Title: Żywila - Powiastka z Dziejów Litewskich
Author: Mickiewicz, Adam, 1798-1855
Language: Polish
As this book started as an ASCII text book there are no pictures available.


*** Start of this LibraryBlog Digital Book "Żywila - Powiastka z Dziejów Litewskich" ***


made available by Google Books/Harvard University)



ŻYWILA



ŻYWILA


POWIASTKA Z DZIEJÓW LITEWSKICH


PRZEZ

ADAMA MICKIEWICZA

ODSZUKANA I WYDANA

Z TŁÓMACZENIEM FRANCUZKIEM


PRZEZ


WŁADYSŁAWA MICKIEWICZA


Ozdobiona rycina.


PARYŻ
KSIĘGARNIA LUXEMBURGSKA

16, ULICA DE TOURNON.
1866

Zabrania się przedruk.



PRZEDMOWA.

Przyjaciel lat dziecinnych ojca mojego, przypomniawszy sobie w tych
czasach, iż jeden z najpiérwszych jego utworów był drukowany w
ówczesnych pismach perjodycznych wileńskich, odszukał go i przysłał mi
kopję, którą podzielić się z publicznością poczytuję sobie za obowiązek.

Jest to zaledwo szkic tylko, ale miłośnicy poezji jak miłośnicy sztuk
pięknych zawsze wyłączném uczuciem otaczali szkice ręką mistrzów
kreślone. Powiastkę dzisiejszą uważać można za pierwszy rys wielkiego
poematu. Żywila ukazała się bezimiennie, w Ne 123 Tygodnika Wileńskiego,
dnia 28 lutego 1819 r. (Ojciec mój wówczas zaledwo 20 rok życia kończył)
pisana językiem starodawnym, do tytułu dodaną była wskazówka, że podanie
wyjęto ze starożytnych rękopismów polskich, udzielonych redakcji przez
P. S. F. Z. Taż sama myśl natchnęła póżniéj Grażynę i Wallenroda, a
widać w niéj nawet tenże sam sposób obrobienia przedmiotu.

Pod gniotem cenzury podejrzliwéj, poeci nasi często byli zmuszeni
uciekać się do roli bajko-pisarza który nie mogąc wprowadzić na scenę
ludzi, daru mowy zwierzętom udziela, i tak za pomocą przypowieści,
wykłada prawdy, lub rozwija uczucia, wygnane z dziedziny życia
politycznego. Z wyłącznym talentem i dowcipem używał tego sposobu Juljan
Niemcewicz. Ojciec mój, kreśląc obowiązki względem ojczyzny, nieraz
bohaterów poematów swoich szukał w odległych dość epokach, aby ich
słowa, zupełnie dla rodaków przezroczyste, w oczach nieprzyjaciela
zdawały się być tylko prostą historją. Takie utwory utrzymywały miłość
Ojczyzny i nienawiść obcego jarzma.

    Władysław Mickiewicz.

Paryż, 21o maja 1886 r.



ZYWILA



ŻYWILA.

Grekowie i rzymskiéy historyey pisarze dosyć nam ku zbudowaniu podali, o
cnotliwych a prawie męzkiego serca białych-głowach, więc i Litwie naszéy
na podobnych nie zeszło przykładach; gdyby iedno kto w dzieiach ony
wypatrzyć, a złotém piórem okryślić chciał: ale wżdy widząc iż nikt o
tém iako żywo nie myśli, wziątem przed się ile ze mnie będzie, krótką
historyykę ze staroświeckich xiąg wyyętą, po prostu wam przełożyć.

Około lata Pańskiego 1400, panowało w Nowogródku, Słonimie i Lidzie,
możne i potężne xiąże na imie Koryat, u tego za się była córka
iedynaczka: arcy-nadobna niewiasta; zwano ią Żywila, to iest Diana: gdyż
i gładkością prawie cudną boginiey tey równała się, i my słano
pospolicie, iż ku małżeńskim ślubom, znaczne wstręty miała; bo gdy
xiążęta, a pany możne z dalekich stron przysyłali posły, upraszaiąc ią
sobie ku małżeństwu, wszystkim stale wzbraniała się: stad wieść szła, iż
w panieńskim stanie do końca żywota bydź chce. Ano wcale inaksze były
tych uporów przyczyny. Xiężniczka Żywila od czasu nieiakiego rozmiłowała
się skrycie litwina Poraya, męża z rycerskiém sercem, który przez swe
wyśmienite przewagi woienne mocno był xięciu Koryatowi spodobany; i w
niebycie iego rząd nad wszém państwem sprawował, zkąd nie trudno mu było
z lubownicą swoią taiemne schadzki miewać, gdzieby miłości swoie
wynurzali i wzaiemnie się pocieszali.

Stało się, iż krótko potém wrócił z woyny xiążę Koryat, i zasmucił się
niepomału, wielką w kochanéy córce swoiey upatruiąc przemianę. Ony łzy,
ony wzdychania, ony bladości, ony lękania się i drżenia ustawiczne przed
oycem, dały mu wszystko, iako było, wyrozumiéć. «Córko odrodna, zawołał,
na to przywiodła cię rozpusta a wszeteczność, iż zbańbiłaś na wieki dom
oycowski, idź precz z przed oblicza mego; i ty, i kto cię na tę niecnotę
zaprawił, śmiercią okrutna pomrzecie.» Jakoż, wytrąbiono z urzędu po
mieście, iź ktoby wymienił gamrata xięzniczki Żywili, abo o nim lice
iakowe powziął, bogato udarowan odeydzie. Alić trąbienie na świat
poszło, gdyż nikt nie był, coby o skrytych miłościach onych cóś
wiedział, abo wiedząc Koryatowi doniósł. Xiężniczka Żywila, była w
szczególném zamiłowaniu u sług i poddanych swoich, a na rycerza Poraya
który pokątnie nieszczęścia swego płakał, a na dworze w wesołą twarz
ubrać się umiał, żadne iako żywo nie przyszło podeyrzenie.

Widząc tedy Koryat, iż wszystkie jego posłuchy i śledzenia, nieskutkuią,
a w iedno nic się obracają, mocno na córkę swoją nastawał, wielkie grozy
czyniąc; ale ona statecznie w cierpliwości stała. «Oycze móy, pry, znam
iżem winna znacznéy winy, karay mię, otoć iestem, znam iżem niegodna
znaleść u ciebie miłosierdzie; przed się drugiéy duszy niewinnéy gubić z
sobą nie mogę, abych ciężéy jeszcze Bogów nieobraziła.» Xiąże zatém
spuścił nieco z onych pierwszych srogości, iął się pochlebstwa, i złość
w mowie iedwabnéy przykrywaiąc, obiecował iéy dobrem słowem, iż grzech
przepuści; aby iedno wszetecznika, coby zacz był? mógł wiedzieć.

Żywila milczała, łzami i szlochaniem odpowiadaiąc. Xiąże tedy
zagniewawszy się gniewem wielkim, kazał iedyną córę swoją, w łańcuchy
wsadzić i do lochu pod straż wrzucić, skąd miała bydź nie długo
wywiedziona do tracenia.

I maż kto style? aby podołał opisać lamęty i ciężkie smętki a płacze,
które stąd po wszém mieście powstały; bo xiężniczkę Żywilę naród w
przedniey, iakoby bóstwo iakie miał uczciwości, i iakoby matkę kochaną
miłował, iż rada ubogie ludzie wspierała, a srogi przeciwko poddanym
umysł xiążęcy łagodziła.

Szedł tedy lud w gromadach wielkich na dworzec pański, gorzko płacząc a
żebrząc miłości, ze strony ubogiéy xiężniczki. Przed się nic uprosić nie
możno.

Onego czasu także, na pograniczu trwały woyny między ruskimi kniaziami a
Litwą. Iwan uźbierawszy siła woysk wszelakich, miasta ubiegał, ogniem i
mieczem następował; tak iż nim się o tém wieść rozbiegła, mnogość ludu a
krwie uczciwéy napsował, za się szybko nadciągnąwszy, niedaleko miasta
obozy rozłożył.

Działo się to dniem przed świętami Peruna; nazaiutrz miano tracić
xiężniczkę Żywilę.

Poray od Koryata z garstką przebranego rycerstwa słany był, ażeby
wstręty iakowe nieprzyjacielowi czynić, zaczemby obrony przyzwoite u
murów nastawiono. Ten, chociaż z daleko ogromnieyszym a srogim sobie
napastnikiem sprawę miał, przed się serca nietracąc, na ludzie iego bez
sprawy lada jako ciągnące, z taką mocą a gwałtem wielkim padł, iż ie na
głowę poraziwszy do kosza wegnał, i przyszłaby dnia owego zguba
ostateczna na Rusiny, gdyby noc potrzebie końca niedała.

Poray nic nie mieszkaiąc, nieprzyiacioły woyski swemi obsaczył, sam do
miasta z radośną nowiną bieżał. Odprawowano w mieście wesele wielkie.
Koryat naprzeciw Poraya, z niemałym pocztem wyiechał, cześć mu wszolaką
wyrządzaiąc i obrońcą swoim zowąc, więc i do zamku społem na ucztę z
sobą zaprosił, a gdy się sami iedni znależli, Poray iako stał, upadł do
nóg xiążęcia, szerokiemi słowy wierność a stateczność swoią wywodząc:
«Atoć xiążę i panie móy, poraziłem nieprzyiacioły twoye porażką znaczną,
i dadzą li Bogowie do małego szczętu wygubić ich, w tém za się to za
nagrodę sowitą miéć chcę, abyś córki twéy iedynéy nie tracił, a mnie ią
z łaski swéy w małżeństwo oddał; za którą łaskę twoią, krwią i
maiętnością, ile ze mnie iest, odsługować niechybię.» Xiąże wmiast
dobroci niechęć pokazował, i takiemi słowy rzekł: «Porayu, napełniłeś
mię weselem i smętkiem; raduię się słysząc o tak zacnych posługach
twoich, a za się przecz wymagasz co iest nad moc moią? Owe święte a
wielkie przodki nasze, Xiążęta Litewskie, wiesz jako córek swoich
poddanym za mąż niedawali, a źle z tym jest, kto krwie swéy niedbały, na
lekkość ią puszcza; więc i z tym, kto się powodzeniem w pychę wbiia a
zbytnie wyżéy niż nań przystało, sięga. Lepak i to imo się puszczaiąc,
córka moia wyrodna domu xiążęcego godność iście splamiła... Wierzyć nie
chcę, abyś iéy do takowéy sromoty przywódcą był. Wżdy skądby się tak
nagła ku téy wszetecznicy miłość twoia wzięła? Nierozumiem. Zaś i z tych
gołych podeyrzeń oczyścić się musisz; na ten czas obaczę co z tém mam
czynić.»

Po rozhoworze takowym, rozeszli się obadwa na pozór łaskawie, obadwa
gniewy wewnątrz złamali i pokryli. Poray niewdzięcznością pańską do
żywego poruszony, a prawie gromem rażony, przeczuł iż zło nad nim wisi,
zemstę przeto glęboko w sercu zasadzoną warzył. Xiąże też rozumiał o
Porayu iż krom wątpliwości, przez ów z xięźniczką nierząd i przez
rycerskie szczęście, stolicę pana swego chce posiąść. Dla tego
przemyślał iakoby mu żywot wzięty bydź mógł, teraz uczynić tego nie
śmieiąc, snać by się rozruch niestał pomiędzy ludem, który Poraya po
mieście obrońcą wykrzykiwał; zaczém ku wytłuczeniu do reszty
nieprzyyaciół, prawica Poraya ieszcze potrzebną była.

Działo się to w noc przed świątkami Peruna; nazaiutrz miała bydź tracona
xiężniczka Żywiła.

Iwan tymczasem porażony i ściśniony srodze, wyglądał rychło mu czas
ostateczny zabłyśnie i wszelkiéy nadziei próźen, biedził się, niewiedząc
iaką lepszą radę wziąść przed się. Gdy oto drabanci obozowi wbieżeli
mówiąc, iż mąż nieiaki, w czarnéy zbroiey do obozu iachał, a słuchania
xiążęcego prosi. Kazano go wpuścić. Szedł więc i rzekł: «Kniaziu Iwanie,
Poray iestem, którym ludzie twe dwakroć pobił i ciebie obsaczonego
zewsząd trzymam, a otoć przychodzę, oddać w ręce twe, miasto z xiążęciem
iego, i ze wszystkiemi dostatki i woyskiem iego. Masz mnie iedno
przysiądź przysięgą wielką, iż ludzi mieczem i ogniem psować nie
będziesz, a iż xiężniczka pewna, w mieście więziona, żoną mi dana bydź
musi ze wszelakiem bezpieczeństwem.»

Już się zabierało na brzask przededniem świąt Peruna, a dnia onego miała
bydź tracona xiężniczka Żywila.

Nagle hałas i zgiełk nad spodziw wielki rozszedł się po wszem mieście;
co żwawsi obywatele, zastawiaiąc się onéy gwałtownéy napaści, gardła
dali. Innych trwogą potłumiono, tak iż poddanność nieprzyiaciołom
uczynić musieli.

Poray wybiia więzienie i znayduie (zgroza mówić) ulubioną swoią, bladą,
półżywą, na lichém posłaniu, ladaiako porzuconą, w ciemnice. Obaczywszy
Poraya, zemglała.

Niesiono ią zatém na ulicę, aby iakokolwiek ocucić, a ducha iéy
przywołać. Ratowano, a ona się nieczuła; zbiegł się lud to widząc, i
stało się wołanie i krzyk wielki; ano przed się nieczuła. Nareszcie
wdzięczne oce otwieraiąc cudowała się mocno, widząc w około ciżbę ludu i
zbroyne męże nieprzyiacielskie. Na on czas Poray przystąpiwszy, rzekł:
«Złóż twoie boiażni naymilsza, to są boiownicy Iwana, zemściciela krzywd
naszych, którego opieka z nas nie zeydzie.» Żywila to usłyszawszy,
dobrze znowu nie zemglała, potém za się nagle miecz od boku Poraya
wychwyciwszy, tak silnie sztychem w piersi mu uderzyła, iż na skróś
przepadł, «Zdrayco, wołaiąc, tak li u ciebie małą była oyczyzna, iż ią
dla trochę téy gładkości zaprzedałeś? człowieku beze czci, tak li
odpłaciłeś za moie stateczne miłości? A za wy obywatelowie, przecz
stoicie iakoby nie do was mówiono, przecz nie obrócicie na tych oto
zbóyców gniewu i zemsty waszéy?» To mówiąc, z mieczem na nieprzyiacioły
blisko stoiące godziła; czém lud wszystek, iakoby kto ogniem po nich
rzucił, poruszony, dopadłszy co kto mógł, z broniami i mieczami, na
Rusiny, nic takowego niespodziewaiące się, bieżał. Wytępiono ich moc
wielką, po domach i ulicach, resztę żywcem brano a więziono. Żywila
przybiegłszy kędy Koryat z tarasu świéżo wypuszczony stał, «Oycze móy!»
zawołała i padła bez duszy.

Pochowano ią pod Mendogową górą, kędy kopiec usypano i drzewa na
pamiątkę sadzono. Staruszkowie dziękuiąc Panu Bogu wszechmogącemu iż ich
na hańbę a urągowisko nieprzyiaciela niepodał, powtarzaią dziatkom swym
imię Żywili.

KONIEC.



ZYWILA

LÉGENDE LITHUANIENNE

PAR
ADAM MICKIEWICZ

RETROUVÉE ET PUBLIÉE,

TEXTE ET TRADUCTION EN REGARD;

PAR
LADISLAS MICKIEWICZ

Avec une eau-forte

PARIS

LIBRAIRIE DU LUXEMBOURG
16 RUE DE TOURNON.
1866.

Tous droits réservés.



PRÉFACE.

Un ami d'enfance de mon père s'étant rappelé dernièrement que l'une de
ses premières productions avait été insérée dans une revue de Vilna, la
fit rechercher; et il vient de m'en envoyer une copie, que je crois
devoir communiquer au public.

Ce n'est guère qu'une esquisse; mais les amis des belles-lettres, ainsi
que les amis des arts, ont toujours eu une curiosité pieuse pour les
esquisses des maîtres. On peut considérer le présent écrit comme le
canevas d'un poëme. Il a paru anonyme dans le no 123 du Tygodnik
Wilenski du 28 février 1819 (mon père n'avait alors que 20 ans). Le
style en est archaïque. Et le titre portait l'indication que la légende
était tirée d'anciens manus- crits polonais communiqués à la rédaction
par P. S. F. Z. C'est la même pensée qui a inspiré Grazyna, puis
Wallenrod, et c'est aussi le même procédé.

Sous l'empire d'une censure ombrageuse, l'écrivain patriote s'est trouvé
souvent réduit au rôle du fabuliste qui, dans l'impossibilité de mettre
les hommes en scène, fait parler les animaux et trouve ainsi le moyen de
produire par l'apologue la vérité proscrite de la vie politique. Et
c'est ce que notre Niemcewicz exécuta avec tant de talent et d'esprit.
Adam Mickiewicz, afin d'exprimer les devoirs envers la patrie a parfois
choisi ses personnages à une époque assez éloignée pour que leurs
paroles, transparentes aux yeux des compatriotes, ne semblassent que de
l'histoire ancienne aux yeux de l'ennemi. Des créations pareilles ont
entretenu l'amour de la patrie polonaise et la haine de l'oppression
étrangère.

Ladislas Mickiewicz.

Paris, 21 Mai 1860.



ZYWILA

Les Grecs et les Romains, dans leurs histoires, nous ont transmis, en
suffisance pour notre édification, des actes de femmes vertueuses et
d'un cœur quasi viril. Notre Lithuanie, elle aussi, ne manquerait point
de semblables exemples, si quelqu'un eût su les découvrir dans ses
fastes et les retracer d'une plume d'or: mais voyant, hélas! qu'il n'y a
pour y songer âme qui vive, j'ai pris à tâche, autant du moins que je le
puis, de vous présenter une courte légende tirée des anciennes
chroniques.

Vers l'an du Seigneur 1400, il régnait à Nowogrodek, Slonim et Lida, un
riche et puissant prince nommé Koryat. Il avait une fille unique d'une
étonnante beauté et qu'on appelait Zywila, c'est-à-dire Diane; car, par
sa grâce merveilleuse, elle égalait presque cette déesse et l'on pensait
communément qu'elle éprouvait pour le mariage une vive répugnance;
vainement, en effet, des princes et de puissants seigneurs avaient-ils
envoyé de contrées lointaines leurs ambassadeurs demander sa main: à
chacun elle avait opposé le même constant refus. Cela donna lieu au
bruit qu'elle voulait demeurer jusqu'à la fin de ses jours dans l'état
de virginité. Mais son obstination tenait à de tous autres motifs.
Depuis un certain temps, la princesse Zywila s'était secrètement
énamourée du lithuanien Poray, homme au cœur héroïque, que ses éclatants
succès à la guerre avaient placé très-avant dans la faveur de Koryat, si
bien qu'en son absence c'est lui qui gouvernait l'empire. Aussi ne lui
était-il pas difficile de se ménager avec sa bien-aimée de fréquents et
mystérieux rendez-vous où ils s'exprimaient leur amour et se consolaient
mutuellement.

Il advint que le prince Koryat, au retour d'une rapide expédition,
s'attrista grandementen remarquant un profond changement dans sa fille
chérie. Ces larmes, ces soupirs, ces pâleurs, ce trouble, ces frissons
continuels devant son père, lui révélèrent tout: « Fille dénaturée,
s'écria-t-il, voilà donc que l'inconduite et le désordre font fait
déshonorer pour toujours la maison paternelle; disparais de ma présence;
toi et celui qui t'a induite à mal, vous périrez d'une mort cruelle. »
On proclama officiellement par la ville, au son de la trompette, que
quiconque dénoncerait l'amant de la princesse, ou fournirait à cet égard
des indications, s'en retournerait richement récompensé. Mais autant en
emporta le vent, puisque personne ne savait rien de ces secrètes amours,
ou le sachant, ne les dévoila à Koryat. La princesse Zywila avait été
prise en singulière affection par ses serviteurs et sujets, et quant au
guerrier Poray, qui pleurait à la dérobée son malheur, il savait montrer
à la cour un joyeux visage et nul ne le soupçonnait.

Koryat, voyant que toute sa surveillance et ses recherches demeuraient
infructueuses et n'aboutissaient à rien, tourna ses efforts contre sa
fille et n'épargna point la menace; mais la patience de celle-ci ne se
lassait pas. « Mon père, lui disait-elle, j'avoue que je mérite un lourd
châtiment; punis moi, me voici; je n'ignore pas que je suis indigne de
ta miséricorde; je ne puis pourtant entraîner dans ma perte une autre
âme innocente, de peur d'offenser les dieux plus grièvement encore. » Le
prince alors se départit un peu de ses premières rigueurs, et il essaya
de la prendre par la douceur; dissimulant sa colère sous de soyeuses
paroles, il lui promettait de lui pardonner sa faute, si seulement il
lui était donné de connaître le nom du séducteur.

Zywila se taisait, ne répondant que par ses larmes et ses sanglots. Le
prince, transporté de fureur, ordonna d'enchaîner sa fille unique et de
la jeter sous bonne garde au fond d'un cachot d'où elle ne devait sortir
que pour être bientôt conduite au supplice.

Qui pourrait décrire les lamentations, le violent chagrin et les larmes
dont fut remplie la ville entière: naguère la nation considérait la
princesse Zywila comme une déesse de l'honnêteté et l'aimait à l'égal
d'une mère adorée, car elle se plaisait à soulager le pauvre monde et
elle tempérait l'humeur du prince envers ses sujets.

Le peuple en masse se pressait dans la cour du palais, pieurant
amèrement et mendiant pitié pour la pauvre princesse, sans pouvoir rien
obtenir.

En ce même temps, les frontières étaient troublées par les incursions
que les princes ruthéniens faisaient en Lithuanie. Iwan, ayant rassemblé
force soldats de toute espèce, parcourait le pays, en promenant par les
villes le fer et le feu. Avant que la nouvelle ne s'en fût répandue, une
foule d'honnêtes habitants avaient déjà souffert, et lui, par une marche
rapide, s'était avancé jusqu'à la capitale, à proximité de laquelle il
établit son camp.

Cela se passait la veille des fêtes de Perun: le lendemain devait avoir
lieu le supplice de la princesse Zywila.

Poray fut détaché par Koryat avec une poignée de guerriers d'élite pour
arrêter l'ennemi, pendant qu'on ferait sur les remparts les préparatifs
nécessaires. Quoiqu'il eût affaire à un envahisseur cruel et de beaucoup
supérieur en nombre, il ne perdit pas courage, mais il fondit avec une
telle impétuosité sur les troupes qui avançaient sans ordre qu'il les
tailla en pièces et les rejeta derrière leurs retranchements de
chariots; cette journée aurait été témoin de la destruction totale des
Ruthéniens, si la nuit n'eût mis fin au combat.

Poray, sans perdre de temps, enveloppa des siens l'armée ennemie, puis
courut de sa personne porter à la ville cette heureuse nouvelle. La
ville célébra de grandes réjouissances. Koryat alla au devant de Poray,
avec un nombreux cortége, et lui rendit toute sorte d'honneurs en le
proclamant son sauveur. Il l'invita à un banquet au château: dès qu'ils
furent seuls, Poray se laissa tomber de son long aux pieds du prince et
lui rappela en détails sa fidélité et sa constance: « Mon prince et
seigneur, voici que j'ai taillé ton ennemi en pièces et les dieux te
donneront de le détruire entièrement; je me regarderai comme amplement
récompensé si tu ne fais point périr ta fille unique, mais si au
contraire tu daignes me l'accorder pour femme; et en reconnaissance de
cette grâce, je te consacrerai mes biens et ma vie. » Le prince, au lieu
de lui témoigner de la bonté, laissa percer son mauvais vouloir et
répliqua en ces termes: « Poray, tu m'as à la fois rempli de joie et de
chagrin; je me réjouis à l'énumération de tes dignes services, mais tu
réclames une récompense qu'il n'est point en mon pouvoir d'accorder. Tu
sais que nos saints et grands ancêtres, les princes lithuaniens, ne
donnaient point leur fille en mariage à leurs sujets. Malheur à
quiconque, sans respect pour son sang, dispose de sa personne à la
légère! Malheur aussi à celui que le succès enorgueillit et auquel il
inspire de trop hautes visées! En laissant de côté ces considérations,
ma fille dénaturée a terni l'honneur de ma maison princière. Je me
refuse à croire que tu l'aies précipitée dans cette honte. Mais d'où
vient ton subit amour pour cette criminelle? Je ne le comprends pas. Il
faut que tu te laves de ce simple soupçon, et je verrai alors ce qu'il
me restera à faire. »

Après cet entretien, ils se séparèrent; très-satisfaits en apparence,
ils dissimulaient tous deux leur fureur. Poray blessé au vif de
l'ingratitude de son maître et comme frappé de la foudre, pressentit
qu'un malheur était suspendu sur sa tête. C'est pourquoi il se résolut à
une vengeance que déjà il couvait au fond de son cœur. Le prince pensait
de son côté qu'évidemment, par cette relation coupable avec la
princesse, jointe à ses succès militaires, il voulait s'emparer de sa
propre capitale. Il réfléchit donc aux moyens de lui enlever la vie,
n'osant le faire à l'instant même, de peur qu'il ne s'en suivît un
mouvement parmi le peuple qui, dans la ville, acclamait Poray comme son
sauveur; de plus, jusqu'à l'entier écrasement de l'ennemi, le bras de
Poray lui était encore nécessaire.

Cela se passait dans la nuit d'avant la fête de Perun: le lendemain
devait avoir lieu le supplice de la princesse Zywila.

Pendant ce temps, Iwan, défait et étroitement resserré, s'attendait à
voir arriver le moment fatal; privé de tout espoir, il se tourmentait
sans savoir qu'entreprendre. Tout à coup les gardes du camp arrivent lui
dire qu'un guerrier couvert d'une noire armure est arrivé au camp et
réclame une audience du prince. Ordre fut donné de l'introduire. Il
s'avança et dit: « Kniaz Iwan, je suis Poray qui deux fois ai défait tes
soldats et par qui tu es cerné de toutes parts. Je viens remettre dans
tes mains la ville et son prince avec toutes ses richesses et son armée.
Il faut seulement que tu t'engages par un serment solennel à ne pas
anéantir la population par le fer et le feu, et à me donner pour femme
en toute sécurité certaine princesse détenue dans la ville.

Déjà allait poindre l'aurore du jour de la fête de Perun, et ce jour-là
devait avoir lieu le supplice de la princesse Zywila.

Soudain un fracas et un tumulte inattendus s'élèvent dans la ville; les
citoyens les plus énergiques périssent en s'opposant à cette violente
irruption; dominés par la crainte, les autres font leur soumission à
l'ennemi.

Poray brise les portes de la prison et trouve, c'est honteux à dire, sa
bien-aimée, pâle, à moitié morte, abandonnée sur une couche grossière
dans un obscur cachot. A la vue de Poray, elle perdit connaissance.

On la transporta dans la rue pour la faire revenir à elle et rappeler
ses esprits. On s'empressait autour d'elle, sans qu'elle sortit de son
évanouissement; à ce spectacle, le peuple accourut; il y eut des
plaintes et de grands cris: elle demeurait privée de sentiment. A la fin
elle ouvrit des yeux reconnaissants et fut étonnée de voir le peuple en
foule et des ennemis en armes. Poray s'approchant lui dit: « Bannis
toute crainte, ma très-chère, ce sont les guerriers d'iwan, les vengeurs
de nos offenses, dont la protection ne nous quittera plus. » A ces mots,
Zywila fut près de s'évanouir de nouveau; soudain elle tira du fourreau
le glaive de Poray et en dirigea la pointe contre sa poitrine avec tant
de force qu'elle le transperça d'outre en outre. « Traître,
s'écria-t-elle, la patrie était donc si peu de chose à tes yeux que tu
l'as vendue pour un peu de cette beauté; homme sans honneur, c'est ainsi
que tu m'as payée de mon constant amour! Et vous, citoyens, qui restez
immobiles, comme si cela ne s'adressait point à vous, ne tournerez-vous
pas contre ces brigands votre colère et vos vengeances? » En achevant
ces mots, elle se jeta avec son glaive sur l'ennemi le plus proche: à
cette vue, le peuple remué comme si on l'eût aspergé de flammes, et
prenant ce qui lui tombait sous la main, courut avec des armes et des
glaives sur les Ruthéniens qui ne s'attendaient à rien de semblable. On
en extermina un grand nombre dans les maisons et dans les rues; on prit
Iwan et l'on emprisonna le reste. Zywila accourut sur la terrasse où se
tenait Koryat qu'on venait de délivrer: « Mon père! » s'écria-t-elle, et
elle tomba sans vie.

On l'enterra au pied de la montagne de Mendog; à cet endroit on éleva un
tumulus et l'on planta des arbres en souvenir. Les vieillards, en
rendant grâce à Dieu tout puissant de ne pas les avoir livrés à la honte
et aux moqueries de l'ennemi, répètent à leurs enfants le nom de Zywila.

FIN.


Paris.—Typ. Rouge fréres, Dunon et Fresné, rue du Four-St-Germain, 43.





*** End of this LibraryBlog Digital Book "Żywila - Powiastka z Dziejów Litewskich" ***

Copyright 2023 LibraryBlog. All rights reserved.