Title: Moja Pierwsza Bitwa - Opowiadanie Sierżanta
Author: Mickiewicz, Adam, 1798-1855
Language: Polish
As this book started as an ASCII text book there are no pictures available.


*** Start of this LibraryBlog Digital Book "Moja Pierwsza Bitwa - Opowiadanie Sierżanta" ***


made available by CBN Polona http://www.polona.pl)



Adam Mickiewicz

MOJA PIERWSZA BITWA



TOWARZYSTWO WYDAWNICZE „IGNIS”.--E. WENDE i S-ka,
WARSZAWA.--M. NIEMIERKIEWICZ, POZNAŃ--H. ALTENBERG,
LWÓW.--TOW. KSIĘGARŃ KRESOWYCH, TORUŃ

1921



MOJA PIERWSZA BITWA.


OPOWIADANIE SIERŻANTA.


Zazdroszczą Atylli, który stoczył tysiąc bitew, a w tysiącznej jeszcze
czuł w sobie to, co nazywał gaudia certaminum, czyli rozkosz rzezi. Oj,
był to krwawy rozpustnik ten stary hetman! Co się mnie tyczy,
piastującego stopień sierżanta lekkiej artylerji, wyznaję, że zaprawdę
zakochany byłem w wojence, ale tylko przez pierwszy tydzień mojego
wojennego zawodu, i że w Atyllowej rozkoszy raz tylko jeden jedyny
zasmakowałem. Z tej to przyczyny nigdy mi nie wyjdzie z pamięci mój
miodowy tydzień i pierwsza bitwa.

Pierwsza bitwa ma szczególniejsze podobieństwo z pierwszą miłością. Ileż
nadziei! ile złudzeń! przed tą uroczystą akcją, która rozstrzyga o losie
narodów, lada rekrut czuje się powołanym do odegrania co najmniej
roli... jakiego bohatera historji lub romansu.

Przychodzi wreszcie do rozprawy i stajesz do niej z niecierpliwością i
pewnym niepokojem, doznając raz trwogi śmiertelnej, to znowu szalonej
wesołości; już cię strach przeszywa, już cię podnosi pycha tryumfatora.
W jednej godzinie przechodzisz przez tłumy wzruszeń, i zbierasz
wspomnienia na całe życie! lecz aby to czuć z całą mocą, trzeba mieć
serce dziewicze, serce rekruckie.

Powiedział ktoś, że każdy człowiek może skomponować dobry romans,
opowiadając tylko po prostu historję swej pierwszej miłości. To
postrzeżenie zachęciło mię do opisania pierwszej bitwy, w której byłem.
Trzeba wiedzieć, że ta bitwa jest tylko epizodem sławnej wojny, że z
niej odnieśliśmy świetne zwycięstwo, i że w swoim czasie zjednała nam
podziw ludów europejskich. Wprawdzie dawne to czasy, bo ludy dobrze już
zapomniały i o naszych klęskach i o naszych tryumfach. Mimo tego
żołnierz polski nigdy nie zapomni o bitwie pod Stoczkiem.

Po rewolucji 29 listopada[*] postanowiłem wstąpić w szeregi, i
rozmyślałem, czy do piechoty, czy do jazdy? Ażeby zrobić stanowczy
wybór, przebiegałem ulice Warszawy, przypatrując się bacznie mundurom
różnych pułków. Naprzód zatrzymałem się przed bataljonem grenadjerów,
którzy maszerowali w ściśniętych szeregach, milcząco, w porządku i
poważnie. Wszystko wąsacze, z szewronami na ramionach. Były to resztki
legjonów napoleońskich. Kiedy przechodzili, ustępowano im z
uszanowaniem, i szeptano w tłumie: „To mi żołnierze! to nasi obrońcy!”
Zazdroszczę im, pomyślałem, piękna to rzecz być grenadjerem! I zbliżyłem
się do oddziału, a zająwszy miejsce obok dobosza, maszerowałem krokiem
grenadjerskim, upatrując komendanta, któremu chciałem natychmiast
ofiarować moje służby.

[Footnote *: 1830 r.]

Wtem, na drugim końcu ulicy, ukazał mi się nowy meteor wojskowy. Był to
krakus na białym koniu, w białej sukmance, w czerwonej czapeczce z
białem piórkiem, który jak łabędź przerzynał czarne fale tłoczących się
mieszczuchów. Ślicznie wywijał on koniem; pieszych witał skinieniem
głowy, z kawalerzystami ściskał się za ręce, a pięknym damom, stojącym w
oknach, posyłał wdzięczne pocałunki. Wszystkie oczy zwróciły się ku
niemu; mężczyźni klaskali, kobiety uśmiechały się w milczeniu; a piękny
krakus stał się bożyszczem chwili.

Przyszło mi zaraz na myśl, że w mundurze krakowskim na mój wiek i wzrost
będzie mi bardziej do twarzy, A tak objawiło mi się moje właściwe
powołanie: Bóg mię stworzył krakusem!

Zwróciłem się więc w stronę koszar jazdy; ale w połowie drogi wpadłem w
niezmierny tłum, który mię porwał ze sobą i uniósł ku rogatkom. Lud się
cisnął na spotkanie nowo nadciągających szeregów. Osobliwsza figura
jechała na przodzie; był to stary kapucyn w habicie i na koniu, w jednej
ręce z lancą a drugą błogosławiący krzyżem lud, który mu nogi całował.
Za kapucynem postępowało tysiąc strzelców z lasów augustowskich. Mieli
przewieszone dubeltówki i wielkie torby borsucze z pazurami i
wyszczerzonemi zębami, bielejęcemi na zielonych kurtkach. Drugi tysiąc
wieśniaków, uzbrojonych w krzywe kosy i siekiery zamykał pochód. Nigdy
wejście najpiękniejszych pułków, nawet wejście księcia Józefa na czele
zwycięskich legjonów nie wzbudziło takiego zapału, jak ten, z którym
Warszawianie witali torby borsucze i łyczane łapcie. Nie były to już
oklaski, ani uśmiechy, ale krzyki, grzmiące hura! i błogosławieństwa,
pomieszane z głośnym płaczem. Lud bowiem dziwnym swoim instynktem umiał
schwycić wzniosłą i piękną stronę obrazu. Na widok tych kapłanów, tych
rolników, którzy porzucili cele klasztorne i swoje bory, ażeby bić
nieprzyjaciół ojczyzny, lud zrozumiał całą grozę niebezpieczeństwa, a
oraz pojął z całą ufnością, że to jedyny środek obrony.

Wzięła mię nagła pokusa porwać natychmiast za kosę lub dubeltówkę i
stanąć do szeregu z chłopami, aby z nimi podzielić tryumfalne wejście do
stolicy. Ale jakże to zrobić? jak nadać sobie ruchy zuchowate i
wyzywające mazowieckiego kosyniera, lub wyraz ponury i dziki strzelca z
nad Niemna? Jak wyrównać mu wzrostem i szerokością pleców? wśród tych
olbrzymów wyglądałbym, jak królik między wilkami. Cóż więc pocznę ze
sobą? Czy mam być krakusem, czy grenadjerem! Niepewność ta dużo mię
kosztowała.

Znajomy mi pułkownik spotkał się ze mną w przechodzie i klepiąc mię po
ramieniu, rzekł: „Dowodzę oddziałem partyzantów; część moich ludzi
wyszła już w pole, ja sam dziś wyruszam z Warszawy, potrzebuję
kanonierów; może wiesz, gdzie ich znaleźć?

--Wiem o jednym, rzekłem, przybierając postawę wojskową; potrzebujesz
kanoniera, oto go masz!

--Zgoda! rzekł pułkownik, naciągaj mundur i staw się u mnie dziś wieczór
punkt o dziesiątej, czy rozumiesz?

W taki sposób werbowano żołnierzy w czasie naszego powstania. Tegoż dnia
o jedenastej w nocy maszerowałem umundurowany przy armatach. W ciągu
marszu ćwiczyliśmy się w użyciu broni, a ja tyle dokładałem pilności, że
po trzech dniach mianowano mię sierżantem i pod moje rozkazy oddano
armatę. Zawistni utrzymywali, że stopień mój zawdzięczałem osobliwym
względom pułkownika.

Bądź co bądź sam się ździwiłem, zmieszałem i niemal zawstydziłem na tak
nagły awans. Zawróciło mi się w głowie i dopiero po kilku godzinach
osłupienia zacząłem uczuwać wpływ nowej mojej godności. Mimowolnie
przybrałem minę marsową i poważniejszą; wyciągnąwszy uroczyście prawą
rękę, położyłem ją na mojej własności, na wylocie armaty. Kawał ten
bronzu, myślałem sobie, będzie filarem w świątyni mojej sławy; będzie
pierwszym stopniem w rycerskim zawodzie, a może i na tron mię zawiedzie!
Dobrze wycelowane działo rozstrzyga nieraz los wojny. A Napoleon od
czegóż zaczął, jeżeli nie od kanoniera? Pełen tych marzeń zakochałem się
w mojej spiżowej armacie jak w pannie i odtąd zawsze byłem przy niej.
Badałem jej wady i przymioty, roztrząsałem charakter i poznałem
najdokładniej cały jej skład i naturę tak fizyczną jak moralną. Tak
dobrze wbiła mi się w pamięć, że zrobiłbym z pamięci jej portret. Dźwięk
jej głosu znałem tak dobrze, żebym go mógł był rozróżnić wśród huku
najżywszej kanonady, choćby pod Lipskiem, lub Ostrołęką. Kochana moja
armatko! cóż stało się z tobą? w czyjeś ręce popadła? Zapewne nikt cię
tak nie popieści, jak ja cię pieściłem. Ta myśl mię jedynie pociesza.
Była to wprawdzie niewielka ośmiofuntówka, ale dla mnie była ogromną, bo
ciężarna całą moją przyszłością. Zresztą dobrze osadzona, łatwa do
manewrowania i dziwnie celnego strzału. Cały dzień ledwo mi wystarczał
na spełnienie obowiązków przy kochanej armatce, a i przez noc nie
przestawałem myśleć o tym przedmiocie mojej miłości. I tak, jednej nocy
śni mi się bitwa, a naprzeciw mię kogoż widzę? feldmarszałka Dybicza!
Zaraz biorę na cel--paf! i moja kula przecina go na dwie połowy.
Puszczam się, aby oderwać mu głowę i jeszcze ciepłą zanieść do
naczelnego wodza, księcia Radziwiłła; ale trup Dybicza tak ostro się
bronił, że aż wybiłem się ze snu i w rzeczywistości, zamiast głowy
moskiewskiego wodza, trzymałem głowę śpiącego obok mnie kanoniera. Innej
nocy gorsza rzecz mi się zdarzyła: śniłem, że jazda moskiewska wpadła na
nas niespodziewanie; mnie naprzód zabito, potem wycięto moich
kanonierów, a nareszcie kirasjer moskiewski siadł na mojej armacie jak
na koniu i zaczął ją zagwożdżać, spoglądając na mnie okiem pogardy.
Wtedy uczułem wszystkie męczarnie męża Lukrecji i męczarnie ojca
Wirginji. Chociaż byłem już trupem zimnym i skostniałym, niemniej
dobywałem wszystkich sił, aby dać znak życia i pasując się ze sobą,
udało mi się nareszcie tak tęgo wrzasnąć, żem się i sam przebudził i
zaalarmowałem cały obóz. Zerwawszy się na nogi, a właśnie dnieć
poczynało, szukam oczyma mojej armaty i widzę z niemałą radością, że
jest, że spoczywa wolna i spokojna na swej lawecie.

Otwarta jej paszcza zdawała się wciągać chłodek poranka, a lśniąca
powierzchnia odbijała pierwsze promienie słońca. Położyłem się znowu na
mokrej ziemi, ale tym razem przez ostrożność trzymałem ręką za sprychę,
ażeby bronić mego skarbu przeciw rzeczywistej lub sennej napaści.

Tak przeszedł cały tydzień, mój pierwszy tydzień po zaślubieniu pięknej
ośmiofuntówki: tydzień miodowy sierżanta artylerji, najszczęśliwszy
tydzień w mojem życiu! Każdą chwilę miałem zajętą, w przekonaniu, że już
osiągnąłem cel mego bytu na świecie; dusza moja przeszła całkiem w
ukochaną armatkę.

Tymczasem zbliżaliśmy się coraz do brzegów Wisły; lody puściły już w
wielu miejscach i widać było tu i owdzie występującą wodę. Pułkownik
nasz, z tyką w ręku, pierwszy się puścił na lód, brodząc w wodzie po
kolana, potem rozkazał nam iść za sobą. Iść za nim i to z naszemi
armatami po tak słabym lodzie? Na ten rozkaz zbladłem jak śmierć, cała
bowiem nasza przyszłość wojenna mogła utonąć. Nakoniec przeszliśmy
szczęśliwie i na drugim brzegu stanęliśmy z okrzykiem: Niech żyje
Polska!

Tego samego wieczora nastąpiło połączenie się z korpusikiem, przodem
wysłanym z Warszawy. Oczekiwał on nas niecierpliwie; młodzi bowiem
żołnierze wysokie mają wyobrażenie o potędze artylerji, a bardzo ich
niepokoiło, że w przededniu spodziewanej bitwy nie mieli dział.
Posłyszawszy turkot kół armatnich, cały obóz nieposiadał się z radości:
„nasza artylerja nadciąga! Niech żyje artylerja!” wołano ze wszystkich
stron i bieżono na naszę spotkanie i postawiono nas w środku obozu.

My także z zapałem powitaliśmy naszych towarzyszy. Dotąd odbywając
marsze w osamotnieniu, teraz znaleźliśmy się w tłumie dzielnych
żołnierzy, których liczba wydawała się znaczną na oko. To podniosło
naszą ufność. Wszystkiego jednak nie było więcej, jak dwanaście
szwadronów, zajmujących szeroką przestrzeń. Dumnie spoglądaliśmy na las
zatkniętych lanc, których nowe chorągiewki iskrzyły się barwami,
nieznającemi jeszcze krwi i kurzu. Po wesołej i hucznej wieczerzy
pokładliśmy się spać, kołysani dźwiękiem muzyki wojskowej i śpiewem
mazurka.

O świcie, kiedy korpusik nasz wchodził do wsi, doleciały nas pomieszane
krzyki. Zatrzymujemy się; wysłano na zwiady i okazało się, że to okrzyki
zwycięstwa! Pierwszy to tryumf! Trzeba było widzieć, jak cieszyliśmy się
nimi. Kozacy ci, brodacze, rozbrojeni, szli piechotą ze spuszczonemi
głowami i kwaśną miną. W Miarę, jak przechodzili koło nas, nasi młodzi
żołnierze przedrwiwali z nich, klęli lub grozili. I mnie chętka brała
robić to samo, ale obowiązek, przywiązany do stopnia, nie pozwalał na
to, więc surowo ich gromiąc, rzekłem: „Polacy! szanujcie nieszczęście!
Wątpliwy bywa los wojny! Śmierć naszym wrogom! litość nad zwyciężonymi!
Niech żyje Polska!”

Żołnierze uspokoili się, spierunowani wspaniałością mych uczuć i
sentencjonalną wymową. Od niejakiego czasu zwrócił moją uwagę jeden
stary kanonier, jadący obok mnie, który ciągle się wspinał na
strzemionach, zadzierał głowę, szyję wyciągał ponad ramiona swoich
towarzyszy.

--Za czem tak patrzysz, Mateuszu?

--To te bestje, panie sierżancie, niech ich tam kaci porwą... I wskazał
palcem na wzgórza, będące przed nami. Ujrzałem wtenczas, jak się coś
czerniło na szczycie wzgórza. Byłyż to krzaki, czy kaszkiety
moskiewskiej piechoty? Nie miałem czasu przypatrywać się dłużej,
albowiem nadbiegli adjutanci, wołając z całej siły: „Artylerja naprzód!
stawać na pozycji!” Ruszyliśmy, co koń wyskoczył. Padł strzał armatni i
kula, zabiwszy nam konia, osypała nas ziemią i poleciała dalej,
rykoszując. Zajęliśmy pagórek, wprost naprzeciw nieprzyjaciela, który
podwoił ogień.

Szeroka płaszczyzna, obwiedziona krzakami i borem, roztaczała się przed
nami. W środku niej, na wzgórzu, zatoczyli Moskale baterje dwunastu
dział ciężkiego wagomiaru, które nas osypywały kulami i granatami. Za
baterją widać było gęste szeregi jazdy, stojącej nieruchomie. Nasza
jazda podobnież stała spokojnie, zostawiając czas działaniu artylerji.

Zauważyłem, iż żołnierze różnej broni zachowują podczas bitwy postawę i
wyraz twarzy właciwy sobie. I tak artylerzystą nie ma ani kawaleryjskiej
rzutności, ani niecierpliwości piechura, lecz baczny na komendę, szybki
i dokładny w każdem poruszeniu, zdaje się zachowywać zimną krew, chociaż
oczy jego dymem gryzione, krwią zaszłe, brwi zmarszczone, twarz blada,
usta ściśnięte, mowa krótka i twarda wyrażają zażartą wściekłość,
tłumioną i koncentrowaną.

Śród tego ognia, mimo, że śmierć zmiatały głowy, nie przestano robić
żarcików; każdym razem co kula rykoszowała, młodzi żołnierze nie
omieszkali rozmawiać z nią i dawać jej rady. Rykoszująca kula może być
widzianą z daleka, jak skacze po polu, więc jeżeli szła na bok, na lewo,
wołano na nią: „Gdzie lecisz, ślepa! bierz się na prawo!” a jeżeli szła
prosto, zachęcano ją: „dobrze, dobrze!” i tak rozmawiano z nią dopóki
nie wpadła w sam środek linji nieprzyjacielskiej i dopiero dawano jej
brawo.

Już nie wiem, ile godzin trwała ta kanonada. Chociaż gorączkowo
mijaliśmy się przy działach, jednakowoż zabawka ta trwała za długo, aby
nie pragnąć nadejścia nocy. Artylerja rosyjska miała nad nami widocznie
przewagę, tak co do liczby, jak i wagomiaru dział. Ubito nam już kilku
ludzi, wielu było ranionych, a wszyscy lubo nadzwyczaj zmęczeni,
jednakowoż nie upadali na duchu i nikt ani myślał o odwrocie.

Naraz od lewej strony okropnie ryknęły działa. Moskale właśnie tam
postawili nową baterję, którą nas ostrzeliwali z boku. Zwróciliśmy dwie
nasze armatki przeciw tej nowej zaczepce, z którą trzeba było pogadać;
lecz położenie nasze stawało się coraz przykrzejsze, bo sześcioma
polowemi armatkami odpowiadać na dwadzieścia dział ciężkiego wagomiaru,
to nieprzelewki! Nasi żołnierze na widok tej nierówności sił zdawali się
być pomieszani. Już ruchy ich słabły, już wystrzały nasze rzadziej się
odbywały, a nawet dykteryjki i żarciki całkiem ustały.

Zdaje się, że nasz dowódzca czekał na to, aż Moskale rozdzielą swe siły,
aby korzystać z tego momentu i uderzyć na nich; tak przynajmniej
przypuszczam, aczkolwiek nie kuszą się rozprawiać o planie bitwy. Tyle
wiem, że w najkrytyczniejszej chwili usłyszeliśmy od lewej strony
tentent konnicy, pędzącej galopem i w kilka minut potem owa druga
baterja zamilkła, gdyż była zdobytą.

Nasz dowódzca zawrócił się i poskoczył ku głównej sile naszych
szwadronów, wołając: „Naprzód kłusem! naprzód wiara!” I cała nasza
jazda, uszykowana w dwa szeregi, posunęła się, mijając naszą baterję.
„Idą do szarży!” wołali nasi kanonierzy i zaraz zaprzestaliśmy strzelać.
Jakiż to widok? Młode ułany z zapalonym wzrokiem, rozognioną twarzą,
rwali się niecierpliwie naprzód, ale radzi nieradzi musieli słuchać
surowych rozkazów dowódzcy, który ciągle powtarzał: „Kłusem! naprzód!
kłusem!” Widać było z ruchu chorągiewek, jak gorączkowo drgały ręce
żołnierzy. Nakoniec ozwały się trąby, zniżały się chorągiewki i już
kopnięto się na nieprzyjaciela. „Naprzód! galopem! naprzód wiara!”

Pognali!--Myśmy zostali przy naszych armatach, nic nie robiąc, a nawet
nic nie myśląc. Artylerja niedawno tak ruchliwa i hałaśliwa, zdawała się
jak skamieniała. Dusze nasze uleciały daleko i usiadły na ostrzach
grotów ułańskich. Oto już blizko są Moskali! Już moskiewskie szeregi
rozwijają się, aby ich przyjąć. Kanonierzy powyłazili na lawety, na
jaszyczki i patrzą w przestrzeń, podani naprzód z gębą otwartą; a była
taka cisza, że usłyszałbyś lot muchy. Każdy z nas czuł, że od tego
starcia się zawisł nasz los, los naszego wojska, może i Ojczyzny! Była
to chwila oczekiwania i strasznej niepewności, szczęściem trwała kilka
tylko minut. Nasze ułany starli się z Moskalami na wyżynie, obie linje
starły się ze sobą i pomieszały.

W całej tej masie zawrzało i cała masa znikła jak tuman kurzawy,
pędzonej wiatrem.

Nie wiem kto taki, ale ktoś między nami krzyknął na całe gardło--okrzyk
ten przerwał grobową ciszę, ogłaszał bowiem zwycięstwo, wszakże nikt mu
nie wtórował. My bowiem, młodzi żołnierze, jeszcześmy nie rozumieli, ani
odgadywali skutku tej bitwy, a przytem lękaliśmy się oddawać
przedwczesnej radości. Poczekajmy! ten i ów mówił--dotąd niema nic
pewnego; nic nie widać, wszyscy gdzieś się podzieli!

Nareszcie część tej masy, którą widzieliśmy, jak zginęła nam z oczu,
zaczęła ku nam się zbliżać. Po kolorach poznaliśmy naszych ułanów a i po
okrzyku wojennym: Jeszcze Polska nie zginęła.

Już nie ma co wątpić, zwycięstwo przy nas! Zbliżająca się masa
przedstawiała osobliwy widok. Widać w niej było mnóstwo pieszych
żołnierzy rozmaitej broni, przytem furgony, jaszczyki, działa... Byli to
jeńcy moskiewscy, zabrani z artylerją i całym taborem.

Nie potrafiłbym opisać naszej radości, tej szalonej radości! Jakto! cała
ich artylerja! ta potężna artylerja w naszym ręku. Rzuciliśmy się obces
na te puszki, ściskając je, pieszcząc się nimi, a ja sam na chwilę
zapomniałem o mojej kochance, ośmiofuntówce.

Piękneż to były te rosyjskie armaty, takie ogromne, nowe, doskonale
umontowane i opatrzone we wszystko.

--Patrzno, panie sierżancie--wołał kanonjer Mateusz--patrz, jakie
czerwone, jakie błyszczące armaty mają te przeklęte Moskale.

Zacząłem rozkoszną ręką głaskać wypolerowaną powierzchnię spiżową, a
wszyscy powtarzali chórem: „Ależ to się świecą te moskiewskie puszki! „a
jaki kaliber!” zauważył jeden kanonier, „to mi to kaliber! to nie żadna
pukawka!”

Zacząłem mierzyć wylot granatnika, a żołnierze powtarzali: „to nie żarty
taka paszcza!”

Potem, kiedyśmy zaczęli oglądać uprząż, znowu chórem wołano: „Ależ to
tęgi rzemień mają te przeklęte Moskale!”

Nie zgadnie nikt przecież, co nam sprawiło największą radość; oto ni
mniej ni więcej, tylko zwykły owies, zabrany łupem. Nasza jazda nie
miała już furażu, a Moskale mieli go poddostatkiem; ich furgony,
jaszczyki, lawety nawet pełne były owsa. Żołnierze rzucili się nań
łapczywie, napełniając nim worki, ładownice, kieszenie i powiadając, że
nigdy jeszcze nie widzieli tak pięknego owsa.

Nadjechał wódz i na jego widok zagrzmiał okrzyk zapału i uwielbienia.
Snać bardzo był zmęczony, bo choć dzień chłodny, pot spływał z niego
kroplami.

Otoczyliśmy go gęstym tłumem. Śród ogólnego poruszenia i wybuchów
radości, on jeden był spokojny i milczący, choć widocznie wzruszony.

--„Dzieci moje--rzekł do nas--przyrzekłem poprowadzić was na
nieprzyjaciela; wy przyrzekliście pobić go--a tak i ja i wy
dotrzymaliśmy słowa.”

Taki był koniec pamiętnego dnia pod Stoczkiem. Z zapadającą nocą zaczęły
się opowiadania przy obozowych ogniskach, Słuchaczów nie było, wszyscy
bowiem mówili; wszyscy dzielnie się spisali w bitwie, wszyscy mieli
dowcip--bo wszyscy byli szczęśliwi.

Jeżeli przyjdzie na mnie ta błogosławiona godzina, że jeszcze będę mógł
walczyć w obronie ojczyzny, widzieć armję moskiewską w popłochu,
odszukać moją ukochaną ośmiofuntówkę i miotać z niej kule na złociste
dachy stolicy carskiej, natenczas nazwę się szczęśliwym; a jednak nawet
wówczas nie potrafiłbym czuć tego, czegom doświadczał w pierwszej
bitwie, w bitwie pamiętnej pod Stoczkiem.



Drukarnia Współczesna w Warszawie, Szpitalna 10.





*** End of this LibraryBlog Digital Book "Moja Pierwsza Bitwa - Opowiadanie Sierżanta" ***

Copyright 2023 LibraryBlog. All rights reserved.