihi comparabis.”

Reversus cum pelvi, reperi medicum manicam navarchi iam
proscidisse, brachiumque eius musculare nudasse. Id pluribus in
locis figuris compunctum erat. “Fortuna Propitia,” “Ventus
Secundus,” atque “Billy Bones suus lusus,”[3] erant exempla
faberrima in brachio; superius vero, in lacerto, infra armum,
imago erat patibuli, hominisque inde pendentis — efficta, ut
mihi quidem paret, ingeniose.

“Præsagium,” inquit medicus, digito figuram indicans. “Atque
nunc, mi Here Billy Bones, si id vocaris, iuvabit colorem
sanguinis tui explorare. Iacobelle,” inquit, “aversarisne
aspectum sanguinis?”

“Non aversor,” respondi ego.

“Itaque,” inquit, “tene hanc pelvim;” quibus dictis applicuit
scalpellum, venamque secuit.

Non parum sanguinis tractum est antequam navarchus oculos
aperuit, caligansque circumspexit. Primum omnium agnovit
medicum, quod frons rugata satis prodidit; dein me animadvertit,
quod eum relevare videbatur. At subito color vultus mutatus est,
et surgere tentavit his verbis:

“Ubinam est Canis Niger?”

“Nullus Canis Niger est hic,” respondit medicus, “præter eum
quem in ipso tuo dorso habes. Canneum potare perrexisti;
paralysi tactus es, ut tibi clare prædixi; ac te, perquam me
invito, e fauce mortis per capillos eripui. Nunc autem, Here
Bones —”

“Id non mihi nomen est,” interpellat ipse.

“Multum sane curo,” regerit medicus. “Nomen est piratæ mihi
noti; sic te placet, gratia brevitatis appellare; hoc tamen est
quod tibi dicere opportunum putavi: unum pocillum cannei non te
perdet, verumtamen si sumis unum, sumes et alterum, atque iterum
alterum, at ego capillamentum paciscor meum, nisi mox
abstinueris, futurum ut moriaris — tenesne? — et in locum tuum
migrabis, veluti ille in Bibliis. Nunc autem enitere, compone
te. Semel saltem iuvabo te ut in lectum devenias.”

Denique nos, non sine molestia, feliciter eum in diætam
sustulimus, in lecto collocavimus, ubi caput eius in culcitam
recidit, acsi exanimis esset.

“Modo autem animum attende,” monet eum medicus, “officio meo
satisfeci — nomen cannei idem tibi significabit ac mors.”

His persolutis, ad patrem meum secessit, quo brachio meo
prehenso, secum duxit.

“Id nihil est,” ait mihi medicus, quamprimum ianuam clausit.
“Satis sanguinis eius traxi, quo eum per aliquod tempus
compescerem; ubi modo est, septimanam exigat iacendo — id et
sibi et tibi plurimum expedit; alius tamen impetus eum finiret.”

    1. Ientaculum, -i, “epulas trifariam semper, interdum
     \ quadrifariam dispertiebat; in ientacula et prandia, et
     \ cœnas commessationesque;” — Suet., Vitel. 13. — “Me
     \ inferre Veneri vovi iam ientaculum,” Plaut. Cur. 1, 1,72.

        Surgite iam vendit pueris ientacula pistor,
        Cristatæque sonant undique lucis aves.
                M. Val. Martialis, Apophor, xiv, 221.
    2. Dispensatorium, -ii, appello locum, ubi aliquid
     \ dispensatur. Dis autem et pensare, est pendere, appendere
     \ trutinæ, bilanci, metiri quacunque mensura, atque
     \ distribuere, dimetiri, divendere, divenditare, sive id
     \ sit temetum, potus, farina, panis, fabæ, frumentum
     \ quidquid aliud. Hic pars est popina, ganeæ, diversorii,
     \ ubi potus. — vinum, camum, cælia, sabaia, canneus, pretio
     \ divenditur.

    3. Lusus, -us, m., ex ludo, 3, -si, -sum, aliquid non serio,
     \ sed puerili modo agere, nugari, iocari; hinc nomina
     \ substantiva tria: ludus, -i, actus ludendi, qui fit
     \ viribus corporis, uti ludus gymnicus, exercitatio
     \ corporis; ludi Olympici, Sæculares, ludus pilarum; item
     \ ludus litterarius, sive schola, ludimagister, præceptor
     \ scholæ. Tum est lusus, -us, m., qui fit mente, ingenio,
     \ scripto, versibus, sermone; denique lusio, -nis, f.,
     \ actus ipse; eius composita: allusio, collusio, delusio,
     \ elusio, illusio.

    Quandoquidem ab auctore (pag. 63) monemur sententiam “Billy
     \ Bones his fancy” otiosi scribillantis esse, neque ullum
     \ sensum fundere, potuissem verbum verbo reddere, dicereque
     \ Billy Bones sua phantasia — quod fancy phantasia est —
     \ tamen significatio verbi Latini ab Anglico perquam
     \ discrepat, lingua autem Latina vim non patitur; nam
     \ Latine is, qui non serio, dataque opera, atque consilio
     \ agit, ludere dicitur, et id quod agit lusus appellatur,
     \ si verbis aut scripto fiat, ut cuique linguae Latinæ
     \ gnaro satis superque constat, proinde locum sic reddendum
     \ iudicavi.


Caput III.
Macula Nigra.

Circa meridiem cubiculum navarchi cum potu refrigeratorio atque
medicamentis adivi. Navarchus eo fere modo ut eum reliqueramus,
iacebat, nisi fortasse paullo altius, sed perquam debilis,
nervosusque esse parebat.

“Iacobelle,” inquit, “tu hicce solus es in aliquo numero; nec
ignoras me in te semper optima fuisse voluntate. Nunquam
præterivit mensis, quin tibi nummum quatuor libellarum dedissem.
Nunc autem mi sodalis, ut vides, in imis sum, et ab omnibus
desertus; itaque, Iacobelle, nonne afferes mihi haustulum
cannei, mi sodalicule?”

“Medicus —” cœpi explicare.

At ille, debili voce, ex corde tamen, medico maledicebat. “Omnis
medicus vappa est,” respondit, “atque ille præsertim medicus
quid de nauticis novit? Fui ego in locis, picis ferventis
instar, sodalibus hinc et illinc febri tropica corruentibus,
atque matre terra motu, tamquam mare, undulante — quid medici de
eiusmodi regionibus sciunt? — ego vero, ut tibi dicam, canneo
vitam sustinui. Canneus mihi erat cibo ac potui, marito inquam
et uxori; atque si mihi modo canneus negetur, quum sim cortex[1]
obsoletus in littus sub vento, sanguis meus, Iacobelle, super
te, atque medicum illum vappam erit;” et sic aliquamdiu loquelam
prosequebatur cum maledictis. “Respice ad me, Iacobelle, quam
digiti mei tremant,” prosequitur voce supplici. “Stabiles eos
tenere nequeo, non ego. Toto isto die ne vel guttam accepi.
Medicus ille, tibi dico, amens est. Nisi vel guttulas paucas
cannei accepero, Iacobelle, horrores me habebunt, iam et video
adesse. Iam video senem Flint illic, in angulo, pone te; tam
clare, quam imaginem illam video; si vero horrores me
possederint, is ego sum, qui vitam duram duxerim, prohinc
Acheronta movebo. Medicus ipse fassus est unum pocillum me non
perditurum. Dabo tibi, Iacobelle, auream gineam pro singulo
scyphulo.”

Interim magis ac magis concitabatur, quod me, causa patris mei,
qui eo die plus quam alias debilitabatur multum angebat, quod
ille quiete egebat; præterea et auctoritate medici fulciebar, et
etiam magis ægre tuli quod navarchus post citatum medici
præceptum me corrumpere tentabat.

“Nihil tuam pecuniam moror;” respondi ego, “nisi quod patri meo
debes. Feram pocillum, nec plus.”

Quum hoc attulissem, avide id prehendit, unoque haustu epotavit.
“Sic, sic,” ait tum, “etiam egregius est, sane quidem. Nunc
vero, sodalicule, edixitne medicus quam diu mihi in hac
vetuscula cama morandum esset?”

“Unam septimanam, ad minimum,” respondi ego.

“Pro, malum!” clamavit. “Septimanam. Perdurare nequeo; ante
pridem nigram maculam in me habebunt. Glebones[2] hoc ipso
temporis momento circueunt, ut me emungant; glebones scilicet,
qui quod habent, continere nequeunt, et id quod alienum est,
harpagare cupiunt. Æqumne hoc est? quæro, et nauticis dignum?
Verum ego parcus sum. Pecuniam probam ego nunquam disperdidi,
nec amisi; et iterum ludam eos. Hos ego non timeo. Et aliud
usque evolvam velum, antevertamque eos iterum.”

Dum hæc memorabat, summo nisu e lecto exsurrexit, tam gravi
pondere humeris meis innixus, ut præ dolore prope exclamarem,
dum sua crura tamquam inertia tigna commovit. Verba sua, vivida
ut erant sensu, debilitati qua efferebantur, male consonabant.
Potitus ora lecti, illic sedens moram faciebat.

“Medicus ille pulchre me confecit,” mutiebat. “Aures mihi
tinniunt. Fac me reclines.”

Antequam illi multum prodesse potueram, ipse in priorem suum
locum recidit, ibi dein ad tempus silens iacuit.

“Iacobelle,” fatur denique, “vidistine illum nauticum hodie?”

“Canemne Nigrum?” quæro ego.

“A, Canis Niger,” prosequitur ille. “Nequam sane is est; at
peior ille alius qui eum subornavit. Siquidem nunc nusquam me
auferre queo, hi autem mihi nigram maculam impingere allaborant,
certiorem te esse volo hos antiquo meo marino risco inhiare;
equum conscendes — nonne potes? Ergo, tum, conscendes equum,
ibisque ad — ita, sane, sic faciam — ad illum sempiternum
medicum, fungum, iubebisque eum omnes et singulos evocare —
magistratus et idgenus omne — et ipse cunctos stegæ Admiral
Benbow committet — cunctos de caterva senis Flint, viros,
pueros, cunctos eius superstites. Equidem ego pronavarchus fui,
senis Flint primus pronavarchus, et ego solus sum qui locum
novi. Ad Savannam ille mihi eum commisit moribundus, veluti si
ego nunc essem, ut vides. Verum tu nihil prodes, nisi illi mihi
nigram maculam infligant, aut nisi illum Canem Nigrum iterum,
aut, denique, Iacobelle, nauticum illum cum uno crure — et hunc
præcipue, videris.”

“At navarche mi,” quæro ego, “quidnam est illa macula nigra?”

“Citatio illa es, mi sodalicule. Iam ego id te docebo, si hi eam
mihi tradiderint. Tu modo oculis vigilabis, Iacobelle, ego vero,
me Dius Fidius, partiar tecum totum per dimidia.”

Paullo ulterius divagari perrexit, voce sua sensim decrescente;
sed mox postea quam medicamentum suum ei dederam, quod ipse
pueri instar sumpsit, his verbis, “si ullus nauta unquam eguit
chemicis, is ego sum,” in gravem somnum, quasi intermortuus,
incidit, quo mersum eum reliqui. Quidnam acturus essem, si
cuncta prospere cessissent, haud scio. Verosimile est me cuncta
ex ordine medico narraturum fuisse; timore enim mortali tenebar,
ne navarchus confessionum suarum pœnitens, me e medio sublaturus
esset. Verum, ut res evenerant, pater ipso eo vespere repente
mortuus est, unde cuncta alia seposita sunt. Luctus noster
naturalis, vicinorum confluxus, administratio funeris, item
labores diversorii, negotia interim prosequendi ita me
distinuerunt, ut vix mihi otium suppeteret ad cogitandum de
navarcho, nedum ut eum timerem.

Postridie utique descendit in pedeplanum, sumpsitque cibum,
quamquam parce, etiam, ut vereor, plusculum cannei quam æquum
videretur, etenim se cauponem ipse fecit, minaci vultu ac
mutiendo, sibique infundens, quin quisquam ei obstare ausus
esset. Vespere, pridie exsequiarum ipse more suo ebrius erat;
atque eum, hac in domo luctus, exsecrabilem suam cantilenam
marinam boantem audire cunctis probro fuit; quum tamen debilem
eum esse sciremus, tamen mortali eius timore tenebamur,
præsertim quum medicus alterius ægri cura longe a nobis
distentus, patre mortuo, nunquam in viciniam nostram venit. Ut
dixi, navarchus erat debilis; ac profecto in dies magis
debilitari, quam invalescere videbatur. Solebat interim quotidie
scalam sursum ac deorsum repere, ex œco in dispensatorium et
vicissim itare, subinde in ostium progressus auram maritimam
olfactare, manibus parieti applicitis se fulciens, laboriose
interim halitans, veluti qui arduum montem scandere suscipit. Me
speciatim affari non solebat, suasque confessiones, mihi in
fiducia factas, iam oblivione deletas autumo; suum tamen
temperamentum etiam magis inconstans, ac pro sua debilitate
etiam violentius fieri cœpit. Nunc iam et minaciorem induit
morem ebrius, copidem suam nudam ante se in mensa collocandi.
Nihilo tamen secius, alios modo minus videbatur curare, suis
propriis cogitationibus mersus, et in iis errabundus. Sic,
gratia exempli, quodam die, mirantibus nobis, canticum quoddam
amorosum, agreste, incepit modulari, quod iuvenis, antequam
vitam maritimam ingredi cœpisset, didicisse videbatur.

Sic res fluebant, dum postero die funeris, circa horam tertiam,
mordaci frigore, nebuloso atque gelido pomeridie, ad momentum
pro ostio stabam funestis ob patrem cogitationibus obrutus, quum
aliquem secundum viam tractim appropinquare animadverti. Cœcum
eum esse erat indubitatum, quod viam ante se baculo palpitabat,
supraque oculos ac nasum magnum gerebat umbraculum viride; et
etiam incurvus esse parebat, sive ex ætate, sive debilitate;
insuper et ingens pallium nauticum, lacerum ac squalidum cum
cucullo, gerebat, quod eum prorsus deformem reddidit. Equidem in
omni vita mea humanam figuram, aspectu tam horrificam, vidi
nunquam. Prope a diversorio paullulum substitit, voceque levata,
curioso modulamine aerem ante se hunc in modum inclamavit:

“Numquis humanus amicus volet misellum cœcum, qui pretiosa
lumina patriam suam, Angliam, fortiter tuendo, Dii servent Regem
Georgium, amisit, benigne docere ubi, vel qua in parte regni
ipse modo versetur?”

“Mi homo bone,” respondi ego, “ante Admiral Benbow es, Black
Hill Cove.”

“Audio vocem,” respondit ille, “vocem iuvenilem. Volesne mihi,
amicule, manum tuam præbere, meque ducere intro?”

Manum igitur meam protendi, quam horrida illa molliloqua, oculis
orba creatura, torcularis instar prehendit. Ita sum perterritus,
ut manum retrahere gestirem; sed cœcus ille, uno gestu brachii
me ad se rapuit.

“Nunc puer,” ait ille, “ad navarchum me ducito.”

“Mi Here, Me Dius Fidius, non audeo.”

“Eia, siccine?” ait ironice, “Confestim me sistes, aut brachium
tibi frangam.”

His dictis, ita mihi brachium vellicabat, ut exclamarem.

“Here,” inquam, “tua causa id dixi. Navarchus iam non est idem,
qui esse solebat. Nunc nuda copide ante se solet sedere. Quidam
enim —”

“Perge iam,” incidit ille; nec ego unquam vocem tam trucem,
frigidam ac turpem, quam istius cœci, audivi. Ea magis quam
dolor me subegit, nec cunctanter ei obtemperavi, statim per
ostium ingressus adversum œcum, ubi æger pirata veteranus
sedebat canneo stupidus. Cœcus hic interea mihi firmiter
hærebat, pugno ferreo me tenens, maiorique pondere innixus quam
ego ferendo par essem. “Recta me ad eum adduc coram, et quum in
conspectu fuero, exclamabis ‘En tibi amicum, Bill.’ Sin minus,
hoc tibi faciam,” quo dicto me digitis ita carpsit, ut
intermoriendum mihi putarem. Inter hunc et illum tanto terrore
sum correptus a mendico cœco, ut terrorem erga navarchum omnino
obliviscerer; quum vero ianuam œci pandissem, tremula voce
clamavi verba mihi demandata.

Misello navarcho crapula ictu oculi evolavit, et confestim
sobrius factus est, oculis fixis spectans. Vultus eius non adeo
terroris, quam potius tædii mortalis erat index. Ad surgendum se
commovebat, sed haud puto sibi in corpore satis virium relictum
esse.

“Sede iam ubi es, Bill,” affatur eum mendicus. “Si videre
nequeo, tamen digitum moveri percipio. Negotium negotium est.
Porrige tuam lævam. Puer, tene suam lævam carpo, admoveque eam
ad meam dextram.”

Uterque nostrum ad litteram obedivit, et ego animadverti hunc
aliquid e vola manus, qua baculum tenebat, in palmum navarchi
immisisse, qui manum confestim clausit.

“Ac nunc,” fatur cœcus, “hoc demum factum est;” quo dicto me
illico missum fecit, ac prope incredibili accuratione ac
pernicitate ex œco se in viam subduxit, ubi me immoto
observante, commode audivi baculum eius viam ex ordine palpare.

Post paullulum temporis tantum ego et navarchus sensus nostros
colligere valuimus; postremo tamen, eodem fere momento eius
carpum misi quem hactenus tenebam, tum ipse manum reduxit, et
palmum acriter inspexit.

“Decima est hora!” inquit. “Sex horæ. Tamen conficiemus eos;”
tum in pedes exsilivit.

Dum hoc agebat, vertigine captus, manum ad gulam levavit, paullo
titubans stabat, ac tum, peculiari quodam sono per totam
longitudinem pronus cecidit.

Ego sine mora ad eum accurri, matremque appellavi. At celeritas
fuit incassum. Navarchus fulmineo ictu apoplexiæ occisus est.
Curiosum intellectu est, quod, quamvis ego eum nunquam amaverim,
tametsi novissime eius miserescere cœperim, tamen, simul atque
eum mortuum intellexi, copia lacrymarum eum deflevi. Hæc autem
fuit secunda mors cuius testis fueram tum, quum mœror prioris
cor meum usque obsidebat.

    1. Cortex, -cis, m. f., proprie est tegumentum trunci
     \ arborum, aliarum plantarum; latius, omne id quod intus
     \ aliquid continet et comprehendit, uti putamina nucum,
     \ ovorum, glandium; hic magnum vas navis est, sive navis
     \ ipsa, quæ intra se omne armamentum, supellectilem,
     \ merces, homines complectitur
    2. Glebo, -nis, m., sic appello homines terricolas; qui
     \ terræ, ex obtutu nautarum, iusto plus hærent, nec mari
     \ vitam suam committere curant; sic nautæ per contumeliam
     \ vocant omnes qui vitae maritima assueti nec sunt, nec
     \ esse volunt. Gleba, -æ, autem est lutum coagulum ac
     \ siccum, aut humus globosa, quam aratores in arvis
     \ conterunt. In Anglia parochorum beneficia, præbenda, sive
     \ victus, qui constat ex agello, gleba vocatur. Gentes
     \ Slavicæ panem suum etiam glebam appellant.


Caput IV.
Riscus Marinus.

Matri meæ utique sine omni mora quidquid novi, narravi, ac,
profecto, iam pridem explicare me oportebat, hinc cito
perspeximus quanta in difficultate atque in periculo versaremur.
Pars pecuniæ hominis — si quam habuit — sine dubio nobis
obveniebat; at verosimile non erat futurum ut sodales navarchi,
præsertim duo exempla a me visa, Canis Niger, atque mendicus
cœcus, pro victu mortui ad dedendam suam prædam proclives
essent. De mandato navarchi, ut confestim equum conscenderem,
Doctoremque Livesey invocarem, quum interim mater mea sola
relicta esset sine tutela, cogitandum non erat. Quin, profecto,
fieri non posse videbatur ut alteruter nostrum multo diutius in
domo permaneret; vel sonus enim cadentium in fornace culinæ
prunarum, aut ipse adeo lenis incedentis horologii clangor,
nobis terriculamento fuit.

Vicinia nobis appropinquantibus gressibus infestari parebat;
inter conscientiam nostram, quod ex una parte cadaver navarchi
in solo œci nostri iacebat, ex altera autem, quod nefandus ille
cœcus mendicus in vicinia delitescebat ad revertendum paratus,
temporis intervalla induxerunt, quibus, ut dici solet, præ metu
in propria cuti subsultavi. Aliquo facto sine mora opus erat.
Consilium denique nobis subortum est cum matre prodeundi,
opemque in vicino pago flagitandi. Dictum atque factum.
Capitibus itaque nudis, ut eramus, foras, in impendens
crepusculum, gelidamque nebulam procucurrimus.

Vicus haud multa passuum centena abfuit, quamquam extra visum,
in adversa ripa æstuarii proximi; qua in re solatio mihi fuit,
quod in adversam partem ei erat, ex qua cœcus mendicus
comparuerat, et quo credibile est eum revertisse. Itineri non
longum tempus impendimus, quamquam haud semel alter alteri
innixi ad auscultandum subsistebamus. Nullus tamen insuetus
sonitus audiebatur — nihil nisi undularum, littora lambentium
lenis susurrus, aut interdum raucus corvorum in arboreto
crocatus ad aures nostras perveniebat.

Iam lumine candelarum in vicum pervenimus — nec mihi oblivione
memoria unquam delebitur, quanto solatio flavidis luminibus, e
ianuis ac fenestris micantibus affectus sim; at, ut mox clare
constabit, id fuit summa omnis auxilii, quod inde nos accepturi
eramus. Namque — viros se sui pudere existimavisses — ne vel
unus quidem eorum nobiscum ad Admiral Benbow veniendum induci
poterat. Quo enim plus de incommodis nostris querebamur, eo
magis — viri, mulieres, pueri — intra securitatem domuum suarum
se continere maluerunt. Nomen navarchi Flint, mihi quidem
ignotum, haud paucis illic notum erat, et magnum terrorem iis
incussit. Aliqui horum, qui agrestes labores ultra Admiral
Benbow perficere solebant, meminerunt aliquot se peregrinos in
via vidisse, quos quum clancularios[1] esse existimassent, in
pedes se coniecerunt; et unicus dumtaxat etiam myoparonem[2] in
loco, quem nos Kitt’s Hole vocitamus, vidit. Cæterum, siquis
sodalis eius navarchi putaretur, ad eos omnes mortis terrore
percellendos satis erat. Summa totius rei fuit, quod quum plures
reperire possemus, qui ad Doctorem Livesey, cuius domus aliorsum
sita erat, satis libenter adequitare vellent, diversorium tueri
vellet nullus.

Ignavia contagiosa esse fertur; at, vicissim, argumentum
audaciam videtur inspirare; proinde quum quisque suam partem
dixisset, mater mea verba ad eos fecit. Efficere se nolle
explicabat illis, ut pecuniam, quæ ad filium, patre orbum,
pertineret, perderet; “si nemo vestrum omnino audeat,” ait ipsa,
“ego et Iacobellus audemus. Retro, unde venimus, ibimus, et
parum gratiæ vobis corpulentis ventrosisque viris grandibus, cum
corde gallinaceo, habebimus. Riscum illum aperiemus, etiamsi
moriamur. Cæterum, si Hera Crossley illam peram nobis
commodaverit, in qua pecuniam nobis debitam auferamus, gratum
nobis faciet.”

Utique ego cum matre me iturum dixi, et, utique, cuncti
vituperaverunt nostram temeritatem; at ne tunc quidem quisquam
nos sequi volebat. Ad summum aliquis eorum sclopellum[3] obtulit
oneratum, ad impetum repellendum; alius quis equos promisit
ephippiatos, siqui nos recipientes insectatus esset; interim
iuvenculus aliquis prorsum erat equitaturus adversus medici
domum, vim armatam quæsiturus.

Cor mihi violenter palpabat, quum nocte hac frigida ad
exsequendum periculosum cœptum nostrum, nos itineri dedimus.
Plena luna incipiebat surgere, ac per extremum marginem nebulæ
rubicunda transpectare, et hoc acceleravit gressus nostros,
namque certum erat noctem, antequam nos iterum regredi possemus,
diei instar claram futuram, nostramque e domo fugam oculis nobis
invigilantibus proditum iri. Itaque sub umbra sepium vivarum
silentes celeriter ferebamur, nec vidimus aut audivimus
quidquam, quod terrores nostros augere potuisset, nostro summo
levamine, denique magnum ostium Admiral Benbow pone nos clausum
est.

Primum quam ingressi sumus, repagula obdidi, stantesque soli in
tenebris, soli cum cadavere navarchi, paullisper ex itinere
halitabamus. Dein mater mea candelam e dispensatorio comparavit,
qua accensa, manus invicem tenentes, in œcum progressi sumus.
Ipse ut eum reliquimus iacebat supinus, oculis apertis, unoque
brachio porrecto.

“Demitte sis siparium, Iacobelle,” mater mihi susurrabat,
“posset enim aliquis advenire, nosque e foris speculari. Nunc
vero,” inquit, postquam iussum feceram, “reliquum est ut clavim
ab isto comparemus; velimque scire uter nostrum id contrectet,”
singultu verba sua prosecuta.

Me confestim in genua demisi. Prope ad cadaver, in solo,
frustulum chartæ rotundatæ iacebat, ex una facie denigratæ.
Dubitare iam non poteram quin hæc fuerit macula illa nigra;
sublata autem ea, reperi in altera eius facie manu scribendi
callida scitissime scriptum “Terminum habes ad horam usque
decimam, hac vespera.”

“Mater,” alloquor meam matrem, “terminus ei datus est ad horam
usque decimam,” et me usque loquente horologium insonuit.
Clangor hic subitus nos magnopere exterruit; tamen nova grata
erant, quandoquidem modo tantum sexta erat.

“Nunc autem, Iacobelle”, inquit mater, “illam clavim!”

Sacculos mortui unum post alterum sedulo compalpavi. Reperi
aliquot nummulos, digitabulum, aciam et aliquot largiores acus,
volumen nicotianæ, ab extremitate demorsum, cultellum cum
manubrio adunco acum magneticam saccalem, fomenti pyxidem,
præterea nihil, unde iam desperare cœpi.

“Fortasse e collo pendet,” notat mater.

Aversione naturali posthabita, subuculam eius ad collum rumpens,
profecto, e picato filo pendens erat clavis, quam, filo, suo
ipsius cultello præciso, repertam sustuli. Triumpho repertæ
clavis spe erecti sumus, tum cum ea sine mora sursum gradus in
cellam properavimus, in qua ipse tam diu dormire solitus erat,
et in qua riscus suus inde ab adventu suo collocatus erat.

Riscus extrinsece erat fere ut risci nautarum esse solent; in
operculo eius maiusculum B erat stigmate inustum, marginibus et
angulis eius non parum tusis, longo et rudi usu.

“Porrige sis mihi clavim,” ait mater, ac licet sera tenax erat,
ipsa eam ictu oculi aperuit, operculumque reflexit.

Ex eius recessu tæter odor nicotianæ atque picis manabat; at in
superficie, præter synthesin perquam bonarum vestium, diligenter
eversarum ac plicatarum, visui nihil se offerebat. Eas nemo
unquam gessit, mater monebat. Subter has miscellanea inceperunt,
— quadrans, pyxicula cassiterina, cuneoli nicotianæ, par
sclopellorum duellantium, frustum teres argenti, antiquum
horologiolum Hispanicum, aliquot alia præbia exigui valoris,
pleraque peregrinæ fabricationis, par acuum magneticarum
complexionis aurichalcinæ, denique quina aut sena conchylia ex
India Occidua. Exinde sæpe mecum causam reputabam quare has
conchas in suis improbis variisque peregrinationibus secum
gestavisset.

Interea præter illud argentum præbiaque, nihil quod ullius
pretii, quæ utique nihil nostra intererant, reperimus quidquam.
Subter erat pallium nauticum antiquum, sale aquæ marina albidum
longo usu circa syrtes. Mater impatiens illud evulsit, quum
denique ultimæ res in risco occultatæ sub oculos ceciderunt,
manipulus oleamine[4] colligatus in speciem chartarum, atque
perula cannabina, quæ tactu tinnitum nummorum aureorum prodebat.

“Iam faxo intelligant illi furciferi, me probam esse mulierem,”
ait mater. “Habebo mihi debita, at ne teruncium quidem plus.
Tene sis perulam Heræ Crossley.” Inde ipsa incepit denumerare
summam nobis a navarcho debitam e perula nautæ, in eam quam ego
tenebam.

Negotium erat arduum ac tædiosum, quod nummi erant diversorum
regnorum ac magnitudinum — duplones, Ludovicei,[5] gineæ,[6]
octonari,[7] nec scio quorum omnium generum, præterea cuncti in
unum coniecti et commixti. Ipsae gineæ erant rariores, et tamen
hæ erant solæ, quibus mater rationes ponere scivit.

Quum circiter mediotenus absolvissemus, ego manu brachium matris
subito attrectavi; etenim sonum ex aere silentioso et gelido
percepi, qui cor meum in gulam mihi egit — sonum baculi, quo
mendicus ille cœcus gelu rigidam viam pulsitabat. Sonus propius
accedebat, dum nobis sedentibus spiritus hæsit. Tum ostium
acriter increpuit; dein audivimus ut ansam tentabat, obdito
pessulo strepente, ut scelio perditus penetrare tentabat;
postremo altum silentium factum est extra et intra. Nunc demum,
summo nostro levamine ac lætitia, palpatio baculi iterum
personuit, ac pedetentim lenior fiebat, ac denique penitus
cessavit.

“Mater,” inquam, “sume totum, et hinc nos auferamus,” certum
enim mihi parebat ostium obseratum suspicionem suscitasse,
indeque futurum ut mox totum agmen ad nos accessurum sit; sed
magno fuit mihi gaudio ostium pessulo occlusisse, quod quidem
nemo tanti fecerit, qui tæterrimum hunc cœcum non viderit.

Verumtamen mater, conterrita ut ipsa fuit, consentire ut vel
hilo plus sumeret quam ei obveniebat, nullo pacto volebat,
perinde recusabat minori contenta esse. Horam septimam longe
adhuc non esse aiebat ipsa; quid sibi iure competeret novisse,
nec eo se privari passuram, quocirca usque mecum arguebat, quum
subito, de longinquo colle submissus sonus fistula audiebatur.
Id nobis ambobus satis, et plus satis erat.

“Sumam quod habeo,” inquit mater, in pedes consiliens.

“Ego autem,” inquam, “sumam istud ad rationes cumulandas,”
manipulo prehenso.

Proximo momento iam deorsum scalas cœcutiebamus, candela iuxta
riscum vacuum relicta; deinceps, ostio aperto, eramus in fuga.
Ne momento quidem nimis mature evasimus. Nebula celeriter
dissipabatur; luna iam plane clare lucebat in editiora loca ex
utraque parte, nec nisi in ipso fundo propinqua depressionis,
circaque ingressum diversorii quoddam tenue velamen nebulæ
fluitabat, tamquam ad effugium nostrum tutandum. Multo minus
quam ad dimidium itineris ad vicum, paullulum ultra initium
radicis collis nobis in lunam emergendum erat. Nec hoc fuit
totum; etenim iam sonus plurium pedum currentium ad aures
nostras pervenit, et ut eo respeximus, lucernam huc et illuc
versantem, celeriterque approximantem conspeximus, unde facile
patebat unum recentium advenarum lucernam cæteris præferre.

“Fili, dilecte,” subito mater me affatur, “sume pecuniam
curreque prorsum, ego mox intermoriar.”

Certe hic utrique nostrum erit finis, cogitabam mecum. Quam
maledixi ignavia vicinorum; quam matrem ipsam ob nimiam suam
probitatem culpavi atque avaritiam, item ob suam audaciam in
præteritis, ac debilitatem in præsenti! Satis fortunate iam
prope ad ponticulum versabamur; nunc eam, iam titubantem, ad
oram ripæ usque progredi adiuvi, ubi revera, edito suspirio in
humerum meum corruit. Nec scio quo pacto satis virium colligere
quibam, tamen effeci, fortasse rudiuscule, ut eam deorsum ripam
atque subter propinquum fornicatum pontis devectarem. Ulterius
eam movere non valui, arcus enim pontis nimis erat humilis ad
quidquam plus moliendum, quam ut infra eum reperem. Hic itaque
nobis manendum erat — mater fere omnino intra visum, ambo autem
intra auditum a diversorio.

    1. Clancularius, -ii, is, qui clanculum, clam, furtim,
     \ secreto agit. Hoc vocabulo eos significare volo, qui
     \ mercimonia, ad evitanda portoria, per fines alicuius
     \ gentis secreto important. Nullum verbum Romanum, quod
     \ huic actui proprium esset, me unquam legisse memini.
    2. Myoparo, nis, m., est navis clancularia.
    3. Sclopellum, -i, forma diminutiva e sclopetum, -i, arma
     \ igniaria, utique Romanis ignota, nomen effictum a
     \ scholasticis sæculi XIV, temporibus inventorum pulverum
     \ pyriorum e Romano vocabulo sclopus, sive scloppus, quod
     \ est onomatopœia, hoc est, imitatio soni, quem res
     \ displosa, aut manuum complosio, suberis e lagena evulsio
     \ edit. Illinc formatum est verbum scloppo, 1, r., hinc
     \ autem sclopetum, arma iaculatoria militum atque venatorum
     \ sclopellum autem minutum sclopetum, quod sive in theca
     \ coriacea, sive vero in sacculo geri solet.
    4. Oleamen, -inis, n., est vocabulum, quo telam significari
     \ volo, cuius una facies materia, aquæ impervia, illita
     \ est, et qua solum culinæ, vel ambitus domorum solent
     \ tegi, estque in universum tegmen contra pluviam atque
     \ aquam, quum res siccas servare volumus.
    5. Ludovicei, nummi aurei, qui sub rege Ludovico XIII rege
     \ Franciæ (1610-1643) cudi cœperunt, valebant autem libras
     \ 24; modo non amplius vigent. In præsenti nummi aurei 20
     \ francorum etiam hoc nomine cognoscuntur.
    6. Ginea, -æ, Angli guinea, inserto supervacaneo u verbum
     \ hoc scribunt, est regio Africæ occidua, unde sæculo XVIᵒ
     \ aurum solebat exportari, ex quo nummi cudebantur eiusdem
     \ nominis, ad valorem viginti et unius siling, valore
     \ Americano $5.11.
    7. Octonarii, scilicet nummi aurei, Hispanis quondam atque
     \ Austro-Americanis proprii, qui circiter usque ad annum
     \ 1853ium cudebantur in similitudinem Centussis Americani.
     \ Vocabantur autem octonarii a magno numero octo (8) in
     \ adversa facie nummi, significante octo reales, h. e.,
     \ “regales,” unitates monetarias Hispanicas.


Caput V.
Cœci Ultimum.

Curiositas metum meum quodammodo nunc superavit, nec proinde
ibi, ubi eram, permanere potui, sed iterum ad ripam retro repsi,
indeque sub tutela dumi spartacei securus, viam ante nostrum
ostium speculabar. Vix me composueram, quum hostes mei, septem
aut octo eorum, anheli currentes, pedibus solum, confuse
quatientes, eo pervenerunt, aliquo iis cum lanterna præcurrente.
Tres eorum manibus iunctis una currebant, quorum medium, etiam
trans velum nebulæ, mendicum cœcum fuisse, satis commode
discernebam. Me non errasse, vox eius iam proximo momento
confirmavit.

“Perfringite ostium!” clamabat iste.

“Sic, sic, mi Here,” terni quaternique responderunt; et
confestim impetus est factus in Admiral Benbow, lanternario
sequente. Dein animadverti eos ancipites hæsisse, sermocinari
voce submissa, quasi stupentes quod ostium patulum invenissent.
Mora tamen brevis fuit, nam cœcus iterum mandata edidit. Vox
eius elatior et asperior fiebat, quasi aviditate iraque
inflammata.

“Intro, intro, intro!” clamitabat, ob tarditatem maledictis eos
increpitans.

Quaterni quinique confestim ei obtemperaverunt, duobus in via
remanentibus cum mendico formidabili. Pauxillum moræ insecutum
est, tum clamor stuporis, denique aliquis e domo proclamavit:

“Bill mortuus est.”

At cœcus mendicus eos ob tarditatem iterum maledictis
lacessivit:

“Explorate eum, aliqui vestrum, ignavi terrævagi, item, cæteri
vestrum in sublimi apprehendite riscum,” clamitavit hic.

Audire mihi licebat strepitum pedum, sursum antiquos gradus
nostros ruentium, quo domum ipsam tremere necesse erat. Mox post
novi clamores stuporis oriebantur; fenestra cellæ navarchi
violenter pandebatur cum ingenti strepitu clangoreque
fragmentorum vitri; aliquis inde proclamabat in lumine lunæ,
capite humerisque proclinatus, alloquebatur mendicum cœcum
subter.

“Eho,” clamabat ille, “aliquis nos iam antevertit. Aliquis
cistam iam funditus evertit.”

“Usquene illic est?” reboat Pew.

“Pecunia usque est hic.”

Cœcus pecunia maledixit. “Pugnum[1] Flint intelligo,” reclamat
hic. “Nusquam hic videmus,” refert ille.

“Heus vos hic subter, id penes Bill est,” iterum vociferatur
cœcus.

Tum quis alius, is, ut credibile est, qui ad explorandum mortuum
navarchum subtus relictus erat, ad ostium diversorii accessit,
“Bill quidem iam exploratus est,” inquit, “nihil est relictum.”

“Isti incolæ domus in causa sunt — ille puer. Utinam oculos eius
evulsissem!” clamitabat cœcus Pew. “Usque paullo ante isti hic
fuerunt — ostium obseratum habebant quum ego id tentavi.
Dispergi mini iuvenci et conquirite eos.”

“Ita sane,” affirmat homuncio ex fenestra, “nam et lumen hic
reliquerunt.”

“Dispergite vos, eosque conquiratis! Evertite domum!” repetit
mandatum Pew, baculo suo terram feriens.

Dehinc sequebatur penetralium antiqui nostri diversorii magnus
ruspandi impetus: graves gressus huc et illuc calcare, supellex
subverti, ianuæ calcibus infringi, usque dum ipsa rupes vicinæ
resonarent, ac denique, indagatores unus post alterum in viam
renuntiatum prodirent, nos nusquam reperiri posse. Hoc ipso
tempore eadem fistula, quæ me et matrem de pecunia navarchi
mortui disceptantes perterruerat, per silentium noctis iterum
audiri cœpit, sed nunc bis. Primum id tubam cœci esse
existimabam, ut ita dicam, reliquum agmen ad assultum evocantem;
sed nunc reperi id signum a latere collis adversum vicum, atque
ex eius in piratas effectu, signum iudicabam periculi instantis.

“Ecce, Dirk, iterum,” unus eorum effatur. “Bis! Opus erit nos
hinc esse, sodales.”

“Hinc esse? ais tu lucifuga?” clamat Pew. “Dirk semper ignavus
fuit inde ab initio — non eum curabitis. Illi tamen prope esse
videntur; haud procul esse possunt; sunt ad manus vestras.
Discurrite, canes, et quærite eos! O, me miserum, clamabat, “si
modo oculos haberem!”

Hæc sua verba hortatoria aliquem saltem effectum videbantur
sortiri, lurconum enim duo circa materiem dispectare, sed
perfunctorie tantum cœperunt, ut mihi dumtaxat videbatur, dum
potius suæ propriæ salutis sollicitudo eos continuo tenebat,
reliqui autem interea ancipites in via circumstabant.

“Intra captum vestrum, vecordes, millia delitescunt,” cohortatur
eos cœcus, “vos autem hic inertes tempus teritis! Divitiis reges
exæquare possetis, quum tamen sciatis eos hic delitescere, tamen
tergiversamini. Nullus vestrum repertus est qui cum Bill coram
agere ausus esset, ego id feci, cœcus! Ego vero vestri causa
meam sortem perdam! Me egentem ac reptantem mendicum oportebit
esse, canneum efflagitantem, quum in rheda volutari possem. Si
virtute polleretis vel curculionis buccellati[2], iis usque
potiremini.”

“Quid, malum, Pew? iam tenemus dupliones!” mutiebat unus.

“Rem illam pestiferam fortasse abdiderunt,” subiungit alius.
“Accipe Georgiacos, Pew, et siste hic stomachari.”

Stomachari erat proprium verbum, nam iracundia Pew his argutiis
in summum culmen succensa est, ita sane, ut hic ea abreptus,
baculo suo quoquoversum feriret, eiusque sonus, ut unum vel
alterum percussit, audiebatur.

Hi vicissim cœco malefico maledictis responderunt, minatique ei
sunt verbis horrificis, at baculum eius prehendere, et e manu
extorquere frustra tentaverunt.

Rixa hæc salus nostra fuit; quandoquidem his usque iurgantibus,
e summo colle, exadversum vici, alius sonus percrepuit — equorum
quadrupedantium. Eodem fere momento, ex parte sepisvivæ fulgor,
insecuto fragore sclopelli percipiebatur. Et hoc, sine dubio,
ultimum erat signum periculi; etenim piratæ illico se verterunt,
seque fuga dederunt, quoquoversum dissilientes, alii mare versus
secundum æstuarium, unus oblique per collem, et sic deinceps,
ita ut intra dimidium minuti nullum vestigium eorum est
relictum, præter Pew. Hunc deseruerunt, sive ex terrore Panico,
sive vero ex vindicta ob eius increpationem atque verbera, id
ego nescio; sed ipse pulchre illic relictus fuit, in phrenesi
sursum deorsumque viam palpans, cœcutiens, suosque sodales
appellitans. Denique in partem perperam conversus, adversus
vicum, me paucis passibus prætergressus, currere cœpit
clamitans:

“Ioannule, Canis Niger, Dirk,” aliaque nomina, “non deseretis
senem Pew, non senem Pew!”

Eo ipso tempore sonitus perstrepuit de fastigio collis
emergentium equorum, ac mox quaterni aut quini equites in
declivi prorsum ferebantur in lunæ lumine.

Nunc Pew errorem suum iam intellexit; vertit se cum vagitu,
cucurritque recta in foveam, in quam etiam devolutus est. Intra
ictum tamen oculi iterum se erexit, aliudque tentavit effugium,
nunc iam omnino confusus prope ante primum adventantium equorum.

Eques quidem tentabat eum servare, sed incassum. Decidit Pew
ingenti eiulatu, qui per silentium noctis late perstrepuit;
quatuor eum obtriverunt et conculcarunt, eumque ibidem
reliquerunt. Prius in unum latus iacebat, sed mox leniter pronum
se vertit, nec amplius se movit.

Ego interim in pedes consilivi, et equites allocutus sum. Hi
illico constiterunt dolentes calamitatem; sic ego facile
perspexi qui illi essent. Unus eorum, a tergo, erat ephebus, qui
nuntius ad domum Doctoris Livesey adequitaverat; cæteri erant
vectigaliarii,[3] quos hic in via convenerat, quique satis
sapiit ad revertendum cum iis confestim. Casu quodam nova de
pristis[4] in Kitt’s Hole præsentia ad Superintentorem Dance
perlata sunt, quæ causa erat eius excursus in hanc viciniam
nostram, cui fortuito casui nostræ a morte præservationis
eventum debebamus.

Pew mortuus erat, æque mortuus ac lapis. Quod ad matrem attinet,
quum eam in vicum detulissemus, paullulum aquæ atque
odoramenta[5] eam mox ad se retulerunt, nec terror illi multum
obfuit, quamquam de residua pecunia usque sollicitari perrexit.

Superintentor interea iter suum ad Kitt’s Hole celerrime quam
poterat tamen prosecutus est; suis tamen equitibus descendendum
erat, suosque equos palpando per dumeta ductandum, alias etiam
adiuvandum, insidia continuo verentibus; unde nec valde mirum
erat eos pristim, quum ipsi ad locum pervenissent, iam in via
reperisse, quamquam usque in æstuario. Superintentor pristim
inclamavit. Vox quædam ei respondit monens, ne in lumine lunæ se
ostentaret, ne micam plumbi sibi conscisceret, simul etiam glans
sibilans prope brachium suum prætervolavit. Pristis mox linguam
terræ circumvecta, evanuit. Herus Dance illic stabat, ut ipse
aiebat, “veluti piscis extra aquam,” ac summum quod facere
poterat, misit in B — qui actuariam edoceret. “Id autem,” ipso
monente, “prope nihilum æquat.” Piratæ impunes evaserunt, resque
est absoluta. Tamen, subiunxit, “gaudeo quod Hero Pew in
morticinos calcatum est,” iam enim mea relata audiverat.

Cum eo in Admiral Benbow redivi. Qui status subversionis ibi
fuerit, nemo sibi facile finxerit. In sua aviditate me matremque
deprehendendi, isti sceliones ipsum adeo horologium deiecerunt;
atque, tametsi nihil fuit ablatum præter marsupium navarchi et
aliquantulum argenti e forulo, uno tamen obtutu perspexi nostram
ruinam. Herus Dance e spectaculo nihil efficere poterat.

“Aisne tu eos pecunia potitos esse?” quærit ex me, “Hem, tum
quod genus fortunæ quæsiverunt? Sine dubio plus pecuniæ.”

“Haud ita;” inquam, “saltem ex mea sententia. Quin, profecto,
ego me id in sacculo pectorali habeo, et ut verum fatear, potius
vellem id in tuto collocare.”

“Sic, utique, mi puerule, recte statuis,” ait ille, “Cede, si
ita videtur, curam eius habebo.”

“Ego vero putabam, fortasse Doctor Livesey —” cœpi explicare.

“Prorsus recte,” incidit ille amicissime in mea verba,
“rectissime dicis — vir ille est præclarus, etiam magistratum
agit. Nunc autem, quoniam de eo mihi loqui contigit, nihil
obstat quominus ipse eo equitem, eique, aut magistro vici de his
rebus referam. Mors istius Pew, cunctis perpensis, non quod me
rei pœniteat, tamen ipse est mortuus, ut vides, ardeliones autem
tentabunt quantum possint, contra officialem redituum suæ
Maiestatis aliquid inde effingere. Hinc, Hawkins, aio tibi, si
vis, te mecum eo deferam.”

Gratiis ob suam humanitatem actis, in vicum redambulavimus ubi
equi erant. Dum interim matri consilia mea patefaciebam, iam
cuncti in ephippiis sedebant.

“Heus tu Dogger,” affatur Herus Dance unum suorum, “tuus equus
est eximius, patere ut hic pusio tecum equitet.”

Quamprimum in ephippio positus eram, prehenso balteo Dogger,
Superintentor signum dedit, cunctique nos viam tolutim ingressi
sumus adversum Doctoris Livesey domum animo hilari et optimo.

    1. Pugnus, -i, est manus clausa, in speciem mallei, unde est
     \ verbum pugna, -æ, certamen, lucta, quod certatores pugno
     \ veluti malleo feriunt. Rudi piratica lingua hic pro ipsa
     \ manu accipitur, præsertim autem quod Flint scripserat,
     \ documentum, mappa, instructio ad reperiendum thesaurum.
    2. Buccellatum, -i, est genus panis aridum, perquam durum,
     \ nihil nisi massa farinacea, sine sale, exsiccatum, ut vel
     \ dentibus optimis vix mandi possit. Alias idem et coptam
     \ vocamus. Curculio buccellati, sive buccellaticus, est
     \ insectum, quod exedit interiora fabarum, pisorum,
     \ frumenti cuiuscunque; homo eiusmodi qui edendo solum
     \ aptus est, alioquin nullius pretii.
    3. Vectigaliarium voco officialem, sive hominem armatum, in
     \ servitio ærarii cuiusdam regni, vel gubernii, reipublicæ,
     \ cuius est vectigalia, vel portoria cogere.
    4. Pristis, -is, f., est navigium, sive veliferum, sive
     \ vaporarium, minoris generis, ad onera vectanda; sic
     \ vocatura a forma, belluam marinam Græce eiusdem nominis —
     \ genus delphini — referente; vide Virgilium, Æn. V., 116,
     \ et Nonium Marcellum, De Gen. Nav.
    5. “Et quum aperuisset librum, quatuor animalia, et
     \ vigintiquatuor seniores ceciderunt coram agno, habentes
     \ singuli citharas, et phialas aureas plenas
     \ odoramentorum.” — Apocal. v, 8. Nostro tamen sensu est
     \ sal chemicus, aromaticus, quem olfactant ægri
     \ delicatiores, qui ex capite laborant.


Caput VI.
Documenta Navarchi.

Acriter itaque tota via equitatum est, donec ante ostium domus
Doctoris Livesey perveneramus. A fronte domus erat in tenebris.

Herus igitur Dance me descendere ac pulsare iussit, Dogger mihi
stapediam ad descendendum præbente. Ostium ab ancilla pæne eodem
momento reseratum erat.

“Estne Doctor Livesey domi?” quæsivi.

Ipsa negavit; Doctorem domi quidem fuisse postmeridiem, sed
prodivisse ad Aulam, ad cœnandum cum Magistro Pagi, et ad
vesperum apud eum agendum.

“Eo proinde ibimus, ephebi,” ait Herus Dance.

Quandoquidem locus non longe aberat, equum non conscendi, sed
loris stapedia prehensis Dogger, ad latus cucurri usque ad
portam fundi, inde autem per longum xystum foliis nudum, luna
illustrem, sursum locum, ubi lineamenta candida ædificiorum Aulæ
utrimque in vastos et antiquos hortos despectabant. Hic denique
Herus Dance descendit, meque accito, in Aulam, vel uno verbo
prolato, intromissus est.

Ancilla nos per angustas fauces deorsum duxit, quarum in
extremitate ingressum in amplam bibliothecam intromisit, undique
pegmatibus, librorum voluminibus referctis, statuisque insuper
ornatam et instructam, ubi Spectabilis atque Doctor Livesey
sedebant, fuma[1] in manu, utroque foci latere.

Spectabilem ego antea nunquam ex tam propinquo conspexi. Vir
ipse erat procerus, ultra sex pedes altus, et ratione staturæ
amplior, largo ac patulo vultu, aspero pugnacique aspectu,
asperitate, sulcis ruboreque ex peregrinatione contractis.
Supercilia eius perquam erant nigra, agilia, quod quidem
iracundam naturam præsagire videbatur, et tamen non adeo
iracundus, quam subitus erat temperamento atque intentus.

“Intra, mi Here Dance,” inquit ille cum dignitate et officiose.

“Salve, mi Dance,” salutat, eum Doctor capitis nutu. “Tu quoque
salve, amicule, Iacobelle. Quinam propitius eventus te huc
perducit?”

Superintentor stabat erectus ac rigidus, recitabat suas res
gestas tamquam pensum scholasticum. Si modo vidisses quemadmodum
hi duo viri se prorsum inclinaverint, alter in alterum
respexerit, ut et fumare propter stuporem aviditatemque audiendi
neglexerint! Audita narratione, qui mater in diversorium
redivisset, Doctor Livesey fœmur sibi palmo percussit,
Spectabilis autem exclamavit, “Factum bene!” interimque longam
fumam suam casu in crate camini fregit. Longe antea quam
narratio finita esset, Spectabilis Trelawney (quod, ut
recordaberis fuit nomen Spectabilis), surrexit, et in conclavi
obambulabat, medicus autem, quasi ad accuratius audiendum,
pulveratum capillamentum sustulit, sedebatque strictim tenso
capite, insolitum spectaculum.

Tandem Herus Dance narrationem suam absolvit.

“Mi Here Dance,” ait Spectabilis, “vir præclarus tu es. Quod
autem ad obtritionem illius sordidi et atrocis malefactoris
attinet, habeo in numero virtutum, perinde acsi blattam
conculcasses. Iste pusio autem Hawkins, ut video, est puer
egregius. Hawkins, velis eam nolam pulsare. Decet ut Hero Dance
pocillum cæliæ[2] offeramus.

“Sic et Iacobello,” inquit medicus. “Tune eam rem habes, cui hi
anhelabant?”

“En, hic est, mi Here,” inquam, eique fascem in oleamine
porrexi.

Medicus fascem undique aspectabat, acsi digiti eius resolvere
gestirent; loco tamen eius in sacculum lænæ[3] suæ condidit.

“Mi Spectabilis,” ait tandem medicus, “post haustam cæliam Hero
Dance utique necesse erit in servitio Sua Maiestatis discedere;
mihi vero in animo est Iacobellum Hawkins domi meæ ad
pernoctandum retinere, prohinc suadeo, ut ei crustum
refrigeratum in cœnam depromatur.”

“Ut voles, Livesey,” refert Spectabilis; “Hawkins melius de
nobis meruit quam ut eum crusto frigidulo pascamus.”

Itaque grandius crustum columbarium allatum, et in mensa
laterali positum est, ex quo ego laute et affatim cœnavi,
accipitris instar eram famelicus, dum interim Herus Dance
ulterius collaudabatur, ac tandem discessit.

“Nunc vero, mi Spectabilis,” medicus fari cœpit.

“Nunc vero, Livesey,” repetit Spectabilis, eodem modo.

“Quisque sua vice, quisque sua vice,” interpellat Dr. Livesey
subridens. “Nonne de isto Flint tu iam audivisti?”

“Num audiverim!” exclamat spectabilis. “Utrum de eo audiverim,
quæris tu? Is omnium, qui unquam æquor navigarunt, maxime
sanguinolentus fuit pirata. Cum Flint comparatus Blackbeard fuit
merus pusio. Hispani adeo reformidarunt eum, ut, dico quod
sentio, eum Anglum fuisse subinde superbirem. His meis oculis
vidi quondam eius suppara prope ad Trinidad, quum ignavus
canneibibulus, cuius navi vehebar — se in Portum Hispaniæ
recepisset, ita vero.”

“Non secus et ego audivi de eo in Anglia,” ait medicus. “At
cardo rei est, habuitne pecuniam?”

“Pecuniam!” restrepit Spectabilis. “Audistine eius historiam?
Quidnam hi scordali prosequuntur nisi pecuniam? Quidnam aliud
nisi pecuniam curant? Cuius rei causa hi furciferi sua tergora
periculis obiicerent, nisi pecuniæ?”

“Id mox sciemus,” refert medicus. “Verumtamen tu tam improbe
facileque excalescis clambundus, ut me ne interloqui quidem
sinas. Unum est quod scire cupio, nempe: fac ut hic in sacculo
meo indicium quoddam habeam, quod prodat ubi Flint suos
thesauros humaverit, num thesaurus is pretium operæ sit?

“Quid ais? operæ pretium!” clamitat Spectabilis. “Summa rei
isthæc erit: si idgenus indicium habes quod memoras, navim
instrui curabo in navali Bristoliaca, te, et istum Hawkins
nostrum mecum acciam comparaboque illum thesaurum si vel per
annum mihi quærendum sit.”

“Præstanter,” probat medicus. Nunc itaque, si Iacobellus
acceptabilis est, fascem solvemus;” quibus dictis fascem ante se
in mensa collocavit.

Fascis erat consutus, ideoque medico theca sua aperienda erat,
ut forficulam inde promeret, suturamque proscinderet. Duas inde
res sustulit — libellum, atque documentum obsigillatum.

“Præ omnibus,” inquit medicus, libellum periclitabimur.”

Ego et Spectabilis trans humeros medici speculabamur, dum ipse
libellum aperiebat, quod Dr. Livesey nutu me amice a mensa
laterali acciverat, ubi sedens usque cœnabam, sed nunc ut essem
testis disquisitionis. In pagina prima nihil erat nisi specimina
scribillationis, cuius generis, otiosi, aut scripturam
exercitantes, facere solent. Una species eadem erat cum
compunctura, “Billy Bones suus lusus,” tum erat “Herus W. Bones,
pronavarchus.” “Nihil plus cannei.” “Prope a Palm Key idd
obtinuit;” pluresque aliæ nugæ, plerumque vocabula singula, sine
sensu. Non poteram non mirari quisnam is fuisset, qui “idd
obtinuisset,” et quid “idd” fuisset, quod is obtinuisset, culter
in tergo id æque fieri poterat ac non.

“Non multa indicia in his,” ait Doctor Livesey, lectitans.

Denæ aut duodenæ pagellæ proximæ curiosa serie ærarum erant
completæ. Initio cuiusque versiculi erat datum, in extremitate
autem summa pecuniæ nominata, ut in aliis rationum libris; loco
tamen scriptæ explanationis inter duo extrema cruces plures aut
pauciores. Verbi causa, duodecimo Iunii millesimi
septingentesimi quinti et quadragesimi, manifestum erat summam
septuaginta librarum alicui deberi, nec tamen quidquam nisi sex
cruces causam indicabant. Subinde utique nomina quorumdam
locorum adiecta erant, uti, “ad Carácas;” aut vero situs
secundum longitudinem ac latitudinem, veluti, “Grad. 62, min.
17, sec. 20, Grad. 19, min. 2, sec. 40.”

Memoralia hæc ultra prope viginti annos regrediebantur, summa
singularum ærarum cum tempore pariter crescebant, atque summa
summarum, post quinas senasque erroneas additiones statuta erat,
cui demum hæc verba erant appensa, “Bones proprius acervus.”

“Ego vero nec caput, nec caudam rei enucleare queo,” ait Dr.
Livesey.

“Atqui res sole meridiano clarior est,” regerit Spectabilis.
“Hic libellus rationarius est scelestissimi illius canis. Cruces
hæ loco nominum navium, aut oppidorum stant, abs se mersarum,
aut compilatorum. Summæ denotant portionem huius latronis, ubi
vero ambiguitatem verebatur, ut vides, aliquid ad declarandum
addidit. “Ad Carácas,” videdum, erat quoddam navigium
infortunatum ad eas oras, quod hi adorti sunt. Dii miserescant
animarum misellorum — iam pridem corallia.”

“Recte doces,” confirmat medicus. “Hinc perspicies quantum
peregrinari valeat. Recte, sane! Summæ autem, ut ipse dignitate
provehitur, augescunt.”

Parum aliud erat in libello quam indictiones plagarum[4] in
postremis pagellis connotatæ, item tabella valorum ad nummos
Francicos, Anglicos atque Hispanicos, ad communem valorem
reducendos.

“En hominem parcum!” notat medicus. “Is non fuit homo, cui verba
dari poterant.”

“Nunc vero,” inquit Spectabilis, “ad alterum.”

Involucrum pluribus in locis digitabulo[5], loco sigilli, erat
obsigillatum; ipso eo digitabulo, quod in sacculo navarchi
repertum erat. Medicus sigilla summa cura fregit, et ecce mappa
insulæ cum notis longitudinum, latitudinum, catapiratæ,[6]
nominibus collium, sinuum, cunctisque particularibus, quæ ad
navigium in tutum pulvinarium[7] in eius littore adducendum
necessaria esse possent. Insula novem milliaria erat longa,
quinque autem lata, speciem autem, ut ita dicam, draconis
stantis præ se ferebat, habebatque duos, terra circumclusos
portus, in medio autem collem, designatum “Spy-Glass.” Erant
etiam additamenta aliquot posterius adscripta, præsertim autem
tres cruces encausto[8] scriptæ — duæ in septemtrionali parte
insulæ, una ad Austro-Occiduum, atque prope hanc, eodem
encausto, minutis litteris, manu subtiliori quam trepida ac
vacillanti manu navarchi, hæc verba videbantur: “Præcipuum
thesauri hic.”

Insuper, in tergo documenti, in ulteriorem dilucidationem eadem
manu scripta erant:

    “Celsa arbor, humero Spy-Glass, uná lineá ad Spt., a Cauro
     \ Spt.
    “Insula Sceleti ad Vulturnum ac per Nothum (Ortu Austr. c.
     \ Ortu).
    “Decem pedes.
    “Later argenteus est in latebra ad Spt.; reperies locum
     \ cursum sequendo orientalis arboreti, vicenis ulnis ad
     \ Austrum a scopulo nigro cum vultu in eo.
    “Arma facile reperiuntur in tumulo arenæ in calce Sptionali
     \ promontorii Sptrionalis Influxus, Ortum, cum uno
     \ quadrante Sptrionis.” J.F.

Nihil plus; sed breve ut hoc fuit, mihique captum superavit,
animos Spectabilis, atque Dris Livesey nimium quantum
delectavit.

“Mi Livesey,” fatur denique Spectabilis, “ærumnosam tuæ artis
exercitationem continuo missam facias. Cras Bristoliam
proficiscar. Intra trium septimanarum tempus — trium
septimanarum! — duarum septimanarum — denûm dierum — optimam
possidebimus navim, catervamque in Anglia selectissimam. Hawkins
noster erit tiro canabanus[9]. Præclarum tu præstabis canabanum,
Hawkins. Tu vero Livesey, medicus fies navalis; ego
pontocrator[10] sum. Acciemus nobiscum Redruth, Joyce, atque
Hunter. Ventos nanciscemur secundos, cursumque celerem, nec in
reperiendo loco ullis laborabimus obstaculis, ac tum, nummos
modiis metiemur — satis ad volutandum in iis — reliquam autem
vitam negotiis vacui, festivi in otio agemus.”

“Trelawney mi,” medicus refert, “tecum ibo; ita et Iacobellus,
de isthoc quietus sis licet; atque cœptum prospere geretur. Unus
tantum est quem vereor.”

“Et quisnam ille?” quærit Spectabilis. Nomina illum canem!”

“Te, scilicet,” respondet medicus, “quoniam tu linguam refrenare
nequis. Nos nimirum non sumus soli, quibus documenta nota sunt.
Isti nempe halophantæ, qui in cauponam hac vespera impetum
fecerant — certe audaces ac desperati harpagones — cæterique qui
in pristi manserant, pluresque alii, non dubito dicere, non adeo
procul hinc, ad unum omnes fœdere ad id iuncti sunt, ut ea
pecunia potiantur. Nullus nostrum imposterum solus ibit, quoad
navim conscendamus. Ego et Iacobellus usque eo una hærebimus: tu
vero Bristoliam profecturus Joyce et Hunter tecum habebis, ac,
denique, imposterum, ad extremum usque diem, de rebus a nobis
inventis ne vocabulum quidem prodere debebimus.”

“Livesey mi,” inquit Spectabilis, “tu profecto semper a recto
rei es. Ex parte mea, tamquam sepulcrum, silebo.”

    1. Fuma, -æ, est verbum Latinitatis modernæ, quo vasculum
     \ significant ex quacunque materia idonea, quod nicotiana,
     \ vulgo tabacca, conferciunt, qua accensa, fumum eius per
     \ sugibulum otiose sugitant, dein ex ore efflant.
    2. “Sed quum Scipio veram vellet et sine exceptione
     \ victoriam (nempe quum Numantini se sub conditione dedere
     \ vellent, Interpres) eo necessitatum compulsi primum, ut
     \ destinata morte in prœlium ruerent, quum sese prius
     \ epulis, quasi inferiis, implevissent, carnis semicrude et
     \ cœliæ — sic vocant indigenam ex frumento potionem — L.
     \ Annæus Florus, Rerum Romanarum Epitome, Lib. ii, 18. —
     \ “Ex iisdem (frumentis) fiunt et potus, zythum in Ægypto,
     \ cœlia et cerea in Hispania, cerevisia et plura genera in
     \ Gallia, aliisque provintiis, quorum omnium spuma cutim
     \ fœminarum in facie nutrit;” C. Plinius Secundus, Historiæ
     \ Naturalis Libro xxii, 25, 164. — Potum Germanorum Corn.
     \ Tacitus sic memorat: “Potus humor ex hordeo et frumento,
     \ in quamdam similitudinem vini corruptus.” Hoc quidem
     \ accipitur de cerevisia, quod interpretes volunt esse
     \ verbum Gallicum. — “Exindeque profectus (Valens),
     \ oppugnationi Chalcedonis magnis viribus insistebat, cuius
     \ e moris probra in eum iaciebantur, et iniuriose
     \ compellabatur, ut Sabaiarius. Est autem Sabaia ex hordeo,
     \ vel frumento in liquorem conversis paupertinus in
     \ Illyrico potus;” Ammianus Marcellinus xxvi, B — His
     \ denique Digesta addunt Camum (xxxiii, 4, 12.) — Hic
     \ itaque complexus sum cuncta nomina temetorum, quæ Græco
     \ verbo brassata, h. e., ecocta et elixa, dicuntur. Ex his
     \ unum et commune est omnibus Occiduis gentibus id, quod
     \ Franci vocant bière, Germani bier, Angli beer, reliqui
     \ biera, vel quid simile; quod quum nihil plus sit quam
     \ verbum Latinum, bibere, nec rem propriis verbis enuntiare
     \ valeant, verba Latina ita distribuenda putavi, ut per
     \ camum la bièra, per cæliam Anglorum “ale,” per sabaiam
     \ item Anglorum “porter,” intelligendum esset.
    3. Læna, -æ, est genus vestimenti, quod contra levius frigus
     \ supra tunicam inducere solemus.
    4. Hoc est, qua et quorsum flectendum sit navigium, ut ad
     \ destinationem perveniatur.
    5. Per digitabulum Romani (Varro i, 55) tegumentum digitorum
     \ intellexerunt contra spinas, nos metallicum tegumentum
     \ digitorum contra acum, sartoribus, sutricibus commune.
    6. Est plumbum longo funi appensum, quo in fundum maris
     \ demisso, altitudo aquæ indagatur.
    7. “Ibo intro, ut subducam navim rursum in pulvinarium;”
     \ Marcus Attius Plautus, Casina, iii, 2, 27; Latinitate
     \ Medii Ævi anchoratio.
    8. Tinctura scriptoria in officiis Imperatorum rubra, quod,
     \ utique atramentum eapropter vocari nequit.
    9. Cánaba, -æ, est casula, domuncula, gurgustium,
     \ tuguriolum, cubiculum, hic, habitaculum, cubiculum, in
     \ navi, unde modernum cabina.
    10. Quandoquidem Romanis nihil aliud notum erat nisi
     \ Præfectus Classis, hic autem de classi non agitur,
     \ placuit terminum Græcum eligere, Pontocrator (ut
     \ Autocrator, Pantocrator), quod idem prorsus sonat atque
     \ admiral — Medii Ævi admiralis — corruptum ex Arabico
     \ amir-al-Bahr (ubi h est consonans), significat autem
     \ imperatorem maris.


Pars altera
Cocus Marinus

Caput VII.
Bristoliam Proficiscor.

Ad mare navigandum tardius eramus parati, quam Spectabilis
autumarat, nec priorum consiliorum nostrorum ullum — ne Doctoris
quidem Livesey secum me habendi — uti propositum erat, exsequi
potuimus. Medico, ad reperiendum alterum medicum, qui suam vicem
agere vellet, Londinum erat proficiscendum; Spectabilis arduo
labori accinctus, Bristoliæ agebat; ego autem in Aula vitam
degebam sub tutela senis Redruth, saltuarii, fere captivus,
somniorum tamen de mari, exspectationumque suavissimarum circa
curiosas insulas periclaque plenus. Horas solidas in disquirenda
mappa solebam exigere, cuius cuncta particularia memoriæ
mandavi. Domi saltuarii iuxta focum sedens, insulam eam, in
phantasia mea, ab omni latere accessi; quodque iugerum
superficiei eius exploravi; collem Spy-Glass vocatum, vel
millies conscendi, cuius e vertice quaquaversum circumspectans,
magnam voluptatem percepi. Quandoque insula mihi barbaris
scatere parebat, quibuscum certavimus; alias bestiis feris, quæ
nos insectabantur, eam oppletam mihi fingebam; verum in cunctis
meæ phantasiæ visionibus nihil tam insoliti, tamque tragici
oculis meis se obvertit, quam quod postea ut facta experti
eramus.

Sic septimane labebantur, donec quodam die amœno litteræ ad
Doctorem Livesey inscriptæ advenerunt cum hac nota: “Eo absente,
aperiantur a Thoma Redruth, aut iuvene Hawkins.” Mandato
obtemperans, reperimus, vel potius reperi ego — quandoquidem
saltuarius legendo, præter paginas impressas, parum poterat —
sequentia momentosa nova:

            Diversorium ad Ancoram
            Veterem, 1ᵒ Martii, 17 —

    Livesey Amicissime. — Siquidem, utrum in Aula, an Londini
     \ usque sis ambigo, has litteras duplicatas in utrumque
     \ locum permitto.
    “Navis præstinata atque instructa est. Nunc in ancora iacet,
     \ pro mari parata. Cercurum[1] delectabiliorem nunquam
     \ vidisti — puer eum navigare posset — duorum millium
     \ amphorarum;[2] nomen ‘Hispaniola.’
    “Eam per veterem amicum, Blandly, præstinavi, qui sese mihi
     \ maximo adiumento præbuit. Gratia enim mei propemodum
     \ servi obivit vicem, ac dicere non dubito, idem fere omnes
     \ Bristoliæ quamprimum nomen portus, quo intendebamus —
     \ thesauri, nempe, audiverant.”

“Redruth,” incidi ego in lectionem, “Dr. Livesey id haud
libenter audiet. Spectabilis tamen effutivit rem.”

“Ecquis id potiori iure?” mutiebat saltuarius. “Scitulum, sane,
cœptum, si Spectabilis propter Doctorem Livesey, eloqui
vereatur, ut mea fert opinio.”

Hoc audito, ab omni commentatione destiti, ac legere perrexi:

    “Hispaniolam Blandly ipse reperit, suaque admirabili
     \ diligentia curaque in negotiis agendis, eandem meris
     \ ápinis[3] præstinavit. Est quædam Bristoliæ hominum
     \ classis, quæ monstroso erga Blandly præiudicio fertur.
     \ Isti homines non dubitant probam hanc creaturam calumniis
     \ persequi, quasi gratia pecuniæ nihil non perpetret;
     \ “Hispanoliam” revera suam fuisse propriam, mihique eam
     \ absurde caro pretio vendidisse — calumnia luce solis
     \ clarior. Merita tamen navis nemo eorum negare audet.
    “Hactenus nusquam hæsimus. Operæ, profecto — armamentarii,
     \ et quidquid eius generis — usque ad bilem movendam tardi
     \ erant; tempus tamen medelam attulit. Comparatio catervæ
     \ me plurimum vexavit.
    “Etenim catervam ad minimum vicenûm hominum — casu quo hi
     \ nativi, piratæ, aut odiosi illi Franci essent — comparare
     \ volebam, sed turbellis, dæmone dignis vix tantum effeci
     \ ut vel senos comparavissem, donec, singulari alea fortunæ
     \ eum reperi, quo maxime indigebam.
    “Casu fortuito evenit ut in navali otiabundus, sermocinari
     \ cum eo inciperem. Reperi eum veteranum esse nautam, modo
     \ diversitorem agere, prorsusque omnes Bristoliæ pontivagos
     \ novisse, valetudine in terra laborare, velleque se
     \ commode coquinarium agere, et ad mare redire. Eo mane,
     \ aiebat, se illuc ad captandam auram salsam claudicasse.
    “Sum ea re magnopere motus — sic tu quoque fuisses — et ex
     \ genuina misericordia eum in cocum protinus conduxi.
     \ Vocatur autem is Longus Ioannes Silver, qui iacturam
     \ unius cruris tulit; sed hoc potius in numero meritorum
     \ habeo, quandoquidem id ei in servitio patriæ accidit, sub
     \ immortali Hawke. Ac ne pensione quidem, mi Livesey,
     \ fruitur. Finge tibi ævum abominandum, in quo vivimus!
    “Cæterum, me nonnisi cocum reperisse existimabam,
     \ verumtamen, reapse, catervam reperi. Cum Silver iunctim
     \ intra paucos dies manum comparavimus veteranorum
     \ pontivagûm crudissimam conceptu — non scitulam visu, sed
     \ masculos, ex vultu, animo maxime indomitabiles. Audeo
     \ dicere, nos cum actuaria congredi valere.
    “Quin, Longus Ioannes etiam duos ex iis senis aut septenis,
     \ quos ego iam conduxeram, dimisit. Ipse facile mihi
     \ ostendit eos ex genere esse aquarum dulcium farragine, a
     \ quibus nobis in quocunque cœpto graviori timendum esset.
    “Cæterum, corpore spirituque valentissimo sum, voro ut
     \ taurus, trunci instar dormio, usque tamen eo dum meos
     \ veteranos picatulos ergatam circuitare videro, nihil me
     \ beaverit. Eia, ad mare! Ut pereant thesauri! Gloria maris
     \ est, qua modo insanio. Nunc itaque, mi Livesey, si me
     \ amas, ne horam quidem pessumdederis, festina ad me curru
     \ expedito.
    Iuvenculus Hawkins, Redruth, tutela causa comitante, eat
     \ matrem visum, dein uterque veniat Bristoliam celerrime.
                “IOANNES TRELAWNEY.
    “P. S. — Non tibi narravi Blandly, qui, in parenthesi,
     \ sociam navim se post nos missurum spopondit, nisi ad
     \ finem Augusti reduces essemus, admirabilem quemdam
     \ reperit magistrum navigatorem — hominem rigidum, quod
     \ doleo, cæteroquin tamen verum thesaurum. Longus Ioannes
     \ Silver, insuper, etiam hominem expiscatus est pronavarcho
     \ perquam idoneum, huius autem nomen est Arrow. Etiam
     \ habeo, mi Livesey, naucurium[4] tibicinem; itaque res
     \ nostræ pulchre vigebunt, erimusque tamquam batalari[5] in
     \ nostra bellula ‘Hispaniolia.’
    “Oblitus sum te docere Silver nostrum hominem esse opis;
     \ scio eum ex notitia mea propria, depositum habere eum in
     \ argentaria, quod ipse nunquam superhausit. Linquet uxorem
     \ ad popinam administrandam; quum vero ipsa Æthiopica sit,
     \ nobis, pari agamorum,[6] ut ego et tu sumus, libere licet
     \ suspicari, uxorem tantumdem quantum valetudinem in causa
     \ esse, quare ad vagam se recipiat viam.
                “I. T.
    “P. P. S. — Hawkins agat unam noctem sub tecto materno.
                “I.T.”

Finge, si potes, quod in fastigium hæ litteræ animum meum
concitaverint. Præ gaudio prope extra me eram; atque si unquam
hominem oderim, hic senex Thomas erat Redruth, qui nihil nisi
mussare ac lamentari. Quilibet sub-saltuarium locum eius
libenter cepisset ; sed non ita placebat Spectabili; placitum
autem Spectabilis his omnibus lex erat. Nullus enim horum, si
demas Redruth, ne vel obloqui quidem ausus est.

Postridie ego et ipse in Benbow pedibus profecti sumus, ubi
matrem optime valere, animoque erecto reperi. Navarchus, qui tam
diu causa tantorum malorum exstiterat, iam illinc abfuit, in
loco, ubi impii cessaverunt a tumultu.[7] Spectabilis omnia
reparari, item, cubicula publica, perinde ac tabulam nostri
tituli novo depingi iussit, ac supellectilem quoque novis auxit
— præ omnibus aliis, novum artisellium in dispensatorium matri
comparavit. Quin et puerum, qui tironem ageret, illi misit, qui,
dum ego abessem, illi adiutorio esset.

Meum statum tum demum proprie intellexi, quum hunc puerum
conspexi. Usque eo iter meum, eiusque incidentia cogitavi, domum
autem, quam relicturus eram, neutiquam. Nunc vero, quum primum
in conspectum huius lævi et inficeti peregrini venissem, qui
apud matrem meam vice fungeretur mea, lacrymæ mihi oboriebantur.
Etiam vereor ne huic puero auctor fuerim vitæ miseræ ac fere
caninæ; quandoquidem novus quum fuisset, nec laboribus his
assuetus, occasiones vel centies exortæ sunt, cum corrigendi ac
refellendi, nec parcum me præstiti iis utendis.

Exacta nocte, postridie, post prandium, ego et Redruth iterum
pedibus nos commisimus, iterque ingressi sumus. Matri,
regionique æstuariorum, ubi ex quo natus eram, vitam degi, item,
vetusto, nobisque dilecto Admiral Benbow — quod quidem ex quo
recens pictum erat, non prorsus ita charo — valedixi. Inter
ultima quæ memoriæ meæ inciderant fuit Navarchus, qui nempe in
littoribus tam sæpe obambulare consueverat, pileo triquetro,
cicatrice ex acinace in gena, antiquoque aurichalcino
telescopio. Momento proximo angulum prætergressis nobis, sedes
meæ avitæ e conspectu evanuerunt.

Carruca[8] tabellaria nobis circa crepusculum ad tesqua[9] prope
Royal George obviam facta est. Conscendentibus nobis, locus mihi
inter Redruth, atque senem et corpulentum virum contigit, ubi
constrictus, motu celeri, acrique nocturno aere minime
impediente, inde ab initio sopore mersum fuisse verosimile est,
et vacerræ modo me dormivisse, dum carruca sursum ac deorsum
colles, unam stationem post aliam prætervolavit; etenim, quum
denique in latere fodicatus[10] oculos aperuissem, ante celsam
urbanam domum stabamus in via, erat autem multo mane.

“Ubinam sumus?” quæro ego.

“Est Bristolia,” respondit Thomas, “descende.”

Herus Trelawney sedes sibi longe ab hinc, in diversorio, prope a
navalibus fixit, ut operi cercuri instruendi invigilaret. Eo
nunc nobis deorsum ambulandum erat, haud parvo mihi
delectamento, quod via nos secundum crepidines ducebat, ubi
stationes erant omnium generum navium, armaturarum, magnitudinum
atque gentium. In una navi nautæ cantilabant laboribus intenti;
in alia nautæ in sublimi erant, longe supra caput meum, e
rudentibus pendentes, qui aranearum plagis haud crassiores esse
parebant. Licet quidem totam vitam meam in littore egerim, usque
huc nunquam revera prope mare fuisse mihi videbar. Odor picis
salisque mihi aliquid novi erat. Vidi, præterea miras
tutelas,[11] quæ oceanos longe lateque pernavigaverant. Vidi,
insuper, haud paucos veteranos nautas cum inauribus, barbis in
cirros contortis, atque crinibus plexis, ut gressibus nautarum
incederent; quibus cunctis haud minus delectabar quam si totidem
reges, aut archiepiscopos vidissem.

Quin et ipse ego navigaturus eram, mare in cercuro peragraturus
cum nautis tibicinibus, cum nautis crinicaudatis, modulantibus,
iturus in mare adversum insulam ignotam, thesauros quæsitum
defossos.

Dum his delectabilibus somniis usque captus eram, ante spatiosum
quoddam diversorium pervenimus, ibique occurrimus Spectabili
Trelawney, synthesi[12] nautici officialis ex toto induto, e
panno cæruleo probissimo, ut ex ostio totus subridens ad amussim
imitatus nautarum incessum.

“Salvos hic vos videre gaudeo,” affatur nos; “medicus autem
Londino hesterna advenit vespera. Præstanter — laterculus[13]
navalis plenus est!”

“O, mi Here,” quærebam ego, “quam mox solvemus?”

“Solvemus?” refert ille, “Utique cras.”

    1. Cercúrus, -i, m., “navis est Asiana pergrandis. Plautus
     \ in Sticho: ‘Quum percunctor portitores ecque navis
     \ venerit Ex Asia, negant venisse; conspicatus sum interim
     \ Cercúrum, quo ego me maiorem non vidisse censeo.’
     \ Lucilius, Satyrarum Lib. xiii: ‘Verum flumen uti atque
     \ ipso divortio igneis pedibus cercúrum concurret equis.’
     \ Idem, Lib. xiiii: ‘Ad Regem legatus Rhodum, Ecbatanam ac
     \ Babylonem Ibo; cercúrum sumam.’ Plautus, Mercatore:
     \ ‘Ædificat navem cercúrum, et merces emit.’” Nonius
     \ Marcellus, De Gen. Navig.
    2. Amphora, -æ, vas figulinum, argillaceum, liquidorum, uti
     \ aquæ, vini, olei; quadrantal, mensura Americana 6
     \ gallons, 7 pints; etiam frumentorum, hinc et mensura
     \ navium, uti tonna Anglorum; sæpe contrahitur in amphorum,
     \ pro amphorarum: “Uno patrum, adiuvante C. Flaminio,
     \ tulerat, nequis senator, quique senatoris pater fuisset,
     \ maritimam navem, quæ plus quam trecentarum amphorarum
     \ esset, haberet;” T. Livius xxi, 63. — “Mare interest
     \ vadosum, senis non amplius altitudinis passibus, sed
     \ certis canalibus ita profundum, ut nullæ ancora sidant.
     \ Ob id navibus utrimque proræ, ne per angustias alvei
     \ circumagi sit necesse, magnitudo ad terna millia
     \ amphorum.” C. Plinius Secundus, Hist. Nat. vi, 24, 82.
    3.

        “Quæcunque lusi iuvenis et puer quondam,
        Apinasque nostras, quas nec ipse iam novi;”
                M. Val. Martialis, i, 113,

        “Divitis alternas et pauperis accipe sortes,
        Præmia convivæ det sua quisque suo.
        Sunt apinæ, tricæque, et siquid vilius istis.”
                Idem, Apophoreta xiv,
    4. Qui curam navis gerit, boatswain.
    5. Navis bellica, pugnatoria; Romanum est,
    6. Sine uxore, cœlebs.
    7. Iob, iii, 17.
    8. Currus pluribus viatoribus una vehendis accommodatus.
    9. Loca inculta, carecta, deserta.
    10. “Mercemur servum, qui dictet nomina, lævum
        Qui fodicet latus,”
                Q. Hor. Flaccus, Ep. i, 6, 51.
    11. Primitus naves erant sub tutela particularium quorumdam
     \ Deorum, itaque prora cuiusque effigie alicuius Numinis
     \ ornabatur. Imagines huiusmodi etiamnum in proris persæpe
     \ videntur exsculptæ et pictæ, quæ eapropter tutelæ
     \ nominantur.
    12. Vestes cuiuscunque status aut officii formales.
    13. Catalogus, elenchus, summa nominum.


Caput VIII.
Sub Signo “Spy-Glass.”

Finito ientaculo, Spectabilis notulam mihi tradidit ad Ioannem
Silver inscriptam, sub signo Spy-Glass, docuitque me locum
facile reperturum ordinem sequendo crepidinum,[1] ac diligenter
prospiciendo, donec ad parvam cauponam, ex cuius fronte
maiusculum telescopium aurichalcinum pro signo penderet. Summam
inde capiebam lætitiam, quod iterum licebat mihi ulteriores ac
plures naves nautasque videre, et sic viam mihi in frequentia
hominum, sarracorum[2] ac manipulorum aperire, quandoquidem
navale modo erat negotiosissimum, quum demum cauponam in
quæstione probe reperi.

Caupona erat satis nitidus locellus diversationis. Signum novo
erat pictum; fenestris scitula antependebant siparia rubra;
tabulatum autem recens arenatum. Ab utroque latere erat via, et
in utramque ostium pandebat, unde fiebat, ut spatiosum conclave
visui esset valde clarum, quantuscunque fumus nicotianus
interiora obnubilaret.

Adventores plerumque erant marini, qui tam clamorose
sermocinabantur, ut introire vix auderem.

Ut interim illic stabam, homo quidam e cubiculo vicino prodivit,
quem necessario Longum Ioannem esse cognovi. Lævum sibi crus in
fœmore desivit abscissum, et sub axilla læva grallam gerebat,
quam quidem summa pernicitate sciebat tractare, eius ope huc et
illuc saltitans tamquam avicula. Habitu corporis valde erat
procerus ac robustus, vultu amplo, pernæ magnitudine — plano
quidem atque pallido, cæteroquin sagaci ac subridenti. Ipse
profecto optimo videbatur esse animo, inter mensas sibilo
versatus, amœnis verbis aliquos adventorum affatus, alios palmo
in humeris quatiens, quos magis sibi iunctos esse sciebat.

Ut verum fatear, iam inde quum primum nomen Longi Ioannis ex
litteris Spectabilis Trelawney audivissem, timor quidam animum
meum incessit, ne is ipse esset nauta cum uno crure, ob cuius
adventum in Benbow tam diu excubare consuevi. Sed unus contuitus
in hominem ante me satis erat. Etenim vidi navarchum, Canem
Nigrum, cœcum mendicum Pew, unde novisse autumabam quid,
qualesque piratæ essent — ex opinione mea hic domnædius mundus,
moribus mansuetus, res prorsus erat diversa.

Ego protinus sumpsi mihi animum, ac limen transgressus recta ad
hominem accessi ubi tum stabat grallæ innixus, et cum hospite
colloquens.

“Herusne Silver?” quæro ego, notulam protendens.

“Sic, mi pusio,” refert ille, “id mihi profecto nomen est. Et
quisnam es tu?” Quum vero litteras Spectabilis conspexisset,
mihi fere contremuisse videbatur.

“A!” fatur voce plane elata, manuque porrecta, “Teneo. Tu ergo
noster es novus canabarius; te venisse gaudeo.”

Quibus verbis manum meam suis arcto strictu prehendit.

Simul hoc momento unus suorum hospitum in ulteriori parte
conclavis subito surrexit, atque ianuam versus properavit. Ianua
prope ad eum erat, prohinc, momento temporis erat foris, in via.
Properantia eius motus suscitatus, oculos eo converto, eumque
statim agnosco. Hic erat ille cum sebaceo vultu, duobus digitis
mancus, qui ad Admiral Benbow primus venerat.

“O,” clamavi ego, “cape eum! is Canis Niger est!”

“Ne hilum quidem curo quis sit,” ait Silver. “Verum ipse non
solvit suum cibarium. Harry, insequere, capeque eum.”

Unus accumbentium, prope ad ianuam, subsiliit, eumque insectatum
cucurrit.

“Solvendum sibi esset cibarium, etiamsi Pontocrator ipse Hawke
esset,” clamitabat Silver; ac tum, missa manu mea, “quemnam eum
dixisti?” quæsivit ex me. “Niger quid?”

“Canis, nempe, mi Here,” respondi ego. “Num Herus Trelawney
nihil tibi de piratis memoravit? Is unus eorum fuit.”

“Ain’ tu?” exclamat Silver. “Et hoc domi meæ! Curre sis Ben
adiuva Harry. Unus illorum perditorum, itane, revera? Tune cum
eo potavisti, Morgan? Accede sis.”

Is quem hic Morgan appellaverat — senex, canus, fusco vultu
nauta — accessit tractim, satisque humiliter cuneum nicotianæ in
bucca volvitans.

“Tu, Morgan,” severe affatur eum Longus Ioannes; “nonne tu illum
Nigrum — Nigrum Canem nunquam antea oculis tuis conspexisti;
nonne nunquam?”

“Non ego, mi Here,” ait Morgan salutando.

“Nonne eius nomen nescivisti?”

“Nescivi.”

“Per omnes cœlicolas, Thomas Morgan, magno id tibi bono cedat!”
clamabat domnædius. Si enim tibi quidquam commune esset cum
eiusmodi, nunquam pedem tuum in hanc domum intulisses, certum te
de ista re esse volo. Dein, quid ille tibi narravit?”

“Non satis recte scio, mi Here,” respondit Morgan.

“Num illud quod inter humeros geris, caput appellas, an Diis
aspernandam cucurbitam?” clamitabat Longus Ioannes. “Non satis
recte scio, ais, reverane? Casu, fortasse non satis recte scis
quicum locutus sis? Age iam, fatere quid ipse ganniverit —
itinera, navarchos, naves? Effuti, quid? De qua re?”

“De subcarinando[3] loquebamur,” respondit Morgan.

“Siccine? de subcarinando? Materia admodum apta, nec dubites.
Redi nunc ad tuum locum, aptum gleboni, Thomas.”

Deinde, ut Morgan se ad sedile suum retractabat, Silver mihi,
velut in fiducia susurravit, quod laudem sapiebat, ut mihi
videbatur:

“Ille, profecto, homo probus est, ille Thomas Morgan, nisi quod
bucco est. Nunc autem,” pergit elata voce iterum, “videamus —
Canis Niger? Minime — nomen mihi est ignotum, ignotum mihi.
Tamen, quodammodo puto — ita, sane, vidi ganeonem. Solebat nempe
huc ventitare cum coco quodam mendico, ita solebat.”

“Quod ita solitus sit,” retuli ego, “nihil dubites. Illum quoque
cœcum cognovi, nomen ei fuit Pew.”

“Ita fuit!” clamat Silver, iam concitatus. “Pew! Id eius nomen
fuisse certum est. A, ille squalum vultu referebat, ita, sane!
Si ergo istum Canem Nigrum assequemur, grata profecto nova erunt
Navarcho Trelawney! Ben eximius cursor est; pauci nautæ Ben
currendo exæquant. Consequatur modo eum intercipiatque, per
Deos! Sermocinabatur de subcarinando, itane? Iam faxo ut ipse
subcarinetur!

Interea dum hæc profundebat, sursum deorsumque in caupona
claudicabat sua gralla, mensis palmo percussis, totque indicia
sui animi concitati edebat, ut ipsum Fabium iudicem convicisset,
aut Catonem Censorem. Suspiciones etenim meæ, viso Cane Nigro
sub signo Spy-Glass, iterum prorsus suscitatæ erant, atque cocum
acriter observabam. Verum ipse pro meo captu nimis erat labidus,
nimis paratus nimisque vafer, proinde, quoad illi duo anheli
reverterunt renuntiaruntque se fugitivi vestigia in turba
amisisse, et dum ob id tamquam fures reprehensi fuissent, ego
vel vadem pro innocentia Longi Ioannis Silver me præstitissem.

“Nonne vides, mi Hawkins,” ait, me affatus, “quantæ istæ plagæ
adversæ fortunæ in hominem meæ sortis incidant, nonne vides?
Illic est Navarchus Trelawney, quidnam ipse de me cogitare
debeat? Hic ecce, habeo istum heluonem restionem, sedentem in
ista mea domo, potantem meum proprium canneum! Nunc vero eccum
te, qui supervenis, mihique id coram denuntias; mihi autem,
infandum, palam, ante oculos, evadit! Iam, mi Hawkins, me ante
Navarchum purgatum esse velis. Hircitallio[4] tu modo es, sed
mucrone acrior. Primo iam tui ingressus momento id perspexi.
Eccum me: Quidnam per omnes Superos possim ego isto tigillo, quo
claudico, efficere? Si essem corpore sincerus nauta probatus[5]
eum consecutus, humero iuxta humerum, pulchre eum stitissem;
fecissem, sane: at nunc —”

Tum subito cessavit, os illi hiscit, maxilla delabente, acsi
quid illi necopinato incidisset.

“Debitum!” exclamat. “Tria fercula cannei! Ne sit mihi bene,
nisi potorium iam iam oblitus sim!”

Hinc se in scamnum iniiciens, ridere et cachinnare incipit, ut
lacrymæ sibi stillare, ac per genas delabi cerneres. Facere,
quin et ego cum eo una riderem, non poteram; ridebamus autem per
alternantes impetus, ut ipsa caupona resonaret.

“Eccum me, quam præclaram me vescam præsto phocam!” ait tandem
detersis genis. “Tu Hawkins, atque ego, concordes bene
conveniemus, et, insuper si mari potitus ero, tironis loco
habebor nautici. At nunc, age, accinge te ad agendum. Muginari
haud iuvat. Convictores, officium est officium. Iam modo
triquetrum capiti meo apponam, ac tum tecum iuxta ad Navarchum
Trelawney pergam isthæc gesta relatum. Nam, et hoc memineris,
iuvencule Hawkins, res ista gravis, atque ex ea nec tu, nec ego
evasimus aliquo idgenus, quod laudem appellare ausim. Ne tu ipse
quidem te vocabis dextrum — neuter enim ex isto pari nostrum est
dexter. Sed peream pessimo malo, nisi iste casus circa meum
potatorium ioco careat.”

Ipse inde iterum ridere, et ita cordicitus quidem, ut licet ego
aculeum ioci minime perspexissem, tamen invitus in eius
hilaritate participarem.

Nostræ secundum crepidines ambulationi hic se præstantissimum
comitem præstitit, explicando mihi diversissimas naves quas
præteribamus, harum armamenta, amphoratum, gentilitatem, item
opera quæ gererentur — quemadmodum una exoneraretur, altera
oneraretur, tertia ad profectionem pararetur; alias incidentia
mihi narravit de navibus nautisque facetias, aut idiomata
phrasesque narravit ac repetivit, usque dum ea memoriæ
mandassem. Denique intelligere cœpi me cum aptissimo et
gnavissimo socio nautico agere.

Ad diversorium pervenientes, reperimus Spectabilem, Doctoremque
Livesey una sedentes, quadrantem sabaiæ prope finientes cum
frustulo panis tosti, antequam cercurum inspecturi prodirent.

Longus Ioannes res in sua caupona gestas ex ordine alacri animo,
omnique veracitate narravit. “Sic ergo res evenit, nonne verum
narro, Hawkins?” dictitabat, et hoc semel et iterum, ego autem
nihil nisi probare poteram penitus.

Duo illi viri ægre ferebant Canem Nigrum evasisse; conventum
tamen inter omnes nostrum est nihil ad agendum reliqui esse,
proinde, postquam ab his viris collaudatus esset, sumpta sua
gralla, domum discessit.

“Quarta hoc pomeridie cuncti sunto in constrato!” post eum
clamavit Spectabilis.

“Sic, sic, Here,” reclamavit cocus e foro.[6]

“Euge, mi Spectabilis,” ait Dr. Livesey, “ex principio haud
magnam habebam fiduciam tui repertus, fateri tamen non dubito,
Ioannem Silver mihi plane quadrare.”

“Ille profecto, verus est basilicus,”[7] asserebat Spectabilis.

“Nunc autem,” medicus subiunxit, “nonne licebit Iacobello
nobiscum navim conscendere?”

“Sic, prorsus,” confirmat Spectabilis. “Sume nunc pileum,
Hawkins, navim inspectum ibimus.”

    1. Crepido, -inis, f., est murus lapideus in portu,
     \ navalibus, qui aquam incingit ac reprimit, et ad quem
     \ naves deligantur.
    2. Sarracum, -i, est currus ad vectanda onera. “Quumque ad
     \ graminea venerint (Alani), in orbiculatam figuram locatis
     \ sarracis, ferino ritu vescuntur;” Amm. Marcell. xxxi, 2,
     \ 18.
    3. Sic placet exprimere actum piratarum, quo suos punituri,
     \ sub carinam mergere solebant, ex adverso autem carinae
     \ latere emergentem sustollere.
    4. Hircitallio, -nis, vel hirquitallio, m., puer,
     \ adolescentulus, in limine virilitatis, parvus hircus,
     \ hœdus, hœdulus.
    5. Nauta probatus, h. e., approbatus. Nautæ etenim, uti
     \ omnes opifices, primum fiebant tirones, post trium aut
     \ quatuor annorum exercitationem discrimini subiiciebantur,
     \ quæ si superavissent, liberi fiebant, receptique in
     \ circulum sodalium. Si vero in statum Magistri Probati
     \ evehi cupiverunt, cœtus Magistrorum, secundo instituto
     \ discrimine, quod si superavissent, eos diplomate
     \ approbaverunt, feceruntque sui similem, “Nautam
     \ Probatum,” vel “Nautas Probatos.”
    6. Forus, -i, est via, sive ambitus in media navi, inter
     \ casterias.
    7. Basilicus, -i, est iactus in alea regius, optimus,
     \ lucrificus. “Cn. Tace parumper. Iacit vulturios quatuor.
     \ Talos arripio, invoco almam meam nutricem, Herculem.
     \ Iacto basilicum, propino magnum poculum; ille ebibit;
     \ Caput deponit, condormiscit, ego ei subduco annulum:”
     \ Plaut. Curc., ii, 3, 80.


Caput IX.
Pulvis et Arma.

“Hispaniola” aliquanto longius a crepidine iacebat, proinde
lintrem nostram oportebat sub rostris tutelisque complurium
navigiorum præterire, quorum oræ[1] non raro sentiebantur
carinam nostram fricare, alias autem super capita nostra
oscillabant. Denique tamen lateratim adrepsimus, nosque
conscendentes pronavarchus, Herus Arrow convenit ac salutavit,
fuscus veteranus cum inauribus, et strabus. Inter hunc atque
Spectabilem arcte et amice conveniri videbatur, sed cito
animadverti statum rerum Herum Trelawney inter atque navarchum
non eundem esse.

Aspectu etenim iste vir asper esse videbatur, et cunctis in navi
rebus irasci, qui et causam non dubitavit confestim declarare,
namque vix in canabam descenderamus, quum nauta nos confestim
sequebatur:

“Navarchus Smollett, mi Here,” Spectabilem affatus, inquit, “te
paucis vult.”

“Ad mandata eius semper sum paratus,” respondit Spectabilis.

Navarchus prope in vestigio sui nuntii erat, statimque
ingressus, ianuam pone se clausit.

“Mi Here,” fatur navarchus, “satius duco aperte eloqui, etiam
periculo offensionis. Iter hoc non amo; manus non amo, nec
pronavarchum amo. Hoc breviter suaviterque dictum est.”

“Fortasse, Here mi, navim non amas?” quærit Spectabilis iratus,
uti videre licebat.

“De ea re nihil possum eloqui, Here, quia periculum eius non
feci,” respondit navarchus. “Apta videtur naucula; plus dicere
nequeo.”

“Fieri potest etiam, Here, ut nec tuum conductorem ames!”
prosequitur Spectabilis.

At hic Dr. Livesey intercessit.

“Siste paulisper,” inquit, “siste paulisper. Quid attinet talia
quærere, quæ tantum exasperant. Navarchus aut nimis multum, aut
nimis parum dixit; prohinc necesse duco explicationem verborum
suorum ab eo postulare. Itaque tu ais iter hoc tibi displicere.
Dic, cur?”

“Auctoratus[2] sum isti Hero,” respondit navarchus, “sub mandato
sigillato, ut vulgo dicimus, ad navigandum quo ipse vellet. Hoc
quidem valet. Verum nunc reperio quemque ante malum plus me
scire. Id æquum non existimo, num tu?”

“Minime,” respondit Livesey, “non ego.”

“Tum,” prosequitur navarchus, “nunc relatum audio, nos thesaurum
insectari — ab ipsis audio manibus meis, memineris. Thesauros
insectari lubricum est; navigationes thesaurarias nullo sub
obtutu amo; tum vero minime, quum secreto fiunt, et quum (sit
venia verbo, Here Trelawney) secretum iam psittaco enuntiatum
est.”

“Psittacone Silveriano?” quærit Spectabilis.

“Est merus dicendi modus,” refert navarchus. “Effutitum volo
dicere. E sententia mea, Heri, neutri vestrum certo constat quid
velitis; dicam tamen quid ego sentiam — navigatio idgenus vita
aut mors est cursusque accuratus.”

“Hæc omnia prorsus clara,” respondit Dr. Livesey, “nec dubito
quin vera. Nos tamen experiri non ambigimus; nec tamen sumus nos
adeo imperiti, ut tu arbitraris. Porro, tu catervam te non amare
dicis. Num hi non boni sunt nautæ?”

“Non placent mihi, Here,” respondet Navarchus Smollet. “Atque si
iam hoc quæratur, assero ius mihi competisse, proprias mihi
eligendi manus.”

“Fortasse ita decebat,” affirmat medicus. “Fortasse æquum erat
amicum meum te comite atque consultore uti; sed si offensio ulla
facta sit, mihi crede, id non consilio factum est. Nec Herus
Arrow tibi placet?”

“Non placet. Bonum nautam eum non negaverim; verum is longe
liberior cum nautis est, quam ut esse possit officialis probus.
Pronavarchum decet se sibi ipsi continere — nec cum operis ante
malum compotare!”

“Visne innuere,” clamat Spectabilis, “eum potare solitum?”

“Nolo,” refert navarchus, “nisi quod cum nautis nimius est.”

“Ergo, summa summarum, navarche?” quærit medicus. “Edissere quid
velis?”

“Igitur, statisne proposito vestro iter hoc prosequendi?”

“Ferro firmius,” respondit Spectabilis.

“Esto!” ait navarchus. “Quoniam me patienter audivistis,
disserentem quædam quæ non probo, audite me quædam plura
referentem. Pulverem atque arma in procavum hi comportant. Verum
vos locum longe aptiorem habetis sub canaba; cur non eo
comportant? — primum punctum. Deinde, vos dicimini quatuor
nautas ex propriis vestris hominibus afferre, et ut fando audio,
horum aliquos in antico camas sortituros. Quare hi non isthic,
iuxta canabam loca sortiuntur? — punctum alterum.”

“Quidquamne plus?” quærit Herus Trelawney.

“Unum ulterius,” ait navarchus. “Æquo iam plus hic garritum
est.”

“Æquo nimio plus, profecto,” probat medicus.

“Dicam vobis quid ipse audiverim,” pergit Navarchus Smollett.
“Ferunt vos mappam possidere insulæ cuiusdam; in ea mappa per
parvulas cruces locum thesauri indicari; insulam illam sitam
esse —” Hic recitat mensuras longitudinis atque latitudinis ad
amussim.

“Ego vero,” incidit Spectabilis, “nulli vivo enuntiavi!”

“Tamen omnes operæ sciunt,” refert navarchus.

“Te, Livesey, aut Hawkins, necesse est id evulgasse,” clamat
Spectabilis.

“Parum iam refert,” respondit medicus, “quis id propalaverit.”
Ego vero satis perspexi nec medicum, neque navarchum
obtestationem Spectabilis magni fecisse. Ne ego quidem,
profecto, ita enim is loquax erat; attamen hoc in casu eum verum
dixisse, nec situm insulæ quemquam enuntiasse, verum esse mihi
paret.

“Ego quidem, mei Heri,” pergit navarchus, “cuius in potestate
mappa illa sit, nescio; unum tamen stipulor, nempe, ut eadem nec
mihi, ne Hero quidem Arrow visui exhibeatur. Alioquin peterem a
vobis, ut mihi me abdicare liceret.”

“Teneo,” probat medicus. “Propositum igitur tibi est hanc rem
secreto teneri, posticam autem navim præsidio servari, propriis
amici mei operis obsideri, quorum in potestate cuncta arma
pulvisque sit. Aliis verbis, seditionem times.”

“Mi Here,” regerit Navarchus Smollett, “nullo consilio
offendendi, nego tibi ullum ius esse, mihi, quid dicere velim,
verba supponere. Nulli navarcho ius esset iter maritimum
suscipere, si idgenus propositum iure sibi suspicari liceret.
Quod ad Herum Arrow attinet, eum prorsus probum existimo; sic
alios quospiam, omnes, quoad sciam, sic esse possunt. At ego,
salutis huius navis, atque vitæ cuiusque in ea hominis tutandæ
partem mihi assumpsi, essemque illarum reus. Conscius sum hic
res geri, quæ et quomodo non deberent, iudice me. Proinde
postulo ut quædam remedia adhibeantur, aut sinite ut statum meum
vobis resignem. Præterea nihil.”

“Mi Navarche Smollett,” incipit medicus subridens, “unquamne
audisti fabulam de monte et de musculo? Cum pace tua audeo te
interpellare, quoniam tuus agendi modus illam fabulam mihi in
mentem revocat. Capillamentum paciscor meum, huc intranti tibi
plus in animo fuisse.

“Medice mi,” refert navarchus, “tu præclare calles. Huc intranti
mihi in animo fuit officio levari. Futurum minime exspectabam ut
Herus Trelawney vel verbum auscultaret.

“Nec revera auscultavissem,” reclamat Spectabilis. “Nisi enim
Livesey fautor præsto fuisset, te iam pridem in malum
amandassem. At sic, te exaudivi. Faciam ut vis; sed tanto
minoris te faciam.”

“Facies ut volueris, Here,” suscipit navarchus. “Me officiis
satisfacturum reperies.”

His dictis, discessit.

“Trelawney,” inquit medicus, “etsi minime exspectaveram, fateri
iam cogor, ita bene te res administrasse, ut duos dumtaxat
probos tecum viros comparasses in navim — istum hominem, et
Silver.”

“Silver, utique, si ita putas,” refert Spectabilis, “sed quod ad
hunc intolerabilem fucosum attinet, eius mores inhumanos, nauta
indignos, ac ne Anglicos quidem iudico.”

“Interim,” notat medicus, “iam sciemus.”

Quum in constratum pervenimus, operæ iam inceperant arma
pulveremque promere, cantillantes suum io-ho inter laborandum,
navarcho atque Arrow interim inspectantibus.

Ordinationes novæ mihi prorsus placebant. Tota navis erat
renovata; ex eo, quod antea pars postica erat cavi præcipui, ad
puppim sex camæ[3] erant effectæ; hæc autem camarum series
angusta, tigillata fauce cum culinaria, atque cum prorea erat
iuncta ad lævum. Secundum primum propositum hæ camæ a navarcho,
Hero Arrow, Hunter, Joyce, medico, atque a Spectabili erant
occupande. Nunc vero duæ earum mihi atque Redruth obveniebant,
Herus autem Arrow atque navarchus cubilia in constrato, intra
impluvium nacti sunt, quod hoc proposito utrimque ita erant
distenta, ut fere rotundam vocari posse diceres. Locus, utique
usque erat perquam humilis, tamen ad suspendendos duos lectos
pensiles satis spatii ibi suppetebat, ita ut et pronavarchus eo
ordine delectari videretur. Imo et ipse fortasse de caterva in
dubio erat, at hæc coniectura est; nam, ut mox audies, beneficio
suæ opinionis haud diu fruebamur.

Mutandis locis camarum atque pulveris admodum eramus occupati,
quum demum unus vel duo ultimorum, Longo Ioanne eos comitante,
lintre a littore appulerunt.

Cocus pernicitate simii a latere conscendit, et quamprimum
vidisset quid gereretur, “Heus vos sodales,” inquibat, “quidnam
est hoc?”

“Mutamus locum pulveris, Ioannule,” respondit unus.

“Au, per superos,” clamitat Longus Ioannes, “si id fiat,
amittemus æstum matutinum!”

“Ex meo mandato,” ait breviter navarchus. “Mi homo, licet
descendas intro. Manus cœna egebunt.”

“Sic, mi Here,” respondit cocus; manuque ad capronas[4] sublata,
adversum suam culinam descendens, e visu evanuit.

“Bonus ille vir est, Navarche,” ait medicus.

“Verosimiliter,” respondit Navarchus Smollett. “Caute, nautæ,
caute eam rem –” monebat operas, transportantes pulverem; tum
subito me animadvertens inspectantem tormentum aurichalcinum,
nonarium, quod ad mediam navim tuleramus — “En te puerum
canabanum” me inclamat, facesse illinc! Apage te ad cocum, fac
ut ibi natineris!”[5]

Dein, ut propere discedebam audivi eum medico satis elata voce
dicentem:

“Favoratos in mea navi feram nullos.”

Mihi crede, deinceps, opinioni Spectabilis plane cœpi
adstipulari, atque navarchum ex corde odisse.

    1. Ora, -æ, est funis crassus, quo navis deligatur, aut quo
     \ una navis alteram vectat, vel trahit; remulcum, vel
     \ rymulcum, “Quam alii resolutis oris in ancoras evecti
     \ tenentur, alii, nequid teneat, ancoralia incidunt;” T.
     \ Livius, xxii, 19, 10. — “Hunc secutus M. Rufus, quæstor,
     \ navibus xii, quas præsidio onerariis navibus Curio ex
     \ Sicilia eduxerat, postquam relictam in littore navem
     \ conspexit, hanc remulco abstraxit, ipse ad Curionem cum
     \ classe redit;” C. I. Cæsar, B. C. ii, 23.
    2. Auctoror, 1, -atus sum, etiam auctoro; obstringo, obligo;
     \ “me huic hero auctoravi,” meam operam ei locavi, ipse me
     \ in suum servitium conduxit, me pretio conduxit.
    3. Cama, -æ, parvulus lectulus et humilis, præsertim eius
     \ generis, cuiusmodi in navibus usus fit.
    4. Caprona, -æ, capilli, e fronte penduli; veteres numero
     \ plurali adhibuerunt: “Capronæ dicuntur comæ, quæ ante
     \ frontem sunt quasi a capite pronæ;” Non. Marc. Perier,
     \ 22, 2. — “Iam primum, inquit, crines eius (Apollinis)
     \ præmulsis antiis, et promulsis caproneis anteventuli et
     \ propenduli;” L. Apul., Flor. Froben 559.
    5. Natinor, -ari, -atus sum, aliquid diligenter agere,
     \ satagere, contrarium eius quod est otiari.


Caput X.
Iter.

Tota ea nocte, rebus ad sua quæque loca digerendis, navis omnis
fervebat, amicique Spectabilis, sibi ad valedicendum,
prosperumque reditum postulandum, lintratim venerant, quos inter
et Herus Blandly, aliique sortis eiusdem. Nulla unquam mihi in
Admiral Benbow, fuit nox, qua vel dimidio tanti laboris obrutus
essem, et nunc iam fere confectus eram, quum paullo ante lucem
naucurius sua fistula cecinit, qua suscitati nautæ confestim ad
ergatam se contulerunt. Vel si alterum tantum fessus fuissem,
stegam non deseruissem; tam enim mihi erant cuncta nova et
insueta — concepta mandata, cata vox fistulæ, nautarum agilis ad
sua loca concursus in languido lumine lucernarum navis.

“Nunc autem Barbecue, age, præcine nobis quandam cantilenam,”
vox cuiusdam auditur.

“Veterem illam,” clamat alter.

“Eia, eia, sodales,” fatur Ioannes Longus, qui cum gralla sub
axilla adstabat, subito verbis melodiaque mihi tam notis in
aerem prorupit:

    “Quindeni viri super cistam mortui” —

Cui tum universa caterva in choro accinit:

    “Io-ho-ho lagenaque cannei!”

Ad tertium autem “ho!” vectem unisone propulerunt.

Memoria, etiam hoc excitato momento, puncto temporis me retro ad
Admiral Benbow rapuit, mihique vocem navarchi in chorum
incinentem audire videbar. Verum ancora mox in alto erat; mox ad
proram pendula aquas verritabat; mox vela ventum capere, ac
trahere, ripæ atque navigia utrimque regredi cœperunt; et antea
quam ego decumbere, soporemque accire horæ, poteram,
“Hispaniola” iter suum adversum Insulam Thesaurariam aggressa
est.

Singula itineris narrare supersedeo. Iter satis prospere cessit.
Navis se aptam comprobavit, nautæ item peritos se exhibuerunt,
navarchus autem negotii sui omnino erat gnarus. Verumtamen,
priusquam cursum ad Insulam Thesaurariam usque absolveramus, res
duæ aut tres evenerunt, quas non præterire iuvabit.

Herus nimirum Arrow se etiam deteriorem præstitit, quam
navarchus suspicatus erat. Ipse enim apud suos nulla erat
auctoritate, eum quisque ad arbitrium tractabat. At ne hoc
quidem summa malorum erat; nam post unum aut duos in alto dies,
ipse in stega oculis caligantibus, genis rubentibus, lingua
balbutiente, aliisque ebrietatis indiciis comparere cœpit. De
stega semel iterumque cum dedecore iussus est decedere.
Aliquoties etiam cadens sese læsit; alias dies integros in cama
sua, iuxta impluvium iacebat; iterum alias diem unum aut duos
fere sobrium se præbebat, muneraque sua pæne probe obibat.

Nos, interim, nullo pacto explorare poteramus, unde ipse temetum
compararet. Id arcanum navis erat. Utut ei invigilabamus, in
deprehendendo nihil profecimus; quum vero coram quæsivimus,
nihil nisi risit ebrius, sobrius autem verbis disertis negabat
se quidquam præter aquam bibere solitum.

Sic vero non solum ut officialis se inutilem reddebat, moresque
suorum pervertebat, sed clarum quoque erat fore ut sese recta
enecet; itaque nemo magnopere mirabatur, neque dolebat, quum
quadam caliginosa nocte, mari turbulento ipse penitus evanuit,
nec unquam postea visus est.

“Excussus!” inquit navarchus. “Igitur, viri, curá eum in vincula
dandi liberati sumus.”

At vero nunc sine pronavarcho eramus; proinde utique necesse
erat aliquem provehi. Naucurius Iob Anderson omnium in navi
maxime probabilis videbatur, qui, itaque, veteri titulo retento,
munere pronavarchi etiam fungebatur. Herus Trelawney vitæ
nauticæ erat peritus, quæ scientia eius haud exiguo erat usui,
quod tempore faciliori, etiam ipse excubare solebat. Gubernator
autem Israel Hands nauta erat cautus, astutus ac veteranus cum
summa experientia, qui si res postularet, omni fere in re fidem
merebatur.

Longus Ioannes Silver huic valde confidebat, et sic, quoniam
nomen eius hic incidit, cocum nostræ navis, ut nautæ facere
solebant, Barbecue appello.

Hic grallam suam in navi e laqueo circum collum suspensum gerere
solebat, ut ambarum manuum liberum usum haberet. Dignum visu
erat, ut hic extrema gralla parieti applicita, singulisque navis
motibus cedens, cocturam tanta stabilitate perfecit, quam
quisque in terra firma tutus. Etiam curiosius aspectu erat quí
etiam tempestate stegam transiret. Ubi spatia latiora erant,
restim, aut duos deligatos habebat, quorum adminiculo Ioannes
Longus — cuius annuli hi vocabantur — sese e loco in locum
manibus propellebat, alias ope grallæ, alias hanc e collo
pendentem tractans, et hoc tam celeriter, quam quisquam pedibus
integris posset. Tamen aliqui nautarum, qui iam antea cum eo
navigaverant, miserebantur eius, quod ad hoc devenisset.

“Non gregarius iste est, Barbecue,” gubernator aliquando mihi
dixit. “Adolescens bene institutus fuit; et quum ita ei videtur,
ut liber loqui valet; audax autem — leo, Ioanni Longo
comparatus, nihil est! Vidi eum cum quatuor certantem, eorumque
capita conquassantem — se inermi.”

Omnis caterva reverebatur eum, quin et parebat ei. Erat ei modus
quidam proprius cum iis agendi, ac singulos singulis beneficiis
sibi obstringere callebat. Erga me officiosum se præstare
nunquam destitit; meque circa culinam semper libens videbat,
cuius munditiei nihil erat comparandum; patinæ semper extersæ
pendebant, in angulo autem psittacus suus in cavea sedebat.

“Veni modo, Hawkins,” dictitabat, “veni fabulatum cum Ioanne.
Nemo, mi fili, te ei gratior. Age, conside, audique nova. En,
Navarchum Flint — voco enim psittacum meum Navarchum Flint, de
nomine famosi piratæ — en Navarchum Flint, prædicentem prosperum
eventum nostri itineris. Nonne, Navarche?

Psittacus autem summa celeritate clamitare solebat, “Nummi
octonarii! nummi octonarii! nummi octonarii! donec mirareris
quod spiritus eum non deficeret, aut usque dum Ioannes mucinium
suum caveæ superiniiceret.

“Iam isthæc avis;” dictitabat ipse, “est fortasse ducentorum
annorum, Hawkins — plerique enim vivunt in æternum; atque siquis
plura viderit flagitia, is diabolus ipse esse debet. Ista enim
navigabat cum England — magno illo Navarcho England, pirata.
Visit ipsa Madagascar, et Malabar, item Surinam, Providentiam,
atque Portobello. Intererat ipsa expiscationi navium argento
onustarum. Illic ista verba ‘Nummi octonarii’ didicerat, nec
mirum; fuerunt enim eorum tercenta et quinquaginta millia, mi
Hawkins! Etiam intererat quum ‘Viceroy of the Indies,’ haud
procul a Goa, assultu capiebatur, ita sane interfuit; et tamen
aspectu eam meram infantem credideris. At, nonne navarche,
pulveres pyrios iam olfecisti?”

“Adsta ad divergendum[1]” vagit subinde psittacus.

“A, scitulum istud navigium, hæc avicula est,” solebat cocus
dictitare, frustulumque sacchari ei e sacculo dare, quum avis
clathra sua mordicare, ac maledicta, quæ fidem excedant
effutire.

“Heu, mi puelle,” solebat Ioannes subiungere, “picem, quin manus
inficias, tractare nequis. En exemplum misellæ, innocentis,
senis aviculæ meæ, atra evomentis maledicta, quin quid
effutiverit, sciat, nec dubites. Eodem modo malediceret, ut ita
dicam, capellano præsente. Tum Ioannes solemni modo, sibi
consueto, contrectabat suas capronas, ut hominem eum omnium
probissimum crederes.

Interea Spectabilis a Navarcho Smollett gratia usque erat
seiunctus. Nec Spectabilis id celavit; navarchum aspernabatur.
Navarchus, vicissim, nullum verbum edebat, nisi rogatus, et tum
acriter, breviter, et aride, nullo dispendio verborum. Pressus,
fatebatur se de caterva haud æque iudicasse, quod aliqui eorum
tam essent pernices quam exoptare posset, et quod omnes satis
bene se gererent. Quod ad navim attinet, eam omnino adamavit.
“Ea quidem, mi Here, una linea propius subibit ventum, quam id
quispiam ab ipsa propria uxore exspectare possit. Sed,”
subiungere solebat, “plus dicere non libet, nisi quod necdum
reversi sumus, nec ista navigatio mihi placet.”

Spectabilis ad ista se avertens, mentoque sublato, in stega
sursum deorsumque ambulare cœpit.

“Vel hilo plus cum isto,” dictitabat, “displodar.”

Interim et severiorem tempestatem experti sumus, quæ nihil nisi
virtutes “Hispaniola” comprobabat. Omnes in navi bene contenti
esse videbantur, nisi contenti fuissent, exingentissimi habendi
essent; nam ut mea fert opinio, nulli unquam comites
navigationis, sic ut isti fuerunt indulgentia emolliti, ex quo
Noah sese arcæ suæ commiserat. Dupla enim portio cannei
temperati vel minima etiam causa rata erat; diebus feriatis,
veluti si Spectabili innotuit alicuius natales esse, offæ
dispensabantur; atque in media navi semper apertum dolium stabat
malorum, ut quicunque ita vellent, sibi tollere possent.

“Nullum unquam bonum inde provenire expertus sum,” dixit
navarchus Doctori Livesey. “Corrumpe antemalinos[2] facies
diabolos. Sic ego credo.”

Bonum tamen provenit e dolio malorum, ut audies; nam si id non
adfuisset, indicio moniti non essemus, manuque proditionis
cuncti perissemus.

Istud autem hunc in modum evenit.

Ut vento adversum insulam, quo tendebamus potiremur, invasimus
etesias — apertius dicere vetor — et nunc iam eò in via eramus,
diebus noctibusque cautissimis excubiis. Ratiocinio etiam
liberalissimo hic dies erat ultimus futurus navigationis nostræ
extrorsum; aliquando ea nocte, aut summum, postero die circa
meridiem, in conspectum Insulæ Thesaurariæ venturi eramus. Ad
Meridiano Meridiem cum Occiduo tendebamus, flabra secunda a
latere nacti, mari tranquillo. “Hispaniola” constanter nutabat,
prorale suum subinde undas attingens leni aspergine. Pedes a
summo et ab imo cuncti trahebant; forti optimoque quisque erat
animo, quod nunc iam tam prope finem primæ partis temerarii
itineris nostri attigeramus.

Nunc, sole modo merso, laboribus meis cunctis peractis, mihi ad
camam meam itanti, appetentia mali subitanea, suborta est.
Recurri igitur ad stegam. Proreta[3] totus prorsum speculabatur
adversum insulam. Gubernator sibi leniter sibilans oras velorum
intuebatur, nec alius sonus percipi poterat quam aquarum, proram
lateraque navis alluentium.

Toto corpore dolio immersus, vix unum illic mali reliqui reperi;
sed ibidem in tenebris considens, sonitu aquarum, navique
nutante sive obdormivi, sive vero prope ad id eram, quum subito
aliquis gravi pondere strepituque prope me consedit. Dolium
vacillabat ut ille scapulis suis huic innitebatur, ego autem iam
prope assurgebam, quum ipse loqui cœpit. Vox erat Ioannis
Silver, ac vix vel duodena verba exceperam, iam me ne pro mundo
quidem prodidissem, quin potius illic iacebam tremens et
auscultans, actus extremo pavore simul et curiositate; nam ex
his duodenis verbis intellexi vitam omnium proborum in navi me
unico niti.

    1. Divergium, -ii, actus, aut locus divergendi, se, suum
     \ cursum, navim, equum aliquorsum — ad dextrum, ad lævum,
     \ sursum, deorsum, prorsum, retrorsum — divertendi. Hic de
     \ mandato agitur, quo nautæ parati adesse iubentur ad navim
     \ aliorsum flectendam, ad ventum, ex vento.
    2. Antemalinus, -a, -um, quod est ante malum, i. e., arborem
     \ in navi, ex qua antenna suspensæ sunt; est locus
     \ habitationis nautarum gregariorum, vulgi; antemálinus, —
     \ gregarius, plebeius. Ut ex malo, fructu, id nomen
     \ adiectivum est, nihil obstare existimo quominus et de
     \ altero “malo” adhiberi possit ac liceat.
    3. Proreta, -æ, m., nauta qui in prora excubias agit; “Si tu
     \ proreta isti navi es, ego gubernator ero;” Plaut., Rud.
     \ iv, 3,75


Caput XI.
Quid in Dolio Malorum audiverim.

“Nequaquam, non ego,” inquibat Silver. “Flint erat Navarchus;
ego, ob crus meum tigneum, stegarius. Eodem ictu ex pleno
latere, ego crus amisi, senex vero Pew sua lumina. Princeps
chirurgus is erat, qui mihi crus amputavit — collegio et cunctis
rebus absolutis recens, manans Latinitate, doctrina scatens;
postremo tamen veluti canis suspensus, et sole siccatus est ut
cæteri apud Corso Castle. Hi erant homines Robert’s nempe hi,
qui evaserunt, mutando nomina suarum navium — ‘Royal Fortune,’
et sic deinceps. Ego vero autumo, in quidcunque nomen impositum
sit, id maneat. Sic et de ‘Cassandra’ factum est, quæ nos ex
Malabar omnes salvos domum revexerat, postquam England cepisset
‘Viceroy of the Indies;’ idem de antiqua ‘Walrus,’ veteri navi
Navarchi Flint, ut ego videram sanguine rubentem, auroque usque
ad mergendum onustam.”

“A!” vox alterius audiebatur, ætate omnium in navi minimi, qui
admiratione plenus esse videbatur, “is fuit flos totius caterva,
nempe ille Flint!”

“Davis quoque omnium sententiis vir erat,” inquibat Silver.
“Absque eo nunquam navigavi; primum sub England, dein sub Flint;
hæc est summa meæ historiæ, nunc vero veluti meo proprio nomine,
ut ita dicam. Inde ab England nongenta seposui, e servitio autem
Flint duo millia. Nec hoc male sonat ab homine ante malum — tuta
cuncta, in argentaria. Modo iam non agitur de merendo,
comparcare modo nervus rei est, nec de hoc dubites. At ubi sunt
nunc cuncti homines England? Nescio. Ubinam Flintiani? Heu,
plerique in navi hac, læti si hic offam mereri possint — aliqui
eorum mendicantes antehac. Senex Pew, excœcatus, quem pudere se
decebat, quasi unus optimatum in Senatu Angliæ, mille ducentas
erogat libras annuas. Ubinam ipse nunc est? Hem, mortuus, terra
eum habet; at vero biennio ante, — ita vivam! — ipse idem pæne
fame peribat. Solebat mendicare, furari, iugulare, et tamen fame
laborabat, per Deos!”

“Ergo, revera parum hæc valent omnia,” fatur nauta iuvenis.

“Parum valent stultis; et hoc licet iures — illud perinde atque
omne aliud,” refert Silver. “Verum hoc attende: tu iuvenis es,
iuvenis, inquam, sed et vivax es ut sulphur. Vix oculos in te
inieci, iam hoc perspexi, loquarque tecum tamquam cum viro.”

Facile intelliges qui sensus animi mei fuerit, quum hunc senem
sycophantam audiebam alium iisdem verbis adulatoriis alloqui,
quibus me allocutus erat. Haud plane dubito quin, si par
fuissem, eum, trans dolium, trucidassem. Interim ipse pergebat,
me testem suæ loquela se habere minime suspicatus.

“Tene hæc de viris fortunæ. Hi vitam rudem agunt, viam patibuli
prosequuntur, sed edunt bibuntque, tamquam galli gallinacei
pugnatorii; expeditione tamen finita, iam in sacculis eorum non
asses ac libellas, sed talenta reperias. Ast maior pecuniæ pars
in temetum effunditur et in lautitias, tum ad mare reditur in
subucula. Hæc tamen non est via quam ego sequor. Ego etenim mea
cuncta recondo, partem hic, partem illic, non nimium usquam,
quod non omnino confido. Bene memineris, iam sum
quinquagenarius; redux ex ista expeditione, virum agam serio.
Etiam summum erit tempus, dices tu. A, ego profecto, interea ad
genium vixi; nihil quod cor appetivit mihi negavi, dormivi
molliter, omnique tempore, præterquam in mari, vescebar
delicate. Et quinam ego incepi? Ante malum, ut tu!”

“Verumtamen,” interpellat alter, “nonne tota reliqua pecunia iam
inaccessibilis est? Post hæc tamen Bristoliæ te visui haud
audebis offerre?”

“Quid? Quonam in loco eam putas esse?” quærit Silver derisorie.

“Bristoliæ in argentariis, aliisque locis,” sodalis respondit.

“Ita sane est,” inquit cocus; “ita erat quum e porto solveramus.
Sed per hoc tempus vetuscula mea domina eam totam habet. Iam et
Spy-Glass est vendita, conductura, consuetudo, instructio;
vetuscula autem ad me viam habet. Dicerem quidem tibi quem in
locum, quia tibi fido, nisi id apud sodales zelotypiam pareret.”

“Adeone potes tuæ vetusculæ fidere?” quærit alter.

“Viri fortunæ,” refert cocus, “inter se plerumque parum
confidunt, et hoc merito, mihi crede. Sed est mihi modus quidam,
mihi est. Siquando sodalis aliquis restim suam deserit — talis
qui me noverit, utique — is non in eodem cum sene Ioanne erit
mundo. Fuerunt nonnulli qui Pew timerent, et aliqui qui Flint
timerent; sed ipsemet Flint timebat me. Timuit ipse et fuit
superbus. Caterva Flint omnium quas mare ferebat fuit asperrima;
ipse diabolus dubitasset se cum iis mari committere. Atqui, tibi
plane edico, ego homo gloriosus minime sum, et tu expertus ipse
es quam facilis in conversando essem; sed quum stegarius eram,
agni non erat vocabulum aptum ad significandos veteranos piratas
Navarchi Flint. A, in navi senis Ioannis quid tibi expectandum
sit, scire licebit.”

“Opportune mones, iam nunc fateor,” iuvencus respondit,
“opusculum istud vix dimidio mihi gratum erat, antequam hanc
tecum, Ioannes, loquelam habui; verum nunc, en manum meam.”

“Fortem te iuvencum probavisti, iuxta et alacrem,” respondit
Silver, manum eius prehendens et quassans, ut totum dolium
nutaret, “et in præstantiorem tutelam pro viris fortunæ, oculos
meos nunquam conieci.”

Nunc demum intelligere cœpi sensum suorum verborum. “Viri
fortuna” sua lingua, manifestum erat, nihil plus nec minus
significare quam ordinarium piratam, scœnula autem quam
subauscultaveram ultimus erat actus tentaminis corrumpendæ unius
manuum probarum — ultimæ fortasse in navi. Sed quod ad hoc
attinet, mox sententiam mutavi, nam Silver lenem edidit sibilum,
tertius quis lento gressu accessit et iuxta eos consedit.

“Dick est sincerus,” fatur Silver.

“O ego probe novi Dick sincerum esse,” vox refert gubernatoris
Israelis Hands. “Ipse stultus non est, non Dick iste,” vertitque
cuneum tabaccæ in bucca ac spuit. “At huc ausculta,” pergit
ille, “hoc unum est quod scire cupio, mi Barbecue, — quousque
sic otiabimur hærebimusque quasi navis gyrovagorum? Iam Navarchi
Smollett habeo pæne satis; iam, Hercle, plus satis me vexavit!
Mihi in animo est illam diætam intrare, est, profecto. Eorum
salsamenta, vina, cæteraque ego volo habere.”

“Israel,” inquit Silver, “caput tuum non magni est pretii, nec
unquam fuit. Audire tamen, ut puto, vales; auriculæ saltem tuæ
satis sunt magna. Nunc itaque, en quod tibi dicere habeo — cama
tua erit in antico, arduam duces vitam, leniter loquéris,
sobrium te præstabis, usque dum ego verbum edidero; et huic te,
mi fili, concredere poteris.

“At, nonne, ego nec recusavi?” gannit gubernator. “Istud modo
quæro, quando? Hoc tantum est quod quæro.”

“Quando! Dii immortales! clamitat Silver. “Iam si hoc scire
velis, dicam tibi quando. Omnium postremo, quoad possum; atque
tunc erit quando. Hicce est navigator præstantissimus, Navarchus
Smollett, is regit hanc præclaram nostram navim pro nobis. Hicce
est ille Spectabilis, et ille medicus cum mappa, cæterisque
idgenus rebus — nonne ego nescio ubi insula sit. Nec tu plus,
fatere. Tum, ergo, in votis mihi est, ut Spectabilis hic, atque
medicus reperiant rem, atque, per Herculem! iuvent nos eam rem
in navim nostram convehere. Tum videbimus. Si mihi de cunctis
vobis, nebulones, quoad fidem certe constaret, darem operam ut
Navarchus Smollett ad dimidium retro itineris nos veheret,
antequam ictum ederem.”

“Quid? Omnes nos hac in navi, ut ego quidem existimabam, sumus
nautici,” obvertit iuvencus Dick.

“Sumus omnes proræcolæ, dicere vis,” irritatus regerit Silver.
“Nos quidem cursum dirigere valemus, sed quis nobis cursum
præscribet? Atque hoc est, mei amici, in quo vos, a primo ad
ultimum omnes destituti estis. Si meum valeret arbitrium, darem
operam ut Navarchus Smollett nos, minimum, in etesias reveheret:
tunc ab omni errore cursus tuti ac salvi essemus, perinde atque
a penuria aquæ. Verum qui qualesque vos sitis, novi. Iam ego cum
iis rem dirimam in insula, simulac sarcinam illam in constrato
habuerimus, et dolendum id est. Sed tute beatum nunquam æstimas,
nisi sis ebrius. Lacera mihi præcordia, ægro animo cum tui
similibus navigo!”

“Leni animum, Ioannes Longe,” fatur Israel. “Quisnam te
lacessit?”

“Eheu, quot celsas ego naves, reputa modo tecum, vidi nudis
pugionibus captas? et quot agiles iuvencos in patibulis sole
arescere?” ait Silver; et cuncta hæc ob idem propera, propera,
atque propera. Auditisne me? Haud paucas ego res in mari vidi,
vidi, inquam. Si modo tu tibi vitæ cursum præstitueres, nec
cuique vento cederes, rheda vehereris, tu nempe. At non tu is
es! Te novi. Cras habebis bucculam cannei tui, tum suspendaris.”

“Nemo nescit te, Ioannes, genus hircitallionis esse; sed et alii
sunt ita ut tu gnari navim tractandi atque gubernandi,” regerit
Israel. His tamen ioculi nunquam non grati erant. Nulli horum
ita sublimes aridique exstiterunt, quin suam partem in iocando
bono animo accepissent, ut sodales probos decet omnes.”

“Siccine?” suscipit Silver. “Ubinam illi nunc sunt? Pew erat ex
eo genere, et ipse decessit homo mendicus. Ita fuit Flint, et
ipse Savannæ ex canneo extinctus est. A, fuerunt illi caterva
delicata, certe fuerunt, verumtamen ubinam sunt?”

“At vero,” quærit Dick, “quum vero eos destituerimus, quid de
iis agemus?”

“Ecce meum hominem!” clamitat cocus admiratus. “Istud dixerim
negotium. Ecquid tu existimas? Numne exponantur ut deserti? Is
modus agendi England esset. Aut sint concidendi, tamquam mera
suilla? Id secundum mentem Flint atque Billy Bones esset.”

“Billy fuit ad idgenus rem idoneus,” fatur Israel. “‘Mortui non
mordent,’ solebat is dicere. At nunc et ipse est mortuus; iam et
ipse nunc novit initium et finem rei eius; atque si unquam
uspiam manus atrox in portum advenit, is Billy fuit.”

“Vera tu memoras,” inquit Silver, “fuit ille asper ac paratus;
sed mihi ausculta; ego homo sum facilis — proprie ille vir
ingenuus quem tu fateris; at nunc res seria est. Officium est
officium, sodales. Ego sententiæ mortis suffragor. Nolo enim ut
isti leguleii marini, modo in canaba, quum ego in Senatu fuero,
et rheda vector, insperati domum veniant, tamquam diabolus
tempore precum. Exspectate, hoc est meum consilium; sed quum
tempus venerit, esto, ruat res!”

“Ioannes,” ait gubernator, “tu profecto vir es!”

“Ita certe dices, Israel, quum id videris,” inquit Silver. “Unum
tantum mihi postulo — postulo mihi Trelawney. Vitulinum eius
caput istis meis manibus de trunco eius divellam. Dick!”
subiungit sermonem rumpendo, “fac subsilias velut dulcis
puellus, afferque mihi malum, ut gulam meam quodammodo
humectem.”

Fingere potes terrorem, qui me incessit! Exsilivissem et
aufugissem, si vires mihi suppetivissent; sed artus mei, et cor
me fefellerunt. Audivi Dick surgere, tum aliquis eum sistere
videbatur, atque vox Hands exclamabat:

“O, fac mitte id! Noli de ea sentina sugere, Ioannes. Iube
potius quid cannei inter nos circuire.”

“Dick,” fatur Silver, “tibi fidem habeo. Scito me illi doliolo
mensura cavere. Illic est clavis; lagenulam complebis et huc
afferes.”

Exsanguis præ terrore ut eram, facere non poteram quin cogitarem
hunc fuisse modum quo Herus Arrow temeto illo potitus esset,
quod eum perdidisset.

Dick brevi tantum abfuit, interim tamen Israel recta in aures
coci sermocinari perrexit. Vix unum aut alterum verbum excipere
potui, inde tamen gravia percepi nova; nam præter alia
fragmenta, quæ eodem pertinebant, sequens sententia integra
excipi poterat: “Ne unus quidem omnium se adiunget.” Unde palam
erat aliquos nautas in officio usque permansisse.

Postquam Dick redivit, unus horum trium post alterum sumpsit
lagenulam ac bibit — unus “Pro fortuna;” alter “In senem Flint;”
Silver autem ipse fere cantilans dicebat, “En, in ipsosmet nos,
sustinete sub vento, dabitur præmium, futatimque pulmentum.”

Tum subito lumen quoddam in me in dolio incidit, ac prospectans,
reperi lunam illuxisse, atque medium supparum inargentasse,
sinumque dolonis albicare, ac fere eodem tempore vox proretæ
audiebatur proclamare, “Euoe, terra!”


Caput XII.
Consilium Bellicum.

Ingens inde pedum tumultus trans stegam oriebatur. Clare
audiebam nautas e canaba et ex propodio sursum ruentes, ac
subito e dolio prosiliens, tectus prævelio, puppim versus
præceps ferebar, et in aperta stega ad assequendos Hunter
Doctoremque Livesey, tempori emersi ad podium.

Illic iam omnes erant congregati. Fere eodem tempore cum luna
emergente stratum nebulæ se levabat. E longinquo ad occiduo
meridiem a nobis duos colliculos conspiciebamus circiter binis
milliaribus inter se dissitos, et pone unum eorum tertium,
altiorem, cuius vertex usque nebulis erat obsessus. Singuli
horum trium speciem conicam acrem referebant.

Tantum vel iam in somnio vidi, quod e horribili pavore pauca
minuta ante comperto necdum me omnino recepi. Tum vocem Navarchi
Smollett mandata edentem percepi. “Hispaniola” una vel duabus
lineis arctius sub ventum flectebatur, et nunc iam cursum
tenebat, quo insulam ab oriente arctius præterveheretur.

“Nunc vero, nautæ,” alloquitur eos navarchus, postquam cuncta
destinata erant, “quisquamne vestrum terram ante nos unquam
vidit?”

“Ego vidi, mi Here,” respondit Silver. “Adaquavi illic cocus cum
navi mercatoria.”

“Pulvinarium, ni fallor, a meridie est, pone pusillam insulam?”
quærit navarchus.

“Sic, mi Here; Insulam Sceleti vocitant. Olim piratis erat
summum perfugium, atque nauta qui nobiscum erat, cuncta nomina
loci singularia noverat. Collis ille ad Aquilonem, Foremast Hill
vocant; ibi sunt tres colles in ordine, Austrum versus vergentes
— anterior, summus, medius, mi Here. Sed ille summus — scilicet
ille magnus, cum nebula in vertice — vulgo Spy-Glass vocant, ab
excubiis, quas tenebant, dum sub ancoris navi purganda erant
occupati, ibi enim solebant naves suas purgare, cum bona tua
venia.”

“Habeo hic mappam,” ait Navarchus Smollett, “Vide sis utrum idem
sit locus.”

Oculi Ioannis Longi in recessu capitis sui, ut mappam accepit,
flagrabant; sed e novo chartæ aspectu sciebam futurum ut
exspectatio eum deceptura esset. Hæc enim non fuit mappa quam in
cista Billy Bones inveneramus, sed imitamentum eius in omnibus
accuratissimum — nominibus, altitudinibus, mensura profunditatis
— unica re dempta, rubris crucibus ac notis. Quamcunque se
deceptum senserit, Silver animo satis firmo erat, ne id
proderet.

“Est, mi Here;” ipse respondit, “ille idem locus iste est,
profecto; scitissime autem est delineatus. Valde miror, quisnam
hoc fecerit. Piratæ, ut opinor, nimis fuerunt ignari. En, hicce
est: ‘pulvinarium Navarchi Kidd’ — ipsum nomen quo socius meus
nauta appellavit. Isthinc, a meridie, aquilonem versus, secundum
littora occidua aquæ tractu vehementiori feruntur. Recte
statuisti, mi Here,” subiicit ille, “quod ventum subivisti, ac
sub mansisti. Enimvero, si propositum tibi est hic intrare,
navimque subvertere, nullo in loco sunt aquæ ad id aptiores quam
isthic.”

“Habeo tibi gratiam, mi homo,” respondit Navarchus Smollett.
“Mox post tuam opem expetam. Interim abeas, licet.”

Oppido mirabar frigidam Ioannis constantiam, qua suam insulæ
notitiam prodiderat; fateor etiam aliquo metu me affectum
fuisse, quum eum adversum me venire videbam. Ipse, utique,
nesciebat me testem auritum suæ consultationis fuisse in dolio,
et iam nunc tanto horrore suæ atrocitatis, indolis bilinguis,
potestatisque eram correptus, ut quum manum humero meo
imponeret, invitus contremiscerem.

“En,” me affatur, “tibi suavissimum locum, istam insulam — locus
amanus iuvenculis ad descendendum. Futurum iam est ut hic tute
laves, conscendas arbores, et capellas venéris; tum et in illos
ascendes colles tu ipse, instar capellarum. Eia, hoc efficit ut
ipse iuvenescam. Vel ipsum ligneum crus prope obliturus eram.
Iucundum est iuvenem esse, habereque digitos pedum decem, nec ea
de re dubites. Siquando pusillum iter exploratorium tibi
libuerit suscipere, roga modo senem Ioannem, iam ipse tibi
viaticum, ad tecum ferendum, componet.”

Ac postquam me in humero amicissime compalpavisset, claudicando
prorsum discessit, introrsumque descendit.

Navarchus Smollett, Spectabilis, atque Doctor Livesey in stega
pone malum inter se colloquebantur; et utcunque sollicitus eram
iis historiam meam narrare, interpellare eos mihi fas non erat
publice. Dum varia consilia mecum volvitabam, quid potissimum
causæ prætexerem, probabilis, Doctor Livesey me compellavit et
ad se accersivit. Casu quodam fumam suam in imo reliquit, et
quum absque tabacca se vel existere non posse existimaret, me ad
proferendam misit; simul tamen ac satis prope ad eum fuissem,
meque cum eo sine testibus agere posse sensissem, protinus ad
hæc verba erupi: “Mi medice, sine ut tecum loquar. Fac ut
navarchus atque Spectabilis in diætam conveniant, tum
comminiscere causam ob quam me accersas. Nova habeo terribilia.”

Vultus medici pauxillum mutabatur, sed vel momento post sui
compos factus est.

“Gratiam tibi habeo, Iacobelle,” respondit voce satis elata, “id
solum erat quod scire cupivi,” acsi quid a me quæsivisset.

Hinc in calce conversus ad alteros duos recessit. Pauxillum hi
colloquebantur, et, quamquam nullus eorum se consternatum
prodebat, nec voce elatiori sonum edebat, ne sibilabat quidem,
tamen palam erat Doctorem Livesey meum propositum iis nuntiasse;
proximum enim quod audivi erat mandatum navarchi Iobo Anderson,
qui signo per fistulam dato, omnes manus in stegam evocavit.

“Ephebi,” alloquitur nautas Navarchus Smollett, “aliquid quod
vobis dicam habeo. Ista terra, quæ nobis sub oculis sita est, is
locus est, quo navigavimus. Herus Trelawney, quum vir esset
munificus, ut omnes novimus, modo paucis verbis a me
sciscitabatur, quibus respondere poteram omnes et singulos
vestrum hac in navi, supra et infra, officio satisfecisse, et
hoc eum in modum, quo melius a nullis unquam expeto, quapropter
ego, ille atque medicus descendemus subter in diætam, ut pro
vestra salute bonaque fortuna propinemus, vobis autem canneus
offeretur, ut pro nostra salute bonaque fortuna pocillum
hauriatis. Dicam vobis quid ego hac de re sentiam: existimo
actum esse generosum. Si vero et vos idem mecum sentitis, viro
ingenuo, more nautico, ter acclamabitis.”

Acclamatio, utique, facta est — per se enim hoc sequebatur; sed
tam sonore id factum est, tam plene tamque ex corde, ut vix mihi
ipsi credere possem hos eosdem vitæ nostræ insidiari.

“Alterum Navarcho Smollett acclamemus,” hortabatur Ioannes
Longus, postquam prima acclamatio evanuerat.

Hæc quoque plena voluntate edita est.

Post acclamationen finitam tres viri in interiora descendebant,
et haud multo post in stegam nuntiatum est Iacobellum Hawkins in
diæta desiderari.

Eo quum veneram, tres viros ad mensam discumbentes reperi, in
mensa autem lagenam vini Hispanici, et aliquantum uvæ passæ iis
antepositum, dum medicus, capillamento in gremio seposito
fumabat, quod sciebam indicium esse animi turbati. Fenestra
postica aperta erat, quod nox valde calebat, et luna in sulcata
pone navim aqua resplendescere videri poterat.

“Itaque, mi Hawkins,” me hortatur Spectabilis, “aliquid tu habes
dicere. Eloquere!”

Narrare itaque cœpi ut iussus eram, ac tam breviter et succincte
retuli loquelas Ioannis Silver, quam poteram. Nullus eorum me
interpellavit donec ad finem perveni, nec quisquam eorum vel se
movit quidem, sed oculos in vultum meum defixos tenebant ab
initio ad finem usque.

“Iacobelle,” mandat Doctor Livesey, “cape sedem.”

Me igitur iuxta se ad mensam considere iusserunt, pocillum meum
vino compleverunt, manus uvis passis onerarunt, omnesque tres,
unus post alterum capitis proclinatione mihi propinaverunt,
salutem apprecati, servitiaque sua mihi polliciti propter meam
animi fortitudinem, bonamque fortunam.

“Proinde, mi Navarche,” fatur Spectabilis, “tu recte iudicasti,
ego autem perperam. Me asinum fuisse fateor, tuaque mandata
exspecto.”

“Non magis asinum tute præstitisti quam ego, mi Here,” refert
navarchus. “Nunquam enim ego nautas rebelles audivi aut vidi,
quin indicia suæ rebellionis prodidissent, quæ neminem sanum,
qui oculis polleret, decipere possent, sibique secundum id
cavere. Sed caterva hæc,” subiungit, “me prorsus superat.”

“Navarche,” interpellat medicus, “bona tua venia dixerim, is
Silver est. Homo perquam singularis.”

“Quin et gratiorem aspectum is præberet ex antenna oscillans, mi
Here,” refert navarchus. “At hic sermo tantum est; ad nihilum
nos ducit. Tria aut quatuor hic notanda animadverto, quæ cum
venia Heri Trelawney singillatim memorabo.

“Tu, mi Here, es navarchus. Tuum est præcipere,” fatur Trelawney
cum magnificentia.

“Notandum primum,” incipit Navarchus Smollett. “Iter nobis
prosequendum est, quia reverti non licet. Si enim mandatum
ederem ad revertendum, isti sine mora rebellarent. Notandum
alterum, otium nobis suppetit — eousque saltem dum thesaurus
reperiatur. Notandum tertium, sunt aliquot manus fidæ. Ergo, mi
Here, serius aut citius ad luctam venietur; unum itaque habeo
quod proponam, anticipemus tempus, die quodam propitio, quum
isti minime exspectant, in luctam descendamus. Nonne, mi Here
Trelawney, licebit nobis, ut spero, saltem tuos famulos
domesticos in numero fidorum habere?”

“Uti ipsum me,” confirmat Spectabilis.

“Tres nobiscum,” numerat navarchus, “efficiunt septem, et
nostrum Hawkins adnumerando. Quid nunc de fidis manibus?”

“Verosimillime censebis etiam homines proprios Heri Trelawney,”
inquit medicus, “quos ipse sibi selegerat, priusquam Ioanni
Silver occurrisset.”

“Quin,” refert Spectabilis, “Hands unus fuit ex meis.”

“Equidem existimabam Hands me fidere posse,” fatur navarchus.

“Quid, quod hi omnes sunt etiam Angli,” interpellat Spectabilis.
“Mi Here, ipsam navim displosam cernere a cordis mei sententia
non esset alienum.”

“Eheu, viri,” ait navarchus, “optimum quod suadere possim, parum
est. Cœptui ac proposito stare, atque diligenter vigilare,
optimum reor. Hoc autem operosum est, satis scio. Satius esset
protinus confligere. At fieri nihil poterit, donec qui nobis
fidi sint, experiamur. Acquiescamus igitur tempusque nostrum
opperiamur; hoc censeo.”

“Iacobellus noster,” ait medicus, plus nobis prodesse poterit
quam quiscunque alius. Nautæ nostri non diffidunt ei, et
Iacobellus, insuper, etiam ephebus est rerum observator.”

“Hawkins mi, fiduciam tui habeo ingentem,” subiunxit
Spectabilis.

Haud parum sum exacerbatus, quod me prorsus impotem sensi; et
tamen, casu quodam fortuito et curioso, salus omnium per me
venit. Interea, quot cunque verba serturi essemus, ex omnibus
sex et viginti nonnisi septem eramus, quibus fiduciam habere
nobis licebat, et ex his septem unus puer erat, ita ut adulti ex
nostra parte sex tantum essent, adversum novemdecim eorum.


Pars tertia
Mea Discrimina in Arido

Caput XIII.
Quí ego in Arido Discrimina mea orsus sim.

Aspectus littorum insulæ, quum postero mane in stegam veneram,
omnino mutatus erat. Quamvis flabra iam penitus cessaverint,
haud exiguum iter nocte emensi sumus, et nunc malacia detenti,
circiter dimidium milliarium ad orientem cum austro a plano ac
demisso littore orientali hærebamus. Solum insula arboretum
cineracei fere coloris ex magna parte operiebat. Color quidem
iste perpetuus passim ruptus erat in locis depressioribus per
strata fulvæ arenæ, perinde atque celsioribus arboribus plurimis
e specie pinuum — quæ alias arbores altitudine superabant —
nonnullæ solitariæ, aliæ gregatim; coloratio tamen totius erat
uniusmodi atque lugubris. Colles acribus lineamentis in sublime
procurrebant supra virorem plantarum in nudos scopulos rupium.
Cuncti eorum formas curiosas ferebant, Spy-Glass autem, quod
cætera culmina tercentenis aut quadringenis pedibus celsitudine
totius insulæ superabat, erat etiam per figuram suam maxime
curiosum omnium, quippe quod fere undique præceps exsurgebat,
fere ad instar columnæ, cui statua erat superimponenda.

Interim “Hispaniola” æstu oceani violenter volutabatur. Antennæ
fere trochleas effregerunt, clavus huc et illuc trusitabatur,
totaque navis vacillans, tamquam fabrica stridebat et gemebat.
Ego interim cancellis posticis firmiter innitebar, atque mundus
ante oculos meos vertigine gyrabat; nam quamvis satis aptus
essem nauta quum in itinere versaremur, hic modus uno loco
hærendi, lagenæque instar volutari, res mihi erat prorsus
ignota, nec sine impetu nauseæ, præsertim mane, ieiunus,
sustinere poteram.

Hæc fortasse in causa fuit — fortasse aspectus insulæ, cum
arboretis suis cineraceis tristibusque, cum feris scopulis,
atque venilibus undis, quas in littoribus præruptis tonare, ac
spumantes confligere, videre et audire poteramus — quamquam sol
splendebat calebatque, atque aves littorales vivaci stridore
piscabantur, aut circa nos volitabant, facile cuipiam videri
poterat quemque post tam diuturnam navigationem in terram
descendere gratum esse futurum, at mihi aspectu insulae cor
defecit, et ab hoc temporis puncto, vel de Insula Thesauraria
cogitare in exosis habui.

Labores dimidii diei, nobis ingrati, nos exspectabant, quod
nulla indicia venti videbantur, nam lintres promendæ erant et
remiges adhibendi, navis autem ternis aut quaternis milliaribus
circa angulum insulæ hæserat, remulcaque vectanda erat per
angustum fretum in portum pone Insulam Sceleti. Ego me sponte
mea pro una lintrium obtuli, quod nihil mei negotii erat. Æstus
pæne ferri nequibat, atque nautæ labori suo save obmurmurabant.
Lintri meæ Anderson præfuit, ipse autem loco disciplinam inter
nautes sustinendi, non minus quam cæteri obganniebat.

“At,” inquit ille cum maledicto, “hoc non in æternum sic erit.”

Istud ego sinistrum indicium iudicavi; nam usque in eum diem
quisque nautarum munia sua solerter et bono animo obibat; sed
vel ipse conspectus insulæ frænum disciplinæ relaxavit.

Ioannes Longus per totum iter ad latus guberni adstabat,
navimque regere iuvabat. Aditus illi tam erat cognitus quam
palmus manus suæ; et quamquam nauta catapirator continuo plus
aquæ indicabant quam mappa significabat, Ioannes nulli unquam
dubio locum cessit.

“Refluxus iste nimium quam rodens est,” fatur ille, “et alveus
hic, ut verbo utar vulgari, quasi pala est effossus.”

Eo ipso loco constitimus ubi in mappa locus ancoræ indicatur,
circiter una tertia milliarii ab utrolibet littore, a solido
nempe insulæ, atque ab Insula Sceleti. Fundus erat ex integro
sabulosus. Sonitus ancoræ nostræ in aquam iactæ, totum fere
gregem avium suscitavit, quæ exterritæ, strepentes et
conclamantes nemora circumvolitarunt; sed vix uno minuto post
iterum resederunt, iterumque silentium factum est.

Locus cæterum undique terra continebatur arbores ad margines
usque aquæ tempore æstus, vegebant, littoribus plerumque planis,
vertices autem collium longioribus intervallis in circuitu, unus
hic, alter illic eminebat, in speciem amphitheatri. Duo rivuli,
vel rectius paludes, se in hoc stagnum, ut vocaveris,
effundebant; frondes vero his in partibus littoris venenoso
quodam virore splendebant. Ex navi nulla vestigia domus, sive
valli, conspici poterant, quod sub tegmine arborum latebat; ac
nisi e mappa in impluvio cognitum esset, nos eramus primi, qui
ancoram illic iecissent, ex quo insula se ex mari emersisset.

Aer omnino immotus hærebat, nec ullus sonus audiri erat, præter
boatum fluctuum, ut foris, ad dimidium milliarium, littora
rupesque verberabant. Odor quidam stagninus pulvinario
impendebat — odor foliorum lixatorum stirpiumque putrescentium.
Animadverti medicum naso halitantem, velut is, qui casu ovum
putidum gustasset.

“De thesauro nihil habeo certi,” fatur ipse, “sed capillamentum
meum paciscor hic febres vigere.”

Si mores nautarum in navi causam solicitudinis præbuerunt, nunc,
quum in stega congregati erant, iam plane minaces facti sunt. In
constrato circumiacentes loquelis mutiebant. Mandata etiam
leviora contuitu sinistro excipiebant, atque invito ac
perfunctorie perficiebant. Ipsi adeo fidi contagione affecti
esse videbantur, quoniam ne unus quidem reperiebatur qui alios
corrigere vellet. Manifestum erat seditionem nobis, tamquam
tempestatem impendere.

At nec solum nos, ex diæta, periculum præsentiebamus. Ioannes
Longus omnis erat in circumeundo manipulos nautarum iis bona
consilia impertiendo, nec quisquam hominum eum exemplo bono
superare potuisset. Bona voluntate atque civilitate ipse semet
vincebat; in cunctos undique suaviter renidebat. Siquando
mandatum edebatur, Ioannes puncto temporis in gralla sua stabat,
et omnium suavissimo more “Sic, sic, mi Here,” respondebat; et
quum nihil esset quod ageretur, unam post alteram cantilenam
incepit, quasi ad ægrum animum cæterorum celandum ac
dissimulandum.

Inter omnes mœstos eventus eius temporis pomeridiani,
funestissima erat Ioannis manifesta sollicitudo.

In diæta convenimus consultatum.

“Mi Here,” fatur navarchus, “si vel unum ulterius mandatum edere
tentavero, in nos omnis caterva irruet. En tibi totam rem. Nonne
mihi rude respondetur? Si ergo verba reddam, confestim pugiones
vibrabuntur; sin faciam, Silver animadvertet aliquid sublatere,
ac tum omni modo de nobis actum est. Proinde unus tantum hic est
cui fidere possimus.

“Et quis is est?” quærit Spectabilis.

“Silver, Here mi;” refert navarchus; “ipse enim tam avide cupit
res componere, quam ego aut tu. Iracundia hæc est subdita; ille
eos, si modo occasio ei detur, ex ea mox exarguet, atque mihi in
votis est talem ei occasionem præbere. Demus nautis quodam
postmeridiem facultatem in siccum descendendi. Si cuncti
exiverint, nos navim propugnabimus. Si nullus exiverit, nos
diætam tenebimus, ac Deus iustam causam defendat. Si denique
aliqui exiverint, memineris verba mea, Here, Silver eos tam
mites in constratum referet quam agnos.”

Sic decretum est; sclopella onerata data sunt cuique fido;
Hunter, Joyce, atque Redruth inter fidos cooptati sunt, et hi
nova minus stupentes audiverunt meliorique erant animo quam erat
exspectandum, quo facto, navarchus in stegam processit et ad
nautas verba fecit.

“Iuvenci,” inquit, “fervidissimum exegimus diem fere sumus
lassi, nec parum succussi. Excursus parumper in littus, ut
opinor, cunctis vobis gratus erit — lintres usque in aqua sunt;
sumatis, licebit, scaphas, ac tot vestrum quot voluerint,
poterunt in littus in postmeridiem excedere. Dimidia hora ante
occasum ictum edam tormenti.”

Existimo stultos hos lurcones futurum putavisse ut, quamprimum
in siccum egressi essent pedes confestim in thesauris
offenderent; nam stoliditas eos protinus reliquit, et clamorem
lætitiæ ediderunt, qui aviculas e latibulis iterum ad
circumvolandum, et circa pulvinarium strependum, exturbavit.

Navarchus multo plus sapiebat, quam ut obstet. Is momento
evanuit, ut ad agmen ordinandum Ioanni Silver occasionem
præberet; et mihi quidem videtur eum optime statuisse. Si enim
in stega mansisset, ne vel simulare quidem potuisset se rerum
statum ignorare. Hoc iam sole clarius erat. Silver erat
navarchus, præerat autem manui nautarum seditiosissimæ. Manus
fidæ — et tales inter eos exstitisse mox comperturus eram —
admodum stulti esse videbantur. Aut vero, rectius, ut opinor,
sic verus rei status erat: fides omnium nautarum, exemplo
capitis seditionis, luxa erat — nisi quod aliquorum plus,
aliorum minus; aliqui vero probi quum essent, fere omnino, nec
ulterius duci, nec impelli poterant. Unum enim atque diversum
est otiari, occultamque offensam gestare, aliud autem navim
occupare, atque nonnullos insontes trucidare.

Tandem denique egressuri coaluerunt. Sodalium sex in navi
remansuri erant, cæteri autem tredecim, inter eos et Silver, in
lintres descendere cœperunt.

Tum mihi primum ea efferata prima notio animum subiit, cui
servata nostra vita ex magna parte tribuenda est. Si enim sex
nautæ a Silver relicti sunt, certum videri debebat nostras
partes navim apprehendere, eamque tueri non posse; atque quum
sex tantum relicti essent, item, æque certum erat partes, quæ
diætam tenebant, pro præsentia mea opera non egere. Statim
itaque mihi in mentem venit in littus descendere. Igitur
extemplo descendi ex latere navis, in prora lintris conquexi, ac
fere eodem momento ipsa se dimovit.

Nemo me animadvertit præterquam primus remex a prora, qui me
affatus est, “Tune is es, Iacobelle? Demitte caput.” Sed Silver,
ex altera lintre acribus oculis speculabatur, sciscitans
clamabat utrum is ego essem; et ab eo momento, quid fecissem, me
pœnitere cœpit.

Nautæ certatim littus petebant; sed linter, qua ego vehebar,
quum et prior esset tempore, et levior, et melius ageretur,
consortem celeritate vicit, prora sua casu inter pendulas
arbores littorales irruit, quo facto, ego ramum quemdam
apprehendi, me sublevavi, et in proximo dumeto abdidi, dum
Silver, reliquaque caterva centum usque passus abfuerunt.

“Iacobelle, Iacobelle!” audivi eum clamantem.

At credideris licebit me nihil curavisse, cuncta persultans,
declinans atque conculcans prorsum rui nasum meum secutus, nec
constiti dum pedes me ferre poterant.


Caput XIV.
Primus Ictus.

Vigilantiam Ioannis Longi me fefellisse tanto mihi fuit gaudio,
ut iam lætitia cœpissem frui, atque in singulari hac terra, in
qua versabar, cum oblectamento dispicerem.

Transivi tractum terræ palustrem, salicibus, iuncis, insolitis
et exoticis arboribus palustribus plenum; iam ad oras emersi
terræ siccæ et undulantis atque arenosæ, circiter in unius
milliarii longitudinem, in qua passim pinus aliquot, et magna
copia arborum distortarum, a quercubus, ratione crescendi, haud
absimilium, vigebant, foliis tamen pallidis, instar salicum. Ex
adverso latere tractus huius campestris collium unus eminebat
cum geminis præruptis verticibus, qui in sole resplendescebant.

Nunc tandem primum explorationis gaudio fruebar. Insula incolis
carebat; socios nauticos pone me reliqui, ante me autem nihil
vivi erat, nisi feræ et alites. Inter arbores me huc et illuc
versavi. Passim plantas florigenas, mihi prorsus ignotas,
conspexi; passim angues mihi sub oculos venerunt, quorum unus ex
ora rupis caput sublevavit et in me sono sibilavit, qui murmuri
turbinis versantis erat similis. Parum suspicabar eum inimicum
esse maxime mortiferum, sonitum autem crotali illius famosissimi
esse.

Deinde ad arboretum veni longum ac spissum earum arborum in
speciem quercuum — vivarum, vel, ut postmodum didici, quæ
proprie sempervivæ appellandæ sunt — quæ deorsum, secundum
arenosa rubeta creverunt, cum frondibus curiose tortis,
spissisque foliis tegularum instar. Dumetum a summo unius tumuli
arenacei deorsum se protendebat, ac progrediendo augescens,
usque dum marginem attingeret depressionis uliginosæ, per quam
primus rivulus se percolando in pulvinarium dilabebatur. Palus
sub ardore solis vaporabat, lineamenta autem montis Spy-Glass in
exsurgente vapore tremere videbantur.

Subito in denso iunceto aliquid commoveri parebat; anas fera cum
clamore subvolavit, hanc altera sequebatur, mox totum agmen
earum regionem supra paludem nubis instar complebat gyrans ac
strepens in circuitu. Inde coniectabam illico aliquos meorum
sodalium oras paludis appropinquare. Nec opinio me fefellit; mox
enim audivi submissum sonum vocis humanæ, quæ, ut auscultare
pergebam, continuo elatior ac propior fieri cœpit.

Inde metus impensior me subito incessit, prohinc sub tegmen
proximæ quercus sempervivæ serpere statui, ibi conquexi, ac
muris instar silens auscultavi.

Alia vox responsitabat; tum iterum prima vox perrexit, quam nunc
iam agnovi ut Ioannis Silver, narrationem prosequentis, quæ ex
ore eius torrentis modo fluebat, vix semel aut iterum ab altero
rupta.. Collocutio ex sono sua admodum seria iudicanda erat, imo
et propemodum ferox; sed nullum verbum distinctum in aures meas
incidit.

Denique disceptantes pausam interponere videbantur, ac fortasse
consedisse; nam non modo propius accedere cessarunt, verum etiam
aves pacatiores fieri cœperunt, et in sua latibula in palude
residere.

Interim ego negotio meo deesse mihi videbar, quod quum tam
temerarius fuissem, ut cum istis latronibus in terram
descendissem, æquum erat ut saltem eorum consultationes
subauscultarem; clarum ac manifestum igitur officium meum esse
iudicavi ad eos proxime quam latibulum pendentium arborum
sineret, clam accedere.

Situm colloquentium satis certe declarare poteram, non solum e
regione soni, sed præsertim e modo avium exterritarum gerendi,
invasorum capitibus superinhærentium.

Itaque quadrupedatim lente sed constanter ad eos arreptavi;
denique tamen per aperturam inter frondes caput attollens,
prospectum nactus sum recta valliculam virentem versus ad oram
paludis arboribus obumbratam, ubi Longus Ioannes Silver unusque
nautarum coram colloquentes stabant.

Sol in eos toto ardore incidebat. Silver pileum suum iuxta se in
gramen deiectum habebat, amplusque vultus lævis et flavidus æstu
relucens, quasi deprecabundus ad vultum alterius erat levatus.

“Sodalis,” aiebat, “hoc inde est, quod te pulveris aurei æstimo,
pulveris inquam aurei, nec de hac re dubites! Nisi tibi picis
instar animo hæsissem, existimasne ad te commonendum me hic
futurum? Actum est — nec facere, nec mutare quidquam potes;
loquor ut collum tibi servem, atque si unus ferocium id sciret,
dic, Thomas, ubinam gentium ego essem — dic modo ubi ego essem?”

“Silver,” ait alter, — et animadverti eum non modo rubere in
vultu, sed et rauce loqui corvi instar, et etiam vox eius
tremebat, tamquam restis intenta — “Silver,” inquit, “tu senex
es, et probus aut ita saltem existimaris; etiam pecuniam habes,
qua plerique miselli nautæ carent; tu et audax es, aut ego
fallor. Fatere, reverane tibi in animo est sinere, ut te ea
turba quisquiliarum seducat? non te! Deos testes appello malle
me manum amittere, si ego officia deseram —”

Tum subito sermo eius sonitu quodam interrumpitur. Unum e fidis
repereram — hem, hoc ipso momento nuntium de altero venit. Longe
hinc in ora paludis sonus percrepuit tamquam subitus clamor
furentis, tum postea alter; denique tractior eiulatus. Rupes
Spy-Glass vel vicies sonitum reddiderunt; totus grex avium
palustrium iterum subvolavit, cœlumque volatu suo obnubilavit;
atque diu post, dum eiulatus mortis animum meum usque
opprimebat, silentium iterum recepit suum imperium, nec nisi
languidior strepitus avium residentium, atque murmur undarum
littus verberantium tranquillitatem pomeridianam turbarunt.

“Thomas eo sonitu, tamquam equus calcari, subsiliit; sed Silver
ne nictavit quidem. Stabat suo loco, grallæ leviter innixus,
sodali advigilans, tamquam coluber ad saltum paratus.

“Ioannes!” fatur nauta oblata manu.

“Tolle manum!” clamat Silver, vel ternos pedes resultans, saltem
ut mihi parebat, tanta celeritate ac pernicitate, quanta quis
gymnicus exercitatus.

“Tollam quando ita vis, Ioannes Silver,” inquit alter. “Atra ea
conscientia est, quæ te ad me timendum adigere possit. At, per
Deorum fidem, dic mihi quid illud fuerit.”

“Illud?” refert Silver subridens, sed solito cautior, cum oculis
adinstar cuspidum aciscularum e largo vultu micantibus non
aliter quam frustula vitrea. “Illud?” O, ut opinor, ille Alan
erit.”

Ad hæc nova misellus Thomas velut heros effulgebat.

“Alan!” exclamabat. “Tum requiescat anima eius tamquam veri
nautæ! Quoad vero te, Ioannes Silver, diu mihi sodalis fuisti,
sed iam sodalis non es. Si canis instar mihi moriendum sit, in
officio moriar. Nonne tu Alan occidisti? Et me occide, si potes.
Repugnabo ego.”

His dictis, fortis hic iuvencus coco recta tergum vertit, et ad
littus deorsum abire cœpit. At longe abire ei datum non est.
Etenim Ioannes, arrepto ramo propinquæ arboris, exclamavit,
prehensaque gralla, sub axilla hocque ineptum iaculum in aere
tremens recta in eum misit. Misellum Thomam hæc in medio tergo,
inter scapulas cuspide percussit. Manus suas hic protinus in
altum sustulit, graviter suspiravit, denique concidit.

Utrum graviter an leviter hic vulneratus sit, nemo unquam
comperit. Satis erat verosimile spinam dorsi eius ruptam fuisse
illico, e sono licebat iudicari. Spatium tamen illi ad se
redeundum negatum est. Silver, etiam sine crure aut gralla
tamquam simius pernix, iam proximo momento super eum erat,
suumque cultrum in imbecille illud corpus capulo tenus bis
immersit. E meo latibulo audire mihi licebat ut halitabat cultro
dum feriebat.

Quid intermori proprie significet, haud scio, probe tamen scio
brevi eo spatio temporis totum mundum ex oculis mihi evanuisse
atque in confusis nebulis circumversatum esse; Silver atque
aves, perinde atque celsus vertex collis Spy-Glass gyrabant
seque miscebant volutantes ante oculos meos, et pulsus
dissitarum campanarum vocumque humanarum e longinquo in auribus
meis resonabant.

Quum ad me rediveram, monstrum illud iam se composuit, gralla
erat sub axilla eius, pileus in capite. Ad pedes eius immobilis
iacebat Thomas in gramine; sicarius tamen eum nihili faciebat,
interea cruentum cultrum suum panicula herbarum purgans. Aliud
prorsus nihil erat mutatum, sol immitis usque urebat vaporantem
paludem celsumque montis verticem, dum ego vix mihi persuadere
poteram necem vere esse commissam, vitamque humanam paullo ante,
sub ipsis meis oculis fuisse ereptam.

Nunc vero Ioannes manum suam sacculo immersit, fistulam inde
prompsit, variis modulaminibus inflavit, quæ longe lateque per
silentia aeris resonavit, Cuius rei signum id fuerit, utique
nescivi; statim tamen metum in me suscitavit. Certum erat plures
conventuros. Facile deprehendi poteram. Hi duos ex fidis iam
interfecerunt; nonne post Thomam et Alan ego sequi poteram?

Itaque ex eo loco me continuo expedire, iterumque retro, ad
apertiorem sylvæ partem omni vi ac silentio quibus par eram
reptare cœpi. Interea salutem dari atque reddi inter veteranum
piratam suosque sodales audivi, et hic sonus perniciei alas mihi
commodare videbatur. Simul ac me e dumeto eripueram, cucurri, ut
in mea vita antea nunquam, incurius qua, dummodo a sicariis via
abduxerit; quocirca currenti mihi formido augeri et ingravescere
cœpit, donec in phrenesin aucta esset.

Enimvero quisquamne ita deperditus quam ego esse poterat? Quum
sonitus tormenti audiendus erat, quínam eram ausurus cum his
dæmonibus sanguine usque olentibus, ad lintrem intrandam
descendere? Num non primus eorum qui me conspexisset, tamquam
pullum iugularet? Nonne vel id solum, quod abfuerim indicio esse
oportebat meæ proditionis, idemque cognitionis meæ fatalis?
Actum de me est, mecum cogitabam. Vale iam “Hispaniola;” valete
medice, Spectabilis, navarcheque. Nihil iam pro me superfuit
nisi mors per famem, aut mors per seditiosorum manus.

Per totum id tempus, ut iam monui, usque currebam, immemor
omnino, quum ad radices perveni colliculi cum gemino vertice,
partemque insulæ attigi, ubi quercus sempervivæ sparsiores
crescebant, magnitudineque ac statura speciem arborum
sylvestrium referebant. His paucæ pinus interspersæ stabant,
quædam quinquagenûm, aliæ septuagenûm pedum altitudinis. Aura
quoque hic alsior ac salubrior esse sentiebatur quam infra ad
paludem.

Hic autem alius terror me rigebat, et ad sistendum cogebat corde
meo tremente.


Caput XV.
Incola Insulæ.

E Latere collis, qui hic arduus et lapidosus erat, glarea loco
deturbata, magno strepitu saltibusque inter arbores dumosque
dissiliens deorsum ruebat. Oculos ultro eo converti, vidique
aliquam figuram celeri cursu pone stirpem cuiusdam pinus se
recepisse. Quid id fuerit, homone an ursus, an vero simius,
decernere nequivi. Statura ea atra atque villosa esse videbatur;
plus scivi nihil. Terror tamen huius spectri me ad consistendum
compulit.

Nunc iam utrimque interclusus esse videbar; a tergo mihi erant
sicarii, ante me hoc ignotum monstrum. Itaque periculum cognitum
mihi statim anteponendum iudicavi ignoto. Ipse Silver iam minus
formidandus mihi parebat, quam istud terriculamentum sylvestre,
proinde me circumverti, supraque humerum sedulo respectans,
pedes navim versus retrahere cœpi.

Momento temporis figura ea iterum in conspectum venit,
longiorique circulo emenso, me prævenire tentabat. Ego, utique,
iam valde eram lassus; tamen si etiam tam fuissem alacer quam
ubi primum surrexeram, palam vidi frustra id futurum, si cum eo
animante agilitate contendissem. Id enim ab una stirpe ad
alteram pernicitate damæ persultabat more humano, binis pedibus
incedens, sed præter omne exemplum humanum mihi notum, se fere
in duplum incurvabat. Et tamen hominem eum fuisse iam nihil
dubitare poteram.

Iam mihi in mentem venit, quod olim de anthropophagis audivi.
Etiam prope in eo res erat ut pro ope clamarem. Sed quoniam
animans id homo tantum erat, quamcunque ferox, fiduciam mihi
sumpsi, in eadem vero mensura metus meus Ioannis Silver
revivescere cœpit. Silens itaque stabam, consiliaque varia mecum
volvitabam effugii; ut vero sic deliberabundus hærebam, memoria
mihi incidit mei sclopelli. Simul ac me non inermem sensi,
audacia in corde meo refoveri cœpit; prohinc corde confirmatus
cum insulano coram agere statui, propiusque ad eum viriliter
accessi.

Sub hoc tempus ipse pone aliam stirpem arboris latebat, me tamen
caute observare videbatur, nam primum atque me sibi propius
fieri animadvertit, relicto latibulo, mihi obviam fiebat. Dein
iterum hæsitare, regredi, iterum accedere, ac, tandem, summo meo
stupore et confusione in genua se proiecit, palmosque mihi
suppliciter prætendit.

Hac re obstupidus iterum substiti.

“Quisnam tu es?” quærebam ab eo.

“Ben Gunn,” respondit voce instar serræ ferruginosæ rauca et
dedextra. “Miser ego Ben Gunn sum, inquam, nec ego per hoc
triennium cum ullo Christiano collocutus sum.”

Nunc demum intellexi eum hominem album, mei similem esse,
eiusque lineamenta vultus etiam iucunda. Cutis sua, ubicunque
soli patebat, adusta erat, labia ipsa atra, oculi autem mites ex
tam fusco vultu mirum quam insoliti erant. Ex omnibus mendicis,
quos unquam vidi, aut finxi, hic fuit omnium pannosissimus. Erat
enim e centonibus ac veteramentis velorum, pannorumque
nauticorum vestitus; totum autem hoc centonarium omnigenis,
maximeque incongruis ligamentis, nodulis aurichalceis, spinulis,
laqueis stupeis continebantur. Circum lumbos baltheum fibulis
aurichalceis tritis gerebat, qui ex omni suo indumento solus
erat integer.

“Triennium!” clamo ego. “Num naufragus es?”

“Quin, sodalis mi,” respondit, “sum desertus.”

Verbum iam audivi, novique horribile genus pœnæ significare, quæ
in vita piratarum satis usitata est, quum moribus suis quemlibet
reum in littore cuiusdam desertæ ac dissitæ insulæ solum
relinquere solent, exiguo pulvere pyrio, glandulisque
attributis.

“Ita vero, desertus ante triennium,” prosequebatur, “et exinde
carne caprina, baccis atque ostreis vitam sustentavi. Quis
ubicunque sit, aio ego, sibi consulere valet. Verumtamen, mi
sodalis, cor meum pro victu Christiano flagrat. Si casu quodam
frustulum casei modo apud te habeas! Non habes? Eheu, per multas
noctes de caseo — et hoc tosto — plerumque somniavi — tum
experrectus iterum hic me reperi.”

“Si mihi unquam in navim regredi detur,” respondi ei, “caseum
orbiculatim accipies.”

Per totum id tempus materiam singilionis[1] mei palpitabat,
manus meas mulcebat, calceos lustrabat, et, universim, in
intervallis sermonis, gaudium puerile prodebat de viso homine,
sui simili. Ultimis tamen verbis meis in versutiam stupentem
sese elaboravit.

“Si tibi unquam in navim regredi detur, ais tu?” repetit mea
verba, “Euge, mi sodalis, quisnam te prohibet?”

“Non tu, probe scio,” respondi.

“Recte tu quidem mones,” clamat ille. “Nunc autem — quid est
tibi nomen?”

“Iacobellus,” respondi.

“Iacobellus, Iacobellus,” repetit satis contentus, ut parebat.
“Eho, mi Iacobelle, vitam ego duxi talem, qualem te audire
puderet. E meo quidem aspectu non crederes me matrem probam ac
piam habuisse? quærebat.

“Equidem haud adeo multum,” refero ego.

“Atqui,” ait ille, “revera habui — et ipsam valde piam. Ego
autem puer fui civilis et pius, meumque catechismum tam
celeriter recitare quibam, ut vel unum verbum ab altero non
dignoveris. Et ecce, tamen quo ventum est, mi Iacobelle, et hoc
initium cepit a taleis iactandis super benedictos cippos! Ita,
in quam ista res incepit, sed et ulterius progressa est; sic
mater mea monuit, totumque eventum prædixit, ita, sane, prædixit
mulier pia. Verumtamen Providentia Divina me huc collocavit. Hæc
ego omnia rite perpendi et excogitavi in ista deserta insula, et
iam retro, ad pietatem me converti. Iam non adeo facile me in
pytissando canneo deprehendes; digitabuli tantum, utique, ad
apprecandam bonam fortunam, primum quam potero. Bonus probusque
necessario sum futurus, et etiam viam ad id scio. — Præterea,
Iacobelle,” — circum se spectans, voceque submissa ad susurrum
fatur — “sum dives.”

Nunc iam pro certo existimabam misellum iuvencum in sua
solitudine dementatum esse, atque, ut patet, hanc animi
sententiam vultu quoque prodidisse; unum enim assertum alacriter
repetivit:

“Dives! dives! inquam. Dicam etiam tibi aliquid; te, Iacobelle,
hominem efficiam. A, Iacobelle, astro tuo natali benedices,
inquam, tu enim me invenisti!”

His dictis, quadam tristitiæ umbra vultus eius obnubilari cœpit,
manumque meam arctius premebat, atque minitantis in modum unum
digitum indicem ante oculos meos sustulit.

“Nunc, mi Iacobelle, fatere verum; illa non est navis Navarchi
Flint?” quærit a me.

Felix tunc mihi cogitatio incidit. Persuadere mihi cœpi socium
fœderis me nactum esse, prohinc, sine mora ei respondi:

“Navis non est Navarchi Flint, Flint est mortuus; sed verum tibi
fateor, ut postulas — aliquot manuum Navarchi Flint sunt in
navi, pro mala omnium nostrum fortuna.”

“Num etiam quidam — cum uno — crure?” halitat ille.

“Silver?” quæro ego.

“A, Silver!” inquit, id ei nomen fuit.

“Iste noster cocus est; est idem et primipilus.”

Ipse me usque carpo tenebat, sed hoc audito, etiam graviori
torsione me affecit.

“Si tu a Ioanne Longo missus es,” tum ait, “me nihil aliud quam
suillam esse sentio; hoc pro certo scio. Sed profare, ubi te
esse arbitraris?”

Ad edisserundum, me temporis momento apparavi, atque in
responsum totam navigationis nostræ historiam, atque quibus in
ambagibus modo versaremur, ei aperui. Narrationem meam
intentissimo animo excepit, et quum finiveram, caput mihi
compalpavit.

“Probus es ephebus, Iacobelle,” ait, “sed nonne nunc male es
implicatus? Ast pone omnem fidem in Ben Gunn — Ben Gunn his
rebus par est. Verosimilem putares nunc futurum, ut tuus
Spectabilis, si quo casu auxilium afferretur, hominem liberalem
se præberet — quum et ipse in incitis sit, ut tu ais?”

Certiorem eum feci Spectabilem virum admodum munificum esse.

“At vero, audidum,” refert Ben Gunn, “ego non indicare volebam
ut ipse mihi portam custodiendam committeret, atque synthesin
gerendam, nihil idgenus; talia non sunt meum pretium, Iacobelle.
Hoc est quod mihi in animo fuit, utrum verosimile esset futurum
ut in solidum descenderet, penderetque, verbi causa, mille
libras eiusmodi pecuniæ numeratæ, quæ utique est tamquam mea
propria?”

“Certum puto id eum acturum,” respondi ego. “Ut res modo sunt,
eius omnes nostrum pro rata participes essemus.”

“Atque revectionem domum?” subiungit vultu vafritiei pleno.

“Enimvero Spectabilis,” respondi ego, “vir vere ingenuus est.
Quin, præterea, si a cæteris liberabimur, opera tua ad navim
domum vehendam indigebimus.”

“A,” ait ille, “ita sane, indigebitis.” Quocirca admodum
allevatus videbatur.

“Nunc aliquid dicam tibi,” pergit ipse. “Tantum, et non plus,
dicam tibi. Ego in navi fui Navarchi Flint, quum ille thesaurum
defoderat; ipse et sex alii — sex fortes nautæ. Hi in insula
erant pæne totam septimanam, nos autem prope, in antiqua
‘Walrus,’ aberamus. Certo quodam die signaculum pulchre
subvolat, et ecce Flint, capite panno cæruleo obligato, omnino
solus scapha advenit. Sol modo oriebatur, quum ipse mortui
instar pallidus ad proram comparebat. Attamen ipse illic erat,
nota autem tibi, illi autem sex omnes mortui — mortui et sepulti
erant. Quí is hoc perfecisset, nemo nostrum in navi explicare
poterat. Pugna illa fuit cædes ac mors subitanea[2] ad minimum —
solius certamen contra sex. Billy Bones erat Pronavarchus;
Ioannes Longus stegarius; hi quæsiverunt ab eo ubi thesaurus
esset. ‘A,’ refert hic, ‘licebit vobis in terram descendere, si
ita velitis, et illic manere,’ inquit, ‘sed quoad navim, hæc
prosequetur cœptum comparandi, per Herculem!’ Hæc erant eius
verba.”

“Interim ego ante triennium in alia navi eram, qua aliquando in
conspectum huius insulæ veneramus. ‘Iuvenci,’ ‘hic est thesaurus
Navarchi Flint defossus; descendamus et exquiramus.’ Navarcho id
displicuit, sed propositum cunctis meis sodalibus arrisit,
proinde descenderunt. Duodenos dies exegerunt quærendo, et
quotidie me maledictis prosequebantur, donec quodam die cuncti
in navim rediverunt. ‘Quoad vero te, Beniamin Gunn,’ me
affantur, ‘en, habe tibi sclopetum, inquiunt, unam palam,
unamque dolabram. Licebit tibi hic manere, pecuniasque Navarchi
Flint pro ipso te indagare et exquirere’ dixerunt.”

“Itaque, Iacobelle, tres annos hic exegi, ac ne micam quidem
cibi Christiani ad hodiernum usque diem degustavi. At nunc,
attende sis, et ad me respice. Num ego speciem hominis ante
malum præ me fero? Nonne negabis? Idem et ego negarem.”

His dictis nictavit, manumque digitis arcte constrinxit.

“Modo ista verba tuo Spectabili memores, Iacobelle” — pergebat
ille: “Nec ille unquam fuit — hæc sunt verba aptissima. Per tres
annos ipse fuit homo huius insulæ, interdiu internox, sereno ac
pluvia; subinde cogitavit fortasse de precibus (sic tu dices),
alias, fortasse, cogitavit de sene sua matre, si quo casu usque
vivat (dices); sed per maximam partem temporis Gunn (sic tu
dices) — maximam partem sui temporis alia re occupabatur. Tum
manum eius stringes, ut ego tibi.”

Quo dicto manum mihi iterum acriter adstrinxit maxima fiducia.

“Deinde,” prosequebatur, tum eris in media re, dicesque: Gunn
homo probus est (dices tu), et ipse oppido plus fidet — oppido
plus, perpende hoc — viro ingenue nato, quam viris fortunæ,
cuiusmodi et ipse olim fuit.”

“Ohe,” respondi ego, “ne verbum quidem omnium quæ dixeras,
intellexi. Sed hæc neutrorsum faciunt; id enim quæritur, quí in
navim revertar?”

“A,” inquit ille, “hoc profecto, offendiculum est. Verum illic
est carabus[3] meus, quem ego propriis manibus feceram. Eum sub
rupe alba contineo. Si omnia nos fallerent, et ad extrema
veniretur, liceret nobis sub tenebris tentare. Au!” exclamabat,
“quid est illud?”

Namque tum ipsum,[4] quamvis e cursu solis usque hora, aut duæ,
supererant, omnis echo insulæ concitata erat, ac tonitru
tormenti reboabat.

“Pugnam inceperunt!” clamavi ego. “Me sequere.”

Itaque ego, neglectis cunctis meis terriculamentis, adversum
pulvinarium currere cœpi; homo autem desertus, in pellibus suis
caprinis prope ad latus meum levi ac facili cursu me sequebatur.

“Ad lævum, ad lævum,” monebat ille, “sodalicule Iacobelle, tene
lævum! Subter arbores tecum! Illic est ubi ego primam capram
occidi. Ad hunc locum illæ non amplius ventitant; nunc iam illa
celsa tenent montium, præ timore Beniamini Gunn. A! deinde ibi
est sepulcretum. Videsne tumulos? Subinde, quum, ut ratiocinor,
dies Solis esse potest, huc ventito precatum. Nullum quidem id
sacellum est, tamen mihi locus solemnior parebat; tum etiam
dices Beniaminum Gunn penuria manuum laborasse — nec enim
capellanus ad manum est, quin ne tantulum quidem quam Biblia,
vexillumque, dices.”

Sic loqui pergebat dum ego currebam, nec exspectato, nec accepto
ullo responso.

Post longius intervallum temporis ictum tormenti ictus acervalis
excepit sclopetorum.

Iterum aliquid moræ, postea autem, nec quadrante milliario a me,
ecce cerne, super arboretum Vexillum Anglicum vento datum
fluitabat.

    1. Singilio, -nis, m. In epistola Gallieni, in qua explicat
     \ quibus donis statuerit cum Imperatore Claudio in gratiam
     \ redire, quod hic magna ira incensus esset, quum ei
     \ relatum fuisset Gallienum vitam mollem ducere, sic
     \ legimus: — — “Misi autem ad eum —— Vestes diversas
     \ sedecim, Albam subsericam, paragaudem triuncem unam,
     \ Zanchas de nostris Parthicis paria tria, Singiliones
     \ Dalmatenses decem, &c.” Trebellius Pollio, Triginta
     \ Tyranni, Claud. circa finem. Singilionem itaque
     \ interpretor vestimentum internum (misit enim decem),
     \ infra tunicam gerendum, aut loco tunicæ, ad naturalem
     \ corporis calorem tuendum et conservandum contra subitanea
     \ frigora montium in Dalmatia.
    2. Verba sunt Liturgiæ Cœtus Romani, e precibus quae ut
     \ Litaniæ Sanctorum cognoscuntur; sunt autem verba hæc:
    
        A subitanea et improvisa morte,
            Libera nos Domine,
        A peste, fame et bello,
            Libera nos Domine.
            
    3. Cárabus, -i, ex Isidoro Hispalensi, genus scaphæ, vel
     \ lintris ex viminibus textum, corio obductum,
     \ vetustissimum navigium Phœnicum atque Celtarum, prorsus
     \ eiusmodi quod auctor describit, non tamen proprie, nec
     \ enim auctor noster id docet, sed per similitudinem, tam
     \ enim erat opus nautæ imperiti Ben Gunn inconcinnum, ac
     \ parum affabre factum.
    4. Tum ipsum, eodem ipso tempore: “id quod aliquando posset
     \ accidere, ne tum ipsum accideret, timere,” Cicero, de
     \ Oratore, i, 27, 124.


Pars quarta
Vallum

Caput XVI.
Narratio a Medico suscepta: Quemadmodum a Navi discessum sit.

Erat circiter hora prima cum dimidia — tertius tinnitus, loquela
nauticá — quum duæ lintres ab “Hispaniola” solverunt. Navarchus,
Spectabilis atque ego in diæta his de rebus consultabamus. Si
vel tantulum venti flavisset quam halitus, in sex rebelles, qui
apud nos manserunt, impetum fecissemus, sublataque ancora, mari
nos credidissemus. Sed ventus aberat; et ut imbecillitas nostra
plena esset, Hunter descendit, nuntiavitque Iacobellum Hawkins
clam ingressum lintrem, cum cæteris littus petivisse.

De Iacobello Hawkins dubitare nunquam nobis incidit; sed ob
salutem eius eramus solliciti. Quum nautæ nostri ea mente
fuissent, res in medio pendebat, utrum eum iterum visuri
essemus. Itaque procucurrimus in stegam. In commissuris navis
pix bullabat; fœtor tæterrimus loci mihi stomachum vertebat;
siquis unquam febrim ac dysenteriam odoravit, id certe in eo
horrido pulvinario fieri poterat. Sex illi furciferi in antico
sedebant mussantes sub veli umbra in littore videre poteramus
lintres deligari, et in utraque singulum nautam sedere, prope ad
os rivuli. Eorum unus sibilabat canticum “Lillibullero.”

Mora oneri erat; hinc conventum est, ut ego et Hunter, sumpta
cymba, visum descenderemus quid in arido ageretur.

Lintres ad dextrum erant deflexæ; sed ego et Hunter recta
prorsum tendebamus vallum versus, ut in mappa indicatum erat.
Duo illi, qui in lintribus ad custodiendas eas fuerant relicti,
conspectis nobis, agitari videbantur; “Lillibullero” statim
cessavit, et mihi inter se consultari parebant, quid facto opus
esset. Si Silver consultum ivissent, cuncta aliter evenire
potuissent; sed, ut puto, mandato obediverunt, itaque quiete
sedebant, et ad “Lillibullero” suum reverterunt.

Flexus lenior erat in littore, et ego ita direxi cursum ut eam
præterverterem, unde lintres mihi etiam antea quam egressi
essemus, extra visum exciderunt. Ego prosilivi, ac fere currendo
properavi, mucinium[1] sericeum sub pileo gestans gratia
refrigerii, parque sclopellorum ad iaculatum instructorum, causa
securitatis.

Vix centum passus progressus sum, quum vallum attigi.

Vallum autem hunc in modum erat; fons aquæ limpidæ pæne in summo
tumulo scaturiebat. Pæne supra tumulum, fontemque complectens,
condita erat domus trabalis, fortis, quæ, si casus postularet,
vel quadragenos homines recipere posset, et undique fenestellæ
iaculatoriæ patebant. Undique in circuitu succiso arboreto
spatium apertum ædificatores reliquerunt, quod septum erat vallo
in sex pedum altitudinem, sine ingressu aut porta, nimis solidum
quod sine arduo labore iacturaque temporis diruatur, nimisque
apertum quam quod oppugnatores tegere possit. Propugnatores his
undique dominabantur; hi, in suffugio tecti, hostes, ceu
perdices, commode stantes ferire poterant. Hi, præter
excubitorem cibumque, nulla re egebant, ac, nisi imprudentes
caperentur, locum contra legionem tueri poterant.

Ex cunctis rebus fons mihi potissimum placuit. Nam tametsi in
diæta “Hispaniola” satis aptum habebamus locum, quum abundaremus
armis et iaculariis, perinde ac victu et vinis, unum neglectum
erat — aqua. Hoc mecum volvitabam, quum subito vagitus in
articulo mortis totam insulam personabat. In rebus violentæ
mortis novitius non eram — servivi enim sub Sua Serenitate, Duce
Cumberland, ipse quoque vulneratus sum apud Fontemnovum — sed
scio pulsum meum subsilivisse et efferbuisse. “Actum de
Iacobello Hawkins est;” cogitatio mea erat prima.

Est aliquid militem veteranum fuisse, sed etiam plus est medicum
fuisse. In laboribus nostris non convenit otiari. Itaque
incunctanter statui ad littus absque mora reverti, ibique in
cymbam insilii.

Pro bona fortuna Hunter remum suum valide agebat. Aquam in
asperginem verberavimus; et sic cymba navim cito assecuta est,
quam ego protinus conscendi.

Cunctos ibi, ut erat exspectandum, commotos offendi. Spectabilis
sedebat albicans, velut linteum, incommoda meditatus ad quæ ipse
nos adduxit, misellus ille! atque unus senum prorariorum, haud
alio animo.

“Illic est unus,” ait Navarchus Smollett, nutu hunc indicans,
“novitius in suo munere. Is audito vagitu, prope intermortuus
est, mi medice. Vel si unicus tactus clavi accedat, et hic
noster erit.”

Consilia mea navarcho aperui, tum singularia inter nos
diremimus.

Senem Redruth in impluvio intra diætam proramque collocavimus
ternis aut quaternis sclopetis oneratis ei attributis, atque
pulvinis quibus se protegeret. Hunter cymbam circumtulit ad
posticum ostium, ubi ego et Joyce ad opus nos accinximus ad
eandem pulveribus, sclopetis, saccis buccellati, doliolis
suillæ, doliolo Conatici,[2] meaque cistula pretiosissimæ
medicinæ onerandam.

Interea Spectabilis atque navarchus in stega stabant, navarchus
quidem appellabat gubernatorem, utpote modo summum inter nautas.

“Here Hands,” inquit, “nos duo hic sumus cum apparatu
sclopellorum. Si ullus vestrum sex quodcunque signaculum
ediderit, morietur.”

Hæc verba eos non parum compescuerunt; ac post brevem
consultationem, omnes ad unum per anterius impluvium decurrere
cœperunt, eo consilio haud dubie, ut nos a tergo impeterent. Sed
quum Redruth conspexerunt in obruta agea se exspectantem,
protinus consilia mutabant, quum aliquis in stega caput iterum
exseruit.

“Deorsum, canis!” inclamat eum navarchus.

Atque caput iterum retractum est, nec amplius pro tempore,
quidquam audivimus, quod hi sex nautæ mollioris erant animi.

Interea nos cymbam rebus, ut sub manus venerunt, quoad consultum
duxeramus, oneravimus. Tum ego et Joyce portula postica
excessimus, littusque petivimus tam propere quam remi nos rapere
potuerunt.

Hic accessus noster secundus attentionem excubitorum in littore
satis suscitavit. “Lillibullero” iterum cessavit; atque fere
simul ut e visu nostro pone lingulam terræ exciderunt, unus
eorum in siccum exsiliit et evanuit. Fere iam in eo eram, ut,
consilio mutato, eorum lintres confringerem, veritus tamen ne
Silver cæterique ad manum adessent, et quum nimium tentarem,
totam rem perderem.

Terram eo fere loco quo antea, mox attigimus, vallumque annona
instruere perreximus. Primum iter omnes tres nostrum perfecimus
cum magna copia annonæ, quam supra vallos in septum intro
iecimus. Tum Joyce custode relicto — solum, utique, sed cum
senis sclopetis — ego et Hunter ad cymbam redivimus, eamque
iterum oneravimus. Opus sic prosecuti sumus sine intercapedine
vel ad spiritum ducendum, usque dum totum onus in tuto positum
esset, post quod duo famuli locum sibi in septo attributum
occupassent, ego autem omnibus viribus retro ad “Hispaniolam”
remigavi.

Secundam vehem cymba nos tentavisse factum audacius paret quam
revera fuit. Illi nobis numeris, utique, superiores erant, nos
illis armis præstitimus. Nullus eorum in arido munitus sclopetis
erat, proinde, priusquam intra ictum sclopelli progredi possent,
libenter existimavimus vel senos eorum nos prosternere posse.

Spectabilis me in fenestra puppis præstolabatur, omni indicio
debilitatis solutus. Ipse rudentem apprehendit, religavit, nos
vero extremo nisu cymbam penu iterum oneravimus. Penu autem e
suilla, pulvere, buccellatoque constabat, adiectis singulis
sclopetis et copidibus pro me, pro Spectabili, Redruth, atque
navarcho. Reliqua arma pulveresque in aqua duarum ulnarum cum
dimidia coniecimus, ita ut chalybem eorum in sole, infra nos, in
profundo, in sabulo et glarea iacentium facile cerneremus.

Sub hoc tempus æstus refluere, navis autem in ancora circumverti
cœpit. E regione duarum lintrium voces audiebantur longinquius
clamantium, quod quidem de sorte Joyce atque Hunter nobis animum
addidit, tamen etiam ad properandum nos monuit.

Redruth ex impluvio interim pedes retraxit, et in lintrem
desiliit, unde lintrem ad latus puppis deveximus ut quo aptior
Navarcho Smollett ad descendendum esset.

“Nunc nautæ,” ait eis, auditisne me?”

A prorario nullum responsum datum.

“Tu, Abraham Gray es, quem alloquor, tu is es, inquam.”

Usque nullum responsum.

“Gray,” pergit navarchus paullo elatiori voce, “ego hanc navim
linquo, teque navarchum tuum sequi iubeo. Cognovi te ex corde
probum virum esse, at dicere etiam audeo nullum e cunctis vobis
tam esse improbum quam quisquam simulat. En horologiolum in
manu; triginta minuta secunda ad me sequendum tibi concedo.”

Pausa intercessit.

“Veni, bone mi iuvence,” prosequitur navarchus, “noli tam diu in
ancipiti hærere. Meam vitam, vitasque horum bonorum virorum
quoque secundo periclitor.”

Subito strepitus certaminis audiebatur et ictuum sonitus,
erumpitque Abraham Gray, una gena cultro cæsa, curritque ad
navarchum ceu canis sibilo evocatus.

“Te sequar, mi Here,” ait ille.

Proximo iam momento navarchus et ille in lintrem nostram
descenderunt, quo facto lintrem impulimus, et a navi secessimus.

A navi quidem iam seiuncti eramus, sed necdum in arido, in vallo
nostro securi.

    1. Mucinium sericeum; Mucinium, -ii, ex eo quod est mucus,
     \ -i; adiect eius mucosus, -a, -um, tela, plerumque alba,
     \ quam ad emungendum et extergendum nasum in sacculo
     \ gerimus. Seres, -um, sunt gens, quam et Sinenses
     \ appellamus. Seres primi creduntur fuisse cultores
     \ bombycum, vermium, qui materiam tenuissimam ac
     \ subtilissimam texunt, quæ bombycinæ perinde ac serica,
     \ -orum, et vestes, præsertim mulierum, a Romanis
     \ appellabantur. Latini sequioris ævi ex primo adiectivo,
     \ sericus, -a, -um, quo alias res Serum designantur, uti
     \ domus, lingua, mores, ipsa gens, alterum adiectivum
     \ derivarunt, sericeus, -a, -um, prorsus ut “ligneus,”
     \ “lapideus,” et alia idgenus, quo nihil aliud nisi
     \ materiam ipsam vestium intelligant.
    2. Conaticus, -a, -um, nomen adiectivum ex nomine proprio
     \ urbis Conatum -i, corruptum in conacum, et conacium, unde
     \ “cognacium,” ac demum in formam hodiernam Cognac, urbs in
     \ Francia, ubi vinum, aut fæces eius, hodiedum destillant,
     \ atque spiritum inde obtentum, eo nomine appellant.


Caput XVII.
Medicus Narrationem prosequitur: Ultimum iter Cymbæ.

Iter istud quintum a superioribus prorsus fuit diversum. Primum
quod minutula illa naucula, fere patellam dixerim, iusto plus
erat onerata. Adulti quinque, quorum tres — Trelawney, Redruth,
atque navarchus — senûm pedum proceriores, iam plus appendebant,
quam quod ex proposito nauculæ licebat complecti. Adde insuper
pulverem, suillam, canistrumque panis. Labra a puppi iam aquam
sorbitabant. Aliquantulum aquæ iam etiam gestabamus, unde meæ
braccæ, perinde ac laciniæ tunicæ meæ plane madebant, priusquam
vel centum ulnas progressi essemus.

Navarchus libramentum nauculæ æquare iussit, et sic effecimus ut
ea magis ad libellam iaceret. Nihilo tamen secius vel spirare
timebamus.

Alterum; refluxus maris iam incepit — fluentum bullulans occasum
versus ruebat per angusta, tum ad meridiem, et adversum mare,
deorsum fretum, per quod mane ingressi eramus. Ipsæ adeo undulæ
periculum nauculæ nostræ præoneratæ minabantur; peius tamen
etiam erat quod nos a vero nostro fine et cursu divertebamur,
abacti a loco nostri descensus pone promontorium. Si ad
arbitrium fluenti rapi passi essemus, terram iuxta lintres
attigissemus, ubi piratæ quolibet momento comparare poterant.

“Proram eius vallum versus tenere non valeo,” significabam
navarcho. Ego enim gubernabam, dum ipse atque Redruth, duo
novitii, remos agebant. “Æstus eam deorsum rapit. Possetisne
validius pellere?”

“Non quin cymbam hauriamus,” respondit ille. “Sustineas, oportet
— sustine, velim, donec te prævalere sentias.”

Tentavi, sed tentando comperi nos æstu occasum versus rapi,
donec proram eius recta ad ortum vertissem, sive fere recto
angulo adversum viam, qua nos ire oporteret.

“Hoc modo,” monebam ego, “littus nunquam assequemur.”

“Si hic unicus est cursus quem prosequi valemus, prosequamur
æque,” refert navarchus. “Cursum nos contra fluxum sustinere
necesse est. Intelliges enim,” pergit ille, “nam si vento
cedentes ultra locum descensionis feremur, difficile dictu est,
ubi littore potiemur, ne impetum lintrium memorem, quum tamen
cursu, quem tenemus, æstum mox temperari necesse est, quod si
fiat, secundum littus facile retro serpemus.”

“Fluxus, mi Here, iam lenior est,” interpellat Gray, qui in
anteremigio sedebat; “iam et paucillum lentescere tibi licebit.”

“Gratias, mi homo,” respondi illi, acsi nihil evenisset; quod
interim cuncti nos ad eum inter nostros numerandum adducti
sumus.

“En tormentum!” ait ille.

“De ea re iam et ego cogitavi,” inquam quod certum putabam eum
de oppugnando vallo cogitare. “Tormentum in littus evehere illi
nunquam valebunt, et, si valerent, id per dumeta baiulare
nunquam poterunt.”

“Respice modo a puppi, medice,” fatur navarchus.

Interim nos longi novenarii penitus obliti sumus; et ecce, modo
illi sceliones quinque, summo nostro terrore, eodem
occupabantur, solventes eius singillionem, ut vocabant crassam
eius tegetem picatam, qua obvolutum in navi vehebatur. Nec hoc
tantum, sed subito mihi incidit globos pulveremque tormenti a
nobis relictos in navi esse, quibus malefactores hi uno ictu
securis potiri possent.

“Israel fuit tormentarius Navarchi Flint,” advertit Gray rauce.

Omnia ausuri proram recta ad terram fleximus. Nunc iam e fluxu
adeo excessimus ut gubernationem cum necessario leni remigatione
concordem servaremus, unde mihi licebat æquum cursum adversum
metam servare. Alterum tamen præsenti situ nostro periculum
incurrimus, quandoquidem loco puppis, integrum latus
“Hispaniolæ” velut scopum, tam planum quam ostium horrei,
adverteramus.

Interim non audire modo, verum et videre mihi licebat, quum ille
bibulus, furcifer, Israel Hands, globum ferreum in stega
volvitabat.

“Quisnam vestrum est iaculator optimus?” quærit navarchus.

“Herus Trelawney omnium longe peritissimus,” respondi ego.

“Mi Here Trelawney,” fatur navarchus, “velis, amabo, unum eorum
carpere? Hands, si fieri possit.”

Trelawney ferri instar erat frigidus. Aspectabat incensorium[1]
sui sclopeti.

“Caute sis sclopetum tractes,” monet navarchus, “ne cymbam
evertas. Cunctæ manus ad æquilibrandam navim, dum is
iaculabitur, adiuvent.”

Spectabilis itaque sclopetum attolit, nos remos sistimus, ab eo
in adversam partem inclinamus ad æquilibrandum, ac tam feliciter
rem egimus, ut ne guttam quidem hausissemus.

Per hoc tempus illi tormentum in sua vertebra circumegerunt, dum
Hands cum pavicula in manu iuxta orificium adstans, ob hanc
causam maxime erat in propatulo. Verumtamen fortuna nobis non
favit; etenim simul ut Trelawney iaculabatur, ille declinabat,
glans autem sibilans supra caput eius prætervolavit, atque unus
e cæteris quatuor cecidit.

Eiulatus quem is edebat, non tantum clamorem sociorum in navi
suscitavit, sed etiam a littore reverberabatur, quo cum oculos
vertissem, vidi cæteros piratas ex arboreto emergere et
conglobari, atque unumquemque eorum in locum suum in lintribus
recurrere.

“Hic veniunt lintres,” clamavi ego.

“Tum cedamus,” respondit navarchus. Nunc iam nihil curandum si
eam everterimus. Si littore potiri nequiverimus, actum de nobis
est.”

“Una tantum lintrium fert nautas,” notavi ego, “caterva alterius
ut mea fert opinio, in sicco circuit ad nos intercludendos.”

“Admodum erit eis currendum,” refert navarchus. “Nautula, ut
scis, in arido parum potest. Non hos ego vereor; ictus globi me
angit. Globi illi ludicri! Vix ancillula matronæ iis falleretur.
Velis nos commonere Spectabilis, quum ignitabulum videris, et
nos remos sistemus.”

Interea nos satis celeriter progrediebamur, pro naucula adeo
onerata, et id efficiendo perexiguam aquam ceperamus. Iam ad
metam prope eramus. Tricenis aut quadragenis ductibus licebat
nobis siccum assequi; enimvero refluxus iam nudavit angustam
syrtem sub arboribus dense imminentibus. Linter iam timenda non
erat; exigua lingua terræ hanc iam a conspectu texit. Refluxus
qui paullo ante fatali fere modo nos demorabatur, iam et
compensabat nos, adversarios demorando. Unum tantum periculum
nobis usque impendebat, tormentum.

“Si audendum putarem,” ait navarchus, “alterum eorum decuterem.”

Satis interim clarum erat eos nulla re in iaculando retardari
velle. Et hoc adeo, ut ne levando quidem socio cæso operam
darent, qui quidem mortuus non erat, et licebat mihi videre, ut
e medio repere tentabat.

“Paratus!” clamat Spectabilis.

“Siste!” subito reclamat navarchus veluti echo.

Ille, atque Redruth tanto nisu reclinarunt, ut puppis nauculae
tota mergeretur. Eodem puncto temporis et fragor iactus
intonuit. Atque hic fuit primus sonus quem Iacobellus
perceperat, quod sonitus iactus Spectabilis ad aures eius non
pervenit. Quo globus tormenti prætervolaverit, nulli clare
constabat; ut tamen mihi videtur, necesse est eum supra capita
nostra præterlapsum esse, et verosimile est ventum eius ex
aliqua parte causam ad nostrum infortunium attulisse.

Cæterum naucula a puppi leniter subsedit in aqua ternûm pedum,
me et navarcho, e regione invicem stantibus, relictis. Cæteri
præcipites mersi sunt, sed mox madentes ac bullantes emerserunt.

Adhuc nihil gravioris incommodi tulimus. Vitæ nulla iactura
contigit, et ex aqua salvi et incolumes evasimus. Verumtamen
suppetiæ nostræ cuncta pessum iverunt, et ut nihil infortunio
nostro deesset, e quinque sclopetis duo tantum usui apta relicta
sunt. Ego meum, instincto quodam e gremio eripui, atque supra
caput levatum servavi. Navarchus vero suum in collo e fascia
gerebat, ut sapientem decebat, incensorio sursum verso. Reliqua
tria cum naucula mersa sunt. Ad hæc accedebat, quod voces ad nos
ex arboreto secundum oram appropinquantes percepimus; unde non
modo periculum imminebat interclusionis a vallo in isto statu
nostræ inopiæ, verum etiam timor ante nos, utrum Hunter atque
Joyce, si vel a senis illorum in se impetus fieret, satis
consilio atque fortitudine ad resistendum possent. Utique
scivimus Hunter esse firmum; de Joyce licebat dubitare — homo
iucundus, civilis, more caculæ, ad tergendas et everrendas
vestes, sed moribus militaribus non omnino videbatur esse
præditus.

Has res nobiscum volvitantibus, celerrime quam poteramus, sursum
littus vasimus, chara nostra naucula, magna cum parte nostri
pulveris commeatusque pone nos relictis.

    1. Incensorium, -ii, voco genus papillæ in antiquo genere
     \ sclopetorum, quæ ab extremitate canalis eius eminet
     \ tenuissima, quæ in medio perforata est. Orificium huius
     \ papillæ solebat conspergi pulvere pyrio, quem scintilla
     \ ex chalybe siliceque concussis supra hanc aperturam
     \ insiliens, solebat pulverem succendere, unde displosio
     \ secuta est sclopeti, per hoc foramen succensi.


Caput XVIII.
Medicus Narrationem prosequitur: Finis Certaminis Diei Primi.

Iter nostrum per tractum sylvulæ, qui nos a vallatione nostra
usque separabat, pro viribus celerrime traiicere conabamur; dum
interim voces piratarum, ut nobis parebat, omni gressu propius
perstrepebant. Mox et sonitum pedum suorum currentium, item
stridorem ramenti, fractorumque ramorum, ut iidem dumeta
persultabant, percipere poteramus.

Ad conflictum serium inter nos ventum iri arbitrabar, et iam
incensorium meum inspectabam.

“Navarche,” hunc alloquor, “Trelawney iaculator inerrabilis est.
Cede sis illi tuum sclopetum, quod suum usui ineptum est.”

Emutatis inter se sclopetis, Trelawney, constans et taciturnus,
ut inde ab exordio huius tumultus semper fuerat, paulisper super
calces se librabat visum, utrum cuncta ad usum parata essent.
Interim quum notarem Gray esse inermem, copidem meam ei tradidi.
Cum lætitia cordium nostrorum videbamus, quum iste in palmum
sibi inspuit, supercilia contraxit, celeritateque mucronis
vibrati aer sibilabat. E cunctis corporis eius lineamentis
planum erat hanc novam nostram manum salem suum valere.

Post ulteriores passus quadragenos ad oram pervenimus sylvulæ,
nostrum conspeximus vallum prope ante nos. Sepimentum nostrum
circa dimidium a latere australi attigimus, atque eodem pæne
tempore septem rebelles — Iob Anderson, naucurius, eorum
primipilus — ante angulum occiduo meridianum comparuerunt in
pleno conspectu.

Hi subito constiterunt, quasi stupefacti; ac priusquam se
recepissent, non modo Spectabilis et ego, verum etiam Hunter
atque Joyce, tempus sumus nacti ad iaculandum. factus quatuor,
quamquam sparsi, edebantur, tamen effectum sortiti sunt: unus
enim hostium revera cecidit, cæteri autem haud dubitantes in
arboretum evaserunt.

Sclopetis nostris redoneratis, extra vallum prodivimus cæsum
hostem aspecturi. Mortuus is erat omnino — per cor traiectus.

Lætari de bono nostro successu cœperamus, quum ipso eodem
momento iactus sclopelli personuit e dumeto, atque glans prope
ab auribus meis sibilans prætervolavit, misellus vero Thomas
Redruth titubans, mox concidit solo stratus. Tum Spectabilis, ut
et ego, iactum reddidimus, sed quoniam nihil erat quo
collimaremus, verosimile est nos pulverem tantum pessumdedisse.
Iterum redoneratis sclopetis, animum ad miserum Thomam
advertimus.

Navarchus atque Gray eum iam examinarunt, ego vero obtutu
furtivo iam intellexi actum de eo esse.

Ego quidem existimo promptum nostrum iaculatum rebelles iterum
dispersisse, quod per eos postmodum licebat nobis misellum senem
saltuarium per vallos sublevare, et gementem, ac sanguine
stillantem in trabariam domunculam devehere.

Seniculus misellus hactenus, inde ab exordio nostrarum
molestiarum ne verbum quidem protulit stuporis, querimoniæ,
metus, aut etiam acquiescentiæ usque adhuc quum eum ad moriendum
in tugurio trabali prostraveramus. Iacebat in pulvino suo instar
Troiani, in ambitu. Omnia iussa in silentio, constanter ac probe
perfecit. Ætate nos omnes vel vicenis annis superabat; et nunc
suum erat mori, ut fido, apto, securo seni ac taciturno.

Spectabilis iuxta eum in genua procidit, manum eius
deosculabatur, puerique more flevit.

“Num mihi eundum est, medice?” quæsivit a me.

“Thomas mi bone,” respondi ei, “domum tibi eundum est.”

“Utinam primum sclopeto illis respondere possem!” ait ipse.

“Dic, Thomas,” affatur eum Spectabilis, “nonne mihi ignosces?”

“Num id honori tibi a me debito satis esset, mi Here?” reddit
responsum. “Utut id sit, ita esto; amen!”

Paullo post silentium breve, aiebat se existimare dignum fore,
ut quis preces super se recitaret, “Ita enim fert consuetudo,”
per apologiam subiunxit. Nec longo post tempore, sine ulteriori
verbo extinctus est.

Interea navarchus, quem iam antea animadverteram circa pectus
sacculosque nimis tumere, copiam suppetiarum inde deprompsit —
vexillum Anglicum. Biblia, volumen funis satis crassi, calamos,
atramentum, chronicum, librasque nicotianæ. Truncum abietis
longiusculum, succisum ac denodatum in sepimento iacentem
reperit, eumque ad cornu domunculæ constituit, Hunter adiuvante.
Hinc tectum conscendit, verticique eius vexillum affixit, et
evolutum vento dedit.

Actus hic magno sibi levamini cessisse videbatur. Hoc facto
casam intravit, suppetiasque in ordinem redigere perrexit, acsi
nihil aliud interesset. Verumtamen nec Thomæ erat immemor; nam
simul atque hæc perfecta erant, alterum protulit vexillum, quod
cadaveri reverenter instravit.

“Noli lugere, mi Here,” fatur manum Spectabilis prehendens. “Iam
huic omnia fausta; nihil verendum ob manum, quæ in servitio sui
navarchi dominique navis mortem oppetiit. Fortasse dogma haud
ratum, tamen factum id est.”

Tum me ad partem sevocavit.

“Doctor Livesey,” quærit ex me, “in quotnam septimanis tu et
Spectabilis vestrum auxilium exspectatis?”

Explicui ergo illi non de septimanis, sed de mensibus quæri;
nempe, si ad finem usque Augusti non redissemus, futurum esse,
ut Blandly, qui nos requirerent missurum esse, verum nec ante
id, nec post. “Tu ipse tempus supputare poteris,” respondi illi.

“Sic, sane,” refert ille, caput scalpitans; “si vel largissime
supputem dona Providentiæ, sumus in maximis angustiis.”

“Quonam modo id existimas?” quæro ab eo.

“Dolendum est quod vehem alteram amisimus. Id est quod innuo,”
respondit navarchus. “Quod ad pulverem iaculaque attinet,
perdurabimus. At portiones deficiunt, penuria laboramus. Mi
medice Livesey, fortasse, profecto, sine illo supervacaneo ore
etiam rectius vacabimus.”

Et digito cadaver sub vexillo indicabat.

Eodem puncto temporis globus tormentarius longe supra tectum
casæ fragore ac sibilo prætervolabat, proculque in arboretis
decidit.

“Va!” exclamat navarchus. “Vomite modo ignem! Pulvere utique
haud abundatis, ephebuli.”

Tentamine altero collimatum melius est, nam globus intra septum
decidit, nebulam arenæ quaquaversum dispergens, sine ullo tamen
damno.

“Navarche,” ait Spectabilis, “casa hæc de navi cerni nequit.
Hinc vexillum videntur petere. Nonne putas satius fore id
tollere?”

“Vexillum meum tollere!” clamat navarchus. “Non ego, Here mi;”
et primum ac verba eius audivimus, omnes probavimus. Animus enim
hic non solum indicium erat fortitudinis nauticæ, sed et
consilium erat optimum, ex quo hostes perspicere poterant quam
nauci faciamus iaculationem suam.

Toto eo vespere tonare non desierunt. Globus post globum nos
pervolavit partim cis, partim ultra decidens, partim arenam
ultro sulcans, quandoquidem tanto arcu oportebat eos iaculari,
ut globus pæne ad perpendiculum caderet, seque arenæ enectus
mergeret. Nihil erat quare repercussionem vereremur, atque
etiamsi unus globus casu pertudit tectum casulæ nostræ, tamen et
continuo foras ruit per tabulatum, et etiam mox assueti eiusmodi
futilitati, haud pluris cœpimus id facere quam folles.

“Inter hæc omnia unum iuvat,” notat navarchus; “sylvulæ e
regione hostibus vacua esse videntur. Refluxus maris interea
multum profecit; hinc necesse est nostras suppetias iam in arido
esse. Prodeant volones suillam allatum.”

Gray et Hunter primi se obtulerunt. Probe armati e vallo
prodiverunt, sed cœptum nos fefellit. Rebelles etenim, quam
nobis visi sunt, audaciores fuerunt, aut vero iaculationi
Israelis æquo maiorem fidem tribuerunt. Namque quini aut seni
eorum asportandis nostris suppetiis iam erant intenti ad
lintrem, quæ interea usque procul iacebat, unoque aut altero
remo agitata, ad eas comportandas in promptu habebatur. Silver
in postremigio lintri præerat; suorum autem quisque sclopeto
erat armatus ex promptuario sibi solis noto.

Navarchus dein ad suum chronicum scribendum consedit; en
initium:

    “Alexander Smollett, magister; David Livesey, medicus navis;
     \ Abraham Gray, compar lignarii; Ioannes Trelawney, dominus
     \ navis; Ioannes Hunter, atque Richard Joyce, servi domini
     \ navis, terrestres — soli qui in officio ac fide erga
     \ societatem navalem permanserunt — cum suppetiis denûm
     \ dierum portionibus reductis, isto hoc die descenderunt,
     \ vexillum Anglicum in casa trabali in Insula Thesauraria
     \ evolverunt, Thomas Redruth, terrestris, servus domini
     \ navis, cæsus a rebellibus est; Iacobus Hawkins, puer
     \ canabarius —”

Eodem tempore et ego mirabar, quo Iacobellus Hawkins devenisset.

Vox auditur salutantis a latere terrestri.

“Aliquis nos inclamat,” nuntiat de excubitu Hunter.

“Medice! Spectabilis! Navarche! Heus, Hunter tune is es?” vox
clamitabat.

Ego vero tempori ad ianuam procucurri, ad Iacobellum Hawkins
salvum, ac vegetum conspiciendum, dum is vallos conscendebat, in
septum rite perveniens.


Caput XIX.
Suscipit Narrationem Iacobellus Hawkins. Præsidium Valli.

Simul ac Ben Gunn vexillum speculatus erat, constitit, me
brachio detinuit, ipse autem consedit.

“Ecce modo,” fatur, “illic tui amici sunt, id certum est.”

“Quin mihi eos ipsos rebelles esse, oppido videtur probabilius,”
respondi ego.

“Illudne?” clamat hic. “Imo vero in hocgenus locis, quos præter
viros fortunæ nemo visit, Silver vexillum Jolly Roger evolveret,
nec dubites. Quin illi sunt tui amici. Scio et conflictus
occurrisse, et existimo tuos amicos palmam abstulisse; sunt
autem hi in terra, in antiquo vallo, quod ante annos plurimos
Flint exstruxit. A, ille fuit vir, sani sincipitis[1] nempe
Flint! Si demas canneum, nemo unquam fuit ei comparandus. Is
neminem metuit; certe non ille, præter Silver — Silver ita fuit
affabilis.”

“Ego,” inquam, “sic res esse posse credo, et sic sunto; tanto
iustiori causa mihi properandum est, ut ad amicos perveniam.”

“Næ, sodalicule,” refert Ben, “non tu quidem. Tu enim probus es
puellus, aut ego fallor; nihilo tamen minus tu puer tantum es.
At Ben Gunn volucer est. Canneus me non eo alliceret, quo tu is
— nequaquam, non canneus — tamen te ingenuum natum perspicio,
cuius verbum tamquam fides data est. Nec tu verba mea
oblivisceris: ‘Oppido maior’ (ita dices), ‘oppido maior fiducia’
— tum carpis eum.”

Hic tertium me carpsit eodem vultu affectatæ vafritiei.

“Quum vero Ben Gunn indigueritis, tu Iacobelle scies ubi eum
reperias. Eodem quo hodie loco. Quem autem venire contingat,
aliquid albi manu ferat, sitque solus. Eho, etiam hoc dices:
‘Ben Gunn’ dices tu, ‘rationes habet suas.’

“Esto, ergo,” respondi ego, “te satis me intelligere puto. Habes
nempe quod proponere velis, et eapropter sive Spectabilem, sive
medicum convenire cupis, teque ibi ubi ego te inveneram reperiri
posse. Hæcne summa est?”

“Quando autem? quæres tu,” subiunxit. “Sit ergo ab observatione
meridiana ad sextum usque tinnitum.”

“Bene,” inquam, “nuncne licet mihi ire?”

“Nonne, non oblivisceris?” sollicite quærebat. “Oppido maior,
atque rationes suas proprias, dices. Rationes suas proprias, hic
est nervus rerum; ut virum inter et virum. Itaque tum,” — usque
me tenens — “ut puto, iam, Iacobelle, ire potes. Atque
Iacobelle, si casu Silver convenires, Ben Gunn non ei evenderes?
nonne vel iugum boum id ex te non evelleret? Nequaquam dices tu.
Atque si illi piratæ in siccum egrederentur, Iacobelle, quid
aliud diceres, nisi quod aliquot mulieres cras viduæ fierent?”

Hic verba eius ingens fragor rupit, atque globus tormentarius
perfringens frondes ramosque arborum, aera pervolabat, et in
terram decidens, se in arenam mersit, vix centum ulnis a loco
ubi stantes sermocinabamur. Iam momento proximo uterque nostrum
se in pedes coniecit, et in contrarias partes discurrimus.

Dehinc integram et ultra horam eadem tonitrua repetebantur, quæ
totam insulam quassabant, globique per arbores ruebant. Ego
interim ex uno latibulo in alterum cursavi, his horrificis
iaculis, ut mihi parebat, me continuo persequentibus. Circa
finem tamen unius iaculationis, tametsi necdum audebam vallum
versus currere, quippe quo iacula plerumque cadebant, cepi
denique mihi animum aliquo modo; ac post devia adversum ortum
secundum longiora arboreta littoris furtim reptare cœpi.

Sol modo occubuit, flabra marina inter arbores fruticesque
leniter strepebant, sylvas persultabant, aquasque pulvinarii
canastras exasperabant; interim et æstus aquas longe detinebat,
unde vasta superficies arenarum nudatæ iacebant; aer denique
post tantum diei æstum refrigeratus, algore me perstringebat.

“Hispaniola,” usque ibi iacebat ubi ancoras iecerat; ac,
profecto, illic cernebatur Jolly Roger — nigrum vexillum
piraticum — de cacumine suo volitans. Etiam dum ego spectabam,
alter emicuit ardor, alterumque resonavit tonitru undique
reverberatum, alterque globus aera persultavit. Hic finem
accepit iaculatio.

Ego interim aliquanto iacens observabam commotionem, quæ impetum
sequebatur. Aliqui in littore securibus aliquid demoliebantur,
non procul a vallo; id, ut mox post reperi, linter illa erat
misella. Procul, circa ostium rivuli, magnus flagrabat inter
arbores ignis, et inter hunc locum navimque lintrium una huc et
illuc itabat, nautis, quos tam deiectos videram, ad remos
puerorum more clamitantibus. Erat tamen in his vocibus aliquid,
quod canneum sonabat.

Tandem existimabam me adversum vallum reverti posse. Equidem ego
longe aberam in humili ac sabulosa lingua terræ, quæ ab oriente
pulvinarium incingit, quæque aquis ad dimidiam altitudinem
surgentibus Insula Sceleti iungitur. Ut vero nunc ad pedes
assurgo, longius deorsum vidi secundum eam linguam terræ, ex
humili dumeto exsurgentem satisque eminentem rupem, singulari
albedine candicantem. Nunc mihi in mentem incidit illam esse
posse rupem albam, quam mihi Ben Gunn memoraverat, atque quod
futuro quodam tempore egere possem aliqua naucula, quum scire
utile foret, ubi tali potiri possem.

Deinde prorsum tendebam in sylvula quoad perveni ad posteriora
valli littus spectantia, moxque a caterva fida exceptus sum.

Res meas gestas iis sine mora narravi, tum circumspexi. Casa
trabalis e truncis pinuum indolatis erat consarta — tectum,
parietes, constratum. Hoc ad unum pedem, aut sesquialterum,
supra arenam erat sublevatum. Ad ingressum porticus erat, subtus
autem scatebra, cuius aqua in pelvim artefactam pullulabat, quæ
pelvis satis curiosa — nihil aliud erat nisi antiquus ferreus
cacabus largus, alicuius navis, fundo excusso, et in terram
labro tenus defossus. Præter contrabium casæ parum erat reliqui,
sed in uno angulo lamna lapidea strata erat in speciem camini,
in qua antiquus et rubiginosus qualus stabat ferreus in vicem
foci.

Declivia collis, totumque septum, ad tuendam casam, arboribus
prorsus erant nudata, et ex stipitibus satis perspicuum erat
pulchrum hic nemus celsarum arborum excisum fuisse. Maxima humi
pars aquis hic erat abrepta, partim autem mobili arena obtruta,
tutela arborum sublata, nec nisi ubi scaturigo ex fonte per
labrum cacabi decurrebat, satis crassum stratum musci, tenueque
filictum, necnon reptantes dumi exigui supra arenas virebant.
Prope a vallo — nimis prope, ut ex obtutu defensionis dicebant,
sylva celsa et densa usque vigebat, plerumque abietes, ex parte
terræ, quercus autem sempervivæ propius a mari, inter eas
abundabant.

Flabra vespertina algida, quæ iam memoravi, per omnes rimas
rudis gurgustii persibilant, atque tabulatum perpetuo imbre
arenæ subtilissimæ aspergebant. Arenæ versabantur in nostris
oculis, arenæ inter dentes, arenæ in cœna nostra, arenæ
subsultabant in fonte, circa fundum cacabi, modo simillimi pulti
bullire paranti. Fumarium nostrum nihil aliud erat nisi foramen
in tecto; eo exigua pars fumi assurgebat, reliqua pars intra
cavum gurgustii diffusa volvitabatur, ad tussim, et ad fricandos
oculos nos incitans.

Adde his quod Gray, novus homo, vultum obligatum habebat propter
vulnus, quod in perfugiendo ad nos a rebellibus acceperat; atque
quod pauperculus senex Thomas Redruth usque inhumatus, iuxta
parietem vexillo Anglico obvolutus iacebat.

Nobis relicti certe mœrore confecti sedissemus, at Navarchus
Smollett nunquam fuit homo eius farinæ. Etenim ipse omnes nos
ante se citavit, nosque in vigilias divisit. Medicus, Gray et
ego eramus una; Spectabilis, Hunter atque Joyce erat altera.
Lassi ut eramus, ad sarmentum comparandum missi sumus; alii duo
delecti sunt ad humandum Redruth; medicus factus est cocus; ego
custos factus sum ostii; ipse vero navarchus ab uno ad alterum
circuibat, animos nostros erigens, consiliaque et spem, ubi
expediebat, impertiens.

Medicus quandoque ad hauriendam aquam ad ostium venit, oculisque
fumo prope exesis, quietem captans; et quoties ita egit, aliquot
verba consolatoria semper mihi impertivit.

“Iste homo Smollett,” inquibat aliquando, “est me longe melior.
Quum vero ego ita aio, Iacobelle, multum innuo.”

Alias quum venit, paulisper silens stabat. Deinde capite in unam
partem inclinato, me contuebatur.

“Nonne iste Ben Gunn vir est?” quærebat.

“Nescio, mi Here,” respondi ego. “Mihi quidem certe, utrum sanus
sit, non constat.”

“Si ulli circa eam rem dubitationi locus est, ille certe
insanit,” refert medicus. “Siquis enim per triennium solus in
insula vagatur, mi Iacobelle, exspectandum ab eo non est, ut ita
sanus sit ut tu, aut ego. Non esset hoc secundum humanam
naturam. Caseumne dixisti illi in exoptatis esse?”

“Sic, mi Here, caseum,” respondi ego.

“Præstanter, Iacobelle,” prosequitur medicus. “Iam videbis
quanti referat circa cibos fastidiosum esse. Nonne pyxidem
pulvisculi nicotiani meam vidisti? Nec tamen me unquam
pulvisculo uti vidisti; ratio est, quod in ea pyxide frustulum
casei Parmensis mecum gerere soleo; caseus is Parmæ in Italia
fit, est autem perquam nutritorius. Hic itaque pro Ben Gunn est!

Ante cœnam sumptam senem Thomam in arena inhumavimus, quem
paulisper nudatis capitibus in flabris circumstetimus. Interim
magnam copiam sarmenti congessimus, non tamen satis ad
arbitratum navarchi, qui viso cumulo caput quassavit, nosque ad
idem opus “postridie vivacius redire” iussit. Denique, postquam
suillam nostram sumpseramus, et quisque nostrum solidius
pocillum temperati brisæi hauseramus, tres primores in angulo de
statu nostro consulturi consederunt.

Consilia sua prorsus exhausisse videbantur omnia, nec sciebant
quo se verterent; necesse enim parebat suppetias nostras longe
ante exhaustum iri, quam subsidio nobis veniri posset. Spes
nostra omnis erat, sic enim decreverunt, exterminatio piratarum
usque eo, dum aut vexillum suum subducerent, aut cum
“Hispaniola” aufugerent. Namque eorum numerus a novemdecim ad
quindecim diminuerat, alii duo vulnerati erant, atque ad minimum
unus — qui iuxta tormentum ictus erat — gravi vulnere æger
iacebat, si non omnino mortuus est. Quoties assultum in eos
tentaturi eramus, gratia servandæ vitæ nostræ, summa cautela
oportebat id fieri. Ac, præterea, nos duos habebamus fœderatos,
canneum, atque clima.

Quod ad priorem attinet, quamquam nos dimidio milliario
aberamus, audire nobis licebat eos boantes et cantantes in seram
usque noctem; quoad alterum autem, medicus pacisci paratus erat
futurum, ut, ex loco auguratus ubi illi sedebant, omnes sine
medicamentis, dimidia eorum pars intra septimanam supina iaceat.

“Itaque,” subiunxit, “nisi nos prius omnes traiecti fuerimus,
illi res suas retro in navim convasare libenter incipient. Illa
enim tamen est navis, et ut opinor, copia iis erit ad piraticam
artem exercendam recurrere.”

“Prima navis quam ego in vita mea perdidi,” ait Navarchus
Smollett.

Ut facile intelligi potest, viribus fere fractus eram proinde,
postquam diu volutatum somnus me obrepsisset, haud aliter quam
vacerra dormivi.

Cæteri nostrum iam dudum surrexerunt, et etiam iam ientarunt, ac
plane et acervum sarmentorum dimidio altero tanto adauxerunt,
quum ego sonitu vocum et circum me natinantium evigilavi.

“Vexillum induciarum!” audivi aliquem dicentem; ac paullo post,
cum stupore exclamantem, “Silver ipse!”

Hoc audito in pedes exsilivi, et oculos fricans ad foramen
speculatorium in vallo cucurri.

    1. Sani sincipitis; sinciput, semi caput — ita philolog.
     \ dicunt — est revera anterior pars capitis, ut posterior
     \ est occiput Itaque in sincipite sunt frons, oculi, totus
     \ vultus, in fronte autem mens et consilium creduntur
     \ residere; hinc sinciput consilium, prudentiam, mentem,
     \ sapientiam solet significare. Me. non tibi Sanum est,
     \ adolescens, sinciput, ut intelligo;” — Plaut., Men., iii,
     \ 2, 41, 42.


Caput XX.
Legatio Ioannis Silver.

Nec dubitandum: haud procul extra vallum duo pirata stabant,
unus eorum albam telam ostentans; alter autem haud alius erat
quam Silver ipse, placide iuxta eum adstans.

Bene mane erat, et algidissimum fere omnium quod memini me foris
egisse, algor erat talis, qualis corpus ad medullam usque mordet
ac macerat. Cœlum in sublimi erat sudum, atque vertices arborum
sole matutino coruscabant. Ubi tamen Silver stabat cum suo
locumtenente, usque sub umbra erat, et duo illi genuum tenus in
albicante vapore vadere videbantur, qui nocte e paludibus
diffundebatur. Algor vaporesque repentes haud delectabilem locum
hanc insulam esse significaverunt. Clarum itaque est hunc locum
uvidum, febribilem, valetudinique omnino adversarium esse.

“Continete vos interius,” inquit navarchus. “Paciscar dolum hic
seri.”

Tum piratas inclamat:

“Quis hic? Sta, aut iaculabimur!”

“Vexillum induciarum!” reclamat Silver.

Navarchus in portico stabat, se extra ictum perfidiosum, siquid
eius intentatum esset, solerter continens. Illic se vertens, sic
nos affatur:

“Excubitus medici, attendito! Doctor Livesey, velis latus
septemtrionale curare; Iacobelle, tu orientale; Gray, occiduum.
Excubitor ab inferiori, manus omnes onerate sclopeta. Agiliter,
sultis; caute.”

His editis mandatis, se iterum ad rebelles vertit.

“Et quidnam tu vis cum isto tuo vexillo indutiarum?” quærit.

Nunc alter ille respondit.

“Navarchus Silver, Here, vestram petit stegam ad vobiscum de
pace agendum.”

“Navarchusne Silver? Non eum novi. Quis is est?” reclamat
navarchus. Nobis autem licebat audire secum subiungere: “Nonne,
navarchus? En subitam provectionem!”

Tum Ioannes Longus pro se respondit.

“Ego is, Here. Isti miselli juvenculi me navarchum creaverunt,
postquam tu nos deserueras” — cum singulari emphasi in verbo
“deserueras.” “Nos quidem nos dedere non abnuimus, si de
conditionibus inter nos convenerit, nec ad ossifragium inter nos
veniretur. Nihil abs te postulo, nisi fidem tuam, Navarche
Smollett, nisi ut mihi ex isto hoc vallo salvo et incolumi
liceat abscedere, et pauca minuta ad excedendum extra ictum,
antequam quis iaculetur!”

“Mi homo,” respondet Navarchus Smollett, “ego tecum loqui ne
minime quidem appeto. Si vero tu mecum colloqui velis, licet
tibi ad me venire; et hæc est rei summa. Siquid perfidiæ
eveniat, id ex tua parte fiet, et tunc Dii sint tibi propitii.”

“Hæc sufficient, navarche,” læte exclamat Ioannes Longus. “Vel
verbum abs te satis est. Virum generosum agnosco, mihi crede.”

Advertimus interea piratam, qui vexillum gerebat, ut Ioannem
Silver cohibere conabatur. Nec mirum, siquidem verba navarchi
tam erant fastidiosa. At Silver cachinno ei respondit, eumque a
tergo oppuviavit,[1] quasi omne periculum absurdum esset. Dein
ad vallum accedens, grallam suam introiecit, tum uno pede in
vallum sublevato, maximo conatu iuxta et pernicitate vallos
transcendit, et in interius devolutus est.

Ego autem fateor me iis rebus, quæ tunc ibi gerebantur tantopere
fuisse animo intentum, ut muneri excubitoris haud plane fuissem
idoneus; quin, profecto, meum speculatorium orientale iam
penitus deserui, atque clanculum pone navarchum repsi, qui nunc
in limine consedit, cubitis suis supra genua, capite inter duos
palmos, oculis autem in aquam defixis, ut hæc ex antiquo cácabo
ferreo in arenam circa pullulabat. Interim secum cantilenam
sibilabat, “Venite virgunculæ atque iuvenci.”

Silver ingenti nisu valebat clivum superare. Adversum
acclivitatem densas vacerras, mobilesque arenas, ipse, suaque
gralla, tam fuerunt imbecilles, quam navis in stativis.[2] Ille
tamen pro parte virili perseveravit silenter, ac denique ad
navarchum pervenit, quem condigno modo salutavit. Fuit autem
festive indutus, ut maxime; gerebat enim longam tunicam
cæruleam, nodulis aurichalcinis dense consitam, quæ genuum tenus
ei pendebat, occipiti autem eius insidebat pileus pulchre
patagiatus.

“Hic itaque es, mi homo,” inquit navarchus, capite erecto.
“Satius erit te considere.”

“Non ergo sines ut introeam?” queritur Ioannes Longus. “Mane
admodum est algidum, ut quisquam foris in frigida sedeat arena.”

“Euge, Silver,” regerit navarchus, “si tibi visum esset te
hominem probum præstare, poteras in tuo cavo culinario sedere.
Hoc tui ipsius facinus est. Sic vero tu aut meus es cocus
nauticus — quo in statu digne tractabaris — aut Navarchus
Silver, communis coniurator, et pirata, tunc autem
patibulandus!”

“Eia, eia, navarche,” refert cocus marinus, se in arena, ut
iussus erat, demittens, “mi navarche, tuum erit mihi iterum
succursum præbere, nec quidquam plus. Interim vos hic
iucundissimo loco fruimini. A, illic Iacobellus! Medice, ad
obsequia tua. Quin vos hic tamquam felicissima degitis familia,
ut ita dicam.”

“Siquid habes, mi homo,” interpellat eum navarchus, “quod dicere
velis, effare.”

“Recte memoras, Navarche Smollett,” refert Silver. “Officium
utique officum est, ergo adverte animum, velim, hesternum illud
negotiolum vestrum belle gestum est. Non nego id bene gestum
esse. Aliqui vestrum asperiorem vectis partem probe librant. Nec
volo negare aliquos nostrum bellule quassatos fuisse — fortasse
cunctos fuisse quassatos; fortasse et ego quassatus fui;
fortasse ob id modo hic sum ad agendum de conditionibus. At
vero, Hercle, nota tibi navarche, idem repeti non expediet.
Necesse erit nos cautius excubare, atque unam, aut duas lineolas
a canneo cedere. Fortasse tu existimas cunctos nos vela fuisse
vento data. Sed mihi crede, ego sobrius fui, sed muli instar
defessus; atque si vel minuto maturius expergefactus fuissem,
vos in actu deprehendissem; ita, sane. Ille nondum fuit mortuus
quum ego adveni, non ille.”

“Tum?” quærit Navarchus Smollett sedatissime.

Cuncta quæ Silver hactenus narrabat, sibi merum ænigma fuit, id
tamen e sono vocis suæ minime poterat coniectari. Quod ad me
attinet, iam aliquid vage præsagire cœpi eum piratas, quum hi
ebrietate sepulti fuerunt circum suum ignem, visum ivisse, et
nunc mecum lætus reputare cœpi modo nobis tantum quatuordecim
hostibus obluctandum esse.

“En, habeto summam rei,” ait Silver. “Nos illum thesaurum
volumus habere, et eo etiam potiemur — hoc est nostrum
propositum! Vos autem æque cupitis vitam vestram servare; hoc
autem est vestrum. Nonne vos habetis mappam?”

“Sicne an aliter res sit, nihil attinet,” refert navarchus.

“At vos eam habere probe scio,” reddit Ioannes Longus. “Non
convenit te mecum ita curtum esse; id enim prorsus nihil
iuvabit, et hoc memineris. Ut clarius proponam, nos illam mappam
a vobis postulamus. Ipse ego nocere nunquam cupivi.”

“Ita mecum, mi homo, res minime ages,” incidit in sermonem eius
navarchus. “Etenim nos, quid agere cupiveritis, ad amussim
scimus, sed æque parum curamus, et nunc iam vides vos id
efficere non posse.”

Post hæc verba navarchus tranquille in eum respexit, fumamque
suam replere perrexit.

“Si Abraham Gray —” suscipit Silver.

“Siste hoc!” clamat Smollet. “Gray mihi nihil narravit, ego
autem ab eo nihil quæsivi; et quod plus est, mallem te, et eum,
totamque istam insulam ex his aquis in penitissima Tartara
displosos. En tibi totam meam mentem, mi homo, circa istas res.”

Hæc parvula tempestas animi erumpens Ioannem Silver aliquantum
refrigerasse videbatur. Adhuc non parum succendi cœpit, sed iam
se contraxit.

“Fieri potest,” tum fatur. “Equidem decernere nollem quid
ingenui probatum aut improbatum iudicarent, posito aliquo casu.
Interim, quum videam te fumam tuam sumere, audebo et ego idem
facere.”

Fumam itaque suam complevit, accendit, tum per aliquod tempus
silenter sedentes alter alterum aspectabat, iam nicotianam
farsitantes, iam denique ad sputandum proclinantes. Aspectu
iucundi erant tamquam scena ludicra.

“Ergo,” suscipit Silver, “en totam rem. Vos nobis mappam dedetis
qua thesaurum reperiamus, sistetis in misellos nauticos iaculari
eorumque dormientium capita pertundere. Sic vos facietis, nos
vero copiam vobis dabimus eligendi. Aut embola thesauri facta
nobiscum navigabitis, quo in casu iureiurando me obstringam ad
vos alicubi in terra dimittendos. Aut vero, si hoc vobis minus
placet, quum aliqui meorum nimis sint rudes, et vindictam
spirant ob priores severitates, licebit vobis hic perseverare.
Hoc in eventu suppetias inter nos viritim partiemur, ego autem
iterum fidem meam interponam, ut in altero casu, faciamque ut
navim primam quæ nobis obviam fiat, ad vos hic suscipiendos
mittam. Nunc demum agnosces et concedes hæc proposita esse
proba. Certe nihil humanius proponi potest; hoc agnosces. Spero
præterea” — voce elatiori prosequitur — “fore ut cuncti in hac
casa trabaria verba mea probent et confirment, nam quod dixi
uni, dixi cunctis.”

Navarchus e loco suo surrexit, cineresque e fuma in palmam manus
suæ lævæ excussit.

“Istane summa est?” quæsivit.

“Summa, et ultimum verbum, Here!” respondit Ioannes. “Recusa
modo hæc, et non amplius me, sed glandes plumbeas videbis.”

“Esto ergo,” respondet navarchus. “Nunc me audito. Si quisque
vestrum singillatim inermis huc ascenderit, spondeo me
unumquemque in compedes coniecturum, et domum, in Angliam
revecturum, atque iudicibus, ad iuste iudicandum traditurum. Sin
secus, nomen mihi est Alexandro Smollett, sub vexillo mei regis
navigavi, daboque operam ut ad Davy Jones perducamini. Thesaurum
vos reperire nequitis. Navim vos regere pares non estis — nemo
unus inter vos est qui navim regere sciat. Nec nobiscum pugnare
valetis — Gray, illic, a quinque vestrum evasit. Navis vestra in
vinculis est, Here Silver; vos in littore sub adverso vento
estis, et ita reperies. Hic ego sto, et tibi hæc dico; atque hæc
sunt ultima amica verba quæ a me audies; nam, sic me Dii omnes
adiuvent, glande tergum tibi feriam proxime si te videro.
Facesse, mi iuvence. Effer te hinc, sodes, verte tergum, citato
gradu.”

Vultus Ioannis miro modo immutatus est; oculi eius rabie
inflammati ardebant. Ignem e fuma sua excussit.

“Velis me manu sublevere!” tum petivit.

“Non ego,” refert navarchus.

“Quisnam me manu iuvabit?” boabat denique.

Nemo e nobis se movit. Maledicta itaque tæterrima evomens, in
arena reptabat usque ad porticum, qua prehensa se sublevavit,
grallaque sua se fulsit. Tum in fontem inspuit.

“En!” clamavit, “tanti vos facio. Ante horæ spatium antiquam
vestram casam trabalem infringam, tamquam vetustum dolium
cannei. Ride modo, ridedum, per Acheronta! Antequam hora
prætereat, iam in Tartaris ridebis. Qui morientur, erunt
feliciores.”

Edito dein maledicto fœdissimo, prorsum claudicavit, sulcavit
arenam, adiutus vallos transcendit post quaternos aut quinos
lapsus, eius opera qui vexillum indutiarum gesserat, ac se paulo
post visui inter arbores subduxit.

    1. Ex obsoleto verbo puvire, a sono, quum dorsum alicui sive
     \ serio, sive iocose pugno percutimus; oppuviare,
     \ percutere, præsertim in tergo, edito sono puff.
    2. Stativa, orum, ubi statur, ubi stare, nec moveri, debet,
     \ veluti navis, antequam in cursum flectatur.


Caput XXI.
Assultus.

Quamprimum Silver e conspectu se subduxit, navarchus, qui eum
diligenter observaverat, se ad interiora casæ convertit, nec
tamen vel unum nostrum, præter Gray, in officio reperit. Nunquam
eum antehac iratum vidimus.

“Ad stationes!” vagit. Ac tum, ubi ad stationes nostras
clanculum revertimus, “Gray,” affatur hunc, “nomen tuum in
diarium referam; muneri tuo probi nautæ more stetisti. Here
Trelawney, multum demiror tuam levitatem. Medice, te synthesin
servitii regii gessisse putavi! Si hunc in modum apud
Fontemnovum servivisti, utilius erat te in cama tua mansisse.”

Excubitores medici ad speculatoria sua illico regressi sunt,
cæteri interim sclopeta supernumeraria oppleverunt, quisque
vultu rubente, atque, ut vulgo dicitur, quasi cum pulice in
auricula.

Navarchus paulisper aspectans stabat, dein sic fatus est:

“Iuvenculi mei, Ioanni Silver responsum reddidi categoricum. Id
autem, præterea, data opera acerbiori tinxi sapore. Proinde, ut
minatus est, intra horæ spatium assiliemur. Eos numero nos
superare, haud est cur vos moneam, nos tamen e loco munito
pugnabimus; et ante pauca minuta dicturus essem, disciplina
adiuti. Nullus dubito quin, si vos ita volueritis, eos
profligare valeamus.”

Dehinc circuibat cunctos visum, ut aiebat, utrum cuncta in claro
essent.

A duobus angustioribus lateribus casæ, ab ortu et ab occasu, duo
tantum erant speculatoria; a meridie, ubi erat porticus, iterum
duo, a septemtrione autem erant quinque. Nos septem, quadrato
numero, viginti habebamus sclopeta; sarmenta in quatuor cumulos
— velut totidem mensas — erant acervata, unus a quoque latere,
quibus iacula, et quatuor sclopeta plena ad usum præsidii erant
in promptu. In medio copides erant in ordinem digestae.

“Everte ignem,” mandat navarchus; algor iam recessit, nec
expedit ut oculi nostri fumo infestentur.”

Æronem igneum Herus Trelawney summatim sustulit, carbones autem
ac prunæ arenis obruebantur.

“Hawkins necdum ientavit. Hawkins, ientabis ad arbitrium, sed in
statione tua id consumes,” fatur Navarchus Smollett. “Propere mi
puelle; egebis eo antequam munus absolvas. Hunter emetire cuique
circa pocillum brisæi.”

Dum hæc gerentur, navarchus rationem defendendi septi secum
evolvit.

“Medice,” dein prosequitur, “tu ingressum tueberis.
Prospectabis, nec te ictui expones, intra te continebis,
iaculaberis autem per porticum. Tu, Hunter, ortum tenebis,
Joyce, mi homo, ad occiduum stabis. Here Trelawney, tu iaculator
optimus es — tu, atque Gray longum hoc latus ad septemtrionem
cum quinque speculatoriis occupabis; periculum hinc imminet.
Etenim, siquo casu huc ascendere valuerint, nobisque hinc, per
propria nostra speculatoria iaculari iis liceret, status noster
perquam sordesceret. Tu, Hawkins, atque ego iaculando haud
multum possumus; proinde nos onerando sclopeta atque
subministrando opitulabimur.”

Ut navarchus dixerat, algor iam recessit. Simul ac sol fastigium
circuli arborum superavit, omni suo ardore in septum incidit,
vaporesque uno haustu absorpsit. Arenæ mox urere, resina autem
in trabibus casæ liquescere cœperunt. Iam et singiliones atque
tunicæ exuebantur; subuculæ[1] circa colla solvebantur,
manicæ[2] autem subvolvebantur; et sic nos, quisque in sua
statione, ad fervorem pæne febrilem incitati et anxii parati
stabamus.

Una hora præterivit.

“Patibula!” secum mutiebat navarchus. “Istud Ædepol tam est
tædiosum quam malacia.[3] Fac, Gray sibila ad suscitandum
ventum.”

Atque eodem ipso momento prima nova assultus advenerunt.

“Rogo, mi Here,” quærebat Joyce, “debebone, simul atque quemquam
videro, iaculari?”

“Ita te iussi!” reclamat navarchus.

“Habeo tibi gratiam,” eadem tranquillitate et civilitate
respondit Joyce.

Interim per breve tempus nihil evenit; tamen dictum nos statim
ad alacritatem concitavit, atque et aciem et auditum exacuit —
unde sclopetarii sua arma in manibus librantes, navarchus autem
extra in media casa, fronte labiisque pressis, præstolabantur.

Pauca minuta sic præteribant, quum denique Joyce, sublato suo
sclopeto ictum edidit. Vix fragor consederat, quum ab extrinseco
iactus repetiti sunt serie sparsa, iactus unus post alterum,
instar ordinis anserum, undique circum septum. Plura iacula
percusserunt trabes, nullus tamen intus penetravit; ut vero
fumus dissipatus est, vallum perinde atque arboretum circa ita
pacata et inania videbantur ut ante. Frons nulla movebatur,
nulla micatio armorum hostium præsentiam prodidit.

“Attigistine tuum?” sciscitatur navarchus.

“Non attigi,” respondit Joyce. “Haud ita puto, mi Here.”

“Si non fecisti, saltem dixisti probe,” mutiebat Navarchus
Smollett. “Redonera eius sclopetum Hawkins. Quot existimas,
medice, a tuo latere fuisse?”

“Id accurate scio,” respondit Doctor Livesey. Tres iactus sunt
ex isto latere editi. Tres micationes ipse vidi — duas prope
invicem, tertiam aliquanto ad occiduum.”

“Tres!” repetit navarchus. “Quotnam a tuo latere, Here
Trelawney?”

At hoc non tam facile erat dictu. Multi enim venerunt a
septemtrione — septem, supputatione Spectabilis; octo, aut
novem, ex sententia Gray. Ab ortu et ab occasu unicus iactus est
auditus. Erat itaque clarum ex septemtrione assultum
exspectandum fore, a reliquis autem lateribus tribus
molestationes tantum oblatum iri hostiles. Navarchus Smollett
tamen e suis mandatis nihil mutari iussit. Si coniuratis e
sententia succederet vallum penetrare, ratiocinabatur ipse,
speculatorium quoddam præsidio viduum occuparent, nosque, in
ipsis nostris munitionibus, murium instar traiicerent.

Nec multum otii nobis ad ratiocinandum relictum erat. Subito
manipulus piratarum clamorem ciens, e septemtrionali parte ex
arboreto erupit, rectaque vallum adoritur. Simul etiam iaculatus
e sylva iterum incepit, atque glans audita est per ingressum
sibilo pervolare, quæ sclopetum medici percussit, idque in
fistucas discerpsit.

Assultores interim vallos simiorum instar transcenderunt.
Spectabilis et Gray iterum iterumque iaculantur, tres eorum
cadunt, unus prorsum, intra septum, duo alteri retrorsum, extra
vallum. Ex his tamen unus magis perterritus quam saucius esse
videbatur, nam ictu oculi is iterum in pedibus stabat, et inter
arbores se celerrime recepit.

Duo prostrati iacebant, unus effugit, quatuor cum successu
munimenta nostra superarunt, dum interea septem aut octo ex
tutela sylvæ, quisque sclopetis affatim, ut videbatur, munitus
incassum iaculari adversum trabalem perrexerunt.

Quatuor qui penetraverant, recta impetum in casam intentare
moliebantur, inter currendum magnum clamorem edentes, quibus
cæteri inter arbores, ad incitandos hos reclamarunt. Plures
iactus sunt editi, sed nostri sclopetarii ita præcipites
agebant, ut omnes iactus effectu carere viderentur. Hi quatuor
piratæ intra punctum temporis sursum collem cucurrerunt, et iam
erant nobis coram.

Caput Iobi Anderson, naucurii, in medio speculatorio comparere
visum est.

“Irruite omnes — in eos omnes manus!” boabat is voce tonanti.

Eodem momento unus piratarum orificio sclopetum Hunter
prehendit, e manibus eius extorsit, per speculatorium evulsit,
ipsum autem ingenti ictu feriens, intermortuum prostravit.
Interim tertius, omnino incolumis, circumcurrebat casam, et in
eius ingressu, copide in manu, obviam fit medico, eumque
adoritur.

Status noster prorsus erat conversus. Ante pauca momenta nos e
munito loco in hostem iaculabamur in aperto, modo nos eramus in
aperto, nec iactus reddere valebamus.

Casa lignea plena erat fumo, cui rei ex magna parte salutem
nostram debebamus. Clamor et confusio, micationes fragoresque
iactuum sclopetorum, denique gemitus meas aures obtundebant.

“Excedite iuvenci foras, in aperto eos impugnate! Copides!”
vociferatur navarchus.

Ego itaque e cumulo copidem arripui, aliquis alius autem aliam,
eaque me, transversum articulos digitorum cæcidit, quod tamen
vix animadverti. Hinc in apricum, in clarum solis lumen, prorui.
Aliquis mihi in vestigio erat, nescio quis. Recta ante me
medicus suum aggressorem deorsum collem insectabatur, et eodem
momento quo oculi me illi inciderunt, suum fugitivum decussit,
eumque supinum præcipitavit, sævo vulnere copidis trans vultum
percussum.

“Circum casam, iuvenci! circum casam!” vagiebat navarchus; cuius
in voce, etiam in tanto tumultu, quandam mutationem percepi.

Ex instinctu obedivi, me ad ortum verti, atque sublata copide
angulum casæ circumcurri. Momento insecuto Anderson mihi obviam
inveni. Hic magno boatu copidem suam sole micantem supra caput
extulit. Otium mihi ad metuendum non erat, ac dum ictus usque
erat in suspenso, ictu oculi dissilivi, quumque pedes in mobili
arena fallerent, per declive, præceps cecidi.

Quum ab introitu primum aufugi, cæterum agmen coniuratorum
sursum aggerem tumultuabatur nos exterminaturum. Unus eorum, cum
rubro capedulo nocturno, copide dentibus constricta etiam nactus
vallum est, quin et alterum crus iam etiam transvertit. Uno
verbo, tam breve erat temporis intervallum, ut quum pedibus meis
iterum potitus essem, cuncta in eodem statu reperissem: nebulo
ille cum rubro capedulo usque in fastigio vallorum hærebat,
alterius caput usque super vallos eminebat. At tamen intra hoc
spatium spiritum ducendi certamen finitum erat, nosque victores
evasimus.

Etenim Gray, in vestigio me secutus, magnum illum naucurium, qui
post ictum frustratum vix se receperat, decussit. Alter in ipso
actu intra casam iaculandi ante speculatorium erat traiectus, et
nunc iam humi in agonia iacebat, sclopello suo in manu usque
fumante. Tertium, ut ipse videram, medicus letho dedit singulo
ictu. Ex iis quatuor, qui vallum transcenderant, unus tantum
relictus est, iste autem copide sua in agro abiecta, nunc iterum
prorsum repere formidine mortis tentabat.

“Iaculare — iaculamini e casa!” vociferebatur medicus. “Vos
autem iuvenci, retro, sub tectum!”

Verba tamen sua fuerunt in perperam; nemo iactum edidit, atque
ultimus assultorum securus evasit, seque cum cæteris in sylvam
subduxit. Intra terna momenta ex assultoribus nihil fuit
reliqui, nisi illi quinque qui ceciderant: quatuor intra, unus
autem extra septum.

Ego, medicus, atque Gray celeri cursu sub tectum successimus.
Qui supererant mox reversuri erant ad locum ubi sclopeta
reliquerant, iaculatio autem quolibet momento recrudescere
poterat.

Casa sub hoc tempus fumo pæne vacua erat, licebatque nobis
videre quanto pretio victoriam redemissemus. Hunter iuxta
speculatorium suum iacebat exanimatus; Joyce, prope suum, capite
traiecto, nunquam amplius se moturus; in medio vero Spectabilis
navarchum sustinebat, unus æque pallidus atque alter.

“Navarchus vulneratus est,” inquibat Herus Trelawney.

“Fugeruntne illi?” quærebat Herus Smollett.

“Omnes, utique, quibus datum est, mihi crede,” respondit
medicus; “sed sunt eorum quinque qui nunquam amplius current.”

“Quinque!” repetit navarchus. “Placet; sic satius est. Quinque
adversum tres, linquet nobis quatuor contra novem. Proportio
ista præstat ei, qua eramus ab initio. Nos enim fuimus tunc
septem contra novemdecim, aut saltem ita existimavimus, quod
æque malum est quam ipsum factum.”[*]

    1. Vestis, quæ cuti proxima est.
    2. Partes vestium, quæ humeros, lacertos atque brachia
     \ tegunt usque ad carpos.
    3. Tranquillitas maris, quum naves deficientibus flabris,
     \ sive ventis, hærent, nec se movere queunt.

    * Coniurati mox octo tantum erant numero, ille enim, quem
     \ Herus Trelawney in navi ictu perstrinxerat, eodem vespere
     \ vulneribus suis succubuit. Verum hoc fidis eo tempore
     \ ignotum erat, ac postea tantum cognitum.


Pars quinta
Mea in Mari Pericula

Caput XXII.
Quemadmodum Pericla mea Maritima Inceperim.

A coniuratis nihil amplius tentatum est — ne vel unicus quidem
iactus e sylva prodiit. “Suas portiones eius diei acceperunt,”
ut navarchus dixit, proinde locus, nemine disputante, erat
noster, nacti etiam quietem ad saucios curandos, nosque prandio
reficiendos. Ego et Spectabilis, nulla periculi ratione habita,
sub dio coquebamus, verum etiam, hic, ob gemitus ægrorum sub
cura medici distractissimi eramus.

Ex numero octo, qui in hoc certamine ceciderunt, tres tantum
adhuc spirabant: nempe piratarum is, qui ad speculatorium glande
est ictus — Hunter, atque Navarchus Smollett; horum autem
priores tantum quod non mortui sunt; pirata, profecto, sub
scalpello medici exspiravit; Hunter vero, quidquid tentaverimus,
ad se nunquam rediit in hoc mundo. Totum diem vitam mortemque
inter versabatur anhelus, ut quondam ille pirata senex domi
nostræ apoplexia tactus; at vero ossa eius pectoris ictu contusa
erant, suaque calvaria ex lapsu fracta, prohinc, aliquando,
nocte secuta, sine indicio aut verbo, Creatori suo animam
reddidit.

Quod ad navarchum attinet, vulnera eius sane gravia erant, non
tamen exitialia. Nullum vitale organum corporis tulit læsuram
lethalem. Glans naucurii Anderson — nam Iob is fuit qui eum
prior traiecit — scapulam eius fregit, ac leniter etiam unum
pulmonem adstrinxit; alter iactus aliquot musculos in sura eius
laceravit ac distorsit. Certum erat eum restitutum iri, ut
medicus docuit, interea tamen, ac per plures septimanas, ei non
licere sive ambulare, sive brachia movere, ne vel loqui quidem,
si id vitare posset.

Mea propria plaga trans articulos digitorum fortuita, merus
morsus dicendus est pulicis. Doctor Livesey emplastro eam
compegit, mihique insuper auriculas vellicavit.

Finito prandio Spectabilis atque medicus paulisper cum navarcho
consultatione sederunt; postquam autem ad cordis plenitudinem
disseruissent, paullo post meridiem, medicus, sumpto suo pileo,
pari sclopellorum, seque copide succincto, mappam in sacculum
recondidit, sclopetoque in humero, a septemtrione transcendit
vallum, celerique gressu se per arboretum viæ committit.

Ego et Gray eodem tempore in ulteriori extremitate casæ una
sedebamus, extra auditum, ne testes essemus consultationis
præpositorum nostrorum. Gray fumam tollit ex ore, ac fere etiam
oblitus est eam reponere, ita stupefactus est actibus medici.

“Quidnam, per Deorum fidem,” fatur, “medico nostro in mentem
venit?” “Anne insanit?”

“Imo, nequaquam,” aio ego. “Quin ego certus sum eum ex omni hac
turba plane ultimum esse qui insaniat.”

“At, sodalis,” prosequitur Gray, “fortasse ille non insanit,
verum si ipse non, certe ego insanio.”

“Mihi quidem paret,” refero ego, “Doctorem Livesey suas habere
rationes; atque, ni fallor, Ben Gunn it visum.”

Me in hoc non erasse, postea comprobatum est. Interim casa æstu
ad suffocationem pæne erat oppressa, area autem arenacea intra
vallum sole meridiano prope ad ardorem fervebat, quum mihi
aliquid aliud in mentem incidit, quod nequaquam videbatur rectum
ac probatum. Etenim invidere cœperam sorti medici sub alsia
umbra arborum itantis, aviculis ei accinentibus, suavemque
pinuum fragrantiam inspirantis, dum ego in fervore æstuabam,
vestibus meis resinæ inhærentibus, tantoque cruore circum me,
totque cadaveribus undique iacentibus, ut denique locum
aversarer, quæque aversio pæne formidinem æquaret.

Per totum id tempus quo casam elutriebam, vasaque cibaria
eluebam, aversio hæc atque invidia pedetentim ita in me
augebantur, ut tandem, conspecto sacco panario, quum nec testem
haberem quemquam, primum gressum effugii perfeci, utrumque
sacculum meæ tunicæ buccellatis opplendo.

Demens fui, si ita lubet cuiquam me vocare, ac profecto actum
stultum et præcipitem eram suscepturus; constitui tamen actum
omni prudentia et cautela qua par eram, in effectum deducere.
Hæc buccellata satis erant, siquid incommodi mihi accideret,
usque ad magnam partem posteræ diei ad me alendum ac
sustentandum.

Ut rem proximam, par sclopellorum cepi, et quum cornu pulveris
glandulasque iam utique haberem, me rite armatum sensi.

Quod ad propositum ipsum attinet, id, per se, nequaquam erat
malum. In animo nempe mihi erat ad linguam terræ sabulosam
pervenire, quæ pulvinarium ad ortum ab aperto mari dividebat,
atque albam reperire rupem a me hesterna vespera visam, et sic
comperire, utrum ille esset locus necne, ubi Ben Gunn suum
carabum abditum haberet. Ut etiam nunc credo, hæc res pretium
operæ erat. Verumtamen, quum probe scivissem vallum mihi
linquere nunquam indultum fore, nihil superfuit nisi effugium,
ut quum me nemo observaret, elaberer; et hic modus agendi tam
erat improbus, ut totum cœptum improbum ac nequam redderet.
Attamen ego puer tantum eram, consilium autem sumptum.

Itaque, ut res denique successerant, reperi tandem occasionem
prorsus miram. Spectabilis atque Gray mutandis ligaminibus
navarchi erant occupati; nulla usquam indicia hostium; me in
fugam dedi, atque traiecto vallo, spatium apertum transultavi,
et in paucis momentis intra arbores, ubi iam nulla vox me
revocantium assequi poterat, abditus, fugam prosequebar.

Hic fuit alter stultus actus meus, priore longe deterior,
quandoquidem duos tantum valentes ad tuendam casam reliqui;
verumtamen, ut actus prior, ad omnes nos servandos profuturus
erat.

Cursum meum recta ad littus orientale insulæ direxi, quia tutius
existimavi partem linguæ mari contiguam sequi, ne a pulvinario
observarer. Postmeridiem iam erat, sole inclinante, sed tamen
usque calidum ac sudum. Ut iter meum inter celsas arbores
carpebam, non modo boatum fluctuum licebat mihi percipere e
longinquo ante me littus verberantium, verum etiam ramorum atque
frondium inter se frixorum stridorem, quo docebar flabra ex
parte maris exorta esse solito asperiora. Mox algidæ undæ aeris
me supervenerunt, ego autem mox post ex ora arboreti in littus
egressus sum, vidique mare cæruleum ac sole illustre ante pedes
ad horizontem usque profusum, cuius undæ veniliæ, altera alteram
insectantes, magno murmure in littore collabebantur.

Mare circa Insulam Thesaurariam nunquam vidi tranquillum.
Etiamsi sol in sublimi flagraret, aura sine flabris hæreret,
æquor læve atque glaucum, fluctus tamen hi grandes in
exterioribus oris, die ac nocte citato lapsu ferri, ac perpetuo
boare et tonare solent, nec existimo ullum in insula esse locum,
quo hic fragor non perferatur.

Haud mediocri gaudio obambulabam in littore secundum fluctus,
donec me adversum austrum satis longe progressum esse iudicarem,
tum me illinc averti, sub tegmen dumi me recepi, inde autem in
supercilium promontorii languenti gressu ascendi.

Mihi illinc stanti a tergo erat mare, e regione autem
pulvinarium. Flabra maritima quasi se exhauriendo intenta flatu
suo violento, nunc iam resederunt; quibus leviora ac variabilia
flabra ex austro-orientali successerunt, graves pulvillos nebulæ
secum tractantia; pulvinarium autem sub alis Insulæ Sceleti,
usque tranquilla et immota iacebat, prorsus ita ut tempore
nostri ingressus. “Hispaniola” in eo speculo inturbato ab aquis,
inde a cancellis ad lineam immersionis usque ad amussim
reverberabatur, in suo fastigio vexillum Jolly Roger ferens.

Iuxta iacebat una lintrium, cum Ioanne Silver in postremigio
sedente — aliqui autem in cancellos proclinati steterunt, unus
eorum cum capedulo rubro, ille scordalus ipse, quem paucis horis
ante in vallo videram altrinsece sedentem. Sermocinari ridereque
videbantur, attamen ex tanta longinquitate — plus quam milliarii
— ne vel verbum, aut quid dicerent, utique percipere poteram.
Subito clamor insonuit petilus,[1] et quasi extraterreaneus,
haud exiguo meo terrore, quamquam protinus memini vocis Navarchi
Flint, quin et persuadere mihi posse putabam me avim, de suis
plumis laute pictis, ut eadem in carpo domini sui, tamquam in
pertica sedebat videre.

Mox post naucula divulsa ad littus accessit, interim piratæ, cum
rubro capedulo una per impluvium canabæ introrsum descenderunt.

Sub idem fere tempus et sol occubuit pone Spy-Glass, quum vero
vapores inciperent cito colligi, tenebræ serio oboriebantur.
Nunc iam perspexi, mihi, si carabum illum ea vespera reperire
vellem, ad terendum nullum superesse tempus.

Rupis alba, supra dumos satis quidem conspicua, usque circa
octavam milliarii deorsum promontorium aberat, satis tamen
temporis ad eo perveniendum consumpsi, haud raro enim in medio
dumorum quadrupedandum erat. Iam nox prope supervenerat quum
mihi licebat eam manibus per latera sua aspera compalpare. Ad
radices huius perquam exigua depressio cespitis vivi plena
pulvillis dumetoque genuum tenus operta, qui viror ibi abunde
vigebat; in medio autem huius recessus, revera tentorium e
pellibus caprinis stabat haud absimile illis, quæ Cingari[2] in
Anglia secum portare consueverunt.

Desilivi itaque in foveam, sublevo operimentum a latere
tentorii, et, ecce, ibi reperio carabum Ben Gunn, carabum nempe
domestica arte factum, siquid unquam domestica arte factum
fuerit; opus crudum, latere degravante et incondito, contrabium
e ligno duro ac minime lenti, illique in tegumentum, e pellibus
caprinis, villis introrsum superexpansis, operimentum infixum.
Res tota perquam erat parva, etiam mihi, nec facile crediderim
eam virum staturæ normalis sustinere potuisse. Erat in ea
sessibulum humillime ut licuit positum, in prora vero fultura
pedum transversa, parque palmularum ad eam agendam.

Hactenus nunquam videram carabum genus nauculæ, quod veteribus
Britannis fuit solemne, sed exinde iam vidi, quare clariorem
conceptum nauculæ Ben Gunn præbere nequeo, quam si eam
horiolæ[3] conferam primæ ac pessimæ unquam arte humana factæ.
Summum tamen bonum — nam aliquid boni certe possidebat — erat
eius levitas, propter quam et ab homine portari poterat.

Nunc igitur, quam nauculam invenissem, prope erat illatio me
denique potitum esse occasione otiandi interim tamen alia notio
animum meum insedit, qua tanta tenacitate delectabar, ut ad eam
in effectum deducendam, ita opinor, ipso adeo Navarcho Smollett
invito, paratus essem. Propositum itaque meum erat, sub tutela
noctis hinc elabi, retinacula “Hispaniolæ” præcidere, eamque
arbitrio fluctuum committere, ut illic in littus incurreret, ubi
ei lubitum esset. Equidem mihi iam persuaseram coniuratis nihil
iam magis cordi esse, quam ut post repulsam ad vallum hoc mane
acceptam, celerrime quam possent solverent, marique se
comitterent; quod consilium prævertere perquam mihi arridebat,
et nunc, quum vidissem quam suum excubitorem sine naucula
reliquissent, id haud multo periculo perfici posse.

Consideo itaque continuo ut tenebras opperiar, interim
buccellatis ex sententia pastus. Nox erat ad meum propositum ex
sexcentis aptissima. Nebula totum cœlum absorpsit. Ut vestigia
luminis diei etiam extrema adempta sunt, caligo densissima
Insulæ Thesaurariæ incubuit. Quum vero cœna mea frugali absumpta
carabum sublevaveram, eoque oneratus e fossa eluctatus palpando
et cespitando in tenebris iter carperem, duo tantum spatii
puncta circa totum pulvinarium visu percipi poterant.

Horum primum erat ignis flagrans in littore, circum quem
profligati piratæ inter paludes laute agebant. Alterum erat mera
lucubratio obscura adversum tenebras, quæ indicio erat situs,
ubi navis sub ancora staret. Hæc se ad recedentem æstum
convertit — prora nunc adversum me — sola lumina tantum in
canaba eius videbantur; quod autem ego videram radii erant
fortes fenestræ puppis, nebula reverberati.

Æstus iam ex aliquo tempore cœpit recedere, proinde mihi series
pervadenda erat satis longa palestrium sabulonum supra talum,
antequam ad oram recedentium aquarum pervenissem, ubi aquam
aliquantum invadens, non sine labore ac pernicitate, carabum,
carina deorsum, fluctibus commisi.

    1. Petilus, -a, -um, verbum antiquarium et obsoletum, sed
     \ perquam utile unde statui in vitam et usum revocare.
     \ Significat autem tenue, macilentum, de voce autem acris,
     \ pipiens acriter, uti hicce psittacus voce acutissima
     \ clamitabat.
    2. Cingarus, i, est gens vaga, quæ laborem aspernatur partim
     \ ex cambio equorum, vasa metallica culinaria sarciendo,
     \ clavos ferreos fabricando nomadicam degit vitam. Angli
     \ hos homines falso et erroneo verbo Ægyptios vocitant.
    3. Horiola, -æ, parva horia, est naucula piscatoria
     \ Græcorum, generis pusilli, ac minimi.


Caput XXIII.
Refluxus Æstus Ruit.

Carabus, ut experientia, antequam cœptum finiveram, satis eram
edoctus — naucula fuit perquam tuta cuiquam meæ staturæ atque
ponderis, flutabat enim facile ac dextre mari comissa; alioquin
maxime contraria, lateribus iniquis, et difficilis regendo.
Quidquid tentaverim, tamen ventum potius quam aliud quid
sequebatur, atque propensitas eius summa erat ad currendum in
circuitu. Ipse adeo Ben Gunn fassus est eam “curiosam admodum ad
regendum esse, donec eius naturam accuratius cognoscas.”

Ego eius mores certe non novi. Versebatur enim in omnem plagam,
præter eam quo vehi cupiebam; plerumque lateratim incedebamus,
nec ullus dubito navim me nunquam fuisse assecuturum, nisi æstus
me eo rapuisset. Quomodocunque remigaverim, æstus me tamen
deorsum ferebat; illic autem iacebat “Hispaniola” mihi directe e
regione, quam quippe ne evitare quidem poteram.

Primum ipsa ante me erecta stabat tamquam quædam macula, ipsis
tenebris opacior, tum antenna atque alveus cœperunt formam
induere proximo autem momento, ut mihi quidem videbatur (quo
enim longius progressus sum, cursus æstus eo celerior fiebat),
iam et laterarim eius attigi ancorale, quod etiam apprehendi.
Ancorale nervium plectri instar erat tensum — tanta enim vi in
adversam partem trahebatur. Undulæ circum latera navis, in densa
caligine, lateribus illidentes leni strepitu bullabant, velut
aquæ torrentis ex alto labentis. Si modo tensum funem copide meæ
præcidissem, futurum esset ut “Hispaniola” præceps cum æstu
rueret.

Valent quidem hæc hactenus; in memoriam tamen mihi incidit quod
sæpe audiveram, ancorale arctum, si subito præcidatur, tam esse
perniciosum, quam equus calcitrosus. Pacisci licebat fore, ut si
tam essem temerarius, ut “Hispaniolam” præcisis retinaculis ab
ancora liberarem, carabus meus ex ipsa aqua in altum elideretur.

Id me cito deterruit, atque nisi fortuna mihi iterum favisset
distincte, mihi a sententia decedendum fuisset. Itaque lenes
flatus, qui ab austro cum ortu ferri cœperant, post occasum
solis in austro occiduum versi sunt. Etiam dum meditabar,
impetus irruit, “Hispaniolam” prehendit, eamque in fluentum
impulit, meoque maximo gaudio notavi ancorale in manu mea
relaxari, manumque pro momento temporis aquis mergi.

Hinc consilium cito cepi; exprompsi cultrum, eum mordicus
aperui, unamque chordam post alteram præcidi, usque dum navis
duabus tantum teneretur. Tum requievi, exspectavique dum flatu
converso vis tractus iterum laxaretur, ad tum præcidendas duas
reliquas.

Per totum id tempus loquelam audivi elata voce e canaba, sed ut
verum fatear, mens mea rebus aliis nimis intenta erat quam ut
subauscultarem. Verum nunc, quum omnino essem otiosus, aliquanto
attentior fiebam.

Unum agnovi, ut gubernatorem, Israelem Hands, qui olim
tormentarius Flint fuerat. Alter, utique, fuit amicus noster
superior, cum rubro capedulo nocturno. Manifestum erat utrumque
ingurgitasse, et hi usque potabant, nam etiam dum auscultabam,
fenestram puppis aperuit, proiecitque aliquid, quod ego vacuam
lagenam esse divinabam. Sed hi non modo semi-ebrii erant, sed
certum erat eos furere. Maledicta iactabantur tamquam grando, ac
nonnunquam tanta rabiei eruptio sequebatur, ut verbera pro certo
exspectarem secutura. Iurgia tamen semper sedata sunt, vocesque
pedetentim subsederunt paulisper, donec iterum exardescerent,
iterumque in quietem residerent.

In littore mihi clare videre licebat candorem magni ignis
vigiliarii, ut is ultra, inter arbores late flagrabat. Aliquis
eorum insipidam et obsoletam cantilenam nauticam cornicabat,
inclinata ac demissa voce in fine singulorum versiculorum, et ut
apparebat, nullo certo fine nisi patientia cantillantis. Audivi
ego eam in nostro itinere sæpius, nec tamen memini nisi hæc
verba:

    Unus tantum e caterva superest,
    Quæ septuagenis quinis profecta est.

Existimabam etiam cantilenam hanc prope dolenter quadrare in
catervam quæ hoc mane talem tulerat repulsam. Verumtamen ex
omnibus quæ videram, isti piratæ tam erant callidi erga omnia,
quam ipsum mare quod infestabant.

Tandem flabra advenerunt; cercurus commotus est, lateratimque in
tenebris propius venit: ancorale iterum relaxari sensi, ac nunc,
forti manu et animo, etiam ultima licia discidi.

Flabra carabum meum parum affecerunt, undis tamen continuo
adversus proram “Hispaniolæ” rapiebar. Eodem tempore cercurus
circum se verti cœpit lento rotatu, prora ac puppi transversum
fluentum circumversis.

Omnibus viribus ad extremum enisus sum, absorptum enim iri
expectabam; quum autem carabum averti non posse sensissem in
adversum, eum retrorsum pellere conabar. Tandem a pernicioso
vicino meo liber evasi; et simulatque ultimum edebam inpulsum
manus mea contrectavit funem e pinnis puppis pendentem et aquæ
innatantem. Hunc protinus apprehendi.

Quid ita fecerim, dicere haud queo. Primum id e mero instinctu
contigit; sed quum semel eum manibus tenerem, reperissemque
destinatum, curiositas me vicit, cœpique subito consilium per
fenestellam canabæ introspectandi.

Chordam alternis manibus ductare cœpi, et quum iam me satis
prope esse sensissem, ingenti mea pernicie circiter ad dimidium
meæ staturæ me extuli, effecique ut lacunar, partemque
interiorum canabæ speculari possem.

Per hoc tempus cercurus, eiusque comes, aquis satis celeriter
rapiebantur; iam profecto cum igne vigiliarum in pari situ
eramus. Navis, ut nautæ dicere solent, iam elata voce
loquebatur, innumerabiles nempe undulas sono audibili findebat
viam sibi calcans. Nec intelligere poteram quare excubitores
nullam mei notitiam hactenus sumpsissent, usque eo dum interiora
diæta inspexissem. Unus tamen ictus oculi sufficiebat; nec nisi
unum audebam ex ea instabili scapha tentare intuitum. Testis
autem factus sum acerbissimi certaminis Hands cum suo sodali,
uti hi alter alterius in amplexu furebant.

Hinc me in sedile caute iterum demisi, nec nimis tempestive,
eram enim propemodum extra scapham. In præsentia, nihil poteram
cernere illo aspectu duorum cruore suffusis vultibus, sub
lucerna fumida colluctantium, ante oculos versante, quoad oculos
tenebris iterum assuefecissem claudendo.

Infinita prope bacchanalia denique tamen finem nacta sunt, atque
tota diminuta caterva circum ignem castrensem in cantilenam a me
tam sæpe auditam erupit:

    Quindeni viri super cistam mortui –
        Io-ho-ho, et lagena cannei!
    Potus ac diabolus finivere cæteros —
        Io-ho-ho, et lagena cannei!”

Tunc et ipse mirabar quam negotiosi essent potus atque diabolus
ipso eodem momento in diæta “Hispaniolæ,” quum subitos motus
scaphæ me conterruit. Eodem enim momento hæc diverti, fortique
nisu cursum alio deflectere cœpi. Interim et celeritas eius
perquam increvit.

Oculos meos illico adaperui. Circum me undique undulæ agili modo
ac motu, vivaciter sonoræ, atque fulgore phosphoreo renitentes
ferebantur. “Hispaniola” ipsa, cuius vestigia usque invitus
sequebar, paucas ulnas a me aberat, in cursu suo cespitare
parebat, facileque notavi quemadmodum antennæ eius in tenebris
huc et illuc oscillabant; quin, ut longius observabam, pro certo
comperi eam quoque austrum versus rapi.

Per humeros igitur retro verto oculos, et cum terrore comperio
ignem vigiliarium pone me esse. Fluxus recto angulo interim se
verterat, tam celsum cercurum, quam eius comitem carabum meum
secum rapiens, continuo celerius, continuo augente spuma,
continuo resonantius ruebat per angusta adversum mare altum.

Subito cercurus ante me cum impetu se flectit, ac, fortasse
vicenos gradus se divertit, eodemque fere momento ex navi unus
vagitus post alterum percrepuit; sonum gressuum gravium de
gradibus impluvii canabæ audivi; unde facile intellexi iurgia
duorum ebriorum tandem perrupta fuisse, eosque ad sensum sobrium
suæ perniciei esse excitos.

Pronum itaque me in misella illa naucula prostravi, animamque
meam Creatori suo omni pietate commendavi. Post angusta superata
pro certo exspectabam nos in brevia incursuros, ubi omnes meæ
ærumnæ celerem finem caperent; quum, forte, me mortem oppetere
oportere haud multum laborarem, me interitum meum cernere
debere, æquo ferre animo non poteram.

Plures igitur horas illic iacuisse mihi videbar turgentibus
undis huc et illuc iactatus, irruentique aspergine iterum
iterumque madens, certamque mortem quoque proximo fluctuum
impetu exspectans. Pedetentim nervos relaxari sensi; membra mihi
interim obrigescere, et etiam mediis his terroribus animum meam
hebescere percepi, quoad denique sopor mihi obrepsit, et in meo
misello carabo tandem consopitus, de domo nostra deque prisco
Admiral Benbow somniare cœpi.


Caput XXIV.
De Vagatu Carabi.

Provecto iam die denique evigilavi, meque circa
occiduo-meridianas oras Insulæ Thesaurariæ iactatum reperi. Sol
iam pridem surrexerat, sed tamen pone magnam Spy-Glass molem
delitescebat, qui mons hic abruptis lateribus mari se mergebat.

Promontorium Haulbowline Head, atque collis Mizzenmast Hill mihi
a cubito erant; collis quidem erat sterilis et opacus,
promontorium autem cautibus erat cinctus, quadragenos aut
quinquagenos pedes altis, magnaque mole ruderum saxorum septum.
Ego vix ad quadrantem milliarii a littore fluitabam, unde primum
de appellendo carabo ac descendendo in littore cogitabam.

Consilium hoc mox missum feci. Etenim fluctus rudera saxorum
violento tumultu verberabant; unde aquæ verberatæ ingenti boatu
suam asperginem quaquaversum respergebant, quoque momento undæ
illinc resilientes; ex quo satis intellexi futurum, ut si
accedere tentassem, scopulis illisus perirem, ascendere autem
hæc rudera saxea, neutiquam possem, sicque vires meas perperam
expenderem.

Nec hoc satis; nam in planis saxorum animadverti quædam monstra
horrida in speciem limacum mollium, quæ corpora sua mucida ac
viscida huc et illuc gregatim traxerunt, ingentis magnitudinis,
aut magno latratu, rupibus reverberantibus, sese turmatim in
mare deiecerunt.

Postmodum tandem intellexi hæc animalia phocas esse, prorsusque
innocuas. Aspectus tamen earum accessum ad littus difficiliorem
reddidit, cui si addas fluctuum perpetuos impetus, intelliges
quamobrem hunc locum egrediendi perhorrescerem. Satius prohinc
existimavi vel fame in alto perire, quam hæc pericula tentare.

Interea existimare cœpi magis opportunum locum me nactum iri. Ad
septemtrionem ab Haulbowline Head ora se introrsum flectit, ubi
æstu recedente lingua terræ denudatur fulvi sabulonis. A
septemtrione eius loci aliud sequitur promontorium, Promontorium
Nemorosum, ut erat in mappa designatum — magno pineto virenti
incinctum qui ad marginem aquarum usque se protendebat. Nunc
demum memini quod Silver monere solebat de fluxu, qui ex toto
occiduo littore Insulæ Thesaurariæ septemtrionem versus vergit;
et quum adverterem ex meo loco me iam eo fluxu teneri, satius
existimavi Haulbowline Head pone me relinquere, viresque meas
integras servare ad adoriendum alterum, longe propitius
Promontorium Nemorum.

Superficies æquoris grandi turgore tumebat. Ventus aequabili
modo ac leniter ex austro flabat, nec fluxus huic adversabatur,
prohinc aquæ æquabili cursu undulabant.

Si res aliter se habuissent, me iam dudum perivisse oportebat;
nunc tamen mirum erat quam misellus meus carabus per cristas
undarum labebatur. Mihi usque in fundo iacenti plus semel
contigit, ut quum haud plus quam unum oculum supra labra
nauculæ, magnum aquæ glaucæ cumulum supra me extolli viderem; et
tamen pusillus carabus vix plus quam leniter exsiliret, acsi
choragiis[1] uteretur, et in adverso turgoris latere, tamquam
levis avicula, leniter descenderet.

Mox post perquam audax factus, me ad sedendum erexi, ut remigare
tentarem. Verum vel levissima situs mutatio atque oneris,
summopere mutat pusilli carabi semet gerendi rationem. Vix
itaque me commoveram quum naucula, mutata sua leni ratione per
undas labendi, per declive proximi turgoris tanta celeritate
rapiebatur, ut me vertigo caperet, suamque proram proximæ undæ
ita profunde incussit, ut inde aspergine totus perfunderer.

Madens et conterritus in priorem me situm protinus composui, quo
facto, carabus suam proram in pristinum statum illico restituit,
meque, ut antea, leni oscillatione super undas prorsum vexit.
Clarum iam erat se non passurum ut ego eum regere tentem hoc
autem eventu, quandoquidem cursui suo moderari nullo pacto
poteram, quinam licebat mihi portu me potiturum sperare?

Terror ineffabilis me incessit, tamen desperan dum non putavi.
Primum itaque cautissime assurgens, aquam ex carabo capedulo meo
exhausi; tum oculos meos iterum supra labra sublevans speculari
perrexi ut viderem, quonam pacto efficeret, ut per fluctus tam
leni motu me pervectaret.

Reperi autem quamque undam, loco ingentis, lævis refulgentisque
collis, ut ex arido, vel e constrato, navis videri solet,
prorsus similitudinem ferre tumulorum in arido, plurimis
verticibus, planis, atque vallibus. Carabus ergo, non impeditus,
se in latera versans, per has planities carpebat suum iter, si
sic loqui fas est, evitatis cristis, arduisque cacuminibus
undarum.

“Ergo,” cogitabam mecum, “iam manifestum est me ibi, ubi sum,
iacere oportere, nec æquilibrium ultra turbare; at vero perinde
manifestum est me quandoque, aquis tranquillis, posse remo ab
uno latere, paucis ductibus nauculam adversus terram impellere.”

Dictum et factum. Sic itaque cubitis innixus iacebam, situ
perquam difficili, et semel iterumque edito leni impulsu proram
adversus littus dirigebam.

Labor hic nimis quam erat lentus ac molestus, tamen sensim me
proficere notavi; atque ut Promontorium Nemorosum versus
propinquabam, licet palam viderem me prætervectum iri, tamen
aliquot centena ulnarum propius ad orientem poteram altiores
arborum virentium vertices, ut ii vento agitati nutabant,
cernere, nec dubitabam fore ut proximo promontorio potiri
possem.

Summum etiam id tempus censebam, quandoquidem iam sitis me
urgere cœpit. Etenim ardor solis desuper, millenæ eius ab undis
reverberationes, aqua marina quæ in me inciderat, exsiccataque
erat, ipsa mea labra sale incrustans, iunctim effecerunt, ut
guttur meum siti arderet, meumque adeo cerebrum doleret.
Proximitas, præterea, arborum desiderio ad ægritudinem usque
allectabat; verumtamen fluxus me mox locum excedendi
prætervexit; quum vero proxima maris regio sub oculos meos
incidit, visionem conspexi, quæ cursum cogitationum mearum plane
mutavit.

E regione etenim mihi, nec plus dimidio milliario, conspicatus
sum “Hispaniolam” sub velis. Utique pro certo habui futurum ut
caperer; sitis tamen me tanta ægritudine oppressit, ut vel id
ambigerem utrum capi optandum an abhorrendum esset: attamen,
priusquam vel hoc mecum diremissem, stupor ita totum animum meum
obsedit, ut nihil quidquam facere, nisi stupere, atque mirari
possem.

“Hispaniola” sub velo principi, duobusque proraticis erat, atque
pulchræ et candidæ telæ nivis, vel argenti instar albicabant.
Ubi primum eam conspexi cuncta eius vela tumebant, ipsaque in
caurum tendebat, unde suspicari cœpi manus insulam
circumnavigare velle, et in prius pulvinarium pervenire. Subito
sensim in occiduum cursum flectere navis cœpit, unde suspicio
mihi incidit hos me notasse et nunc me insectari. Denique tamen
vento adverso incidens, omnino hæsit, ibique sui impos,
aliquantum otiabatur, velis prorsus laxatis.

“Furciferi dementes,” mecum inquibam, “hi usque temeto madent,
tamquam spongiæ,” et mecum cogitabam, quemadmodum Navarchus
Smollett eos coercuisset.

Interim cercurus immotus hærebat, mox vela eius iterum
intumescere, paulisper iterum incedere, ac, denique, iterum
obviam vento facta, concidere, cercurusque immotus hæsit. Hæc
iterum iterumque repetita sunt. Huc et illuc, sursum ac deorsum,
in septemtrionem atque meridiem, in ortum et occasum
“Hispaniola” ferebatur per accursus et impetus, eo semper
recidens quo orsa erat post singulas repetitiones, velis
concidentibus. Inde clarum mihi apparebat plectrum a nemine
teneri. Si vero sic res erat, ubinam nautæ erant? Necesse
proinde videbatur eos aut ebrietate esse sepultos, aut navim
deseruisse, ut mihi quidem videbatur, sicque, fortasse, possem
ego eam conscendere, navimque navarcho suo reddere.

Fluentum et cercurum, et carabum in meridiem rapiebat æqua
celeritate. Quod ad priorem attinet, cursus eius tam erat
efferatus, tum iterum laxatus, ac tantis detinebatur moris, ut
certe nihil proficeret, si non plane recideret. Si modo ausus
essem ad sedendum me erigere ac remigare, certum mihi videbatur
illum me assequi posse. Propositum afflatu quodam audaciæ mihi
animum erigebat, et quum de hydria iuxta anterius impluvium
cogitassem, fortitudinem meam audendi etiam duplicari sensi.

Surrexi ergo, et quamvis illico imbre asperginis exceptus essem,
in proposito perstiti, remoque cunctis meis viribus innixus,
“Hispaniolam,” sine gubernaculo fluitantem assequi perrexi. Mare
ita erat turbulentum, ut semel iterumque mihi sistendum, et aqua
ex carabo exhaurienda esset, interea corde meo, fere ut
exaudiretur, palpitante; paulatim tamen his rebus assuefactus,
caraboque in vallibus undarum vectus semel iterumque tantum
prora quassata meque asperginem experto.

Nunc cercurum cursu celeriter vincere incipiebam; iam et
aurichalcum plectri refulgere percepi, ut illud huc et illuc
iactabatur; et tamen nullus in constrato eius comparuit. Non
poteram non credere eam esse desertam. Si hoc minus, tum
sceliones in imo iacebant ad mortem ebrii, ubi ianuis obseratis,
sub clavi seraque continere eos, navim autem in meam ditionem
redigere, possem.

Per aliquod tempus cercurus id agebat, quod mihi maxime erat
invisum — stabat. Prora eius ad meridiem spectabat, utique,
continuo huc et illuc versata. Quoties enim velis suis ex parte
tumentibus ipse ex tramite excidit, vela eam iterum in adversum
ventum impulerunt. Hic mihi maxime invisum esse dixi; etenim ut
sui impos esse parebat hoc in statu suo, velis tormentorum more
tonantibus, rechamis[2] autem in constrato huc et illuc
volutantibus, ipse a me usque abscedebat non modo celeritate
fluxus, sed etiam toto suo latere sub vento, hoc autem certe
erat summum.

At nunc demum occasio mihi arridebat. Flabra enim paulisper ad
minimum conciderunt, fluxu autem eum paulatim circumvertente,
“Hispaniola” suo axi se circumagebat, ac, tandem, puppim suam
adversum me vertit, cum fenestra canabæ usque patente, atque
lucerna supra mensam, die iam adulto usque ardente. Velum
princeps vexilli instar languidum pendebat. Præter motum fluxus
navis prorsus iners iacebat.

Per aliquantulum temporis in prosequendo deficiebam; sed mox
maiori vi innixus, in navi insectanda iterum superior evasi.

Vix centum ulnis ab ea aberam, quum ventus iterum irruit cum
impetu; vela eius a lævo iterum explebantur, ipsa autem iterum
viam tenebat, oscillans, se erigens, rectaque labens, tamquam
hirundo.

Primo animi impetu desperare, altero iam gaudere cœpi. Cercurus
enim ecce appropinquat, mox vero toto latere mihi adstat —
vertendo se dimidio spatio suæ a me distantiæ emenso, tum duabus
tertiis, ac, tandem tribus quadrantibus. Facile poteram videre
ut aquæ sub prora eius spumantes et bullantes albicabant. Mihi
ex humili in carabo loco eius latera celsissima et abrupta
parebant.

Et nunc repente statum meum perspicere cœpi. Vix mihi vel
cogitare vacabat — vix mihi agere, meque servare vacabat. Ego
enim in vertice pendebam unius undæ, dum cercurus iam inclinabat
in altera. Iam rostrale eius super me imminebat. In pedes
protinus subsilio, subsulto, carabum sub aquam calco. Una manu
prehendo antennam, pedes meos iniicio antario atque rudenti
antennæ; et ut ibi usque pendeo halitans, tremor lenior me docet
cercurum in carabum incurrisse, meque sine recessu “Hispaniolæ”
esse commissum.

    1. Choragium, i, verbum Græco-Latinum, nempe ex chorus et
     \ ago, Latine salto, saltito; est res mechanica, scilicet
     \ spira chalybeia, ut in sellis mollibus, aut in lectis, in
     \ quæ si nos demittimus, quasi mergimur ac dein recellimus.
     \ Item in horologiis choragium impellit totam machillam,
     \ sive machinulam.
    2. Réchamus, i, est quasi truncus ligneus, suspensus ex
     \ malo, in eo autem sunt cava, in quibus plures cochleæ,
     \ sive rotula in axibus versantur, quibus restes, sive
     \ funes, sunt inserti, qui propter cochleas facile
     \ moventur, quorum omnium ope magna onera sine gravi labore
     \ facile et celeriter levantur. Caput illud sive truncus
     \ vel etiam singulæ cochleæ, alio verbo etiam trochlea
     \ vocantur.


Caput XXV.
Ferio Jolly Roger.

Vix in rostrali[1] locum occupavi, quum prævolum[2] vento laxum
in alteram partem, hunc inflando cum sonitu tormento simili
incidit. Impulsu sic reverso navis omnis ad carinam usque
tremebat; sed quum cætera vela usque traherent, prævolum in suum
locum recidit, ibique iners pependit.

Hæc concussio me prope in mare elisit; post quæ nihil moratus,
secundum rostrale retro serpere perrexi, ac, demum in constratum
præceps me proieci.

Sub averso latere propodii[3] stabam, atque velum princeps, quod
usque trahebat, partem constrati posticam mihi obtegebat. Nullus
mortalium conspiciebatur. Axedones, qui inde ab ortu tumultus
loti non fuerant, vestigiis multorum pedum erant maculati; atque
lagena inanis, in collo fracta, in incili[4] vivi instar
alicuius huc et illuc volutabatur.

Derepente “Hispaniola” in ventum incidit. Rudentes pone me
crepitare cœperunt; plectrum in locum recurrit, tota navis
ægrificam edidit convulsionem et oscillationem; iuxta etiam
antenna princeps introrsum versa, cannabis inter iuga
ingemiscebat, simul etiam posticam navim sub averso vento mihi
patefaciebat.

Duo utique erant excubitores; rubrum-capedulum iacebat supinum,
stipitis instar rigidum, brachiis utrimque crucifixi modo
propansis, dentibus per hiantia labia candicantibus; Israel
Hands cancellis applicitus, mento in pectus dependulo, manibus
utrimque in tabulato iacentibus, vultu, alioquin sole ustus,
tamquam candela sebacea pallebat.

Navis paulisper refractariam se præbebat equi instar indomiti,
huc et illuc versando, velis nunc hinc, nunc illinc turgentibus,
antenna summa modo huc, modo illuc vacillante, ut malus sub
onere gemeret. Præterea subinde super cancellos aspergo incidit
densæ nebulæ in speciem, tum proræ in fluctus vehemens impetus —
siquidem tanto magis obnoxia hæc cum tanta armatura navis erat
fluctibus, quam meus carabus parvulus, qui modo in imo iacebat
mari.

Ut navis subsultabat, ita rubrum-capedulum prorsum ac retrorsum
lapsabat — sed id præsertim fœdum erat visu, quod sæve ut
iactatus fuerit, lineamenta vultus, hiulco ore, pressis tamen
dentibus nihil mutata sint. Item Hands, quæque fuerit iactatio
tanto magis magisque a se recedentibus, quum interea truncus
corporis eius plus et plus puppim versus inclinabat, ut vultus
eius pedetentim visui meo subduceretur, ac denique, præter unam
auriculam, atque barbæ cirrum, nihil ex eo videre possem.

Simul etiam circa utrumque eorum in tabulato maculas atri
cruoris animadverti, unde pro certo inferendum putavi, eos, in
suo ebrio furore sese invicem occidisse.

Me hæc in quiete contemplante, navi tranquilla, Israel Hands se
ex parte circumvertit, submissoque gemitu se in eum statum
reluxit, in quo eum primum deprehenderam. Gemitus hic index erat
doloris, maximæque debilitatis, modus autem quo maxilla
dependebat patula, cor meum perquam affecit. Verumtamen quum
colloquium, quod in dolio malino sedens exceperam, mihi in
memoriam revocavi, misericordiam omnem misi.

Dehinc retrorsum itavi, donec malum summum attigi.

“Scande iam navim, Here Hands,” ironice aiebam.

Is oculos tantum cum labore volvitabat; verum, ad prodendam
admirationem iam nequaquam valebat. Nec quidquam efficere
poterat, nisi unum verbum efferre, “Brisæum.”

Interim memini nihil temporis mihi ad terendum superesse,
quamobrem, evitans antennam principem, quæ iterum in eo erat ut
transversum constratum verteretur, retrorsum cessi, ac per
impluvium posticum in canabam descendi.

Qui fuerit illic status confusionis, haud quisquam sibi fingere
posset. Cuncti foriculi obserati, causa reperiendæ mappæ insulæ,
erant effracti. Tabulatum cœno erat fœdatum pedibus rudium
helluonum, illic post reditum e paludibus stationem suam
circumdantibus, sedentium ac potantium. Parietes fori, cuncti
candido picti, auroque decore ocellati ac virgati, contagione
sordidarum manuum erant infecti et conspurcati. Denæ aut vicenæ
lagenæ vacuæ volutabantur in tabulato, collisione resonantes.
Unus librorum medicorum Doctoris Livesey iacebat in mensa
apertus, aliquot paginis elaceratis, procul dubio ad accendendas
fumas. Mediis his omnibus lucerna usque spargebat suum lumen
fumidum, ac lurido obscurum.

Hinc in cellarium descendi. Nullum ibi dolium nisi vacuum
reperi; lagenarum longe maior pars, quod fidem fere superat,
erat epota et abiecta. Ab exorta seditione profecto, nemo hic
esse poterat, nisi ebrius.

Disquisitione instituta, reperi lagenam brisæi pro Hands, mihi
autem erui aliquantulum buccellati, quosdam conditos fructus,
magnum racemum uvæ passæ, segmentumque casei. His fretus in
constratum veni, meas suppetias pone cardinem gubernaculi
deposui, nempe loco, a gubernatore tuto, deinde ad hydriam
progressus, magno haustu me refeci, ac tum, nec prius, brisæum
Hands obtuli.

Quartarium, ad minimum, parebat exsorbsisse, antequam lagenam
misisset.

“Eheu, Hercle,” inquit, “quantopere hanc rem appetivi!”

Ego vero interim in angulo meo ad manducandum consedi.

“Multumne læsus?” quæro ex eo. Ipse grunniebat, aut potius
dixerim, latrabat.

“Si medicus ille in navi esset,” respondit, “paucos intra dies
valerem, verum, ut vides, fortuna mihi nullo modo arridet, et
hoc potissimum est unde laboro. Quod autem istum scordalum
attinet, est, inquam, bene mortuus,” indicans nautam cum
capedulo rubro. “Is utique nauticus non fuit. Tu autem unde?”

“Ego,” respondi “navim hanc conscendi, Here Hands, ut in
possessionem eius venirem; proinde me, imposterum, ut navarchum
tuum agnosces, donec aliter statuatur.”

Satis quidem acidum in me respexit, dixit tamen nihil. Interea
aliquantum coloris in genas suas rediit, quamquam usque perquam
ægrum ferebat aspectum nec se continere valebat, quin, navi
volutante, iterum recideret.

“Cæterum,” prosequebar, “vexillum illud ego non feram, Here
Hands, idque, cum bona tua venia, tollam. Omnino nullum, quam
hoc, præstat.”

His dictis, elusa magna antenna, ad restes cucurri vexillares,
maledictum horum nigrum vexillum detraxi, idque in mare abieci.

“Deus servet Regem!” clamavi, capedulo meo agitato; “et sic
demum finis est Navarcho Silver.”

Is me arcte et clam observabat, mento suo usque dependulo.

“Iam suspicor,” fatur denique — “suspicor te modo iam Navarche
Hawkins, in aridum appellere parare. Quid si ea de re
consultemus?”

“Sic, sane,” inquam, “ex toto corde meo, Here Hands. Effare.”
Ego autem ad prosequendam meam merendam acerrima cum appetentia,
ad locum meum recessi.

“Iste, hic,” cœpit ille, nutu cadaver indicans languido, “nomen
ei fuit O’Brien — tæterrimus Hiberniacus — iste, inquam, et ego,
carbasa navi indidimus, eam reducturi. Ecce, ipse iam extinctus
est — tamquam titio; quis autem istam navigabit, non perspicio.
Nisi ego te nutu dirigam, ipse, quantum ego saltem existimo, non
is es. Ergo, præbe aures, tu me esca potuque pasces, et aliquo
centone, vel mucinio iuvabis vulnus meum illigare, quod facies
tu; ego autem regam te in navigando; et hoc utrimque æquum esse
duco, ut mihi quidem paret.”

“Unum est quod te monitum esse volo,” respondi; mihi non est in
animo ad pulvinarium Navarchi Kidd reverti. Potius in Sinum
Septemtrionalem libet tendere, navimque illic, omni quiete, in
sabulonem agere.”

“Ita, profecto, tu statuisti,” exclamabat ille. “Imo ego
nequaquam sum glebo tam vecors, ut probatum cernis. Nonne
perspexi? fare. Nam et ego tentavi meam fortunam, uti cernis,
sed aleam perdidi, atque tu modo polles meis ventis, Sinusne
Septemtrionalis? Atqui mihi nullum est ius eligendi, non mihi!
Iuvabo eam ad crepidinem patibuli navigari, sic me Dii! ita
vivam.”

Verba eius sane non videbantur sensu carere. Inter nos illico
convenit. Intra tria minuta “Hispaniolam” iam sub velis habebam,
facile labentem sub vento secundum littora Insula Thesaurariæ
optime iure sperans fore, ut circa meridiem, superato
promontorio, ante reversurum æstum Sinum Septemtrionalem assequi
possem, quum tutum esset in vadum deducere, exspectareque dum
æstus recederet, nobisque salvis excedere liceret.

Clavum itaque frænavi, inde vero cavum subivi ad propriam meam
cistam, unde mucinium exprompsi sericeum meæ matris. Me
adiuvante Hands grave suum vulnus in suo fœmore eo ligavit,
atque postquam se cibo aliquantum refecit, haustumque aut duos
brisæi iterum sumpsit, non parum reviviscere, rectius sedere,
clariori ac fortiori voce loqui, et homo plane diversus fieri
cœpit.

Flabra nobis miro modo favebant. Subter ea ad instar avis
volabamus, littora celeriter præterlabebantur, aspectusque
regionis continuo mutabatur. Editiora loca mox e conspectu
recesserunt, et ad planitiem sabulosam attigimus, pinetis
pumilis parce interspersam, tum mox hæ vicissim recesserunt, ac
paullo post circuivimus collem saxosum, qui insulæ a
septemtrione terminum ponit.

Novo meo imperio me perquam elatum sensi; item cœlo claro et
aprico, diversisque littorum variationibus admodum eram
delectatus. Iam aqua etiam potabili, abundantiaque alimenti
affluebam. Mens quoque mea, desertionis conscia, quæ me hactenus
acri morsu inquietabat, magna præda atque victoria parta,
conquievit. Ut nunc existimabam, nihil mihi ad desiderandum et
ad felicitatem superfuit, nisi quod oculi gubernatoris,
quocunque me in constrato verterem, derisoris contuitu me
sectabatur, et quod peculiarem quemdam risum subactum in vultu
eius animadverti continuum. Risus hic erat, qui dolorem iuxta ac
debilitatem prodebat — exsanguis et vecors risus silicerniis[5]
inerat tamen ei, præterea, mica derisionis, umbraque perfidiæ in
suo aspectu, ut me variis rebus occupatum subdole observabat.

    1. Rostrale, -is, n., sic voco longum tignum, palum,
     \ longurium, qui e rostro navis prorsum porrigitur, ad
     \ cuius extrema pedes, sive vela, destinantur. Anglis
     \ bowsprit.
    2. Prævolum, i, quod hic pes (velum), præ cæteris volat;
     \ Anglis flying jib.
    3. Podium, ii, verbum Romano-Græcum, denotat autem
     \ suggestum, locum editum, catastam (catastasin Græcis),
     \ super quam stant ii, qui cum multitudine agunt. In
     \ navibus locus præsertim est editior, sub quo ingressus,
     \ descensus fit ad interiora. Hinc placuit præfixo pro
     \ (-præ, ante) Propodium fingere ad designandum locum ante
     \ suggestum.
    4. Incile, is, est decursus aquæ, depressio quæ aquam
     \ deducit in cloacam, præsertim in urbibus, extra tramitem
     \ pedestrium, atque marginem itinerum, quibus vectabula
     \ omnium generum præterlabuntur.

    5. Silicernium, ii, proprie celebratio funeraria; convivium
     \ funebrale; ulterius extensum, hominem vetulum, senem
     \ decrepitum, pappum, significat:

        De. Ubi potetis vos; bene, sane; sed cesso ad eum
         \ pergere.
        Sy. I, sane; ego te exercebo hodie, ut dignus es,
         \ silicernium.
                P. Terentius, Adelphi, 4, 2, 48.


Caput XXVI.
Israel Hands.

Ventus, continuo secundus, nunc ad occasum se flexit. Cursus
itaque nobis ab angulo insulæ occiduo septemtrionali ad ostia
Sinus Septemtrionalis tanto erat facilior. Attamen, quum nulla
nobis esset facultas ancoram iaciendi, nec essemus ausi navim in
vada dirigere donec æstus in iustam surrexisset altitudinem,
tempus nobis ad terendum superfuit. Gubernator itaque docuit me,
quemadmodum navis retardanda ac sistenda esset; quod et post
multa tentamina etiam effeci, quo facto, tempus cibo nos
reficientes, unaque sedentes explevimus.

“Navarche,” denique affatur me cum eodem ingrato risu, “hicce
est meus sodalis O’Brien; putabam te eum in mare deiecturum. Res
minutas ego plerumque parum curo, nec mihi lubet culpari ob eius
rationes diremptas; at vero eum usque hic iacere, decori esse
haud puto; tune aliter?”

“Ego,” inquam, “nec viribus valeo, nec id munus exsequendi mihi
placet ibique iacebit, quantum ad me attinet.”

“Isthæc navis — “Hispaniola,” mi Iacobelle, male ominata est,”
prosequebatur nictans. “Iam satis magnus numerus hac in navi
“Hispaniola” cæsus est — haud pauci nautæ miselli morte deleti
sunt, ex quo ego et tu Bristoliæ navi nos commiseramus; tam
iniquam fortunam ego nunquam vidi, non ego. Hic est ille quondam
O’Brien, nunc vero — est mortuus, nonne? Ego, profecto, doctus
non sum, tu vero ephebus es, qui legere et numerare scis;
itaque, ut rem clare ponam, existimasne mortuos esse mortuos in
æternum, an futurum ut reviviscant?”

“Corpus, mi Here Hands, sane occidere potes,” respondi ego, “non
autem spiritum; tantum iam et te scire oportet. Isthic O’Brien
iam est in mundo altero, ac, fortasse, nobis advigilat.”

“A!” fatur ille. “Ehem, pro dolor — sic autem homunciones
occidere vix aliud esse videtur quam tempus pessumdare. Attamen
spiritus, quantum quidem experientia me docet, haud magno in
numero sunt. Ego vero, mi Iacobelle, partes meas contra spiritus
tuebor. Nunc autem, siquidem libere dixisti, gratum mihi
feceris, si in illam ibi canabam descenderis, mihique hem, ita
vivam ut nomen rei meminerim; sic, sic, mihique lagenam vini
attuleris, Iacobelle — isthic brisæus capiti meo nimius est.”

At hæc gubernatoris hæsitatio mihi quidem naturæ adversari
videbatur; notionem autem hanc suam quasi vinum brisæo
anteponeret, plane non credidi. Totum id merum verborum
prætextum redolebat. Unum tantum erat manifestum, eum nempe
voluisse, ut constratum relinquerem; quo tamen proposito,
divinare nequibam. Oculi eos meos vitabant: hi continuo errabant
huc et illuc, sursum ac deorsum, modo cœlum intuentes, modo
furtim cadaver O’Brien circumvolantes. Per totum id tempus ipse
subridebat, exserens interim linguam mente flagitii maxime
conscia, et indicio impensæ confusionis, ita quidem, ut vel
infanti palam esse debebat, eum aliquem dolum meditari.
Responsum tamen mihi in promptu erat, quippe qui rite
cognoscerem quas partes tutiores sequerer; et quum suspiciones
meas ante tam crassæ inscitiæ nebulonem satis facile dissimulare
scirem.

“Aliquantumne vini?” quæro. “Id longe præstat. Albumne vis an
rubrum?”

“Ut ego quidem reor, mi sodalis, id vix refert quidquam,” ait
ille, “unum tantum refert, ut, nempe sit forte, et quantum
sufficiat.”

“Teneo,” respondi ei. “Afferam itaque Callense,[1] Here Hands.
Quærendum tamen mihi erit.”

His dictis, maximo quam poteram strepitu deorsum impluvium me
contuli, calceos exui, catastam cancellatam caute percurrens,
scalam propodii ascendi, caputque ex impluvio anteriori exserui.
Novi satis bene eum illic me non visurum, tamen diligentissime
cavendum putavi; atque pessimum quod suspicari poteram, verum se
comprobavit.

Interim ille mutato situ, in manus genuaque cosurrexit, atque
quamquam ex crurum vulnere necesse erat eum acrem percepisse
dolorem quum se movebat — satis enim audivi eum supprimere
gemitum — tamen haud leni nisu se trans constratum contulit. Vel
dimidio minuto ad incile lævum pervenit, ubi e glomere funium
cultrum longiorem, vel pugionem breviorem, produxit, ad capulum
usque cruentatum. Pugionem paulisper aspectabat, aciem eius manu
tentabat, ac demum eundem in tuniculam recondidit, quo facto,
iterum in priorem locum, ad cancellos claudicavit.

Nec plus scire cupivi. Israel se loco circummovere valebat; modo
etiam armatus erat; atque si tanto nisu sibi elaborandum
existimavit ut me e medio tolleret, præter dubium nunc fuit me
proximam victimam existimandum esse. Quid deinceps acturus esset
— utrum tentaturus esset trans totam insulam, a Sinu
Septemtrionali, ad sua castra usque intra paludes perrepere, an
ictum tormento Long Tom editurus esset confidens futurum, ut sui
sodales primi advolarent sibi auxilium allaturi, utique scire
non poteram.

Attamen certum existimabam me ei in una re dumtaxat confidere
posse, quod unum negotium habebamus commune, destinatio scilicet
navis. Mea etenim æque ac sua intererat, ut navim in quodam
idoneo loco, summa qua pares essemus cautela in fundum ageremus,
ita quidem, ut tempore opportuno eadem minimo periculo atque
labore, quantum fieri poterat, iterum levari ac flutare posset;
quoad id fieret vitam meam certe tutam existimabam.

Dum has res mecum in animo revolvebam, nec corpus meum penitus
neglexi. Interim enim clam me in canabam contuli, calceos meos
otiose iterum induxi, manu lagenam vini sine delectu produxi,
tum hanc excusationem prætexens, in constrato iterum comparui.

Hands iacebat in eodem statu, velut in cumulo compositus, ut eum
reliqueram, demissis palpebris, quasi nimis debilis ad lucem
perferendam. Me tamen adveniente, suspexit, collum lagenæ
decussit, velut qui eius rei longa experientia doctus erat,
atque suo more apprecatus, “Pro fortuna!” solido haustu se
refecit. Tum paulisper in quietem se composuit, dein producto
cuneo nicotianæ, petivit a me, ut offam eius abscinderem.

“Præcide sis mihi offam istius rei,” rogat me, “quod ego
cultellum non habeo, nec ad id viribus sufficio, etiamsi
cultellum haberem. A, Iacobelle, Iacobelle, officia mea obire me
neglexisse mihi videor! Præcide offulam, sis, ea, mi puelle,
mihi videtur fore ultima, sum enim in meo itinere in æternam
patriam, nec id dubito.”

“Esto,” refero, “præcidam frustulum nicotianæ tibi; verum tuo
loco, atque si in eo esse statu in quo tute esse putas, ut
Christianum decet, ad preces meas recurrerem.”

“Quamobrem?” quærit. “Explica sis, quare.”

“Quare?” respondi ei. “Paullo ante me de mortuis interrogavisti.
Tu fidem fregisti; vitam in peccatis, mendaciis atque sanguine
egisti; hoc ipso tempore illic iacet ad pedes tuos homo, quem tu
occidisti, et tu me quæris cur! Ad misericordiam Dei
impetrandam, si causam quæris.”

Paullo fervidius loquebar, quod de pugione in sinu suo recondito
cogitabam, quo in animi sui perversitate me finire meditabatur.
Ipse, vicissim, sumpto altero vini haustu, maxime insueta
solemnitate loquebatur.

“Annos triginta,” inquit, “maria navigavi, vidique bona ac mala,
meliora ac peiora, tempestates bonas ac malas, penu exhaustum,
cultros vibrari, et idgenus omne. In summa, mihi crede, bonum e
bono provenire vidi nunquam. Eum, qui ictum prior infert,
potiorem habeo; mortui non mordent; in hac sum sententia — amen,
ita esto. Nunc vero præbe aures,” subiunxit subito mutata voce,
“iam satis harum gerrarum habuimus. Æstus iam-bene assurrexit.
Tu, Navarche Hawkins, sequere modo mandata mea, et futurum est
ut ex sententia adnavigemus, et voto potiamur.”

In summa, vix duo milliaria nobis ad navigandum supererant; sed
navigatio hic res erat delicata, etenim introitus in istud
pulvinarium septemtrionale non modo erat angustus ac vadosus,
verum etiam ab ortu occasum versus iacebat, proinde caute erat
gubernandum ut navis introagi posset. Existimo autem me pronum
ac paratum fuisse subditum, sed certe Hands se eximium
præstitisse ductorem; circuibamus enim dextrorsum ac lævorsum,
campsabamus, littoraque radebamus tanta dexteritate ac
pernicitate, ut visu delectabile esset.

Linguam terræ vix superavimus, quum terra undique incincti
fuimus. Oræ Sinus Septemtrionalis arboribus ita erant consitæ ut
pulvinarium meridianum; situs tamen loci erat longior et
angustior, atque speciem accuratius referebat æstuarii, quod et
reapse fuit. Prope ante nos ad cornu meridianum conspicabamur
rudera navis fractae, iam in extremo statu dissolutionis. Erat
autem hæc navis quondam grandis trium malorum, sed iniuriis
tempestatum tam diu obnoxia, ut magni algarum manipuli ex ea
undique penderent, in constrato autem eius dumi littorales
radices egissent, modo autem hi etiam florerent. Triste hoc erat
conspectu, sed nobis indicio erat locum pulvinarium esse
tranquillum.

“Nunc vero,” fatur tandem Hands, “videdum, illic est locus ad
pessum faciendam navim selectissimus. Littus sabulosum est ac
demissum, nullus venti halitus, arboreta circumquaque, ac flores
circumcirca, tamquam hortulus in illa antiqua navi.”

“At vero,” interrogo, “si semel navim pessum fecerimus, quinam
eam iterum flutabimus?”

“Nihil facilius,” refert ille, “æstu refluxuro, illic in adverso
latere, efferes rudentem in unam illarum celsarum pinuum, hunc
circumages, referes eum, et circumvolves tympano suculæ,
æstumque opperieris. Æstu adveniente cunctæ manus attrahent
rudentem, quum ipsa assurget ac flutabit ex cordis tui
sententia. Nunc autem puerule, ad locum! prope enim sumus ad
oram, navis autem ultra modum festinat. Paullo dextrorsum — sic
— caute — dextrorsum — lævorsum, miculam — caute sis, —
cautedum!”

Sic sua mandata impertivit, quibus ego suspenso spiritu
obtemperavi, usque dum necopinato clamavit, “Nunc tandem,
corculum, ad auram!” Quapropter clavum illico ad summum sustuli,
quo facto, “Hispaniola” se protinus circumvertere, proraque
antrorsum in demissam sylvestrem oram retro ferri cœpit.

Animo quum essem propter superiores eventus nimis quam
concitato, vigilantiam, qua gubernatorem prosequebar, quodammodo
relaxavi. Quin et modo ita eram animo præoccupato,
exspectabundus dum navis fundum attingeret, ut conscientiam
periculi capiti meo impendentis negligerem, cancellisque dextri
lateris cubitatim applicitus undulas observarem ab acie proræ
dilabentes. Victima facilis succumbere poteram sine lucta, nisi
sensus quidam insecuritatis atque præsagii me supervenisset, quo
actus, caput retro verti. Sive crepitus ad aures meas pervenit,
seu angulo oculi umbram eius percepi; sive vero instinctu quodam
felino actus sum: revera conspicabar Hands, medio iam itinere
emenso, pugione in dextra manu ad me accedere.

Oculis nostris concurrentibus uterque nostrum exclamasse
videbatur, sed meus clamor quiritatus fuit terroris, illius
autem fuit boatus furentis tauri impetentis. Eodem puncto
temporis quo ipse prorsum ruebat, ego ad latus, adversum proram
navis, prosilivi. Hoc facturus clavum misi, qui repente sub
ventum resilivit; et hoc, ut opinor, vitam meam servavit, nam
idem pectori Hands illisus est, eumque pro præsenti saltem,
quasi mortuum stitit.

Antequam ipse se recipere potuisset, ego ex angulo quo me
compulerat, salvus evasi, toto constrato ante me ad cursandum
eumque vitandum. Arcte ante principem malum constiti, sclopellum
e sacculo protraxi, et id in eum animo constanti collimavi, iam
ipso quidem verso, et adversum me properante, manuleam[2]
apprimo. Marcellus[3] incidit, verum nec fulgor, nec sclopatus
insequitur; incensorium aqua marina frustratum erat. Ob
improvidentiam mihi maledixi. Curnam ego sola mea arma iam longe
antea redoneraverim, curamque incensorii habuerim? Si fecissem,
modo non essem agnus, lanionem effugere tentans.

Saucius ut ipse erat, tamen mira celeritate se movebat, canastri
sui capilli in vultum delapsi, vultus autem ex violento motu ac
furore flammeo rubore erat perfusus. Ad experiendum alterum
sclopellum meum nec otium mihi erat, nec animus, nam enim pro
certo arbitrabar illud quoque extra usum esse. Unum mihi
dumtaxat certo constabat, nempe haud satis futurum ut pedes meos
ante eum retraherem, quod ipse me intra convexum facile in
incitas ageret, perinde ut paullo ante me in incitas coegerat.
Quodsi id fieret, sicque captus essem, pugio novenum aut denum
pollicum et cruentatum unica foret citra æternitatem mea
experientia. Proinde palmos meos principi malo applicui, tigno
nempe magnæ molis, ac sic exspectavi, omnibus nervis meis ad
summum intentis.

Videns me vitando intentum, ipse quoque anceps stetit, et sic
aliquot momenta præteriverunt, ipso insidiante, me autem effugia
parante. Hic eiusmodi ludus erat, quem ego domi, circa rupes
Black Hill Cove, sæpe exercueram; nunquam tamen, mihi crede,
corde tam ferociter pulsante. Nihilominus ludus id erat pueris
proprius, ut iam monui, meque parem existimabam qui partes meas
contra senescentem nauticum cum vulnerato fœmore, cum effectu
tueri possem. Quin, profecto, audacia mea sic accrescere cœpit,
ut aliquot vagas cogitationes mentem pervolare sinerem de futuro
exitu istius ludi; tamen, demum, etiamsi certo scirem me sic
diutissime eum eludere posse, æque clare intellexi postremo
effugium mihi haud dari.

Denique, dum hæc gerebantur, extemplo “Hispaniola” se fundo
impegit, paulisper in sabulo nutabat, postremo, dicto celerius
lævorsum inclinat, usque eo dum constratum ad angulum
quadraginta quinque graduum versum est, et aliquantum aquæ in
orificia inciliorum irruit iacetque in lacuna cancellos inter et
constratum.

Uterque nostrum intra ictum oculi subversus est, uterque nostrum
fere una devoluti sumus in incile; mortuus autem
rubro-capedulus, brachiis suis usque distentis, rigide post nos
volvebatur. Profecto tam prope ad invicem eramus, ut caput meum
pedibus gubernatoris illideretur, et hoc ita, ut dentes mei
concuterentur. Quæque fuerint hæc incommoda, ego primus me in
pedes erexi, quoniam Hands cadaveri erat implicitus. Subito
obliquatum constratum currendo haud erat idoneus locus; hinc
novus me tuendi modus, et hoc subito, reperiendus erat, siquidem
persecutor meus tantum quod me non attigit. Dicto celerius in
compagem rudentum medii mali me inieci, manibus alternatis me
sublevavi, ac ne spiritum quidem duxi, antequam in media antenna
securus sederem.

Servatus itaque sum celeritate. Pugio vix dimidium pedem subtus
me hæsit, dum sursum repebam; illic autem stabat Israel Hands,
ore patulo, vultuque ad meum subrecto, tamquam vera statua
mirantis, speque delusi.

Quoniam nunc aliquo otio fruebar, ad reficiendum et aptandum
incensorium sclopelli mei nihil moræ interponendum censui, et
quum sic unum in procinctu habiturus essem, ut securitati meæ
plus satis caverem, etiam alterius onus evellere, novoque
prorsus onere gravare perrexi.

His laboribus me intentum quum Hands cerneret, magnopere
obstupuit, intellexitque aleas contra se verti, atque post
aliquantum dubitationis, captu facilis, ipse quoque in restes
gravi suo pondere scandere cœpit, pugionem mordicus tenens,
atque caute, nec sine magno dolore, me consequi conatus.
Dispendio infiniti temporis gemitusque vectabat secum crus suum
saucium, quum interim ego opus meæ cautelæ quiete persolvi,
antequam ipse multo plus quam tertiam partem sui ascensus
emensus esset. Tunc, sclopello in utraque manu, eum affatus sum:

“Vel si uno gressu plus feceris, Here Hands, calvariam tibi
displodam! Mortui, ut scis, non mordent,” subiunxi, represso
cachinno.

Ipse illico constitit. Videre arbitrabar e mutationibus sui
vultus ut tentabat ratiocinari, quod tamen opus tam erat arduum,
magnoque labore fretum, ut ego e medio meæ consciæ securitatis
cachinnare inciperem. Denique, postquam semel iterumque
glutiverat, fari cœpit, vultu summam suam confusionem usque
indicante. Ad eloquendum necesse erat eum ex ore pugionem
tollere, cæteroquin nullo modo videbatur motus.

“Iacobelle,” fatur denique, “ut mihi quidem apparet, uterque
nostrum in incitis est, proinde nobis ad paciscendum deveniendum
est. Te quidem iam pridem potitus essem, nisi subversi
fuissemus; sed mihi fortuna semper adversatur, nunc autem
existimo me tibi dedere oportere,quod quidem ut vides, durum
est, ut nauta veteranus id pusioni nautico, ut tu es, faciat.”

Verba eius ego patulis excepi auribus, notione securitatis
occœcatus, tamquam gallus gallinaceus in suo sterquilinio, quum,
ictu oculi, dextra eius sublata, retroque flexa est. Eodem fere
tempore aliquid in aere, veluti sagitta, sibilabat; ego me ictum
sensi — fuique ad malum defixus. Terrore subitaneo atque dolore
improviso perculsus — dicere haud possum me data opera fecisse,
et pro certo scio me non collimasse — utroque sclopello
iaculatus sum, et utrumque etiam manu excidit. At hæc non sola
ceciderunt: vagitu represso gubernator, manibus suis laxatis
rudentes misit, atque in aquam præceps decidit.

    1. Callensis, -e, adiectivum e nomine proprio Calle,
     \ indecl., nomen urbis ad ora fluminis Durii in Oceanum
     \ Atlanticum labentis, in Lusitania extrema. Portus huius
     \ urbis fuit quondam frequentissimus et celeberrimus, adeo
     \ quidem, ut lapsis temporibus ipsum nomen Lusitania
     \ prorsus oblitteratum sit, eique substitutum Portus Calle,
     \ quod denique detritum est in Portocal, Portugal. Quum
     \ vero regio generosum quoddam vinum quoque genuisset, id
     \ etiam nomen nactum est (vinum) Callense, aliæ autem
     \ gentes idem Portum, denique Port, port, hoc est, vinum
     \ Porticum ceperunt appellare, quod Angli hodiedum ita
     \ appellant. Urbs ea Lusitaniis hodie Oporto est.
    2. Manulea, -æ, in tormentis, sive catapultis Romanis,
     \ tigillum (parvum lignum) erat cuidam nodo funium
     \ insertum, funesque tentos coercebat. Eo, facili tactu
     \ revulso, funes intenti resolvebantur, eoque ictu
     \ subitaneo missile evibrabatur. In armis nostris
     \ ignitariis fere idem fit, quum pessulum intra malleolum
     \ indice leniter reprimimus, quo fit ut malleolus in
     \ incensorium recidat, id percutiat, ac succindat.
    3. Marcellus, -i, alia forma marculus, -i, ambo diminutiva
     \ verbi marcus, -i, quod malleum magnum et gravem
     \ significat, qui duabus manibus libratur: alio verbo
     \ malleolus; cæterum et nomina propria, Marcus (Tullius
     \ Cicero), atque (Marcus Claudius) Marcellus, inde
     \ derivantur.


Caput XXVII.
“Aurei Octonarii.”

Quum navis admodum inclinata iaceret, mali longe super aquam
prominebant, ex meo autem loco in antennis, nihil subtus me
reperi, nisi superficiem aquæ Sinus. Hands, qui non tam alte
ascenderat, utique navi propius fuit, proinde inter me atque
cancellos aquæ incidit. Semel in superficiem emersus est in aqua
circum se spumosa et cruenta, tum iterum mersus est in
sempiternum. Primum quam aqua turbata resedit, licebat mihi eum
videre convolutum in fundo, claro ac sabuloso, sub umbra navis
iacere. Pisciculorum aliquot eum circumerrabant. Quandoque, aqua
fluitante et ipse moveri videbatur, acsi surgere tentaret. At
ille certe mortuus fuit, tum enim traiectus fuit, tum aqua
suffocatus, pabulum piscium in ipso loco, ubi meam meditatus
erat necem.

Haud ante de hac re certus fiebam, quam et ægrum ac debilem me
sentire cœpi. Sanguis calens occepit mihi utrimque manare, et
per tergum, et per pectus. Pugio, ubi me malo defixerat, tamquam
ferrum candens me urebat; attamen non hi dolores me tantopere
percellebant, utpote quos perferre me posse arbitrabar sine
querimonia, sed potius horror atque trepidatio, quæ animum meum
insederant, ne ex antennis in aquam viridem ac tranquillam
subter me, iuxta cadaver gubernatoris inciderem.

Ambabus proinde manibus me sustinebam, ita ut ungues mei
dolerent, oculos autem clausi, ut periculum quodammodo
obtegerem. Pedetentim tamen sensus mei in priscum statum
rediverunt; pulsus mei ad consuetum numerum recesserunt, et sic
pedetentim ad solitum statum me restitutum esse sensi.

Ad me liberandum primum statui pugionem e vulnere revellere,
verum hic sive nimis firmiter sedebat, seu nervi mei defecerunt,
proinde, violento renisu destiti. Curioso quodam modo tremulus
hic renisus ipsum opus, quod abhorrebam, perfecit. Culter etenim
iste tantum quod me omnino non fefellit: nulla enim alia re me
defixum tenebat, quam mera ruga cutis meæ, hanc autem tremor
meus abrupit. Sanguis, utique, tanto facilius decurrebat;
verumtamen ego mei iuris rursus factus sum, nec nisi subucula
tunicaque ad malum fixus tenebar.

Hæc unica vulsione subita abrupi, ac tum per rudentes lateris
dextri constratum iterum nactus sum. Omnibus etenim mundi
divitiis induci non potuissem, quassatus ut eram, restes tentare
lateris lævi, unde Israel tantum brevi ante delapsus erat.

Hinc in interius descendi ad providendum quidquid vulneri meo
profuturum existimabam. Id quidem usque acriter dolebat, et
sanguis profusius manabat; tamen nec profundum, nec periculosum
fuit, nec denique me brachium movendo impediebat. Denique, quum
navis nunc quodammodo mea erat, circumspectavi, eamque ab ultimo
eius vectore — mortuo nempe O’Brien — purgandam esse existimavi.

Is, ut iam monueram, ibi volutabatur, se cancellis infligens
prostratus, tamquam grandis turpisque pupa, statura quidem vivi,
sed quam diversus a colore comitateque vivi! In eo situ
cadaveris facile eligere poteram meam propriam agendi rationem;
et quoniam habitus tragicorum eventuum prorsus delevisset in me
omnem mortuorum formidinem, apprehendi hunc circa lumbos, haud
aliter quam saccum furfuris, et uno forti nisu sublatum, mortuum
in mare præcipitem dedi. Incidit autem in aquam magno sonitu;
capedulum rubrum excidit, in superficie fluitans; atque, simulac
discussæ aquæ resederunt, licebat mihi videre hunc et Israelem
alterum iuxta alterum iacere, uterque volutatus aquis huc et
illuc moventibus. O’Brien, quamquam usque iuvenis, calvus erat
admodum. Illic ipse iacebat cum illo capite calvo transversum
genua illius qui eum occiderat, pisciculis pernicibus supra
utrumque nando circumerrantibus.

Nunc iam in navi solus eram. Æstus modo incipiebat refluere. Sol
tam prope erat ad horizontem, ut umbræ pinuum littoris occidui
per pulvinarium se exporrigerent, suas in navi figuras
depingentes. Flabra vespertina surgere occipiebant, rudentes
tamen leni sibilo resonabant, tametsi per collem duorum verticum
ab ortu satis arcebantur, vela autem in otio pendentia huc et
illuc agitabantur.

Interim ego navi periculum impendére suspicabar. Prævola
protinus relaxavi, quæ constratum magno strepitu reciderunt; sed
velum princeps longe alia res erat. Nam enim, quum navis in
latus vertebatur, antenna maior deversa est extra cancellos
navis, quin ad pedem, vel duos, cum velo una aquæ erat mersa. Id
etiam periculosius esse censebam; tensio tamen tanta erat, ut ei
rei me ingerere nequaquam auderem. Denique sumpto cultro meo,
antarios præcidi. Tumiditas veli illico concidit, copiaque veli
inflati propansa in superficie aquæ fluitabat; quum vero summo
quo par eram nisu revellendo efficere nihil potuissem, id totum
erat summa ac fructus conatuum meorum. Cæterum “Hispaniola” se
fortunæ concredere debebat ut ipse ego.

Sub hoc tempus iam totum pulvinarium umbra obrutum erat — ultimi
radii, ut memineram, per aperta sylvarum penetrabant,
refulgentes tamquam gemmæ in florido operculo navis fractæ.
Interim aura refrigescebat; æstus celeri lapsu altum versus
ferebatur, dum navis interim lateri suo magis magisque
subsidebat.

Interea ego caute prorsum repsi, et in aquam despectavi. Hæc
quidem satis vadosa videbatur; tum oram præcisam, ultimæ
securitatis causa utraque manu prehendens, me leni lapsu in
aquam demisi. Aqua mihi vix ad lumbos meos attigit; fundus
arenosus erat firmus, vestigia exhibens undularum; ego vero
animo erecto ex aqua evasi, “Hispaniola” relicta in latus
declinata, velo principe longe lateque in superficiem aquæ
dependulo. Sub idem tempus sol quoque horizonti imminebat,
flabra autem vespertina submisso sibilo pinus nutantes oborto
crepusculo perflabant.

Mare dumtaxat denique reliqui, nec inde manu vacua redivi. Illic
enim iacebat navis, a piratis liberata parataque ad nostros
excipiendos, siquando se mari committere vellent. Nihil mihi
antiquius videbatur, quam me domum, in vallum conferre, meisque
ibi rebus gestis gloriari. Fortasse aliquantum ob desertionem
reprehensus forem, verumtamen recuperata “Hispaniola”
irrefragabile responsum erat, sperabamque futurum, ut ne ipse
quidem Navarchus Smollett me tempus trivisse coargueret.

Sic ratiocinatus, spirituque erecto, vultum domum versus ad
vallationem ac sodales meos direxi. Memineram rivulorum ad ortum
defluentium et in pulvinarium Navarchi Kidd delabentium primum
ex colle cum gemino vertice, ad lævum meum derivari; proinde
cursum meum illac direxi, quippe ubi rivulus ob exiguitatem
facilius traiici posset. Sylva satis erat aperta, cuius extremas
radices secutus, cornu eius collis mox attigi, nec multo post
amnem vadavi, aquis vix mediam suram meam attingentibus.

Hoc iter meum prope ad eum me locum duxit ubi Ben Gunn extorrem
primum conveneram; illinc diligentiori cura oculos continuo
utrimque circumferens, prorsum itavi. Crepusculum iam plene
obrepsit; ut vero angusta geminati verticis collis penetrarem,
lumen ardoris e cœlo reverberatum animadverti, ubi, ut quidem
opinio ferebat mea, insulanus ille coquebat cœnam suam ad
crepitantem ignem. Et tamen mecum mirabar quod is se tam
incurium præbebat. Namque, si mihi licebat hunc ardorem visu
animadvertere, nonne idem licebat et Ioanni Silver ipsi, qui in
suis sedebat castris in littore, inter paludes?”

Tenebræ interim magis magisque augescebant; nec plus efficere
poteram quam me, nec sine molestia, domum versus dirigere;
relicto interim colle bicipiti pone me, dum Spy-Glass a recto
mihi magis magisque livescere cœpit; sidera pauciora ac pallida
micabant; in terra autem depressiori, ubi errabam, non raro me
in dumetis offendi, et in arenosis scrobibus cespitavi.

Subito genus claritudinis mihi incidit. Oculos attollo, videoque
languidum lumen lunæ in summitatem Spy-Glass incidisse, ac
paullo post clare animadverti aliquid luminosi argenteique inter
arbores gliscere, ex quo intellexi lunam surrexisse.

Saltem tantillum adiutus, cæterum quod ex itinere supererat,
traieci; aliquando currens, alias incedens, moræ vix patiens,
vallationem pedetentim proximavi. Tamen, quum iter meum per
nemus illi attiguum calcare cœpissem, tam improvidus non eram ut
gressus meos non tardarem. Finis enim tanti cœpti mei haud
fuisset faustus exitus, si quo casu, ex errore, aliquis meorum
in limine me traiecisset.

Luna interim sensim ascendebat; lumen eius per apertiora loca
sylvæ latius diffundebatur; e regione autem mihi fulgor alterius
cuiusdam coloris apparebat, subinde in obscurum recidens —
veluti prunæ ac torres ignis vigilum emorientis.

Ne vel pretio vitæ quidem divinare poteram quid id esset.

Tandem postremo deveni in ipsam oram loci clari. Extremitas
huius occidua iam lumine lunæ erat perfusa; reliqua pars, ut et
casa trabaria ipsa usque umbris erant obrutæ, longisque virgis
argenteis luminis scutulatæ. Ab adverso latere casæ ingens
congeries ignis in favillas atque cineres deflagravit, rubore
cuncta in circuitu perfundens, qui cum pallore lunæ amœnam
contrarietatem gignebat. Nullum erat signum vitæ, ne sonitus
quidem ullus, præter strepitum flabrorum.

Constiti magnopere mecum miratus, nec parum terroris fortasse me
perculit. Apud nos enim non fuit moris magnos ignes suscitare,
quin, profecto, ex mandato navarchi parcissimi eramus sarmenti
consumptores; unde suspicari cœpi, hic, ex quo ego discesseram,
aliquid adversi evenisse.

Prohinc furtim circuivi extrema ad ortum, me in umbra caute
contento, loco autem, ubi tenebræ densissimæ erant, vallum
transilio.

Ut securitati meæ etiam magis providerem, manibus genibusque
nixus, adversum angulum casæ omnino mutus prorsum repsi.
Approximanti mihi cor magnopere allevari subito cœpit. Sonus
quem excepi non quidem fuit iucundus per se, de eo enim sæpius
conqueri solitus eram; nunc tamen ad instar musicæ erat amicos
meos audire posse stertere tam consono modo, qui indicio erat
placidi sui somni. Clamor ille nauticus excubitorum, “Cuncta
prospera,” auribus meis nunquam lubentius incidit.

Interim de una dumtaxat re, nihil erat dubii: reos se infamis
excubationis reddidisse. Si nunc loco mei Silver, suique
prædones illis subrepsissent, nullus eorum solem surgentem
conspexisset. Sic res solet esse, mecum cogitabam, ubi navarchus
vulneratus iacet; atque ipse me iterum reprehendi, quod eos in
tanta pernicie, ubi tam pauci ad excubias agendas essent,
reliquissem.

Nunc iam ad ianuam perveni, meque in pedes erexi. Intus tenebræ
erant, nec oculis quidquam percipere poteram. Quod ad sonum
attinet, nihil nisi constans tractus stertentium strepitus,
atque rarus quidam stridor submissus, veluti scintillarum, aut
rostri avis, arborem pulsantis, quem ego nullo pacto explicare
poteram.

Brachiis meis ante me protensis prorsum itabam. Si loco meo
solito decumberem (cogitabam mecum ridens) lubens vellem eorum
vultus videre, quum postridie mane me conspicarentur. Eundo pes
meus aliquam rem molliorem offendit — crus erat alicuius
dormientis; hic conversus congemuit, sed non evigilavit.

Dein, subito, vagitus exauditus est in tenebris: aurei
octonarii! aurei octonarii! aurei octonarii! aurei octonarii! et
sic deinceps sine cessatione, aut mutatione, tamquam crepitus
pusillæ molæ.

Psittacus autem viridis hic erat, Navarchus Flint, Ioannis
Silver! Hæc volucris erat quam lignum carpentem audiveram; ipsa
eadem erat, quæ ullo homine vigilantius excubabat, quæque suis
tædiosis clamoribus me advenisse nuntiavit.

Ad me recipiendum nullum otium mihi relictum fuit. Acri clamore
volucris omnes suscitati dormientes, in pedes consiliverunt; et
ingenti voce maledica Silver boavit:

“Quis hic?”

Ad effugiendum me converti, sed alicui violenter illisus me
recepi, moxque in brachium alterius incurri, qui vicissim me
brachiis complexus, tenuit.

“Afferto sis tædam, Dick,” fatur Silver, quum sic prorsus captus
essem.

Unus horum foras egressus, moxque rediens, ardentem torrem secum
tulit.


Pars sexta
Navarchus Silver

Caput XXVIII.
In Castris Hostium.

Rutilum lumen torris, quod interius casæ collustrabat, quod
maxime verebar, demonstravit et comprobavit. Piratæ nempe casam,
suppetiasque nostras possessione tenebant; aderat dolium conaci,
hic erant et suilla panisque, ut antea; meum tamen terrorem vel
decies auxit quod nullum percepi vestigium captivorum. Unum
tantum inferre poteram, cunctos nimirum perivisse, unde ex corde
optabam intimo, utinam et ego cum reliquis interivissem.

In summa, sex hic erant piratæ. Nullus omnino alius eorum
superstes erat. Horum quinque in pedibus erant, vultu rubentes
ac tumidi, quod e primo sopore ebrio suscitati erant. Sextus
eorum tantum ad cubitum se erexit; hic tamquam cadaver pallebat,
cuius ligamentum cruentatum circum caput indicio erat eum
nuperrime vulneratum fuisse, et etiam tardius subligatum. Memini
aliquem in magna obsidione glande ictum fuisse, et magno cursu
se in sylvam recepisse, nec ullus dubitabam quin hic ille
fuisset.

Psittacus in humero Ioannis Longi sedens plumas suas carminabat.
Hic quoque ipse, ut mihi quidem parebat, solito pallidior
severiorque videbatur esse. Ipse pulchram synthesin suam, e
subtili panno, qua indutus hactenus suo muneri satisfecerat,
usque gerebat, eadem tamen haud obscura vestigia præbebat
diuturni usus, cœno passim conspurcata, vepribusque ac spinis
dumetorum haud parum trita ac lacera.

“Ergo,” fatur denique, “hicce est Iacobellus Hawkins, Dii te
sospitent! Incidit in nos tamquam — nonne? Esto, id æqui bonique
faciam.”

His dictis in doliolum transversum desedit, fumamque implere
perrexit.

“Præbe sis mihi torrem, Dick,” occipit fari; ac postea, quum iam
satis aptum nactus erat ignitabulum, “satis erit, mi iuvence,”
subiunxit, “reliquum reiice in sarmentum; vos vero, viri,
recipite vosmet! — opus haud est ut gratia Heri Hawkins
circumstetis; ille nos excusabit, nec dubitetis. Itaque
Iacobelle,” — nicotiana digito depressa — “eccum te, haud
mediocri, sed insueto delectamento seni Ioanni. Probum et
scitulum te primo reperi, quum primum mihi sub oculos cecidisti,
sed istud novissimum cœptum tuum me penitissime eludit.”

Ad hæc omnia, ut facile perspici licet, haud dedi responsum.
Tergo me ad parietem stiterant, ubi, ut mihi quidem videbatur,
vultum Ioannis Silver satis audacter intuens stabam, pro specie
dumtaxat, nam cor meum atra insederat desperatio.

Silver interea fumum, quantum buccam eius semel iterumque
compleverat, suxit, magnopere compositus, ac tum iterum
perrexit:

“Vide sis modo Iacobelle,” inquit, “ecce te hic; iam ergo nunc
mentem tibi aperiam meam. Te semper plurimi feci, tamquam
iuvenculum cum eximiis animi dotibus, ceu imaginem ipsius mei,
ut pueri, et belluli. Semper optabam ut tute nobis adiungeres,
partemque tuam caperes, atque viri ingenui modo mortem
oppeteres, at nunc, me Dius Fidius, iam id effugere non poteris.
Navarchus Smollett præclarus nauta est, quod fateri nunquam
dubitabo, verum re disciplinaria nimius est. ‘Officium officium
est,’ ait ille, nec id addubitandum puto. Tute modo a navarcho
abstineas. Medicus tibi infensissimus factus est — ‘stellio ille
ingratus,’ sic te appellavit; atque summa totius rei ad hoc
redit; ad tuos redire non potes, non enim te suscipient; atque,
nisi tertiam navim ipse tu compares catervam, quæ quidem perquam
esset solitaria, Navarcho Silver te addicas oportebit.”

Hæc quidem hactenus valebant. Mei igitur sodales usque in vivis
erant, ac licet asserta Silver ex parte credebam, nempe quod
partes nostræ adversum me ob desertionem succensæ erant, at hoc
sublevamini mihi potius fuit quam sollicitudini.

“Ad hoc, quod in manus nostras incidisti, nihil habeo dicere,”
prosequitur Silver, “quamquam certe in manibus nostris es, nec
dubites. Argumenta non invitus audio; nihil enim boni e minis
nasci comperi. Si tibi istud munus arridet, bene est, tute nobis
addices; sin autem minus, Iacobelle, licebit tibi negare
assensum — licet, et libenter, mi sodalule, ac siquid a nauta
mortali æquius proponi possit, faustum et felix esto!”

“Numquid ergo respondeam?” voce admodum tremula quæsivi. Toto
hoc sermone illusorio minas mortis mihi impendére sensi, sub
cuius acumine genæ mihi æstu flagrabant, atque cor mihi in
pectore acri pulsabat dolore.

“Adolescentule,” respondit Silver, “nemo te cogit. Ipse, quo
loco sis, vide. Nemo nostrum, sodalicule, te urgebit, te enim
socio, ut vides, tempus iucunde agimus.”

“Tum ergo,” inquam, aliquanto audacior factus, “si mihi
eligendum est, ius mihi assero sciendi, quid quæque res sit,
quare vos hic sitis, et ubi mei amici sint.”

“Quid sit quid?” repetit unus piratarum profundo hirritu. “A,
talem, qui ea sciret, felicem liceret prædicare!”

“Tibi autem, amice,” regerit huic interlocutori Silver, voce
truculenta, “satius erit linguam refrænare, donec interrogatus
fueris. Hesterno mane, Here Hawkins,” prosequitur Silver, “fere
diluculo, Doctor Livesey vexillo induciario ad nos descendit,
et, ‘Navarche Silver,’ fatur ille, ‘res tuæ sunt in incitis.
Navis est perdita! Equidem, fortasse, profundius in cyathos
inspeximus, ac, fieri potest, canticulum interitui eius
accinimus. Id haud negaverim. Ad minimum nemo nostrum navi
advigilavit. Tum dispeximus, ac, me Hercules, vetula illa
navicula erat nusquam. Nunquam antea vidi stultorum gregem
piscibus adeo similem, licebitque fidem mihi habeas asserenti me
fuisse omnium longe piscosissimum. ‘Itaque, fatur medicus,
‘paciscamur.’ Pacti ergo sumus, ego scilicet et ille; en exitum
eius: suppetiæ, brisæus, casa trabaria, sarmenta, quæ ex
humanitate tua collecta erant, et, ex more loquendi, tota illa
navis tantæ memoriæ, a vertice mali ad imam carinam. Quod vero
ad eos attinet, quo iverint, vel ubi sint, nescio.”

Et iterum fumam sugitare perrexit.

“Nequid vero tibi persuaseris,” prosequitur narrationem, “te in
eo pacto comprehensum esse, en tibi postrema verba circa te
prolata: ‘Quotnam vos estis,’ quæro ego, ‘qui hinc profecturi
sitis?’ ‘Quatuor,’ respondit ille — quorum unus saucius est.
Quod autem ad illum puerum attinet, ut eat in pessimum malum,
nescio ubi sit,’ inquit, ‘nec admodum curo. Iam eius nos fere
tædet.’ Hæc sunt eius verba.”

“Hæcne summa rei est?” quæro ego.

“Sic, sane, totum quod audies, mi fili,” ait Silver.

“Et nunc meumne erit eligere?”

“Nunc tuum erit eligere, nec dubites,” respondit Silver.

“At vero ego non adeo sum vecors ut nesciam quid mihi
exspectandum sit. Si vel ad extrema deveniatur parum curabo.
Nimium quam multos iam vidi cæsos ex quo in vos incideram. Verum
sunt quædam quæ vos monitos esse velim,” respondi, quod nunc iam
plane eram excitus; “quorum primum istud est: ecce vos iam ad
extrema adductos: navis est amissa, thesaurus amissus, manus
amissæ; totum negotium vestrum ad incitas redactum; quodsi vero
scire cupitis quis ea patraverit — en me! Vespera qua in
conspectum terræ veneramus, ego in dolio malorum sedens verba
tua Ioannes, tuaque Dick Johnson, item Hands, qui modo in fundo
iacet maris, excepi, cunctaque ad verbum ante horæ tempus
retuli. Quod vero ad navim attinet, ego is sum, qui oram eius
absciderat, item ego is sum qui duos, quorum curæ eam
commiseratis, interemi, et iterum ipse ego sum qui navim in
locum deduxi, ubi eam nunquam amplius conspicietis, ne ullus
quidem vestrum. Meum itaque est ridere; ego enim in omni hoc
negotio rerum summas gessi, et hoc inde ab initio; non magis vos
metuo quam solitariam muscam. Agitedum, occidite me, aut servate
me. Unum tamen, nec plus, vos moneo; si me servaveritis,
præterita sunto præterita, quum vero vos verberones tamquam
piratæ ante iudicem vestrum steteritis, eos, quos potero,
servabo. Vestrum itaque est eligere. Occidite modo ulteriorem
aliquem, vobis non proderit; servetis me, et habebitis testem,
qui vos a patibulo liberare possit.”

Hic dicendo finem feci, quod, mihi crede, spiritus mihi hæsit,
et haud parum mirabar, quod ne unus quidem eorum se movebat, sed
cuncti attoniti, ovium more me contuebantur. Atque dum hi usque
stupentes me aspectabant, ego iterum erupi:

“Nunc autem, Here Silver,” aiebam, “tu mihi ex his optimus esse
videris, quocirca, si res in infaustissimum verterentur, gratum
mihi feceris, si medicum docueris quemadmodum ego id tulerim.”

“Id memoria tenebo,” respondit Silver, voce tam curiosa, ut ego
nullo modo divinare possem, utrum me cum postulatis meis
derideret, an vero fortitudo mea eum devinxisset.

“Ego vero unum aliquid huic addam,” subiungit ille veteranus
nauta cum vultu rubrofusco — nomine Morgan — quem in caupona
Ioannis Longi, in compitis Bristol videram. Is ille erat qui
Canem Nigrum noverat.

“Attat, mihi ausculta,” cocus nauticus respondit. “Ego vero
insuper aliud addam, sic Dii me iuverint! namque iste ipse puer
est, qui mappam Billy Bones sustulit. Usque adhuc semper causa
Iacobelli Hawkins in dissidium abivimus!”

“Quapropter hocce sibi habeat!” fatur Morgan sævo maledicto.

His verbis tamquam vicenarius in pedes consilivit, evulsoque
cultro, adversum me tetendit.

“Apage te!” clamat Silver. “Quisnam tu es Thomascule Morgan?
Fieri potest ut tute hic navarchum esse putes, fortasse. At
Hercle, te meliora docebo! Adversare mihi modo, iam ibis eo quo
multi fortes viri te præcesserunt his tricenis annis, serius aut
citius — aliqui ad extremas antennas, ita per Herculem! alii
ultra plancam, omnes autem ad pascendos pisces. Nemo mihi unquam
in oculos conspexit, fruitusque vel uno die placido postea, mi
Thomascule Morgan, mihi crede.”

Morgan hæsit; at ex parte reliquorum mussatio submissa
exaudiebatur.

“Thomasculus quidem recte,” ait unus.

“Iam satis diu tuli vexationem ex arbitrio unius,” subiungit
alius. “Male peream, si amplius abs te Ioannes Silver, me vexari
sinam.”

“Numquis vestrum, viri, rem mecum diremptam habere voluit?” boat
Silver de sede sua super doliolum prorsum inclinatus, dum fuma
sua in manu dextra usque ardebat. “Date modo nomen rei quam
molimini; ut puto muti non estis. Quis quid volet, accipiet. Num
ego tot annos vixi, ut nunc Hercle, ad finem vergens galerum
meum ab incremento rupiconis bibuli flexari sinam? Quid
quemadmodum fiat, haud ignoratis; ex ore vestro constat viros
fortunae vos esse. Itaque ego paratus sum. Capiat, siquis audet,
copidem, ego vero mox videbo eius interiora, grallator ut sum,
et hoc antequam fuma mea extinguatur.”

Nemo unus se movit, nullus respondit.

“Hocgenus itaque vos estis, nonne?” prosequitur, reposita in os
fuma. “Vos, profecto, visu læta turba estis. Certamine parum
valetis. Fortasse Anglicitatem regis Georgii intelligitis.
Navarchus hic ego sum per electionem. Navarchus ego hic sum,
quia vobis virtute longe antecello. Vos, gladio dimicare ut
viros fortunæ deceret, detrectatis; tum, per omnes Deos Deasque,
obsequemini, nec id dubitetis! In summa, puerum illum diligo;
puerum eo probiorem alium vidi nunquam. Virilior ipse est
quolibet vestrum murium pare hac in casula; hoc autem esto
mandatum meum; audeat modo quis vestrum vel manu eum attrectare
— hocce vobis mando, nec de hoc dubitetis.”

Post hæc diuturnum silentium factum est. Erectus interea stabam
iuxta parietem, cor meum usque palpitabat marci instar, attamen
cum aliquo spei radiolo in pectore. Silver tergum parieti
applicans reclinatus sedebat brachiis iunctis, fuma in oris
angulo, tam compositus, acsi in templo sederet; verumtamen oculi
furtim circumerrabant, subditos suos seditiosos iis prosecutus.
Hi, vicissim, in ulteriore parte casæ interim conglobantur,
sibilæque eorum voces ac susurrus continuo in aures meas
fluebant, tamquam scaturigo. Subinde unus vel alter suspiciebat,
vultusque eorum nervosi rutilo tædæ lumine collustrabantur; at
vero oculos suos iam non adversum me versabant, sed adversum
Silver.

“Iam vos nimium quantum ad disserendum habetis,” notat Silver,
præ se longe in aerem exspuens. “Effamini, ut audiam, aut vero
desistite.”

“Ignosce, mi Here,” refert unus eorum; “regulas aliquas tu non
prorsus ad amussim videris observare; fortasse cæteras
accuratius servabis. Caterva hæc minus est contenta; hæc caterva
libidinem imperitandi non probat; hæc caterva habet sua iura, ut
aliæ catervæ, et hæc te docere audeo; atque secundum tuas
proprias regulas licere nobis nos tecum agere, interpretor. Cum
tua bona venia, mi Here, te agnosco in præsenti navarchum;
verumtamen iura mea assero, et ad consulendum cum sodalibus
foras egrediar.”

His dictis nauta hic, fortasse quinûm et tricenûm, ægri
aspectus, oculisque flavidis, salute nautica probissime data,
sedate ad ianuam accessit, forasque ivit. Reliqui, unus post
alterum exemplum eius sunt secuti, quisque salute data,
excusationeque aliqua oblata, excesserunt. “Secundum regulas,”
ait unus “Consilium antepodicum,” dixit Morgan. Et sic, una aut
altera explicatione interposita, ex casa omnes excesserunt, me
atque Silver cum face relictis.

Cocus nauticus fumam suam extemplo sustulit.

“Nunc, Iacobelle Hawkins,” affatur me constanti susurro, qui
nunc demum audiri poterat, “mihi ausculta. A morte, quin, quod
longe peius est, a cruciatu, vix dimidiam plancam abes. Futurum
est uti hi me excutiant. Memineris tamen futurum esse, ut ego
tibi per cuncta discrimina adfuturus sim. Id mihi in animo haud
fuit, minime, usque eo dumtaxat quum tu tuam rem exposueras.
Tantis iacturis in desperationem eram actus, ut insuper etiam
caput patibulo periclitarer. At nunc perspicio te bonæ frugis
esse. Sic itaque apud me loquor: adsta Iacobello, Ioannes,
Iacobellus autem vicissim tibi adstabit. Tu illi es alea ultima,
ac per omnes Cœlicolas, Ioannes, ille tuus est, Alter alteri
innitamur, inquam mecum. Tu servabis suum testem, ille vero
servabit tuum collum!”

Vage denique intelligere cœpi.

“Aisne cuncta esse perdita?” quæro ego.

“Utique, Hercle aio!” respondit ille. “Navis est perdita, collum
est perditum — ad hoc enim summa redit. Quamprimum dispiciens in
sinu, Iacobelle Hawkins, vidi navim disperiisse — equidem satis
sum rupex, tamen statim óccidi. Quod autem ad istam attinet
turbam, suumque concilium — nota tibi, cuncti sunt bardi et
ignavi. Vitam tuam servabo — si ita fiat ut possim — a furore
eorum. Sed mihi ausculta, Iacobelle — par tu pari reddes —
servabis Ioannem Longum ab oscillando.”

Eram obstupidus; rem adeo præter spem a me postulare videbatur —
ipse, veteranus pirata, primipilus in cunctis.

“Quidquid potero, faciam,” respondi.

“Est pactum!” clamat Ioannes Longus. “Effare modo audacter,
Ædepol! Usque est spes mihi.”

His dictis ad torrem retro ambulavit, qui medio sarmento, frusto
callæ innixus stabat, cuius ope fumam suam iterum accendit.

Reversus illinc, “Vide sis Iacobelle, ut me rite intelligas,”
prosequitur sermonem; “ego enim caput in humeris gero; ita sane.
Iam nunc in partibus sum Spectabilis. Nec ullus dubito quin tu
illam navim alicubi in tuto habeas. Quí id molitus sis, ignoro,
sed salvam esse scio. Suspicor nempe illos Hands et O’Brien
fidem fefellisse. Nec ego illis unquam magnopere fisus sum.
Memorem itaque te mei esse volo. Nullis te quaestionibus
fatigabo, nec sinam ut alius quis id agat. Satis scio quando
alea finita sit, ita vero; nec me præterit quis puer constans
sit. A, una, tu, qui iuvenis es — tu et ego una, quanti boni
fieri potuissemus auctores!”

His dictis e dolio aliquantulum brisæi in scyphum
cassiterinum[1] elutriebat.

“Visne degustare, mi contubernalis?” quærit ex me, quum vero ego
negassem, “mihi fulcimento opus est, turbellæ enim mihi
imminent. Sed ad verbum turbellæ, curnam medicus ille,
Iacobelle, mihi mappam tradidit?”

Vultus meus verum atque genuinum meum stuporem ita prodidit, ut
quæstionibus insuper vix opus esset.

“Ita revera, sane ita fecit,” ait ipse. “Nec est ullum dubium,
quin aliquid hic sublateat — certe aliquid, Iacobelle, — malum,
aut bonum.

Hic alterum haustum brisai sumpsit, quassans magnum caput
flavum, veluti qui pessima mala excipere parat.

    1. Cassitérinus, -a, -um, nomen adiectivum e nomine
     \ substantivo, cassiterum, -i, quod uno verbo Græco idem
     \ designat, quod apud Romanos Plinius duobus verbis,
     \ plumbum album appellat; materia metallica scyphi, sive
     \ cyathi, vasculi ad hauriendam aquam.


Caput XXIX.
Macula Nigra iterum.

Concilium piratarum per aliquod tempus duravit, quo finito, unus
eorum iterum intravit casam, eadem repetita salutatione, quæ
mihi quidem ironiam sapere videbatur, petivitque ut sibi torre
uti liceret. Silver ei breviter concessit, quo facto, emissarius
iste iterum recessit, nobis duobus in tenebris relictis.

“Mi Iacobelle,” fatur denique Silver, qui iam amicum se gerebat
amicaque voce loquebatur, “auram exoriri persentisco.”

Interim ego ad proximum foramen iaculatorium me vertens, foras
spectabam. Titiones magni ignis iam fere ad extrema fuerunt
combusti, ac modo iam ultimis flammulis ardebant, nullo fere
lumine diffuso, ut iam intelligerem, cur coniurati facula
indigerent. Circiter ad dimidium itineris deorsum in declivi ad
vallum stabant hi conglobati; unus lumen tenebat; alter genibus
innitebatur eorum in medio, vidique eius in manu cultrum nudum
variis coloribus fulgentem lumine faculæ. Cæteri omnes
aliquantum proclinare videbantur, quasi observantes illius
operationes unius. Tantum quod notare poteram illum, præter
cultrum etiam librum tenere, et magnopere mirabar quemadmodum
res tam incongrua in eorum possessionem incidere potuisset, quum
ille de genibus in pedes consurgit, totusque globus adversum
casam moveri occepit.

“Ecce iam adventant,” significo ego, illinc ad priorem locum
meum revertens, quod indignum me iudicavi ut hi me observantem
fuisse scirent.

“Ut veniant, puerule — ut veniant,” dictitabat Silver serene.
“Unum iactum usque habeo in meo loculamento.”

Ianua pansa, quinque illi in unum globati stabant intus, unumque
e suo numero prorsum trudebant. Ullo alio in statu rerum comicum
videri poterat lentum eius progressum cernere, ad singulos
gressus dubitabundus, sed dextram suam clausam ante se tenebat.

“Accede iuvence, inclamat eum Silver. “Non te comedam. Porrige
sis, glebo, regulas rite novi, novi equidem; deputatis non
officiam.”

Animo sic magis confirmatus, pirata audacius accessit, et ex
manu sua aliquid in manum Silver porrigens, etiam pernicius ad
suos sodales recessit.

Cocus marinus, quod ei datum erat, aspexit.

“Macula Nigra! Ita putavi,” subiunxit. “Undenam contigit tibi
chartam comparare? At ecce! cerne modo; id non bene ominatur! Tu
enim ausus es hoc e Bibliis excidere. Quisnam vecors excidit
Biblia?”

“A, ecce!” ait Morgan — “ecce. Quidnam ego dixi? Nihil boni inde
obveniet, dixi ego.”

“Iam nunc fere diremistis rem inter vos,” prosequitur Silver.
“Ut mihi quidem videtur, quisque vestrum pendebit. Quisnam amens
vestrum possidebat Biblia?”

“Dick is fuit,” fatetur unus.

“Dickne, revera? Tum licebit Dick ad preces recurrere,”
respondit Silver. “Tum ipse portionem suæ fortunæ iam vidit,
nempe Dick, nec dubitetis.”

Sed nunc longulus ille cum flavidis oculis se ingerit:

“Pone iam istum tuum sermonem, Ioannes Silver,” inquit. “Hæc
caterva uti erat sui muneris, in pleno concilio, tibi maculam
nigram decrevit; verte modo eam, uti muneris tui est, videque
quid ibidem scriptum sit. Tunc loquaris, licet.”

“Gratias, Georgi,” refert cocus marinus. “Tute erga negotia
semper alacrem præbuisti, regulasque memoria tenes, mi Georgi,
ut libenter video. Ergo quid illud est? A, ‘Depositus’ — id,
profecto, siccine? Scitule scriptum, sic, sane; quasi typis,
iuro. Tuane manu, Georgi? Iam te veluti ducem huius catervæ
factum video. Si navarchus proxime evadas nihil mirabor. Velis
mihi interim illam faculam præbere, fuma hæc minus spirat.”

“Nihil agis,” fatur Georgius, “pone nugas, hanc catervam non
amplius destitues. Tu per te ipsum homo es curiosus; sed harum
rerum iam finis est, ac plane convenit ut de illo dolio in pedes
degrediaris, et in suffragando adiuves.”

“At ego te regulas scire intellexi,” redarguit Silver
contemptim. “Si tu minus scias, ego certe scio; proinde hic
perseverabo — sumque usque tuus navarchus, quod memineritis —
usque dum gravamina vestra proferatis, iisque respondeam;
interim macula vestra nigra ne buccellatum quidem valet. Reliqua
postea videbimus.”

“Quin nihil est,” suscipit Georgius, “quod verearis; probi enim
nos cuncti sumus, saltem nos, profecto. Præ omnibus, tu totam
istam expeditionem destituisti — hoc negando nimium audebis.
Alterum, tu gratuito effecisti ut hostes ex his insidiis
incolumes evaderent. Quidnam ii evadere voluerunt? Nescio; et
tamen satis liquet quid effugere voluerint. Tertio, tu
obstitisti quominus nos eos in itinere adoriremur. Iam tua
consilia perspicimus, Ioannes Silver; tu prædæ inhias, et hæc
est tua iniquitas. Ac, postremo, quartum hic est porro iste
puer.”

“Nihilne plus?” tranquille quærit Silver.

“Etiam plus quam satis,” regerit Georgius.

“Propter tuos errores ac peccata nos omnes pendebimus, et quid
aliud.”

“Esto; mihi ausculta, iam ego hisce quatuor gravaminibus
respondebo; uni post alterum iis respondebo. Ego igitur destitui
hanc expeditionem, siccine? Iam vero vobis, quid ego voluerim,
sat notum. Id si factum esset, ut satis scitis, quisque nostrum
ista nocte in ‘Hispaniola’ esset ut unquam fuimus, quisque esset
vivus, salvus, sapida polenta satur, thesaurus autem, me Dius
Fidius, in cavo navis, inquam, per Deos! Ecquis me frustravit?
Ecquis me, navarcho usque legitimo, ad hæc coegit? Quisnam mihi
nigram illam maculam, ipso die nostri in terram egressus
præstitit et in hanc nos choream impulit? Est autem hæc chorea
bellula — vobis prorsus congruo in ea saltationis — siquidem
simillima est ex fune pendentis, in patibulario Londinensi; et
hoc certum est. Et quisnam huius auctor est? Utique Anderson,
Hands, atque tu ipse, Georgi Merry! Atque tu solus superstes es
ex ea caterva ardelionum; atque tu is es bipedum insolentissime,
qui supra me navarchus esse gestis — tu idem, qui nos
frustraveras! Per Deorum fidem! hoc omnium fabularum apicem
longe exsuperat.”

Brevi pausa a Silver hic interposita, licebat mihi ex vultu
Georgii suorumque quondam sodalium, hæc verba Silver non fuisse
in cassum prolata.

“Tantum quoad numerum primum,” suscipit iterum reus, sudorem de
fronte tergens, quod tanta vi disputabat, ut casa nutaret.
“Equidem iuro, vel vos alloqui me tædet. Etenim vos tam sensu,
quam memoria caretis, et cuique ad divinandum permitto ubi
matres vestræ fuerint, quæ vos sivissent iter maritimum tentare.
Mare! Ingenui fortunæ! Ut mihi quidem videtur, opificio sartores
vos estis.”

“Perge Ioannes,” excipit Morgan. “Fac verba et ad reliquos.”

“A, illi reliqui!” exclamat Ioannes. “Præclara illa turba est,
nonne? Vosne aitis hanc expeditionem abortivam esse. Ita vivam!
simodo intelligeretis quam abortiva illa sit, tum vobis
illucesceret! Ad patibulum tam sumus prope, ut mihi et collum,
si vel cogito de ista re, rigescat. Vidistis eos, fortasse quum
æstu deorsum vecti, aliquis eos vobis indicavit nautarum, ut
illi catenati pendebant, avibus circumvolitantibus. ‘Quisnam
ille est?’ quærit unus. ‘Illene?’ “Hem, ille est Ioannes Silver.
Bene eum novi,’ ait alter. Et audire licebit tibi tinnitum
catenarum adversum alteram boiam tuam progredienti. En, huc
devenimus, iste est noster status, cuiusque filii matris
nostrum, illius culpa, culpaque Hands, Anderson, aliorumque
damnosorum vestrum stultorum. Si vero de puncto quarto quoque,
item de puero scire cupitis, nec hoc vobis negabo. Annon est
ipse obses? Num obsidem pessumdabimus? Non nos quidem; ipse enim
ultimum nobis fieri poterit refugium, nec esset mirum. Occidere
hunc puerum? non ego quidem, sodales! Numerus autem tertius?
Esto, sane; ad ea multa possunt disputari. Fortasse vos parvi
facitis quod medicus vere collegiatus vos quotidie visum venit —
tu, Ioannes cum calvaria tua fracta — aut tu, Georgi Merry, quem
vix senis ab hinc horis febris iactabat tertiana, cuius oculi
etiam hoc momento, accurate ad horologium, etiamnum putaminis
citrei instar flavi sunt? Nec fortasse scivisti nos consortem
nacturos? Sic tamen est, eritque usque eo, quod non longe abest;
tunc experiemur quis obsidem habere potissimum gavisurus sit,
quum eo venitur. Quod vero ad numerum attinet secundum, quod
nempe ego pactionem iniverim — ecquid? annon genibus ad me
repsistis, non ego, vos eratis animo deiecti — quin et fame
eratis absque me perituri — at hoc nauci est! spectate eo — id
causæ est!”

His dictis chartam flavidam in constratum deiicit, quam ego
illico agnovi — nec alia hæc erat quam illa charta flava, mappa
insulæ nempe, cum tribus rubris crucibus, quam ego in fundo
risci repereram navarchi, oleamine involutum. Cur vero medicus
eam huic dedidisset, me omnino præterivit.

Si vero mihi ea res ænigma erat, conspectus mappæ seditiosis
superstitibus res omnino incredibilis videbatur. Tamquam feles
muri insiliverunt. Una manus eam ab altera excepit, unus eam
alteri eripiendo; atque e maledictis boatuque, et e puerili risu
existimasses eos non modo ipsum aurum palpare, sed plane in navi
atque mari navigare.

“Sic prorsus,” ait unus, “is certe Flint est, I. F. tum corolla
infra, offendixque laqueata, per similitudinem; hoc ei fuit
solemne.”

“Perquam bellula,” notat Georgius. “At quí eo potiemur, quum et
sine navi simus?”

Silver subito subsilit, unaque manu parieti innixus: “Monitum te
esse volo, Georgi,” inclamat hunc, “Si vel alterum verbum tuæ
proterviæ protuleris, te provocabo, tecumque confligam. Quí?
Ecquí id scis? Mihi id dicere debebas — tu et cæteri, qui navim
meam perdidistis, præsertim tute eo ingerente, scelerate! At
vero non tu, tu non vales; tu ingenio comminiscendi ne blatta
quidem es par. Civiliter fari vales, et faberis, Georgi Merry,
nec dubites.”

“Æquum dicis,” probat senex Morgan.

“Æquumne? ita sane existimo,” clamat cocus marinus. “Tu
perdidisti navim; ego thesaurum reperi! Uter nostrum alteri
præstat? Nunc autem, per Herculem, me abdico! Eligite quem
velitis vobis in navarchum; iam ego eius habui satis.”

“Silver!” vociferantur illi. “Barbecue in perpetuum! Barbecue in
navarchum!”

“Hoc itaque estis animo, itane?” fatur cocus. “Georgi, ut
opinor, alia tibi occasio exspectanda erit, mi amice, teque
fortunatum putes quod vindictam non spiro ut alii. Id nunquam
mei moris fuit. Nunc autem, sodales, quid de ista nigra macula?
Nonne iam haud valet multum? Dick suam fortunam male tentavit,
Bibliaque sua corrupit; nec quidquam plus.”

“Tamen, nonne, ad deosculandum, ut liber, valebit?” mussabat
Dick, qui haud æquo videbatur ferre animo maledictum, quod ipse
sibi consciverat.

“Biblia, particula excisa! contemptim regerit Silver.
“Haudquaquam. Id non magis obligat quam libellus carminum.”

“Numquid ita?” interpellat Dick haud sine quodam gaudio. “Mihi
tamen paret id quoque operæ pretium esse.”

“En, Iacobelle” — fatur Silver, “en tibi quamdam curiositatem,”
quo dicto frustulum chartæ mihi iecit.

Sphæricula ea erat haud maior nummo coronario. Ab uno latere
erat alba, quoniam fuit ex ultimo folio; ab altero continebat
unum versiculum, vel duos, ex Apoclypsi — ista nempe verba,
inter cætera, quæ animum acriter affecerunt: “Foris canes et
venefici.”[2] Pagina impressa infecta erat cinere, qui iam
abradi ac decidere, digitosque meos inficere cœpit; ab albo
autem latere, eadem materia, verbum erat inscriptum,“
Depositus.” Hanc rem curiosam ipso hoc momento mecum habeo: sed
scripturæ, præter levem scalpturiginem, cuiusmodi quis ungue
incídere possit, aliud vestigium superest nullum.

Hic denique fuit finis rerum hac nocte gestarum. Mox post,
sumpto in circuitum haustu potus, decubuimus, Georgio Merry, per
extrinsecam Silver vindictam in excubitorem constituto, quem
ipse mortem minatus est, si se infidum comprobasset.

Claudere oculos diu non poteram. Certum profecto est me ex cæde
illius nautæ hoc postmeridiem, satis ad meditandum materiæ
habuisse, tum ex ipso meo periculoso statu, præsertim autem e
clare perspecta Silver machinatione — seditiosos una manu
continendi, altera autem cuncta apta vel inepta adminicula
prehendendi, quibus suam miseram vitam servare posset. Ipse
interim placide dormiebat stertebatque; tamen cor meum eius
causa dolebat, sceleratus ut erat, ob funesta pericula quibus
circumdatus erat, atque turpissimum patibulum, quod illi
imminebat.

    1. Boia, æ, verosimiliter ex bovia, proprie collare
     \ significat boum, sed temporibus labentibus, sensu
     \ translato, adhibebatur ad contrabium, dolium, vel quid
     \ aliud, ad designandum saxum, offendiculum quodlibet in
     \ fundo aquæ navigabilis, quo navigatores de periculo
     \ docerentur.

    2. Integer locus Apocalypseos (xxii, 15) sic se habet:
     \ “Foris canes, et venefici, et impudici, et homicidæ, et
     \ idolis servientes, et omnis qui amat et facit mendacium.”


Caput XXX.
Fide Obstrictus.

Expergefactus sum — cuncti profecto expergefacti sumus, nam et
ipsum excubitorem, qui dormiens tergo posti inciderat, se
colligentem videre poteram, vocis claro sonitu, inde ab ora
sylvæ ad nos perstrepentis:

“Trabarium, eho!” verba proclamantis. “Hic medicus est.”

Et is certe medicus fuit. Licet quidem vocem libenter audiverim,
gaudium tamen sine amaritudine haud erat. Confusus enim
memineram negatæ a me obedientiæ, violatæque disciplinæ
facinora; et quum vidissem quo ea res me detulisset — quos nempe
inter socios, qualiaque pericula — ipsi obviam fieri pudere me
cœpit.

Necesse est eum ante lucem surrexisse, quod vix diluculum erat;
atque quum ad speculatorium accurri, spectavi, vidi eum stantem,
ut olim Silver, surarum tenus in vaporibus.

“Ecce te, medicum! Omnium maxime salvus sis!” inclamat eum
Silver, alacer, indiciisque atque gloria boni animi radians
intra momentum. “Utique prima luce, quoniam, uti dicitur,
maturrima avis præda potitur. Georgi, mi fili, concita te
paulisper, adiuvaque medicum ad latus navis superandum. Cuncti
salvi, ægri tui et nos omnes valemus, sumusque læti.”

Sic verbigerebatur in vertice stans collis, gralla sub cubito,
manu una lateri casæ applicita — prorsus Ioannes Silver ille
antiquus, voce, moribus ac sermone.

“Etiam habemus hic aliquid,” pergit deinceps, de quo, quum
sciveris, miraberis. Parvulum habemus hic peregrinum — hi! hi!
Novus convictor ac diversor, ex omni numero vegetus, sanitas
ipsa; dormit tamquam lapis, hac nocte iuxta Ioannem — prora ad
proram eramus totam noctem.”

Dr. Livesey per hoc tempus transcenderat vallum, eratque prope
cocum, licebatque mihi mutatam eius vocem percipere:

“Non Iacobellum?”

“Quin ipsum eum Iacobellum, semperque eundem,” respondet Silver.

Medicus constitit illico, tametsi verbum nullum protulit, nec
nisi paullulo post ire perrexit.

“Itane revera?” tamen fatus est, “at officium præcedit, tum
voluptas, ut tu, Silver ipse dicere poteras. Pertractemus prius
tuos ægros.”

Momento post casam ingressus est, meque nutu severo animadverso,
opus suum inter ægros aggressus est. Mihi quidem ipse nequaquam
videbatur vereri, licet minime ignorabat vitam suam in medio
horum infidorum dæmonum in summo discrimine versari; tamen
celeriter processit ad suos ægros, acsi inter membra cuiusdam
familiæ Anglicæ bene moratæ ageret. Fortasse sua se gerendi
ratio animos horum affecit; sic enim isti se gerebant adversum
eum, acsi nihil unquam evenisset — acsi ipse usque medicus esset
navalis, ipsi autem fidæ manus ante malum.

“Bene tute habes, amice,” alloquitur unum, cum capite
circumligato; “si tamen quis unquam mortis in umbra fuerit, is
certe tu fuisti: calvaria tua ferro haud multo minus dura est.
Tu autem, Georgi, quí vales? Tu colore certe es bellus; tuum
iecur, mi homo, inversum est. Sumpsistine illam medicinam? Viri,
sumpsitne ille suam medicinam?”

“Ita, vero, mi Here,” respondit Morgan, “pro certo scio.”

“Quia, ut videre licet,” inquit Dr. Livesey suavissimo quo par
erat modo, “quum sim medicus seditiosorum, vel, ut me appellare
malo, ut probum decet civem, medicus carceris, id maximi facio
ut Regi Georgio (quem Dii servent), patibuloque quos possim
servem.”

Scelionum alter alterum contuebatur, aculeum tamen dictorum
silentes acceperunt.

“Dick non plane bene se habet, mi here,” fatur unus.

“Itane?” quærit medicus. “Huc accede, Dick, linguamque tuam
exsere. Quin mirarer si se secus haberet; lingua eius par est ad
perterrendos Francos. Altera febris.”

“Aha!” interpellat Morgan, “hoc ex violatis Bibliis manat.”

“Hoc manat, ut tu dicis, inde, quod dementissimi asini estis,”
regerit medicus, “nec sapitis satis, nec scitis qui aer saluber
sit, qui autem sit venenosus, nec quod solum sit siccum, quod
vero pestifera palus. Ego autem maxime probabile censeo —
quamvis hæc mera opinio sit — magnum vos omnes pretium
soluturos, antequam ex hac febri eluctemini. Castra in palude!
quis unquam? Silver, miror valde. Tu plerisque minus es demens,
omnibus rebus comparatis, tamen ignarus es ipsorum valetudinis
rudimentorum. Hæc quidem,” denique subiungit, postquam omnes in
circuitu remediis paverat, quæ hi potius puerorum instar scholæ
eleemosynariæ, quam sanguinolentorum latronum ac piratarum, vere
ridicula humilitate sumpserant, “sufficiant in hodiernum diem.
Nunc autem lubebit mihi cum illo puello colloqui, si tibi ita
placet.”

Quibus dictis, nutu capitis me indicabat.

Georgius Merry circa ianuam stans ructabatur sputabatque præ
aliquo medicamento; verum vel primo verbo propositi medici
audito, se vertit, vultuque rubore perfuso clamavit; “Non!”
addito maledicto.

Silver dolium pleno palpo percussit.

“Ta-ce-bis!” boat ille, vereque leonis rugientis aspectu speciem
præ se ferebat. “Medice,” pergit dein voce consueta, “quum satis
cognoscerem tuum erga istum puerum affectum, de ea re iam antea
cogitavi. Nos omnes admodum grato in te sumus animo, et, ut
vides, fiduciam in te collocamus, remediaque tua cannei instar
deglutimus. Hinc existimo me modum reperisse, quo omnibus
satisfiat. Hawkins, dabisne mihi fidem, veluti adolescens
ingenuus — adolescens ingenuus enim es, quamquam imo loco natus
— fidem, inquam, non te facturum ut effugias?”

Fidem petitam sine dubitatione dedi.

“Ergo, medice,” tum ait Silver, “velis modo e septo egredi, quum
vero foris fueris, puerum adducam ab intrinseco, ac tum, ut
puto, poteris cum eo trans vallorum interstitia sermocinari.
Multum interim vale, mi Here, nostrumque omnium salutem
Spectabili, atque Navarcho Smollet nuntia.”

Vix medicus casam reliquerat, tempestas indignationis atque
vituperationis erupit, quam nihil nisi iratus sævusque vultus
Silver refrænare poterat. Omnes in eum conversi, accusare eum
cœperunt, velut qui separatis consiliis ac seiunctis eos
luderet, sibique pacem cum hostibus propriam pangere meditaretur
— se vero ab eo delusos, victimas complicesque deserere, suum
interesse hostibus prodere tentaret; hoc est, de rebus iisdem
ipsis, quarum ipse reus sine dubitatione fuit. Quæ quidem res
tam propatula mihi videbatur, ut haud perspicerem quí eorum iram
refelleret. At hic virilitate eorum duplum æquabat, memoria
autem victoriæ eius, superiori nocte reportatæ, horum animum
magno pondere degravabat. Hic eos convitiis omnigenis bardorum,
bucconum, gurdorum, stultorum impetivit, denique ostendit illis
colloquium cum medico necessarium fuisse, mappaque ante oculos
eorum iactata quæsivit, utrum, eorum arbitrio fidem pactam ipso
eo die frangendam esse expediret, quo thesaurum exploratum
prodituri essent.

“Nequaquam, per Herculem!” vagit ipse, “nostrum erit fœdus
rumpere, quum fuerit tempus opportunum, interea ludificabo
medicum, etiamsi loco olei brisæo calcei eius mihi purgandi
fuerint.”

Post hæc ignem eos accendere iussit, dein gralla sua claudicans
casa excessit, manu altera humero meo imposita, eos male divisos
relinquens, silentio eis iniecto magis sua suada quam
convictione.

“Lente, puerule, lente,” affatur me. “Possent isti quolibet
momento irruere si nos properantes viderent.”

Data itaque opera arenas ad eum locum ubi medicus stabat
perambulavimus, eo extra vallum præstolante; simul autem atque
intra loquendi propinquitatem perveneramus, Silver constitit.

“Istud quoque notabis tibi, medice,” ait Silver, “quod puer tibi
enarrabit, ut eius vitam servaverim, quam ob rem etiam depositus
sum, nec id dubites. Medice, quum quis naviculam suam tam
strictim sub ventum egit quam ego — dato ultimo teruncio
spiritús sui corporis in aleam, ut ego — fortasse, intercedere
pro eo, non nimium iudicaveris. Memineris, te obsecro, modo non
tantum vitam meam in trutina pensari, verum etiam vitam eius
pueri insuper; noli igitur dubitare, medice, mei gratia bona
interponere verba, item, gratia misericordiæ, largire mihi
quantulumcunque speculæ vitæ.”

Silver prorsus alius fuit homo simul ac foris erat, tergumque
illis verterat, qui in trabaria casa erant; genæ eius recidere
videbantur, et vox eius tremebat, nec ullus unquam animus tam
serius erat quam suus.

“At, Ioannes,” quærit medicus, Dr. Livesey, “tu certe non
times?”

“Mi medice,” refert hic, “ignavus non sum, non ego, non adeo!”
fatur digitorum edito crepitu. “Si essem, non faterer. Fateor
tamen ingenue, cogitatione tamen patibuli contremisco. Verum tu
vir es æquus atque iustus; te virum probiorem vidi nunquam. Nec
tu oblivisceris boni quod fecerim, haud plus quam oblivisceris
mali, id scio. Nunc secedam — vide sis — teque cum Iacobello
solum relinquam. Nec hoc inter bona referre oblitus fueris, et
hæc quidem longiuscula mensura est; sic puto.”

His dictis tantisper recessit ut extra auditum esset, ibique in
truncum arboris iacentem resedit, sibilareque cœpit, subinde huc
et illuc se versans in suo sessibulo, ut alias ego medicusque
sibi sub oculis essemus, alias sui sceliones, huc et illuc in
arenis errantes casam inter et ignem — quem nunc magna cura
conabantur suscitare — dum alii e casa suillam, ientaculum
parantes, proferebant.

“Ergo, Iacobelle,” affatur me medicus, “hic denique es. Ut
sevisti, mi puerule, ita et metes. Dii sunt testes, nihil in
corde meo me reperire, quare te vituperem; tantulum tamen dicam
tibi, sit benigne aut secus dictum: dum Navarchus Smollett
valebat te effugere ausum non esse; quum vero æger iacebat, nec
obstare poterat, te effugisse, per Deum Herculem, facinus erat
ignavum!”

Non negabo me hic flere cœpisse. “Mi medice,” respondi ei,
“satius mihi parces, ego enim ipse me satis reprehendi; vita mea
utique iam perdita est, etiamque essem plane mortuus, nisi
Silver obstitisset; insuper, mihi crede, medice, scio mori — nec
negaverim me id meruisse — unum tantum formido, torturam. Si me
tortura subiecerint —”

“Iacobelle,” interpellat medicus, atque vocem eius satis mutatam
esse sensi, “idgenus sermones minime patiar! Transili huc, ac
tum una fugiemus.”

“Mi medice,” refero ego, “fidem dedi.”

“Scio, scio,” respondit ipse. “Factum id iam mutari nequit,
Iacobelle. Onus id iam ego mihi suscipiam; holus aut bolus,
causa aut culpa, mi puerule, ut tu hic relinquaris, ferre
nequeo. Prosili! Unus tantum est subsultus, tum eris foris,
cæterum, fugiemus una, tamquam dorcades.”

“Non faciam,” respondi, “tu satis scis id nec te, nec
Spectabilem, neque Navarchum fore facturos, haud magis quam
velim ego. Silver mihi confisus est; fide me obstrinxi; revertar
ergo. Verum, medice mi, copiam finiendi mihi non fecisti. Si eo
veniretur ut me torquerent, verbum effutire possem ubi navis
esset; etenim navis est in mea potestate, partim bona fortuna,
partim ex audendo; iacet autem ea in Septemtrionali influxu, in
littore meridiano, parum intra summum æstum. Dimidio æstu ipsa
eminebit, siccaque erit.”

“Navis! aisne tu?” stupens clamat medicus.

Tum cursim ei narravi meas res gestas, quas ipse tacitus
exaudivit.

“Est genus quoddam fati in hoc,” notavit ipse narratione finita.
“Quoque passu tu is es qui vitam nostram servas; ac tu credere
poteris nos passuros ut tu tuam perdas. Haud æqua ea esset
repensio, mi puerule. Tu enim nobis insidias patefecisti; tu
nobis invenisti Ben Gunn — præclarissimum facinus, abs te unquam
præstitum, aut præstandum sit, si vel nonaginta vivas annos. A,
per Deorum fidem! sed quid ego de Ben Gunn loquar? Facinus hoc
ipsum est in propria persona. Silver!” clamat medicus, “Silver!
id consilii tibi dare cupio,” prosequitur medicus dum cocus
propius accedebat: “noli in quærendo illo thesauro magnopere
properare.”

“At, mi Here, ego quidem facio cuncta quæ possum,” respondit
Silver, “verum id non est ex his. Deprecari tantum te possum, ut
ad servandam meam, puerique vitam thesaurum illum requirere
queam, nec de hoc dubites.”

“Esto, Silver,” suscipit medicus, “si sic res se habet, addam
aliquid ulterius: cave procellas quum thesaurum repereris!”

“Mi Here!” refert Silver, “ut virum inter et virum, id et nimium
et parum est. Quid persequaris, cur vallationem reliqueris, cur
mihi eam mappam dederis, ego quidem nescio, nonne ita? et tamen
mandata ac iussa tua veluti oculis clausis feci, sine etiam
verbo spei! Hoc tamen, revera, nimium est. Si tua mihi consilia
clare aperire nolis, fac me de hoc certiorem, et a gubernaculo
confestim recedam.”

“Nihil agis,” respondit medicus cogitabundus; “fas mihi non est
plus dicere, non enim meum est secretum, ut tu, Silver, facile
perspicies; si esset, per fidem meam, id tibi enuntiare minime
dubitarem. Quin et ulterius procedam, usque ad audendi limites,
nam enim, si ultra id procederem, capillamentum meum navarchus
vellicaturus esset, nisi admodum fallor! Ac primum quidem micam
spei tibi concedo; si vero, Silver, ex hac mortifera vivi
evaserimus tendicula, et ego et tu, intra limites periurii, tui
causa omnia præstabo.”

Vultus Silver gaudio radiabat. “Certo scio, mi Here;” respondit,
“te nihil plus mihi dicere posse, ne tum quidem si tu mater mea
esses.”

“Itaque hæc est prima mea concessio,” subiungit medicus. “Altera
est mica consilii: Puerum constanter ad latus tuum habeto; quum
vero ope indigueris, clamato. Nunc vero secedam eam tibi
quæsitum, quod quidem per se palam faciet, utrum aerem verberem.
Iacobelle, vale.”

His dictis medicus inter vallos manum mihi tetendit, nutuque
Silver salutans, celeri gradu in sylvam secessit.

Caput XXXI.
Venatura Thesauri. Notoria Flint.

“Iacobelle,” me affatur Silver, quum soli eramus, “si ego vitam
tuam servavi, tu servasti meam, nec ego id unquam obliviscar.
Etiam uno cornu oculi animadverti medicum ad effugiendum te
provocasse, id ipse vidi; sed et vidi te id facturum negasse, et
hoc palam, ut et audiri posset. Iacobelle, hoc tibi in accepta
referetur. Hæc est prima scintilla spei, ex quo assultus nos
fefellit, et eam tibi debeo. Nunc vero, Iacobelle, istam
thesauri venaturam aggressuri sumus, et hoc quidem mandato
obsigillato, quod quidem ego non amo, tamen oportebit nos una
hærere, quasi tergum tergo, quo colla nostra a patibulo, etiam
fato fortunaque adversantibus, servabimus.”

Eodem tempore unus e caterva ab igne significabat ientaculum
esse paratum, unde nos paullo post in arena discumbentes,
buccellatis suillaque nos pascentes divertebamus. Hi tantum
excitaverunt ignem, ut bovi assando sufficeret, unde tantus
calor emanabat, ut sub vento tantum, et hoc non sine cautela
appropinquari posset. Eodem prodigo animo ter tantum coxerunt,
quantum absumere possemus, quorum unus, iam satur, reliquias,
inani risu igni iniecit, unde flammæ, insolito hoc fomento
suscitatæ in sublime eiaculabantur. Ego quidem nunquam in omni
vita mea vidi homines crastini diei tam improvidos, qui in dies
viverent, quod haud aliter eorum vitæ rationem describere queam.
Quid autem dicam de pessumdato cibo, ac de dormientibus
excubitoribus? qui quidem assultus facere satis audebant, ibique
rem finire, satis tamen clare perspexi quam ii pro diuturna vita
castrensi inepti essent.

Quin ne Silver quidem esitans, cum Navarcho Flint in humero,
eorum disperdendi incuriam vel verbo quidem reprehendendam
putavit. Hoc autem eo magis demirabar, quod eum nunquam tanta
vafritie, quam modo, se gessisse cognoveram.

“Euge, sodales,” fatur denique, “fortunatum est vos habere
Barbecue, qui provideat vobis isthoc capite. Iam habeo quod
obtinere satagebam. Utique illi habent navim. Ubinam habeant,
necdum scio; simul tamen atque in thesaurum incidemus,
discurrendum nobis erit ut reperiamus. Ac tum, sodales, nos,
quorum in potestate linter fuerit, illis præstabimus.”

Sic pergebat sermocinari, dum bucca eius fervido tumebat larido;
sic eorum spem ac fiduciam restauravit, atque, plus quam
suspicor, suam quoque suffulsit.

“Quod ad obsidem attinet,” pergit ipse, “hoc erat suum ultimum
colloquium, ut puto cum iis, quos ipse tantopere amat. Novis sum
potitus, quæ ei in acceptis habeo; at hæc præterita ac finita
iam sunt. Iam eum, quum in venaturam thesauri prodiverimus,
nobis adiungam, continere enim eum volumus, tamquam aurum
eiusdem ponderis, ac, mementote, siquo casu eveniat, interim
vero, semel thesauro navique potiti, de Hero Hawkins verbis
disseremus, dabimusque ei partem sibi obtingentem, sine dubio,
ob tantam suam in nos voluntatem.”

Nec proinde erat mirum, si hi iam erecto erant animo. Contra,
ego spiritu eram deiectissimo. Etenim si sua consilia modo
explicita, prospero cederent exitu, haud erat dubitandum quin
ea, iam bis proditor, etiam exsecutioni daturus esset. Ipse enim
altero pede ab alterutris partibus stabat, nec ullo modo
dubitandum erat, quin opes ac libertatem cum piratis eum longe
potiores habiturum, quam nuda vita patibulum evadere, quo plus a
nostris partibus ei sperandum haud erat.

Quin, etiamsi res ita evenirent, ut a Doctore Livesey adactus,
fidem servare cogeretur, quantum etiam tum periculum nobis
impendebat! Quod, et quam luctuosum illud foret momentum
temporis quum suspiciones suorum in certitudinem mutarentur,
nobisque pro vita decertandum esset — ipse mutius, ego vero puer
— contra quinque fortes agilesque nautas!

Adde his geminam sollicitudinem, ænigma, quod agendi rationi
meorum amicorum usque impendebat; quod vallationem deseruerint
inexplicabili mihi modo; quod mappam dediderint tam
incomprehensibili modo; aut, quod etiam minus intelligi possit,
monitum medici ad Silver, “Cave tibi procellas, quum id
repereris,” facile perspicies, quam exiguum gustum ad ientaculum
attulerim, quamque turbato corde pone captores meos ad quærendum
thesaurum itare cœperim.

Nos quidem aspectum curiosum præbebamus, siquis ad videndos nos
adfuisset; omnes induti sordidis nautarum vestibus, cunctique
præter me ad summum armati. Silver duo sclopeta sibi appensa
gerebat, alterum a fronte, a tergo alterum — præter capidem
gravem a lumbis pendentem, præterque sclopella in utroque
sacculo tunicæ suæ cum quadrata lacinia. Ut nihil sibi a curioso
aspectu deesset, Navarchus Flint in humero suo insidens, loquela
nautica varia vocula effutiebat. Mihi circum lumbos funiculus
erat circumplexus, cocumque marinum obsequens comitabar, qui
extremum funiculum manu tenebat, iam manu soluta, iam mordicus
validis dentibus comprehensum. Speciem certe præ me ferebam ursi
saltatorii.

Cæteri variis modis erant aggraviti; aliqui dolabras palasque
gestabant — quod hæc ferramenta, ut præ cunctis aliis rebus
necessaria, iam ab initio de “Hispaniola” secum tulerunt — alii
suilla, pane brisæoque in prandium erant onerati. Omnis
apparatus, ut animadverti, e nostris suppetiis derivabantur, et
hinc veritatem dictorum Silver priori nocte facile perspexi.
Nisi enim cum medico pactum pepigisset, ipse suique, nave
derelicti, coacti fuissent sola aqua, et ex venatu vitam suam
tueri. Aqua iis haud satis sapivisset; rari nautæ venatu multum
possunt; atque insuper, si penuria laborarent annonæ, pulverum
usu parci fuissent.

Sic itaque instructi itineri nos dedimus — etiam helluo cum
calvaria fracta, qui certe se in umbra continere debebat — ac
palantes alter pone alterum, deorsum ad littus, ubi duo
lenunculi nobis erant parati, qui et ipsi vestigia ferebant
dementiæ ebriæ piratarum, alter sessibulo fracto, uterque autem
in statu imparato, et inexhausto. Uterque nobiscum erat vehendus
causa securitatis; et sic bifariam partiti, ex pulvinario nos
itineri dedimus.

Ingressis iter sermo nobis incidit de mappa. Crux rubra, utique,
ad ducendum nos nimia erat, regulæ autem directionum in tergo,
uti audies, ambiguitatis non erant vacuæ. Hæ enim, uti lector
forte meminerit, hunc in modum erant:

    “Celsa arbor, humerus Spy-glass, una linea ad S. S. S. cum
     \ O.
    “Insula Sceleti O. cum M. O. atque O.
    “Decem pedes.”

Celsa igitur arbor indicium præcipuum erat. Iam prorsus ante nos
pulvinarium edita planitie ducentos aut tercentos pedes alta
continebatur, cui e septemtrione attigua erat declivitas humeri
Spy-glass, quæ inde ad meridiem iterum assurgebat in asperam ac
præruptam altitudinem, quæ Mizzenmast Hill audiebat. Superficies
editæ planitiei passim pinetis densioribus tegebatur variæ
altitudinis. Hic et illic una alterave diverse speciei in
quadraginta aut quinquaginta pedes super alias pinus assurgebat;
at quæ ex his esset illa “celsa arbor” Navarchi Flint, haud
aliunde quam in ipso loco, atque ex indiciis acus magneticæ
dirimi poterat.

Attamen, quamvis sic res esset, quisque lenunculos insidentium
sibi placentes singulas discernebat, antequam plus dimidii
itineris emensi essemus, nec nisi Ioannes Longus micabat
humeris, ad exspectandum eos admonens dum pervenissent.

Nos interim lente remigabamus, ne brachia intempestive
defatigaremus, secundum præcepta Silver; ac post satis diuturnam
navigationem, in ostiis secundi fluvii egressi simus — eius
nempe, qui e sylvestri declivitate Spy-glass emanabat. Illinc ad
laevum diversi, acclivitatem ad editam planitiem vergentem
ascendere cœpimus.

Primum quidem grave ac palustre solum, ulvis, cæterisque plantis
uvidæ terræ propriis haud parum impediebamur; verum collis
sensim esse magis arduus ac silicosus cœpit. Ea profecto
amœnissima pars insulæ erat, quam modo appropinquabamus. Genus
genistæ graveolens, plurimique dumi ac frutices floridæ fere
loco herbarum hic vegebant. Densa viridium myristicorum passim
interspersa pinuum rubrarum truncis atque umbris virebant; illa
cum his sua quæque aromata miscebant. Præterea et aer erat
salubris et vivificus, quod sole ardente, ad reficiendos nervos
nostros, miro modo sensus affecit.

Socii nostri se disperserunt in formam flabelli redacti,
cursantes huc et illuc atque clamitantes. Circa medium, satisque
a cæteris remoti, Silver et ego sequebamur — ego compescitus
funiculo, ipse autem glaream flavam ac labidam gravi halitu
sulcabat. Quin, subinde consultum duxi manum ei præbere,
alioquin gressus eum fefellissent, ac resupinus de acclivi
præceps cecidisset.

Hunc in modum circiter dimidium milliarii progrediebamur, atque
iam oram editæ planitiei prope attigeramus, quum unus e primis
ad lævum, eiulare quasi ex terrore, cœpit. Eiulatus post
eiulatum ab eo profectus exaudiebatur, quum reliqui adversus eum
concurrere cœperunt.

“Credibile non est,” ait senex Morgan, nos a recto
prætercurrens, dicebat, “eum invenisse thesaurum, hic enim plane
in ista summitate est.”

Sic profecto, ut et nos reperimus quum ad locum perveneramus; id
aliquid omnino diversi erat. Ad radices cuiusdam peraltæ pinus,
virentibus vineis intectus, quæ minora etiam ossa sustulerant,
sceletus ibi iacebat humanus, iuxta autem indumenta dispersa in
solo. Ut memini, primo obtutu corda omnium horror incessit.

“Nauta autem is fuit,” fatur Georgius Merry, qui cæteris
audacior, propius accessit, centonesque accuratius inspexit.
“Pannus dumtaxat marinus probus certe est.”

“Ita, sane,” interfatur Silver, “satis probabile; me iudice,
certe hic episcopum non quæreres. At qui modus hic est ossium
iacentium. Naturæ repugnat.”

Revera, secundo obtutu fingi non poterat cadaver in naturali
situ esse suo. Tamen, si demas aliquam turbationem (opus
fortasse avium eo vescentium, aut lente crescentium hederarum,
quæ paulatim cadaver involverant), cadaver prorsus recte iacebat
— pedes in unam porrecti plagam, manus vero supra caput, more
urinatoris sublatæ, in contrariam partem.

“Mihi vero,” fatur nunc Silver, “casu venit in mentem,
cæteroquin haud ita sagacem, certa quædam notio. Ecce acum
magneticam; illud est summum culmen Insulæ Sceleti, quod dentis
instar eminet. Velis modo situm collimando metiri linea, ab his
ossibus ducta.”

Factum est. Cadaver recta adversum insulam iacebat, acus autem
indicabat Ortum, Meridiano Ortum cum Ortu.

“Ita putavi,” refert cocus. “Indiciolum hoc est. Illic supra
nostra linea est adversum Stellam Polarem, illinc ad lætificos
centusses. At, Hercle, nonne defrigesco cogitatione de Flint!
Hic unus est ex suis iocis, nec dubitetis. Ipse atque hi sui sex
soli hic fuerunt; ipse singulos ad unum interfecit, atque hunc
unum eorum huc vectavit, eoque ad acum magneticam disposito, ut
indicio usus est; ut Dii meliora! Longa hæc sunt ossa, crines
autem fuerunt flavi. A, is Allardyce videretur esse. Tune,
Thomas Morgan, meministi Allardyce?”

“Quidni? sane memini,” respondit Morgan, “memini eum; is enim
pecuniam mihi debebat, insuper etiam cultrum meum in siccum
secum detulit.”

“Si iam cultros memoremus,” alter subiungit, “curnam suum circa
hic iacentem reperimus? Flint non ex iis erat, qui sacculos
nautarum everteret, aves autem, pro certo scio, eum intactum
relinquerent.”

“Sic me Dius Fidius, ut hoc verum est!” clamat Silver.

“Nulla omnino res hic relicta est, fatur Merry, usque palpitans
inter ossa, “ne vel teruncius quidem, ne vel pyxis quidem
nicotianæ. Id mihi naturæ haud congruum paret.”

“Non, Pol, ne mihi quidem,” assentitur Silver; “nec naturæ
consentaneum est, nec decet, ut tu mones. At vero, per Orcum,
sodales, si Flint in vivis esset, locus hic tam mihi, quam vobis
perquam caleret. Illi erant sex, et nos sumus sex, nunc vero
nihil nisi ossa illi sunt.”

“Vidi eum mortuum, his ipsis luminibus meis,” inquit Morgan.
“Billy mihi verba dedit. Iacebat autem ille libellis super
palpebras.”

“Mortuusque? — ecquid? utique mortuus, ivitque deorsum,” aiebat
ille cum ligamine; atque si unquam contigerit spiritum incidere,
is Navarchus Flint esset. Eheu, homunculum misellum! sed male
mortuus est, iste nempe Flint!”

“Ita certe fecit,” alter subiungit; “modo sævire solebat, modo
pro canneo clamare, modo cantillare, “Quindeni viri,” erat eius
sola cantilena, sodales; et verum etiam dico, nam ex eo die
cantilenam eam nunquam amplius libenter audivi. Perquam tunc
erat calidum, fenestra patebat, et inde antiquam eam cantilenam
audiebam profluere, perclare — dum umbra mortis homini iam
imminebat.”

“Siste, siste,” interpellat Silver, “parce his loquelis. Ipse
iam mortuus est, nec amplius incedit, quantum sciam; saltem
certe non interdiu, et hoc pro certo scias. Cura perdidit felem.
Nunc autem fac adversum aureos eamus.”

Denique iter profecto ingressi sumus; eo licet sol ardebat,
æstuque diei piratis incumbente, iam non palantes clamorosique
per sylvam vehebantur, sed bini itabant, spirituque represso.
Animis eorum terror archipiratæ mortui insederat.


Caput XXXII.
Venatus Thesauri: Vox inter Arbores.

Partim quod animi horum necdum se ex accepta depressione
luctuosa receperant, partim ut Ioanni Silver ægrotisque copia
quietis daretur, quamprimum oram ascensus attigerant, omnes
consederunt.

Elata planities adversus occiduum inclinabat, et e loco, ubi
morabamur, ad utramque manum prospectum præbebat latissimum. E
regione nobis, supra vertices arborum, sub oculis nobis erat
Promontorium Sylvestre, undis incinctum; ultra non solum
despeximus in pulvinarium Insulamque Sceleti, sed vidimus —
ultra ipsam linguam, orientalesque soli depressiones longe
patens apertumque mare ad orientem. Nobis rectá impendebat
Spy-glass, passim variegatus singulis pinibus, alias autem
præcipitiis opacus. Nullus prorsus audiebatur sonus, præter
murmur longinquorum fluctuum undique surgens, atque strepitus
innumerorum e dumetis insectorum. Nullum vivum, nullum velum in
mari; immensitas ipsius prospectus augebat sensum solitudinis.

Silver, ut illic sedebat, acu sua magnetica situm æstimabat
probabilem.

“Tres hic sunt ‘celsæ arbores,’” inquibat, “circiter recta linea
ab Insula Sceleti. ‘Humerum Spy-glass’ puto inferiorem illum
locum indicare. Ludus modo puerilis erit rem illam invenire.
Pæne vellem prius prandere.”

“Equidem haud sum tam avidus,” mutiebat Morgan. “Flint mecum
volvens eum fuisse puto — eum puto me sic enervasse, ac mihi os
oblevisse.”[1]

“Atqui, mi fili,” refert Silver, “grates Diis habeto quod is non
in vivis est.”

“Turpis ille diabolus fuit,” clamat alter pirata cum horrore;
“quin et vultu cæruleo insuper!”

“Talem eum canneus reddidit,” subiungit Merry.

“Caruleusne? sic et ego existimo, cæruleum eum fuisse. Probum
est verbum.”

Inde ex quo sceletum repererant, submissius continuo
sermocinabantur in eum ordinem cogitationum illapsi, ac modo
pæne susurro colloquebantur, ita ut sonus sermonum suorum
silentium sylva vix turbarent. Protinus ex ipso meditullio
arborum, rectá ante nos, vox tenuis, sublata ac tremula insonuit
in notissimam melodiam verbaque:

    “Quindeni viri super cistam mortui –
    Io-ho-ho, lagenaque cannei!”

Nunquam ego vidi homines tanto terrore perculsos, quam hi erant
piratæ. Color ex sex vultibus dissipatus est, quasi e cœlo
ictis; aliqui in pedes consiliverunt; alteri alteros unguibus
petiverunt; Morgan humi se contraxit.

“Flint is est, —!” clamat Merry.

Canticum interim tam subito cessavit quam incepit — diffractum
fortasse diceres, medio quodam numero, acsi quis palmo os
canentis occlusisset. Quandoquidem vox e longinquo, per clarum
aerem inter comas arborum penetraverat, mihi quidem suave ac
dulce sonabat; eo magis curiosus mihi videbatur eius in sodales
meos effectus.

“Euge,” fatur denique Silver, non sine magno conatu cogens verba
per livida sua labia, “id minime convenit. Assurgite ad
procedendum. Initium hoc male ominatum est, etsi vocem nomine
appellare nequeam, tamen ea ab aliquo se diversante
proficiscitur — ab aliquo qui caro et sanguis est, nec dubium.”

Facultas audendi dum loquebatur sibi rediit simul cum quodam
vultus colore. Iam et sui cœperant ei aures præbere, ac sensim
etiam ad se rediverant, quum eadem vox iterum erupit — nunc
tamen iam non cantilans, sed quasi querule lamentans ac submisse
e longinquo, quam vocem cava Spy-glass etiam languidius
reverberabant.

“Darby M’Graw,” vox gemebat — sic enim vox disertissime reddi
potest — “Darby M’Graw! Darby M’Graw!” iterum iterumque: dein
paullo exsurgens, atque maledicto, quod repetere non lubet;
“Supporta canneum, Darby!”

Piratæ hæserunt, acsi pedes eorum radices egissent, oculi e
capitibus prominebant. Longe post quam vox cessavit, hi
luminibus terram contuebantur.

“Id rem iam præter dubium decernit!” suspirat unus. “Eamus!”

“Hæc eadem erant ultima sua verba,” gemebat Morgan; “ultima
verba citra sepulcrum.”

Dick sua Biblia prompsit, preces exinde recitabat. Is enim
mediocriter institutus erat, antequam se mari commisisset, et in
societatem pravam incidit.

Silver necdum erat subactus. Dentes eius in ore concuti audivi;
se tamen necdum dedidit.

“Nemo quisquam in hacce insula nomen Darby unquam audivit,”
mutiebat ipse, “præter nos, qui modo hic sumus, prorsus nemo.”
Ac tum magno conatu subiunxit: “Socii nautæ,” inquit, “ego
gratia illius rei potiundæ hic sum, nec ego a quoquam
frustrabor, sive homine, sive diabolo. Flint ego nunquam timebam
vivum, ac modo, per Deorum fidem, comminus eum excipiam mortuum.
Septingenta librarum argenti millia iacent hic vix ad quadrantem
milliarii longe a nobis. Quandonam quispiam ingenuorum fortunæ
tergum vertit totidem centussibus, timore temulenti senis nautæ,
cum bucca cærulea — et huius quidem mortui?”

Nullum tamen indicium recuperatæ fortitudinis ex parte suorum
apparebat; quin potius terror gliscere augerique videbatur e
verborum suorum irreverentia.

“Tempera tibi Ioannes,” fatur Merry. “Adversari manibus noli.”

Reliqui etiam plus conterriti erant, quam quod respondere
auderent. Cuncti iam diffugissent, si ausi essent, pavor eos
continuit, et in societate Ioannis, quasi audacia eius sibi
prodesset. Ipse, ex sua parte, propriam formidinem satis apte
debellavit.

“Aisne tu manes? Ita, fortasse,” ait ille. “Est tamen hic
aliquid mihi minus clarum. Echo audiebatur. Nemo equidem unquam
vidit manes cum umbra; ergo scire velim, quid ipse sibi cum echo
comite velit. Hoc naturæ certe congruum non est.”

Ratiocinatio hæc mihi quidem satis imbecillis videbatur. At nemo
quisquam dixerit quid potissimum afficere possit superstitiosum,
nec proinde satis mirari poteram quum viderem Georgium Merry
magnopere levatum esse.

“Ita sane hoc est,” refert ille. “Nec dubium quin tu inter
humeros caput probum geras. Iam de navi sodales! Caterva hæc in
deviis est, certo opinor. Equidem casu de hac re cogitavi, vox
Flint similis erat, vobis hoc concedo, at nunc, iam omnibus
perpensis, tamen manifeste absimilis fuit. Alterius cuiuslibet
voci erat similior — similior potius —”

“Per Herculem, Ben Gunn!” boat Silver.

“Ita vero, is hic fuit,” exclamat Morgan, in genua consurgens.
“Ben Gunn is fuit!”

“Verum, nonne, id parum refert nunc? quærit Dick. Ben Gunn
corpore haud plus hic præsto est quam Flint.”

Veteriores tamen verba eius cum contemptu exceperunt.

“Enimvero Ben Gunn nemo curat,” suscipit Merry; “vivum aut
mortuum nemo eum in ullo pretio habet.”

Mirum relatu est, quam subito hi ad se rediverint, quamque cito
etiam naturalis color in eorum vultus reverterit. Mox
sermocinari inter se cœperunt alternis auscultandi intervallis;
nec multo post, quum nullum sonum audirent, ferramentis in
humeros sublatis, iterum se itineri dederunt, Merry cum acu
magnetica Ioannis Silver antecedens, ut eos recto tramite
contineret. Effatum eius verum erat: vivum aut mortuum Ben Gunn
nemo ullo in pretio habebat.

Solus Dick usque sua Biblia tenebat, itansque circa se
speculabatur obtutu timidi; nemo tamen illi compatiebatur, quin
Silver eum etiam iocis lacessebat, ut æquo cautiorem.

“Nonne te monui?” affatur eum. “Monui te, inquam, Biblia tua te
mutilavisse et corrupisse. Si itaque id, in quod iuretur non
valet, quid existimas, quanti id a spiritu fieret? Sane nihili!”
Hic dictis robustis suis digitis crepitabat, ac paulisper grallæ
innixus remorabatur.

At Dick nulli solatio cessit; ac mihi quidem paullo post clare
constare cœpit iuvenem ægrotare incipere; febris enim, quam
Doctor Livesey prædixerat, æstu, virium exhaustione, impetu
superiorum eventuum, magis ac magis ingravescere cœpit.

Ambulatio in hac planitie edita patula et amœna erat; via nostra
paullulum etiam declivis erat, etenim, ut supra memoravi,
planities edita ad occiduum parumper declivis erat. Pinus hic
iam sparsæ erant, altæ æque atque humiles; arboreta myristicorum
atque azalearum plagis latioribus divisa erant, quæ spatia
ardore solis erant exusta. Quandoquidem iter nostrum ad caurum
direxeramus per transversam insulam, ex una parte propius
accessimus ad humeros Spy-glass, ex altera prospectus noster
adversum sinum occiduum continuo magis pandebatur, in quo ego
quondam in carabo volvebar et agitabar.

Primam arborem celsam iam attigimus, sed ea indicio acus
magneticæ, erronea erat. Idem valebat de altera. Tertia e dumeto
circa prope ducentos pedes eminebat; gigantem eam vegetationis
dixeris cum rubente trunco, qui sua amplitudine casam prope
æquabat, tamque ampla umbra in circuitu, ut sub ea centuria
militum se exercitare posset. Statura eius longe conspicua erat
in mari et ad ortum et ad occasum, atque in mappa indicio
navigationi inseri poterat.

Verumtamen non adeo magnitudo eius sodalibus meis se
commendaverat, quam potius cognitio, quod septingenta millia
librarum aureorum alicubi sub eius late pansa umbra erant
defossa. Memoria pecuniæ, ut propius accedebant, priorem suum
terrorem omnino absorpsit. Oculi eorum intra capita ardebant;
gressus sui celeriores ac leviores fiebant; totus eorum animus
spe eius fortunæ devinctus erat, atque excessus voluptatesque
omnimodæ totius suæ vitæ secuturæ, quemque eorum exspectantes
illic latebant.

Silver gralla fultus claudicabat grunniens, naribus patulis ac
tremulis; furiosi instar maledicebat, si quo casu musca in
æstuantem resplendentemque vultum insedit; funem, quo me
deligatum tenebat, subinde sæve vellicabat, oculosque suos
quandoque obtutu mortifero in me convertit. Ipse certe nullus
conabatur cogitationes celare suas, et ego, profecto, tamquam e
libro, facile legebam. Auro tam proximus cuncta prorsus
oblivioni tradebat; suum promissum, monitumque medici, iam res
erant præteritæ; nec ego dubitare quibam quin ipse speraret se
iam thesauro potiri posse; “Hispaniolam” se exquisiturum,
reperturum, noctuque conscensurum, cunctos bonos in insula
iugulaturum, seque flagitiis ac divitiis cumulatum, ex insula
soluturum.

Perculsus his terroribus, iter cum venatoribus thesauri pari
passu sustinere vix quibam. Semel iterumque concidi; tum id
fieri solebat ut Silver funiculum sæve soleret vellicare, meque
mortiferis intueretur aspectibus. Dick, qui interim relictus
pone nos itabat, agmenque claudebat, secum ipso loquebatur
partim precatus, partim maledicens, ut febris sua augebatur. Ad
ærumnam meam etiam hoc accedebat, coronidem autem imponebat
recordatio tragœdiæ, quæ olim in ea planitie elata agebatur,
quum impius ille pirata vultu cærulo — is nempe, qui Savannæ,
pro ampliori potu clamitans interiit — illic sex suos criminum
socios propria manu trucidasset. Nemus hoc, quod nunc tam erat
tranquillum, necessario vagitibus resonabat, ut mecum cogitabam;
quin etiam cum cogitatione eiulatus ipsos mihi audire videbar.

Nunc iam ad extremas oras dumeti attigimus.

“Evoé, sodales, cuncti uná!” vagiebat Merry, ac primi se in
cursum dederunt.

At subito, vix denis ulnis illinc, vidimus eos consistere.
Clamor submissus audiebatur. Silver acceleravit gressus, extrema
sua gralla, tamquam obsessus fodicans, ac iam proximo momento et
ego, et ipse substitimus.

Ante nos hiabat cavum amplius, non perrecens, latera enim iam
conciderant, atque a fundo iam herbæ cœperant germinare. In eo
manubrium fractum dolabræ iacebat, partesque fractæ cistarum ex
tabulis dispersæ videbantur. In una harum tabularum stigma
inustum vidi, “Walrus” — nomen navis Flint.

Iam clare constabant omnia. Latebra inventa et compilata est —
septuaginta millia librarum evanuerunt!

    1. Os oblinere, sublinere, comicorum est, valetque idem ac
     \ decipere, defraudare, aliquem ludere, fallere:

        Mi. Male vale male sit tibi. Quid ego faciam? Maneam, an
         \ abeam? siccine mihi esse os óblitum?
                M. Attius Plautus, Corr. 4, 4, 33.


Caput XXXIII.
Casus Reguli.

Nunquam in terrarum orbe tanta eversio contigit. Quisque horum
sex, acsi ictus fuisset, parebat. Plaga, quoad Silver, fere
illico cessavit. Etenim cuncta eius mentis cogitata ad summum
semper erant intenta, tamquam cursoris equi, adversum eam
pecuniam; momento temporis ipse plane occidit;[1] attamen haud
confessus, sibi confestim temperavit, ac proposita sua, antequam
cæteris conscientia frustrationis illuxisset, mutavit.

“Iacobelle,” mihi susurravit, “sume hoc, maneque firmus in
casibus fortunæ.”

His verbis mihi sclopellum tradidit geminatum.

Simul etiam incepit iter ad septemtrionem prosequi, atque paucis
gressibus scrobem inter nos duos et cæteros quinque reliquit.
Tum me contuitus est nutu addito, quasi dixerit: “En effugium
angustum,” ut et ipse autumabam. Contuitus suus iam erat amicus;
ego vero tam graviter ferebam has mutationes consiliorum tam
crebras, ut illi susurrarem: “Ergo iam iterum partes mutavisti?”

Nullum ei tempus vacabat ad respondendum. Piratarum unus post
alterum in cavum desiliebant cum clamoribus et maledictis, ac
digitis fodicare cœperunt, tabulis disiectis. Morgan reperit
unum aureum. Hunc ille manu sustollit cum cataracta
imprecationum ac maledictorum. Fuit autem hic nummus duarum
ginearum, qui pro momento inter eos circumferebatur.

“En duas gineas!” balabat Merry, minaciter obtendens Ioanni
Silver. “En tua septingenta millia librarum, nonne! Tu præclarus
ille es vilipactor, nonne? Tu ille es, quem nihil unquam
fefellit, vaferrime glebo!”

“Fodicate modo iuvenculi,” ait Silver collectissima impudentia;
“reperietis bunia,[2] nec ego id mirarer.”

“Buniane, ais tu?” repetit Merry cum vagitu. “Sodales, auditisne
istud? Ego vero aio vobis, illum ibi stantem probe scivisse hæc
inde ab initio. Intuere modo vultum eius, videbitisque hæc ibi
descripta.”

“A, Merry,” notat Silver, “iterumne navarchiam petis? Tu certe
alta appetis.”

Modo tamen omnes ad unum partes Merry tuebantur. Denique omnes
cœperunt e cavo proserpere, candenti ira retrospectantes. Unum
interim animadverti, quod nobis arridebat: cuncti ex adverso
latere Silver ex cavo excesserunt.

Sic itaque stabamus, duo ex uno latere, quinque ex altero, cum
cavo inter nos, nec quisquam ita incaluit, ut impetum primus
intentaret. Silver minime se movit; ipse illos observabat
erectus, cum sua gralla; tamque sedatum se præbebat, quam unquam
eum videram.

Tandem Merry existimabat oratiunculam usui futuram.

“Sodales,” fatur, “duo nonnisi eorum illic sunt; unus eorum
senex ille mancus est, qui nos omnes huc devexerat per errorum
ambages; alter autem ille catulus, cuius cor eruere cupio. Nunc
itaque, sodales —”

Simul manum tollebat, vocemque levabat, impetum sine dubio
parans. At eodem ictu oculi, puff! puff! — tres ictus
sclopetorum resonabant e dumeto. Merry præceps in fossam
decidit; ille cum ligatura, turbinis instar versabatur, ac per
totam suam longitudinem iuxta priorem labitur mortuus, usque
palpitans; reliqui autem tres, quantum pedes eos ferre poterant,
diffugerunt.

Ioannes Longus dicto citius gemino sclopello iaculatus in
luctantem Merry edidit; atque ut moribundus oculos in eum ultimo
nisu sublevavit, hic, hic, “Georgi,” inquit, “tuum negotium me
diremisse existimo.”

Eodem puncto temporis medicus, Gray, atque Ben Gunn nobis se
iunxerunt, usque fumantibus sclopetis e myristicis egressi.

“Prorsum!” clamat medicus. “Citato gressu, iuvenci. Præpediamus
eos ante nauculas.”

Itaque celeri gressu nos itineri dedimus, pectore tenus inter
dumos luctantes.

Haud est cur moneam Silver nobis sedulo se iunxisse. Conatui
eius, ut ope suæ grallæ arbusta ac frutices persultabat, ut
nervi ac musculi membrorum eius pæne rumpi viderentur, homo
integer haud æqualis esset quod et medicus confirmabat. Ut res
tum erant, ipse circiter tricenis ulnis nobis posterior erat, ac
prope ad suffocandum, quum marginem descensus attigimus.

“Medice, eò aspice!” appellat denique medicum, “nihil
properandum!”

Ita prorsus, nulla erat causa properandi. Loco aliquo apertiori
plani editi conspiciebamus superstites usque ea quá cœperant
currentes, rectá adversum Mizzenmast Hill. Nos iam præverteramus
eos a naviculis; quapropter nos quatuor consedimus ad capiendam
quietem, dum Ioannes Longus vultum tergitans, per otium nos
subsequebatur.

“Gratias tibi ex corde habeo, medice,” ait tandem. “Tu quidem,
ut opinor, tempori advenisti angustissimo et mihi et Hawkins.
Itaque is tu es, Ben Gunn!” subiungit. “Tu certe præclarus quis
es.”

“Sum Ben Gunn, is ego sum,” respondit eremicola, torvis motibus
suam confusionem celabundus. “Atque,” post longam moram
subiunxit, “Ut vales, Here Silver? Valeo mediocriter, existimo
te dicturum.”

“Ben, Ben,” mutiebat Silver, “vel meminisse quam me fefelleris,
dolet.”

Medicus ad afferendam dolabram, quam rebelles in sua fuga
abiecerant, Gray misit, atque interea, dum ad planitiem per
otium descendebamus, medicus paucis verbis narrabat, quid
interea gestum sit. Eventus hi erant, qui Silver ex intimis
cordi erant, atque quorum heros erat malesanus Ben Gunn ab
initio ad finem.

Ben tempore longarum in insula suarum peregrinationum invenit
sceletum — hic eum disiecit; etiam thesaurum invenit, eumque
effodit (eius dolabræ manubrium iacebat in fossa fractum); ipse
is fuit qui thesaurum propriis humeris, multiplici itinere
solitario ac tædioso a radicibus magnæ pinus in speluncam,
comportavit, quam in bicorni colle anguli repererat, Insulæ
aquilonari, ibique in tuto iacebat repositus e duobus mensibus
ante adventum “Hispaniolæ.”

Postquam medicus hoc secretum pomeridie assultus ab eo
elicuerat, atque cum postridie animadvertit pulvinarium
desertum, adivit Silver, mappam ei dedidit, utpote nullius
pretii — dedidit etiam suppetias, siquidem penu Ben Gunn affatim
abundabat salita carne caprina, quam ipse saliverat — dedidit
cuncta et omnia, ut e vallatione in locum tutum in bicorni colle
se recipere posset, eoque modo et a febribus abesset, et
thesaurorum custodiam susciperet.

“Quod ad te, Iacobelle, attinet,” inquit, “egi corde meo
adversante, feci tamen quod optimum iis iudicavi, qui in officio
permanserunt; quodsi vero tu non ex iis fueris, cuius culpa id
factum est?”

Eo mane, quum intellexisset me participem futurum esse eius
terribilis frustrationis, quam ipse seditiosis præparaverat, ad
speluncam usque cucurrit, Spectabilemque ibi ad custodiendum
navarchum relinquens, Gray atque eremitano accersitis, iter
insulam oblique traiiciendi aggressus est, ut ad pinum
interesset. Mox tamen intellexit nostras partes sibi superiores
futuras; quum vero Ben Gunn pedibus plurimum potuerit, eum
præmisit in aciem ad tentandum quid solus præstare posset. Tum
illi cogitatio incidit tentandi quid per sensum superstitionis
eorum assequi posset, qui sibi olim sodales fuissent; is ita
bene rem gessit, ut medicus atque Gray advenirent, iamque essent
in insidiis, quum venatores thesauri eo pervenerunt.

“A,” inquit Silver, “insignem existimo fortunam Hawkins apud me
habuisse. Tu certe senem Ioannem neci tradidisses, mi medice,
prorsus nulla eius ratione habita.”

“Prorsus nulla ratione,” respondit Dr. Livesey animo hilari.

Interea pervenimus ad lenunculos. Medicus unum horum dolabra sua
confregit, tum omnes nos in alterum inscendentes, iter ingressi
sumus, ut via aquatica ad Septemtrionalem Influxum perveniremus.

Iter hoc erat octonûm aut novenûm milliariorum. Silver, quamquam
lassitudine iam fere confectus erat, ad remum delegatus est, uti
cæteri nostrum, nec multo post late sulcabamus salum
tranquillum. Mox ex angustiis elabentes, campsatoque promontorio
Insulæ meridiano orientali, circum quod quadriduo ante
“Hispaniolam” ductavimus.

Ut prætervehebamur bicipitem collem, videre nobis licebat atro
ore hiantem speluncam Ben Gunn, staturamque alicuius adstantis,
sclopeto suo innitentem. Spectabilis is fuit, cui nos mucinio
quassato salutem indicabamus, terque ei acclamavimus, cuius et
Silver, tam ex corde quam nos, particeps erat.

Ternis milliaribus ultra, in ipso orificio Septemtrionalis
Influxus, quid visui nostro se obversat, nisi ipsa “Hispaniola,”
per se sola fluitans. Æstus proximus eam sublevavit; atque si
graviores venti, aut astus vehementior, suborti essent, ut in
meridiano pulvinario solebant, nunquam eam conspexissemus, aut
fractam eam reperissemus, a nobis nunquam reparandam. At vero in
præsenti statu nihil magnopere desiderabatur, nisi velum
princeps comperimus dirutum. Itaque nova ancora obtenta,
iactaque in aqua binûm aut ternûm ulnarum est. Hinc mox iterum
discessimus, et ad Rum Cove remigavimus, locum, thesaurario Ben
Gunn proximum; ac tum Gray lenunculo solus ad “Hispaniolam”
reversus, in ea excubiturus pernoctavit.

Acclivitas lenis ducebat a littore ad antrum. In summitate nos
Spectabilis excepit. Erga me ipse affabilem humanumque se
præstitit, nec de meo effugio quidquam memoravit, sive ut
laudem, sive ut vituperium. Ad salutationem Silver parumper
erubuit.

“Ioannes Silver,” ait huic, “tu flagitiosissimus scelio es atque
impostor — monstrum impostorum. Dictum mihi est, me lege te non
prosecuturum. Esto, non te prosequar. Verum collo tuo mortui
tamquam lapides molares impendent.”

“Habeo tibi gratiam intimam, mi Here,” respondit Ioannes Longus,
iterum data salute.

“Quínam tu mihi gratiam reddere audes!” clamat Spectabilis. Ex
mea parte derelictio officii mei est infida. Sta retro!”

Post hæc omnes ingressi sumus speluncam. Locus hic erat amplus,
aere perflatus, cum scatebra lacunaque lymphæ claræ, filicibus
umbrosus. Solum erat arenosum. Ante flagrantem ignem iacebat
Smollett, Navarchus; in angulo autem remotiori cumulos
animadverti nummorum, atque quadratula e quadrilateralibus auri
laterculis pone cumulos. Hic erat thesaurus Flint, ad quem
reperiendum ex tam longinquo veneramus, cuiusque pretium iam
vita septemdecim ex “Hispaniola” hominum solvimus. Quot vitis
eius comparatio constiterit, quanto sanguine ac luctu congestus
sit; quot bonæ naves in alto pessum actæ, quot viri fortes
oculis ligatis petaura perambulaverint, quot ictus tormentorum,
quanta mendacia, turpitudines, quales crudelitates exsertæ
fuerint in eo thesauro comparando, fortasse nemo vivorum
dixerit. Attamen usque tres superstites erant in ea insula —
Silver, senex Morgan, atque Ben Gunn — quorum quisque particeps
horum flagitiorum fuerat, ut et quisque eorum participationem in
præmio frustra speraverat.

“Intra, Iacobelle,” invitat me navarchus. “Tu probus puer es,
Iacobelle, tuo proprio modo et cursu; non tamen futurum arbitror
ut ego et tu mare iterum una navigaturi simus. Tibi nimio plus a
cunctis favetur ut mihi gratus esse possis. Tune is es, Ioannes
Silver, quæ fors te huc adducit, mi homo?”

“Ad munera mea obeunda reveni, mi Here,” respondit Silver.

“A!” refert navarchus, nec quidquam plus.

Quantum cœnæ ea vespera in medio omnium amicorum meorum
habuerim; et quæ dapes eæ ex salita caprina Ben Gunn, qualiaque
bellaria cum lagena veteris vini ex “Hispaniola!” Certum equidem
existimo nullos unquam lætiores ac præ me beatiores exstitisse.
Insuper et Silver hic erat, retrorsum sedens, semper paratus ad
prosiliendum siquando res postularet, nunc extra lumen ignis,
sed ex sententia epulatus, quin et risui se miscens — ille ipse
blandus, civilis, obsequens nauta, qualis olim, tempore nostræ
profectionis, esse solebat.

    1. Occido, 3, -di, -casum, proprie dicitur de sole; latiori
     \ tamen sensu frequentissimum verbum comicorum, adhibitum
     \ in catastrophis, h. e., quum summæ spes et exspectationes
     \ aliquo improviso interventu adversæ fortuna, subito
     \ collabuntur, uti:

        Hem, astutia! quodsi quiessem, nihil evenisset mali:
        Sed eccum, ipsum video: óccidi.
                P. Terentius Afer, Andria, 3, 4, 25-26.

        Tr. imo ita ea quidem antehac erat;
        Nunæ nobis hæc omnia exciderunt, Simo.
        Si. Quidum? Tr. ita oppido occidimus omnes, Simo.
                M. Att. Plautus, Mostall. 3, 2, 43, 44.
    2. Bunium, ii, verbum Græcum Plinii Secundi, Maioris estque
     \ planta tuberifera, cuius tubercula sunt esculenta.


Caput XXXIV.
Et Ultimum.

Postridie mane tempestive nos laboribus accinximus, magnam hanc
molem auri ad unum milliarium deorsum ad littus transportandi,
illinc autem lenunculo tria milliaria ad “Hispaniolam,” quod
quidem opus perquam erat arduum tam exiguæ manui. Tres illi
profugi usque errantes in insula nihil nos morabantur; singulus
excubitor in humero collis ad securitatem nostram contra
subitaneum impetum satis esse videbatur, insuper etiam certum
existimabamus eos certaminum habuisse satis.

Opus itaque maximo nisu prosequebamur. Proinde Gray atque Ben
Gunn lenunculo suo huc et illuc vectabantur, dum reliqui, iis
absentibus, thesaurum in littore cumulabant. Lateres duo
singulis extremis funium alligati, satis erant adulto cuique
oneris — genus oneris, quo quisque libenter itabat gravatus.
Quoniam vero ego onera baiulando haud multum poteram, negotio
mihi datum est nummos cusos in saccos panarios congerere.

Curiosa hæc congeries erat, veluti acervus Billy Bones, quoad
diversitatem cudendi, sed nummi longe maiores erant, maioresque
varietatis, ita ut maiori delectatione quam hos digerendi, haud
putem me unquam affectum fuisse. Fuerunt autem hi Anglici,
Francici, Hispanici, Lusitanici, regis Georgii, atque Ludovici,
dupli, dupla gineæ, Moidores, sequinæ, effigies omnium regum
Europæorum unius sæculi, curiosi nummi orientales cum incusis
figuris, tamquam filorum implicatorum, aut partium plagarum
araneæ, aurei rotundi, quadrati, in medio perforati, quasi e
collo suspendendi — omnis prope speciei nummorum exempla ex omni
orbe, ut existimo, in hac congerie reperiri poterant; quoad
numerum vero, ex mea sententia, erant tamquam folia autumno
cadentia, ita ut tergum meum ex inclinatione, digiti autem ex
discernendo eos dolerent.

Hocce opus dies post dies durabat; quaque vespera solidæ fortunæ
erant in navi congestae ac dispositæ, altera interim fortuna in
posterum diem superstite; ac per totum id tempus de
superstitibus seditiosis auditum nihil est.

Denique — ut puto, tertia vespera — medicus et ego in humero
collis oberrabamus, unde prospectus est in demissas insulæ
planities, quum e spissis tenebris infra, flabra sonos
attulerunt, qui medii erant inter quiritatum cantumque.
Fragmentum tantum erat quod ad aures nostras pervenit, silentio
priori consequente.

“Dii illis condonent,” fatur medicus; “rebelles isti nostri
sunt.”

“Cuncti ebrii, mi Here,” subiungit Silver pone nos.

Silver, ut monendum duco, plena concessa libertate fruebatur,
ac, tametsi quotidie reprehendebatur, se iterum adiunctum
comitem amicumque cum privilegiis esse existimabat. Memoratu
revera dignum est, quam æquo animo se posthaberi ferebat, et
quam indefatigabili conatu tentabat civilitate se in pristinam
gratiam apud omnes redintegrare. Et tamen haud puto quemquam eum
cane meliori loco habuisse; nisi demas Ben Gunn, qui eum utpote
priscum suum stegarium, usque admodum verebatur, aut me qui,
profecto ei pluribus officiis obstrictus eram; quamquam, ut
opinor, ex meo obtutu, satis causa habebam, quare eum etiam
minoris quam alii haberem, vidi enim eum in edita planitie novam
proditionem mediantem. Itaque medicus satis abrupte ei
respondit:

“Ebrii, aut furiosi!”

“Recte memorasti, mi Here,” retulit Silver, “ac perexiguum est
quod tibi, aut mihi cordi sit.”

“Nec puto te a me virum humanum appellari exigere,” suscipit
medicus cum ironia, “unde mei animi sententia insolita tibi
videri potest, Here Silver. Verum si mihi constaret eos furere —
ut mihi quidem, satis certum est, saltem unus eorum febri
tenetur — castra hæc linquerem, et etiam periculo ipsius meæ
salutis, arteque meæ peritiæ ipsi succurrerem.”

“Ignosce mihi Here,” interpellat Silver, “magnopere errares.
Vitæ tuæ pretiosæ iacturam faceres; nec dubites. Nunc ex tuis
partibus sum cum omnibus meis viribus; unde nollem nostras
partes debilitari, nedum ipsum te, quum probe sciam quantum tibi
debeam. Verum illi, ibi infra, verbis suis stare nequirent — ne
tum quidem si vellent: et quod plus est, hi ita credere ut tu,
nec possent.”

“Quin tu is es, qui promissis stas,” fatur medicus, “id iam
probe scimus.”

Hæc fere erant nova quæ ex hinc a piratis percepimus. Semel
tantum postea audivimus ictum sclopeti e longissimo, et tunc
existimavimus eos venari. Consilio dein habito, placuit eos in
insula deserere — maximo ut dicere cogor, gaudio Ben Gunn, Gray
autem enixe approbante. Reliquimus autem satis suppetiarum
pulverum globulorumque, maiorem partem salitæ caprinæ, aliquot,
medicamenta, nec non alia vitae necessaria, ferramenta, vestes,
supervacaneum velum, aliquot ulnas funium, et ex speciali
voluntate medici, munusculum haud temnendum nicotianæ.

Hi fere erant ultimi nostri in insula actus. Ante dicessum, post
comportatum thesaurum, satis aquæ comparavimus, partem salitæ
caprinæ nobiscum sumpsimus pro casu improviso; ac denique,
quodam mane sereno solvimus, nec quid amplius a nobis fieret
superfuit, ac pedetentim ex Influxu Septemtrionali excessimus
sub eodem vexillo, sub quo navarchus in vallatione pugnaverat.

Illi vero tres scordali etiam diligentius videbantur nos
observare quam nos suspicabamur, quod mox comperimus. Etenim
transeuntes fretum, linguam meridianam prope accedere nos
oportebat, ubi omnes hos tres genibus insistentes in acervis
arenæ conspeximus, brachiis ad cœlum sublatis nos suppliciter
orantes. Conspectus horum, quos hic, in tam ærumnoso statu
deserere decreveramus, scio probe, omnium corda profundissime
affecit; at vero alteram seditionis aleam tentare non poteramus;
domum autem vehere eos pro patibulo, curiosa futura erat
misericordia. Medicus allocutus eos docuit nos penu eis
reliquisse, ubi id reperturi essent, verum ii non cessarunt nos
nominatim appellare, ac Deos obtestari, ut eorum miseresceremus,
nec eos in tali loco interire sineremus.

Postremo, videntes navim iter suum prosequentem, celeriterque
extra auditum futuram, unus eorum — quis fuerit, nescio — magna
voce clamans in pedes consilivit, ac sublato ad humerum sclopeto
iaculatus est, glandem evibrans, quæ cum sibilo supra caput
Silver, princeps velum pervolavit.

Post hæc pone cancellos nos continuimus, quum autem proxime
prospexeram, iam visui se subduxerunt, atque ipsa terræ lingua
in augescente longitudine evanescere cœpit. Atque hic fuit finis
eius rei; atque circa meridiem, ineffabili meo gaudio, etiam
altissima Insulæ Thesaurariæ rupis cum glauco æquore in unum
mersa est.

Tam pauci eramus in navi, ut singuli nostrum ad opus
perficiendum manus præbere deberent — nec nisi navarchus iacebat
in pulvinari a puppi, indeque mandata impertiebat; quoniam etsi
longe melius valebat, tamen quiete magnopere egebat. Proram
interea adversum proximum portum direximus Americæ Hispanicæ,
quod iter domum periclitari sine novis manibus nolebamus; ut
enim res se habebant, cum confusis ventis, et una vel altera
tempestate iam antea exhausti eramus, quam portum optatum
assecuti essemus.

Aliqua denique vespera, sole occidente, ancoram iecimus in sinu
aliquo pulcherrimo, terra undique occluso, quum sine mora
incincti eramus cymbis littoralibus, Æthiopibus onustis, atque
Indis Mexicanis, item hominibus mixti sanguinis, fructus et
olera venditantibus, item urinatoribus pro exigua mercede.
Aspectus tot vultuum boni animi (præsertim atrorum), gustatio
fructuum tropicorum, præsertim autem aspectus luminum in oppido
emicantium, iucundissimum aspectum præbebant, comparata cum
nostra tætra ac sanguinolenta commoratione in insula; atque
Spectabilis medicusque, me comite in terram descenderunt,
vesperam in oppido exacturi. Hic navarchum batalarii Anglici
cuiusdam allocuti invicem sunt, eius navim visum ivimus, ac
noctem tam iucunde egimus, ut nonnisi diluculo ad latus
“Hispaniolæ” appelleremus.

Ben Gunn solus erat in stega, et quamprimum nos eo perveneramus,
miris sui contortionibus aliquid confiteri cœpit. Silver evasit.
Eremicola eius effugio scapha littorali, ante paucas horas
facto, connivebat, ac nunc quidem asserebat se id propterea
fecisse, ut vitam nostram servaret, quam certe amissuri essemus
si “homo cum uno crure in navi permansisset.” Nec hoc erat
totum. Cocus marinus non vacua manu evasit. Parietem enim fori
clam perrupit, sacculumque unum nummorum plenum furto subduxit,
ad valorem circiter tercentarum aut quadringentarum ginearum,
quibus suam fugam futurosque errores tueretur.

Mihi quidem neminem nostrum ægre tulisse videtur nos ab eo tam
vili liberatos fuisse.

Itaque, ut paucis absolvam, nacti sumus in navim aliquot manus
novas, feliciter domum navigavimus, atque “Hispaniola” eo
tempore Bristol appulit, quum herus Blandly de instruenda socia
navi cogitabat. Quinque tantum eorum reverterunt, qui
profectionis participes fuerant. “Potus ac diabolus finiverunt
cæteros,” et aliquanto ultra; quamquam, profecto, nos minime tam
nequam nos præstitimus quam illa alia, de qua hanc cantilenam
pepigerunt:

    “Unus tantum e caterva superest,
    Quæ septuagenis quinis profecta est.”

Quisque nostrum portionem munificam ac liberalem sortitus est ex
thesauris, ususque ea est pro cuiusque sapientia aut
insipientia, pro sua quisque indole. Navarchus Smollett a
servitio maritimo recessit. Gray non modo comparcavit suam
pecuniam, sed subito captus desiderio statu vitæ altioris
studium navigationis suscepit; est autem modo pronavarchus,
dominusque partiarius pulchræ et plenæ armaturæ, trium malorum
veliferæ; præterea etiam nupsit, estque paterfamilias. Quod ad
Ben Gunn attinet, is accepit libras mille, quas intra ternas
septimanas amisit, sive quod verius est, intra dies novemdecim,
dieque vicesimo ad mendicandum redivit. Tum munus portarii fundi
ei commissum est, prorsus ita ut in insula id eventurum
metuerat; ipse usque in vivis est, pueris extraurbanis valde
gratus haud tamen raro ludibrio est, præterea etiam diebus Solis
atque feriatis cantor popularis in templis fungitur.

De Silver nihil amplius accepimus. Formidabilis hic navita cum
uno crure, denique ex theatro vitæ meæ penitus excessit; tamen
asserere non dubitabo eum cum sua Æthopica uxore, psittacoque
Flint, certe usque alicubi beatam agere vitam. Ita saltem
sperandum arbitror, enimvero, beatæ ac tranquillæ vitæ supernæ,
perexigua spes videtur ei affulgere.

Lateres argentei armaque Flint, quoad sciam, usque eo loco
iacent, quo ipse ea defodit; certum quoque est, quantum ad me
attinet, ea illic relictum iri. Iugum boum cum remulcis me non
iterum in eam exosam, Diis et hominibus maledictam insulam
retrahere possent; pessimaque somnia, quæ unquam mihi incidunt,
ea sunt, quibus murmur fluctuum eius littoris impingentium mihi
audire videor; aut quum acutam vocem psittaci Flint vagientem
audire mihi fingo, “Nummi octonarii!”

Finis.



Transcriber’s notes

Some changes were made in the layout, obviously because of the
conversion into eBook doesn’t allow keeping the exact same
layout, and also occasionally for the sake of consistency: some
drop caps were added where they were obsiously missing, and the
numbering of the footnotes were redone, as the system used was
sometimes faulty. Some other changes in the layout were made
when it could improve legibility and consistency of the document
structure.

The following typos/errors were corrected from the printed
version:

    Proœmium
        Quin, nonnuli haud dubitant → Quin, nonnulli haud
         \ dubitant
        Quum vero nobis persusissimum → Quum vero nobis
         \ persuasissimum
        quoquæ litteris committam → quoque litteris committam
        ipsi non exscriperunt → ipsi non exscripserunt
        dacrymam scriperunt → dacrymam scripserunt
        hæc iteram memorabo → hæc iterum memorabo
        scriebebant magistri sub → scribebant magistri sub
        actoritatem Germanorum → auctoritatem Germanorum
        partictulares autem gentium → particulares autem gentium
        dicimus et scribimas → dicimus et scribimus
        quasi de quantitate littere → quasi de quantitate
         \ litteræ
        Romanus dein subiiungit → Romanus dein subiungit
        exscriperunt, quod et nos → exscripserunt, quod et nos
        Sonus hic sine dubitatine → Sonus hic sine dubitatione
        superstitio thelogorum → superstitio theologorum
        tantam maiusculas → tantum maiusculas
        chartula muliercula → chartula, muliercula
        ἑξὴκοντα → ἑξήκοντα
        C. Cæsarum ipsum → C. Cæsarem ipsum
        ’Cum legionibus → ‘Cum legionibus
        n suas particulas → in suas particulas
        xerí(ts) hujc ób → xerí(ts) | hujc ób
        abi z sonus → ubi z sonus
        charm, quidem scribunt → charme, quidem scribunt
        c transcripserunt; → c transcripserunt:
    Caput I
        nonnulos soccos → nonnullos soccos
        lesæ civilitatis → læsæ civilitatis
    Caput II
        Caput. II → Caput II
        halitus eius in ære → halitus eius in aere
        in cumalum iacta sunt → in cumulum iacta sunt
        saluta o res → salutatores
        ientacu-culum sibi dapinatum → ientaculum sibi dapinatum
        levæ manus deficientibus → lævæ manus deficientibus
    Caput III
        gravi pondore → gravi pondere
    Caput IV
        multa passum centena → multa passuum centena
        cadvere navarchi → cadavere navarchi
        coria,cea → coria-cea → coriacea
    Caput V
        alloquabatur mendicum → alloquebatur mendicum
        vicum detullissemus → vicum detulissemus
        Vox quædem → Vox quædam
    Caput VI
        quacunqe → quacunque
        thesaruum si vel → thesaurum si vel
        nec caudem → nec caudam
        Nunc vero, inquit Spectabilis → “Nunc vero,” inquit
         \ Spectabilis
        semicrude et celiæ → semicrude et cœliæ
        rursum in pulvinarium; → rursum in pulvinarium;”
        designatum “Spy Glass.” → designatum “Spy-Glass.”
        humero Spy Glass → humero Spy-Glass
        sum, Acciemas nobiscum → sum. Acciemus nobiscum
    Caput VII
        fuisse verosi-simile est → fuisse verosimile est
        collem Spy Glass vocatum → collem Spy-Glass vocatum
    Caput VIII
        innocentia Longi Iannis → innocentia Longi Ioannis
        “Debitum!” exlamat. → “Debitum!” exclamat.
        manuque ad capronas sublato → manuque ad capronas
         \ sublata
        visu evanuit. “Bonus ille vir est → visu
         \ evanuit.

“Bonus ille vir est (new paragraph)
    Caput X
        prope me censedit → prope me consedit
        “iam sciemus. → “iam sciemus.”
    Caput XIII
        Pars tertia. → Pars tertia
        nonnulos insontes → nonnullos insontes
    Caput XIV
        cum clamore subvolat → cum clamore subvolavit
        Etenim Iannes → Etenim Ioannes
        quædem quinquagenûm → quædam quinquagenûm
    Caput XV
        hodierum usque diem → hodiernum usque diem
        verba hac → verba hæc
    Caput XVI
        sine arduo lobore → sine arduo labore
        dedere oportere,quod → dedere oportere, quod
        apud Fontenoy → apud Fontemnovum (the name was
         \ translated further in the text)
    Caput XVII
        fleximus Nunc → fleximus. Nunc
        solventes eius singillonem → solventes eius singillionem
    Caput XIX
        temperati brisei → temperati brisæi
    Caput XX
        pernicitate vallos trascendit → pernicitate vallos
         \ transcendit
        “Si Abraham Gray — ”suscipit → “Si Abraham Gray —”
         \ suscipit
    Caput XXI
        responded Joyce. → respondit Joyce.
        pocillum brisei → pocillum brisæi
    Caput XXII
        Pars V. → Pars quinta
        quin et pursuadere mihi → quin et persuadere mihi
        pedum. me et navarcho → pedum, me et navarcho
        quidquid-tentaverimus. ad → quidquid tentaverimus, ad
        hauo raro enim → haud raro enim
    Caput XXIII
        inclinita ac demissa voce → inclinata ac demissa voce
        facile intelexi iurgia → facile intellexi iurgia
    Caput XXIV
        æstu rerecedente → æstu recedente
        Mizzen-mast Hill → Mizzenmast Hill
    Caput XXV
        contemplante,navi → contemplante, navi
        omnium generu m → omnium generum
        ac retorsum lapsabat → ac retrorsum lapsabat
        lagenæ vacuæ voluta-tabantur → lagenæ vacuæ volutabantur
    Caput XXVI
        quantum ad me altinet → quantum ad me attinet
        futurum ut reveviscant → futurum ut reviviscant
    Caput XXVII
        denissimæ erant → densissimæ erant
        me omnio non fefellit → me omnino non fefellit
        profuturum existabam → profuturum existimabam
    Caput XXIII
        mihi asculta → mihi ausculta
        aliquid hic sablateat → aliquid hic sublateat
    Caput XXIX
        ibellus carminum → libellus carminum
        denum dierum portionibus → denûm dierum portionibus
        Ioannes,’ excipit → Ioannes,” excipit
    Caput XXX
        membra cuiusdem familiæ → membra cuiusdam familiæ
    Caput XXXI
        incomprehensibil modo → incomprehensibili modo
        erant aggraviti → erant aggravati
        Silver et ego sequabamur → Silver et ego sequebamur
        virentibus veneis → virentibus vineis
    Caput XXXII
        ‘celsæ arbores,’ inquibat → ‘celsæ arbores,’” inquibat
        gratia illlus rei → gratia illius rei
        facile lebegam → facile legebam
    Caput XXXIII
        scelio es aque impostor → scelio es atque impostor
        Bunione, ais tu?” → “Buniane, ais tu?”
        “Ben, Ben, mutiebat → “Ben, Ben,” mutiebat
        Maiorisestque → Maioris estque
        musculi memborum eius → musculi membrorum eius
    Caput XXXIV
        sua Æthopica uxore → sua Æthiopica uxore

   AD Normandie
   Région Normandie



*** End of this LibraryBlog Digital Book "Insula thesauraria" ***

Copyright 2023 LibraryBlog. All rights reserved.