Title: Sæfarinn - Ferðin kring um hnöttin neðansjávar
Author: Verne, Jules, 1828-1905
Language: Icelandic
As this book started as an ASCII text book there are no pictures available.


*** Start of this LibraryBlog Digital Book "Sæfarinn - Ferðin kring um hnöttin neðansjávar" ***


SÆFARINN


(Ferðin kring um hnöttin neðansjávar)


EFTIR
JULES VERNE



KOSTNAÐARMAÐUR
PÉTUR G. GUÐMUNDSSON

REYKJAVÍK
1908


Sæfarinn.

(Ferðin umhverfis hnöttinn, neðansjávar).

Eftir
Jules Verne.



I.


Það var árið 1866, að sá kvittur kom upp og gekk staflaust um öll lönd,
að vart hefði orðið við sjóskrímsl eitt mikið og ilt.

Sumum fanst nú samt fátt um þessa sögu, sem heyrðu hana í fyrsta sinni.
Sögðu þeir þetta mundu vera sæorminn alkunna, sem kemur í ljós á hverju
ári og hverfur aftur án þess að gera nokkrum manni mein.

En í þetta sinn urðu margir að láta sannfærast, þó ekki væru þeir
auðtrúa, því skrímsl þetta var séð af mörgum skipum og hvað eftir annað.
Einu sinni sást það frá tveim skipum í senn, og var svo skamt frá þeim,
að gera mátti áætlun um stærð þess. Eftir því sem sagan sagði, var það
miklu meira vexti en nokkurt annað dýr, dautt eða lifandi, sem þekst
hefir í höfum jarðarinnar. Það fylgdi líka sögunni, að það væri ærið
hraðfara, því að á hálfsmánaðarfresti kom það í ljós á tveim stöðum með
þúsund mílna millibili.

Sögur um sjóskrímslið vóru á hvers manns vörum. Blöðin fluttu langar
greinar um það, og gamanvísur vóru sungnar um það á leikhúsunum.

Og lærðir menn háðu harðar rimmur. Þeir gátu ekki borið á móti því að
skrímslið væri til, svo margir menn höfðu séð það og svo var hitt, að í
undirdjúpum hafsins þóttust menn vita, að vera mundi risavaxinn gróður
og var ekki ólíklegt að í þeim miklu skógum hefðust við skrímsl og dýr
ýmisleg, sem öllum væru ókunn. Það var því ekki ólíklegt, að þetta
skrímsl hefði hröklast þaðan af tilviljun og flækst upp að yfirborðinu.

En þá var eftir að vita hvers konar skepna þetta var. Var það risavaxinn
kolkrabbi eða var hægt að skipa því í flokk með hvölunum?

Sagnirnar sem um það gengu vóru margar og misjafnar, svo lítið var á
þeim að byggja. Sögurnar um sjóskrímslið, sem gengið höfðu í blöðum og
manna munni bárust nú inn í vísindaleg tímarit og urðu þar óþrotlegt
þrætuefni.

Það var á öndverðu ári 1867, að ég var á heimleið til Parísar úr
vísinda-leiðangri í Nebraska, og var staddur í Nýju-Jórvík. Tíðindamenn
stórblaðanna þefuðu mig uppi þegar í stað, og leituðu álits míns um mál
þetta, sem þá var efst á baugi og mest um talað. Þótti þeim mikið undir
því komið, hvað ég segði um það, því ég var prófessor við
náttúrugripasafnið í París og höfundur bókarinnar: „Um leyndardóma
undirdjúpanna“. Ég gat ekki skorast undan því með öllu, en reyndi þó að
forðast allar staðhæfingar. Bar ég það fyrir, að enn væri ókunnugt um
eðli dýrsins og náttúru. Þó þótti mér mest líkindi til, að þetta væri
risavaxið náhveli, eftir öllum líkum að dæma.

Að dýrið væri hvalakyns, og einmitt af þessu tægi, réði ég af atviki,
sem kom fyrir, meðan ég stóð við í Nýju-Jórvík.

Það var í aprílmánuði, að gufuskipið „Skotland“, eitt með stærstu og
fegurstu skipum Cunard-línunnar, var á ferð úti í Atlantshafi, svo sem
150 mílur vestur af Englands-ströndum. Veður var kyrt og fagurt og
skipið klauf sjóinn með jöfnum hraða. Þá vissu menn ekki fyr til, en
skipið kiptist við, eins og það hefði höggvið niður eða rekist á
eitthvað. Farþegarnir urðu þegar óttaslegnir og Anderson skipstjóri
átti fult í fangi með að telja um fyrir þeim. Mikil hætta gat varla
vofað yfir, því innanrúmi skipsins var skift í 7 hluta með vatnsheldum
milligerðum, svo þó gat kæmi á skipið, og eitt rýmið fyltist sjó, hlaut
það að fljóta eftir sem áður.

Svo fór skipstjóri niður hið bráðasta, að gæta vegsummerkja. Sá hann þá,
að sjór féll inn í 5. rými, til mikilla muna. Til allrar hamingju vóru
gufukatlarnir ekki þar, því hefði svo verið og sjór komist í eldstórnar,
gat verið voði á ferðum.

Anderson stöðvaði skipið og lét háseta einn fara fyrir borð og kafa
undir það. Hann kom upp aftur eftir fáar mínútur og sagði, að rifa mikil
væri á botni skipsins, á að gizka 3 álna löng. Engin tiltök vóru á því,
að gera við svo mikinn leka. „Skotland“ varð því að halda áfram
ferðinni, þó með minni hraða en áður, og náði heilu og höldnu höfn í
Liverpool þrem dögum eftir áætlun. Skipið var hið bráðasta lagt í þurkví
og menn fengnir til að athuga skemdirnar. Þeir ætluðu varla að trúa
eigin augum! Svo sem 4 álnum fyrir neðan yfirborðslínu var stóreflis
glompa á skipinu, í lögun eins og jafnhliða þríhyrningur; járnþynnurnar
kliptar sundur svo rækilega og snyrtilega eins og það væri gert með
götunarvél.

Það dýr, sem þessu hafði valdið, hlaut að hafa lagtönn mikla og
hræðilega, og afar tröllaukið hlaut það að vera, úr því það gat rekið
gat á járnskipið svo snögglega, að naumast varð við vart. Það hlaut líka
að hafa góð sundfæri, fyrst það gat losað tönnina og hörfað frá nógu
fljótt eftir áreksturinn.

Þessi atburður vakti mikla athygli um allan heim, og umtal manna um
sjóskrímslið breyttist nokkuð. Áður höfðu menn litið á það, sem
skringilegan fyrirburð, kveðið um það háðvísur og hent gaman að því. En
nú hætti mönnum að standa á sama um það. Því var kent um urmul af
skipbrotum, sem ekki var fullkunnugt um, og sjófarendur vóru ekki
óhultir um sig fyr en þeir höfðu þurt land undir fótum.

Blöðin lýstu skrímslinu sem skæðasta mannfélags-óvætt, og í öllum
mentuðum löndum var skorað á stjórnirnar, að gera út skip til að elta
það og ráða það af dögum.

England gerði ráðstafanir til framkvæmda á þessu, en Ameríka varð fyrri
til, að ferðbúa skip. Um það leyti, sem skipið átti að leggja af stað,
kom bréf til mín frá flotamálaráðaneytinu ameríska. Var mér boðið þar
að fara með gufuskipinu „Abraham Línkoln“ í hinn fyrirhugaða leiðangur,
og fylgdi það með, að Farragút flotaforingi hefði tilbúinn klefa handa
mér á skipinu.

Áður en mér barst þetta bréf, hafði ég ekki ætlað mér annað fyrir, en
fara til Parísar og setjast að í litla húsinu, sem ég átti í
Grasafræðisgarðinum, og njóta lífsins meðal vina og kunningja
og—safnanna minna. Þegar ég var búinn að lesa bréfið breyttist þessi
fyrirætlun mín óðara. Mér fanst ég mega til, að fara að elta náhvelið,
eins og það væri sjálfsögð skylda eða öllu heldur hlutverk mitt í
lífinu.

Og svo hugsaði ég sem svo: „allar leiðir liggja til Rómaborgar“; hví
mátti ekki segja það sama um París. Nú skyldi blessuð skepnan verða svo
hugulsöm, að láta okkur ná sér nálægt ströndum Frakklands. Ekki var það
óhugsandi.

„Konsæll!“ kallaði ég.

Konsæll var þjónn minn. Hann hafði fylgt mér á öllum ferðalögum, og var
mér trúr og hollur, enda var mér vel til hans. Konsæll var ættaður og
upprunninn frá Flæmingjalandi, og líkur löndum sínum í háttum og
skapferli. Hann var framúrskarandi hugrór maður, en þó djarfur og
dáðrakkur. Hann varð aldrei hissa á nokkrum hlut, skifti aldrei skapi,
var friðsamur og háttprúður, en hraustur og handtakagóður, ef til þess
kom. Hann var ákaflega vanafastur og vanakær. Í fám orðum,—Konsæll var
hreinasta fyrirmynd, sem þjónn. En Konsæll hafði líka kreddur fyrir sig,
og lét aldrei af þeim. Aldrei nefndi hann mig í ávarpi eða viðtali öðru
vísi en í þriðju persónu.

„Konsæll!“ endurtók ég, og fór að taka saman dót mitt, því nú var kominn
í mig ferðahugur.

Konsæll var mér eftirlátur,—óhætt var um það. Ég var ekki vanur að
spyrja, hvort hann vildi fylgja mér á ferðum mínum, það var sjálfsagður
hlutur. En nú stóð nokkuð óvanalega á. Það var ófyrsjáanlegt hve löng
þessi ferð mundi verða, og svo áttum við í vændum, að fást við þessa
voðaskepnu, sem gat molað stærsta hafskip eins og eggskurn. Hvað skyldi
Konsæll segja til þess?

„Konsæll!“ kallaði ég enn.

„Var húsbóndinn að kalla?“, svaraði Konsæll og vatt sér inn um dyrnar.

„Já hafðu alt tilbúið. Við leggjum af stað að tveim stundum liðnum.“

„Eins og húsbóndanum þóknast“, svaraði Konsæll ofur rólega.

„En það liggur mikið á. Láttu í koffortið mitt svo mikið, sem í það
kemst af fötum, nærklæðnaði og hálslíni. Vertu nú bara fljótur.“

„En safngripina húsbóndans?“

„Safngripina mína—sendum við til Parísar.“

„Eigum við þá ekki að fara til Parísar?“

„Ha? Ó-nei, ekki nú þegar,“ svaraði ég út í hött.

„Gott“.

Við förum dálítinn útúrkrók, Konsæll, við tökum okkur far með „Abraham
Línkoln“.

„Eins og húsbóndanum þóknast“.

„Þú veizt víst hvað stendur til,—að við ætlum að fara að eltast við
óargadýr, þetta illræmda náhveli, og þú mátt geta því nærri, að höfundur
bókarinnar: „Um leyndardóma undirdjúpanna“,—sem er tvö bindi í 4. bl.
broti—getur ekki hafnað því tilboði, að verða með í förinni. Þetta er
heiðarlegt hlutverk, en hættulaust er það ekki. Ómögulegt að segja, hvað
fyrir getur komið.—Getur verið, að dýrið sé ilt viðureignar, en
Farragút flotaforingi, er nú líka karl í krapinu.“

„Ég ætla að fara með húsbóndanum“, svaraði Konsæll rólega.

„Hugsaðu þig nú vel um, Konsæll minn“, sagði ég, „þetta getur orðið
óhappa ferð. Það getur vel farið svo, að við komum ekki lifandi aftur“.

„Eins og húsbóndanum þóknast!“

Að tveim stundum liðnum stigum við á skip. Ég sagði Farragút
flotaforingja nafn mitt og svo var mér vísað á klefann, sem mér var
ætlaður. Á þilfarinu iðaði alt í einni bendu, fólk og farangur, því þá
var komið að burtfararstundu.

„Abraham Línkoln“ var einkar fagurt skip, hraðskreið freigáta af nýjustu
gerð. Gufuþenslan í katlinum var komin á hámark.

Farragút lét kasta landfestum og kallaði niður í vélrýmið:

„Áfram!“

Vélin komst á hreyfingu og tók að snúa skrúfuspöðunum með sívaxandi
hraða.

Á ströndinni stóð múgur og margmenni, og æpti endalaus húrraóp meðan
skipið var að skríða út höfnina, og veifaði höttum og vasaklútum, til að
veita okkur síðustu fararheillaóskirnar.



II.


Við héldum suður með ströndum Suður-Ameríku að austanverðu. Í byrjun
júlí fórum við fyrir suðurodda Ameríku og stýrðum vestur í Kyrrahafið,
því að norðan til í því hafði hvalsins orðið vart síðast.

Farragút flotaforingi hafði með sér öll áhöld og tæki, sem notuð eru
við hvalaveiðar, sem eðlilegt var, úr því hann ætlaði að veiða hval; en
hann hafði og meira. Honum hafði tekist að ráða til fararinnar, konung
allra hvalveiðamanna, Ned Land.

Ned Land var frá Kanada. Hann var afburðamaður í iðn sinni. Hann var
sjóngóður, snarráður, ófyrirleitinn og hugrakkur, hverjum manni fremur.
Og svo fimur var hann að beita skutli, að fáum hvölum var undankomu
auðið, sem hann komst í skotmál við.

Eins og aðrir Kanadamenn talaði hann frönsku jafn vel og ensku. Ég held
honum hafi þótt gaman að tala frönsku. Það var víst helzt þess vegna, að
hann gaf sig meira að mér en öðrum á þessari löngu sjóferð. Annars var
hann heldur fátalaður.

Dagarnir vóru langir og leiðir á þessari úthafsför. Ned Land var oft á
vakki fram á skipinu og horfði á hvernig það klauf öldurnar fyrir
ofurafli gufunnar. Ég gaf mig oft á tal við hann og þá spjölluðum við um
alla heima og geima. Brátt varð ég þess var, að hann lagði lítinn trúnað
á sögurnar um náhvelið.

„Ég hefi elt ótal hvali“, sagði hann, „skutlað fjölda og drepið marga,
en engan hefi ég séð svo stóran eða rammefldan, að honum væri trúandi
til, að reka gat á stórt járnskip“.

Ég reyndi að sannfæra hann með því, að leiða honum fyrir sjónir, hve oft
það hefði komið fyrir á seinni öldum, að risastór sjóskrímsli hefðu sést
og stundum náðst.

Ned Land, sem sí og æ tottaði tóbakspípuna, gerði þá ekki annað, en
spýta út um annað munnvikið, og nöldra með fyrirlitningarróm: „Tómir
kolkrabbar!“

Ég reyndi þá að sannfæra hann um allar þær líkur, sem fengnar vóru með
tilstyrk vísindanna fyrir því, að náhveli væru til, og svo benti ég
honum á það, hvað fyrir hafði komið upp á síðkastið, og vitnisburð
fjölda merkra manna um það mál, manna, sem hann þekti eins vel og ég.

Ned Land hleypti brúnum og horfði á mig með háðsbros í munnvikunum. Hann
lagði ekki trúnað á eitt einasta orð, sem ég sagði.

„En heyrið þér þá“, sagði ég loks, og hugsaði, að nú skyldi til skarar
skríða, „hvaða grein gerið þér þá fyrir skemdinni á „Skotlandinu?““

Nú var Ned Land kominn í klípu!

„Það er“, stamaði hann, „það er . . . .“

„Hvað þá?“

„Haugalygi frá upphafi til enda“.

Meira hafði ég ekki upp úr honum; en ekki varð okkur þetta að
óvildarmáli.

Farragút flotaforingi hafði heitið tvö þúsund dala launum, þeim manni,
sem fyrstur kæmi auga á náhvelið. Óðar en komið var inn í Kyrrahafið
fóru allir að skygnast eftir því. Yfirmenn og hásetar vóru sí og æ uppi
á þilfari, hvort sem þeir áttu að vera þar eða ekki. Þeir sem höfðu
sjónauka miðuðu þeim út yfir sjónhringinn alla vega, en þeir, sem þá
höfðu ekki, urðu að beita berum augum. Þeir sem í förinni vóru, höfðu
auðvitað allan hugann á náhvelinu, og þá drógu ekki tvö þúsund dalirnir
úr áhuganum,—löngunin eftir því, að „verða fyrstur“ hafði gagntekið
alla eins og megn hitasótt.

Ég mændi út yfir hafið eins og hinir, og hafði ekki síður en þeir hugann
á náhvelinu; en mig langaði mest að vita hverrar tegundar dýr þetta
væri, og svo ákafur var ég orðinn upp á síðkastið, að ég stóð á þiljum
uppi frá morgni til kvölds, og gaf mér varla tíma til að matast. En
þegar svo langt var komið, þá fanst Konsæl það vera skylda sín, að gefa
mér viðvörun. Með afar kurteisum og fáguðum orðtækjum bað hann mig að
ofreyna ekki sjónina lengur á þessu.

Samt gat Konsæll ekki að því gert, að hann hafði glöggar gætur á því,
hvort ekki sæist neitt sérkennilegt á sjónum. Ned Land var sá eini, sem
lét sig þetta engu skifta. Það var eins og hann forðaðist að líta út á
sjóinn. Ég mátti til að setja ofan í við hann fyrir það, því vel gat það
komið að liði, að hann var öllum mönum sjónhvassari, hefði hann bara
fengist til að beita augunum.

„Það er til einkis“, sagði hann, „við önum þetta í blindni hvort eð er.
Það er sagt að þessi undraskepna hafi sést í Kyrrahafinu. Það eru tveir
mánuðir liðnir síðan, og hvar er það nú? Ef það er eins fljótt í förum
eins og sagt er, þá er hætt við að það hafi fært sig eitthvað síðan“.

Það var í raun og veru útlit fyrir, að Ned Land hefði rétt fyrir sér.
Freigátan strikaði úthafið þvert og endilangt, en enginn varð var við
náhvelið.

Og þar kom að lokum, að áhuginn fór að dofna. Menn fóru að verða
þreyttir á þessu tilbreytingalausa og árangurslausa ferðalagi. Þeim fór
að leiðast, að horfa út yfir hafið autt og endalaust! Það var hvort sem
var alveg árangurslaust! Smátt og smátt fóru menn að efast um, að þessi
undraskepna væri til í raun og veru, og svo mikil brögð urðu að þessu,
að skipshöfnin krafðist þess að síðustu, að haldið yrði heim og leitinni
hætt.

Það var komið fram í nóvembermánuð og við vórum staddir vestan til í
Kyrrahafinu í nánd við Japan. Þá ákvað Farragút að leitinni skyldi
haldið áfram í þrjá daga. Yrði einkis vart að þeim tíma liðnum, ætlaði
hann að stýra „Abraham Línkoln“ heim á leið aftur.

Þetta glæddi áhugann að nýju. Nú var um að gera, að nota tímann vel, ef
það átti að lánast, að ná í þessa tvö þúsund dali. Svo var farið að
skima eins og áður.

En svo liðu þessir þrír dagar, að einskis varð vart. Fresturinn var
útrunninn að kvöldi hins fimta nóvember og þá breytti Farragút stefnunni
eins og hann hafði lofað og stýrði í landsuður.

Ég var staddur á þilfarinu, og var að tala við Konsæl, þegar myrkrið
færðist yfir. Tunglið óð í skýjum og varpaði flögtandi birtu yfir
öldurnar öðru hvoru. En þess á milli grúfði niðsvart náttmyrkrið yfir
úthafinu.

„Heimskulegt flan er þessi för orðin“, sagði ég, „nær hefði okkur verið
að fara rakleitt heim.“

„Og raða upp safngripunum húsbóndans“, sagði Konsæll.

„Og þar á ofan verðum við hafðir að háði og narri!“

„Það er ef til vill ekki rétt hjá mér, að segja sem svo . . . . .“,
sagði Konsæll.

„Láttu það fljúga, Konsæll“.

„Mér datt í hug, að það væri ekki hyggilegt af mönnum, sem eru eins
lærðir og húsbóndinn, að stofna sér . . . . .“.

Konsæll hætti í hálfu kafi, því upp úr miðri næturþögninni drundi
málrómur Ned Lands alt í einu.

„Hæ-hó! Sæormurinn mikli! Framundan á stjórnborða!“ æpti hann í sífellu.

Á einni svipstundu ruddust allir upp á þilfar; kyndarar og vélamenn
neðan af neðsta gólfi, hvað þá aðrir.

Það var að eins ein hugsun, ein spurning, sem fyrir öllum vakti: Hvað
gat Ned Land hafa séð í biksvörtu náttmyrkrinu?

Eins og tvö hundruð faðma frá skipinu var ljós blettur á sjónum,
líkastur því, sem birtu legði þar upp úr djúpinu. Ég sá undir eins, að
það var ekki maurildi; það var alt annar blær á þessari birtu. Skrímslið
hlaut að vera að eins fáa faðma fyrir neðan yfirborðið, en birtan, sem
ljómaði af því, var með öllu óskiljanleg. Ljósbletturinn var eins og
bungumyndaður og skærastur í miðjunni.

„Þetta er maurildi!“ kallaði einn yfirmannanna.

Ég laut fram á öldustokkinn og athugaði furðusýn þessa.

„Nei“, sagði ég, „maurildi ber ekki svona mikla birtu. Þetta er eitthvað
skylt rafmagnsljósi. En sjáið þið, það hreyfist, það færist áfram, aftur
á bak; það nálgast?“

Nú hætti okkur að lítast á blikuna. Ljósbletturinn nálgaðist freigátuna
með miklum hraða en hávaðalaust. Menn æddu um þilfarið og æptu af undrun
og ótta.

„Kyrrir!“ hrópaði Farragút. „Stýrið á stjórnborða; fulla ferð aftur á
bak!“

Við þessa skipun hljóp hver maður á sinn stað, og „Abraham Línkoln“
skreið aftur á bak í hálfhring.

„Stýrið á bakborða, áfram!“ drundi skipstjórinn, og freigátan rann af
stað frá ljósblettinum.

Það er að segja,—hún átti að fjarlægjast hann.

En þessi undraskepna kom á eftir, með tvöfalt meiri hraða.

Þetta var óskiljanlegt með öllu. Við stóðum á þilfarinu aðgerðalausir og
orðlausir af hræðslu. Dýrið gerði meira en nálgast freigátuna, það synti
hringinn í kringum hana, og fór hún þó með fullum hraða.—Svo hvarflaði
það frá, svo sem mílu vegar, kom svo aftur með fleygiferð og stefndi á
„Abraham Línkoln“, staðnæmdist eins og tuttugu skref frá skipinu
og—hvarf. Það hafði auðsjáanlega ekki farið í kaf, því birtan dvínaði
ekki smátt og smátt, heldur þvarr alt í einu, eins og þegar ljós
sloknar. Rétt á eftir kom það í ljós hinum megin við skipið, hvort sem
það hefir nú synt umhverfis það eða undir kjölinn. Við máttum búast við
árekstri þá og þegar, sem gat orðið okkur óhappadrjúgur.

Nú tók ég eftir einu, sem ég hafði ekki athugað áður: Freigátan fór á
flótta í stað þess að sækja á. Hún var ofsótt í stað þess að ofsækja. Ég
hafði orð á þessu við Farragút flotaforingja. En hann, sem annars var
stillingin sjálf, var nú auðsýnilega ruglaður og ráðþrota.

„Svo er það“, sagði hann, „en ég veit ekki hvaða óvættur þetta er, og
þori ekki að ábyrgjast skipið í þessu myrkri, það væri blátt áfram
heimskulegt af mér að gera það. En á morgun skiftum við um hlutverk“.

„Þér eruð þá viss um að þetta sé eitthvert dýr?“

„Já“, svaraði hann, „ekki er um það að villast; þetta er auðsjáanlega
risavaxið náhveli. En það er þrungið rafmagni, og ef það hefir lagtönn
eftir stærð, og löngun til að beita henni, er það áreiðanlega mesta
skaðræðisskepna, sem nokkurn tíma hefir í söltum sjó lifað. Ég verð að
fara varlega“.

Skipshöfnin var á flakki alla nóttina. Engum kom til hugar að festa
svefn. „Abraham Línkoln“ hafði ekki undan hvort sem var, og fór því með
hálfum hraða; og náhvelið hagaði sér eftir því. Það var auðséð, að það
ætlaði ekki að renna af hólmi.

Um miðnætti hvarf það samt, eða réttara sagt, slokknaði, svo við fórum
að halda að það hefði hundskast burtu. En einni stundu síðar heyrðist
heljar hvinur, eins og vatni væri þeytt út um pípu með feikna afli.

Á þilfarinu stóðum við Ned Land og Farragút.

„Ned Land“, kallaði flotaforinginn, „hafið þér oft heyrt hvali öskra?“

„Já“, anzaði Ned Land, „en ég hefi ekki heyrt hval öskra fyr, sem ég
hefi grætt á tvö þúsund dali, fyrir það eitt að sjá hann“.

„Tvö þúsund dalina skuluð þér fá“, sagði flotaforinginn, „en ég vil fá
að vita hvort það er líkt þessu, þegar hvalir þeyta sjó út um
blástursholuna?“

„Já, svipað því er þetta hljóð“, svaraði Ned, „en miklu sterkara“.

Klukkan tvö sást ljósbletturinn aftur í nokkurri fjarlægð frá skipinu,
og við heyrðum greinilega að dýrið lamdi sjóinn með sporðinum.

Á freigátunni var hafður viðbúnaður mikill. Veiðarfærum var raðað með
borðum, svo hægt væri að ná til þeirra hvenær sem á þyrfti að halda. Í
framstafn voru látnar tvær fallbyssur. Var önnur svo gerð, að með henni
mátti skjóta skutli, en hin var fyrir sprengikúlur.

Klukkan 6 um morguninn fór að elda aftur. En þegar fyrsta sólarbjarmanum
sló á loftið, hvarf birtan af hvalnum aftur í einum svip. Stundu síðar
var orðið albjart, en þá lagðist yfir þoka, svo niðdimm, að varla sá út
úr augunum.

Ég fór upp í reiðann, svo hátt sem kaðlaþrepin náðu, en sumir af
foringjunum fóru alveg upp að sigluhúnum. Svo störðum við út í þokuna,
sem valt í hægðum sínum yfir hafflötinn.

Ned Land varð aftur fyrstur til að sjá dýrið.

„Sæormurinn!“ æpti hann. „Afturundan, á bakborða!“

Góðan kipp frá skipinu grilti í dökkleitt ferlíki, sem stóð eins og alin
upp úr sjónum. Dýrið lamdi sjóinn svo afskaplega með sporðinum, að
drifhvítur froðuferill sást aftur af því langa leið.

Freigátan nálgaðist hvalinn, og gafst mér nú færi á að athuga hann
nákvæmlega. Frásagnirnar um lengd hans voru auðsjáanlega orðum auknar.
Hann var á að gizka 100 faðma langur. Skrokkurinn var rennilegur, svo
ætla mátti að hann væri afar-hraðsyndur. Hann þeytti öðru hvoru sjó og
andgufu upp um blástursholuna; stóð sú stroka oft yfir 100 fet í loft
upp. Ég var nú ekki lengur í vafa um það, að þetta væri eins konar
hvalur.

Skipverjar biðu með óþolinmæði eftir fyrirskipunum skipherrans. Farragút
virti hvalinn fyrir sér grandgæfilega og kallaði svo á vélstjórann:

„Hafið þér kynt undir kötlunum?“ spurði hann.

„Kyndið þér meira! Eins og katlarnir þola!“

„Já“, svaraði vélstjórinn.

Menn æptu af fögnuði við þessa skipun. Nú átti til skarar að skríða.
Kolsvartir reykjarmekkir ultu upp úr reykháfum skipsins, en
gufukatlarnir nötruðu svo fyrir ofurmagni gufunnar, að alt var sem á
þræði léki.

Hvalurinn fór ekki úr stað, fyr en ekki voru nema 50 faðmar milli hans
og skipsins; þá tók hann viðbragð og synti undan með sama hraða og
skipið skreið. Stóð svo þessi eltingaleikur í þrjá stundarfjórðunga að
hvorki dró sundur né saman. Var ekki útlit fyrir að neitt ynnist með
þessu móti.

Farragút réð sér ekki fyrir reiði. Hann klóraði sér ákaft fyrir ofan
eyrað, svo húfan fór aftur á hnakka.

„Ned Land!“ hrópaði hann.

Ned Land gekk til hans.

„Sýnist yður ráðlegt að skjóta út bátum?“ spurði flotaforinginn.

„Fjarri fer því“, svaraði Ned. „Hér er ekki við lamb að leika. Þessi
skepna fer að eigin geðþótta og lætur ekki leika á sig“.

„Hvað er þá til ráða?“

„Ekkert annað en auka hraðann. Ég ætla að setjast undir bugspjótið með
skutulinn minn, og nái ég til dýrsins, þá skal ég hitta“.

„Vélstjóri!“ hrópaði flotaforinginn, „leggið þyngra á öryggishanana.“

Ned Land settist undir bugspjótið. Öryggishanarnir voru þyngdir og kolum
mokað á eldana að nýju. Skrúfan fór fjörutíu og þrjá snúninga á mínútu
og „Abraham Línkoln“ fór hálfa tíundu sæmílu á klukkustundinni.

En náhvelið synti líka hálfa tíundu mílu á klukkustundinni.

Gekk svo heila klukkustund, að enginn munur varð á millibilinu. Var
þetta smán mikil fyrir hraðskreiðasta skip ameríska flotans, enda voru
skipverjar alveg hamslausir. Þeir stóðu fram í stafni og jusu bölbænum
og formælingum yfir dýrið, en flotaforinginn reitti hárið af kollinum á
sér af bræði.

Enn var kallað á vélstjórann.

„Er gufuþenslan á hámarki?“ spurði foringinn.

„Já“, svaraði vélstjórinn.

„Hefir verið þyngt á öryggishönunum?“

„Já, þenslan er hálf sjöunda loftþyngd[1]“.

„Látið hana verða 10 loftþyngdir!“

Þetta var skipun, sem Vesturheimsmanni sómdi.

„Konsæll!“ kallaði ég, „nú springur skipið“.

„Eins og húsbóndanum þóknast“, svaraði Konsæll.

Ég verð að segja eins og satt er, að á þessu augnabliki var mér sama, þó
ég ætti það á hættu.

„Abraham Línkoln“ jók skriðinn. Hann gnötraði allur frá sigluhún ofan í
kjöl og reykháfarnir virtust vera alt of þröngir, svo þykkur var
mökkurinn, sem ruddist upp úr þeim í sífellu. Þrýstimælirinn sýndi 10
loftþyngdir, en skriðstikan 10 mílna hraða.

En þetta kom fyrir ekki, því hvalurinn synti líka með 10 mílna hraða,
alveg þrautalaust.

Ég get ekki lýst tilfinningum mínum á þessari stundu. Ég var gagntekinn
af einhverju eirðarleysi. En Ned Land sat á sínum stað, með skutulinn
reiddan um öxl. Þar kom að lokum, að saman fór að draga öðru hvoru.

„Við drögum hann uppi, við drögum hann uppi!“ æpti Ned og laut fram með
reiddan skutulinn.

En í sömu svipan tók dýrið viðbragð og rann áfram, með svo miklum hraða,
að sjálfsagt mundi nema 15 mílum á klukkustund. En ekki nóg með það, það
synti líka hringinn í kring um freigátuna, og fór hún þó með fullum
hraða. Skipverjar voru hamslausir af bræði. Nú var komið hádegi og við
vorum engu nær en um morguninn. Farragút sá að svo búið mátti ekki
lengur standa og hugsaði sér að taka til annara ráða.

Fallbyssan á framstafni skipsins var hlaðin í skyndi og henni miðað á
dýrið. Skotið reið af, en kúlan fór yfir hvalinn, og var það ekki að
undra, því færið var 1000 faðmar.

„Aftur!“ kallaði flotaforinginn. „Fimm hundruð dali skal ég gefa hverjum
þeim, sem getur lamað þessa djöfuls óvætt með skoti.“ Þá gekk fram gamall
maður gráskeggjaður,—mér er sem ég sjái hann enn,—hvasseygur var hann
og æðrulaus á svip, en andlitsdrættir allir sem í stein væru markaðir.
Hann gekk að fallbyssunni, hagræddi henni og miðaði lengi. Loks drundi
skotið og fylgdi því fagnaðaróp skipverja.

Kúlan hitti hvalinn, en—undur og bísn!—hún hrökk af skrokknum á honum
eins og hagl af húsþaki og féll í sjóinn langa leið frá.

„Er þá skepna þessi klædd með kvartils-þykkri járnhúð?“ sagði gamli
maðurinn, og var heldur ófrýnn.

„Fari það í sjóðbullandi!“, varð Farragút á orði. Nú var eftirsóknin
hafin á nýjan leik.

„Ég held áfram þangað til freigátan springur í loft upp“, sagði
flotaforinginn við mig.

Við vórum að vona, að dýrið þreyttist af þessari aflraun, þegar til
lengdar léti. En því var ekki að skifta.

Svo leið hver klukkustundin eftir aðra, að það hægði ekki vitund á sér.

Þetta var voðalegt kapphlaup. Á þessum eina degi fórum við áreiðanlega
frekar 250 sæmílur. Þó vórum við engu nær en daginn áður. Svo kom nóttin
og niðamyrkur lagðist yfir úthafið.

Ég hugsaði að þessi viðureign væri nú á enda og allar fyrirætlanir okkar
að engu orðnar.

En klukkan 11 um kvöldið sást rafljósbjarminn enn á ný, í lítilli
fjarlægð. Það var því líkast, sem náhvelið lægi kyrt, og væri mók á því
eftir áreynsluna. En það var tækifæri, sem Farragút ætlaði ekki að láta
ónotað. Hann rendi nú skipinu í áttina þangað, sem hvalurinn lá. Ned
Land kom sér fyrir undir bugspjótinu; hann hafði oft fengist við það
áður, að læðast að sofandi hvölum.

Skipið skreið nú ofurhægt og svo hávaðalaust, sem unt var. Þegar ekki
vóru eftir nema 150 faðmar að hvalnum, var vélin stöðvuð. Menn stóðu
kyrrir og héldu niðri í sér andanum. Ég stóð í stafninum, við bugspjótið
og hallaðist fram á borðstokkinn. Fyrir neðan mig sá ég hvar Ned Land
sat, með skutulinn reiddan um öxl, reiðubúinn að kasta honum, hvenær
sem færi gæfist.

Alt í einu tók hann viðbragð og þeytti skutlinum. Ég heyrði glamur, eins
og skutullinn hefði lent á einhverju hörðu. Rafmagnsbirtan af dýrinu
hvarf, en tvær voðalegar vatnsgusur hvolfdust ofan á þilfar
freigátunnar, með svo miklu afli, að alt lauslegt fór um koll og
skolaðist til og frá um þilfarið, eða féll út, bæði menn og munir. Ég
fann að skipið kiptist við afar-snögt, og áður en ég náði handfestu á
nokkrum hlut, steyptist ég á höfuðið í sjóinn.

Þetta var ljóta kafförin; þó kom ekkert fát á mig, því ég er góður
sundmaður, þegar ég segi sjálfur frá. Þegar mér skaut upp aftur fór ég
að litast um eftir freigátunni. Höfðu þeir nú tekið eftir því að ég féll
útbyrðis?

Í austurátt sá ég móta fyrir ferlíki, sem fjarlægðist óðum.

„Hjálp! Hjálp!“ hrópaði ég.

En skipið færðist sífelt fjær. Ég sá það á því, að rauða ljósið á
bakborða varð æ daufara og daufara. Mér var erfitt um sundið, því fötin
drógu mig niður. Ég ætlaði að fara að sökkva, en þá fann ég að þrifið
var í herðarnar á mér og mér var haldið uppi.

„Ert það þú, Konsæll“, stundi ég upp, „Þú hefir þá fallið fyrir borð
líka“.

„Ég hljóp út á eftir húsbóndanum“.

„En hvað er þá orðið um skipið?“ spurði ég.

„Það getum við ekki hirt um frekar“, svaraði Konsæll. „Þegar ég hljóp
fyrir borð heyrði ég sagt, að skrúfan og stýrið hefði brotnað“.

Þetta var engin feginsfrétt; en hvað sem því leið, urðum við að reyna að
bjarga lífinu á einhvern hátt.

Konsæll hjálpaði mér til að komast úr fötunum; svo syntum við til
skiftis, þannig, að sá sem hvíldi sig, lá á bakinu og hélt sér í hinn.

En svona gat það ekki gengið til lengdar. Hve lengi við höfum synt veit
ég ekki, en ég man, að ég var orðinn ákaflega þreyttur. Ég gat varla
haldið vitunum upp úr og var farinn að drekka sjó ákaft.

Þá gægðist tunglið fram undan skýjunum og brá birtu yfir öldurnar. Var
eins og ég hrestist við það nokkur augnablik. Ég lyfti upp höfðinu og
svipaðist um eftir freigátunni. Var hún þá komin svo langt, að ég sá að
eins móta fyrir henni. Nú misti ég þróttinn að fullu; ég var að sökkva
og heyrði óglögt að Konsæll var að kalla á hjálp.

En þá heyrði ég svarað einhversstaðar!

„Heyrðir þú þetta?“ umlaði ég.

„Já“, svaraði Konsæll, og gerði nú sitt ýtrasta til að hrópa „hjálp“ út
yfir eyðimörku hafsins.

Aftur var svarað og ekki langt undan. Hvað gat þetta verið?

Nú gat ég ekki haldið mér uppi lengur. Ég varð að eins var við, að ég
var dreginn af stað, rakst á eitthvað, sem þétt var fyrir og að mér var
tosað upp úr sjónum,—svo misti ég meðvitundina.

Þegar ég raknaði við til meðvitundar aftur, fann ég að verið var að núa
mig í ákafa.

„Konsæll!“ kallaði ég af veikum mætti.

„Húsbóndinn hringir!“ heyrði ég að sagt var í málróm Konsæls. En maður
sá, sem laut ofan að mér var ekki Konsæll.

„Ned!“ sagði ég.

„Rétt er það“, svaraði hvalveiðakóngurinn.

„Hefir þú þá fallið fyrir borð líka?“

„Já“, svaraði Ned, „en ég var svo heppinn að hitta strax á fljótandi
eyju“.

„Eyju?“

„Já,—eða sama sem, nefnilega sæorminn. Nú skil ég hvers vegna
skutullinn minn hrökk af dýrinu. Náhvelið þitt er búið til úr
hnoðnegldum járnþynnum, hr. prófessor“.

Ég reis upp í flýti. Þetta dýr eða—hvað það átti að heita—þessi
hlutur, sem við vórum staddir á, var hálfur upp úr. Við hlið mér sat
Konsæll hálf rænulaus og illa útlítandi, ekki síður en ég. Ég fór nú að
athuga skepnu þessa. Þetta var ekki dýr, það var af og frá! Um það var
ekki lengur að villast, að það var gert úr hnoðnegldum járnþynnum, eins
og Ned Land sagði.

Þetta var ekkert náttúruafbrigði, heldur eitthvað enn furðulegra. Það
var einhver „ógerningur“, gerður af manna höndum.

„Neðansjávarskip!“ varð mér að orði. „Snildarlega gert, með afar-sterkar
vélar!—Við erum þá ekki langt frá mönnum; okkur er borgið“.

Ned Land var á öðru máli um það, og lá við að við færum að trúa því, að
hann hefði rétt fyrir sér. Við börðum á járnþynnurnar af öllu afli og
Ned Land stappaði með járnbryddu stígvélunum alt hvað af tók. Þó urðum
við einskis hljóðs varir inn í skipinu.

„Það verður skemtilegt, þegar hann fer í kaf“, sagði Ned.

Ekki þótti mér það nú svo skemtileg tilhugsun. En við áttum ekki annars
úrkosti, en dvelja þar yfir nóttina, sem við vórum komnir.

Þegar loksins fór að lýsa af degi, heyrðum við skrölt í járnslám og
hlekkjum og sáum hlera opnast í þilfarinu. Þar kom maður upp og
skygndist um. Þegar hann sá okkur rak hann upp hljóð, hvarf niður aftur
og skelti hleranum á eftir sér. Rétt á eftir komu átta karlmenn upp á
þilfarið. Þeir tóku okkur, án þess að mæla orð frá vörum og fóru með
okkur niður í skipið.

Hlemmurinn féll aftur yfir höfðum okkar og við vórum staddir í
niðamyrkri. Við fórum ofan járnstiga og inn um dyr, sem lokað var á
eftir okkur. Þar vórum við látnir einir.

Þarna var svo mikið myrkur, að ég hefi aldrei komið í annað eins. Ekkert
náttmyrkur getur jafnast á við það.

Ned Land lét eins og óður væri. Hann sparkaði öllu um koll, sem lauslegt
var inni, og datt sjálfur um sumt af því.

„Það er dálagleg gestrisni að tarna!“ þrumaði hann. „Og þar að auki eru
þetta sjálfsagt mannætur, þegar til kemur!“

„Við erum ekki komnir á steikarateininn ennþá“, sagði Konsæll.

„Nei, en í ofninn“, svaraði Ned Land.

Það var ekki þar fyrir, það gat vel verið satt sem hann sagði, því ég
fann að þilin vóru úr járni alt í kring.

Alt í einu varð svo bjart inni, að ég varð að láta aftur augun. Kveikt
hafði verið á ljósmiklum rafmagslampa, sem festur var í loftið.

Við fórum nú að litast um. Herbergi þetta var 4 álnir á hvern veg og
járn í öllum veggium og loftinu. Gólfið sá ég ekki, vegna ábreiðu, sem á
því lá. Á miðju gólfi stóð viðhafnarlaust tréborð og 4 stólar.

Okkur gafst ekki mikill tími til umsvifa því rétt í þessu opnaðist
hurðin og inn gengu tveir menn. Var annar þeirra lítill vexti, en
knálegur. Hann gekk á undan.

Hinn, sem á eftir fór, var miklu hærri, og varð okkur þegar starsýnt á
hann. Hann var fagurlega vaxinn, fríður sýnum og hinn höfðinglegasti.
Hann hafði alskegg, stutt; augun voru dökk og starandi,—nærri
kaldranaleg—og ennið hátt. Það var fljótséð að ekki mundi auðvelt að
hafa áhrif á tilfinningar þessa manns. En gáfaður maður hlaut hann að
vera. Það var auðséð á honum.

Hann var auðsjáanlega yfirmaður skipsins, því þegar þeir vóru komnir inn
úr dyrunum, vék hinn sér til hliðar. Hann staðnæmdist frammi fyrir okkur
og starði á okkur langa stund. Ekki hraut honum orð af vörum fyr en
loks, að hann ætlaði út aftur; þá talaði hann við förunaut sinn á máli,
sem ég skildi ekki.

Hvað átti ég að taka til bragðs? Ég vonaði að hann skildi frönsku og
ávarpaði hann á því máli,—talaði svo skýrt og skilmerkilega, sem mér
var unt. Ég sagði honum nöfn okkar og hvað manna við værum og hvernig á
því stóð, að við vórum þar komnir.

Ókunni maðurinn hlustaði á mig með stillingu og kurteisi. En ekki sást
nokkur vottur þess, að hann skildi mig og ekki svaraði hann.

Ned Land varð auðvitað fokvondur. Hann endurtók alla frásögu mína á
ensku, og viðhafði all-ófögur orð með köflum. Hann endaði mál sitt á því
að heimta mat; sagði að við værum komnir í dauðann af hungri og yrðum að
fá mat.

En það leit ekki út fyrir, að ókunni maðurinn skildi Ned Land heldur. Ég
var einmitt farinn að hugsa um að reyna latínu, en þá segir Konsæll.

„Ef húsbóndanum þóknast, gæti ég reynt þýzku“. Það hafði mér ekki dottið
í hug áður. Konsæll var flæmskur og talaði auðvitað þýzku. Ég gat að
eins lesið hana og—sannast að segja—með herkjum. Ég var því fljótur
til að samþykkja það.

Í þriðja sinn var honum nú sagt hverir við værum og hvers vegna við
værum þangað komnir. En í þetta sinn var það Konsæll sem sagði frá, með
allri þeirri kurteisi og formkreddum, sem honum var lagið. En árangurinn
varð alveg sá sami,—alls enginn. Ókunni maðurinn snéri sér nú að
förunaut sínum og mælti við hann nokkur óskiljanleg orð. Svo fóru þeir
út úr herberginu báðir.

Skömmu seinna opnaðist hurðin á ný og kom inn þjónn með þur föt. Þótti
okkur Konsæl gott að fá fötin, en Ned Land sefaðist ekkert fyr en
þjónninn loks kom með mat; þá var eins og hýrnaði yfir Kanadamanninum.

Að lokinni máltíð lögðum við okkur fyrir og sváfum vært og lengi. Þegar
við vöknuðum og vórum að nudda stírurnar úr augunum, vissum við ekki fyr
af, en skipstjórinn snaraðist inn í herbergið. Hann stóð kyr stundarkorn
og virti okkur fyrir sér. Svo hóf hann máls og talaði á hreinustu
frönsku:

„Herrar góðir! Mér er jafnlétt um að tala frönsku eins og þýzku og
ensku. Ég skildi því mæta vel alt það sem þið sögðuð. En ég vildi fyrst
vita deili á ykkur og íhuga svo málið í næði. Ég hefi verið í miklum
vafa um, hvað gera skal við ykkur. Þið eruð komnir hingað á skip mitt
fyrir sakir óhappaatvika. Þið hafið truflað lífsrás mína og rósemi . . “

„Ósjálfrátt“. greip ég fram í fyrir honum.

„Ósjálfrátt!“ át hann eftir. „Var það ósjálfrátt að „Abraham Línkoln“
var gerður út til að ofsækja mig? Var það ósjálfrátt að þér fóruð með
skipinu og tókuð þátt í ofsóknunum? Var það ósjálfrátt að þið skutuð á
skip mitt og Ned Land kastaði skutli á það?“

„Við vissum ekki annað en skip yðar væri sjóskrímsl, sem nauðsyn bæri
til að eyðileggja“, svaraði ég.

„En hefðuð þið nú vitað að þetta var niðansjáfarskip; hefðuð þið ekki
elt það og skotið á það, alveg eins og sjóskrímsl?“

Mér varð svarafátt. Ég fann með sjálfum mér, að Farragút flotaforingi
mundi ekki hafa gert neinn mun á því.

„Eins og þið getið sjálfir séð og skilið“. sagði ókunni maðurinn, „ber
mér að skoða ykkur sem óvini mína. Vildi ég verða laus við ykkur, þyrfti
ég ekki annað en seta ykkur upp á þilfarið og fara svo í kaf. Ég hefi
fylsta rétt til að gera það“.

Hann talaði ofur-rólega og reiðilaust, en þó stökk honum ekki bros. Var
auðséð að hann meinti það, sem hann sagði.

„En hvað sem því líður“, bætti hann við, „þá hefi ég ákveðið að hafa
ykkur hérna á skipinu framvegis. Þið getið verið eins og frjálsir menn
og hreyft ykkur svo mikið sem rúm leyfir“.

„Er það meiningin að við eigum að vera hér á skipinu alla æfi?“ spurði
ég.

„Já“, svaraði ókunni maðurinn, „þið megið hætta að hugsa um þurlendið,
því þangað komið þið aldrei framar, enda missið þið einskis í við það“.

„Ég strýk héðan undir eins og færi gefst“, sagði Ned Land.

„Yður er heimilt að reyna það“, svaraði ókunni maðurinn þurlega.

Það var sýnilega engrar tilslökunar að vænta af þessum manni. Við urðum
að sætta okkur við það, sem hann vildi vera láta.

„Er mér leyfilegt að spyrja um nafn yðar?“ sagði ég.

„Gagnvart yður er ég ekki annað en Númi skipstjóri. En gagnvart mér
eruð þér og félagar yðar farþegar með skipi mínu, Sæfaranum“.

Númi skipstjóri opnaði dyrnar og kallaði á þjón. „Það er búið að bera
mat á borð í herbergi ykkar„, sagði hann við Ned Land og Konsæl. “Viljið
þið fara með manni þessum“.

Svo snéri hann sér að mér.

„Nú, hr. Aronnax, má ég fylgja yður til borðs? Morgunverðurinn er
tilbúinn“.

Ég snæddi morgunverð með skipstjóranum og var hjá honum það sem eftir
var dagsins. Fór hann með mig fram og aftur um skipið og sýndi mér alt
sem markvert var, sem var æði margt. Var hann hinn þægilegasti viðmóts
og leysti úr öllum spurningum með alúð og nákvæmni.

Við fórum fyrst eftir löngum gangi, sem var uppljómaður af
rafmagnsljósi. Þaðan fórum við inn í borðstofuna. Þar var rúmgott inni
og snyrtilega um gengið. Húsgögn vóru öll úr eik og greipt fílabeini.
Skápar vóru skreyttir dýrum krystöllum og stóðu á þeim og svo borðinu
skrautmunir úr dýrum málmum og hreinu postulíni.

Þaðan fórum við að skoða bókasafn skipsins. Bókaskáparnir þöktu veggina
frá gólfi og upp í loft. Borð mikið stóð á miðju gólfi en legubekkir á
tvær hendur, fóðraðir dýrindis skinni. Öll vóru húsgögn þessi úr svörtum
palísanderviði og koparrend víða. Í safni þessu sagði Númi að væru tólf
þúsund bindi, og væri mér heimilt að nota það eftir vilja og þörfum.
Þessu boði varð ég mjög feginn, upp á framtíðina.

Þar var samankomið úrval úr bókmentum allra þjóða, og urmull af
vísindabókum, einkum ritum um náttúrufræði. Meira að segja fann ég þar
bókina mína: „Um leyndardóma undirdjúpanna“.

Loks komum við inn í aðalsalinn. Það var stórt herbergi og
prýðilegt,—fimtán álnir á lengd og 9 álnir á breidd. Á þiljunum héngu
málverk eftir frægustu snillinga í Evrópu. Marmaralíkneski, gerð í
fornum stíl, stóðu þar í hornunum, en lítil borð stóðu hér og hvar á
gólfinu. Borðfletirnir vóru úr skygndu gleri, en undir glerinu gat að
líta fjölda hinna fáséðustu dýrindismuna úr ríki hafsins. Þar vóru meðal
annars marmennilssmíði svo fögur, að ég hefi hvergi séð önnur eins, og
perlur svo stórar og hreinar, að mér var blátt áfram ómögulegt að meta
þær til verðs. Forte-píanó stóð þar í einu horninu; það var opið, og
leit út fyrir að vera oft notað.

Úr aðalsalnum héldum við áfram fram eftir skipinu, og varð fyrir okkur
gangur með tveimur hurðum á þilinu annars vegar. Vóru þar tvö herbergi
samhliða og var annað herbergi skipstjórans, en hitt sagðist hann ætla
mér til íbúðar, meðan ég dveldi á skipinu. Ekki var það miður búið að
þægindum öllum og viðhöfn en önnur herbergi þar á skipinu.

Fremst í skipinu var klefi með innibyrgðu, samanþjöppuðu andrúmslofti,
og annar samskonar sagði Númi að væri við afturstafn skipsins.

Frá klefum þessum var stöðugt nýju lofti veitt um alt skipið eftir
þörfum. Á hverjum morgni var farið upp að yfirborðinu og nýjar
loftbyrgðir teknar í klefana.

Klefi skipstjórans var einfaldur og skrautlaus—ólíkur mjög öðrum
herbergjum skipsins, sem öll vóru búin skarti og dýrindis húsbúnaði.
Þegar við komum þangað inn, lýsti Númi fyrir mér byggingu skipsins og
gerð allri. Það var réttar 100 álnir á lengd og í lögun eins og vindill.
Það var 12 álnir að þvermáli um miðju. Byrðingurinn var tvöfaldur, en
tengdur saman alt umhverfis, með þverbitum úr járni. Þoldi skipið því
afarmikinn þrýsting. Hreifivélar skipsins vóru knúðar með rafmagni og
svo sterkar, að Sæfarinn gat hæglega farið 15 mílur á vöku. Stýrið var
eins og á öðrum skipum, en auk þess vóru tveir láréttir spaðar eða
vængir utan á hliðunum, miðskipa. Þeim mátti halla fram og aftur og
beina á þann hátt stefnu skipsins upp á við og niður á við, þegar gangur
var kominn á það. Auk þessa vóru klefar á skipinu eða hólf, sem fylt
vóru sjó, ef skipið átti að sökkva, en tæmd, þegar það átti að leita
upp. Á sama hátt mátti einnig ráða djúpstöðu þess, þó það væri á ferð. Á
framenda skipsins var dálítill turn og í honum stýrishjólið. Gluggar
vóru á turninum öllum megin og gat stýrimaður séð þaðan til allra hliða.
Á afturenda þess var annar turn. Í honum var afar-skært rafljós, sem
notað var á nóttum og í kafförum.

Í skipstjóraklefanum og aðalsalnum vóru ýms skipstjórnaráhöld. Þar vóru
hin vanalegu skipstjórnaráhöld, svo sem sigurverk, sem gekk fyrir
rafmagni, loftvog, áttaviti og sólhæðarmælir. En auk þessa vóru þar
margs konar áhöld önnur, sem Númi hafði sjálfur fundið upp, til að mæla
með hraða, stefnu og djúpstöðu skipsins.

Númi skipstjóri skýrði fyrir mér, með mikilli nákvæmni, hvernig áhöld
þessi væru gerð og notuð. Hann sagði mér, hvernig hann færi að því, að
ná rafmagni úr ýmsum efnum í sjónum, og hvernig hann hefði reiknað þetta
alt út fyrirfram, áður en hann byrjaði á skipssmíðinni. Var þetta alt
svo flókið og margvíslegt, að ég verð að sleppa því hér.

Ég var alveg forviða á þessu öllu saman.

„Þér hafið þá sjálfur staðið fyrir smíðinni, og gert allar teikningar og
áætlanir“, sagði ég.

„Já“, svaraði skipstjórinn, „ég hefi stundað nám við háskólana í Berlín,
París og New-York og numið þar svo mikið, sem útheimtist til þessa“.

„En hvernig gátuð þér smíðað skipið svo, að ekki yrði hljóðbært um allan
heim?“

„Það skal ég segja yður, Aronnax minn. Ég hefi fengið sinn hlutann úr
hverri áttinni. Kjölurinn er smíðaður hjá Krausot í Frakklandi,
skrúfumöndullinn hjá Pen & Co. í Lundúnum, súðaþynnurnar hjá Lírd í
Liverpool, skrúfan hjá Scott í Glasgow, þéttiloftsklefarnir hjá Sail &
Co. í París, vélarnar hjá Krúpp í Essen, stafnfleygurinn í Motala í
Svíþjóð, verkfærin hjá Hart í New-York o. s. frv. Verksmiðjurnar fengu
þessar pantanir undir ýmsum nöfnum, og áttu að senda hlutina á ýmsar
hafnir. En svo lét ég skip, sem ég átti sjálfur, smala öllu saman“.

„En þá var þó eftir að laga þetta til og setja það saman“, sagði ég.

„Já, ég setti upp verkstæði á óþektri eiðiey úti í miðju Kyrrahafi og
þar lauk ég smíðinni á Sæfaranum, með tilstyrk manna þeirra, sem nú eru
með mér hér. Þegar við vórum búnir að því, brendum við öllu, sem eldur
gat eytt, en köstuðum hinu í sjóinn, svo engin vegsummerki sáust eftir“.

„Það hefir kostað nokkuð, skipið yðar, get ég ímyndað mér“.

„Já“, svaraði Númi, „með öllum áhöldum kostar það mig eina milljón, sex
hundruð og áttatíu þúsund krónur. En með öllum söfnum og dýrgripum, eins
og það er nú, er það ekki of hátt virt á fimm miljónir króna“.

„Þér hljótið að vera afar auðugur maður?“

„Já, hr. prófessor, það er ég. Mér væri hægðarleikur að borga allar
ríkisskuldir Frakklands, tólf miljarða“.

Því næst fylgdi Númi mér aftur á skipið, til þess að sýna mér vélrýmið.
Við fórum fram hjá eins konar strompi, og var á honum hurð. Sá ég að
járnstigi lá upp eftir honum og spurði skipstjórann hvað gert væri við
hann.

„Við förum upp í bátinn eftir þessum stiga“, svaraði hann.

„Svo, þið hafið þá bát“.

„Já, lokaðan bát, af sömu gerð og Sæfarann, en miklu minni. Hann liggur
í dæld á þilfarinu og er festur með skrúfum. Á þilfarinu er hleri og
annar í botninum á bátnum. Þeir standast á. Með því að opna hlerana get
ég farið upp í bátinn. Hleranum á þilfarinu er lokar á eftir mér, en
sjálfur loka ég hlerunum í bátnum. Svo losa ég um skrúfurnar og þá þýtur
báturinn upp að yfirborðinu í einum svip. Þegar ég finn að báturinn
flýtur ofansjávar, opna ég hlera á þilfari hans, síðan reisi ég sigluna,
set upp segl og sezt við stýrið“.

„En hvernig komist þér niður til skipsins aftur?“

„Það get ég ekki. Sæfarinn verður að koma upp til mín. Báturinn er
tengdur við skipið með löngum látúnsvír, sem rafmagnsstraumur leikur um,
og fylgir það bátnum eftir neðansjáfar. Þarf ég því ekki annað en þrýsta
á tippi, ef ég vil gefa því vísbendingu“.

Alt þetta var svo einfalt og þó svo haganlega fyrirkomið, að það vakti
aðdáun mína.

Þegar við komum lengra fram í ganginn, sá ég inn í herbergi Ned Lands og
Konsæls. Sátu þeir að snæðingi og vóru hraustir og hressir að sjá. Ég sá
matsuðuklefann, og hvernig maturinn var soðinn við rafmagnshita. Við
fórum framhjá klefum skipverjanna, en ekki sá ég inn í þá, því hurðirnar
vóru aftur. Seinast skoðaði ég vélrýmið. Þar sá ég þessar undravélar,
sem gengu fyrir rafmagni og gátu snúið skrúfuásnum tuttugu snúninga á
sekúndunni.

„Nú ætla ég að gefa yður næði til rannsókna yðar og vísindaiðkana“,
sagði skipstjórinn, þegar við komum inn í aðalsalinn aftur. „Við erum
núna staddir í nánd við Japan, eins og þér sjáið á kortinu þessu. Braut
skipsins er mörkuð á það á hverjum degi, svo þér getið séð hvað ferðinni
líður. Bókasafnið og salinn er eður heimilt að nota eftir vild. Með
yðar leyfi ætla ég að hverfa frá um sinn“.

Númi fór nú út, að svo mæltu, en ég sat einn eftir.

Hver var hann, þessi undralegi maður? Hann var framúrskarandi að gáfum
og fróðleik, en fyrirleit þurlendið og mennina af lífi og sál. Hver var
hann? Og hvert ætlaði hann að fara með mig?

Þessu var ég lengi að velta fyrir mér, eftir að skipstjórinn fór. Ég sat
hugsi langa lengi, þar til loks ég stóð upp og gekk inn í herbergi mitt,
til að taka á mig náðir.

Árdegis daginn eftir kom Konsæll og Ned Land inn í salinn til mín. Þeim
varð fyrst fyrir að spyrja, hvernig á þessu stæði og hvar við værum
staddir.

„Tuttugu og fimm föðmum fyrir neðan yfirborð sjáfar“, svaraði ég.

„Þetta er stór-merkilegt“, sagði Konsæll.

Ég sýndi Konsæl öll þau undur af fágætum náttúrugripum, sem vóru í
salnum. Hann var vanur að fylga mér á söfnunum í París og bar gott
skynbragð á þess konar hluti.

Ned Land spurði mig spjörunum úr, um Sæfarann og Núma skipstjóra. Hann
var á fjáður að vita hve skipshöfnin væri fjölmenn, því hann hafði þegar
hugsað sér að myrða alla skipverja, eða byrgja þá inni, en taka skipið
á sitt vald.

Ég reyndi að telja um fyrir honum og fá hann ofan af þessu. En alt í
einu sloknaði ljósið í salnum og við stóðum eftir í kolsvarta-myrkri.

Við stóðum hreyfingarlausir og þegjandi og biðum þess, sem verða vildi.
Svo heyrðist glamur, líkt því sem járnþynna væri dregin eftir
skipshliðinni, og í sama vetfangi lagði skæra birtu inn í salinn um tvo
glugga. Í gluggum þessum vóru afarþykkar glerrúður og lágu yfir þær
sterkar koparstengur til styrktar. Sáum við út um gluggana sterka
rafljósbirtu, sem lýsti upp sjóinn langa leið frá skipinu, í allar
áttir. Það var fögur sjón og stórkostleg. Ljósbrotið var svo
einkennilegt í vatninu að því verður ekki með orðum lýst. Nálægt skipinu
var sjórinn sem fljótandi eldhaf, en smádofnaði er lengra dró frá og
eyddist loks í sæmyrkrinu yfir og undir og alt um kring.

Við horfðum hugfangnir á þessa dásamlegu sjón. Brátt kom í ljós urmull
af fiskum og allskonar sædýrum. Fylgdu þeir skipinu eftir og hringsóluðu
kringum það, eins og fuglager í lofti. Sumir þessara fiska vóru
undursamlega fagrir, fór þar saman blikandi litskrúð, fagurt sköpulag og
aðdáanlega mjúkar og skjótar hreyfingar.

Alt í einu hvarf þessi töfrasjón. Hlerunum var rent fyrir gluggana og
ljósi brugðið upp á rafmagnslömpunum í salnum. En lengi á eftir sátum
við eins og í leiðslu og rifjuðum upp í huganum þennan merkilega
fyrirburð. Hann var svo nýstárlegur og nærri yfirnáttúr legur að
hugmyndalíf okkar var snortið um langan tíma.


[1] Loftþyngd er sá þrýstingur kallaður, sem loftið gerir á
yfirborð jarðarinnar; en hann samsvarar hérumbil 15 punda þunga á
hverjum ferþumlungi yfirborðs. Þýð.



III.


Ég fór að una æfinni betur á Sæfaranum þegar fram í sókti. Ég hafði
fyrir reglu að fara upp á þilfar á hverjum morgni, meðan verið var að
skifta um loft í skipinu. Þar hitti ég vanalega stýrimanninn, sem fékst
þar við mælingar og athuganir. Ég reyndi oftsinnis að hafa tal af honum,
en það kom fyrir ekki. Hann skildi ekki eða lézt ekki skilja eitt orð af
því sem ég sagði. Hann mælti nokkur orð á máli, sem ég skildi ekki, í
hvert sinn sem hann ætlaði ofan í skipið aftur.

Ég skildi það sem skipun um að fara niður aftur og hagaði mér samkvæmt
því.

Á daginn sat ég lengstum við bóklestur í salnum eða bókasafnsklefanum.

Ég varð lítið var við Núma skipstjóra. Ég hefi ekki í fyrstu hugmynd um,
hve fálátur hann var og einförull, og var því farinn að halda um tíma
að hann væri farinn af skipinu.

Stöku sinnum hitti ég hann uppi á þilfarinu á morgnana. En oftast var
hann þá svo hugsi og fámálugur, að engu tauti var við hann komandi. Þó
bar við, að hann var glaðari í bragði. Það var helzt, þegar hann hafði
sérstakan áhuga á einhverju, sem hann var að gera, að hann kom og tók
mig tali. En þá var hann líka öllum mönnum alúðlegri og liprari. Listir
og vísindi vildi hann helzt af öllu tala um.

Hann elskaði hafið. Ég varð þess var einn dag. Við stóðum saman á þiljum
uppi og nutum veðurblíðunnar. Loftið var hlýtt og himininn heiður. Öldur
úthafsins liðu eftir sæfletinum, eins og spegilgljáandi fjallabungur.
Númi benti út yfir öldurnar og gat ekki varist þess, að dázt að hinni
stórfenglegu og óháðu tign úthafsins. Hann lauk máli sínu með þessum
orðum:

„Frá öldufalli yfirborðsins og niður í myrkustu undirdjúp er hafið á
eilífri hreyfingu, þrungið lífi og lifandi verum. Það vekur undrun og
ótta mannanna. Þeir hræðast hyldýpið, en ég hræðist það ekki. Þegar ég
er á Sæfaranum er mér sama hvar ég hvíli í faðmi hafsins“.

Ned Land og Konsæll komu oft til mín inn í aðalsalinn og hafði ég gaman
af heimsóknum þeirra, því þeir vóru sífelt að ybbast og kýta—oftast í
góðu þó. Ned Land hafði alt á hornum sér. Hann kunni ekki við að vera
innibyrgður, kvartaði undan mataræðinu, hvað það væri tilbreytingarlaust
og var sárreiður við Núma skipstjóra, sem lét eins og hann heyrði ekki,
þegar sem hæst gekk hranaskapur og umkvartanir Ned Lands.

Konsæll var þvert á móti, ánægður með alt. Hann hafði lag á því að haga
sér eftir kringumstæðunum, og mín vegna var hann í sjöunda himni yfir
því, hvað mér gæfist gott færi á að rannsaka hafið og sædýralífið.
Gluggarnir á skipshliðinni vóru opnir tvo tíma á dag að jafnaði. Þá tíma
notuðum við Konsæll kostgæfilega, til að athuga sjóinn. Þegar ég kom
auga á einhvern fisk, sem við höfðum ekki séð áður, flýtti Konsæll sér
að ákveða hvaða flokki eða tegund hann ætti að teljast með. Konsæll
hafði vel vit á því og var heldur en ekki upp með sér af þeirri fræði.
Hann sagði oft við Ned Land, að hann væri ekki annað en óseðjandi magi,
sem skifti fiskunum í tvo flokka, eftir því hvort þeir væru ætir eða
óætir.

En Ned Land þekti fiskana á annan hátt: af eigin reynslu og eftirtekt og
hann fór ófögrum orðum um „safnhúsavizku“ Konsæls, sem hann svo
kallaði.

Við héldum stöðugt í suðurátt, fórum yfir miðjarðarlínuna og komum loks
á siglingaleiðir verzlunarskipanna.

Dag einn sat ég í aðalsalnum og var að lesa í bók. Ned Land og Konsæll
sátu við gluggana og horfðu út í sjóinn. Alt í einu spratt Konsæll upp
og gekk þangað sem ég var.

„Vill ekki húsbóndinn koma út að glugganum sem snöggvast“, sagði hann og
virtist vera mikið niðri fyrir.

Ég brá við og leit út um gluggann. Sá ég þá eitthvert svart ferlíki
liggja grafkyrt í sjónum skamt frá skipinu. Ég neytti augnanna því
betur, sem nær dró.

„Skipsflak!“ kallaði ég upp yfir mig.

„Já“, sagði Ned Land, „það er sokkið og möstrin eru brotin“. Það var sem
hann sagði. Slitrin úr reiðanum héngu á köðlum út af borðunum. Skipið
hallaðist á bakborða og var fult af sjó. Það hlaut að vera nýsokkið, því
mastrastúfarnir, sem stóðu upp úr þilfarinu, vóru hreinir. Í dyrum eins
þilfarsklefans sáum við liggja lík ungrar konu og hafði hún kornbarn í
fanginu. Lengra hafði hún ekki komist þegar slysið vildi til. Á
þilfarinu láu 4 hásetar dauðir og flæktir í reiðaköðlunum. Var hræðileg
sjón að sjá, hvernig þeir vóru útlits. Þeir höfðu barist við að losa
sig úr köðlunum fram í andarslitrin.

Við stóðum eins og steini lostnir og horfðum á þessa hroðasjón, meðan
Sæfarinn rendi framhjá. Og áður en við mistum sjónar á flakinu, sáum við
hákarlana steðja að úr öllum áttum, með glóandi glirnum og gapandi
kjöftum.

Þetta var í fyrsta sinn, sem mér varð óhægt innanbrjósts, síðan ég kom á
Sæfarann.

Ég fór að leggja þungan hug á Núma skipstjóra og gat þó varla gert
sjálfum mér grein fyrir, af hverju það stafaði. Mér hafði hingað til
staðið á sama um fálæti hans og fáskifti, ég hafði hugsað mest um
rannsóknir mínar og bóklestur. En nú fanst mér alt í einu, sem eitthvað
væri óhreint við þetta háttalag skipstjórans og skipverja, eitthvað
undarlegt og tortryggilegt.

Það leið heldur ekki á löngu, að þessi skoðun mín fékk nýja átyllu.

Eitt sinn snemma dags kom ég upp á þilfarið. Stóð stýrimaðurinn þar og
benti á vissan stað í sjónhringnum, en Númi skipstjóri starði þangað
gegnum sjónauka sinn. Svo lét hann sjónaukann síga og fór að ganga um
gólf á þilfarinu, án þess að skifta sér af mér. Stýrimaður var allur á
hjólum, eins og honum væri mjög mikið niðri fyrir. Hann ávarpaði
skipstjórann öðru hvoru á máli, sem ég skildi ekki og Númi svaraði á
sama máli. Rétt á eftir tóku þeir sjónaukana aftur og beindu þeim á
þenna sama stað. Ég neytti augnanna af fremsta megni, en sá ekkert
athugavert. Hljóp ég því ofan í salinn og sótti þangað sjónauka. Þegar
ég kom upp aftur setti ég sjónaukann fyrir augun, en í sama vetfangi var
hann hrifsaður af mér.

Númi skipstjóri stóð frammi fyrir mér. Hann var rólegur á svipinn, eins
og hann var vanur, en hann var meira en rólegur, andlit hans var kalt og
stirðnað að sjá, eins og lífvana steingerfingur. Hann kreisti aftur
munninn og beit á jaxlana, en augun vóru sem í eldsglóð sæi. Ég fann þó
fljótt að hann ætlaði ekki að láta reiði sína bitna á mér. Hann gat ekki
haft augun af deplinum, sem hann horfði á áður og bægði mér frá að
athuga.

Loks var eins og hann áttaði sig og fengi vald yfir sjálfum sér. Hann
sagði nokkur orð við stýrimanninn, sem hvarf þegar ofan í skipið, og
snéri sér svo að mér.

„Ég verð að byrgja yður inni“, sagði hann.

„Þér hafið auðvitað vald til þess“, sagði ég. „En má ég spyrja yður
einnar spurningar?“

„Nei“.

Númi fór aftur að horfa út yfir hafið. Ég fann að vélin komst á
hreifingu og skrúfan tók að knýja skipið áfram með vaxandi hraða.

Ég fór niður til þeirra Ned Lands og Konsæls. Þar vóru fyrir fjórir af
hásetum skipsins og fóru þeir með okkur inn í sama herbergið, sem við
vórum í fyrsta morguninn, sem við vórum á skipinu. Þeir spurðu mig
spjörunum úr, en ég hafði ekki annað að segja en það, sem fyrir mig bar
uppi á þilfarinu. Ned Land var í versta skapi.

Að vörmu spori kom þjónn inn og bar mat á borð fyrir okkur. Sefaðist þá
vonzkan í Ned Land, um stund. Konsæll hvatti mig til að borða mig vel
saddan, „því það er ekki víst að við fáum mat aftur í bráðina“, sagði
hann, „það er eins víst að þeir gleymi okkur alveg“.

Ned Land tók þriflega til matar síns, eins og hans var vandi, og ég lét
ekki mitt eftir liggja.

Að lokinni máltíð lagðist Ned Land endilangur á gólfið og steinsofnaði.
Rétt á eftir lagðist Konsæll fyrir líka og sofnaði. Þótti mér það slæmt,
því mér fanst full þörf á að vaka og hafa gát á öllu.

En nú brá undarlega við. Ég varð altekinn af máttleysi og þreytu og varð
að leggjast á gólfábreiðuna líka. Hugsunin sljóvgaðist smátt og smátt,
og einhver undarleg þyngsli sigu yfir höfuðið á mér, svo ég gat naumast
haldið augunum opnum. Ég man það síðast, að ég heyrði að hlerunum var
lokað og skipið hætti að velta; en það var merki þess, að það var komið
í kaf. Svo misti ég meðvitundina alveg og féll í fastan, draumlausan
svefn.

Morguninn eftir vaknaði ég og var þá inni í klefanum mínum. Mér var það
nú fullljóst, að Númi skipstjóri hafði blandað svefnlyfi í morgunmatinn
okkar daginn áður. Ég reis á fætur og fór inn í salinn, því hann stóð
opinn. Bjóst ég við að hitta skipstjórann þar, og fá hjá honum skýringu
á máli þessu.

Rétt á eftir kom hann út úr klefa sínum og gekk inn í salinn. Hann var
þögull eins og vant var og fór að ganga um gólf, án þess að veita mér
nokkra athygli.

En alt í einu staðnæmdist hann frammi fyrir mér.

„Eruð þér læknir?“ spurði hann.

„Já“, sagði ég, „ég stundaði lækningar í mörg ár, áður en ég fékk
embætti við jurtasafnið í París“.

„Einn af hásetum mínum er veikur. Viljið þér skoða hann?“

„Já“.

„Komið þá með mér“.

Mér flaug þegar í hug, að veiki þessi mundi standa í sambandi við það,
sem gerst hafði daginn áður, og var meira í mun að fá vissu fyrir því.

Númi fór með mig aftur í skipið og lauk upp einum hásetaklefanum. Komum
við þar inn í rúmgott herbergi, og var það uppljómað af rafljósi. Maður
lá í fleti út við þilið gengt dyrunum. Sá ég þegar, að hann var sár en
ekki sjúkur. Ég laut niður að honum og losaði um blóðugan
léreftsrenning, sem bundinn var um höfuð honum. Hann kveinkaði sér ekki
hið minsta, en starði á mig með stirðu og sljóu augnaráði.

Sárið var hroðalegt. Hauskúpan var brotin og heilinn skaddaður mikið.
Bólga var farin að myndast í sárunu og hafði þegar gert manninn alveg
tilfinningarlausan.

„Hvernig hefir maðurinn hlotið þetta sár?“ spurði ég.

„Skipið rakst á“, sagði Númi. „Við það brotnaði járnteinn í vélrýminu og
féll í höfuð honum“.

Ég horfði steinþegjandi á særða manninn. Hann var ungur að aldri, fríður
sýnum og svipmikill og bar sömu þjóðerniseinkenni og aðrir þar á
skipinu.

„Hann skilur ekki frönsku“, sagði Númi, „svo yður er óhætt að tala“.

„Hann verður dauður að tveim stundum liðnum“, sagði ég.

Númi skipstjóri brá hendinni fyrir augun og mér virtist ég sjá tár
hrynja.

„Verður honum með engu móti hjálpað?“ spurði hann.

„Nei“.

„Jæja, þá þarf ég ekki yðar aðstoðar með“.

Ég fór út úr herberginu, en Númi var eftir hjá manninum dauðvona,
niðurlútur og harmþrunginn.

Ég hvarf inn í herbergið mitt aftur, þungt hugsandi. Ég gat ekki um
annað hugsað allan daginn en banasængina aftur í skipinu og þennan
óskiljanlega árekstur, sem skipið hafði orðið fyrir, meðan við lágum í
dvala, undir áhrifum svefnlyfsins.



IV.


Við fórum fyrir norðan Ástralíu og vórum komnir inn í Indlandshaf í
janúarmánuði 1868. Ég veitti því eftirtekt, að Númi hagaði ferðinni
öðruvísi þegar þangað kom. Í Kyrrahafinu fór Sæfarinn með fullum hraða
eftir ákveðinni stefnu. En þegar dró nær ströndum Vestur-Indlands, hægði
hann skriðinn og stýrði þá sitt á hvað, ýmist í norður eða suður. Liðu
svo nokkrir dagar að við hringsóluðum um sama svæði, en fórum svo að
þokast suður á við.

Það bar við einn dag, að ég sat í aðalsalnum, út við gluggann, og var að
horfa á urmul af fiskum, sem safnast hafði utan um skipið. Þá kom Númi
skipstjóri inn og gekk rakleitt til mín, út að glugganum.

„Við erum bráðum komnir til Ceylon“, sagði hann formálalaust.
„Perlutekjan er að vísu lítil á þessum tíma árs. Þó getur verið, að
nokkrir menn fáist við það núna. Langar yður ekki til að sjá þá kafa,
prófessor?“

Ég var fljótur að játa því, en mig furðaði á því, að Númi skyldi alt í
einu fá löngun til að nálgast þurlendið og mennina.

„Það er langt til Ceylon enn“, sagði ég, „og fari Sæfarinn ekki hraðara,
en undanfarna daga, þá . . . .“

Númi tók fram í fyrir mér:

„Við verðum komnir þangað á morgun“, sagði hann.

Hann horfði stöðugt út í sjóinn, og mér varð líka litið þangað, en
hnykti við heldur en ekki.

Ég kom auga á mann í sjónum, ekki liðið lík, sem barst með straumnum,
heldur bráðlifandi mann, sem klauf sjóinn með sterklegum sundtökum, fór
upp að yfirborðinu til að anda og kafaði svo aftur niður í djúpið.

„Þarna er maður sem liggur við druknun“, sagði ég. „Við verðum að bjarga
honum!“

Númi svaraði ekki, en laut fast að gluggarúðunni.

Maðurinn í sjónum kom rakleitt að glugganum, lagði andlitið að rúðunni
að utanverðu og skifti nokkrum merkjum og bendingum við Núma skipstjóra.
Svo synti hann upp að yfirborðinu aftur og sá ég hann ekki framar.

Þó mér þætti þessi óvænti atburður furðu gegna, hafði þó einn hlutur
vakið athygli mína. Þegar menn þessir nálguðust hvor annan, sinn hvoru
megin við gluggarúðuna, sá ég óðara, að þeir vóru af sama kyni báðir.
Flaug mér þá í hug, að þessi undarlegi skipstjóri mundi vera Indverji,
enda þótt hann talaði eins og mentaður Vesturlandamaður. Sundmaðurinn
leit út fyrir að vera almúgamaður, en eftir látbragði Núma og
andlitsfalli að dæma, mátti ætla að hann væri frjálsborinn aðalsmaður af
góðu bergi brotinn.

Númi skipstjóri fór yfir í hinn enda salsins og opnaði kistu, sem stóð
þar. Hann tók upp úr henni bögla marga, athugaði þá vandlega og raðaði
þeim svo niður aftur. Í bögglum þessum var tómt gull. Gizkaði ég á, að í
kistunni væru fimm miljónir króna í gulli.

Þegar Númi var búinn að láta alt ofan í aftur, læsti hann kistunni
vandlega, og hringdi bjöllu að því búnu. Þá komu inn 4 menn og báru
kistuna út. Heyrði ég á fótatakinu að þeir báru hana að stiganum. Rétt á
eftir fór Sæfarinn upp á yfirborðið; hlerarnir vóru opnaðir og kistunni
bisað upp á þilfarið.

Árla morguns daginn eftir kom Númi inn og settist að morgunverði með
okkur. Hann var óvanalega málhreifur, en mintist þó ekki einu orði á
það, sem gerst hafði daginn áður.

„Við skulum nú borða okkur sadda“, sagði hann, „það getur orðið langt
þangað til við fáum mat aftur“.

Matur var nógur á borðum, eins og vant var, og réttir margir. Sá ég að
sumir þeirra vóru búnir til úr fiski, en hvaða efni var í sumum var mér
ómögulegt að renna grun í, og hafði ég þó borðað þá mörgum sinnum. Þeir
vóru einkennilegir á bragðið, en mér var þó farið að fallast á þá upp á
síðkastið.

„Þér vitið ekki hvað það er, sem þér borðið“, sagði Númi skipstjóri. „En
ég get fullvissað yður um, að það er holl fæða og nærandi. Það er langt
síðan ég og mínir menn höfum borðað annan mat“.

„Eru þessir réttir fengnir allir úr sjónum?“ spurði ég.

„Já“, sagði skipstjórinn. „Ég þarf ekki annað en festa net utan á
skipið, svo er það orðið fult af fiski eftir litla stund. En stundum fer
ég á dýraveiðar í neðansjávarskógunum; þar eru veiðiföng bæði mikil og
góð“.

„Ég get vel skilið, hvernig þér veiðið í net, en hitt er mér
torskildara, hvernig þér farið að því, að veiða dýr í skógunum
neðansjávar„, sagði ég, “og undarlegt þykir mér það, að aldrei skuli
vera kjötmeti á borðum yðar“.

„Kjöt af landdýrum sést hér aldrei“.

„En hvers konar steik er þetta?“ spurði ég og benti á einn diskinn.

„Þetta er kjöt að vísu“, sagði skipsjórinn, „en það er af sæskjaldböku.
Þetta, sem þér haldið líklega að sé svínakjöt, er höfrungalifur.
Matsveinninn minn er vel að sér í tilbúningi matar. Rjóminn er þeyttur
úr hvalamjólk, og sykurinn er búinn til úr eins konar þangtegund“.

Ég varð að samsinna því, að matsveinninn væri stöðu sinni vaxinn, því
maturinn var ljúffengur.

Númi tók til máls aftur: „Ekki nóg með það, að ég hafi öll matarföng úr
hafinu. Klæðnaður minn er líka sniðinn af efnum þess. Þráðurinn, sem
klæðið er ofið úr, er rakinn úr einskonar sætágum. Sængurdýnurnar eru
troðnar út með afar-smágerðu þangi.

Í stuttu máli sagt, get ég fengið úr sjónum allar lífsnauðsynjar
mínar“.

Að lokinni máltíð fórum við inn í bókaklefann og reyktum vindil, sem
auðvitað var vafinn úr blöðum af nikótínkendri sæurt. Númi sagði mér að
ætlun sín væri að skoða grynningarnar við Mandor, en þar er mest
perlutekja í heimi.

„Eruð þér tilbúinn?“ spurði skipstjórinn, lagði frá sér vindilinn og
stóð upp. „Félagar yðar verða ef til vill með í förinni?“

„Það held ég sjálfsagt“, sagði ég og stóð upp. „En nú liggur Sæfarinn
við botn og hér er 30 feta dýpi“.

„Það er svo til ætlast“, svaraði skipstjórinn.

„En getum við komist í bátinn fjórir?“ spurði ég.

„Nei, við förum fótgangandi“.

„Fótgangandi!“ át ég eftir, „—á mararbotni?“

„Já, einmitt það“.

Hann kallaði á Ned Land og Konsæl og fór með okkur miðskipa.

Mér datt í hug, að annaðhvort væri skipstjórinn brjálaður, eða hann væri
að gera skop að okkur. En svo fór hann með okkur inn í klefa einn og þá
fór ég að renna grun í hvað í ráði væri. Á þilunum héngu kafarafatnaðir
margir og nokkrir menn vóru þar til taks að hjálpa okkur til að fara í
kafarafötin. Föt þessi vóru úr togleðri og öll ein samfella, skálmar,
bolur, ermar og vetlingar. Undir iljunum vóru þung og þykk blýstykki.
Sterkar látúnsgjarðir héldu fötunum frá brjóstinu, svo ekki skyldi
þrengja að öndunarfærunum.

En hvaðan átti svo andrúmsloftið að koma? Númi skipstjóri hafði séð ráð
við þeim vanda. Þegar við vórum búnir að setja upp sterkan eirhjálm, sem
festur var með látúnskraga við upphlutinn, var pípa, sem lá úr honum,
sett í samband við hylki eitt, sem við höfðum á bakinu. Í hylki þessu
var samþjappað loft. Fann ég að hreint loft streymdi inn í hjálminn
þegar búið var að setja þetta saman. Um mittið girtum við belti og var í
því hnífur, rafmagnsgeymir og rafmagnslampi, sem kveikja mátti á og
slökkva eftir vild.

Svo vórum við fullbúnir til ferðarinnar. Búningur þessi var svo þungur,
að ég gat ekki hreyft mig úr sporunum. En Númi hafði líka gert ráð fyrir
því. Tveir menn tóku hvern okkar og bisuðu okkur inn í hliðarklefa. Að
því búnu lokuðu þeir hurðinni vandlega.

Í klefa þessum var niðamyrkur. Ég heyrði sterkan hvin og fann kulda
leggja upp eftir líkamanum. Klefinn var orðinn fullur af sjó, sem
hleypt hafði verið inn í hann. Dyr vóru opnaðar á skipshliðinni og lagði
inn um þær daufa dagsskímu. Gengum við út á mararbotninn gegnum þessar
dyr.

Þegar þangað kom fann ég ekki til þyngslanna á kafarabúningnum. Mér var
létt um allar hreyfingar og gat ég séð til allra hliða gegnum glerrúður
í hjálminum.

Birtu lagði niður í djúpið, skærari en ég hafði búist við. Ég gat vel
greint hluti í 100 faðma fjarlægð. Þegar lengra dró hurfu myndirnar í
bláa móðu, sem döknaði smátt og smátt og hvarf að síðustu í
svarta-myrkri.

Sjórinn umhverfis okkur var líkur andrúmsloftinu, eins gagnsær og það,
en miklu þéttari í sér. Hátt yfir höfði mér sá ég móta fyrir yfirborði
sjávarins.

Við gengum eftir smágerfum, ljósum sandi. Að baki okkur sáum við
Sæfarann liggja eins og svartan, ílangan klett á botninum, en eftir
nokkra stund hvarf hann okkur sýnum.

Annað veifið gengum við fram á fiska, sem þutu upp af hræðslu, eins og
hrossagaukar í mýri. Steinar lágu á sandsléttunni til og frá, þaktir
lindýrum og sægróðri. Upp á háum klettum stóðu skankalangir krabbar og
störðu á okkur.

Alt í einu fór að halla undan fæti og gengum við niður brekkuna.
Dagsbirtan varð æ daufari og daufari og að síðustu sáum við ekki annað
en daufa rauðleita rökkurglætu.

Fram undan okkur var að sjá eins og svartan vegg. Það var
neðansjávarskógur.

Eikurnar vóru eins konar trjákendir þönglar, stofnarnir þráðbeinir og
greinarnar líka. Var mjög torvelt að komast áfram í skógi þessum. Trén
stóðu svo þétt, að við urðum að sveigja þau til hliðar til að komast
áfram; en trén sóktu í sama horfið aftur svo leiðin luktist að baki
okkar.

Það var nú orðið svo dimt, að við urðum að bregða upp ljósi. Varð þá
bjart umhverfis okkur sem um hádag væri. Virtist mér gróðurinn svo
fjölbreyttur eins og væri ég staddur í suðrænum frumskógi. En undarlega
kom hann mér fyrir augu, þessi fáséði myrkviður, þá er ég hafði virt
hann fyrir mér stundarkorn. Var örðugt að gera greinarmun á dýrum og
jurtum, svo mjög líktist hvað öðru. Ruglaði ég saman sæplöntum og
lindýrum, skelfiskum og þarastönglum.

Það var afar örðugt að komast áfram í skógi þessum. Þegar við vórum
komnir spottakorn inn í hann gerði Númi okkur vísbendingu um að nema
staðar. Við lögðumst niður á þarabing til að hvíla okkur. Varð ég feginn
hvíldinni, því ég var orðinn þreyttur. Það fór fyrir mér eins og öðrum
köfunarmönnum, að mig sótti svefn. Eftir nokkra stund lét ég aftur
augun og steinsofnaði.

Ekki veit ég, hve lengi ég hefi sofið, en þegar ég lauk upp augunum,
spratt ég á fætur í ofboði.

Nokkur skref frá mér sé ég standa sækönguló meira en álnar háa, og var
svo að sjá sem hún ætlaði þegar að ráða á mig. Ég varð skelkaður í
svipinn, enda þótt ég vissi, að kafarafötin mundu verja mig biti hennar.
Í sömu svifum vöknuðu félagar mínir. Réðist Númi skipstjóri á óféti
þetta og barði það niður með byssuskeftinu.

Eftir viðureignina við dýr þetta, sem var jafn andstyggilegt sem það var
meinlaust, datt mér í hug að hæglega gæti ég rekist á dýr, sem
kafarfötin væru ekki einhlít fyrir. Mér hafði ekki hugkvæmst það áður.
En upp frá þessu ásetti ég mér að vera var um mig.

Við lögðum af stað aftur, og vórum klukkustund að komast gegnum skóginn.
Númi stýrði förinni og fór jafnan fremstur. Þegar komið var út úr
skóginum fór að hækka undir fæti, og birta í sjónum.

Loks nam hann staðar. Sjórinn var hreinn og tær umhverfis okkur og
uppljómaður af sólskini. Fram undan okkur sáum við grynningar þaktar
perluskeljum.

Númi benti með hendinni yfir grynningarnar. Skeljarnar héngu á mjóum
taugum við klappir og steina. Það vóru fádæma auðæfi, sem lágu þarna á
mararbotni.

Við reikuðum til og frá og skoðuðum skeljarnar. Ned Land flýtti sér að
tína saman stærstu og fallegustu perlurnar.

Að liðnum tíu mínútum nam skipstjórinn staðar alt í einu og benti okkur
að fylgja sér í var, undir stórum kletti. Skamt frá okkur sáum við
svertingja kafa niður. Var hann að freista hamingjunnar að ná í
eitthvað, áður en perlutekjan byrjaði alment. Yfir höfðum okkar sá ég í
botninn á bátnum hans, sem ruggaði hægt á yfirborðinu. Við annan fótinn
á sér hafði hann bundið þungan stein til að verða fljótari að komast til
botns. Þegar hann náði botni, losaði hann steininn við sig, lagðist á
hnén og fór að tína skeljar í poka. Að því var hann svo sem hálfa
mínútu. Svo fór hann upp að yfirborðinu aftur, dró steininn upp í bátinn
á taug, sem fest var við hann, sótti í sig veðrið og stakk sér til botns
aftur. Gekk svo koll af kolli. En hvort hann hefir fundið nokkra perlu í
öllum þessum skeljum er ómögulegt að segja, þó hann legði lífið í hættu
fyrir þá von.

Við fengum fljótt sönnun fyrir því, hvað vinna þessi er hættuleg. Eitt
sinn þegar svertinginn stakk sér til botns og var að leggjast á hnén
tók hann viðbragð og snéri aftur upp til bátsins. Þá sá ég eitthvað
dökkleitt í sjónum fyrir ofan hann. Það var hákarl, og synti beint að
svertingjanum, með gapandi gini. Svertinginn vatt sér snögglega til
hliðar, en þá sló hákarlinn sporðinum á hann, svo hann féll til botns.
Hákarlinn snéri að honum aftur og sýndist þá öll von úti um
svertingjann. Í sömu svipan óð Númi skipstjóri fram móti hákarlinum og
mundaði hnífinn. Hákarlinn sá hann og snéri þegar að honum. Númi lét sér
ekki bregða, en þegar hákarlinn hugðist að gleypa hann, varpaði hann sér
til hliðar og lagði hnífnum á kaf í kvið hákarlinum. Sjórinn litaðist
blóði og sá ég ekki hverju fram fór í nokkrar sekúndur. Þegar þeir komu
í ljós aftur, sá ég að Númi hélt sér föstum á bæxli hákarlsins og lét
hnífinn ganga í skrokkinn á honum, en náði þó ekki að leggja hann í
hjartað. Hákarlinn braust um ákaflega. Mynduðust iðuköst í sjónum út frá
honum alla vega, svo mikil, að mér lá við falli. Númi misti loks taksins
og féll til botns. Þótti mér þá sem úti væri um hann. Ég ætlaði að
skunda til og hjálpa honum, en þessi voðasjón fékk svo mikið á mig, að
ég stóð sem steini lostinn og komst ekki úr sporunum. Í sömu svipan sá
ég hvar Ned Land óð fram og hafði á lofti skutulinn. Þegar hann náði
til hákarlsins, rak hann skutulinn á kaf í skrokkinn á honum. Sjórinn
varð að nýju svo litaður blóði, að ég sá ekki hverju fram fór um hríð.
Ég skreiddist nú á vettvang og var Númi þá staðinn upp. Hann gekk að Ned
Land og tók í hönd honum fast og innilega.

Svertinginn var horfinn. Hann hafði komist aftur upp í bátinn sinn, án
þess við tækjum eftir því. Hátt uppi í sjónum sáum við svart ferlíki.
Það var hákarlshræið sem flaut þar og barst burt með straumnum.

Það var liðið langt á dag og farið að skyggja. Við urðum því að hafa
hraðann á, að komast til skipsins aftur. Númi valdi nú aðra leið,
styttri og greiðfærari. Við gengum í tvær stundir eftir sandsléttum.
Vóru þær víðast auðar, en sumstaðar var sægróður mikill, þang og
þaraflækjur, taugar og tágar, sem flæktust um fætur okkar og seinkuðu
ferðinni. Það var nærri aldimt orðið þegar við sáum loks ljósin á
Sæfaranum. Varð ég alls hugar feginn þegar við náðum loks skipinu, og
tókum á okkur náðir eftir ferðalag þetta.



V.


Sæfarinn hélt áfram förinni. Hann rann um veglausan sægeiminn eins og
kólfi væri skotið, dag eftir dag. Ég sat lengstum í salnum við lestur og
rannsóknir. Nóg var úr að velja í bókasafni skipsins. En mest var þó
vert um hina miklu bók náttúrunnar, sem Númi skipstjóri fletti upp fyrir
mér á hverjum degi, á þann hátt að renna hlerunum frá gluggunum. Sjórinn
sjálfur og sædýraríkið var óþrotlegt rannsóknarefni fyrir mig. Ég fann
það brátt, að rit mitt „Um leyndardóma undirdjúpanna“ þurfti mikilla
umbóta við, því margt reyndist mér þar rangt eða ónákvæmt. Svo hafði ég
mörgu við að bæta, svo næsta útgáfa hlaut að verða miklum mun stærri.

Leiðin sem við fórum var mörkuð á kortið daglega, eins og Númi hafði
sagt. Ég fylgdi stefnunni með athygli, vegna rannsókna minna, því á þeim
hafði ég allan hugann og gætti naumast dagatals eða tímalengdar.

Númi stýrði gegnum Persaflóann og þaðan inn í Rauðahafið. Hann hélt
stöðugt í norðurátt og þótti mér það furðu gegna, þegar svona var langt
komið.

Lesseps var að grafa Suezskurðinn mikla um þetta leyti, en hann var ekki
kominn nærri alla leið gegnum eiðið. Hvað ætlaði skipstjórinn fyrir
sér? Ég var stöðugt að hugsa um það, því mér var farið að þykja nóg um.

Dag einn kom Númi inn í salinn og spurði ég hann þá þegar, hvert hann
ætlaði að fara.

„Hvers vegna spyrjið þér svona! Ég ætla auðvitað yfir í Miðjarðarhafið“,
svaraði hann snúðugt. „Ég býzt við að komast þangað á morgun“.

„Á morgun?“

„Já, prófessor góður. Eruð þér hissa á því?“

„Það er nú komið upp úr á mér að vísu, að falla í stafi, þó eitthvað
furðulegt beri við á skipi þessu. En—þá megið þér herða skriðinn
freklega, ef þér ætlið að sigla suður fyrir Afríku og verða kominn inn í
Miðjarðarhaf á morgun“.

„Suður fyrir Afríku, segið þér hr. prófessor!—Hvaða erindi eigum við
þangað?“

„Ég hélt að Sæfarinn væri ekki vel fallinn til að ferðast landveg. Og
komist hann ekki yfir eiðið . . . . ?“

„Þá fer hann undir það“.

„Er það fært?“

„Já, ég hefi fundið göng mikil neðansjávar, sem liggja gegnum eiðið,
djúpt í jörðu. Þau kalla ég Arabisku göngin“.

„Hvernig stóð á því að þér funduð þau?“

„Það skal ég segja yður“, svaraði skipstjórinn. „Ég hafði veitt því
eftirtekt að í Miðjarðarhafinu og Rauðahafinu vóru nokkrar fiskitegundir
af sama tagi. Kom mér þá til hugar að samband mundi vera milli hafanna.
Nú er sjávarhæðin meiri í Rauðahafinu og hlaut því að falla straumur úr
því yfir í Miðjarðarhafið. Ég gerði tilraun til að ganga úr skugga um
þetta á þann hátt, að ég veiddi nokkra fiska nálægt Suezeiðinu, festi
eirhringi við sporðinn á þeim og lét þá svo lausa. Þegar ég kom upp
undir Sýrlandsstrendur nokkrum mánuðum seinna, var ég svo heppinn að
rekast á nokkra af þessum fiskum. Ég átti nú ekki annað eftir en finna
opið á göngunum á botni Rauðahafsins, og það hepnaðist mér um síðir. Ég
hætti mér inn í göngin og komst í gegnum þau slysalaust. Síðan hefi ég
farið um þau mörgum sinnum“.

Mér þótti þessi frásaga næsta merkileg og flýtti mér að segja félögum
mínum af þessu. Konsæll komst á loft af ánægju, en Ned Land ypti öxlum.

„Neðansjávargöng“, át hann eftir; „slíkt og þvílíkt hefi ég aldrei heyrt
talað um!“

„Hafið þér heyrt talað um Sæfarann?“ spurði Konsæll. „Til er hann þó,
og hitt er engu ótrúlegra, að þessi göng séu til“.

„Já, við verðum víst að vona að svo sé“, sagði Ned, „því fljótar komumst
við inn í Miðjarðarhafið“.

Um hádegisbil daginn eftir fór Sæfarinn upp að yfirborðinu. Við
félagarnir fórum þegar upp á þilfar. Land var að sjá langt til austurs,
en ógreinilega þó, því þokuslæðingur lá yfir.

Við vórum að spjalla saman nokkra stund. En alt í einu þagnaði Ned Land
og benti út yfir hafið.

„Lítið þið á“, sagði hann.

„Ég sé ekkert“, svaraði ég. „Ég hefi ekki augun yðar“.

„Sjáið þér ekkert á hreifingu framundan á stjórnborða?“

Ég neytti sjónarinnar af fremsta megni og kom loks auga á stóra skepnu,
með langan og dökkleitan skrokk.

„Koma fyrir hvalir í Rauðahafinu?“ spurði Konsæll.

„Það ber við að þeir flækjast þangað“, svaraði ég.

Ned Land hafði ekki augun af dýrinu. „Þetta er ekki hvalur“, sagði hann.
„Ég þekki hvalina og þeir þekkja mig“.

Sæfarinn nálgaðist skepnuna óðfluga.

„Hvaða herjans dýr er þetta!“ hrópaði Ned Land. „Það hefir ekki klofinn
sporð, eins og hvalur, og önnur sundfæri þess líkjast klunnalegum
útlimum á landdýri“.

„Það er sækýr, ef húsbóndanum þóknast“, sagði Konsæll.

„Nei, það er ekki sækýr“, sagði ég. „Það er eins konar hvalur af
höfrungakyni, sem er orðinn mjög fágætur. Hann er kallaður dýkingur.“

Ned Land hafði ekki augun af hvalnum. Honum stóð alveg á sama um nafnið.
En svona hval hafði hann ekki séð áður, og brann nú í skinninu af
vígahug.

„Svona hval hefi ég aldrei drepið“, sagði hann.

Í þessum svifum kom Númi skipstjóri upp á þiljur og heyrði hvað Ned Land
sagði.

„Munduð þér vera fáanlegur til að taka upp fyrri starfa yðar, rétt í
þetta sinn?“ spurði Númi.

Ned Land þreif ósjálfrátt báðum höndum til skutulsins.

„En ég vil ráða yður til að missa ekki marks. Það getur riðið yður
sjálfum á miklu“, bætti Númi við.

Ned Land setti upp kæruleysis- og fyrirlitningarsvip, en svaraði engu.

„Eru þeir illir viðureignar, dýkingarnir?“ spurði ég.

„Já, í meira lagi“, svaraði Númi. „Það eru dæmi þess að þeir hafa ráðist
á hvalveiðamenn og hvolft bátunum undir þeim. Ég er ekki hræddur um Ned
Land, þó ég segði svona. Ég sagði það af því ég veit, að honum þykir
gott kjöt, en kjötið af dýkingnum er mesta sælgæti“.

Númi kallaði niður í skipið og komu þá 7 menn upp að vörmu spori. Þeir
losuðu bátinn og settu hann á flot. Sex menn settust undir árar en einn
fór að stýrinu. Við félagarnir þrír komum okkur fyrir í skutnum. Númi
varð eftir í Sæfaranum.

Skipverjar ýttu frá og lögðust á árarnar. Sóttist róðurinn fljótt og
vórum við komnir í námunda við hvalinn innan lítillar stundar. Þegar
fáir faðmar vóru eftir, hægðum við ferðina. Ned Land fór fram í stafninn
og stóð þar með reiddan skutulinn. Skutultaugin var ekki föst í bátnum,
eins og vanalegast er, heldur var endinn á henni festur við dufl, sem
flaut á yfirborðinu, en línan var í sjó. Mátti sjá af því hvað skutlinum
leið.

Þessi dýkingur var óvanalega stórvaxinn, ýkjulaust 10 álnir á lengd.
Hann lá í sjóskorpunni og hreyfði sig ekki, heldur en hann væri
sofandi. Mátti því komast mjög nærri honum.

Báturinn nálgaðist smátt og smátt, þangað til ekki vóru eftir nema 3
faðmar; þá vóru árarnar lagðar upp.

Ned Land stóð í stafni með reiddan skutulinn. Alt í einu heyrðist hvinur
mikill og hvarf dýkingurinn í sömu svipan. Skutullinn hafði auðsjáanlega
geigað frá beinni stefnu.

„Fari hann í sjóðbullandi!“ öskraði Ned Land í bræði sinni. „Hann slapp
undan skutlinum“.

„Ekki alveg“, sagði ég. „Hann hefir fengið skeinu talsverða, því sjórinn
er blóðlitaður“.

„Skutulinn!“ hrópaði Ned Land.

Hásetarnir þrifu árarnar og reru þangað sem duflið flaut. Þegar
skutullinn var kominn upp í bátinn var farið að elta dýkinginn.

Hann var ekki særður til muna, því hann synti hratt. Hásetarnir lögðust
á árarnar af öllum mætti. Við komumst í skotmál hvað eftir annað, og Ned
Land var að því kominn að kasta skutlinum, en þá fór dýkingurinn jafnan
í kaf, svo að við mistum hans. Þessi eltingaleikur stóð yfir í fulla
klukkustund. Ég var farinn að halda að við yrðum að hætta við svo búið,
en þá varð sú breyting á, að dýkingurinn snéri við alt í einu og kom
rakleitt á móti okkur.

Ned Land var viðbúinn að taka á móti honum.

„Varið ykkur piltar!“ sagði hann.

Stýrimaðurinn sagði nokkur orð á sínu máli, sem að líkindum þýddu
eitthvað svipað því sem Ned Land hafði sagt.

Það fór eins og við höfðum búist við, að dýkingurinn réði þegar á bátinn
og velti honum á annað borðið svo sjór féll inn. Var það snarræði
stýrimannsins að þakka, að bátnum hvolfdi ekki. Hvalurinn beit því næst
í borðstokkinn og vó bátinn á loft með kjaftinum, hvað eftir annað. Ned
Land hélt sér með annari hendi, en í hinni hafði hann skutulinn og lét
hann ganga jafnt og þétt í skrokkinn á hvalnum. Við kútveltumst hver um
annan þveran í bátnum og hefðum eflaust bráðlega hlotið meiðsl eða bana,
ef Ned Land hefði ekki tekist að leggja dýkinginn í hjartað. Hann
linaðist í átökunum, tennurnar urguðu við járnið; svo misti hann taksins
og sökk.

Duflinu skaut upp að vörmu spori og hvalnum rétt á eftir. Hann var þá
dauður. Við festum taug við sporðinn á honum, og hinum endanum við
bátinn. Svo rerum við í áttina til Sæfarans með hvalinn í eftirdragi.

Seinna um daginn átum við kjöt af honum að miðdagsverði. Var það
bragðgott og engu líkara en nautakjöti.

Daginn eftir héldum við áfram norður á bóginn, í hægðum okkar. Um
náttmálaskeið var Sæfarinn við yfirborðið og fór ég þá upp á þilfar. Mig
var farið að langa til að sjá sægöngin sem skipstjórinn hafði sagt mér
af, og fór nú að athuga hvar við værum staddir. Þoka var yfir og myrkt
af nóttu. Ég sá grylla í rauðleitt ljós í nokkurri fjarlægð.

„Fljótandi viti“, var sagt við hliðina á mér.

Það var Númi skipstjóri sem talaði.

„Þetta er vitinn í Suez“, sagði hann. „Við erum þá og þegar komnir að
göngunum“.

„Er ekki vandfarið gegnum göngin?“ spurði ég.

„Ójú, ég er vanur að vera í stýrisklefanum sjálfur og segja fyrir um
stefnuna. En nú verðum við að fara niður“.

Þegar við vórum komnir niður, var öllum hlerum lokað og búið um
vandlega. Sjór var tekinn inn í einn klefann og sökk þá Sæfarinn niður í
6 faðma dýpi.

Ég ætlaði að hverfa til herbergis míns, en Númi skipstjóri kallaði á
mig.

„Langar yður ekki til að koma með mér inn í stýrisklefann, prófessor
góður?“ spurði hann.

„Jú, ég tek mér til þakka“.

Stýrisklefinn var 3 álnir á hvern veg og lítið eitt hærri. Stýrishjólið
var í honum miðjum. Glerrúður kúptar og sterkar vóru á hverri hlið og
mátti sjá út um þær í allar áttir frá skipinu.

Ekkert ljós var þar inni. En skímu lagði inn um gluggana frá ljóskerunum
utan á skipinu. Maður stóð við stýrishjólið og hélt báðum höndum um
húnana. Hann var mikill vexti og þreklegur.

Rafmagnsþræðir láu úr klefanum niður í vélrýmið og var sá umbúnaður við
endana, að Númi gat ráðið stefnu skipsins og hraða með mestu nákvæmni.
Hann hægði þegar ferðina að miklum mun.

Ég stóð við gluggana á bakborða, og virti fyrir mér háa hamra, sem við
fórum með fram. Númi hafði ekki augun af áttavitanum. Hann sýndi
stýrimanni með bendingum hvernig hann ætti að stýra.

Þegar klukkan var 15 mínútur gengin í 11 tók skipstjórinn sjálfur
stýrið. Sáum við þá eins og hellismunna heljarstóran fram undan okkur.
Inn í hann stefndi Sæfarinn. Úti fyrir heyrðist óvanalegur hávaði og
straumur. Það var sjórinn úr Rauðahafinu, sem hallans vegna braust með
heljar afli gegnum göngin, út í Miðjarðarhafið. Sæfarinn barst með
straumnum eins og kólfi væri skotið og hafði þó vélin aftur á af öllum
mætti.

Ég var með öndina í hálsinum af undrun og aðdáun. Göngin vóru svo þröng,
að skipið straukst nærri með hliðveggjunum. Var sem eldrákir með öllum
litum regnbogans flýgju fyrir gluggana, vegna birtunnar sem lagði á
bergið frá skipinu.

Klukkan 5 mínútur yfir hálf 11 slepti Númi stýrishjólinu og snéri sér að
mér.

„Miðjarðarhafið!“ sagði hann.

Ferðin undir eyðið hafði ekki staðið yfir nema 20 mínútur.

Morguninn eftir hitti ég Ned Land og Konsæl á þilfarinu. Þeir höfðu
sofið báðir á leiðinni gegnum sægöngin og ekki haft hugmynd um hvað fram
fór.

„Þá erum við nú komnir í Miðjarðarhafið“, sagði ég.

„Ekki held ég það sé nú orðið enn“, sagði Ned Land.

„Svo er það ei að síður“, sagði ég. „Ströndin sem við sjáum móta fyrir í
suðri er Egiptaland“.

„Já, annað hvort það, eða eitthvað annað“, svaraði Ned.

„Úr því húsbóndinn segir að svo sé, þá verðið þér að trúa húsbóndanum“,
sagði Konsæll.

„Þér, Ned Land, sem hafið svo hvassa sjón, hljótið að sjá hafnarvirkin í
Port Said“, sagði ég.

Ned Land horfði þangað stundarkorn. „Jæja, það er fyrirtak“, sagði hann.
„Við erum þá í Miðjarðarhafinu í raun og veru. Heyrið þér prófessor, við
getum þá farið að ráða ráðum okkar“.

Ég vissi vel hvað Ned Land átti við, en ég lét sem ég skildi hann ekki.

„Er ekki einmitt núna tækifæri til að strjúka frá Sæfaranum?“ hélt hann
áfram.

„Það er nú hægar ort en gert“, sagði ég.

Ned Land var bráðlátur eftir frelsinu, og orðinn heldur skapstyggur upp
á síðkastið.

„Það getur nú verið“, sagði hann. „En einhver endir verður að vera á
þessu“.

Ég vissi það vel, að Ned Land átti óþolandi æfi á skipinu. Hann var
vanur sjálfræði og svaðilförum á hvalaveiðum. Það lamaði þrótt hans og
heilsu, að vera einangraður svona í iðjuleysi. En ég reyndi að draga
flóttann á langinn, því ég átti margt eftir óséð og órannsakað í
hafinu.

„Alt hefir einhvern enda“, sagði ég. „Þegar við komum í námunda við
Frakkland, England eða Norður-Ameríku, getur vel farið svo að betra færi
bjóðist, þegar minst varir“.

„Þegar við komum þangað eða þangað“ sagði Ned og ygldi brúnina. „En nú
erum við í Miðjarðarhafinu.—Er það ekki eins gott og allir hugsanlegir
staðir aðrir?“

Ned hafði rétt að mæla, svo að ekki varð á móti borið. Ég vissi ekki
hverju ég átti að svara.

„Hvað heldur Konsæll um þetta?“ spurði Ned Land.

Konsæll sagði það sannast, að hann hefði enga hugmynd gert sér um þetta.
Hann átti enga vini eða ættingja, sem þráðu hann. Hann var allur þar sem
ég var. Hans skilningur á málinu var, í fám orðum sagt, „eins og
húsbóndanum þóknaðist“.

Ég var neyddur til að fastákvarða eitthvað.

„Ég er hræddur um, að við getum ekki bygt neitt á Núma skipstjóra“,
sagði ég. „Okkur er kunnugt um leyndarmál hans og þess vegna lætur hann
okkur ekki lausa. Við verðum því að nota fyrsta færi sem gefst til að
strjúka frá Sæfaranum“.

„Það er einmitt það sem ég hefi í hyggju“, svaraði Ned.

„En fyrsta tilraunin verður að lánast“, sagði ég. „Lánist hún ekki,
verður okkar gætt svo vandlega, að færið gefst aldrei aftur. Við verðum
að fara varlega“.

„Rétt er það“, sagði Ned Land. „En gefist gott tækifæri,—ætlið þér þá
að vera tilbúinn að nota það?“

„Já“.

Ned Land hafði hugsað sér, að annaðhvort yrðum við að synda í land, ef
Sæfarinn flyti nálægt landi að nóttu til, eða við tækjum bátinn og rerum
til lands á honum. En þetta hvorttveggja var ógerlegt, eins og nú stóð
á. Sæfarinn hélt sig langt frá löndum og var lengstum í kafi; rétt eins
og skipstjórinn hefði eitthvert hugboð um ráðagerð okkar.

Einn dag sem oftar var ég sokkinn niður í rannsóknir mínar, inni í
salnum. Við vórum þá komnir suður fyrir Krít. Kom þá yfir mig svo mikill
hiti, að ég varð að losa um föt mín. Ég skildi ekki í því hvaðan sá hiti
stafaði. Við vórum staddir á 10 faðma dýpi, en þar er hitinn litlum
breytingum háður. Mér datt í hug að einhver veiki væri að leggjast á
mig. En hélt þó áfram við iðju mína; en hitinn óx og varð með öllu
óþolandi. Ég ætlaði að fara burt úr salnum, en í því kom Númi skipstjóri
inn, og gekk að hitamælinum.

„Fjörutíu og tvö stig“, sagði hann.

„Já, hvaðan sem þessi hiti stafar, þá er hann óþolandi“, sagði ég.

„Hann verður ekki meiri en við viljum vera láta“, sagði Númi.

„Þá finst mér að þér ættuð að draga úr honum“, sagði ég.

„Það get ég ekki“, sagði skipstjórinn. „En ég get siglt burt frá honum“.

„Kemur hann utan að?“ spurði ég.

„Já, skipið flýtur í sjóðheitum sjó“.

Í sömu svipan var gluggahlerunum skotið frá. Sá ég þá að sjórinn var
hvítur umhverfis Sæfarann. Alt var ein gufuólga eins og í sjóðandi hver.

Ég studdi hendinni á rúðuna, en varð að kippa henni að mér hið bráðasta,
vegna hitans.

Númi sagði að við værum í nánd við eldfjall neðansjávar, sem væri að
gjósa.

Ég leit út um gluggann. Sæfarinn lá kyr, því engin leið var að komast
lengra, vegna hitans. Sjórinn breytti lit og roðnaði smátt og smátt.
Stafaði sá litur frá síndri og ösku sem þyrlaðist í sjónum eins og ryk
í lofti. Brennisteinsfýlu megna lagði um skipið, en í nokkurri fjarlægð
brutust fram lyfrauðar logatungur, svo bjartar, að rafljós Sæfarans varð
að engu fyrir þeim.

Nú var ekki viðlit að haldast við lengur vegna hitans.

Númi skipaði að snúa við. Stundarfjórðungi síðar drógum við að okkur
svalt og hreint loft á yfirborði sjávar.



VI.


Við vórum komnir út í Atlantshaf.

Ned Land var inni hjá mér. Við höfðum enga tilraun getað gert til að
flýja á leiðinni gegnum Miðjarðarhafið. Nú sat hann þarna brúnaygldur og
beit á jaxlinn.

„Það er engin ástæða til að láta hugfallast“, sagði ég. „Nú förum við
upp að Portúgalsströndum. Frakkland og England eru skamt á burtu. Ég
trúi ekki öðru en færi gefist eftir nokkra daga“.

Ned Land leit á mig og opnaði munninn.

„Það verður að gerast í kvöld“, sagði hann.

Mér hnykti við. Ég hafði satt að segja ekki búist við svo skjótri
breyting á högum mínum. Mér varð orðfátt í svipinn.

„Í kvöld verðum við örfáar mílur undan landi“, sagði Ned Land. „Nóttin
er dimm og vindur stendur á land. Þér hafið heitið að láta ekki standa á
yður, hr. prófessor“.

Ég svaraði engu.

„Klukkan níu!“ sagði hann ennfremur. „Þá er Númi inni í klefa sínum og
skipverjar geta ekki heyrt til okkar. Í bátnum eru árar, mastur og segl.
Ég hefi fengið mér skrúflykil, mátulegan fyrir skrúfurnar sem báturinn
er festur með. Alt er til taks. Konsæll verður með mér, þegar ég fer að
losa bátinn, en þér bíðið í bókaklefanum þangað til ég gef yður
vísbendingu“.

Ned Land gekk út, og beið ekki eftir að ég svaraði. Og þegar á alt var
litið,—hverju átti ég að svara? Það var rétt sem hann sagði, við urðum
að nota tækifærið. Við gátum verið komnir langt út í haf daginn eftir.

Ég hélt til í herberginu mínu það sem eftir var dagsins. Ég var í svo
mikilli geðshræringu, að ég var hræddur um að Númi veitti því eftirtekt,
ef hann sæi mig. Tilfinningar mínar voru tvískiftar: Ég hlakkaði til að
verða aftur frjáls maður og komast til vina og vandamanna. En mér
leiddist að skilja við hið mikla furðuverk mannlegrar snildar, Sæfarann,
og vera ekki hálfnaður með vísindaleg störf og rannsóknir sem ég hafði
með höndum. Það var ljóti dagurinn. Ýmist hugleiddi ég alla þá ánægju,
sem ég nyti þegar ég kæmi á land, eða ég óskaði með sjálfum mér að
eitthvað kæmi fyrir, sem hindraði Ned Land að fremja fyrirætlun sína.

Miðdagsmatinn át ég ekki fyr en kl. var orðin sjö. Þá vóru einir 2 tímar
eftir! Óþreyjan ætlaði að gera út af við mig. Ég gat ekki setið kyr, en
varð að fara að ganga um gólf. Mér datt í hug að alt gæti komist upp
áður en við kæmumst burt frá skipinu. Og svo yrðum við dregnir fyrir
Núma skipstjóra, sem yrði stórreiður, eða það sem verra var, hryggur
yfir því, að ég skyldi bregðast honum. Ég fékk ákafan hjartslátt.

Ég gekk inn í salinn til að sjá enn einu sinni herbergið, sem ég hafði
lifað í svo margar ánægjustundir og drukkið af bikar vísindanna, og
virða fyrir mér í síðasta sinn öll þau furðuverk, sem þar vóru geymd.

Klukkan sló átta.

Ég leit á skipstjórnaráhöldin. Áttavitinn sýndi að við héldum áfram
norðureftir, með fram ströndinni. Hraðinn var ekki mikill og djúpstaða
skipsins var 10 faðmar. Alt þetta var svo hentugt sem orðið gat fyrir
fyrirætlun okkar.

Svo snéri ég aftur inn í herbergið mitt, fór í hlýjan fatnað, tók saman
skjöl mín öll og annað sem ég þurfti að hafa meðferðis. Svo var ég
ferðbúinn.

Þegar klukkan var að verða níu, lagði ég eyrað við hurðina á
skipstjóraklefanum og hleraði, en varð einskis var. Ég yfirgaf herbergið
mitt og fór inn í salinn. Þar var hálfbjart og enginn maður inni.

Ég opnaði dyrnar að bókaklefanum, þar var jafn draugalegt. Ég
staðnæmdist við hurðina sem lá að miðskips-ganginum og beið þar eftir
vísbendingu frá Ned Land.

Alt var kyrt og hljótt. Snúningshnykkir vélarinnar var eina hljóðið sem
heyrðist. En meðan ég stóð þarna og hlustaði, urðu þeir smátt og smátt
strjálli og hægari og hættu loks með öllu.

Hvað var nú á seyði? Dauðaþögn var alt umhverfis. Blóðið suðaði fyrir
eyrum mér eins og ég væri með hitasótt.

Ég varð var við dálítinn kipp, sem ég kannaðist við. Sæfarinn var að
leggjast á mararbotninn, en engin vísbending kom frá Ned Land.

Alt í einu opnaðist hurðin að salnum og Númi skipstjóri kom inn.

„Þér eruð þá hérna“, sagði hann, „ég hefi verið að leita að yður
alstaðar. Eruð þér kunnugur sögu Spánverja?“

Ég var svo ruglaður, að ég mundi ekki í svipinn eitt orð úr sögu
Spánar. Að eins örfá nöfn flugu mér í hug: Philip—númer eitthvað og
Karl—Karl fimti. En það var víst ekki þetta, sem skipstjórinn átti við.

Ég heyrði hann endurtaka spurninguna, og gerði nú mitt ítrasta til, að
koma fyrir mig orði.

„Ég er mjög illa að mér í henni“ svaraði ég.

Númi ypti öxlum og settist niður. Ég settist líka, eins og ósjálfrátt.

„Þá skal ég segja yður dálitla sögu“, sagði Númi. „Lúðvík 14. konungur
yðar gerði sonarson sinn að konungi á Spáni, eins og yður er kunnugt um.
Lúðvík lét alt eftir sér, sem hann gat. Spánverjum mátti líka standa
nokkurn veginn á sama hvort þeim var illa stjórnað af frönskum prins eða
austurrískum, enda létu þeir svo búið standa. En Holland, Austurríki,
England og Þýzkaland bundust samtökum til að koma honum frá völdum og
setja í stað hans erkihertoga frá Austurríki.

Spánverjar höfðu hægt um sig. Það var það eina sem þeir gátu gert.
Filippus gerði slíkt hið sama. Hann gerði það eina sem í valdi hans
stóð, en það var að senda til Ameríku eftir peningum. Síðari hluta
ársins 1702 stefndu nokkur skip, hlaðin gulli, að ströndum Spánar. Þeim
fylgdi franskur herfloti undir forustu Chateau-Renards. Þeim var ætlað
að lenda í Kadiz; en sú borg var þá í hervörzlum enskra skipa.
Chateau-Renard fór þá vestur með landi og inn í Vióflóann við
útnorðurströnd Spánar. Þar ætlaði hann að koma gullinu á land. En þá
risu borgararnir í Kadiz upp öndverðir og andmæltu því. Þeir áttu
einkarétt á að afferma öll skip, sem komu frá amerísku nýlendunum, og
héldu nú fast á þessum rétti sínum. Filippus var gunga og þorði ekki
annað en gera að vilja þeirra. Flotinn lá í Vióflóanum þangað til enskur
floti, miklu stærri, kom og réði á hann 22. október.

Chateau-Renard varðist í lengstu lög. En þegar hann sá ekkert undanfæri
lengur kveikti hann í skipunum og þar sukku öll auðæfin í sjávardjúp“.

Ég heyrði tæplega hvað Númi sagði, og því síður að ég fylgdist með
efninu. Ég hafði allan hugann á fyrirætlun okkar félaganna, og beið
eftir því sem verða vildi.

Númi horfði á mig með háðslegu augnaráði, og reyndi ég þá að láta svo
sem ég veitti máli hans glögga athygli.

„Núna erum við staddir í Vióflóanum“, sagði hann. „Viljið þér líta á,
prófessor?“

Númi stóð upp og gekk inn í salinn. Ég fór á eftir honum. Ekki var ljós
þar inni, en gluggarnir vóru opnir og sjórinn uppljómaður kring um
skipið.

Rafljósið bar birtu langan veg yfir mararbotninn til allra hliða og
mátti glögt greina alla hluti sem nálægir voru, eins og um hádag væri, á
þurru landi. Botninn var sléttur og þakinn hvítum sandi. Skipsflök láu
til og frá og kringum þau breiður af kössum, kirnum og alls konar hlutum
öðrum. Innanum alt þetta láu dyngjur af gulli, slegnu og óslegnu, silfri
og gimsteinum. Nokkrir menn af Sæfaranum vóru að vinnu kringum skipið,
klæddir kafarabúningi. Þeir söfnuðu gulli og gimsteinum í stórar byrðar
og báru inn í Sæfarann. Fór svo fram um stund.

Mér fanst svo mikið um þessa sjón, að ég gætti í svipinn einskis annars,
en virða fyrir mér auðæfin, sem dyngt var inn í skipið.

„Skilst yður nú að ég sé auðugur?“ spurði Númi. „Svo er víst“, svaraði
ég, „en hvað getið þér gert við alt þetta fé?“

„Hvað ég geri við féð!“ át hann eftir. Svo stóð hann hugsi stundarkorn
og horfði út í sjóinn. Gremjulegt bros lék um varir hans, þegar hann tók
til máls aftur: „Þér haldið auðvitað að ég sé með öllu skilinn að
skiptum við þurlendið og þá, sem það byggja. En þegar ég nú segi yður,
að svo er ekki, þá skilst yður sjálfsagt, að ég hafi nóg við féð að
gera“.

Númi settist niður við gluggann, snéri sér að mér og tók aftur til máls:

„Ég sé að þér skiljið það, þér vitið eins vel og ég, að alt má kaupa
fyrir peninga þar efra. Það er ekki nóg að fórna lífi sínu og sinna, þó
hver einstaklingur heillar þjóðar úthelli blóði sínu fyrir
fósturjörðina,—hver hirðir um það! Hjartablóð heillar þjóðar er einskis
virði í kauphöllinni. Alt er að engu metið nema peningar, miklir
peningar!„ Númi spratt upp og krepti hnefana. “Kaupmenn, kaupmenn!“
þrumaði hann. „Dýrslega sinnaðir, samvizkulausir . . . “

Hann þagnaði alt í einu, eins og hann þættist hafa sagt meira en hann
ætlaði. Eftir stundarþögn snéri hann sér aftur að mér og var þá búinn að
ná aftur sínum vanalega svip hörku og stillingar.

„Margir eru bágstaddir þar efra og þurfa hjálpar með“, sagði hann og fór
út úr salnum.

Mér varð litið út og sá að mennirnir vóru enn að bera inn gullið. En ég
festi ekki hugann við það frekar.

Mér skildist það á því sem Númi sagði, að hann mundi hafa verið flæmdur
út úr mannfélaginu og að hann hefði lagt mikið í sölurnar fyrir
eitthvert málefni. En hvaða málefni? Og hver var hann?

Ég var alveg búinn að gleyma flóttatilraun okkar. Ég lá andvaka mestalla
nóttina og var að brjóta heilann um Núma skipstjóra.

Morguninn eftir kom Ned Land inn til mín og vakti mig. Hann staðnæmdist
fyrir innan þröskuldinn, stakk höndunum í vasana og var alt annað en hýr
á svipinn.

„Það varð lítið úr þessu, í gær“, sagði ég til að rjúfa þögnina.

„Já, skipstjóra-þrælbeinið þurfti nauðsynlega að koma út í því ég ætlaði
upp í bátinn“, svaraði Ned.

„Hann var að taka út peninga í gærkveld“, sagði ég.

Ned Land leit við mér gremjulega. Hann var ekki á því að taka gamni.

Ég sagði honum frá öllu sem ég hafði séð og heyrt, kvöldið áður. En það
hafði alls engin áhrif á hann.

„Við verðum að reyna aftur í kvöld“, sagði hann.

„Í hvaða átt höldum við núna?“ spurði ég.

„Veit það ekki“.

„Jæja, við skulum athuga það um hádegið“.

Ned Land fór aftur inn til Konsæls. Þegar ég var klæddur, fór ég inn í
salinn. Áttavitinn spáði ekki góðu. Sæfarinn stýrði í suður—landsuður.
Við snérum baki við Evrópu!

Ég beið með óþreyju eftir því, að leið skipsins yrði mörkuð á kortið.
Klukkan hálf tólf vóru sökkviklefarnir tæmdir og Sæfaranum skaut upp að
yfirborðinu. Ég flýtti mér upp á þilfar. Ned land var kominn þangað á
undan mér.

Við sáum hvergi til lands. Ekkert annað en endalausa hafbreiðuna og
nokkur segl út við sjónhringinn. Ylgja var í sjóinn og skýjafar mikið á
lofti. Það var stórviðri í aðsigi.

Ned Land náði ekki upp í nefið á sér fyrir gremju. Þegar dró frá sólu
rétt á eftir, leitaði hann landa með augunum, en varð einskis var.
Næstráðandi notaði tækifærið til að taka sólarhæðina.

Stundu síðar leit ég á kortið. Við vórum 100 mílur undan landi. Öll von
um undankomu var úti að þessu sinni.

Ned Land féll það þungt, en mér varð aftur hughægra, og fór nú að gefa
mig við rannsóknum mínum í ró og næði, eins og áður.

Númi skipstjóri kom inn til mín um kvöldið og spurði með mestu alúð,
hvort mig langaði ekki til að vera með sér á útgöngu á mararbotni.

„Þér hafið jafnan verið á þess konar ferðum að deginum. Langar yður ekki
til að fara eina ferð að næturlagi?“ sagði hann.

Ég þektist það.

„Ég skal segja yður það fyrir, að þetta verður löng og ströng ganga. Við
förum upp á hátt fjall og vegirnir eru illa ruddir hér í djúpinu“, bætti
hann við og brosti.

Ég kvaðst vera við öllu búinn. Svo fórum við niður að hafa fataskifti.
Ég þóttist vita að við ættum að vera tveir einir, því Númi hafði ekki
boðið félögum mínum að vera með í förinni.

Það gekk fljótt að koma okkur í kafarafötin. Þéttiloftshylkin vóru
bundin á bak okkur, en það leit út fyrir að þeir ætluðu að gleyma
rafljóskerunum, og hafði ég orð á því við skipstjórann.

„Við þurfum ekki á þeim að halda“, sagði hann.

Ég hélt að mér hefði misheyrst, en varð of seinn til að endurtaka
spurninguna, því Númi var þá búinn að setja upp hjálminn. Mér var
fenginn járnsleginn stafur í höndina. Að því búnu gengum við út á botn
Atlantshafsins á hundrað og fimmtíu faðma dýpi.

Klukkan var tólf um nóttina, þegar við lögðum af stað. Ljósin á
Sæfaranum lýstu okkur á veg en hurfu brátt sýnum. Vórum við þá staddir í
nyðamyrkri.

Númi benti mér á rauðleitan depil í svo sem mílu fjarlægð. Þegar lengra
dró varð hann bjartur sem eldur og bar svo mikla birtu um sjóinn, að vel
var ratljóst.

Mararbotninn var sléttur en fór hækkandi. Hallinn var þó svo lítill að
við urðum hans varla varir. Við þrömmuðum áfram jafnt og þétt og
stefndum á ljósdepilinn. Förin gekk þó heldur seint. Víða sukkum við
niður í aurbleytu eða flæktumst í þangbeðjum, og innanum þetta var krökt
af skelstönglum og hellusteinum.

Ég heyrði yfir höfði mér einskonar snark, eða smelli, sem urðu stundum
svo hvellir, að þeir líktust stöðugri skothríð. Þetta var stórfeld
rigning, sem dundi á yfirborðinu. Var þetta, með öðru fleira merki þess,
hve glögt hljóð heyrist gegnum vatn. Mér flaug í hug sem snöggvast, að
nú mundi ég verða holdvotur í rigningunni. En svo hló ég að sjálfum mér.
Ég hafði gleymt því í svipinn, að ég var staddur niðri í vatni í
vatnsheldum kafarafötum.

Eftir hálfrar stundar göngu urðu fyrir okkur klettar og urðir. Vóru
allar gjótur fullar af blikdýrum, sæfjöðrum og öðrum óþektum skeldýrum,
sem öll loguðu í maurildisglæringum, en steinarnir vóru þaktir sæurtum
og íglum. Var heldur sleipt undir fæti sumstaðar og kom mér nú stafurinn
í góðar þarfir. Þegar ég leit aftur, sá ég móta fyrir ljósinu á ljóskeri
Sæfarans, en mjög ógreinilega sökum fjarlægðarinnar.

Það vakti athygli mína, að grjóturðirnar, sem við fórum yfir, vóru
einkennilega reglulega lagaðar. Sumstaðar sá ég langar glufur eða
gjótur, sem lágu eitthvað út í myrkrið, svo hvergi sá fyrir endann á
þeim. Ég varð líka var við, að eitthvað var alt af að brotna undir
blýskónum mínum. Var brothljóðið líkast því, sem það væru þur bein. Ég
laut niður og tók um einn af þessum hlutum. Kom þá í ljós að þetta var í
raun og veru bein, og ég gat ekki betur séð en það væru mannsbein.

Ljósið sem við stefndum á, fór alt af stækkandi, eftir því sem nær dró.
Var það nú að sjá sem stórkostlegt bál, út við sjónhringinn. Ég fór nú
að verða forvitinn, en var þó við öllu búinn. Ég var búinn að sjá og
reyna svo margt furðulegt á þessum sæferðum. Skyldi vera mannabygð
þarna, hugsaði ég með sjálfum mér. Ætli skipstjórinn eigi nú ekki vini
þarna, sem hann ætlar að heimsækja, menn sem hafa verið reknir í útlegð
og fundið griðastað þarna á mararbotni, menn sem hafa verið orðnir
fullsaddir af lýgi, ranglæti og yfirdrepskap mannkynsins!

Ekki var það óhugsandi. Ég var orðinn auðtrúa eftir öll þau undur og
kraftaverk, sem ég hafði reynt af Núma skipstjóra. Það gat hugsast að
hér væri bygð borg af vitrum mönnum og hugrökkum, sem þektu tökin á
lögmálum náttúrunnar og skildu leyndardóma hennar.

Það lýsti meir og meir umhverfis okkur. Skínandi birtu lagði upp af
fjallstindi fram undan okkur, á að gizka 800 feta háum. Ég sá þó ekki
ljósið sjálft, en birtan brotnaði í sjónum og barst til allra hliða.
Ljóslindin sjálf, hver sem hún svo var, hlaut að vera hinum megin við
fjallið, því sú hliðin, sem að okkur snéri var hulin skugga, en hnúkar
og hamraskörð báru við ljóshafið hins vegar.

Númi skálmaði áfram hratt og hiklaust, yfir urðir og ógöngur og hvað sem
fyrir varð. Var auðséð, að hann hafði farið hér um áður og var kunnur
öllum leiðum. Ég fylgdi eftir hiklaust og ósmeikur. Ég dáðist að Núma og
hafði á honum tröllatrú; mér kom ekki einu sinni til hugar, að hann gæti
farið afvega.

Eftir klukkutíma göngu komum við að fjallsrótunum. Varð þar fyrir okkur
einstigi eitt mjótt og ilt yfirferðar, en ekki mátti annan veg komast
upp í fjallshlíðina. Til beggja hliða var trjáskógur mikill og
hrikalegur. Ekki vóru það lifandi lauftré sem við sáum, heldur
lauflausir og lífvana steingervingar sem mynduðu þennan mirkvið. Var
hann líkur afarstórri kolanámu, sem enn hafði ekki orðið fyrir þrýstingi
þungra jarðlaga. Trén stóðu á sterkum rótum í botninum, en kolsvartar
greinarnar gnæfðu upp í skínandi sjóinn líkt og kliptar bréfmyndir,
límdar á gluggarúðu að kvöldi dags. Gatan var gróin íglum og þara og
þakin aragrúa af skeldýrum. Við gengum ýmist eða klifruðum yfir kletta
og klungur, klofuðum yfir fallna trjástofna og tróðumst gegnum
þaraflækjur, sem fléttaðar vóru milli trjágreinanna.

Að baki okkur grilti ég klettaklungrin svört og hrikaleg, en fram undan
glóði rauður ljósbjarminn og geislastafirnir stefndu í allar áttir, með
undarlegum litbrigðum og ljósbroti. Hér og hvar losnuðu stórir steinar
undan fótum okkar, og ultu ofan brekkuna með dynkjum og skruðningi, sem
skriða félli. Til beggja handa lágu gjár og glufur kolsvartar og svo
langar, að ekki sá fyrir endann. Sumstaðar urðu fyrir okkur bjartir
gangar og greiðir stígar, eins og væru það vegir ruddir af manna
völdum. Ég bjóst við að mæta sæbúum þessum þá og þegar.

Númi hélt stöðugt áfram upp brekkuna og ég vildi ógjarna dragast aftur
úr. Kom nú stafurinn í góðar þarfir, því mjó og tæp var gatan sumstaðar,
en hengiflug að neðan. Furðu greitt gekk þó ferðin, og ekki fann ég til
lofthræðslu. Stundum hljóp ég yfir hyldýpisgjár, sem mér hefði óað við
uppi á þurlendinu, eða ég stiklaði yfir þær á völtum trjástofnum. Það
var eins og ég yrði ekki var við hættuna, svo var hugur minn gagntekinn
að hrikafegurð eyðimerkur þessarar. Á stöku stað slúttu klettarnir fram
yfir undirstöðu sína, eins og þeir væru að leika sér að því, að bjóða
jafnvægislögmálinu byrginn, og enn sá ég þar háa og hornótta steindranga
gnæfa við himininn, svo hallfleytta og mjóa að neðan, sem væru þeir með
öllu undanþegnir þyngdarlögmálinu.

Þéttleiki vatnsins olli því, að mér var ótrúlega létt um allar
hreifingar. Kafarafötin vóru ákaflega þung; ég hafði koparhjálm á höfði
og þykka blýsóla undir iljunum; þó stiklaði ég eins og steingeit upp
snarbrattar brekkur og fann ekki til þreytu eða mæði.

Að liðnum tveim stundum frá því við fórum af stað, vórum við komnir út
úr skóginum. Enn þá vóru hundrað faðmar eftir upp að fjallsgnýpunni.
Mergð af fiskum þaut upp undan fótum okkar, eins og fuglar flýgi upp úr
grasi. Hér og hvar vóru djúpar gjótur og glufur í klöppunum. Vóru þær
fullar af alls konar dýrum og ófreskiskvikindum. Urguðu þau saman klóm
og gripklumbum niðri í myrkrinu, svo ægilega, að hrollur fór um mig
allan. Verra þótti mér þó þegar langar og hrikalegar griptengur lögðust
þversum fyrir framan fætur mína, svo ég komst ekki áfram. Niðri í
myrkrinu glóðu þúsund glyrnur, eins og í eld sæi. Það vóru augu
risastórra kolkrabba og humra. Var að heyra urg og ískur eins og sargað
væri saman járnum, þegar þeir jöpluðu skoltunum. Fleira var þar ferlegra
dýra. Afarstórir krabbar hvíldu þar á bumbunni eins og fallbyssur á
stálstöplum, og biðu eftir bráð, og ægilegir smokkfiskar teygðu angana í
allar áttir eins og lifandi höggorma.

Ég hafði séð margt og reynt og þó brast mig kjark meðal þessara ferlegu
kvikinda, sem ógnuðu mér frá öllum hliðum. En Númi lét ekki þetta á sig
fá. Hann hélt áfram hiklaust og óhræddur og ég var til neyddur að fylgja
honum eftir.

Við komumst upp á stall, breiðan og víðáttumikinn, og bar mér þar enn
fyrir augu ávænt sjón. Það vóru rústir af byggingum,—verulegum
mannvirkjum. Innan um þústir og þyrpingar gat að líta hús og hallir og
háreist musteri, alt sígróið sæliljum, þönglum og þaragresi.

Hvert var það undraland, sem hér hafði sokkið í sæ fyrir árdaga allrar
sögu? Hvaða þjóð hafði átt þá fornaldarfrægð, sem hér var fallin í
gleymsku og dá og Númi skipstjóri leyfði mér einum að líta?

Mig langaði til að spyrja Núma um þetta. Það var komið að mér að svifta
hjálminum af höfði mér, til þess að geta talað. En Númi gerði ekki annað
en benda upp á fjallstindinn, eins og hann ætlaði að segja:

„Höldum áfram! lengra, lengra!“

Ég gerði mitt ítrasta til að hafa við Núma og eftir nokkra stund komumst
við upp og stóðum á fjallstindinum.

Þeim megin, sem við komum upp var fjallsgnýpan ekki nema 800 fet upp frá
jafnsléttu. En hinum megin var hafið helmingi dýpra og mændi tindurinn
tignarlega út yfir hyldýpið. Útsýn var glögg og geipivíð.

Niður undan var slétta allstór og brann þar bál ógurlega mikið. Fjall
þetta var eldfjall. Af tindinum var ekki lengra en sem svaraði sjötíu
fetum niður að afarstórum eldgýg. Upp úr honum þeyttist glóandi gjall og
hraunleðja, sem valt fram í logandi hringiðum og straumköstum, eins og
fossandi eldflóð. Þessi heljarmikli kyndill bar svo mikla birtu, að
allur mararbotninn var uppljómaður svo langt sem augað eygði.

Og þarna niður undan tindinum vóru leyfarnar af stórri borg, sem lá í
rústum á mararbotni, umturnuð og eyðilögð. Hrunin hús og musteri,
brotnir bogar og raðir af föllnum steinsúlum. Þar gat að líta leyfar af
stórkostlegri vatnsveitu, háreistu höfuðvígi, umkringdu mörgum musterum,
hafnarveggjum, sem eitt sinn höfðu staðið fyrir brimróti hafsins og
veitt vernd og skjól fjölda skipa. Enn mátti sjá löng og breið torg og
stræti og umhverfis alt þetta stóra garða af hrundum borgarmúrum.

Hvar var ég staddur og hver var þessi borg?

Ég þreif í handlegginn á Núma til að láta hann skilja, að ég yrði að fá
einhverja vitneskju um þetta.

Hann tók upp stein, sem líktist krít, gekk að hellubjargi, sem var þar
nærri og skrifaði á það að eins eitt orð—: „Atalanta“.

Það var nóg.—Mér flugu í hug gamlar grískar sagnir um borgina, sem
hafið gleypti á einni svipstundu. Munnmælasögur fornar, sem margsinnis
höfðu verið dæmdar markleysa ein.

Þetta land, sem sögurnar sögðu frá, hafði þá verið til í raun og veru,
og ég stóð nú á jörð þessa lands! Land þetta var afarstórt flæmi, vestur
af Afríku og Evrópu. Það sökk í sæ, svo að eins hæstu fjöllin stóðu upp
úr, þau sem nú eru kölluð Asoreyjar og Madeira.

Í fulla klukkustund sátum við þarna og virtum fyrir okkur þessa fágætu
sýn. Hraunflóðið magnaðist öðru hvoru og jók birtuna. Fjallið nötraði
undir fótum okkar og dunur og dynkir bárust til eyrna okkar gegnum
vatnið.

Mér datt í hug hvort ekki mundi nú einhverntíma sá dagur koma, að ný
náttúrubylting lyfti þessu landi upp aftur, og myndaði með því brú milli
Evrópu og Ameríku, og drægi fram í dagsins ljós hin stórkostlegu, mörg
þúsund ára gömlu mannvirki.

Númi skipstjóri sleit upp úr þessum hugleiðingum mínum. Hann reis á
fætur, rendi augunum í hinsta sinn yfir borgina sokknu og tók mig við
hönd sér, til marks um það, að við skyldum halda af stað.

Okkur gekk greiðlega ferðin niður fjallshlíðina. Þegar við vórum komnir
gegnum skóginn, sáum við móta fyrir ljósinu á Sæfaranum, eins og
ofurlítilli stjörnu í fjarska, og stefndum við á ljósið úr því. Þegar
við loks komum heim í Sæfarann, var farið að elda aftur og móta fyrir
dagrenning á yfirborði hafsins.



VII.


Við héldum áfram ferðinni næstu daga og stefndum í suður, eftir miðju
Atlantshafinu. Ned Land var ergilegur sem von var, því á þessum slóðum
var engin von til að við gætum komist frá skipinu. Land var hvergi í
nánd, ekki svo mikið sem eyja eða hólmi nokkurs staðar.

Við vórum þó ekki vonlausir um að Númi mundi sleppa okkur, þegar ferðin
umhverfis hnöttinn væri á enda, ef við hétum því þá við drengskap okkar,
að þegja yfir leyndarmáli hans. Mér datt í hug, hvort ég ætti að tala
við Núma og stinga upp á þessu við hann. Það var að líkindum
þýðingarlaust. Númi var svo oft búinn að láta það á sér heyra, að vegna
þessa leyndarmáls væri hann til neyddur að halda okkur á skipinu áfram.
Ég færði þetta í tal við Konsæl, en hann var engu ráðnari í því en ég,
hvað gera skyldi. Okkur kom þó saman um það, að vekja ekki tortrygð Núma
með því að brjóta upp á þessu við hann, það mundi verða
árangurslaust,—bíða heldur og sjá hvernig skipaðist um atvik og
ástæður.

Því lengra sem suður dró, því fastar lagðist sá grunur í mig að mér
mundi aldrei framar auðnast að sjá ættjörð mína og ástvini.

Ég varð lítið var við Núma skipstjóra þessa dagana. Hann var
niðursokkinn í störf sín og rannsóknir í klefa sínum, og þá sjaldan ég
hitti hann í bókasalnum, var hann annars hugar og afskiftalaus.

Sæfarinn hélt sig jafnaðarlega við yfirborðið, og var þar fátt á sveimi.
Að eins einu sinni sáum við skip; þar á vóru hvalveiðamenn, og skutu
þeir þegar út báti og reru áleiðis til okkar,—héldu auðsjáanlega að þar
væri góð veiðibráð, sem við vórum. Númi skipstjóri vildi ekki eyða tíma
og kröftum manna þessara að óþörfu og fór því í kaf með Sæfarann. Þetta
var atvik, sem Ned Land lét ekki athugalaust fram fara. Ég held honum
hafi gramist sárlega, að hvalveiðamennirnir skyldu ekki geta lagt til
dauðs járnhvalinn okkar með skutlum sínum.

Það bar við á þessum slóðum, að við hittum fyrir stóra hákarla. Flugu
mér þá í hug ýmsar sögur um þá, sem ég svo sagði Konsæl. Það er ef til
vill varasamt að trúa öllu, sem farmenn segja frá, en það er dagsatt að
það sem hér fer á eftir er haft eftir sjómönnum: Í maga á stórum hákarli
fanst einu sinni höfuð af amerískum vísundi og heill kálfur. Í öðrum
fundust tvær hnísur og sjómaður í einkennisbúningi. Í þeim þriðja var
hermaður með alvæpni og í þeim fjórða hestur með riddara og reiðtýgjum.
Þetta er nú að vísu ekki sem trúlegast, en þó get ég ekki samkvæmt eigin
eftirtekt sannað að það sé ósatt. Við fengumst sem sé ekki við
hákarlaveiðar.

Hinn 13. marz ákvað Númi skipstjóri að gera tilraun eina, sem mér þótti
meir en lítið til koma.

Við vórum staddir á 45. breiddarstigi og 37 stigi vestlægrar lengdar, á
þeim stað, þar sem ameríska freigátan „Kongress“ stikaði eitt sinn dýpið
og hafði ekki botn með fimmtán þúsund eitt hundrað og fjörutíu metrum.

Hér ætlaði nú Númi að reyna að komast til botns, og bjó ég mig undir að
athuga nákvæmlega hvernig sú tilraun lánaðist. Gluggarnir á aðalsalnum
vóru opnaðir og við nálguðumst hyldýpið.

Það var ekkert viðlit að sökkva skipinu á þann hátt að fylla sjóklefana.
Að vísu gat það þyngst svo mikið við það, að það sykki til botns. En þá
var eftir að komast upp aftur, og var mikil tvísýna á því, hvort
vélarnar mundu geta þrýst vatninu út aftur, undir því voðafargi, sem
hlaut að hvíla á skipinu í þessum reginhyl.

Númi lét halla hliðarspöðum skipsins í hálft horn og lét svo skrúfuna
ganga með fullum hraða.

Sæfarinn nötraði eins og þaninn strengur á fiðlu undir átökum vélarinnar
og skrúfunnar, en áfram rann hann jafnt og stöðugt niður á við.

Við Númi vórum staddir í aðalsalnum og athuguðum þrýstimælirinn. Við
vórum komnir á sex þúsund metra dýpi,—langt niður fyrir neðstu takmörk
sædýralífsins. Í þessu djúpi gat engin lifandi skepna haldist við. En
Sæfarinn hélt áfram niður á við, dýpra og dýpra. Sjórinn umhverfis
skipið var auður og aldauða, en aðdáanlega hreinn og tær.

Einni klukkustund síðar vórum við komnir niður í þrettán þúsund metra
dýpi og þó sást ekki enn til botns. Á fjórtán þúsund metra dýpi fór að
grilla í klettanibbur niður undan okkur. En það gátu verið fjallatindar,
eins háir og Mont-Blanc eða Himalaya, og gat því enn verið eftir
óskaplegt dýpi.

Sæfarinn hélt enn áfram og var þó þrýstingurinn orðinn voðalegur.
Járnþynnurnar svignuðu og ískraði í samskeytunum, járnbitar og bindingar
kýttust svo, að brakaði og tísti alt umhverfis.

Við höfðum af að komast niður í sextán þúsund metra dýpi. Var þá
þrístingurinn á skipinu orðinn sextán hundruð loftþyngdir, en það er
sama sem þrjú þúsund og tvö hundruð pund á hvern fersentímeter á
skipinu.

Númi skipstjóri réð af að hætta tilrauninni.

„Við skulum fara upp aftur“, sagði hann, „það tjáir ekki að leggja
skipið undir meira farg. Haldið yður fast!“

Ég var ekki nógu fljótur að átta mig á því, hvað Númi meinti með þessari
skipun, og vissi því ekki fyr af, en ég lá flatur á gólfinu.

Skipstjórinn hafði fyrirskipað að stöðva vélina og snúa hliðarspöðunum
svo, að röndin vissi upp. Sæfarinn flaug upp með feyknahraða, eins og
laus lofbelgur, og risti sjóinn svo hvein við. Það var engin leið að
gera neinar athuganir. Á örfáum mínútum rann hann þessa sextán þúsund
metra leið á enda, flaug eins og kólfur upp úr yfirborði sjávar hátt í
loft upp, féll svo aftur í hafið með voðalegum gusugangi og boðaföllum.

Við héldum eftir þetta af stað suður á bóginn—alt af í suður. Þegar
við komum á móts við suðurodda Ameríku hélt ég að Númi mundi beygja
vestur fyrir, inn í Kyrrahafið og ljúka þar með við hringför sína um
hnöttinn. En því var ekki að heilsa. Sæfarinn hélt stefnunni óbreyttri.
Hver var svo tilgangur skipstjórans? Ætlaði hann að halda suður í
heimskaut, suðurskautið! Það var óðs manns æði! En það var ekki á hann
að ætla, Núma skipstjóra, fífldirfsku hans var alt ætlandi. Það var ekki
furða þó Ned Land væri ekki hollur í hamsi.

Ned hafði talað fátt upp á síðkastið; fálæti hans ágerðist svo, að varla
var hægt að toga út úr honum orð. Ég sá að hann þoldi illa þetta
varðhald og fyltist æ meir og meir hatri og lífsleiða. Þegar hann hitti
Núma skipstjóra, brann honum eldur úr augum og ég var farinn að verða
hræddur um, að í hart slægi milli þeirra bráðlega.

Hinn 14. marz komu þeir Konsæll inn í herbergið mitt. Ég sá að Ned hafði
eitthvert erindi og var talsvert niðri fyrir.

„Hvað haldið þér að margir menn séu á Sæfaranum?“ spurði hann.

„Svei mér ef ég veit það“, svaraði ég.

„Það getur varla þurft marga menn, til að stjórna þessum hólk“, sagði
Ned.

„Nei, til þess ætti ekki að þurfa nema svo sem tíu menn“.

„Og hvaða ástæða væri þá til að hafa fleiri?“

Ég skildi fullvel hvað Ned Land fór, og hvesti á hann augun.

„Hvaða ástæða!“ endurtók ég. „Eftir því sem mér skilst, er Sæfarinn ekki
einungis skip, heldur einnig heimili og griðastaður manna, sem hafa sagt
sig úr lögum við mannfélagið, á líkan hátt og Númi skipstjóri“.

Þá tók Konsæll til máls:

„Sæfarinn getur þó ekki rúmað nema vissa tölu manna. Gæti ekki
húsbóndinn reiknað út, hvað þeir gætu verið flestir?“

„Hvernig þá, Konsæll minn?“

„Húsbóndinn þekkir burðarmagn skipsins, og getur því reiknað hve mikið
loft það rúmar. Þegar svo við bætist að húsbóndinn veit hvað hver maður
þarf mikið loft, og að loftið í skipinu verður að endurnýja einu sinni á
sólarhring hverjum, þá . . . .“

Konsæll talaði ekki út, en ég skildi hvað hann fór.

„Já, þetta er auðvelt að reikna“, svaraði ég. „En það er hætt við að
útkoman verði ekki ábyggileg“.

„Það gerir ekkert til“, sagði Ned Land. Hann vildi komast að einhverri
niðurstöðu.

„Jæja“, svaraði ég, „einn maður eyðir um hverja klukkustund öllu því
súrefni, sem felst í eitt hundrað lítrum af andrúmslofti, eða sama sem
tvö þúsund og fjögur hundruð lítrum af lofti á sólarhring. Þá er eftir
að finna, hve mörgum sinnum tvö þúsund og fjögur hundruð lítrar af lofti
rúmast í Sæfaranum“.

„Einmitt rétt“, sagði Konsæll og brosti út undir eyru. Konsæll hafði
víst hugann meira á því, hve fljótur ég var að reikna, en hinu, hver
útkoman yrði. En Ned Land sat hnípinn og óþreyjufullur.

„Burðarmagn Sæfarans er fimtán hundruð smálestir“, bætti ég við; „og
hver smálest er eitt þúsund lítrar. Sæfarinn rúmar þá fimtán hundruð
þúsund lítra af lofti, sem deilt með tveim þúsundum og fjórum hundruðum
gerir . . . .“

Ég flýtti mér að reikna út á pappírsblaði.

„. . . . . gerir sex hundruð tuttugu og fimm. Það er, með öðrum orðum,
nægilegt loft í Sæfaranum fyrir sex hundruð tuttugu og fimm menn í
tuttugu og fjórar klukkustundir.“

Ned Land hnykti við. „Sex hundruð tuttugu og fimm!“ át hann eftir.

„Já, en það er áreiðanlega ekki einn tíundi hluti þess mannfjölda hér á
skipinu“, sagði ég.

„Þó svo sé. Það eru of margir móti þrem mönnum ei að síður“, svaraði
Ned.

Ég ypti öxlum ósjálfrátt.

„Þér verðið að vera þolinmóður, Ned“.

Ned anzaði engu, en hristi höfuðið og strauk hendinni um ennið.

Ég kendi sárt í brjósti um Ned, og vildi feginn verða honum að liði. En
hvað átti ég til bragðs að taka, eða öllur heldur, hvað gat ég
gert?—Ekkert.

Ned Land hafði engu öðru vanist, en sigla frjáls og frí um höfin og
drasla í hvaladrápi. Nú var hann hneptur iðjulaus í þröngum klefa, og
hafði ekki annað að gera en hugsa. Og hvað gat hann svo hugsað um, annað
en það, hvernig hann gæti náð frelsi sínu aftur?

En Númi stýrði stöðugt í suður og var því að svo stöddu engin undankomu
von.

Það vildi þó svo vel til, að þennan sama dag kom fyrir dálítill
atburður, sem hresti skap Kanadamannsins, og rifjaði upp fyrir honum
endurminningar glaðari daga.

Um hádegisbilið flaut Sæfarinn í yfirborðinu. Hittum við þá fyrir
hvalatorfu mikla, sem kom á móti okkur. Mér kom það ekki á óvart, því ég
vissi að hvalirnir leituðu æ nær og nær heimskautunum, undan hóflausum
ofsóknum hvalveiðamanna.

Hvalirnir hafa að þessu leyti haft töluverða þýðingu í landfundasögu
jarðarinnar. Við hvalaeltingar hafa fyrst Baskar og Astúrar og seinna
Englendingar og Hollendingar ratað á lönd og staði, áður óþekta. Þá er
sú saga til, að hvalveiðamenn, sem vóru að elta hval, komust svo langt
norður, að ekki vóru nema 10 mílur eftir að norðurheimskautinu. Þetta
getur verið lygi, en líklega reynist það samt satt þegar minst varir.

Við sátum uppi á þiljum. Veður var fagurt og særinn spegilsléttur. Ned
Land varð auðvitað fyrstur til að koma auga á hvalina, í nokkurra mílna
fjarlægð.

„Væri ég nú bara kominn á hvalveiðaskip!“ hrópaði hann upp yfir sig.
„Það vildi ég að . . . . . “

Ned stappaði niður fótunum, svo glumdi í járnþynnunum, og jós úr sér
formælingum yfir Núma og alt sem hann snerti.

„Yður langar víst alt af á hvalaveiðar?“ sagði ég.

„Langar!“ át hann eftir. „Það er eitt af því sem enginn getur gleymt,
herra prófessor“.

„Hafið þér aldrei stundað veiðar hér í suðurhöfum?“

Ned Land lét sem hann heyrði ekki til mín.

„Sjáið þið, hvar þeir koma!“ sagði hann. „Þeir vita sem er að ég get
ekkert gert þeim“.

Ned Land var allur á nálum.

„Eru hvalirnir hérna eins stórir og í norðurhöfunum?“ spurði hann.

„Naumast svo stórir“.

„Ég hefi séð hvali hundrað feta langa, herra prófessor. Og ég hefi
jafnvel heyrt getið um, að þeir gætu orðið hundrað og fimmtíu feta
langir“.

„Það held ég sé nú orðum aukið“, svaraði ég. „Þessir hvalir, eins og
líka búrhvelið, eru vanalega minni en sléttbakurinn“.

„Jæja“, sagði Ned, „ég hefi nú samt heyrt að þeir væru sumir ákaflega
stórir, jafnvel svo stórir, að menn sem hafa séð þá fljóta í
vatnsskorpunni, þakta þangi og skeljum, hafa haldið að það væru eyjar,
fárið á land á þeim, kveikt upp eld og . . . “

„Og bygt á þeim hús“, skaut Konsæll inn í.

„Þvaður!“ sagði Ned.

„Þér trúið því þó víst ekki sjálfur?“ sagði ég.

„Það má trúa öllu um hvali“, sagði Ned. „Það er fullyrt að þeir geti
synt umhverfis hnöttinn á hálfum mánuði“.

„Það er ekki óhugsandi“.

„Þér vitið ef til vill ekki, prófessor góður, að á þeim tímum þegar
jörðin var sköpuð, vóru hvalirnir miklu hraðsyndari en nú?“

„Ónei, ekki vissi ég það, Ned minn. Hvernig stóð nú á því?“

„Það skal ég segja yður, þá var sporðurinn á þeim eins og á öðrum
fiskum, og blöðkurnar snéru upp og niður. En þegar Guð almáttugur veitti
því eftirtekt, að þeir vóru alt of hraðsyndir, tók hann þá og snéri upp
á sporðinn, og síðan hafa þeir verið svona“.

„Er það satt að hvalir geti hvolft skipum?“ spurði Konsæll.

„Því trúi ég tæplega“, svaraði ég. „Það er þó sagt að árið 1820 hafi
hvalur ráðist á skipið „Essex“ og rekið það aftur á bak, með svo miklu
afli, að það skreið nákvæmlega fjóra metra á sekúndunni, þar til sjórinn
fossaði yfir þilfarið aftur á og skipinu hvolfdi“.

Ned leit á mig og kýmdi borginmannlega. Í svona umræðum lét hann ekki
fara með sig í gönur.

„Einu sinni sló hvalur svo óþyrmilega undir bátinn minn“, sagði hann,
„að við félagarnir, sem í honum vóru, hrukkum tólf álnir í loft upp. En
sá hvalur hefir auðvitað verið eins og svolítill hvolpur í samanburði
við hval prófessorsins“.

Konsæll réð sér ekki fyrir forvitni.

„Verða hvalirnir gamlir?“ spurði hann.

„Þúsund ára“, svaraði Ned viðstöðulaust.

„Hvernig vitið þér það, Ned?“

„Af því það er sagt svo“.

„Hvernig geta menn sagt um það?“

„Af því menn vita það“.

Hvalirnir færðust nær, og var eins og Ned ætlaði að gleypa þá með
augunum.

„Sjáið þið!“ sagði hann, „þeir eru fleiri en einn og fleiri en tveir.
Þarna eru tíu, tuttugu, stór hópur. Ilt er nú að vera svona tjóðraður og
ná ekki til þeirra“.

„Farið og talið um þetta við skipstjórann“, sagði Konsæll.

Ned Land lét ekki segja sér það tvisvar. Hann þaut eins og örskot niður
í skipið til að leita að Núma. Eftir örstutta stund kom hann aftur og
skipstjórinn með honum.

„Á ég ekki að skutla einn handa yður?“ spurði Ned, „svona til að gleyma
ekki gamalli iðju“.

„Hvaða gagn er að því?“ spurði skipstjórinn og leit yfir hvalatorfuna.
„Hvers vegna drepa til gamans og að óþörfu? Ég veit það vel, að það eru
sérréttindi, sem mennirnir hafa tekið sér; en ég kæri mig ekki um að
hafa dráp til dægrastyttingar. En hvað sem um það er, þá er nóg búið að
gera að hvaladrápi, meira en nóg. Hvalirnir eiga nógu marga meinlega
óvini, þar sem eru búrhveli og sverðfiskar, svo ég held okkur sé sæmra
að láta þá óáreitta“.

Ned Land varð súr á svipinn við þennan siðalærdóm. Að tala svona við
veiðimann er að eyða orðum að óþörfu. Ned botnaði auðsjáanlega ekkert í
því sem Númi sagði. Hann stakk höndunum í vasana og gekk á burt
blístrandi.

Númi virti fyrir sér hvalina um stund og snéri sér svo að mér.

„Nú skuluð þér sjá, að ég hafði rétt fyrir mér, þegar ég sagði, að
hvalirnir ættu nóga óvini. Sjáið þér svörtu deplana þarna suður frá?“

„Já“.

„Það eru búrhveli, grimmar skepnur og skaðlegar, sem rétt er og
nauðsynlegt að útrýma“.

Ned Land snéri sér við skjótlega og skipstjórinn tók eftir því.

„En það er þarflaust að stofna lífi sínu í voða af þeirri ástæðu“, sagði
Númi. „Sæfarinn hefir trjónu, sem er fyllilega eins traust vopn og gott
eins og skutull Ned Lands“.

Ned Land dró ekki dulur á tilfinningar sínar. Hve nær hafði annað eins
heyrst! Hann ypti öxlum og spýtti út úr sér.

Búrhvelin nálguðust óðfluga. Þau höfðu auðsjáanlega orðið vör við
hvalina og bjuggust til atlögu. Það var fyrirsjáanlegt, hver endir mundi
verða á þeim leik.

Skíðishvalirnir höfðu engar verjur móti búrhvelunum. Þau vóru afar
kjaftstór og höfðu 25 tennur í skoltinum.

Númi hervæddi Sæfarann móti illhvelunum. Hann fór til stýrisins, en við
félagarnir þrír settumst við gluggann í aðalsalnum. Að því búnu fór
skrúfan að snúast og auka skriðinn á skipinu.

Viðureignin var þegar hafin, er Sæfarinn kom inn í illhvelaþvöguna. Svo
var að sjá fyrst í stað, sem búrarnir gæfu ekki mikinn gaum þessum nýja
gesti, sem gekk þar ókvaddur að orustu. En það varð annað ofan á, þegar
fram í sótti.

Slík og þvílík aðsókn! Það kvað svo ramt að, að Ned Land var frá sér
numinn. Númi skipstjóri beitti Sæfaranum eins og heljarmiklum skutli.
Hann rann á hvalina og skifti skrokkunum í sundur í miðju, svo bútarnir
sprikluðu lifandi í sjónum. Sporðaslögin dundu á Sæfaranum, en þess
gætti ekki. Hann gekk á röðina og drap hvern búrann á fætur öðrum,
snérist í hring, fór ýmist upp eða niður, ýmist aftur á bak eða áfram,
svo hvalirnir gátu á engan veg flúið, en tættust í sundur fyrir
stáltrjónu Sæfarans.

Þessi blóðugi bardagi stóð yfir heila klukkustund. Stundum slóu sér
saman tíu til tólf hvalir og ætluðu að mylja Sæfarann undir sér. Við
sáum út um gluggana upp í gapandi ginin á þeim, alsett tönnum, og
heiftþrungnar, rauðar glirnurnar. Ned Land réð sér ekki; hann jós yfir
þá óbóta hrakyrðum, því ekki fékk hann annað að gert. Við fundum að þeir
réðu á skipið, eins og soltnir hundar á hræ. En Sæfarinn varð ekki
forviða. Þeir vóru eins og fis fyrir honum, þó þungir væru og
stórvaxnir.

Loks var þessi orusta á enda og við fórum upp að yfirborðinu. Hlerunum
var skotið upp og við flýttum okkur upp á þilfarið.

Sjórinn var þakinn sundurflettum skrokkum. Sterkasta púðursprenging
hefði ekki tætt kjötþjósir hvalanna meir í sundur. Sjórinn var blóði
litaður svo langt, sem til sást. Örfáir hvalir sáust á flótta út við
sjónhringinn.

Númi skipstjóri kom upp á þilfarið og snéri sér að Ned Land.

„Jæja Ned Land, hvað segið þér nú?“

„Mikið er að gert að vísu“, sagði hann, „en verkið . . . . .“

„Það eru skaðræðisskepnur, sem ég hefi drepið“.

„Ég vil heldur vera veiðimaður en slátrari“, sagði Ned.

„Þér viljið heldur drepa til gamans, en gagns“.

Ég var orðinn dauðhræddur um að þeim mundi lenda saman í illdeilum, út
af þessu. En Ned sýndi nú, eins og áður, fyrirlitningu tóma. Hann var
búinn að kalla Núma slátrara og þá var hann ánægður. Hann stakk höndunum
í vasana, ofur rólega, snéri baki við Núma og fór niður í klefann sinn.



VIII.


Hinn 14. marz sáum við fyrst ís á floti. Út við sjónhringinn í suðri var
hvítleitt belti og glampaði á það í sólskininu. Það var hafís. Fram úr
þessu fórum við að sjá reglulega fjalljaka. Grænar gárur vóru í sumum
þeirra, eins og eirgræna, en sumir vóru kristallsglærir. Jökunum
fjölgaði eftir því sem lengra dró suður.

Númi var stöðugt á þiljum uppi og athugaði leiðina gaumgæfilega. Við
hittum fyrir ákaflega stóra fjalljaka, og fór þeim alt af fjölgandi. Var
svo að sjá stundum, sem allar leiðir væru lokaðar. En alt af fann Númi
eitthvert sund.

Hinn 16. marz kl. 8. árdegis fórum við yfir heimskautsbauginn. Jakaísinn
var nú orðinn svo mikill og þéttur, að lítt hugsandi var að komast
lengra. Sumir jakarnir stóðu sjötíu og áttatíu metra upp úr sjónum. En
alt af varð Núma eitthvað til. Alt af hélt hann áfram lengra og lengra,
þó þröng væru sundin sumstaðar.

Við vórum nú úr öllum efa um það, að Númi mundi ætla sér að komast alla
leið að suðurheimskautinu.

En brátt var öllum sundum lokað og ómögulegt að komast lengra áleiðis.
Fram undan vóru hafþök af samfeldum ís og engin geil eða smuga sjáanleg.

Númi var þó ekki alveg á því, að hætta við svo búið. Hann rendi
Sæfaranum á ísinn hvað eftir annað, með svo miklu afli, að
klakaflísarnar flugu í allar áttir og dundu niður á okkur eins og
haglél. Stundum rendi hann skipinu upp á ísinn, svo hann brotnaði undan
þyngslum þess. Ruddi hann sér braut dálítinn spotta á þennan hátt.
Biksvört þoka lagðist yfir. Fylgdi henni ákafleg fannfergja og
stormhviður af ýmsum áttum.

Loksins eftir langt strit og erfitt sat Sæfarinn fastur í ísnum og
mátti sig hvergi hræra. Það var 18. marz.

Hvert sem litið var, var ekki annað að sjá en ís. Var hann ákaflega
úfinn og ósléttur. Sumstaðar stóðu hundrað feta háar ísstrýtur upp úr
breiðunni. Sumstaðar hólar og höfðar, þverhníptir íshamrar og afarstórar
jakahyrnur. Sumstaðar vóru slétt svell og klakaþil, sem sendu geisla
eins og spegilgler, ef til sólar sá. Dauðaþögn hvíldi yfir þessari
ísauðn; lífsmörk sáust ekki.

Ég stóð á þiljum og sá að vökin, sem Sæfarinn flaut í, var alt af að
þrengjast og skarirnar að færast nær skipinu. Frostið var svo hart, að
ekki var viðlit að halda vökinni þýðri til lengdar.

Númi skipstjóri vatt sér að mér og tók mig tali.

„Jæja, herra prófessor, hvernig lízt yður nú á?“

„Mér lízt svo á, að við förum ekki lengra“.

„Því á ég bágt með að trúa. Ég ætlaði mér að komast að
suðurheimskautinu“.

Það vissi ég vel að Númi var áræðinn, blátt áfram ofdirfskufullur. En
hér var farartálmi, sem engin leið var til að yfirvinna.

„Sæfarinn getur ef til vill flogið“ sagði ég.

„Nei“, svaraði Númi, „en kafað getur hann“.

„Já, auðvitað“.

Mér flaug þegar í hug hvað Númi mundi ætla sér.

„Já, við skiljum víst hvor annan“, sagði Númi og brosti. „Hæstu jakarnir
eru ekki yfir hundrað metra á hæð. Þeir standa því ekki öllu lengra
niður en þrjú hundruð metra. Og hvaða tálmi er það fyrir Sæfarann!“

„Sama sem enginn, herra skipstjóri“.

„Nei, en erfiðleikinn er innifalinn í því, að vera lengi í kafi, og geta
ekki endurnýjað loftið í skipinu“, svaraði Númi.

„Loftklefarnir í Sæfaranum rúma mikið, svo það verður að líkindum
nægjanlegt“.

„En þá er eftir að vita, hvort það er auður sjór við heimskautið. Ef til
vill komumst við ekki upp og verðum að snúa aftur“.

„Heimskautið og kuldaskautið liggja ekki saman“, sagði ég, „svo vel
getur verið, að við finnum auðan sjó“.

„Það er einmitt það, sem ég hafði hugsað, hr. prófessor. Nú er um að
gera, að nota tímann vel“.

Númi kallaði á næstráðandann og töluðust þeir við um hríð, á máli, sem
ég skildi ekki eitt orð í.

Ekki sá ég að næstráðanda brygði, hvort sem það nú kom til af því, að
honum var áður kunn ætlun Núma, eða hinu, að honum óx ekki í augum
áhættan.

Þó var enginn eins skaprór og Konsæll. Þegar ég sagði honum að ætlun
okkar væri, að komast til heimskautsins, varð honum ekki annað að orði
en þetta: „Eins og húsbóndanum þóknast“. Þar með var það mál útkljáð af
hans hálfu.

Ned Land tók þessu alt öðruvísi. Hann ypti öxlum og sagði í hálfkæringi:

„Mér þykir mikið fyrir að heyra þetta, vegna yðar og þessa Núma
skipstjóra“.

„Þér haldið ef til vill að við náum ekki heimskautinu?“

„Það er mjög líklegt, að við komumst þangað, en þaðan aftur komumst við
ekki“.

Ned hvarf til klefa síns, „til að valda ekki vandræðum“ að hann sagði.

Nú var tekið til að búa alt undir þessa glæfraför. Loftdælurnar vóru
settar af stað og loftinu þjappað svo í klefana, sem unt var.

Tólf skipverjar komu upp á þilfar, með haka og járnkarla og tóku að
brjóta lagnaðarísinn frá skipinu. Var það auðgert, því ísinn var þunnur
enn, þó 20 stiga frost væri á. Klukkan fjögur fóru allir niður í skipið.
Hlerarnir vóru látnir aftur og festir ramlega með skrúfum. Sjó var
hleypt inn í sökkviklefana og Sæfarinn seig niður í djúpið.

Ég tók mér sæti við gluggann í aðalsalnum og Konsæll við hlið mér. Á
þrjú hundruð metra dýpi komumst við niður úr ísnum, eins og Númi hafði
fyrir sagt. En Sæfarinn fór ekki að halda í áttina fyr en hann var
kominn niður í átta hundruð metra dýpi. Leiðin sem við áttum fyrir hendi
að fara, var tvö hundruð og fimmtíu mílufjórðungar. Sæfarinn hélt af
stað með tíu mílna hraða á vökunni. Við gátum því búist við að verða
komnir til heimskautsins að liðnum tuttugu og fjórum klukkustundum, ef
alt gengi vel.

Ég var á fótum kl. fimm morguninn eftir og fór þegar út að glugganum. Ég
varð þess var að Sæfarinn leitaði upp á við, hægt og gætilega, með því
að dælt var sjó út úr sökkviklefunum. Hjá mér glæddist þegar von um, að
nú mundum við hitta fyrir auðan sjó, en hún brást skjótlega. Snöggur
kippur gaf til kynna, að skipið hefði rekist á ísinn. Ég hraðaði mér að
þrýstimælinum. Við vórum staddir í fjögur hundruð metra dýpi. Ísinn var
miklu þykkari hér. Fjögur hundruð og fimmtíu metra þykk hafíshella lá
yfir okkur. Þetta var lítið gleðiefni.

Sæfarinn reyndi fyrir sér hvað eftir annað þennan dag, en hitti jafnan
ís fyrir. Stundum náði ísinn niður í sjö hundruð og fimmtíu metra dýpi.
Þar var því ísinn níu hundruð metra þykkur,—eitt hundrað og fimmtíu
metrar stóðu upp úr sjó.

Svo liðu þessar tuttugu og fjórar klukkustundir, að ekki vænkaðist
útlitið. Alt af varð ís fyrir okkur á fjögur til fimm hundruð metra
dýpi. Enn var nægilegt andrúmsloft í skipinu. En hve lengi gat það enzt?

Mér kom ekki dúr á auga næstu nótt. Ég var sí og æ að athuga
þrýstimælirinn, og alt af var Sæfarinn að reyna fyrir sér. Klukkan þrjú
um morguninn sá ég loks að Sæfarinn „rak sig ekki upp undir“ fyr en á
fimmtíu metra dýpi. Ísinn var að þynnast!

Ég hafði ekki augun af þrýstimælinum. Undirborð íssins fláði upp á við,
svo smátt og smátt grynkaði á skipinu. Við fórum svo nærri ísnum sem unt
var. Ísinn glampaði og glitraði fagurlega í geislum rafljóssins og varð
mun þynnri við hvern kílómeter, sem lengra dró.

Loks kom Númi inn í salinn klukkan 6 um morguninn—þann 19. marz—og
flutti mér fagnaðartíðindi:

„Auður sjór!“

Ég hraðaði mér upp á þilfar. Ísjakar vóru á reki til og frá umhverfis
okkur, annars var autt haf á alla vegu, ýmist sægrænt eða dökkblátt á
lit. Aragrúi fugla sveimaði í loftinu yfir okkur og út í frá. Hafísinn
var langt að baki okkur og sá að eins móta fyrir honum við sjónhvörf í
norðri.

„Erum við nú komnir í heimskautið?“ spurði ég.

„Ég veit það ekki“, svaraði skipstjórinn, „við sjáum til um hádegið“.

„Ef við verðum þá svo hepnir að sjá til sólar“.

„Það þarf ekki nema ofurlítinn geisla“.

Í suðri mótaði fyrir hæðum, nokkur hundruð metra háum. Það var
auðsjáanlega land. Sæfarinn stefndi þangað. Við fórum hægt, af ótta
fyrir skerjum. Að stundu liðinni náðum við ströndinni.

Land þetta var eyja og fórum við í kring um hana á tveim stundum. Land
var að sjá í suður frá eynni og mjótt sund á milli. Hve stórt það var
gátum við ekki séð fyrir þokudumbungi.

Sæfarinn lagðist að landi og varpaði akkerum. Sandur var upp frá
ströndinni og klettafell fyrir ofan. Báti var skotið út og fórum við í
hann fimm saman, Númi skipstjóri, Konsæll og ég og tveir skipverjar;
þeir fluttu með sér mælingaáhöld. Ned Land lét ekki sjá sig. Klukkan var
tíu þegar við létum að landi.

Eftir nokkur áratog rendi báturinn upp í sandinn. Konsæll ætlaði að
hlaupa í land, en ég hélt honum aftur.

„Núma skipstjóra ber fyrstum manna að stíga fæti á land
suðurheimskautsins“, sagði ég.

Númi stóð upp í bátnum og leit í kringum sig brosandi.

„Hér hefir enginn áður komið“, sagði hann, steig upp á hástokkinn og
stökk á land. Við Konsæll hlupum á eftir honum.

Fyrir ofan sandinn tók við brimsorfið stórgrýti, en illfærar hraunurðir,
brunagrjót og gjall þegar lengra dró. Var ekki um að villast, að þar
mundi vera eldgígur allskamt á burtu. Brennisteinssvælu lagði upp úr
gjótum og glufum hér og hvar. Mátti af því ráða að jarðeldur sá, sem að
líkindum hafði myndað landið, mundi ekki vera kulnaður með öllu. Af
jurtagróðri sá ég þar ekki annað, en nokkrar óverulegar mosategundir á
steinum í stöku stað og að eins eina tegund af þangi, sem brimið hafði
kastað upp á ströndina.

Hafið hlaut að vera mjög fiskisælt. Réði ég það af því, að alt var krökt
af fugli. Þar vóru álkur, veiðibjöllur, fýlungar, endur og fjöldi annara
fuglategunda. Alt úði og grúði í fugli, jörð loft og lögur, og alstaðar
eilíft garg og kliður.

Þoka var stöðugt svo mikil, að byrgði alla útsýn. Um hádegið vissum við
ekki einu sinni í hverri átt sólar var að leita. Við gátum því ekki að
þessu sinni vitað, hvort við vórum staddir í heimskautinu eða ekki, og
olli það Núma skipstjóra mikillar gremju.

„Við reynum aftur á morgun“, sagði hann, þegar við snérum á leið til
bátsins aftur. Snjór tók að falla úr þokunni, og varð brátt af
hlaðkafald svo mikið, að varla sá handa skil.

Daginn eftir var blind-bilur, og ekki fært upp á þilfar. Heyrði ég niður
í salinn gargið í veiðibjöllunum og fleiri fuglum, sem hröktust fyrir
ofviðrinu úti. Sæfarinn skreið í hægðum sínum suður með landi. Einu
sinni sáum við bjarma af sól, niður við hafflöt í norðri, en ekki var
birtan meiri en svo, að vel var ratljóst. Við færðumst suður um tíu
mílur þann dag.

Daginn eftir var stytt upp, og gátum við búist við að geta gert
athuganir. Þokan var horfin og komið hreinviðri með tveggja stiga
frosti.

Við fórum á land klukkan um ellefu. Jarðvegur var samur hér, og þar sem
við höfðum áður komið; urðir, klettar og hraun. Fuglar vóru hinir sömu,
en auk þeirra var hér mikið um sel og önnur sæspendýr. Selir og
rostungar lágu uppi á ströndinni og á ísjökum, sem flutu nærri landi.
Ekki stygðust þeir þó við kæmum nær, en gláptu á okkur stórum augum og
forvitnislegum.

Við klifruðum upp á blágrýtisklett, skamt frá ströndinni og færðum
þangað mælingaáhöldin. Við stóðum lengi og störðum í norður. Við vissum
að sólin var komin upp; en niður við sjónhringinn var þokubakki, sem
geislar hennar megnuðu ekki að rjúfa.

Leið svo af hádegi að við sáum ekki til sólar, og þótti okkur nú illa
áhorfast. Var nú útséð um að við gætum ákveðið jarðlegu staðarins þennan
daginn. En daginn eftir var jafndægurt. Það var seinasti dagurinn, sem
unt var að gera athuganir, því eftir það gekk sólin undir með öllu og
kom ekki upp aftur fyr en að liðnum sex mánuðum.

En við þessu mátti enginn gera, og urðum við að snúa aftur til skipsins
við svo búið.

Morguninn eftir var ég á fótum klukkan fimm og fór þá upp á þilfar. Þar
var þá staddur Númi skipstjóri.

„Hann er að létta til“, sagði Númi. „Tilraunir okkar hljóta að lánast í
dag. Við förum í land eftir morgunverð“.

Ég fór niður til að hitta Ned Land og telja hann á að vera með í
förinni. Honum óx gremja og geðvonzka með hverjum degi, upp á síðkastið,
og gat ég með engu móti fengið hann til að fara. Mér þótti vænt um það í
aðra röndina, því uppi í fjörunni var krökt af sel og hefði víst veitt
full erfitt að halda Ned Land frá óþörfum blóðsúthellingum.

Við fórum á land að enduðum morgunverði. Sæfarinn hafði þokast einni
mílu sunnar um nóttina og lá nú fram undan felli, fjögur til fimm
hundruð metra háu. Tveir hásetar fóru með okkur og báru mælingaáhöldin,
klukku, sjónauka og loftvog.

Við lentum kl. níu. Var þá komið heiðskírt veður og síðustu
skýbólstrarnir að hverfa niður í suðri. Við lögðum af stað upp á fellið,
því þar ætluðum við að gera mælingarnar. En gangan var erfið upp þangað,
eintómar urðir og skriður, brúnhvassar hraunhellur og afsleppir
hnullungar á víxl. Við vórum tvær klukkustundir að komast upp á fellið.

Loks komumst við upp á efstu hæðina. Var fagurt útsýni þaðan. Í suðurátt
var að sjá yfir endalausar flatneskjur, sem nýfallin mjöllin lá yfir,
hrein og bláhvít. Þegar langt dró suður hækkaði landið unz við tóku
fjöll og firnindi, fannabungur og skriðjöklar, en kolsvartir tindar og
drangar mændu upp úr jöklinum hér og hvar. Himininn var skafheiðríkur og
sló rauðbleikri slíkju á blámann. Í norðri stóð sólin við sjónhring,
eins og afarstór skygður eirskjöldur og snart neðri röndin hafsbrúnina.
Nær landi var sjórinn dimmblár og spegilsléttur. Þar lá Sæfarinn eins og
sofandi hvalur innan um drifhvíta hafísjaka. En yzt út við sjónhvörf
sást samfeldur hafís, eins og tindóttur fjallgarður.

Hið fyrsta sem við gerðum var að mæla hæðina með loftvoginni.

Fjórðungi stundar fyrir hádegi var sólin hæst á lofti og varpaði daufum
geislum út yfir þessa eyðimörku, sem enginn maður hafði áður fótum
troðið.

Númi skipstjóri horfði stöðugt á sólina gegnum sjónaukann, meðan hún var
að ganga undir aftur. Væri sólin hálf gengin undir klukkan tólf, var það
merki þess, að við værum í heimskautinu. Ég hélt á klukkunni og beið
þess með óþreyju að vísirinn þokaðist á töluna tólf.

„Hádegi!“ kallaði ég.

„Suðurheimskautið“, svaraði Númi og fékk mér sjónaukann. Var þá réttur
helmingur sólkringlunnar siginn í sjó.

Ég lét sjónaukan síga og horfði hugfanginn út yfir víðáttuna, auða og
kyrra, sem síðustu sólgeislarnir sendu skilnaðarkveðju um langan tíma.

En ég hafði fleira í huga en hrikafegurð náttúrunnar. Sólsetrið við
hafísinn minti mig á þjóðirnar fyrir norðan ísinn, í heimlöndunum gömlu
og þektu. Ég dáðist að starfsþreki þeirra, fróðleiksfýsn og óþreytandi
elju. Ég sá þá í anda senda skip til fjarlægra, óþektra staða.
Hvalveiðar teigðu skipstjórana norður og suður. Vindar og straumar
höfðu, á þeim tímum, þegar siglingalistin var á lágu stigi, hrakið menn
til heimskautalandanna og orðið þeim svo að aldurtila. Svo komu
leiðangrar, vel búnir að vistum og fararefnum, í þeim tilgangi einum að
finna ný lönd. Margar hugprúðar hetjur höfðu barist við óblíðu
náttúrunnar í þessum köldu löndum og látið lífið fyrir það að komast
nokkrum skrefum lengra, en áður hafði verið farið. Og baráttan færðist
breiddarstig af breiddarstigi, alt af lengra og lengra, meðan áratugir
og aldir liðu fram. Og nú var ég staddur hér, á því takmarki, sem allir
höfðu eftir kept. Og hingað var ég kominn fyrir hyggindi, fróðleik og
hugdirfð eins einasta manns.

Ég fékk hlýjan hug til þessa merkilega manns, og ég dáðist að honum. Mig
langaði alt í einu til að segja honum frá því og tjá honum þakklæti mitt
með handabandi. Ég snéri mér að Núma í því skyni. Hann var í þungum
hugleiðingum, en rankaði við sér, þegar ég hreyfði mig. Hann leit á mig
og var ánægjublandinn sigurhróssvipur í augnaráðinu. En það stóð ekki
nema eitt augnablik. Á næstu sekúndu var kominn yfir hann sami
kæruleysis og hörkusvipurinn, sem hann bar jafnan, svo kaldur og
fráfælandi, að mér féllust orð og hendur.

Ég þagði eins og steinn, en Númi benti í norður. Sólin var að hverfa og
skuggar að teygja sig út yfir landið niður undan okkur. Það var kominn
tími til að halda af stað til skipsins og fórum við því að feta okkur
niður fjallshlíðina.



IX.


Klukkan sex morguninn eftir fórum við að búa okkur til burtferðar. Var
þá hin langa heimskautsnótt að færast yfir og orðið hálfrökkvað.
Stjörnur vóru að koma í ljós á himninum og skein hið fagra
stjörnumerki, „Suðurkrossinn“ skærast á miðju hálofti.

Vindkulið var helkalt og 30 stiga frost á mælinum. Rekaísinn varð
þéttari og þéttari og milli jakanna var að myndast dökkleitur
lagnaðarís. Eftir lítinn tíma hlaut sjórinn að vera allagður og engin
leið að komast að heimskautslandinu.

Sökkviklefarnir vóru fyltir og seig Sæfarinn niður í þrjú hundruð metra
dýpi. Skrúfan tók að snúast og skipið rann af stað í norðurátt. Um
kvöldið vórum við komnir langa vegu inn undir hafþökin.

Ég eyddi tímanum við lestur, því gluggarnir á salnum vóru byrgðir að
utan. Var það gert til að fyrirbyggja að ísjakar rækjust í þá. En oft
dvaldi hugur minn við þessa viðburðaríku heimskautsför og alt sem á
dagana hafði drifið þessa fimm mánuði, sem við vórum búnir að vera
neðansjávar. Við vórum búnir að fara sjö þúsund mílur og sjá margt afar
merkilegt og fágætt. Ég hafði grætt mikinn og margvíslegan fróðleik á
þessari ferð. Vakandi og sofandi sökti ég mér niður í nýstárlegar og
furðulegar rannsóknir, sem hafið gaf mér tilefni til að stunda.

Klukkan þrjú um nóttina vaknaði ég við snöggan kipp. Ég þaut upp í
rúminu, horfði út í myrkrið og hlustaði, vissi ég þá ekki fyr til en ég
fleygðist úr rúminu fram á mitt gólf. Sæfarinn hlaut að hafa rekist á
eitthvað og hrokkið afturábak.

Ég klæddi mig í snatri og skreiddist meðfram þilinu inn í aðalsalinn.
Þar var bjart inni. Ýms húsgögn lágu þar á víð og dreif um gólfið, en
til allrar hamingju vóru dýrustu myndastytturnar og borðin, með merkustu
gersemunum svo vel fest, að þau hafði ekki sakað. Veggmyndirnar á
bakborða héngu langt út frá þiljunum að neðanverðu. Sæfarinn lá á
stjórnborðshlið og hreyfðist ekki heldur en jarðfastur klettur.

Framan úr skipinu var að heyra þrusk mikið og mannamál. Ég ætlaði að
fara út úr salnum, en þá komu þeir Konsæll og Ned Land í flasið á mér.

„Hvað er um að vera?“ spurði ég.

„Ég ætlaði einmitt að fara að spyrja húsbóndann að því sama“, svaraði
Konsæll.

„Það fór eins og mig grunaði“, sagði Ned Land. „Sæfarinn hefir rent upp
á grynningar og liggur svo illa sem hugsast getur“.

„Vitið þið hvort við erum ofansjávar?“ spurði ég.

„Nei“, svaraði Konsæll.

„Við skulum fara og vita hvers við verðum vísari!“

Ég skundaði þangað sem þrýstimælirinn var, og varð ekki lítið forviða
þegar ég sá að við vórum staddir á þrjú hundruð og sextíu metra dýpi.

„Hvernig í ósköpunum stendur á þessu!“ varð mér að orði.

„Við skulum fara og spyrja skipstjórann“, sagði Konsæll.

„Það er nú svo, en hvar er skipstjórinn?“ spurði Ned Land.

„Komið þið með mér!“

Við fórum út úr salnum og inn í bókasafnsklefann. Hann var mannlaus.
Datt mér þá í hug að Númi mundi náttúrlega vera við stýrið. Við kusum
heldur að bíða en fara þangað og snérum því aftur inn í salinn.

Ned Land brann í skinninu. Ég lofaði honum að rausa og geysa, eins og
hann vildi og svaraði engu. Ég sat og hlustaði stundarkorn þangað til
Númi alt í einu vatt sér inn úr dyrunum. Það var óvanalegur asi á honum
og lét sem hann sæi okkur ekki, en fór að athuga þrýstimælirinn og
áttavitann. Þegar hann var búinn að því, snéri ég mér að honum og spurði
hvað fyrir hefði komið.

„Óhappa slys“, svaraði hann.

„Eru mikil brögð að því?“

„Um það er ekki full vissa fengin enn“.

„Hefir skipið laskast?“

„Já“.

„Hvernig vildi það til“.

„Því valda ófyrirsjáanleg atvik. Jafnvægislögmálið fylgir sínum kreddum
og má ekki fyrir því gera“.

Ég skildi ekki enn hvað hann fór.

„Hver eru þau óhappaatvik, sem þér talið um?“ spurði ég.

Númi mælti: „Þegar straumar mæða lengi á stórum fjalljökum, þá eyðast
þeir að neðan, eins fer ef þeir berast út í hlýjan sjó, þá bráðnar utan
af þeim hlutanum sem í kafi er. Fer þá svo að lokum að þeir steypast
kollhnýs. Það er svona atvik, sem við höfum orðið fyrir nú. Fjalljaki
hefur kolloltið og lent á skipshliðinni annari. Skipið hefir hrokkið
fyrir, byltst til og orðið ofan á nokkrum hluta jakans.“

„Mætti ekki létta skipið með því að tæma sökkviklefana?“ spurði ég.

„Það er einmitt verið að því núna“, svaraði skipstjórinn. „Sæfarinn er
að lyftast upp, eins og þið sjáið á þrýstimælinum. En jakinn lyftist
líka að sama skapi, svo við erum engu nær fyr en ef svo vill til, að
hann rekst á eitthvað“.

Það fór eins og Númi hafði sagt. Áttum við nú á hættu að jakinn bærist
með skipinu upp undir fastaísinn og molaði það þar.

Þegar þessu hafði farið fram um hríð, kom alt í einu önnur hreyfing á
Sæfarann. Hann var að rétta við. Veggmyndirnar lögðust smátt og smátt að
þilunum. Við stóðum þegjandi og biðum þess sem verða vildi. Liðu svo tíu
mínútur. Þá var Sæfarinn kominn á réttan kjöl.

„Við erum á réttum kili“, sagði ég.

Númi samsinti því og gekk á dyr.

„En erum við á floti?“ spurði ég.

„Það hlýtur að vera“, svaraði skipstjórinn. „Það er verið að létta á
sökkviklefunum og Sæfarinn er því á uppgaungu“.

Rétt eftir að Númi var farinn út stöðvaðist skipið. Var það hyggilegt af
Núma að láta ekki berast hærra upp, því ella gátum við átt á hættu að
rekast upp undir fastaísinn. En það varð hann að forðast.

„Er okkur borgið?“ spurði Konsæll.

„Já“, svaraði ég. „Lánið var með okkur í þetta sinn og mátti ekki miklu
muna, að við yrðum innibyrgðir og köfnuðum í loftleysi.“

„Það er nú svo“, sagði Ned Land.

Í þessu var hlerunum skotið frá gluggunum og lagði inn birtu utan að.
Sæfarinn var á floti. En í tíu metra fjarlægð frá báðum borðum vóru
þverhníptir, gljáandi ísveggir, sömuleiðis fyrir ofan skipið og neðan.
Jakinn sem við flúðum undan hafði rekist á fastaísinn og við vórum
komnir inn í geil eða göng, þrjátíu metra á hæð og breidd. Var nú ekki
annað fyrir en komast út úr göngunum, aftur á bak eða áfram, síga nokkur
hundruð metra niður í djúpið og halda svo ferðinni áfram.

Ljósið í salnum var slökt, en inn um gluggana lagði svo sterka birtu, að
full-ljóst var eftir sem áður. Birta þessi stafaði frá ljóskerum
Sæfarans, en magnaðist margfaldlega af geislabrotinu í ísnum. Hver
ójafna, sprunga og nibba í ísnum ljómaði í ótal litbrygðum eins og
kristalsgler væri. Það var eins og við værum staddir í afarstórum helli,
alsettum bláum, rauðum og grænum gimsteinum, sem skáru í augun af
ljósmagni og litbrygðum.

Þessi sjón var svo fögur og tíguleg að Ned Land varð hrifinn af henni,
hvað þá við hinir. En á þessu varð skjót breyting. Konsæll hljóðaði upp
yfir sig og við tókum ósjálfrátt höndunum fyrir augun.

Sæfarinn var lagður af stað og skreið hratt. Öll þessi ógnamergð
ljósgeisla og lita var komin á hreifingu. Var því líkast sem dynjandi
eldregn flýgi fyrir gluggann, og stungu geislarnir augun eins og
nálaroddar.

Hlerunum var skotið fyrir gluggana og gátum við þá tekið hendurnar frá
augunum, en sviðatilkenning höfðum við í sjáaldrinu lengi á eftir.

Klukkan fimm um morguninn urðum við varir við snöggan kipp. Gátum við
þess til, að framstafn skipsins hefði rekist í ísnibbu, og mundi það
hæglega geta sneitt fyrir hana. En brátt varð ég þess var, að skipið
skreið aftur á bak.

„Við förum aftur á bak!“ sagði Konsæll.

„Já“, svaraði ég. „Göngin hafa verið byrgð í þennan endann. Við verðum
að leita útgöngu annarsstaðar“.

Ég var í mikilli geðshræringu, en reyndi að dylja hana fyrir félögum
mínum. Mér eirði ekki að sitja lengur. Ég fór inn í bókaklefann, þaðan
inn í salinn og svo inn í bókaklefann aftur, tók bók og fór að blaða í
henni, en las ekki stakt orð.

Konsæll kom inn til mín.

„Er það skemtileg bók, sem húsbóndinn er að lesa núna?“ spurði hann.

„Já, mjög skemtileg“, svaraði ég.

„Mér datt það í hug. Það er víst 'Um leyndardóma undirdjúpanna'“.

Bókin mín! Ég skelti aftur bókinni og gekk inn í salinn.

Ég beið með óþreyju þess sem verða vildi og var alt af annað veifið að
athuga mælingaverkfærin. Á þrýstimælinum sá ég að við vórum alt af í
þrjú hundruð metra dýpi, og áttavitinn sýndi að við héldum í suður; en
skriðstikan mældi 5 sæmílna hraða á klukkustundinni. Það var hratt farið
í svo þröngum farvegi. En Númi skipstjóri varð að hafa hraðann á, því
hver mínúta var dýrmæt.

Þegar klukkan var gengin tuttugu og fimm mínútur í níu, rakst skipið á
að nýju. Og nú var það skuturinn sem mætti fyrirstöðunni.

Ég fölnaði af ótta, og förunautar mínir spruttu upp og staðnæmdust hjá
mér. Ég tók í höndina á Konsæl.

Í sömu svifum kom Númi skipstjóri inn úr dyrunum.

„Við erum innibyrgðir“, sagði hann.

Mér varð litið framan í Núma. Hann var að sjá jafn skaprór og hann átti
vanda til. Hann staðnæmdist á miðju gólfinu, brá handleggjunum í kross á
brjóstinu og var hugsi um hríð.

Sæfarinn hreyfðist ekki.

Loks tók Númi til máls, jafn stillilega og vant var:

„Það verður líklega út úr, að við köfnum hérna“.

„Er þéttiloftið komið að þrotum?“ spurði ég.

„Við höfum enn nægilegt loft í fjörutíu og átta klukkustundir“.

„Er engin von um að fram úr rakni fyrir okkur, fyrir þann tíma?“

„Við verðum að reyna að brjótast gegnum ísinn. Sæfarinn er nú að
leggjast á botninn á þessum göngum. Svo sendi ég nokkra menn út til að
grenslast eftir hve ísinn er þykkur og hvar tiltækilegast muni að leita
útgöngu“.

Að svo mæltu fór Númi. Sæfarinn seig niður á við hægt og hægt og náði
loks botni á þrjú hundruð og fimmtíu metra dýpi.

„Við erum í miklum vanda staddir“, sagði ég.

„Svo er víst“, svaraði Ned Land, „og er nú sízt tími til ill-lynda og
nöldurs. Ég get beitt íshöggi engu síður en skutli, og vil nú bjóða Núma
skipstjóra liðveizlu mína“.

Við fylgdum Núma þangað, sem skipverjar vóru að fara í kafarafötin. Boði
hans var vel tekið, og sá ég ekki að hann væri seinni að búa sig, en
hver hinna.

Meðan þessu fór fram, hafði hlerunum verið skotið frá gluggunum á
salnum. Gátum við Konsæll því séð, hverju fram fór umhverfis skipið. Að
vörmu spori komu tíu menn út úr skipinu og gengu út á ísinn. Mátti sjá
hvar þeir fóru, Númi skipstjóri og Ned Land, því þeir vóru öðrum miklu
meiri á vöxt.

Áður byrjað væri að brjóta ísinn, var hann kannaður rækilega með löngum
ísnöfrum. Fyrst var borað í hliðarstálin til beggja handa, og náði
nafarinn 15 metra inn í ísinn, en komst þó ekki í gegn. Þótti þá
vonlaust, að reyna frekar í þá átt. Þá var borað niður í botninn. Þar
reyndist ísinn að vera tíu metra þykkur. Var nú ekki annað fyrir, en
höggva þar gat á ísinn, svo stórt, að Sæfarinn kæmist niður um það. En
til þess að það gæti tekist, varð að höggva upp sex þúsund og fimm
hundruð teningsmetra af ís.

Var nú umsvifalaust tekið að brjóta ísinn. Númi markaði fyrir um svo
stóran blett, sem svaraði ummáli skipsins. Þegar farið var að höggva
ísinn, kom í ljós einkennilegt fyrirbrygði, sem varð mikill hægðarauki
við vinnuna. Klakaflísarnar, sem losnuðu, vóru léttari en vatnið, og
leituðu því upp á við jafnharðan og staðnæmdust upp við ísþekjuna í
göngum þessum. Varð hún því að sama skapi þykkari, sem gólfið varð
þynnra.

Eftir tvær klukkustundir kom Ned Land inn í salinn aftur, og var þá
all-dasaður orðinn. Tók þá við nýr flokkur manna af hinum, og vórum við
Konsæll í þeirra hóp. Þeim flokki stýrði næstráðandi skipsins.

Mér þótti sjórinn kaldur fyrst í stað, en mér hitnaði brátt af erfiðinu.
Var mér þó furðu hægt um hreyfingar allar, þrátt fyrir þrjátíu
loftþyngda þrýsting, sem hvíldi á okkur.

Þegar ég kom inn í skipið aftur, að liðnum tveim stundum, til að hvílast
og matast, fann ég talsverðan mun á því, hve loftið í skipinu var verra
en það loft, sem við höfðum andað að okkur við vinnuna. Í herbergjum
skipsins hafði ekki verið skift um loft í fjörutíu og átta
klukkustundir, og var það því orðið talsvert mengað af kolsýru.

Fór svo fram um tólf stundir, að flokkarnir skiftust á um að brjóta
ísinn. Var þá dældin orðin einn meter á dýpt. Með sama áframhaldi þurfti
enn að vinna í fimm nætur og fjóra daga, til þess að ljúka verkinu.

Fimm nætur og fjóra daga! Það vóru illar horfur. Og nú áttum við ekki
meira loft eftir en svo, að vart mundi endast í tvo sólarhringa.

„Já, og ekki nóg með það“, sagði Ned Land, þegar ég hafði orð á þessu
við hann, „þó við höfum af að komast niður úr ísnum, erum við engu
bættari, fyr en við komumst út úr ísnum og náum lofti í auðum sjó“.

Ástæður okkar vóru óneitanlega slæmar, en við vórum samhuga um það
allir, að duga eftir mætti fram á síðustu stund.

Um nóttina var dældin enn dýpkuð um einn meter. En þegar ég byrjaði að
vinna morguninn eftir, veitti ég því eftirtekt, að ísgeilin, sem við
vórum í, var að þrengjast. Hliðarnar færðust nær. Ennþá einn háskinn á
ferðinni! Það var ekki um að villast, sjórinn umhverfis okkur var að
frjósa, og hlaut sá endir á því að verða, að frostið kreisti Sæfarann
saman í heljargreipum sínum.

Þegar ég kom inn í skipið aftur, vakti ég máls á þessu við Núma
skipstjóra. En kjarkur þessa manns var óbilandi.

„Ég veit það“, sagði hann. „En við því er ekki annað að gera, en vinna
hraðar en frostið,—verða á undan því“.

Þann dag vann ég marga tíma af mesta kappi. Vinnan hélt við hugrekki
mínu, og svo var annað, sem hvatti mig til vinnunnar. Loftið í Sæfaranum
var orðið æði þungt og þrungið af óheilnæmi, en við vinnuna höfðum við
hreint loft, sem tekið var úr loftforða skipsins og látið í lofthylkin,
sem við bárum á bakinu.

Um kvöldið vórum við enn komnir einum meter dýpra. En loftið í Sæfaranum
var nú orðið svo fult af kolsýru, að Númi varð að opna einn
þéttiloftsklefann og hleypa hreinu lofti út í skipið.

Daginn eftir tók ég til starfa að nýju. Var nú ísinn kominn svo nærri
til beggja hliða og að ofan, að mér duldist ekki að hann mundi læsa sig
utan um skipið áður en við gætum bjargað því. Ég var að því kominn að
láta hugfallast. Til hvers var að strita lengur, fyrst svo átti að fara
hvort sem var, að þetta steingerða vatn kreisti úr okkur lífið! Það var
því líkast sem óargadýr væri að leggja skoltana utan um okkur.

Í sama bili gekk Númi hjá mér. Ég benti með hendinni á ísinn. Á
stjórnborða hafði ísinn þokast nær um fjóra metra. Númi skildi hvað ég
átti við og benti mér að koma með sér. Snérum við inn í skipið aftur,
fórum úr kafarafötunum og gengum inn í aðalsalinn.

„Við verðum að finna eitthvert úrræði, prófessor góður; ella er úti um
okkur“.

„Já, en hvað á það að vera?“

„Ég vildi að Sæfarinn væri sterkari en ísinn!“ sagði Númi. „Þá mundi
hann geta sprengt ísinn, eins og ís sprengir stein, og við þyrftum
ekkert fyrir að hafa“.

„Nei færum við að reyna það, þá yrði Sæfarinn að járnklessu“.

„Já, satt er það. Við verðum að hamla frostinu að ná okkur. Það er ekki
einungis til hliðanna, sem ísinn færist nær, heldur einnig til beggja
enda“.

„Hve mikið loft er eftir?“

„Ekki meira en svo, að leyfarnar þrjóta í fyrramálið“, svaraði Númi
dræmt og leit til mín.

Mér spratt kaldur sviti í enni. Var þó þetta engin nýjung, því ég vissi
vel að svona hlaut að fara. Nú vóru liðnir fimm sólarhringar síðan
hreint loft var tekið seinast.

Ég leit á Núma og sá að hann var annars hugar. Það var að sjá sem honum
hefði hugkvæmst eitthvað, sem hann var að velta fyrir sér.

Eftir nokkra þögn mælti Númi; „Það er ekki mikill sjór umhverfis okkur.
Ef heitu vatni væri dælt út úr skipinu, ætti það að geta hamlað upp á
móti frostinu“.

„Það ættum við að reyna“.

„Komið þér með mér“.

Númi fór með mig inn í matreiðsluklefann. Þar vóru stór og margvísleg
eimingaráhöld, sem höfð vóru til að ná neyzluvatni úr sjónum. Eimíkerin
vóru fylt vatni og hleypt gegnum þau sterkum rafmagnsstraumi. Hitnaði þá
vatnið svo að segja á augabragði og mátti þegar í stað dæla því út
sjóðheitu.

Að liðnum þrem stundum sýndi mælirinn utan á skipinu sex stiga frost.
Það var einu stigi minna en þegar tilraunin byrjaði. Enn liðu tvær
stundir, og var þá frostið ekki orðið meira en fjögur stig.

Þegar leið á nóttina var frostið orðið að eins eitt stig. Hærra var ekki
unt að komast. En þetta dugði, því saltvatn þarf tveggja stiga kulda til
að frjósa. Var því nú afstýrt að við frysum inni á þennan hátt.

Að kvöldi hins næsta dags var búið að höggva svo mikinn ís, að þróin var
orðin sex metra djúp. Þá vóru eftir fjórir metrar,—sama sem fjörutíu og
átta klukkustunda vinna.

Loftið í skipinu varð nú ekki endurnýjað oftar. Það sem til var af
óspiltu lofti, varð að treina handa þeim, sem unnu að klakahögginu.
Loftið var því nær banvænt orðið.

Ég varð altekinn af þróttleysi og doða, sem ætlaði að gera út af við
mig. Klukkan þrjú um daginn elnaði ógleði mín og sóttu á mig geispar svo
tíðir og langir, að við sjálft lá að kjálkarnir gengju úr eðlilegum
skorðum. Því næst kom yfir mig doðamók, svo nærri lá að ég misti
meðvitundina. En ég átti hauk í horni þar sem Konsæll var. Hann hélt í
höndina á mér og reyndi á allan hátt að hughreysta mig og var hann þó
jafn illa haldinn og ég.

Þegar svona var orðið ástatt í skipinu má geta nærri að við urðum fegnir
að komast út til vinnunnar. Okkur stóð á sama þó verkið væri erfitt, þó
við yrðum yfirkomnir af þreytu. Við gátum dregið andann meðan stóð á
vinnunni, og það var aðalatriðið.

Þegar þessi dagur var á enda vóru eftir að eins tveir metrar milli lífs
og dauða. En loftið var á förum.

Það var óttaleg nótt sem í hönd fór, og næsti dagur þó enn verri. Ég
kvaldist af höfuðverk og svima og reikaði eins og drukkinn maður, þegar
ég stóð upp.

En Númi skipstjóri lét ekki hugfallast af stritinu og þrautunum, sem
hann átti sömu hlutdeild í og við.

Hann einn réði betur fram úr vandræðunum en við allir hinir. Hann afréð
að gera tilraun til að bjarga okkur á auðveldari hátt en íshöggið var.
Þróin sem búið var að höggva, var á stærð við Sæfarann að innanmáli og í
botninum var ísinn að eins einn meter á þykt. Númi lét nú bora göt
gegnum ísinn til og frá. Að því loknu skipaði hann að lyfta Sæfaranum
þaðan sem hann lá og sökkva honum niður í þróna. Þegar skipverjar vóru
komnir inn í skipið, var hlerunum lokað vandlega og vatni hleypt inn í
sökkviklefana. Klefarnir rúmuðu eitt hundrað teningsmetra af sjó. Við
það varð skipið tvö þúsund tíufjórðungavættum þyngra en áður.

Við biðum óþreyjufullir úrslitanna.

Þrátt fyrir suðið í eyrum mér, heyrði ég glögt ísinn bresta undan
kjölnum á Sæfaranum. Alt í einu brast hann allur sundur með braki miklu,
og skipið sökk eins og steinn í djúpið.

„Við erum komnir niður úr“, sagði Konsæll.

Ég kom ekki upp orði, en tók í höndina á Konsæl fast og alúðlega.

Sæfarinn féll eins og steinn í lausu lofti, sökum vatnsþyngslanna, sem í
honum vóru.

Dælurnar vóru settar af stað á augabragði til að þrýsta út sjónum úr
skipinu. Dró því brátt úr fallhraðanum og eftir stutta stund mátti sjá á
þrýstimælinum að skipið var farið að leita upp á við aftur. Var nú vélin
sett af stað og haldið áfram norðureftir með fylsta hraða.

En nú var eftir að vita hve langt var norður úr ísnum. Lengur en einn
dag enn var óhugsandi að nokkur maður í skipinu héldi lífi.

Ég var hættur að vita hvað tímanum leið. Ég vissi það eitt, að ég var
kominn fram í andarslitrin og hlaut að deyja.

Skyndilega lifnaði yfir mér aftur og ég teigaði að mér hreint loft.
Vórum við komnir út úr ísnum og upp á yfirborðið?

Nei, ekki var því að heilsa. En Ned Land og Konsæll höfðu fundið ögn af
lofti í einu kafarahylkinu og létu mig anda því að mér, í stað þess að
neyta þess sjálfir.

Ég ætlaði að ýta því frá mér, en þeir héldu á mér höndunum meðan ég var
að svelgja hreina loftið.

Mér varð litið á klukkuna. Hún var ellefu. Það var liðið nær hádegi,
hinn 28. marz. Ég fann að skipið hristist ákaft af átökum vélarinnar.

Eftir þrýstimælinum að dæma vórum við ekki nema tuttugu fet fyrir neðan
yfirborð sjávar. Ísinn var orðinn tiltölulega þunnur og ekki óhugsandi
að takast mætti að brjótast upp úr honum. Að minsta kosti ætlaði Númi að
gera tilraun til þess. Sæfarinn lagðist skáhallur, svo stafninn vissi
upp á móti ísnum. Til að ná þeirri aðstöðu þurfti ekki annað en fylla
sökkviklefa aftur í skipinu. Svo rann hann undir ísinn og beitti
stáltrjónunni. Gekk svo um hríð og brotnaði ísinn að mun í hverri
atrennu. Loks rann hann í gegnum ísinn og upp á skörina, sem þegar
brast undan þunga skipsins.

Þiljuhlerunum var hrundið upp í einni svipan og hreint loft lagði niður
í skipið.



X.


Hvernig ég komst upp á þilfar veit ég ekki. Ned Land og Konsæll hafa að
líkindum hjálpað mér upp; en ég andaði að mér hreinu lofti—og það var
mér öllu öðru dýrmætara. Menn sem setið hafa í svelti um langan tíma,
verða að gæta varúðar, þegar þeir fá aftur nægan mat. En þess þurftum
við ekki. Við svelgdum loftið svo mikið sem þörfin krafði.

„Hér er gott að koma. Hér er nóg af blessuðu loftinu“, sagði Konsæll.

Ned Land, sagði ekkert, en hann gapti svo ákaflega, að það hefði gert
hvern meðalhákarl skelkaðan. Þvílík lungu! Þau sogugu og kvæstu, eins og
stærsti smiðjubelgur.

Við náðum okkur aftur furðu fljótt og ég flýtti mér að þakka félögum
mínum fyrir umönnun þeirra á mér. Ég er viss um að án þeirra aðstoðar
hefði ég ekki haldið lífinu.

Eftir nokkra töf fór Sæfarinn aftur í kaf og hélt áfram ferðinni
norðureftir. Við stefndum á suðurodda Ameríku. En hvert var ferðinni
heitið? Hvort ætlaði hann að beygja vestur fyrir Ameríku, út í
eyðivíðáttu Kyrrahafsins, eða austur í Atlantshafið, meðfram ströndum
Evrópu eða Ameríku?

Það var vafamál, sem skifti miklu.

Ég bjóst við að Númi mundi stýra í vestur og ljúka svo hringför sinni
umhverfis hnöttinn. En sú ætlun brást. Hann beygði til austurs og hélt
norður með ströndum Ameríku.

Hinn 16. dag aprílmánaðar höfðum við landsýn. Vórum við þá fjórar mílur
undan Marteinseyjum.

Ned Land fór að hyggja á flótta að nýju. En við vórum of langt frá
löndum enn sem komið var.

Við félagarnir höfðum langa samræðu um flóttaundirbúninginn. Kom þá Ned
Land fram með uppástungu, sem mér var í meira lagi um geð. Hann sagði að
nú ætti ég að fara og hitta Núma skipstjóra að máli tafarlaust, og fá að
vita fyrir víst, hvort hann ætlaði sér að halda okkur á skipinu
framvegis. Þetta þótti mér ekki hyggilega ráðið og líklegra til að
spilla ráðagerð okkar. Ég vænti einskis góðs af Núma, og taldi okkur
verða mundi vandara ráða, ef hann fengi nokkurn grun um þessa
fyrirætlun. Auk þess var Númi orðinn óvanalega einrænn og fálátur, upp
á síðkastið. Það var svo að sjá sem hann forðaðist mig, enda varð hann
sjaldan á vegi mínum. Áður var hann vanur að rannsaka með mér ýmsar
nýjungar, sem fyrir okkur bar í ríki sævarins og fræða mig um hitt og
annað. En nú var hann alveg hættur því og kom því nær aldrei inn í
salinn.

Mér var óskiljanlegt af hverju þetta stafaði. Það gat verið að honum
mislíkaði vist okkar á Sæfaranum. En ekki gat ég samt trúað honum til að
gefa okkur lausa.

Tuttugasta apríl vórum við í fjórtán hundruð metra dýpi. Mararbotninn
var ósléttur mjög og stórgrýttur. Vóru víða gjár og gjótur milli
klettanna, svo djúpar að ekki sá til botns. Á klettunum uxu afar stórir
þönglar og þarategundir ýmsar.

Við félagarnir sátum út við gluggann og athuguðum það sem fyrir augun
bar. Barst þá talið að sædýrum ýmsum, sem verða hvert öðru að bráð,
eftir stærð og færleik.

Ned Land var ekki ætíð samdóma okkur Konsæl og lagði hann lítinn trúnað
á sögur, sem sagðar eru um stóra kolkrabba.

„Ég hefi sjálfur séð kolkrabba draga stórt hafskip í kaf“, sagði Konsæll
í mestu einlægni.

„Það er svo“, sagði Ned Land. „Hvar skeði það nú?—ef ég má spyrja“.

„Í St. Maló“, svaraði Konsæll.

„Á höfninni?“ spurði Ned háðslega.

„Nei í kirkjunni“.

„Hvað á þetta að þýða?“

„Jú-ójú,—þar er málverk, sem sýnir þetta mjög greinilega“.

Þá hló Ned Land og skaut svo málinu undir minn úrskurð. Ég kannaðist við
það, að mynd þessi væri að vísu hugarburður; en því hélt ég fram, að
kolkrabbar gætu orðið afar stórvaxnir.

Vórum við að skeggræða um þetta fram og aftur og gættum ekki að hverju
fram fór, þar til Konsæll kallaði til okkar alt í einu. Varð okkur litið
út um gluggann og sáum við þá óvænta sjón. Það var skrímsl, afar stórt
og svo hræðilegt, að það hefði vel getað átt heima í kynlegustu
lygasögu.

Þetta var kolkrabbi, sjálfsagt átta metra langur. Hann synti aftur á bak
í sömu átt og Sæfarinn og jafn hratt. Hann hafði átta anga alsetta
sogskálum og var hver um sig tvöfalt lengri en skrokkurinn. Goggurinn
var afar stór og sterklegur og svipaður arnarnefi í lögun. Hann skifti
litum í sífellu, var ýmist stálgrár eða móbrúnn.

Fyrir tilviljun höfðum við rekist á eina af þessum skepnum, sem við
vórum að tala um. Þótti mér bera vel í veiði og ætlaði ekki að láta
tækifærið ónotað. Tók ég því ritblý í snatri og fór að draga mynd af
dýrinu.

En brátt komu fleiri kolkrabbar í ljós. Urðu þeir sjö talsins á stuttum
tíma, stjórnborðsmegin. Þeir fylgdust með skipinu og hnitmiðuðu hraðann
svo nákvæmlega við ferð skipsins, eins og væru þeir fastir við það.
Hefði vel mátt draga mynd af þeim með því móti, að líma gagnsæjan pappír
á rúðuna og gera merkilínur á hann. Að vísu skreið Sæfarinn heldur hægt.

Í einni svipan stöðvaðist skipið og varð af harður kippur, svo gnast í
öllum samskeytum.

„Höfum við rekist á sker?“ spurði ég.

„Hvort sem það er eða ekki, þá erum við á floti enn“, svaraði Ned Land.

Sæfarinn var á floti.—Það var satt. En hann lá kyr. Að vörmu spori kom
Númi inn og næstráðandi með honum.

Ég hafði ekki séð hann áður jafn svipþungan og nú. Hann heilsaði
ekki,—hefir ef til vill ekki tekið eftir okkur—en gekk rakleiðis að
glugganum, athugaði kolkrabbana um stund og sagði svo nokkur orð við
næstráðandann.

Næstráðandi fór þegar út. Nokkru síðar var gluggunum lokað og rafljósið
tendrað.

Ég gekk til Núma.

„Laglegt kolkrabbasafn þetta“, sagði ég.

„Já, hr. náttúrufræðingur“, svaraði hann, „og við verðum að berjast við
þá“.

„Berjast“, át ég eftir. Mér var ekki ljóst hvað Númi átti við.

„Já, ég ímynda mér að eitt af þessum dýrum hafi gripið um skrúfuspaðana
og haldi þeim föstum. Þess vegna komumst við ekki áfram“.

„Hvað er við því að gera?“

„Við verðum að fara upp að yfirborðinu og ráðast á þá með vopnum og
bareflum“.

„Og skutli, ef þér viljið þyggja lið af mér“, sagði Ned Land.

„Það þygg ég gjarna“, svaraði Númi.

Að svo mæltu fórum við til stigans, sem farið var eftir upp á þiljur.
Þar vóru fyrir tíu menn vopnaðir. Höfðu sumir íshögg og barefli af ýmsu
tagi. Við Konsæll fengum okkur sitt höggvopnið hvor, en Ned Land hafði
skutulinn.

Sæfarinn fór upp að yfirborðinu. Skipverji einn, sem efstur stóð í
stiganum fór að losa um skrúfurnar, sem þiljuhlerunum var fest með. En
áður hann fengi lokið því verki, var hlerunum svift upp af afli miklu.
Kolkrabbi einn hafði sogið sig fastan við hlerann og tekið svo snögt
viðbragð.

Rétt í sömu svipan kom angi og fálmaði niður um hleragatið. Númi var
fljótur til og hjó í sundur angann svo hann valt niður stigann og
engdist viðbjóðslega á gólfinu.

Skipverjar ruddust fast og sóttu upp stigann. Komu þá niður tveir angar,
vöfðust utan um einn hásetann og sveifluðu honum upp um hleragatið.

Númi hljóðaði upp yfir sig og rann upp stigann eins og kólfi væri
skotið. Við hinir fórum þegar á hæla honum.

Kolkrabbinn hélt manninum hátt upp og kramdi hann með sogskálunum.
Maðurinn braust um af megni og kallaði á hjálp, en gat engri vörn við
komið.

Númi sótti þegar að dýrinu og hjó af því einn angann. Næstráðandi átti í
höggi við annan kolkrabba, sem hafði sogið sig fastan við skipið. Gengu
skipverjar vel fram og drógu ekki af sér. Við Konsæll beittum íshöggunum
en Ned Land skutlinum. Lögðum við vopnunum hvað eftir annað á kaf í
grænleitar þjósir skrímslanna. Lagði af þeim megnan óþef, ekki óáþekkur
moskuslykt.

Ég hélt um eitt skeið að manninum væri borgið. Þá var búið að höggva af
dýrinu alla angana nema þann, sem hélt manninum. En þá sendi dýrið yfir
okkur voðamikla gusu af svörtum legi, sem blindaði okkur alveg í
svipinn. Þegar við gátum neytt augnanna aftur var það horfið í djúpið
með manninn.

Eftir þetta sóttum við að ófreskjunum hálfu ákafar en áður. Höfðu dýrin
þá læst sig á skipið tíu eða tólf saman, bæði á súðirnar og þilfarið.
Varð skipið á svipstundu atað blóði og svörtum legi, en afhögnir limir
engdust eins og höggormar til og frá um þilfarið. Ned Land beitti
skutlinum af miklu kappi og hiltist til að leggja dýrin í augun. Þá
vildi svo til að kolkrabbi sló einum anganum á hann, svo hann féll
fyrir.

Ég skundaði til og ætlaði að hjálpa Ned Land, en Númi varð fyrri til.
Keyrði hann höggvopnið upp í ginið á dýrinu og var þá Ned borgið. Spratt
hann á fætur og tvíhenti skutulinn á dýrið svo stóð í hjarta.

Þessi bardagi stóð yfir í einn stundarfjórðung, og fanst okkur það þó
ærið langur tími. Fór svo að lokum að kolkrabbarnir fóru á flótta, þeir
sem svo vóru færir. Vóru flestir illa útleiknir, særðir og sundurtættir.

Númi var allur ataður blóði eftir viðureignina. Stóð hann lengi á
þilfarinu og horfði út á hafið, sem lukti nú yfir einn af félögum hans,
og hrundu honum tár af augum.

Eftir það sá ég ekki Núma í nokkra daga. Hann lokaði sig inni í klefa
sínum og var ekki mönnum sinnandi.

Sæfarinn sveimaði til og frá um þessar sömu slóðir þá dagana. Loks
héldum við áfram ferðinni norðureftir og nálguðumst strendur
Norður-Ameríku. En við fórum langt frá landi og veður vóru hörð um
þessar mundir, þó það bitnaði lítið á okkur.

Dag einn kom Ned Land inn til mín.

„Þetta verður að hafa einhvern enda“, sagði hann. „Númi stýrir nú í
norður. Ég er búinn að fá nóg af Suðurskautinu og ætla ekki að vera með
til Norðurskautsins“.

„Hvað eigum við að gera, Ned Land?“

„Þér verðið að tala við skipstjórann. Að öðrum kosti ætla ég að gera
það. Við nálgumst Ameríku,—erum komnir í námunda við Kanada, ættland
mitt. Ég vil komast héðan hvað sem það kostar“.

Ned Land var þrotin þolinmæðin. Hann gat ekki unað þessari æfi lengur.
Ég var líka orðinn annars hugar, en ég var fyrir sjö mánuðum. Allan
þennan tíma hafði ég verið einangraður frá viðskiftum við aðra menn og
vissi ekki hverju fram fór í heiminum. Númi var orðinn gjörbreyttur.
Áður var hann mér til ánægju og aðstoðar í rannsóknum mínum, en nú var
því með öllu lokið.

Það þurfti flæmskan mann, eins og Konsæl, til að una svona æfi til
lengdar.

„Þér viljið þá að ég spyrji hann, hvað hann ætlar sér fyrir með okkur?“
sagði ég.

„Já“.

„En ég hitti hann sjaldan. Hann forðast að verða á vegi mínum“.

„Því meiri ástæða er til að reyna að komast að einhverri niðurstöðu í
þessu“.

„Ég skal reyna, Ned“.

„Hve nær?“

„Þegar ég hitti hann“.

„Viljið þér að ég nái í hann?“

„Nei, látið mig einan um það. Á morgun . . . .“

„Nei, í dag“, sagði Ned með áherzlu.

„Þá það. Ég skal finna hann í dag“.

Ned Land fór út, og ég einsetti mér að koma þessari fyrirætlan í
framkvæmd þegar í stað.

Ég gekk að skipstjóraklefanum og hleraði. Númi var inni. Ég barði að
dyrum.—Enginn anzaði. Ég barði aftur og lauk svo upp hurðinni. Númi var
þar og laut fram yfir skrifborðið. Hann hafði að líkindum ekki heyrt til
mín. Þegar ég gekk til hans, rétti hann úr sér og leit við mér
reiðulega.

„Hvað viljið þér?“ spurði hann.

„Mig langar að tala við yður nokkur orð“.

„Ég er vant við látinn; ég er að vinna“.

Þetta vóru ekki glæsilegar viðtökur, en ég hugsaði mér að gefast ekki
upp fyr en í fulla hnefana.

„Það er mikilsvarðandi málefni, sem ég ber fyrir brjósti, hr.
skipstjóri“.

„Það er svo“, svaraði Númi háðslega. „Hafið þér dottið ofan á eitthvert
hugvitsráð? Eða hafið þér komist að einhverju leyndarmáli í ríki
hafsins, sem mér er ókunnugt?“

Ég var í vafa um, hvernig ég ætti að hefja máls á erindinu. En áður ég
fengi sagt nokkuð tók Númi aftur til máls og benti um leið á
handritabunka, sem lá á borðinu fyrir framan hann:

„Hérna eru ritverk mín. Í þeim er öllu lýst, sem fyrir mig hefir borið á
sæferðum, það sem snertir náttúru hafsins og þeirra dýra, sem það
byggja. Ég held þeim áfram væntanlega langan tíma enn og bæti mörgu við.
Ég ætla líka að skrifa æfisögu mína“.

Númi hallaði sér aftur í stólnum og horfði í heim fram stundarkorn. Ég
lagði við hlustirnar.—Ætlaði hann að fara að segja mér æfisögu sína?

„Það var í indverska stríðinu“, sagði hann. „Þá var ég ungur; þá átti ég
fagrar vonir; þá gat ég borið traust til mannanna.

Ojá,—ekki var ég þó gamall, þegar gremja og hrygð fóru að sverfa að
mér. Ég hafði lengi horft á þjóð mína þjakaða og hrakta. Alt stóð í
stað, sem til umbóta mátti horfa, en heimska og sérdrægni sátu á
valdastóli. Margra alda menning okkar var fótum troðin og alþýða manna
kúguð. Sérdrægir og óhófsgjarnir valdhafar læstu klónum í þjóðina og
sugu úr henni blóð og merg. En hefndin kom—hlaut að koma. Það var ég,
sem fyrstur hóf merkið og fylkti þjóð minni til orustu gegn kúgun og
ófrelsi. En það var að eins hefndin,—endaslepp hefnd!“

Númi stóð upp og gekk um gólf í ákafa. Það fór hrollur um mig, þegar ég
hugsaði til þess hve Indverjum hafði blætt meðan uppreisnin stóð yfir.
Hve margar þúsundir þeirra höfðu verið myrtar og svívirtar á allan hátt,
svo flestum mentuðum þjóðum ofbauð. Og þessi maður, Númi skipstjóri, var
þá indverski konungssonurinn, sem stýrði uppreisninni.

Númi staðnæmdist fyrir framan mig.

„Það varð alt árangurslaust“, sagði hann með skjálfandi rómi. „Og hvar
er sú þjóð stödd, sem fargað hefir frelsi sínu. Hún er svift öllum
skilyrðum fyrir því að vera þjóð og geta tekið eðlilegum framförum!
Kúgun er verri en dauði. Það er réttur og skylda hvers manns að fórna
lífi sínu fyrir frelsið.—En ranglætið er réttinum yfirsterkara“.

Númi þagnaði og settist aftur á stólinn. Ég reyndi að tengja saman það
sem honum var nú ríkast í hug og það, sem mér bjó í brjósti.

„Þegar þessum handritum yðar er lokið,—hvað verður þá um þau?“

„Þau verða látin í lokað hylki, sem ekki getur sokkið og sá maður, sem
lengst lifir á skipinu fleygir því í sjóinn“.

„Það væri mjög undir tilviljun lagt“, sagði ég, „og ekki gott að vita í
hvaða höndum það lenti. Þér gætuð ráðstafað því á tryggilegri hátt. Ef
þér létuð mig fá það og . . . . . . . “.

„Það geri ég aldrei“, svaraði Númi.

„Ef þér létuð okkur lausa“, bætti ég við.

„Léti ykkur lausa!“

„Já, það er um það, sem ég ætlaði að tala við yður“, svaraði ég. „Nú
erum við búnir að vera hérna á skipinu í sjö mánuði. Ég og félagar mínir
verða að fá að vita, hvort það er ætlun yðar að halda okkur hér á
skipinu framvegis“.

„Hr. Aronnax, ég hefi sagt yður það fyrir sjö mánuðum, að hver sem kemur
á Sæfarann, verður að vera þar upp frá því“.

„Það er þá blátt áfram þrælkun“.

„Kallið það hvað sem yður þóknast“.

„En þrælnum er þó heimilt að taka sér frelsi, ef hann getur“.

„Hefi ég bannað yður það? Held ég yður í fjötrum?“

Númi stóð með krosslagðar hendur og hvesti á mig augun.

„Hr. skipstjóri“, sagði ég. „Þér hafið vakið hjá okkur hlýjan hug til
yðar. Við höfum orðið hrifnir af snilli yðar og hughreysti. Þér hafið
bannað okkur að auðsýna yður þá samhygð, sem alt háleitt og fagurt
skapar í brjóstum manna. Þér hafið valdið fáleikum milli okkar, sem
gerir okkur lífið gleðisnautt. Þér talið um frelsi. Þér hafið barist
fyrir frelsi, og hafið öðlast að sjálfur, en neitið okkur um það. Hvað
haldið þér að verði úr þessu? Ég hefi með höndum vísindalegar
rannsóknir, sem ég get unan við nokkurn tíma enn. En hvað haldið þér að
verði úr félaga mínum, Ned Land? Hann hlýtur að leggja hatur á yður“.

Númi stóð upp úr sæti sínu.

„Mér stendur svo hjartanlega á sama hvað Ned Land hugsar eða ályktar“,
sagði Númi. „Ég gerði það ekki að gamni mínu að taka ykkur á skipið.
Þetta er í fyrsta sinn, sem þér talið við mig um þetta mál, hr.
prófessor, það verður líka að vera í síðasta sinn“.

Ég fór út úr klefanum í þungu skapi og skýrði félögum mínum frá því, sem
okkur Núma fór á milli.

„Nú vitum við hvað í vændum er“, sagði Ned Land. „Við verðum að flýja,
hve nær sem færi gefst“.



XI.


Þegar komið var norður undir Long-Island, breytti Sæfarinn stefnu og
stýrði í landsuður. Ned Land varð óður og uppvægur, en við þessu máttum
við ekki gera. Við fórum þvert yfir Atlantshafið á skömmum tíma. Fengum
við landsýn af Írlandi og Englandi og stefndum inn í Ermarsund.

Við flutum í yfirborðinu hinn 1. júní. Ég var staddur í aðalsalnum; kom
þá svo mikill hvellur, að ég þaut upp á þilfar til að grenslast eftir
hvað um væri að vera. Ned Land og Konsæll vóru komnir þangað á undan
mér.

„Hvaða hvellur var þetta?“ spurði ég.

„Fallbyssuskot“, svaraði Ned Land og benti á skip, í svo sem mílu
fjarlægð, sem stefndi á okkur.

„Þetta er herskip, það þori ég að veðja um“, sagði Ned Land.

„Það vildi ég að hamingjan gæfi að það kæmi og gæti skotið í kaf þennan
bölvaðan Sæfara“.

„Hverrar þjóðar er skipið?“ spurði ég.

Ned Land hleypti brúnum og hvesti sjónina af fremsta megni. „Ég get ekki
sagt um það, það hefir ekki uppi fána. En eftir reiðanum að dæma er
þetta herskip“.

Við stóðum í stundarfjórðung og athuguðum skipið. Það færðist nær smátt
og smátt. En ekki var unt að segja með vissu, hvort það hafði tekið
eftir Sæfaranum; því síður hvort menn þar höfðu rétta hugmynd um eðli
hans.

Eftir nokkra stund fullyrti Ned Land, að þetta væri bryndreki með
vígtrjónu og þrennum þilförum. Þykkan kolamökk lagði upp um reykháfinn.
Ekki dró það fána á stöng og ekki var unt að sjá litina í toppveifunni.

„Komi það einum mílufjórðungi nær, þá steypi ég mér í sjóinn“, sagði Ned
Land. „Ég ræð ykkur til að fylgja mér eftir“.

Ég ætlaði að svara þessu, en þá gaus hvítur reykjarmökkur út úr
framstafni skipsins og þungur hlutur skall á sjónum skamt fyrir aftan
Sæfarann, svo gusurnar gengu hátt í loft upp. Rétt á eftir heyrðist
snarpur hvellur.

„Þeir skjóta á okkur!“ kallaði ég.

„Þetta eru menn að mínu skapi“, sagði Ned Land.

„Með leyfi húsbóndans . . . . . . já já“, sagði Konsæll og hristi af sér
sjóinn, sem ný kúla jós yfir hann. „Ég ætlaði að fara að segja, að nú
þættust þeir vera að skjóta á náhvelið alræmda“.

„Þeim ætti að vera vorkunnarlaust að sjá okkur“, sagði ég.

„Það hafa þeir gert að líkindum“, svaraði Ned Land.

Mér flaug nýtt í hug. Nú var að líkindum orðið lýðum kunnugt, hvers
eðlis þetta náhveli var. Eftir viðureignina við „Abraham Línkoln“ hafði
Farragút komist að raun um, að þetta var neðansjávarskip, miklu
hættulegra en nokkurt yfirnáttúrlegt sjóskrímsl og nú vóru skip á sveimi
um öll höf, til að reyna að eyðileggja þessa morðvél.

Og Sæfarinn var sannkölluð morðvél, þegar Númi beitti honum í hefnda
skyni, og var full ástæða til að halda, að hann gerði það. Það hafði
hann gert í Indlandshafinu kvöldið góða, þegar við vórum lokaðir inni í
klefanum. Af þeirri ástæðu hafði hásetinn sem særðist á höfðinu, látið
lífið. Að minsta kosti mæltu allar líkur með því. Það var deginum
ljósara að á þessu skipi, sem nú var í nánd, átti Númi ramma óvini, sem
ekki hlífðu okkur og sem Númi mundi við engu hlífa.

Skothríðin jókst ákaft; en kúlurnar lentu í sjónum og hittu ekki
Sæfarann. Okkur furðaði á því að Númi kom ekki upp. Var þó skothriðin
orðin allhættuleg Sæfaranum, því herskipið var komið mjög nærri okkur.

„Við verðum eitthvað til bragðs að taka“, sagði Ned Land. „Ég geri
vísbendingu. Ættu þeir þá að geta skilið, að hér er við heiðursmenn að
eiga“.

Ned Land tók upp vasaklút og ætlaði að veifa honum. En í sama vetfangi
var honum slengt flötum á þilfarið, af afli miklu.

„Afhrakið yðar!“ þrumaði skipstjórinn. „Þér eigið skilið að ég bindi
yður framan á stafnfleyginn, áður en ég kaffæri þetta skip“.

Á sama augnabliki skall kúla á þilfarinu, en hrökk af járninu langt út í
sjó. Skipstjórinn ypti öxlum.

„Það er ykkur sjálfum verst“, heyrði ég hann segja.

Svo vék hann sér að okkur og sagði:

„Viðureignin er hafin, herrar mínir. Farið þið niður!“

„Ætlið þér að greiða atlögu?“ spurði ég.

Númi kinkaði kolli til samþykkis.

„Gerið það ekki“, sagði ég í bænarrómi.

„Fyrir tilviljun hafið þér orðið margs vísari“, sagði hann. „Farið þér
niður“.

Við áttum ekki annars úrkosti en hlýða skipstjóranum. Áður en ég fór
niður sá ég nokkra skipverja skipa sér um Núma og horfðu þeir á skipið
með reiðulegum svip og látbragði; en kúlurnar dundu á Sæfaranum og
umhverfis hann.

Þegar ég var kominn niður í klefann minn fór Sæfarinn af stað og skreið
út úr skotmáli. En það fór eins og mig grunaði, að herskipið elti hann.
Þegar klukkan var orðin fjögur um daginn eirði ég ekki kyrsetunni
lengur. Ég fór út í miðskipsganginn. Hlerarnir vóru opnir og ég hætti
mér upp á þilfar. Númi var að ganga um gólf á þilfarinu og gaf gætur að
herskipinu annað veifið. Það var nú í einnar mílu fjarlægð og leit út
fyrir að Númi væri á báðum áttum, hvort hann ætti að granda því eða
ekki. Ég gerði enn eina tilraun til að miðla málum. En ekki var ég fyr
búinn að opna munninn en Númi kom rakleitt til mín og staðnæmdist fyrir
framan mig. Svipur hans var svo breyttur, sem væri hann orðinn ári eldri
en að morgni þessa dags. Hatur og heift skein úr augum hans, þegar hann
tók til máls.

„Rétturinn er á mína hlið. Þarna er kúgarinn, hann sem hefir svift mig
öllu sem ég elskaði: Föðurlandi og frændum, konu og börnum. Ég hata
hann!“

Ég leit í síðasta sinn til herskipsins feiga, sem sótti nú svo ákaft
eftir Sæfaranum, og fór svo niður til félaga minna.

„Við skulum flýja héðan!“ sagði ég.

„Hvaða skip er þetta?“ spurði Ned Land.

„Ég veit það ekki. En hitt er víst, að það verður sokkið niður á
mararbotn áður þessi dagur er allur. Og af tvennu illu er betra að
farast með því, en taka hér þátt í hryðjuverki, sem við vitum ekki
hversu réttmætt er“.

„Ég er á sama máli“, sagði Ned Land. „En við verðum víst að bíða með það
til næturinnar“.

Leið svo af dagurinn og nóttin færðist yfir. Alt var með kyrð og spekt á
Sæfaranum. Hann hélt áfram með jöfnum hraða, alt af í sömu átt, og
ruggaði þægilega í öldufallinu.

Við ráðgerðum að flýja þegar herskipið væri komið svo nærri, að við
gætum látið heyra eða sjá til okkar. Tungl var í fyllingu og glaðbjart
úti. Gerði það okkur hægra fyrir að flýja. Lítil líkindi vóru til þess,
að við gætum varið herskipið fyrir áhlaupi Sæfarans, þó við kæmumst út
á það. En við ætluðum að gera alt sem í okkar valdi stóð, til að koma í
veg fyrir manntjón. Hvað eftir annað héldum við að stundin væri komin.
Sæfarinn lét herskipið komast mjög nærri, en fór þá jafnan undan aftur.

Liðu svo nokkrar klukkustundir af nóttinni, að ekkert bar til tíðinda.
Við biðum albúnir að grípa hvert tækifæri, sem byðist. Ned Land ætlaði
að fleygja sér í sjóinn, en ég fékk hann ofan af því. Ég gerði ráð
fyrir, að Sæfarinn yrði ofansjávar, þegar hann réði á herskipið og þá
mundi okkur helzt verða undankomu auðið.

Klukkan þrjú um nóttina fór ég upp á þilfar. Númi stóð þar enn og horfði
stöðugt á herskipið.

Kyrð og friður hvíldi yfir náttúrunni. Himininn var heiður og hafið
spegilslétt. Herskipið fór eftir ljósinu á Sæfaranum og var nú tæp hálf
míla á milli skipanna. Ég sá ljóskerið á frammastrinu og
hliðarljósin,—grænt og rautt. Á herskipinu var kynt svo ákaft undir
kötlunum, að eldbjarma lagði upp um reykháfinn og brá birtu á reiðann.
Fylgdi því ákaflega þykkur reykur og neistaflug.

Ég stóð á þilfarinu þangað til klukkan fimm um morguninn. Skipið
nálgaðist óðum. Hóf það skothríðina á ný, þegar fór að birta af degi.

Næstráðandi kom nú upp á þilfar og nokkrir menn með honum. Tóku þeir upp
handriðið, sem var utan með þilfarinu. Turninum sem ljóskerið var í, var
hleypt niður í skipið. Sömuleiðis þeim, sem var yfir stýrishjólinu og
byrgt yfir opin vandlega. Var þá skipið orðið alveg ójöfnulaust að utan.
Ég fór niður í aðalsalinn. Það var farið að birta. Morgunroðinn brotnaði
í bárugjálpinu og sendi öðru hvoru rauðann bjarma inn um gluggann til
okkar. Þetta var 2. júní,—dagur sem mér líður aldrei úr minni. Sæfarinn
hægði skriðinn. Þóttist ég nú vita að stundin væri komin. Skothríðin
jókst ákaft. Kúlurnar ristu sjóinn svo hvein við.

„Nú skulum við leggja af stað!“ sagði ég.

Við gengum gegnum bókasafnsklefann og út í ganginn; en þegar við komum
að stiganum var hlerunum skelt aftur. Ned Land ætlaði að ryðjast á
hlerann og hrynda honum upp, en ég aftraði honum frá því. Ég heyrði hvin
neðan úr skipinu, sem ég kannaðist vel við. Það var verið að fylla
sökkviklefana, og Sæfarinn seig nokkra metra niður í sjóinn. Við urðum
of seinir fyrir! Sæfarinn fór í kaf til þess að leggja að skipinu sem
næst kjölnum, því þar var það ekki brynvarið. Við vórum inniluktir að
nýju, og neyddir til að vera sjónarvottar að þeim ægilega hildarleik,
sem nú var fyrir hendi. Ég skundaði inn í klefann minn aftur. Ég varð
alveg utan við mig,—vissi ekki í þennan heim né annan um stund og hefði
víst hvorki heyrt né skilið, þó annarhvor félaga minna hefði talað til
mín. Sæfarinn herti skriðinn. Hugsanir mínar og eftirtekt beindust allar
að því, að athuga hreyfingar skipsins og atferli. Sæfarinn nötraði fyrir
átökum válarinnar og ég bjóst við árekstri þá og þegar. Aldrei hefi ég
lifað jafn kvíðvænlega og hryllilega stund eins og þessa.

Ég rak upp hljóð, ósjálfrátt! Ég varð var við kipp, tiltölulega hægan
þó. Ég heyrði að stáltrjóna Sæfarans murði í sundur tré og járn og hvað
sem fyrir varð. Sæfarinn gekk í gegnum skipið, eins og saumnál í gegn um
klæði. Ég spratt upp í otboði og þaut inn í aðalsalinn. Númi var þar
fyrir. Í sömu andránni var hlerunum skotið frá gluggunum og ljósin slökt
í salnum. Mér varð ósjálfrátt litið út um gluggann. Ég sá eitthvert
dökkleitt ferlíki vera að sökkva, svo sem tíu metra frá Sæfaranum. Á því
var stór glompa, sem sjórinn beljaði inn um með miklum hávaða. Svo komu
raðir af súðgluggum og fallbyssuopum og síðast blasti við þilfarið
alskipað lifandi verum, sem börðust við dauðann. Gagntekinn af skelfingu
skundaði ég aftur inn í herbergi mitt.



XII.


Það var dimt og þögult á Sæfaranum fyrst í stað eftir þetta. Ferðinni
var haldið áfram. En hvort var haldið í suður eða norður? Ég vissi það
ekki og hirti ekki um að vita það. Mig hrylti við Núma skipstjóra.
Hversu mikinn órétt sem hann hafði orðið að þola af öðrum mönnum, þá var
rangt af honum að hefna sín á þennan hátt. Enda þótt ég ætti engan þátt
í þessu verki, hafði ég þó verið sjónarvottur að því, sem gerðist og það
var meir en nóg. Ljósi var brugðið upp aftur í skipinu, þegar liðið var
nær hádegi. Reyndi ég þá að hressa mig upp og fór því inn í salinn. Þar
var mannlaust. Ég leit á mælingaverkfærin. Sæfarinn stýrði í norður, með
7 sæmílna hraða á klukkustundinni, og var ýmist upp við yfirborð, eða í
10 metra dýpi. Við vórum komnir út úr Ermarsundi og fórum norður með
Írlandsströndum. Mér kom ekki dúr á auga næstu nótt. Ég lagðist fyrir að
vísu, en endurminningar nýafstaðinna viðburða vóru mér svo ríkar í hug,
að ég varð andvaka. Sæfarinn hélt í hægðum sínum norður Atlantshafið
næstu daga á eftir. Niðdimm þoka var yfir hve nær sem við litum til
veðurs. Var nú ferðinni heitið til Norðurskautsins? Eða til Spitzbergen?
Eða til Nowaja Semlja? Það var ekki á að ætla. Tíminn leið, en ég
fylgdist ekki með í tímatalinu. Ég var hættur að hafa hugmynd um, hvort
heldur var kvöld eða morgun, nótt eða dagur. Mér fanst eitthvað ógeðfelt
við alt, sem í kringum mig var. Ég var hneptur undir yfirráð og
hugsunarhátt óskyldrar, hálfsiðaðrar þjóðar, sem ég gat ekki haft
samneyti við í hugsun eða athöfnum. Ég veit ekki með vissu hve langan
tíma þessi ferð hefir tekið; líklega hálfan mánuð eða þrjár vikur. Það
er ekki unt að segja hvar þetta hefði lent, hefði ekki komið fyrir
óvæntur atburður, sem batt á þetta endahnútinn. Núma skipstjóra sá ég
ekki allan þennan tíma; ekki heldur næstráðanda né neinn af skipverjum.
Við vorum allajafnan í kafi. Þegar við komum upp úr til þess að skifta
um loft, vóru hlerarnir opnaðir með vélaútbúnaði. Ekki vissi ég heldur
hvar við vórum staddir, því leiðin var ekki mörkuð á kortið. Ned Land
var orðinn svo úrvinda af leiðindum, að ekki var hægt að fá út úr honum
orð. Jafnvel Konsæll fór ekki varhluta af ógleði þeirri, sem á okkur
hvíldi. Við félagarnir vórum hættir að hafa afskifti hver af öðrum. Við
sátum hver í sínu horni fullir örvæntingar. Þetta gat ekki gengið svona
til lengdar. Eina nótt svaf ég fram á morgun,—ég veit ekki hvaða dag
það var. Þegar ég vaknaði stóð Ned Land við hvílustokkinn og laut yfir
mig.

„Nú verðum við að flýja“, hvíslaði hann.

„Hve nær?“ spurði ég og þaut upp í rúminu.

„Í nótt, þeir eru hættir að hafa gætur á okkur. Eruð þér tilbúinn?“.

„Já; hvar erum við staddir?“

„Það sér til lands,—ég tók eftir því áðan,—í svo sem tveggja mílna
fjarlægð á bakborða“.

„Hvaða land ætli það sé?“

„Það veit ég ekki, enda skiftir það engu. Héðan verðum við að komast“.

„Já“.

„Það er úfinn sjór og talsverður stormur“, sagði Ned Land. „En þó
slarkfært. Ég hefi laumað nokkrum vistum upp í bátinn og fáeinum
vatnsflöskum“.

„Það er ágætt“.

Ned Land gekk út að svo mæltu. Þegar ég var kominn í fötin fór ég upp á
þilfar. Skipið ruggaði svo ákaft, að ég átti fult í fangi með að
standa. Hvassviðri var á og ljótt útlit í lofti. Ég grilti land gegnum
þokubræluna. Nú urðum við að láta til skarar skríða; það mátti ekki
dragast lengur. Mér var farið að leiðast og líða illa á Sæfaranum og
vildi öllu til hætta, að komast á burt sem fyrst. Ég fór aftur niður í
salinn. Mig hálf-langaði að sjá Núma skipstjóra einu sinni enn og kveið
þó fyrir því í aðra röndina. Hvað átti ég að segja við hann? Gat ég
dulið skap mitt fyrir honum? Nei, það var hyggilegra að finna hann
ekki,—reyna að gleyma honum. Mér fanst dagurinn—að líkindum sá
síðasti, sem ég átti eftir að lifa á Sæfaranum,—vera hræðilega lengi að
líða. Ég var einn allan daginn, því félagar mínir vöruðust að koma inn
til mín, til þess að vekja ekki grun um áform okkar. Miðdegisverð
borðaði ég ekki fyr en kl. 6 og var þá svo lystarlaus, að ég varð að
neyða ofan í mig nokkrum munnbitum, til þess að halda kröftum. Klukkan
hálf sjö kom Ned Land inn til mín.

„Við sjáumst ekki aftur fyrir flóttann“, sagði hann. „Tunglið verður
ekki komið upp kl. 10; við verðum að láta myrkrið skýla okkur. Þá skuluð
þér koma upp í bátinn. Við bíðum yðar þar“.

Ned Land fór út, en ég gekk inn í salinn, til þess að athuga
mælingaáhöldin. Við vórum á fimmtíu metra dýpi og fórum með fullum hraða
í norður-landnorður. Ég rendi augunum yfir salinn í síðasta sinn og
virti fyrir mér öll listaverkin, sem hann hafði að geyma og hin fágætu
náttúruundur og aðrar vísindagersemar, sem ekki lá annað fyrir en týnast
í hafinu ásamt manni þeim, sem þeim hafði safnað. Hryggur í huga snéri
ég til dyra og fór inn í herbergið mitt. Ég hafði fataskifti og fór í
skjólgóðan klæðnað, tók saman öll ritverk mín og stakk þeim inn á mig.
Ég hafði ákafan hjartslátt og fann að ég mundi ekki geta dulið
geðshræringar mínar fyrir Núma skipstjóra, ef ég hitti hann. Svo lagðist
ég fyrir í rúmið og reyndi að sefa skap mitt. Tókst það vonum framar, en
hugur minn hvarflaði frá einu til annars og vakti upp endurminningar frá
veru minni á skipinu, um ýmsa atburði illa og góða, sem þar höfðu komið
fyrir. Mér fór smátt og smátt að finnast meira um Núma skipstjóra. Hann
var þó indverskur þjóðhöfðingi, hvað sem öðru leið. Enda þótt það í
sjálfu sér væri engin afsökun, gat það þó meðfram verið orsök þess, að
hann beitti valdi sínu svona, til að koma fram miskunnarlausum hefndum.
Hin djúpsæja og víðtæka speki hans, þrek og hugrekki, hófu hann í áliti
mínu hátt upp yfir aðra almenna indverjahöfðingja, yfir þjóð hans alla,
jafnvel yfir alt mannkynið. Hann var yfirmenskur afburðasnillingur.

Klukkan sló hálf tíu.—Ég fann til þyngsla í höfðinu og tók um það báðum
höndum, lét aftur augun og reyndi að beina hugsuninni að einhverju
lítilvægu efni. Nú var að eins hálftími eftir—hálftími, sem ætlaði að
firra mig vitinu. Á þessu augnabliki bárust forte-píanóhljómar að eyrum
mér innan úr salnum. Það vóru stórfeldir samhljómar innan um hrærigraut
af lónum, sem skáru hver annan. Svo jafnaðist lagið smátt og smátt og
leið eins og hægur draumur. Það var eins og í því lægi sárasta sorg, sem
í brjósti getur búið, eins og hyldýpi harma og hugarangurs, og dó svo út
hægt og blíðlega í viðkvæmu, sármjúku samræmi. Svo kom hressandi lag,
stuttur, magnþrunginn hergönguslagur. Það var sem hnífi væri stungið í
brjóstið á mér, Númi skipstjóri var í salnum! En gegnum salinn varð ég
að fara, til þess að komast út. Ég hlaut að hitta hann og mátti búast
við að hann tæki mig tali. Útlit mitt og jafnvel eitt einasta orð af
vörum mínum gat komið upp um mig, og þá var öll von úti. Klukkan sló
tíu. Ég varð að fara. Ég opnaði hurðina með mestu hægð og virtist þó
verða af því hræðilegur hávaði. Ég læddist fram eftir ganginum og
staðnæmdist í öðru hvoru spori til að jafna mig. Loks komst ég að
saldyrunum og opnaði þar. Þar var myrkur inni. Skipstjóraklefinn var
andspænis og hurðin hnigin á gátt. Lagði ljósskímu um gættina inn í
salinn. Ég læddist á tánum gegnum salinn og gægðist inn í klefa
skipstjórans. Gegnt dyrunum var stór mynd, að líkindum af konu hans og
barni. Sjálfur sat hann við skrifborðið, niðursokkinn í störf sín.
Dyrnar að bókaklefanum stóðu opnar. Þar fór ég í gegn og út í ganginn í
áttina til bátsins. Ég skundaði upp stigann og tróð mér upp um opið í
þilfarinu til félaga minna.

„Af stað! Undir eins!“ sagði Ned Land.

Hlerinn var lagður yfir þilfarsopið og festur vandlega með skrúfum.
Hleraopið í botninum á bátnum sömuleiðis. Ned Land fór að losa um
skrúfurnar, sem tengdu bátinn við skipið. Þá heyrðist alt í einu þrusk
mikið neðan úr skipinu, köll og mannamál. Vóru skipverjar orðnir áskynja
um flótta okkar? Ned Land fékk mér hníf í hendina. Hann hætti að skrúfa
um stund. Ég varð þess brátt vísari, að þessi gauragangur stóð ekki í
sambandi við flóttatilraun okkar. Réð ég það af orði einu, sem nefnt var
hvað eftir annað. Það var ekki úr óþektu máli, því ég skildi það vel.
Röstin! var sagt. Mér er sem ég heyri það enn í dag. Röst—einmitt á
þessu augnabliki, þegar við vórum að losa bálhornið okkar frá Sæfaranum.
Við vórum komnir inn í röst, og gat það naumast annarsstaðar verið en
við Lófótinn. Fyrir vangá—eða jafnvel af ásettu ráði—var Sæfarinn
kominn inn í röstina. Hann fór að snúast í harðri hringiðu og færðist
smátt og smátt inn að henni miðri. Báturinn fylgdist með—fyrst í stað.
Skipið sveiflaðist með fleygiferð og við stóðum, á öndinni af ótta.

Boðaföllin beljuðu með þrumandi hávaða.

„Við verðum að vera þar sem við erum komnir“, sagði Ned Land og fór að
skrúfa á aftur rærnar, sem hann var búinn að losa. En í því kvað við hár
brestur. Síðustu skrúfurnar hrukku sundur og báturinn þeyttist eins og
steinn úr slöngu út í hringiðuna. Ég steyptist á höfuðið niður í bátinn
og féll í öngvit.

Ég veit ekki hverju fram fór eftir þetta, hvernig báturinn komst út úr
röstinni og hvernig við náðum landi. En þegar ég raknaði við aftur, lá
ég í rúmi í kofa fiskimanns eins við Lófótinn. Ned Land og Konsæll stóðu
við hvílustokkinn. Eftir lítinn tíma var ég kominn til Parísar.



XIII.


Svona er nú sagan um þessa merkilegu ferð. Ætli nokkur maður leggi
trúnað á hana? Ég get ekkert um það sagt, enda gildir mig það einu. Ég
hefi sagt frá viðburðunum eins og ég hefi reynt þá, og hvergi hallað
réttu máli. Og nú þekki ég hafið. Ég hefi farið á tæpum tíu mánuðum
umhverfis hnöttinn neðansjávar og séð öll undur og stórmerki, sem falin
eru í skauti hafsins. En hvað er orðið af Sæfaranum? Hefir hann losnað
úr heljargreipum rastarinnar? Er Númi skipstjóri enn á lífi? Hafa ekki
blóðfórnirnar sefað enn að fullu hefndarþorsta hans? Ætli öldurnar skoli
ekki eitt sinn handritasafni hans á land, svo vitneskja fáist um þennan
merkilega mann og æfiferil hans? Ég vona að svo fari. Ég vona að
undraskipið sem gert hefir undirdjúpin að alfaravegi, hafi komist
klaklaust út úr ægisvelg rastarinnar, sem svo mörg skip önnur hafa
farist í. Ég vona að Númi lifi enn í þessum nýju heimkynnum sínum,
úthöfunum, og haldi þar áfram að rannsaka „leyndardóma undirdjúpanna“.
En þá hefir enginn átt kost á að rannsaka eins vel og Númi skipstjóri og
ég.





*** End of this LibraryBlog Digital Book "Sæfarinn - Ferðin kring um hnöttin neðansjávar" ***

Copyright 2023 LibraryBlog. All rights reserved.