Title: Tijdtafel der geschiedenis van het vaderland - In twintig lessen
Author: Best, Pieter, 1800-1852
Language: Dutch
As this book started as an ASCII text book there are no pictures available.


*** Start of this LibraryBlog Digital Book "Tijdtafel der geschiedenis van het vaderland - In twintig lessen" ***


                           Tijdtafel
                              Der
                Geschiedenis van het Vaderland.

                       In Twintig Lessen,



                              Door

                            P. Best.

                 Vele zaken in een kort bestek.
                            Wester.


                      Negendertigste druk.

                       Prijs 7 1/2 cent.

               Zwolle.--W. E. J. Tjeenk Willink.

                             1886.



Voorbericht voor den Achtsten Druk.


"Deze lessen late men den kinderen woordelijk uit het hoofd leeren. Bij
eerstbeginnenden kan men de voornaamste gebeurtenissen eerst kiezen,
om, wanneer men de geschiedenis bij wijze van cursus geheel heeft
doorloopen, bij eene herhaling de geheele les te nemen.

"Mondeling onderwijs of schriftelijke opgaven moeten elke les
behoorlijk uitbreiden en toelichten.

"Behalve de tijdtafel in twintig lessen, vindt men ten gerieve des
onderwijzers eene beknopte opgave van _uitvindingen enz.,_ waarop
ons vaderland roem mag dragen."

_Zoo ver de voorrede van den eersten druk._

De achtste druk heeft geene verandering ondergaan. Ik ben dankbaar
voor het meer en meer toenemend gebruik; het strekt mij ten bewijze,
dat mijn arbeid niet nutteloos geweest is. Dat dit werkje de gunst
mijner medeonderwijzers moge behouden en steeds nuttig in het gebruik
bevonden worde, is de wensch van


Den Schrijver.


De negendertigste druk is zorgvuldig herzien.


A. G.



Tijdtafel der Geschiedenis van het Vaderland.

Verdeeling.


1e Tijdvak.   Van de vroegste tijden tot het begin der grafelijke
              regeering: van omstreeks 100 v. C. tot 922 n. C.
2e Tijdvak.   Van het begin der grafelijke regeering tot het vertrek
              van Leicester in 1587.
3e Tijdvak.   Van het vertrek van Leicester tot de komst der
              Franschen: van 1587 tot 1795; het tijdvak van de
              republiek der Vereenigde Nederlanden.
4e Tijdvak.   Van de komst der Franschen tot de bevrijding van de
              Fransche overheersching: van 1795 tot 1813.
5e Tijdvak.   Van het herstel van Nederlands onafhankelijkheid tot
              heden: van 1813 tot heden.



1ste Les.


Eerste Tijdvak.


Jaren vóór Chr.

100.     De Friezen, Bataven enz. hier te lande.
 54.     De Romeinen. De Bataven worden hunne bondgenooten. Julius
         Cesar.
 11.     Drusus onderwerpt de Friezen.

Na Chr.

 14.     Germanicus.
 28.     De Friezen staan tegen de Romeinen op. Apronius.
 48.     De Friezen door de Romeinen opnieuw onderworpen. Corbulo.
 70.     De Bataven staan tegen de Romeinen op. Claudius Civilis.
 71.     Vernieuwd verbond tusschen de Bataven en Romeinen. Cerealis.
120.     Keizer Hadrianus sticht het forum Hadriani, nu Voorburg.
260.     Invallen der Franken en Saksen.
400.     De naam _Bataven_ gaat in de geschiedenis verloren.



2de Les.


500.     Clovis, eerste Christenkoning der Franken.
628.     De Frankische koning Dagobert overwint de Friezen, maakt
         zich daarna meester van het slot Wiltenburg bij Utrecht en sticht
         aldaar eene Christen-kapel.
650.     Eerste evangelieprediking in ons vaderland. Eligius,
         Willebrord.
755.     Bonifacius bij Dokkum door de Friezen vermoord.
768-814. Regeering van Karel den Groote.
785.     Karel de Groote overwint de Friezen en dwingt hen tot
         het Christendom.
810.     Invallen der Denen en Noormannen.



3de Les.


Tweede Tijdvak.


De Grafelijke Regeeering.


_Stamhuizen:_

1. Het Oude of Hollandsche huis (16 Graven, 1 Gravin: van 922-1299).
2. Het Henegouwsche huis (3 Graven, 1 Gravin: van 1299-1354).
3. Het Beiersche huis (3 Graven, 1 Gravin: van 1354-1433).
4. Het Bourgondische huis (2 Graven, 1 Gravin: van 1433-1482).
5. Het Oostenrijksche huis (3 Graven: van 1482-1581).


_a_) _Het Hollandsche huis_ (377 jaren).

Dirk I, Dirk II, Arnoud, Dirk III, Dirk IV, Floris I, Dirk V,
Floris II, Dirk VI, Floris III, Dirk VII, Ada, Willem I,
Floris IV, Willem II, Floris V, Jan I.


 922.    Dirk I wordt door Karel den Eenvoudige in het graafschap
         bevestigd.
 985.    Begin der oorlogen tegen de West-Friezen onder Dirk II.
 998.    Graaf Arnoud sneuvelt in een slag tegen de West-Friezen.
1010.    Laatste inval der Noormannen in ons land.
1015.    Dirk III sticht Dordrecht.
1018.    Slag bij Dordrecht.
1073.    Godevaart de Bultenaar maakt zich meester van Holland en
         sticht Delft.



4de Les.


1096.    Begin der kruistochten. Godfried van Bouillon.
1170.    Groote overstrooming. Men vangt zeevisch bij Utrecht.
1203.    Ada van Holland.
1219.    Willem I verovert Damiate in Egypte.
1247.    Graaf Willem II wordt tot Roomsch-koning verheven.
1256.    Willem II vindt in een oorlog tegen de West-Friezen zijn
         dood in het ijs.
1275.    Amsterdam krijgt zijn eerste handvest van graaf Floris V.
1277.    De Dollart ontstaan.
1296.    Floris V wordt vermoord.
1299.    Dood van Jan I. Einde van het Hollandsche huis.



5de Les.


_b_) _Huis van Henegouwen_ (55 jaren).

Jan II, 1299-1304. Willem III, 1304-1337. Willem IV,
1337-1345. Margaretha, 1345-1354.


1300.    Amsterdam tot eene stad verheven.
1304.    Inval der Vlamingen in Holland. Witte van Haamstede.
1313.    Hongersnood en pest in West-Europa.
1323.    Einde der oorlogen met Vlaanderen.
1339.    Gelderland tot een hertogdom verheven.
1345.    Willem IV sneuvelt bij Stavoren.
1349.    Gravin Margaretha van Henegouwen stelt het bewind over
         deze landen in handen van haar zoon Willem. Begin der
         Hoeksche en Kabeljauwsche twisten.
1350.    Eerst gebruik van vuurwapens hier te lande. Beleg van
         Naarden.
1351.    Margaretha overwint bij Veere, maar verliest een slag op
         de Maas.
1354.    Margaretha doet afstand van de regeering.



6de Les.


_c_) _Huis van Beieren_ (79 jaren).

Willem V, 1354-1389. Albrecht, 1389-1404. Willem VI,
1404-1417. Jacoba, 1417-1433.


1357.    Willem V wordt krankzinnig. Zijn broeder Albrecht wordt
         ruwaard (regent).
1361.    Slag bij Tiel tusschen Reinoud en Eduard van
         Gelder. Heeckerens en Bronkhorsten.
1390.    Schieringers en Vetkoopers in Friesland; Lichtenbergers
         en Lokhorsten in Utrecht.
1417.    Dood van Willem VI; zijne dochter Jacoba door de Hoekschen
         gehuldigd.
1421.    Amsterdam door brand vernield. St. Elisabethsvloed. De
         Biesbosch ontstaan.
1425.    Slag bij Alfen. Filips van Bourgondië als ruwaard erkend.
1428.    Verdrag van Delft.
1433.    Jacoba huwt met Van Borselen en moet hare graafschappen
         en titels afstaan aan haar neef Filips van Bourgondië.
1436.    Jacoba sterft op het huis Teilingen.



7de Les.


_d_) _Huis van Bourgondië_ (49 jaren).

Filips I, 1433-1467. Karel I, 1467-1477. Maria, 1477-1482.


1465.    Twist tusschen Arnoud en zijn zoon Adolf in Gelderland.
1477.    Karel I, bijgenaamd de Stoute, sneuvelt bij Nancy. Zijne
         dochter Maria volgt hem op. Groot-privilegie. Maria huwt
         met Maximiliaan, aartshertog van Oostenrijk. Adolf van
         Gelder sneuvelt bij Doornik.
1482.    Jan van Schaffelaar springt van den toren te
         Barneveld. Maria wordt opgevolgd door haar zoon Filips van
         Oostenrijk, onder voogdij van zijn vader Maximiliaan.


_e_) _Huis van Oostenrijk_, (99 jaren).

Filips II, 1482-1506. Karel II, 1506-1555. Filips III, 1555-1581.


1490.    Jonker-Fransen-oorlog.
1491.    Kaas- en broodvolk door Albrecht van Saksen beteugeld.
1492.    De Hoeksche en Kabeljauwsche twisten eindigen.
1494.    Filips de Schoone aanvaardt de regeering.
1496.    Filips II huwt met Johanna, dochter van Ferdinand van
         Arragon en Isabella van Castilië.
1500.    Karel II te Gent geboren.
1515.    Karel II wordt graaf van Holland en Zeeland, in
1517.    Koning van Spanje, onder den naam van Karel I, en in
1520.    Keizer van Duitschland, onder den naam van Karel V.
         Hervorming.



8ste Les.


1521.    Eerste plakkaat tegen de hervorming.
1528.    Maarten van Rossum plundert 's-Gravenhage. Karel V wordt
         heer van Utrecht.
1536.    Karel van Egmond staat Groningen en Drente aan Karel V af.
1543.    Gelderland onder Karel V, waardoor al de Nederlandsche
         gewesten onder één hoofd komen.
1550.    Bloei van Antwerpen.
1555.    Karel V doet afstand van de regeering aan zijn zoon Filips
         II, die daardoor koning van Spanje en vorst der Nederlanden
         wordt.
1557.    Overwinning door Egmond behaald bij St. Quentin.
1558.    Karel V sterft. Slag bij Grevelingen.
1559.    Margaretha van Parma wordt landvoogdes. Prins Willem van
         Oranje (Willem I) wordt stadhouder over Holland, Zeeland,
         Utrecht en West-Friesland. Filips vertrekt naar Spanje.
1564.    Vertrek van Granvelle.
1565.    Onlusten in de Nederlanden. Afkondiging der
         inquisitie. Verbond der Edelen of compromis.
1566.    Smeekschrift der Edelen. Hendrik van Brederode. De naam
         _Geuzen_. Beeldenstorm.
1567.    Vele ingezetenen, onder welke Willem van Oranje, verlaten
         het land. Komst van den hertog van Alva.
1568.    Alva wordt landvoogd. Lodewijk van Nassau in
         Groningen. Slag bij Heiligerlee. Adolf van Nassau sneuvelt.
         Begin van den tachtigjarigen oorlog. De graven van Egmond
         en Hoorne onthoofd. Lodewijk bij Jemgum verslagen. Prins
         Willem trekt met een leger over de Maas.



9de Les.


1570.    Herman de Ruiter verrast Loevestein. Allerheiligenvloed.
1572.    Tiende penning. Den Briel ingenomen door de
         Watergeuzen. Jakob Simonszoon de Rijk. Lumey. Het grootste
         gedeelte van Holland, Zeeland, Overijsel en Friesland kiest de
         zijde van Willem I. Zutfen en Naarden door de Spanjaarden
         bezet. Lodewijk verrast Bergen in Henegouwen.
1573.    Inneming van Haarlem. Ripperda. Kenau Simons
         Hasselaar. Alkmaars victorie. Slag op de Zuiderzee. Cornelis
         Dirkszoon van Monnikendam. Alva vertrekt.
1574.    Don Louis de Requesens wordt landvoogd. Slag op de
         Mookerheide. Lodewijk en Hendrik van Nassau sneuvelen. Beleg
         en ontzet van Leiden. Pieter Adriaansz. van der Werff. Jan van
         der Does. Boisot.
1575.    Begin van het burgerlijk jaar voor het eerst op den eersten
         Januari. De hoogeschool te Leiden gesticht.
1576.    Dood van Requesens. Pacificatie (bevrediging) van Gent. Don
         Jan van Oostenrijk landvoogd.
1577.    Unie van Brussel. Eeuwig edict van Don Jan. Zijn verraad.
1578.    Amsterdam verlaat de Spaansche zijde. De hertog van Anjou
         beschermheer der Nederlanden.
1579.    Unie van Atrecht. Unie van Utrecht. Parma neemt Maastricht.
1580.    Groningen door Rennenberg verraden. Beleg van Steenwijk.
1581.    De Staten zweren Filips plechtig af.
1582.    Aanslag op het leven van Prins Willem I door Jan Jauregui.
1583.    Aanslag van Anjou op Antwerpen (Fransche furie).
1584.    Prins Willem van Oranje (Willem I) door Balthazar Gerards
         verraderlijk vermoord. Zijn zoon Maurits komt aan het hoofd
         van den raad van state.
1585.    De souvereiniteit over de Nederlanden aangeboden eerst aan
         Frankrijk en daarna aan Engeland. Maurits wordt stadhouder van
         Holland en Zeeland. Parma neemt Antwerpen. Komst van den graaf
         van Leicester.
1586.    Johan van Oldenbarneveld wordt advocaat van Holland.
1587.    Leicester vertrekt.



10de Les.


Derde Tijdvak.

De Republiek der Vereenigde Nederlanden.


1588.        De onoverwinlijke vloot vernield.
1590.        Breda door middel van een turfschip ingenomen.
1591-1592.   Prins Maurits verovert Zutfen, Deventer, Delfzijl,
             Hulst, Nijmegen, Steenwijk en Koevorden.
1594.        Groningen door Maurits aan de unie teruggebracht.
1595.        Eerste tocht der Nederlanders naar Oost-Indië.
1596.        De Nederlanders en Engelschen plunderen Cadix.
1596-1597.   Overwintering op Nova-Zembla. Heemskerk en Barents.
1597.        Maurits neemt Rijnberk, Meurs, Grol en
             Bredevoort. Gevecht bij Turnhout.
1598.        Filips staat de Nederlanden aan zijne dochter Isabella
             af en sterft.
1600.        Slag bij Nieuwpoort, in welken prins Maurits op den
             aartshertog Albertus van Oostenrijk de overwinning
             behaalt.
1602.        De Oost-Indische compagnie opgericht.
1604.        Ostende na een beleg van drie jaren door de Spanjaarden
             ingenomen.
1606.        Heldendood van Reinier Claassens. Ontdekking van
             Nieuw-Holland.
1607.        Zeeslag bij Gibraltar. Jacob van Heemskerk sneuvelt. De
             Ruiter geboren.
1609.        Twaalfjarig bestand gesloten. De Nederlanders vestigen
             zich in Japan.
1612.        Droogmaking van de Beemster.
1614.        De Groenlandsche of Noordsche compagnie opgericht.



11de Les.


1618 en 1619.   Staats- en kerktwisten. Dordtsche synode.
1619.           Johan van Oldenbarneveld onthoofd. Hugo de Groot
                en Hoogerbeets tot levenslange gevangenschap
                veroordeeld. Batavia gesticht. J. Pz. Coen.
1621.           Einde van het twaalfjarig bestand. De West-Indische
                compagnie opgericht. Hugo de Groot ontvlucht het slot
                Loevestein.
1622.           Maurits ontzet Bergen op Zoom.
1623.           Samenzwering tegen prins Maurits. Jan Faassen.
1625.           Dood van prins Maurits; zijn broeder Frederik
                Hendrik volgt hem op, behalve in Groningen en Drente.
1626.           Frederik Hendrik maakt zich meester van Oldenzaal
                en in
1627.           van Grol.
1628.           Piet Hein verovert de Spaansche zilvervloot.
1629.           Piet Hein sneuvelt. Inval van de keizerlijken en
                Spanjaards in de Nederlanden. Inneming van Wezel.
                's-Hertogenbosch ingenomen. Cornelis Tromp geboren.
1632.           Frederik Hendrik verovert Venlo, Roermond, Maastricht
                en andere plaatsen. Ernst Casimir sneuvelt.
1635.           Verbond met Frankrijk.
1637.           Dwaze tulpenhandel.
1639.           Maarten Harpertsz. Tromp overwint de Spanjaarden
                bij Duins.



12de Les.


1640.        Frederik Hendrik wordt stadhouder van Groningen en Drente.
1647.        Dood van Frederik Hendrik; zijn zoon Willem II wordt
             stadhouder.
1648.        Vrede te Munster. Einde van den tachtigjarigen oorlog.
             Bloei der republiek.
1650.        Binnenlandsche oneenigheden. Willem Frederik waagt
             een aanslag op Amsterdam. Dood van Willem II. Willem III
             geboren.
1650-1672.   Eerste stadhouderloos tijdvak.
1651.        Groote vergadering van de algemeene staten te
             's-Gravenhage. Jacob Cats. Acte van navigatie.
1652.        Eerste Engelsche oorlog. Olivier Cromwell. M. H. Tromp,
             de Ruiter, Evertsen, de With.
1653-1672.   Jan de Witt raad-pensionaris van Holland.
1653.        Driedaagsche zeeslag tusschen Tromp en Blake. Zeeslag
             bij Livorno. Jan van Galen sneuvelt. Zeeslag bij
             Terheiden. M. H. Tromp sneuvelt.
1654.        Vrede met Engeland te Westminster. Acte van seclusie.
1657.        Tocht van de Ruiter naar de Middellandsche zee ter
             beteugeling der zeeroovers.



13de Les.


1658.        De heer van Wassenaar-Obdam vertrekt met eene vloot naar
             de Oostzee om de Denen tegen de Zweden te helpen, en
             overwint de Zweedsche vloot in de Sont. Ceylon veroverd
             op de Portugeezen.
1659.        De Ruiter verovert Nyborg op de Zweden.
1662.        Formosa verloren. Antonius Hambroek.
1665.        Tweede oorlog met Engeland. Ongelukkige zeestrijd tegen de
             Engelschen. Van Wassenaar-Obdam en Kortenaar sneuvelen. De
             Ruiter tot opperbevelhebber benoemd.
1666.        In Juni de vierdaagsche zeeslag tusschen de Ruiter en Monk
             en in Augustus de tweedaagsche. De Engelschen plunderen
             Terschelling.
1667.        Tocht van de Ruiter en Cornelis de Witt naar Chattam.
             Vrede te Breda. Suriname door Engeland afgestaan. Eeuwig
             edict.
1668.        Triple alliantie of drievoudig verbond tusschen Nederland,
             Engeland en Zweden. Vrede te Aken.
1672.        Oorlog met Frankrijk, Engeland, Munster en Keulen. De
             vijanden maken snelle vorderingen in ons land. Zeeslag bij
             Solebay. Van Gent sneuvelt. Binnenlandsche onlusten.
             Vernietiging van het eeuwig edict. Willem III wordt
             stadhouder. De gebroeders Jan en Cornelis de Witt
             vermoord. Groningen dapper verdedigd.



14de Les.


1673.        De Engelsch-Fransche vloot geslagen door de Ruiter. Nieuwe
             overwinning van de Ruiter voor Kijkduin.
1674.        Vrede met Engeland te Westminster. Willem III noodzaakt de
             Franschen de veroverde steden te verlaten.
1676.        Laatste tocht van de Ruiter. Hij sneuvelt in een zeestrijd
             tegen de Franschen bij het eiland Sicilië.
1678.        Vrede met Frankrijk te Nijmegen. Slag bij St. Denys.
1685.        Herroeping van 't edict van Nantes. Vele Fransche
             vluchtelingen komen in ons land.
1688.        Prins Willem III steekt met eene vloot naar Engeland over
             en wordt in
1689.        met zijne gemalin door de Engelsche natie tot koning en
             koningin van Engeland uitgeroepen. De Franschen verklaren
             ons land en Engeland den oorlog. Groot verbond van Weenen.



15de Les.


1690.        De Franschen behalen eene overwinning op het leger der
             bondgenooten bij Namen en op de Engelsch-Nederlandsche
             vloot bij Bevesier.
1691.        De Fransche kapers doen ons veel nadeel. Dood van
             C. Tromp.
1692.        Zeeslag bij kaap La Hogue, waarin de
             Engelsch-Nederlandsche vloot overwint.
1693.        Slag bij Neerwinden.
1697.        Vrede met Frankrijk te Rijswijk. Czaar Peter de Groote
             bezoekt ons land.
1702.        Dood van Willem III. Spaansche successie- of
             erfopvolgingsoorlog. Marlborough. Eugenius. Ouwerkerk.
             Coehoorn. Jan Willem Friso.
1702-1747.   Tweede stadhouderloos tijdvak.
1704.        De hertog van Marlborough behaalt verscheidene
             overwinningen op de Franschen. Verovering van Gibraltar.
1706.        Marlborough wint de slag bij Ramillies op de Franschen.
1709.        Slag bij Malplaquet.
1710.        Vredesonderhandelingen te Geertruidenberg.
1711.        Prins Jan Willem Friso, neef van Willem III, verdrinkt
             aan den Moerdijk.
1713.        Vrede te Utrecht. Einde van den Spaanschen
             successie-oorlog.



16de Les.


1715.        Barrière-tractaat.
1718.        Viervoudig verbond tusschen onze staten, Oostenrijk,
             Frankrijk en Engeland. De eerste koffie komt van Java.
1720.        Actie-handel.
1743.        De staten nemen deel aan den Oostenrijkschen
             erfopvolgings-oorlog.
1745.        De staten sluiten een viervoudig verbond met Engeland,
             Saksen en Oostenrijk.
1747.        Inval der Franschen in ons land. Binnenlandsche
             onlusten. Willem Karel Hendrik Friso wordt als Willem IV
             algemeen erfstadhouder der Vereenigde Nederlanden.
             Bergen op Zoom ingenomen.
1748.        Vrede te Aken. Frankrijk geeft ons land de veroverde
             plaatsen en aan Oostenrijk de Zuidelijke Nederlanden
             terug
1751.        Dood van Willem IV. Prinses Anna gouvernante.
1758.        Engelsche en andere kapers benadeelen onze koopvaardij.
1759.        Dood van de gouvernante. De hertog van Brunswijk.
1766.        Willem V aanvaardt de regeering.
1780.        Patriotten en prinsgezinden. Engeland verklaart ons land
             den oorlog.
1781.        Slag bij Doggersbank. Zoutman.



17de Les.


1784.        Vrede met Engeland. Keizer Jozef eischt de opening der
             Schelde.
1785.        Keizer Jozef wordt met tien millioen gulden tevreden
             gesteld. Willem V verlaat den Haag.
1786.        Onlusten te Elburg en te Hattem. Exercitie-genootschappen.
1787.        De Pruisen bezetten Amsterdam. Vele patriotten nemen de
             vlucht naar de Zuidelijke Nederlanden en Frankrijk.
1793.        De Fransche nationale conventie verklaart onzen stadhouder
             den oorlog. Dumouriez rukt met een leger ons vaderland
             binnen.
1795.        De Franschen trekken over de Waal. De stadhouder Willem
             V vertrekt met zijn gezin naar Engeland. Vrijheidsboomen.
             Ons land krijgt den naam van Bataafsche republiek.



Vierde Tijdvak.

De Fransche Overheersching.


1796.        Al onze O. I. bezittingen, behalve Java en de Kaap de
             Goede Hoop, gaan aan de Engelschen verloren.
1797.        De vice-admiraal de Winter wordt door de Engelschen bij
             Kamperduin geslagen en gevangen genomen.
1799.        Landing der Engelschen en Russen in Noord-Holland. Slagen
             bij Bergen en Castricum.
1802.        Vrede te Amiens. De overzeesche bezittingen, behalve
             Ceylon, worden teruggegeven. Handel en zeevaart herleven.
1803.        Nieuwe oorlog met de Engelschen, die al onze terugkeerende
             koopvaardijschepen wegnemen.



18de Les.


1804.        Napoleon, keizer der Franschen.
1805.        Rutger Jan Schimmelpenninck wordt raad-pensionaris der
             Bataafsche republiek.
1806.        Verbeterd onderwijs ingevoerd. De Kaapkolonie door
             de Engelschen vermeesterd. Lodewijk Napoleon wordt koning
             van Holland en ons land het koninkrijk Holland. Willem V
             sterft te Brunswijk. Continentaal stelsel.
1807.        Leidens ramp.
1809.        Landing der Engelschen op Walcheren. Vlissingen
             gebombardeerd.
1810.        Lodewijk staat de kroon af ten behoeve van zijn
             zoon. Nederland wordt bij Frankrijk ingelijfd.
1811.        Java door de Engelschen genomen.
1812.        Napoleons tocht naar Rusland.

1813.        Slag bij Leipzig. Omwenteling. Van Hogendorp, van der
             Duijn van Maasdam en van Limburg Stirum stellen zich in
             naam van den prins van Oranje aan het hoofd des bestuurs.
             Willem Frederik, prins van Oranje, komt uit Engeland
             terug.



19de Les.


Vijfde Tijdvak.

Het Koninkrijk der Nederlanden.


1814.        Aanneming der grondwet. De prins van Oranje als
             souverein vorst gehuldigd. Nederland krijgt zijne koloniën
             terug met uitzondering van de Kaap de Goede Hoop,
             Demerary, Berbice en Essequibo. De Franschen ontruimen
             de laatste vestingen.
1815.        De souvereine vorst aanvaardt de regeering over de
             zeventien Nederlandsche gewesten onder den naam Willem I,
             koning der Nederlanden. Napoleon keert terug van Elba.
             Slag bij Waterloo. De Militaire Willems-orde en de orde
             van den Nederlandschen Leeuw worden ingesteld. Napoleon
             op St. Helena.
1816.        Bombardement van Algiers door den vice-admiraal Van
             Capellen en lord Exmouth.
1818.        De slavenhandel afgeschaft.
1820.        Nieuw stelsel van munten, maten en gewichten, het
             metrieke stelsel, ingevoerd. Vele nieuwe straatwegen
             aangelegd en groote kanalen gegraven.
1825.        Zware overstrooming, vooral in Noord-Holland.
1825-1830.   Hevige oorlog op Java. Diepo Negoro.
1828.        Belgische unie.
1830.        Opstand van België. Bombardement van Antwerpen door
             den generaal Chassé.
1831.        Zelfopoffering van Van Speyk. Tiendaagsche
             veldtocht. Slagen bij Hasselt en Leuven.
1832.        Engeland en Frankrijk leggen beslag op onze schepen
             en blokkeeren de havens. Belegering der citadel van
             Antwerpen door de Franschen.
1833.        Wapenstilstand.
1839.        Vrede met België. Opening van den spoorweg van Amsterdam
             naar Haarlem.



20ste Les.


1840.        Willem I draagt de regeering over aan zijn zoon Willem II.
1844.        Financieele nood. Van Hall.
1848.        Herziening der grondwet.
1849.        Dood van koning Willem II. Zijn zoon Willem III volgt hem
             op. Het eiland Bali onderworpen.
1853.        De droogmaking der Haarlemmermeer voltooid.
1861.        Overstrooming van de Bommelerwaard.
1863.        De slavernij in West-Indië afgeschaft.
1866.        Veepest en cholera. Limburg van Duitschland losgemaakt.
1870.        Oorlog tusschen Frankrijk en Duitschland. Troepenbeweging
             in ons land.
1872.        De Nederlanders ontruimen de kust van Guinea.
1874.        Vestiging der Nederlanders in Atjeh. Droogmaking van
             het IJ.
1876.        Overstrooming in Brabant en Gelderland. Opening van het
             Noordzee kanaal.
1877.        Dood van koningin Sophia.
1879.        Huwelijk van koning Willem III met prinses Emma van
             Waldeck. Prins Hendrik sterft. Dood van Willem, prins van
             Oranje.
1880.        Watersnood in Brabant en de Bommelerwaard.
1881.        Dood van prins Frederik.
1883.        Wereldtentoonstelling te Amsterdam.



Uitvindingen, Groote Werken, enz.


  40.   Claudius Civilis doet de eerste aarden dijken langs den
        Rijn maken.
 800.   Karel de Groote laat den bijbel in de landtaal overzetten.
1280.   Papier uit lompen vervaardigd.
1334.   Friesche monniken beginnen veen tot turf te steken.
1346.   Willem Beukelszoon van Biervliet vindt het haringkaken uit.
1400.   De eerste watermolens in Noord-Holland gebouwd.--Hubert en
        Jan van Eyck vinden het schilderen met olieverf uit.
1416.   Eerste haringnet, _vleet_ genaamd, te Hoorn gebreid.
1423.   Uitvinding der boekdrukkunst door Laurens Jansz. Coster
        te Haarlem.
1439.   Eerste windmolens te Westzaan gebouwd.
1450.   De bleekerijen te Haarlem gevestigd.
1460.   De zeedijken het eerst met paalwerk bevestigd.
1473.   De eerste lettergieterij te Haarlem.
1477.   Te Delft wordt de eerste bijbel in de Nederlandsche taal
        gedrukt.
1482.   De bommen te Venlo uitgevonden.
1580.   Jan van den Kornput maakt bij de belegering van Steenwijk
        het eerst van de telegraaf gebruik.
1590.   Uitvinding van den microscoop door Z. Jansen te Middelburg.
1592.   Eerste houtzaagmolens door Cornelis Cornelisz. te Uitgeest
        gebouwd.
1600.   Petrus Plancius vervaardigt de eerste zeekaarten. De
        moddermolens worden uitgevonden. Joh. Fabricius, een Fries,
        ontdekt de zonnevlekken. Jacob Metius vindt de verhouding
        van de middellijn tot den omtrek des cirkels, als ten
        naastenbij 113 tot 355. Hans Lippershey vindt den
        verrekijker uit.
1609.   Simon Steven brengt de tiendeelige breuken in gebruik en
        vindt den zeilwagen uit.
1612.   W. Snellius meet het eerst een boog van den meridiaan.
1620.   De eerste bandmolens te Leiden opgericht. Invoering van het
        gezegeld papier. Uitvinding van het stoppen der vijandelijke
        havens.
1627.   Cornelis Drebbel van Alkmaar vindt den thermometer uit.
1637.   De statenbijbel uitgegeven. Goudsche pijpen.
1652.   De eerste Nederlandsche courant gedrukt te Amsterdam.
1657.   Uitvinding van het slinger-uurwerk door Christiaan Huygens
        van 's-Gravenhage.
1666.   Jan de Witt vindt de kettingkogels uit.
1672.   De slangbrandspuiten en straatlantaarns door Jan van der
        Heyde te Amsterdam uitgevonden.
1690.   M. M. Bakker vindt de scheepskameelen uit en Jacob van der
        Werken een werktuig om te heien.
1732.   Pieter Straat en Pieter van der Deuren leggen steenglooiingen
        langs de zeedijken tegen den paalworm.
1750.   Cornelis Ploos van Amstel vindt uit de kunst om prenten in
        kleuren te drukken, en P. van Musschenbroek de Leidsche flesch.
1754.   De vijzelmolens uitgevonden.
1773.   Het hellend scheprad uitgevonden.
1825.   Het Groot Noordhollandsch kanaal voltooid.
1836.   Gasfabrieken.
1853.   Amsterdamsche duinwaterleiding.
1860.   Staatsspoorwegen. (Brug bij Kuilenburg en den Moerdijk.)
1867.   Afdamming der Oosterschelde.
1876.   Het Noordzee-kanaal geopend.



Geleerde en Wetenschappelijke Stichtingen, enz.


1330.   De Deventer-school door Gerard Groote gesticht.
1450.   Rederijkerskamers.
1575.   De Hoogeschool te Leiden.
1585.   De Hoogeschool te Franeker (opgeheven 1843).
1614.   De Hoogeschool te Groningen.
1630.   De Doorluchte school te Deventer.
1632.   De Doorluchte school te Amsterdam, thans Hoogeschool.
1636.   De Hoogeschool te Utrecht.
1647.   De Hoogeschool te Harderwijk (opgeheven 1817).
1752.   De Hollandsche maatschappij van Wetenschappen te Haarlem.
1766.   Maatschappij van Nederlandsche letterkunde te Leiden.
1768.   Het Zeeuwsch genootschap te Middelburg.
1769.   Bataafsch genootschap van Proefondervindelijke Wijsbegeerte
        te Rotterdam opgericht.
1778.   Het Provinciaal Utrechtsch genootschap opgericht. Teylers
        stichting te Haarlem.
1782.   De kweekschool voor de zeevaart te Amsterdam.
1784.   De maatschappij tot Nut van 't Algemeen.
1788.   De maatschappij Felix Meritis te Amsterdam.
1790.   Instituut voor doofstommen te Groningen. Guyot.
1797.   Het Nederlandsche Zendeling-genootschap opgericht.
1804.   De Nederlandsche spelling vastgesteld.
1806.   Wet op het lager onderwijs ingevoerd. De Hollandsche
        maatschappij van fraaie kunsten en wetenschappen te Amsterdam,
        Rotterdam, Leiden en 's Hage.
1808.   Het koninklijk Nederlandsch instituut voor kunsten en
        wetenschappen. Het instituut voor blinden te Amsterdam.
1813.   Het Nederlandsch bijbel-genootschap opgericht.
1814.   De koninklijke Militaire akademie te Breda, de
        vee-artsenijschool te Utrecht en de koninklijke akademie voor
        de Marine te Medemblik, thans te Willemsoord, opgericht.
1818.   De maatschappij van weldadigheid opgericht.
1822.   De maatschappij tot zedelijke verbetering der gevangenen.
1824.   Oprichting der handel-maatschappij. Oprichting der
        koninklijke akademie te Delft.
1857.   Nieuwe wet op het lager onderwijs, herzien in 1878.
1863.   Wet op het middelbaar onderwijs.
1873.   Het aardrijkskundig genootschap opgericht.
1876.   Wet op het hooger onderwijs.
1877.   De universiteit te Amsterdam opgericht.



Zeevaart.


1340.   Vaart op de Oostzee door de Stavoorners.
1594.   Tocht naar het Noorden door W. Barents en J. H. van
        Linschoten.
1595.   Tweede tocht naar het Noorden, door W. Barents en Jakob van
        Heemskerk. Eerste tocht om de kaap de Goede Hoop naar
        Oost-Indië door C. en F. Houtman.
1595.   Derde tocht om het Noorden, door Heemskerk, Barents en
        J. C. de Rijk. Overwintering op Nova-Zembla.
1598.   Reis om den aardbol door Olivier van Noort. De zeevaarders
        Jacob Mahu, Simon Cordes, Sebald de Weerd, Dirk Cornelis
        van China doorkruisen de Zuidzee.
1602.   Wolfert Harmsen doet verscheidene ontdekkingen.
1606.   Willem Jansen ontdekt Nieuw-Holland.
1614.   J. van Spilbergen doet een reis om de aarde.
1616.   Reis om de aarde door Schouten en Le Maire.
1623.   Reis om de aarde door Jacob L'Hermite.
1642.   Abel Tasman ontdekt Nieuw-Zeeland en het eiland van
        Diemensland, nu Tasmanië geheeten.
1721.   Jacob Roggeveen doet eene reis om de aarde.
1824.   Willinck doet eene reis om de aarde.
1871.   Geregelde stoomvaart op Java.
1878.   Hervatting der Noordpooltochten.



Stadhouders uit het Huis van Nassau-Oranje.


Willem, bijgenaamd _de Rijke_, Graaf van Nassau-Dillenburg enz.,
had onder zijne twaalf kinderen vijf zonen, die in de geschiedenis
onzes lands met roem bekend zijn. Zij zijn: Willem I, Jan _de Oude_,
Lodewijk, Hendrik en Adolf.

Adolf sneuvelde in den slag bij Heiligerlee, 1568; Lodewijk en Hendrik
op de Mookerheide, 1574.

Willem I erfde van zijn oom Reinier van Châlons het prinsdom
Oranje. Hij was stadhouder van _Holland_, _Zeeland_, _Utrecht_,
_Friesland_, _Groningen_, _Overijsel_ en _Drente_. Geb. 1533,
gest. 1584.

Maurits, zijn zoon, volgde hem op en was stadhouder van _Gelderland_,
_Holland_, _Zeeland_, _Utrecht_ en _Overijsel_. Geb. 1567, gest. 1625.

Frederik Hendrik, jongste zoon van Willem I, was Maurits' opvolger
en stadhouder van _Gelderland_, _Holland_, _Zeeland_, _Utrecht_,
_Groningen_, _Overijsel_ en _Drente_. Geb. 1584, gest. 1647.

Willem II, zijn zoon, was zijn opvolger in de stadhouderlijke
waardigheid over dezelfde provinciën. Geb. 1626, gest. 1650.

Willem III, zoon van Willem II, werd in 1672 stadhouder
van _Gelderland_, _Holland_, _Zeeland_, _Utrecht_ en
_Overijsel_. Geb. 1650, gest. 1702.

Met den dood van Willem III eindigt de Oranje-stam in de mannelijke
lijn.



Stadhouders uit het Huis van Nassau-Dietz.


Jan _de Oude_, graaf van Nassau, werd stadhouder van _Gelderland_, en
stierf in 1606. Zijn zoon Willem Lodewijk werd door zijn oom Willem
I met het stadhouderschap over _Friesland_, _Groningen_ en _Drente_
begiftigd. Geb. 1560, gest. 1620.

Ernst Kasimir, zijn broeder, volgde hem op als stadhouder van
_Friesland_, later ook van _Groningen_ en _Drente_. Geb. 1575,
gest. 1632.

Hendrik Kasimir I, zijn zoon, volgde hem in zijne waardigheid
op. Geb. 1611, gest. 1640.

Willem Frederik, zijn broeder, was zijn opvolger als stadhouder van
_Friesland_, later van _Groningen_ en _Drente_. Door zijn huwelijk
met Albertina Agnes, dochter van Frederik Hendrik, werd het huis van
Nassau-Dietz met het huis van Oranje-Nassau vereenigd. Geb. 1613,
gest. 1664.

Hendrik kasimir II, zijn zoon, volgde hem in zijne waardigheid
op. Geb. 1657, gest. 1696.

Johan Willem Friso, zijn zoon, verkreeg in 1696 de waardigheid
zijns vaders. Willem III benoemde hem tot zijn erfgenaam. Geb. 1687,
gest. 1711.

Willem IV, zijn zoon, kreeg het stadhouderschap zijns vaders;
in 1747 werd deze prins erfstadhouder over al de gewesten onzes
vaderlands. Geb. 1711, gest. 1751.

Willem V, zijn zoon, aanvaardde in 1766 de waardigheid zijns
vaders. Met zijn vertrek in 1795 eindigde de stadhouderlijke
regeering. Geb. 1748, gest. 1806.

Zijn zoon Willem Frederik werd in 1815, onder den titel van Willem I,
koning der Nederlanden. Geb. 1772, gestorven 1843.

Willem II regeerde van 1840 tot 1849. Hij werd geboren 1792 en
stierf 1849. Opgevolgd door Willem III, den thans regeerenden
koning. Geb. 1817.



Beknopt Leerboek der Scheikunde,

Door Dr. W. Meijeringh,

Leeraar aan de Hoogere Burgerschool te Arnhem.

Met 65 houtsneden. 106 bladz. Prijs f 1.-.



Historisch-Geographische Atlas

der Algemeene en Vaderlandsche Geschiedenis,

Zevende vermeerderde en verbeterde druk

Herzien Door Dr. W. J. A. _Huberts_,

Directeur der Rijks Hoogere Burgerschool te Zwolle.

_109 Kaarten op 40 bladen. Prijs ing. f 5.40, geb. f 5.90._

In _de Gids_ van Aug. 1881 leest men:


    _"Een atlas, die den zevenden druk bereikt heeft, heeft
    eigenlijk geen beoordeeling noodig: een goedkeurend oordeel,
    uitgesproken door de vele gebruikers, vertoont hij op het
    titelblad._

                            _A._                            P."



Oro-Hydrographische en Staatkundige Atlas,

Door J. Kuijper & N. W. Posthumus.

_5e_ veel vermeerderde druk, 1883.

Herzien door J. Kuijper & P. H. Witkamp.

_Prijs, ingenaaid kat. rug f 3.-, gebonden f 3.50._

Aan dezen nieuwen druk is zonder prijsverhooging toegevoegd:
Een Overzicht van de Talen, Spelling en beteekenis van een aantal
eigennamen, benevens eene lijst van eenige in de geografie meest
voorkomende woorden door P. H. Witkamp.



W. B. Kuijpers, Reiskaart van Nederland.

_Zesde druk._ Gekleurd f 0.80. In omslag f 1.-. Hoog 58, breed 47
Ned. duimen binnen den rand.


    "Veel kaarten en atlassen zijn er van Nederland, maar weinig
    kaarten zoo handig en practisch als de hierboven genoemde. In
    een klein bestek heeft men een nauwkeurigheid en volledigheid
    zooals men zelden aantreft."                    (_Vaderland_.)





*** End of this LibraryBlog Digital Book "Tijdtafel der geschiedenis van het vaderland - In twintig lessen" ***

Copyright 2023 LibraryBlog. All rights reserved.