Title: Kleurig en donker
Author: Amsterdam, Willem van
Language: Dutch
As this book started as an ASCII text book there are no pictures available.


*** Start of this LibraryBlog Digital Book "Kleurig en donker" ***


  +----------------------------------------------------------------+
  |                                                                |
  |                 OPMERKINGEN VAN DE BEWERKER:                   |
  |                                                                |
  | De tekst in dit bestand wordt weergegeven in de originele,     |
  | verouderde spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te      |
  | moderniseren.                                                  |
  |                                                                |
  | Bladzijde-nummering is verwijderd. Afgebroken woorden aan het  |
  | einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld. Voetnoten zijn  |
  | verplaatst naar het eind van de alinea met de verwijzing.      |
  |                                                                |
  | De in het origineel als cursieve tekst is weergegeven als      |
  | _cursief_.                                                     |
  |                                                                |
  | Overduidelijke druk- en spelfouten in het origineel zijn       |
  | gecorrigeerd. Variaties in spelling zijn behouden.             |
  |                                                                |
  | Aan het eind van het boek volgt een overzicht van de           |
  | aangebrachte correcties.                                       |
  |                                                                |
  +----------------------------------------------------------------+



KLEURIG EN DONKER.



                           KLEURIG EN DONKER


                                  DOOR


                           W. VAN AMSTERDAM,
                     _Schrijver van „Marionetten.”_


                                HAARLEM
                      H. D. TJEENK WILLINK & ZOON



INHOUD.


                                          Blz.

 AAN DE VOORDEUR                             1

 HET STRAATORGEL                            12

 EDDY                                       25

 HAAR BROOD                                 48

 KINDERLEED                                 61

 KAREL JAN VONK                             73

 DE OUDSTE                                  84

 HET KLOOSTER DER WITTE VROUWE              94

 HAAR KEUZE                                103

 BLOK'S VROUW                              113

 GEEN „VERRAJER”                           127

 DE AANSPREKER                             141

 DERDE KLASSE                              155



Aan de voordeur.


„Zoo, dikke zus!” zegt Evert—een jonge slagersknecht, een pracht
van een kerel, zooals de meeste van zijn soort, groot en breed in de
schouders, met gespierde armen en een paar handen, die iemand niet kan
aanzien zonder het een geruststelling te vinden dat zijn rond en blozend
gezicht een zeer goedige uitdrukking heeft—„zoo, dikke zus! hoe gaat 't
met mijn?” En dit zeggende, neemt hij, met een rappe beweging, de mand
van zijn schouder en zet die op de stoep van een mooi en groot huis aan
de Heerengracht.

„Hoe 't met je gaat,” antwoordt Grietje, de aan de voordeur staande
keukenmeid, een dikke, frissche schommel, met een opgeruimd gezicht,
„hoe 't met je gaat, dat weet 'k niet, maar an je vollemaans-gezicht te
zien, dan gaat 't nogal met je.”

„Ja, 'k zie bleek, hè?” zegt Evert, „dat komt omdat me maag niet in orde
is, weet je!”

„Niet?” vraagt Grietje, „lust je geen ete meer?”

„Jawel,” antwoordt Evert, „maar 'k lust te veel.”

„En krijg je niet genoeg?” vraagt Grietje.

„Of 'k 't krijg,” zegt Evert, „dat zou me niet kanne schele, as 'k maar
zooveel kon neme as 'k lust.—En daar hei je haar ook,” roept hij uit,
als Keetje, de werkmeid, een net, jong dienstmeisje, met een proper
katoentje aan en een koket mutsje op het hoofd, met een lachend gezicht
mede aan de voordeur verschijnt.

„Zoo, malle! bè je weer an de gang?” vraagt zij.

„Mal-le?” vraagt Evert, „as 'k na 't stadhuis ga, om 'n trouwbriefie te
hale, hoor!—Wat zie je 'r weer goed uit!” roept hij uit, een poging
doende om Keetje in de wangen te knijpen, wat zij met een: „laat je
staan!” en een tik op zijn arm, verhindert.

„Ga je van aved 's met me uit?” vraagt Evert haar.

„Ikke niet,” antwoordt Keetje, „want me parresol is in de maak, hoor!”

„Ja,” zegt Evert, „nou je 't zeit, bedenk 'k me, dat mijn hooge hoed ook
nog niet t'huis is.—Maar 'n Zondag dan?”

„Jonge nee,” antwoordt Keetje,—„'n Zondag dan ga 'k na 't bessieshuis.”

„'t Bessieshuis!—daar heb ik ook nog 'n oome,” beweert Evert.—„Zà je
'm van me groete?”

„Dat zal 'k,” belooft Keetje. „As 'k 'm zie, dan zal 'k 'm om ze hals
valle.”

„Zeg eris!” roept de keukenmeid uit,—„da 's waar ook!—'k docht dat jij
'n eerlijke jonge was, hè?”

„Ikke niet eerlijk,” zegt Evert, „nou nog mooier! Geef me maar 's 'n
zoen van je, dan krijg je 'm daalijk weerom.”

„Nee,” zegt Grietje, „dat hoeft niet. As je 'r een van me krijgt, dan
mag je 'm wel houwe ook.—Maar 'n Maandag hei je beloofd, dat je 'n
beetje gehakt zou meebrengen voor mijn en Kee, omdat we dat zoo graag
luste, en dat hei je niet gedaan.”

„Mijn schuld is 't niet,” verzekert Evert. „De baas zei, da' 'k 't maar
vergete most, en toe, dat begrijp je, is 't in eene—rits...! door me
hoofd gegaan.”

„Zei-ie-dat?” vraagt Grietje. „Zei ie, dat je 't maar vergete
most?—Hoor je dat, Kee?”

„Zoo'n akelige, schriele kerel,” roept Keetje uit.

„Hoort eris,” zegt Grietje, „zeg _jij_ an je baas, da' 'k haast wel zou
denke, dat me volk binne kort ze vleesch niet meer zal luste, as er af
en toe niet 'n kleinigheid voor de keuke kan overschiete. Daar he' 'k
zoo'n ideetje van,” verzekert zij, en knikt dan, met stijf gesloten
mond, verscheidene malen met het hoofd.

„En dan zou ik er wel 'n eed op wille doen,” verklaart Evert.—„Alla,
zegge zal 'k 't. En wat ete we nou vandaag? 'n Kalfstongetje, 'n
zweezerikkie of kalfsoesters,—wat mot 'k brenge?”

„'k Mot niks van je hebbe,” antwoordt Grietje. „We ete vandaag 'n
stukkie koud vleesch, 'n kippetje en 'n gebakke tong.”

„Verdikke, mens, houw op!” roept Evert uit, „daar zou je 't water van
over je tanden loope. 'k Geloof, dat die meneer van je nog al lekker is,
hè?”

„Of ie lekker is!” zegt Grietje, „nee”—en met de vingertoppen tegen de
wang wiegt zij het hoofd—„dat geloof je niet. 'k Zeg laatst nog tege
Kee—is 't niet waar meid—„Kee,” zeg 'k, „'k heb me eigen verhuurd voor
de fijne pot, en die kan 'k dan ook klaar make, maar hier mot je toch
ook kokkerelle kanne of je ziel en zaligheid van 'n sausie afhangt.”
Want aldoor het ie wat. Dán binne de kwartels wel goed geweest, zeit
ie, maar 't geroosterde brood kon nog wel 'n siertje brosser; of, as
ie tarrebot gegete het, dan zal ie van de visch niks zegge, zeit ie,
maar de saus,—die kon nog wel 'n tik-kie meer gebonde. En zoo gaat 't
aldoor. Dan mot 'k _hier_ nog 's 'n eitje meer in perbeere, of _daar_
kan wel 'n grimmeltje gries in, zeit ie, dat je, om zoo te zegge,
je boezelaar of—en 't hem om ze dikke lijf zou doen.—En as 't
niet percies zóó is, as ie 't graag lust, dan het mevrouw ook al de
bokkepruik op, want die mot er van hoore, dat begrijp je!—'t Is dat 'k
hier zoo'n hoog loon verdien, maar anders....”

„Dan ha' je 'm al gesmeerd?” vraagt Evert.

„Al lang,” verklaart Grietje, „want an al dat putlut daar he' 'k 'n
hekel an. Nee, dan ha' 'k in me vorige dienst 'n boel meer schik, en as
ze niet buite ware gaan wone, dan diende 'k er nog. Daar kreeg je nog 's
'n goed woord, en altoos 'n vrindelijk gezicht, en ha' je nog 's eer van
je werk ook. „Griet,” zei meneer dikkels, „je mot niet zoo lekker koke,
mens; 'k kan 's middags niet uitscheije.” En as mevrouw, die er zoo'n
hekel an had d'r eige met de pot te bemoeie—omdat ze nooit niks kon
bedenke, zei ze—'t ete an mijn had overgelate, en 'k had 's ies nieuws
verzonne: 'n schoteltje vooraf of 'n toe-tje d'rna, van dit of van dat
wat de vorige dag was overgebleve, dan zei ze: „Kijk, dat hei je goed
geprakkeseerd! zoo'n keukenmeid mot 'k nou juist hebben.” Och ja,” zegt
Grietje met een zucht, „'t was er effetief prettig diene; en 'n mens is
zóó zeg 'k altijd, dat hoe meer ie 't na ze zin het, hoe meer dat ie ze
best nog 's doet ook. Nee”—en ze schudt het hoofd tegen een koopman in
bloemen, die met de hand naar de waar op zijn kar wijst—„niet noodig.”

„Mot je geen bwommetje?” vraagt hij.

„Nee,” antwoordt Grietje, „ik mot geen blommetje hebbe.”

„Koop 's 'n mooi ghoozie van me?” vraagt de koopman, „of 'n potje met
ghesida.”

„Ga nou maar gerust deur,” zegt Grietje, „want 'k koop toch niks van
je.”

„'n Aa-digheidje voo' je moede', of 'n pgezentje voo' je zussie,” zegt
de koopman, met een paar potten in de handen de stoep op komende.

„Och, ga nou weg, hè!” roept Evert uit.

„Nà,” zegt de koopman, „la me dan 's wat verdiene. Koop 's 'n paag
potjes voo' de meissies: tien cente 'n pot.”

„Ja,” zegt Evert, „'t zit er bij mijn nogal an, hè! Zoodra 'k geen
slagersknecht meer ben, maar me koetjes op 't droge heb, dan krijg je de
klandisie, hoor.”

„Wat zou 't,” roept de koopman uit, „as datte gebeugd, dan rentenieg 'k
à tien jaag! En jij, juff,” vraagt hij aan Keetje, „mo' je niet 's 'n
potje in 't keukeghaam zette, of op 't kassie in je kametje?”

„Nee,” antwoordt Keetje, „ik heb zoo'n rare neus! ik kan de lucht niet
verdrage, hoor! net zoo min as van uie. Ik ruik liever,” en zij
ginnegapt achter haar hand, „ik ruik liever gebraje spek.”

„Ja,” zegt Grietje, gemoedelijk voor zich uit lachende, „nou je 't zeit,
ruik ik ook liever 'n bankethammetje.”

„Of 'n varkensrib,” zegt Evert, „dat mot je ook niet uitvlakke, dat
ruikt heerlijk, hoor!”

En terwijl zij dat zeggen, knipoogen zij tegen elkander, en zien af en
toe den koopman aan, die van den een naar den ander kijkt, en eindelijk
uitroept: „toe maag, hoo' ze nou's an gaan! Net as de kindetjes, asse
ze stout binne.—Mà voo' mijn pagt za je 't niet ghuike, of je za 't
magge ete ook. En ga nou 's vóó' me vwage of je mevwouw geen bwommetje
mot hebbe, hè?”

„Nee,” zegt Grietje, „dat kan 'k niet doen, da' 's mijn werk niet; ik
ben alleenig voor de pot.”

„Nà,” zegt de koopman, den rozenstruik voor zich uithoudende, „da's
ommes ook 'n pot.—Doe je 't niet? Jij dan?” vraagt hij aan Keetje,—„'k
het 'n ghoot huishouwe, denk 'e om.”

„Dat zou 'k nou wel voor je wille doen,” zegt Keetje, „maar daar hoef 'k
niet mee an te komme, want an de deur koopt ze nooit. Nee, as je zoo
graag wat verkoope wil, geef mijn dat roosie dan maar, dan neemt me
kameraad dat andere potje wel. Doe je 't Griet?”

„Alla!” zegt Grietje, met de hand in den zak naar haar knip zoekende,
„'n mens mot ook 's wat voor 'n ander doen. Ziedaar,” en zij reikt den
koopman twee dubbeltjes over—want een keukenmeid heeft altijd en een
werkmeid nooit geld bij zich, en daarom schiet zij haar kameraad de twee
stuivers voor, „daar is je geld. Maar nou niet terugkomme hoor,—'n
Zaterdag of zoo.”

„Nee,” zegt Keetje, „want dan houwe we groote verschoondag, hoor!”

„Schoon za' je bwijve kind,” zegt de koopman, de stoep af gaande, „'t
zou jamme' weze as je 'n vwakkie kreeg.”

„Ze-eg!” roept Evert uit, „jij hoeft hier niet de blikke dominé uit te
bange, hoor je!”

„Laat 'm maar gaan,” zegt Keetje, „want gelijk het ie.—Wil jij nou ook
liever dat roosie hebbe?” vraagt zij aan haar kameraad, „dan geef mijn
dat andere dingie maar.”

„Wel nee meid,” antwoordt Grietje, „dit ruikt immers ook goed!”

„Dat doet 't,” bevestigt Evert. „Hoe zei ie ook weer, dat 't hiet?”

„Weet je dat niet?” vraagt Grietje, „en 'k dacht nog al, dat jij uit
Blomstraat kwam? Da' 's nou 'n potje met „ghesida”” zegt zij, den
koopman nadoende. „Wou je 't graag meeneme voor je meissie, of hei je 'r
nog geen?”

„Ikke geen meissie!” roept Evert uit; „alle Zondagge 'n ander, hoor!”

„Dat binne d'r een en vijftig te veel,” beweert Grietje.—„Maar jij bent
er ook net zoo een, om 'n echte vrouwegek te weze, hè?”

„Nou,” zegt Evert, „'t zou ook al heel beroerd met me zijn, as 'k niet
van 'n aardig snoetje hieuw. Wat zeg jij nou, zus?” vraagt hij aan
Keetje.

„Ikke zeg niks,” antwoordt zij. „„As jij je mond houwt,” zeit me moeder,
„dan kan 'n ander de zijne niet over je ope doen.” En daar gedraag 'k me
eige na; is 't niet waar, Griet?”

„Ja,” antwoordt Grietje, „van 's aves ellefe tot 'smorreges zevene, hè?”

„Nou, maar dan kan ik is ook effe, hoor!” verzekert Evert.—„„Nee,” zeit
me moeder, „zoo as jij toch ook slape kan—da's gerust 'n mirakel; daar
slijt om zoo te zegge 't beddegoed van.””

„Dus ze hoeve jou geen wel-te-ruste te wensche, hé?” vraagt Keetje.

„As 'n stelletje van 'n stuk of tien dat ooit te gelijk doet, dan wor
'k nooit meer wakker,” beweert Evert. „Zeg eris,” roept hij uit, in de
gang kijkende, „juilie gaan hier toch geen kaarsewinkel opzette, of
zoo?—daar legge wel 'n pak of tien op de bank.”

„Da's voor 'n Zaterdag,” zegt Grietje, „dan hebbe we hier diné.”

„Diné?” vraagt Evert. „Ete jullie dan alle dage nog niet lekker genoeg?”

„Alle dage lekker,” zegt Grietje, „maar as we diné hebbe, dan ete we
fijn.”

„Hoort eris,” zegt Evert, „as 'k ooit 'n kosthuis zoek, dan zal 'k om
juilie denke, hoor. 'k Geloof, dat 't me hier best zou bevalle. 't Lijkt
hier de restoratie van Van Laar wel.”

„Van Laar,” zegt Grietje, „die mag de oestertjes levere, want daar
beginne we mee: 'n oestertje met 'n glaasie sampagne. „Dat zet de maag
in ze fatsoen, daar wort ie graag van,” zeit meneer.”

„Nou,” zegt Evert, „dan is 't maar goed, dat ik 't alle dage niet krijg,
want mijn maag het toch al zoo'n fatsoen, asof ie 'n keer of zes op de
leest geslagen is.”

„Dan zou 't je hier 'n Zaterdag best bevalle,” verzekert Grietje, „want
er valt heel wat te smikkele. Eerst de oestertjes, zooas 'k zei, en dan
krijgen we twee soepies.”

„Och ga weg!” roept Evert uit. „Twee keer soep!...”

„Daar mag je uit kieze,” zegt Keetje. „Ik kom achter je, en vraag wat
uwes hebbe wil: 'n bordje schildpadsoep of 'n bordje witte ragoe.”

„En onderwijl,” zegt Grietje, „schenkt de knecht je 'n glaasie serry
in.”

„Die kon wel achter me blijve staan,” meent Evert.

„Wel nee,” zegt Keetje, „da' 's nerges voor noodig, want iedere keer
krijg je weer 'n andere soort wijn; en bovendien staat er naast je bord
nog 'n kraf vol.”

„Dat zou niet lang dure,” verzekert Evert.

„Dat denk ik ook niet,” zegt Grietje, „en daar mag je dan 'n glaasie uit
neme, as je na de soep 'n pasteitje krijgt, want daarna krijg je 'n
stukkie versche zalm, met kappertjes-saus en 'n aardappeltje, en daar
schenkt de knecht je 'n glaasie witte wijn bij in.”

„En als je dat lekkertjes het opgepeuzeld,” zegt Keetje, „dan begin je
om zoo te zegge pas.”

„Ja!” roept Evert uit, „'k docht, dat we al aardig an de gang ware, hè!”

„Jawel,” zegt Keetje, „maar dan komt eigelijk pas wat ze
„sta-in-de-maag” noeme: ossehaas met groente d'r om heen, kalfsvleesch
met sper...”

„Nee hoor, nou is 't genoeg!” roept Evert uit, naar zijn mand grijpende,
„da 'k 't niet krijg, da's tot daar an toe, maar om er nou alleenig van
te motte hoore, da's al te arremoeïig.”

„En wil je wel geloove, da' 'k dat lekkere ete niet eens lust?” vraagt
Grietje.

„Niet?” vraagt Evert. „Hei jij dan zoo'n beroerde maag?”

„Gelukkig niet,” antwoordt Grietje, „maar 'k ben er vies van.”

„Kom”, zegt Evert,—„vies...!”

„Dat ben 'k,” bevestigt Grietje, „en Kee ook. Is 't niet waar, meid?”

„Ba,” roept Keetje uit, haar oogen dicht knijpende en haar hoofd
afkeerende, „dat vieze gedoe!”

„Daar wor je ziek van,” beweert Grietje. „We zegge zoo dikkels tege
mekaar,—is 't niet Kee—as de kok in de keuke bezig is: „dat moste ze
binne nou 's zien, hoe 't hier wordt klaar gemaakt, dan zette ze 'r geen
mond an.”—Want niet alleenig, dat er niks op tafel komt of ie is 'r met
ze hande an geweest, maar met 't eigeste lepeltje proeft ie van alles;
en as ie zoo gauw niks bij de hand het, om 'n sausie om te roere, dan
kan ie 't met ze vinger ook wel.”

„En as je dan binne bent om te diene,” zegt Keetje, „dan hoor je meneer
tegen mevrouw van hier naast zegge: „wel mevrouw, is dat nou geen lekker
sausie?” En dan zeit zij,—met 'n pracht van 'n diamante koljee om d'r
magere, bloote hals: „ja””—en Keetje trekt een allerliefst mondje—„„dat
mo' 'k zegge, da' 's heusch delicieus!””

„Nee hoor,” zegt Evert, „as 't zóó is, dan lust ik toch ook liever me
moeders pot.”

„En daar doe je wijs an,” verzekert Grietje. „Lekker ete is goed, maar
zindelijk ete is lekkerder. Afijn, voor dit jaar is 't alweer 't laatste
diné, het mevrouw gezeid; want 't wordt zaggies an weer tijd, dat we na
buite gaan.”

„Mooi zoo!” roept Evert uit, „dan zà je me baas weer effe hoore
moppere.—Gaan jelui al gauw?”

„Dat zal geen zes weke meer dure,” antwoordt Grietje.

„Maar ik ga al gauwer,” zegt Keetje.

„Zoo! wanneer ga jij dan?” vraagt Evert.

„Van aved, hoor!—as 'k de voordeur achter me toe trek. En wanneer ga
jij?”

„Ik ga van 't jaar maar 's in 't geheel niet,” antwoordt Evert; „me
moeder wil de Blomstraat niet uit, en ik zie hier in Amsterdam”—en hij
knipoogt tegen Keetje—„blommetjes genog.”

„As dat dan waar is,” zegt Keetje, „dan ga ik met me blommetje maar gauw
weg. 'k Sta hier maar te prate, asof 't vandaag geen kamerdag is.”

„En ik dan!” roept Evert uit, de mand op zijn schouder zettende. „Ik mot
al de klanten nog of.—Maar 't is juilie schuld; je hadt toch ommers wel
daalijk kanne zegge, dat er niks te zegge was!”

„Zie je Kee, zoo gaat 't nou altijd, kind,” zegt Grietje. „En daarom
zegge ze dan ook:

    As Adam in 'n appel bijt,
    Ofschoon door Eva _niet_ verleid,
    Dan weet ie 't toch zóó an te legge,
    Dat _zij_ er 't loodje bij mot legge.

En nou atjuus hoor,” zegt zij, met een hoofdknik naar Evert. „En droom
van nacht 's van me. Zal je?”

„'k Hoop er om te denke,” antwoordt Evert. „Maar 'k zal in alle geval an
me moeder zegge, dat ze me mot wakker make as 'k 't vergeet.—Adie...!”



Het straatorgel.


„'Morges vroeg porre en overdag orgel-draaie—zoo kom 'k an de kost,
sedert me man van de steiger is gevalle en 'n stijve arm en 'n stijf
been het,” zegt Bet Bos, bij de buren bekend als „orgel-Bet”. „En à
je me nou vraagt, of 'k dat in me jonge jare heb gedocht, da' 'k op
die manier door de tijd zou komme, dan is 't nee; want toe 'k me
man trouwde—dat was toe 'k keukemeid was bij mevrouw Govers, op de
Keizersgracht over de Westermart—'n goed mens daarvan niet, maar zij
en d'r man konne niet overweg, en zoo was er dikkels ruzie, da' 'k wel
gezien heb, dat de bure d'r hoofd over de schutting stakke; en ze wou-e
dan ook wel van mekaar of, maar dat wou zij niet, om 't schandaal en
de kindere, zei ze—toe _ik_ me man trouwde,” herhaalt Bet, diep adem
halende, want de lange tusschenzin heeft het laatste zuchtje lucht uit
haar longen gedreven, „toe was ie 'n boom van 'n kerel, en verdiende ie
twaalf tot veertien gulde in de week.—Ja mens, zoo benne we begonne,
knappies in de meubeltjes, want _hij_ had 'n paar cente overgehouwe en
_ik_ had 'n spaarpotje gemaakt, en knappies in de verdienste, want met
musse-make verdiende 'k er nog wat bij. En zoo docht 'k niet anders of
't zou wel schikke in me trouwe. Maar op 'n goeje dag... daar brochte ze
'm t'huis! Heere! heere!”—en Bet slaat haar handen in elkander—„zoo
goed als in stukke en brokke! En daar ha' je 't gedoe an de gang!—'k
Zou wijs doen, as 'k 'm na 't gasthuis liet brenge, zei de dokter; 't
zou lang dure, en as 'k dat allemaal most betale...! Maar 'k wou er niet
van hoore. „Nee,” zeg 'k, „daarvoor is niet getrouwd!” En zoo hieuw
'k 'm in huis. Maar toe ie weer overeind sting en over de kamer kon
scharrele, hè' 'k menig stukkie motte wegbrenge om de dokter en de
aptheker te betale, en begreep 'k wel, dat _ik_ in 't vervolg de kost
zou motte verdiene in plaas van me man; want daartoe was ie niet meer
in staat. Och ja,”—en met beide handen strijkt Bet het haar aan haar
voorhoofd glad—„zoo is 't gegaan; en zoo is 't gekomme, da' 'k met 'n
orgel loop. Maar 't het zoo motte weze, zalle we maar denke; en as je
tegeswoordig op de een of andere manier an de kost komt, dan mag 'n mens
al blij weze, zeg 'k.”

En als Bet, die praatgraag is als een fonograaf, deze wederwaardigheden
heeft medegedeeld aan een jufvrouw, in een achterbuurt wonende, en naar
voren gekomen om, onder het voorwendsel van een cent voor de muziek te
offeren, een praatje te maken, dan klotst zij het houten trapje van de
voordeur naar de straat af, en als zij zich met haar orgel verwijdert,
laat bedoelde jufvrouw een punt van haar boezelaar, die zij onder het
praten tusschen den band om haar lijf heeft gestoken, weer vallen,
stroopt langzaam haar mouwen weer op, waarbij zij nu rechts dan links de
straat op kijkt, en gaat eindelijk op een drafje haar woning in, om tot
haar ergernis te ontdekken, dat het zeepzop koud is geworden, en zij
haar tijd derhalve verpraat heeft.

En onderwijl loopt Bet de straat uit en de Palmgracht op, waar een
aantal van haar vaste klantjes wonen.

Zij is een klein, maar stevig gebouwd vrouwtje, goed berekend voor haar
beroep, dat een sterk gestel en meer spierkracht eischt, dan men,
oppervlakkig beschouwd, zou denken. Om al haar kracht tot het draaien
van het orgel te kunnen aanwenden, want „draaie en cente ophale, dat
doen 'k zellevers,” zegt ze, „draaie om de haverderij, weet je, en
cente ophale,—nou, dat begrijp je wel,” heeft zij een zeventien- of
achttienjarigen jongen in haar dienst, wiens bijzonder groot hoofd, met
uitzondering van enkele lange, witblonde haren aan het achterhoofd,
zoo kaal is als een spoelkom, en die, diep over de kruk gebogen, en
voortdurend, om het orgel heen, voor zich uit ziende, het gevaarte
voortduwt. Maar niettegenstaande deze stuwende kracht, kost het ten
gehoore brengen der verschillende nummers van het _répertoire_ Bet nog
heel wat inspanning; en met recht noemt zij dan ook het draaien van tien
of twaalf „moppies,” als er een ziek kind opgevroolijkt—of de pret in
een bruiloft gehouden moet worden, „'n heele karrewei.” Want zoodra
zij de kruk heeft gegrepen, bevestigd aan het wiel, waardoor aan dit
prachtstuk van een instrument de lieflijke tonen ontlokt worden, geraakt
haar geheele lichaam in beweging, en slingeren haar korte rokken,
waarvan lange rafels afhangen, om haar beenen, „zoo asse de gowwevies,”
zou Mozes zeggen, „zoo asse de gowwevies kabbewe om 'n schip.” Eerst
draait zij een poos met haar rechterhand, en dan grijpt zij, al
draaiende, de kruk met haar andere hand, welk links draaien de actie van
haar bovenlijf,—door de ongemakkelijke houding die zij daarbij moet
aannemen, eenigszins van het orgel af, en door het voortdurend heen
en weer slingeren van haar rechterarm,—niet weinig verhoogt. Door
haar kleine gestalte moet zij bovendien, om het wiel geheel te kunnen
ronddraaien, zich onophoudelijk op haar teenen verheffen, waardoor
telkens zichtbaar wordt, dat haar roode kousen aan de hielen _à jour_
zijn gewerkt, en zoo is het geen wonder, dat een zucht haar ontsnapt,
als de laatste tonen van het lieflijke: „Daisy, Daisy!” zijn
weggestorven, en dat zij eerst haar zwart wollen muts, tengevolge van
al die bewegingen op haar achterhoofd gezakt, naar voren moet trekken,
voordat zij de koperen lip, aan den zijkant van het orgel aangebracht,
verschuift en vastzet, en van haar programma, dat bijzonder rijk aan
afwisseling is, het tweede nummer: _la dernière pensée_ van Weber, doet
hooren.

Bet kijkt, dit spreekt van zelf, goed uit „'r doppe,” en een haar
toegedacht centje ontgaat haar nooit. Zoodra zij dan ook bemerkt, dat
er een venster wordt opengeschoven, laat zij haar orgel in den steek,
waardoor de aandoenlijke melodie plotseling door een afschuwelijk
gehuil—veroorzaakt door het nog even en langzaam doorloopen van
het wiel,—wordt onderbroken, en terwijl zij, om de een of andere
geheimzinnige reden, haar rokken niet van voren maar van achteren
ophoudt, draaft zij naar een woning, waar een juffrouw, met het
bovenlijf uit het raam eener tweede verdieping hangende, haar een
cent, in een papiertje gewikkeld, toewerpt, die door Bet in haar wijd
uitgehouden boezelaar wordt opgevangen, waarna zij naar haar orgel
terugkeert, en het meesterstukje, op zoo ergerlijke wijze onderbroken,
„ofdraait”.

Haar orgel, waarop in goud het woord: „orchestrion” prijkt, is zeker een
van de mooiste, die in Amsterdam worden aangetroffen, wat niet weinig
zegt, als men het groot aantal dier instrumenten, in onze goede stad
aanwezig, in aanmerking neemt. Aan de voorzijde ervan zijn drie poppen
aangebracht: een in het midden en een aan iederen kant. Die aan
weerszijden zijn gekleed als pages, de eene in het rood en de andere in
het groen, terwijl hun kleeren overvloedig zijn afgezet met goud. Op het
hoofd dragen beiden een baret, versierd met groene en gele veeren, en
ieder houdt in de linkerhand een triangel, waarop zij, met een ijzeren
staafje in de andere hand, die zij, met inbegrip van den arm, bijzonder
los en natuurlijk bewegen kunnen, slaan, wat natuurlijk, vooral als zij
het te gelijk doen, een verrassend effect maakt, en zijn uitwerking op
de omstanders dan ook nooit mist, getuige de glimlach waarmede de mannen
elkander aanzien, en het „gut!” waarmede de vrouwen haar bewondering
te kennen geven. De pop in het midden, blootshoofds, met een hooge
pikzwarte kuif, een vervaarlijke snor en een ijzeren glimlach om den
mond, is deftig uitgedost in een zwarte rok, wit vest, witte das en
_gris-perle_ handschoenen, en slaat, een dirigeerstok in de hand
houdende, en zijn beide armen bevallig op en neer bewegende, de maat.
Bovendien bezit hij het voor een pop zeldzaam vermogen, zijn hoofd naar
rechts en naar links te kunnen bewegen, en als hij, dit doende, een der
beide andere poppen aankijkt, dan zou men zweren een orchest-dirigent te
zien, die zich naar een deel der executanten richt, op het oogenblik dat
hunne instrumenten moeten invallen. Eigenaardig is, dat 's mans hoofd,
als hij zich, met een alleszins krachtigen, maar ietwat houterigen
ruk, naar rechts of naar links heeft gekeerd, eenige oogenblikken,
met ongelooflijke snelheid, blijft schudden, waardoor het den schijn
heeft alsof hij, ook weer als een orchest-dirigent op een repetitie,
ontevreden is, in dit geval over de wijze, waarop de pages hun partij
uitvoeren. Maar met het oog op den van groote voldoening getuigenden
glimlach op 's mans gelaat, en de zeldzame nauwkeurigheid waarmede de
triangels op het juiste oogenblik invallen, acht ik het waarschijnlijk,
dat bedoeld hoofdschudden niet is een door den maker der mechaniek
gewilde beweging, maar dat de dirigent lijdende is aan een inwendige
kwaal, waarvan een straatjongen, na hem geruimen tijd met open mond te
hebben aangestaard, de diagnose ten beste gaf, toen hij, heengaande,
uitriep: „je bent slap in je kop, knul, slap in je kop!”

De concurrentie is op ieder gebied groot, en zelfs orgeldraaiers hebben
er onder te lijden, maar waar is, dat Bet, hoe gaarne zij ook een goed
daggeldje t'huis brengt, zich nooit tot minder eerlijke handelingen
tegenover haar collega's laat verleiden.

„A's 'k weet,” zegt ze, „dat Manus van Zeggere, Woensdag en Zaterdag, om
tien uur, op de Lauriergracht komt draaie, dan maak _ik_ niet, da' 'k er
kwart voor tiene bin, om ze klantjes af te loopen, zooas Piet Dons mijn
laast op de Vijzelgracht het gelapt; en te doen, zooas Dirk Muis laast
deej, me zegge, toe 'k de Berestraat wou ingaan, waar dik zand leej, da'
'k daar die dag niet mocht draaie, omdat 'r 'n zieke was; en 'n poosie
later d'r zelvers gaan draaie, omdat ie wist, dat 't zand 'r niet lag om
'n zieke, maar omdat de straat pas gemaakt was—zoo'n stiekemert! dat
doen _ik_ niet. 'k Zal niet zegge, da' 'k alles over me kant laat gaan,
maar dat hoeft ook niet. As 'n ander staat te draaie in 'n straat, waar
ik ook mot weze, dan laat 'k 'm stil ze gang gaan, maar as ie twee
moppies het gedraaid en, as ie ze cent het, nog eentje toe, dan mot
ie opkrasse, want da' 's me recht. En as ie 't niet doet, dan draai
'k tege 'm in, en dan wil 'k wel ereisies zien, dat ie zóó hard tege
me op draait, dat er nog wat van 'm te hoore is.” Door haar kolossaal
instrument behaalt Bet in verreweg de meeste gevallen inderdaad de
overwinning, maar als de strijd eenmaal aan den gang is, geven haar
collega's het gewoonlijk niet zoo spoedig op, en zoo valt wel eens een
pianissimo van het orgel van Bet samen met een fortissimo van het
vijandige orgel, waardoor een zoo oorverscheurende potpourri ontstaat,
dat Bet, als zij ook maar eenigszins muzikaal ontwikkeld was, de vlag
zou strijken, en aan haar beleedigd gehoor de zegepraal zou ten offer
brengen. Maar daaraan denkt zij geen oogenblik, en geen zenuwtje in haar
gezicht vertrekt, als haar orgel den doodenmarsch uit Saul en het andere
orgel het lied van den toreador uit Carmen doet hooren.

Op haar dagelijksche tochten door de stad voert Bet een onafgebroken
strijd tegen de honden, niet omdat deze dieren het om de een of andere
reden op haar persoonlijk voorzien hebben, maar om het afschuwelijk
gehuil, waarmede zij de welluidende klanken van haar orgel begeleiden.
„As 'k effe kan, dan geef 'k zoo'n lamme hond, die bij me orgel staat te
sjanke, 'n doodschop,” verzekert Bet, en meer dan een Bijou of Chéri
heeft dan ook aan de punt van haar slof zijn leven lang een miserabele
herinnering bewaard. En dat nog wel terwijl een hond een door en door
muzikaal dier is. Want wel beweert men, dat hij geen muziek kan hooren,
zooals dat heet, en dat zijn zenuwen gefolterd worden door de klanken,
die onze ooren streelen, maar deze meening is volstrekt onjuist, om de
eenvoudige reden, dat men nooit een hond ziet wegloopen, als de tonen
van het een of ander muziek-instrument tot hem doordringen. Als hij geen
muziek kon hooren zonder „akelig” te worden, dan zou hij natuurlijk
onmiddellijk de plaat poetsen, iets waartoe hij bij uitnemendheid in
staat is. Maar dit doet hij nooit.—Integendeel! zoodra hij op zijn
levenspad een muziek-instrument, bijvoorbeeld een orgel ontmoet, dan
blijft hij, zoodra de eerste accoorden zich doen hooren, daar omheen
draaien, en daar hij zich daarvan niet dan op geringen afstand
verwijdert, is het alleszins aannemelijk, dat de geluiden, die hij
aanheft, en die wij, de taal der honden niet kennende, huilen of janken
noemen, moeten worden verklaard als een soort poging om mee te zingen
of mee te neuriën, althans als een openbaring van het genot, dat hij
smaakt. Dat Bet ooit over het huilen der honden heeft nagedacht, is
onwaarschijnlijk. „As ie sjankt, dan mot ie weg,” zegt ze, en nooit
verzuimt zij een gelegenheid dit den onnoozelen dieren aan het verstand
te brengen, waartoe zij hun allerlei lagen legt en listen verzint. Is er
een onbezonnen genoeg even vóór haar orgel te gaan zitten, dan schopt
zij, tot ontsteltenis van het dier, onder het orgel door, haar slof naar
zijn kop. En heeft er een de onvoorzichtigheid zich een oogenblik naast
haar orgel neer te zetten, dan laat zij hem stil begaan, maar zij houdt
hem in het oog, en als hij, al mee-neuriënd, zijn kop een weinig van
haar af keert, dan schiet zij opeens uit, en tracht hem haar doodschop
toe te brengen. Een enkele maal raakt zij hem, en dan vliegt het dier
met een gil op, neemt zijn staart, waarschijnlijk om dit ornament
tegen eventueele averij te beveiligen, tusschen de beenen, en
rent, nu inderdaad huilende, weg. Mist zij haar doel, dan heeft haar
onverhoedsche uitval toch altijd dit resultaat, dat het beest zich half
dood schrikt en het hazenpad kiest. Maar gewoonlijk wordt hij, nog
voordat Bet het gunstig oogenblik voor haar doodschop gekomen acht,
door een natuurgenoot in zijn muzikale genoegens gestoord, en de
wederzijdsche plichtplegingen vervullende, die deze dieren der schepping
elkander bij het ontmoeten bewijzen, dwalen zij ver genoeg af om buiten
het bereik der orgeltonen en van de harde slof van Bet te komen.

Bet is een ordentelijke vrouw, die nog nooit met de politie in aanraking
is geweest, zooals dat heet, wat inderdaad lofwaardig is, als men
bedenkt hoe gemakkelijk zij in haar beroep het een of andere voorschrift
der politie-verordening kan overtreden, bijvoorbeeld het verbod van op
de kleine steentjes te rijden, een bepaling, die telkens aanleiding
geeft tot onaangenaamheden tusschen haar en haar kogel-kalen assistent,
met wiens verklaarbare voorliefde voor geëffende wegen Bet, die bij
eventueele bekeuring de boete zou moeten betalen, zich volstrekt niet
kan vereenigen. „Smerisse,” zegt ze, „daar mot 'k niks van hebbe, en met
'n bout an me arm, op klaarlichte dag, over de straat te loope, asof 'k
de la gelicht of me buurvrouw 'n blauw oog geslage had—en dat zou zoo'n
wonder niet weze—zoo'n doerak!... daar he' 'k 'n hekel an. Want ze neme
je mee!” roept ze uit. „As je, zonder erg, de een of andere straat van
de verkeerde kant bent ingereje, en je het 't ongeluk 'n paar woorde
tege te pruttele, as ze je bekeure, en dat doet 'n mens al gauw, dan
schrijve ze je niet op, maar je mot mee na 't bero. En as je _erg_
bertaal bent, zooas ze dat noeme, dan loope ze nog 'n graggie met je om.
Sekuur!” roept zij uit, als haar toehoorder haar ongeloovig aankijkt,
„want toe Da Punt....” en dan volgt het waarachtige verhaal van een van
haar vriendinnen, die het om een kleinigheid met de politie aan den stok
had gekregen, en in plaats van naar den politie-post aan de Raambarrière
gebracht te worden, zooals volgens recht en billijkheid had moeten
geschieden, naar het bureau aan het Jonas-Daniël-Meijerplein was
gebracht. „Nee, nee,” zegt Bet, „met de pelisie affetuur 'k niks, want
_dat_ wil 'k wel wete: ik het me tong _ook_ tot me dienst.” En zoo komt
zij getrouw de bepalingen na, die op het stuk van straatmuziek in de
hoofdstad verordend zijn, van welke voor haar zeker de meest bezwarende
is, dat zij geen muziek mag maken voordat de zon een half uur lang aan
den hemel heeft gestaan, en niet _meer_, als het een half uur is geleden
dat hoogstdezelve zich verwijderd heeft, want daardoor heeft zij in de
hondsdagen, in plaats van vacantie te hebben, juist haar drukken tijd.
Overdag bezoekt Bet met haar orgel de meer deftige wijken, en tegen het
vallen van den avond treft men haar aan in de achterbuurten, waar de
meesterstukken, die zij ten gehoore brengt, ten hoogste worden
gewaardeerd.

Als het mooi weer is, en de menschen buiten hun woningen van den
heerlijken zomeravond en van de orgeltonen genieten, dan gebeurt
het nog wel eens dat Euterpe en Terpsichore elkander ontmoeten, met
andere woorden, dat er in een ommezientje een straatbal wordt
geimproviseerd. Deze gebeurtenis moet gewoonlijk worden toegeschreven
aan een halfbeschonken kerel, die in zijn eentje, de armen wijd van het
lijf, het hoofd zoo ver mogelijk voorover gebogen, van het eene been op
het andere springt, en al springende ronddraait. En na deze miserabele
_entrechat_ begint het bal. Eigenaardig genoeg wordt daaraan alleen door
dames deelgenomen en, mits er slechts muziek zij, is het volstrekt
geen vereischte, dat bepaaldelijk dansmuziek worde uitgevoerd. Een
_marche-funèbre_ van Beethoven of Chopin kan even goed dienst doen
als een wals van Strausz, en zelfs de eerste de beste straatdeun
is voldoende begeleiding van de lichaamsbewegingen, die men in
achterbuurten dansen noemt, en die bestaan in het uitvoeren van
eenige passen, nu eens wat sneller dan weer wat langzamer, al naar
de maat der muziek, en waarbij nooit een deftige bedaardheid en gepaste
bezadigdheid, die bij andere amusementen van het volk nooit zoo treffend
op den voorgrond treden, uit het oog worden verloren. Kijk maar! Zoodra
de danslustige dames, elkander stevig vasthoudende, in letterlijken zin
_nez à nez_ staan—liefst op de kleine steentjes, maar op de keien gaat
het ook wel—maken zij, onder het voortdurend op en neer bewegen van de
uitgestoken armen (de rechter van eene danseuse tegen de linker van de
andere) eenige afgemeten, schuivende voetbewegingen, eerst op de plaats
waar zij beginnen, dan een beetje naar rechts, daarna een siertje naar
links, eindelijk vooruit en achteruit, en ten slotte draaien zij,
plechtig en triomfantelijk, alsof al het voorafgaande heeft moeten
dienen om dit doel te bereiken, eenige malen om elkander heen, waarna
zij onmiddellijk weer van voren af beginnen en volhouden, totdat een der
dames zich genoodzaakt ziet haar losgeraakte haren weer op te steken, of
een van haar schoenen, die wat wijd en daardoor half van den voet
gegleden is, weer aan te trekken.

Bij dezen dans zijn niet, zooals bij mazurka of polonaise, de
verschillende bewegingen voorgeschreven, maar alles is overgelaten aan
eigen fantasie, en zoo gebeurt het nog wel eens, dat zich langzamerhand
een wijde kring vormt van moeders, tantes, nichten en vriendinnen om een
paar danseressen, die door verrassende wendingen en bijzonder sierlijke
bewegingen de aandacht op zich gevestigd hebben, en onder den prikkel
der bewondering zich zoozeer overtreffen, dat bedoelde familieleden,
door met de hand aan de wang langzaam het hoofd te wiegen, of door korte
uitroepen, haar verrukking te kennen geven over de ten toon gespreide
bevalligheid.

Voor Bet is zulk een straatbal—want de bewoners van achterbuurten zijn
goedhartig en dus, zoo mogelijk, gul—een aardig buitenkansje, maar
natuurlijk ook een vermoeiend half uurtje. In haar hart is zij dan ook
dankbaar als het laatste paartje er genoeg van heeft en zij naar huis
kan gaan. Maar als zij zulk een goeden dag gehad heeft, vergeet zij
nooit, voordat zij haar woning binnen gaat, bij den drogist op den hoek
een pijp drop of een paar stukken zoethout te koopen, waarmede zij, bij
haar t'huiskomst, haar vijf-jarigen jongen gelukkig maakt. Ze heeft er
maar één, maar „wat 'n hartepitje is ie, hè?” En als zij hem van den
vloer opneemt en hem zoent dat het klapt, dan is alle vermoeienis
vergeten en er in heel Amsterdam geen gelukkiger moeder te vinden.



Eddy.


Ik wou, dat ik een portretje van hem had zóó als ik hem nu, in gedachte,
voor mij zie: een jongen van zestien jaren, gekleed in een licht-grijs
pak, met een viooltje in het knoopsgat, een donkergroene das met een
fijn wit streepje om, en op het zachte, golvende, kastanjebruine haar
een veld-mutsje of zoo iets—donkerblauw, afgezet met wit—want hij
is het een of ander bij de weerbaarheid, en omdat hij niet altijd de
geheele uniform kan aan hebben, draagt hij ten minste het hoofddeksel
daarvan. Hij heeft een open, prettig gezicht, met groote donkere oogen,
een scherphoekigen neus, die hem in het geheel niet misstaat, maar
wel een beetje een uitdrukking van „ik-mag-er-ook-wel-wezen” aan zijn
gezicht geeft, en de volle lippen sluiten zich over regelmatige, kleine
tanden, die hij mij dikwijls laat zien, want het gebeurt herhaaldelijk,
dat hij naar mij grijnst, vooral als inleiding om te stoeien, iets
waartoe ik mij slechts zelden laat verleiden, omdat het hem maar ophoudt
en opwindt, waardoor hij minder geschikt wordt voor zijn werk.

Zóó als ik hem nu voor mij zie, heeft hij ettelijke malen tegenover
mij gezeten, thans een zevental jaren geleden, en als ik dan naar het
portret kijk, dat op mijn schrijftafel staat en mij weinige dagen
geleden door hem werd gebracht, dan kan ik moeilijk begrijpen, dat de
tengere jongen van vroeger zich heeft ontwikkeld tot de krachtige,
mannelijke gestalte, waarvan dat portret een afbeeldsel is, en waarnaar
ik kijk, niet zonder de weemoedige gedachte, of ik hem wel ooit weer zal
zien en zijn hand nog eens drukken zal.

Maar laat ik niet vooruitloopen op hetgeen ik vertellen wil, en dus
eerst mededeelen hoe ik Eddy leerde kennen en hoe het kwam, dat wij
elkander op onzen levensweg eenigen tijd geregeld gezelschap gehouden
hebben.

Ik was overgeplaatst; maar aan het huis, dat ik in mijn nieuwe
woonplaats zou betrekken—want ofschoon ik ongetrouwd ben, vind ik
het kamerleven op den duur te „onhuiselijk”—moest zooveel hersteld
en veranderd worden, dat daarmede eenige maanden gemoeid zouden zijn;
en daar ik slechts eens, nu en dan tweemaal in de week in mijn
nieuwe standplaats _moest_ wezen, besloot ik kamers te huren in een
nabijgelegen dorp, bekend om zijn vriendelijke omstreken en daar te
vertoeven totdat mijn woning in orde zou zijn. 't Was winter, en zoo
had ik de keus tusschen een aantal pensions, maar toen ik de gezellige
benedensuite had gezien, die de zuster van Eddy, een veertiental jaren
ouder dan hij, mij liet zien, en ik een poosje met haar had gesproken,
kwam het mij voor, dat ik niet gemakkelijk beter zou vinden, waarom ik
de kamers huurde, voorloopig voor een maand. En zoo nam ik op een
Zondag-avond mijn intrek in Dennenheuvel, waar ik toen de eenige gast
was.

De eerste tijd ging voorbij zonder dat ik veel notitie nam van de
personen bij wie ik inwoonde, noch zij van mij. Nu en dan bemerkte ik,
dat Cor—zoo heette de zuster van Eddy—als zij binnen kwam, om het
een of ander te doen, te halen of te brengen, tersluiks naar mij keek,
alsof zij zich wilde overtuigen met welk mensch zij nu eigenlijk te
doen had, maar toen zij bemerkte, dat ik mij gedroeg zóó als dit aan
een fatsoenlijk man betaamt, en geregeld betaalde, wat niet minder
fatsoenlijk is, won ik al spoedig haar vertrouwen, en vroeg zij mij op
een morgen—waarschijnlijk omdat zij mij nu wel wenschte te houden
totdat ik naar mijn nieuwe woonplaats zou vertrekken—of ik tevreden
was, of dat ik in het vervolg het een of ander veranderd wilde hebben.

Ik antwoordde, dat ik het zeer naar mijn zin had, en niets liever
wenschte dan rustig te blijven waar ik was; en met haar pratende, vroeg
ik wie die jongen was, die nu en dan op een fiets kwam aanrennen, of op
zijn beenen weg holde, de voordeur achter zich dicht slaande zóó, dat
het huis er van dreunde en, met de klep van zijn pet op het achterhoofd,
al dravende, zijn overjas aantrekkende.

Dat was Eddy, haar broer, antwoordde zij. En dit zeggende, lichtte er
iets in haar oogen, en kwam er een uitdrukking op haar gezicht, die dat
van schoonheid misdeelde gelaat aantrekkelijk maakte. Want Cor is niet
mooi: haar gelaatskleur is onfrisch, de groote donkere oogen staan te
veel naar voren, en het zwarte, kroezende haar is grof en zonder glans;
maar nu zij over haar broer spreekt, straalt haar gezicht in het
zonnetje van haar liefde, en zij houdt heel veel van hem.

Zij zegt te hopen, dat ik geen last van hem heb.

„Welzeker niet,” antwoord ik. „'t Is, helaas! al heel lang geleden, maar
ik herinner mij nog best, dat ik op zijn leeftijd even „stormachtig” was
als hij. Gaat hij nog op school, of...?”

„Ja, op 't Gymnasium; iederen dag gaat hij heen en weer naar stad.”

„En leert hij goed?”

„Jawel. Zijn hoofd is best, en daardoor is hij dan ook ieder jaar
gelukkig nog over gegaan, maar hij is speelziek en loopt nog al dikwijls
van zijn werk af. Hij zit nu in de laatste klasse, en met het oog op het
eind-examen moest hij nu vooral zijn best doen, maar zijn rapporten zijn
dit jaar niet mooi, en het laatste was slecht.”

„En wat moet hij worden?”

„Ik hoop,” antwoordt Cor, met een blosje, dat van haar bescheidenheid
getuigt, „dat hij dokter zal worden, dokter bij de marine.” En
aangemoedigd door mijn belangstelling vertelt zij nu: „Eenige jaren
geleden stierven onze ouders kort na elkander. Van de zes kinderen, die
zij gehad hadden, waren Eddy, de jongste en ik, de oudste, alleen in
leven gebleven; en toen we nu samen in de wereld stonden, zonder iemand
te hebben, die zich inderdaad om ons bekommerde, besloot ik dit huis te
huren, en er een pension in te openen. 't Was een waagstuk, want ik was
toen nog wel wat jong, maar ik had goeden moed, en 't ging gelukkig,
't ging dadelijk. De menschen vonden 't hier gezellig, en zoo had ik
iederen zomer het huis vol logé's. Intusschen, had Eddy de lagere school
doorloopen, en moesten we beslissen wat hij verder zou gaan doen. 't
Ontbrak me natuurlijk niet aan raadgevingen, en men hield mij voor dat
het beste zou zijn, hem zoo spoedig mogelijk geld te laten verdienen. We
hadden geen fortuin, zei men, er kwamen hier telkens meer pensions bij,
en als ik eens ziek werd.... Dat alles was wel waar, maar Eddy wou
studeeren; en als hij dat deed, dan beloofde zijn toekomst natuurlijk
veel meer dan wanneer hij voor de eene of andere mindere betrekking werd
opgeleid, of op een kantoor werd geplaatst. Wat het geld betrof, kon ik
hem zonder eenig bezwaar op het Gymnasium laten gaan; en als hij dan
later spoorstudent werd en zuinig wou zijn, dan kon ik hem, als het mij
niet erg tegenliep, de middelen verschaffen om dokter te worden, wat
hij wenschte. Zoo kon het; en toen ik Eddy ernstig onder het oog had
gebracht, dat ik hem wel zou kunnen laten studeeren, maar hem niet de
middelen kon verschaffen om pret te maken, zooals andere studenten dat
doen, en hij gezegd had dat ook niet te verlangen, toen vond ik het
beter te vertrouwen op zijn goed hoofd en eerlijk hart, dan zijn
toekomst te verstikken onder een berg van mogelijkheden, waarvan
misschien niet een zou gebeuren. En zoo,” zegt Cor, met een glimlachje,
„ben ik overgegaan tot mijn tweede waagstuk, waarvan ik zeker niet
minder hartelijk hoop dat het mij zal gelukken.”

Ik zei, dat ik haar besluit toejuichte, maar dat zij daarbij toch iets
over het hoofd had gezien.

„En dat is?” vroeg zij, een beetje ongerust.

„Dat ge in 't geheel niet om Eddy zijn zuster hebt gedacht,” antwoordde
ik.

„Niet om mezelf?” vroeg zij verbaasd.

„Nee, want als hij dokter moet worden, dan moet hij zeker nog zes of
zeven jaren studeeren, en moet ge dus ook al dien tijd voor hem zorgen.”

„O,” zei zij met een glimlach, „dat is geen bezwaar! Ik wil natuurlijk
niets liever dan zijn toekomst verzekeren. Beter doel kan ik aan mijn
leven niet geven.”

Ik vroeg haar, of zij dan niets voor zichzelf van het leven verlangde,
en of zij nog niet wat jong was om dat geheel aan haar broer te wijden,
maar zij antwoordde lachend en blozend, dat zij volkomen tevreden was
met voor Eddy te zorgen en haar dagelijksche bezigheden te doen.

„En dat ge tot dit tweede waagstuk bent overgegaan, daarvan hebt ge nog
geen berouw?” vroeg ik.

„Neen,” antwoordde zij beslist. „Tot nog toe is hij ieder jaar
overgegaan, en meer kan ik niet verlangen. Wel vind ik, dat hij, vooral
in den laatsten tijd, erg onstuimig is en te veel pret maakt, maar
hij is ook nog heel jong, en ik hoop, dat zijn verlangen om van 't
Gymnasium, of „'t hok,” zooals hij zegt, af te komen, hem zal aansporen
om deze laatste maanden nog eens flink te werken. En gelukkig was hij
over zijn laatste rapport dan ook zelf erg verslagen; al heeft het dan
ook niet heel lang geduurd,” voegde zij er met een glimlach bij.

Ik zei, dat ik nog geen kennis met haar broer had gemaakt, maar dat ik
dit eens zou doen, en dat ik, als het een beetje tusschen ons wou
opschieten, wel eens gelegenheid zou vinden om met hem te praten en hem
aan te moedigen zijn best te doen.

Dat vond Cor best, daarmede zou ik haar veel plezier doen, zei ze; en
met een vriendelijk knikje ging zij de kamer uit.

Een paar dagen later, op een Woensdag-middag, terwijl ik achter in den
tuin was, stormde Eddy, gevolgd door zijn hond, de keukendeur uit, rende
ettelijke malen met het dier een grasveld rond, en toen hij zich
eindelijk hijgend op een tuinbank liet vallen, de armen langs de
leuning, het hoofd achterover, en de zijkant van zijn linkervoet op zijn
rechter knie, ging ik, eenige oogenblikken later, naar hem toe en sprak
hem aan.

't Was volkomen duidelijk, dat hij er volstrekt niet op gesteld was
kennis met mij te maken, maar toen ik een paar vriendelijke dingen had
gezegd over zijn hond en het beest had gestreeld, toen even later bleek,
dat wij vrijwel eenstemmig dachten over de verdiensten van Homerus,
Virgilius, Terentius en Livius, uitsluitend beschouwd van het standpunt
van iemand, die hunne onvergankelijke geschriften in behoorlijk
Nederlandsch moet vertalen, en ik het volkomen met hem eens was, dat zes
jaren lang op een Gymnasium te gaan „heel taai,” en derhalve lang genoeg
is; toen hij bemerkte, dat ik hem volkomen als mijn gelijke behandelde,
ontdooide hij al spoedig, en nam hij mijn uitnoodiging, over een uurtje
met mij te gaan rijden, gereedelijk aan, iets wat hij waarschijnlijk
niet gedaan zou hebben, geloof ik, als ik niet, rekening houdende met
zijn jongens-schuwheid, hem eerst een beetje voor mij gewonnen had. Want
uit rijden gaan, is natuurlijk wel prettig, maar met een vervelenden
kerel—„ajasses nee!”

Een poos later zaten we samen op de dogcart, en wegrijdende, keek ik
glimlachend nog even om naar Cor, die voor het raam van mijn zitkamer
stond, en die mij, met een opgewekt gezicht, vriendelijk toeknikte.

„Ik geloof,” zei ik tegen Eddy, „dat je 'n beste zus hebt, hè?”

„Ja, hoor!” antwoordde hij, met de oogen naar het paard, en voegde er
zoo onmiddellijk bij: „wat 'n mooi tuigie het ie op!” dat hij het
blijkbaar even natuurlijk vond een beste zus te hebben, als dat water
koud en vuur heet is.

Wie het hart van een jongen veroveren wil, moet dit stormenderhand doen,
of het zal hem nooit gelukken; en door met Eddy om te gaan alsof ik hem
al jaren had gekend, en te doen alsof het van zelf sprak, dat ik belang
stelde in zijn zuster en in hem, sloten wij al heel spoedig vriendschap,
en liep hij weldra even vrijmoedig bij mij uit en in, alsof ik niet een
logé van zijn zuster maar een oudere broeder van hem was.

„Ik vind, Eddy,” zei ik op een avond, toen hij binnen kwam terwijl ik
bezig was mijn wekelijksche rekening met zijn zuster te vereffenen, „ik
vind, dat het zijn nut kan hebben muizentarwe hier en daar en overal
te strooien, maar ik geloof niet, dat het ergens toe dient datzelfde
met boeken en schriften te doen. Deze twee—en ik wijs naar een paar
op tafel liggende, zeer beduimelde cahiers—heb ik hier een poosje
geleden op de canapé gevonden; dien Franschen lexicon en die Latijnsche
grammatica heeft Arie uit de dogcart gehaald en een half uurtje geleden
binnen gebracht, denkende dat die vieze dingen van mij waren, en....”

„Vieze dingen!” roept Eddy uit, onmiddellijk een krijgshaftige houding
aannemende.

„Nu goed dan, _niet_ vies, maar—ja kijk nu maar niet zoo woedend—in
ieder geval behooren ze daar niet te liggen, en als je zoo goed wilt
zijn even in de gang te kijken, dan zal je nog een stapeltje boeken op
de trap vinden en een tweede op het zadel van je fiets.”

„Nou ja,” zegt Eddy, „dat komt, omdat 'k dan hier, dan daar werk. Eerst
he' 'k van middag op de trap gezeten; toe hier, omdat u toch uit was;
toe in de stal, en toe ben 'k uitgegaan, en toe he' 'k vergeten de boel
op te redderen.”

„Welke verdediging waarschijnlijk geacht moet worden afdoende te zijn?”
vraag ik.

„Of ie!” beweert Eddy, waarop hij, op zijn eigenaardige manier, begint
te knipoogen en stilletjes voor zich heen te lachen.

„Ik heb hem al zoo dikwijls gezegd, dat hij op die manier nooit goed kan
werken,” zegt Cor, „en dat hij veel beter zou doen als hij rustig op
zijn kamertje bleef zitten.”

„En daarin hebt ge volkomen gelijk,” stem ik toe. „Hoe zoudt ge
't vinden, majoor”—want sedert ik weet, dat hij lid is van de
weerbaarheid, een instelling, die ik, tot zijn ergernis, nog al dikwijls
met de pupillenschool verwar, spreek ik hem gewoonlijk aan door hem een
militairen rang toe te kennen—„hoe zoudt ge 't vinden, als je in 't
vervolg hier bij mij kwam zitten; als je boeken een vaste plaats kregen,
daar op dat tafeltje, en als je iederen avond, iederen Woensdag- en
Zaterdag-middag hier kwam werken?”

Ik zie Cor aan, dat zij dit plan van harte toejuicht, maar zij is
verstandig genoeg niets te zeggen en kijkt naar Eddy, die, met
opgetrokken wenkbrauwen, een poosje naar mijn inktkoker staart, en dan
opeens naar Cor kijkt, en haar met een knipoogje toeknikt, blijkbaar
denkende dat dit plan van haar afkomstig is.

Cor, die hem begrijpt, ontkent er een woord van gezegd te hebben, en
als ik dit heb bevestigd, herhaal ik mijn voorstel, het aannemelijk
makende door de belofte van een sigaar en een glas bier, na den arbeid,
en door hem het vooruitzicht te openen op een rijtoertje, iederen
Woensdag en Zaterdag, als hij ten minste tot vier uur behoorlijk heeft
gewerkt.

Eddy, die zich zijn vrijheid niet zoo spoedig laat ontfutselen, kijkt
nog even voor zich, doet mij dan de zotte vraag: of ik er een eed op wil
doen, dat ik mijn beloften zal nakomen, iets waarvoor ik beleefdelijk
bedank, maar eindelijk zegt hij toch, dat hij het „dan maar doen zal.”

En zoo zaten wij den volgenden avond voor het eerst tegenover elkander,
hij bezig een wiskundig vraagstuk op te lossen, en ik mij verdiepende in
de vraag, of aan zeker boertje al dan niet het kiesrecht moest worden
toegekend, iets waaromtrent Eddy beweerde, dat ik er niet over behoefde
te „suffen”, omdat het er toch niets toe deed of „die stomme boer” het
kreeg of niet.

Ik moet eerlijk erkennen, dat Eddy zijn belofte behoorlijk is nagekomen,
en dat hij, van dien avond af, geregeld bij mij gezeten en al zijn
huiswerk gemaakt heeft; maar waar is ook, dat hij dit op een zonderlinge
manier deed. Het is niet onmogelijk, dat hij misschien wel eens een
kwartier lang achter elkander gearbeid heeft, maar dat hij dit nooit
een half uur lang heeft volgehouden, daarvan ben ik volkomen zeker. Als
hij zich een poosje heeft ingespannen, dan schijnt het, dat hij eenige
ontspanning absoluut noodig heeft; en zelfs als hij over zijn boeken
gebogen zit en ik zie dat hij met zijn gedachten bij zijn werk is, dan
nog maakt hij allerlei geluiden, sist tusschen de tanden, trommelt met
de vingers op de tafel, of hij neuriet de wijs van een liedje, waarvan
hij dikwijls de laatste regel uitgalmt, of met een hoog stemmetje zingt.
Als hij de wijs neuriet van het lied, waarin sprake is van een kiezer,
die het „ongeluk” heeft geen „klare” te lusten—hetgeen trouwens niet
verhindert, dat de ware „kiezerspit” in zijn _body_ zit—dan weet ik
wel, dat straks de woorden: hij loopt geregeld voor het fijnste lid,
door de kamer zullen daveren; en als ik de wijs herken van het „moppie”,
waarin een doodelijk verliefd jongeling de hand vraagt van een
weerbarstige juffer, dan is het tien tegen een, dat Eddy, eenige
oogenblikken later, een mal gezicht zettende, met een miserabel,
sopraanachtig geluid, de voor bedoelden jongeling hartbrekende woorden
zal zingen:

    „Neen, waarvoor ik op aard' ook zwicht,
    't Zal nimmer zijn voor Amor's schicht.”

En ook als hij nadenkt, begaat hij dikwijls allerlei buitensporigheden.
Eerst kijkt hij in de vlam van de lamp, en als hij daardoor geen „licht”
krijgt, gaat hij soms met zijn kin op de tafel liggen en grijnst hij
naar mij, als ik hem even aankijk—iets waarvan ik natuurlijk niet de
minste notitie neem—of hij trekt het tafelkleed over zijn hoofd, en
blijft in deze egyptische duisternis een poosje zitten. En ook gebeurt
het wel, dat hij languit op den vloer gaat liggen: de handen achter het
hoofd, de oogen naar het plafond, nu het eene—dan het andere been, ook
wel beide te gelijk, in de lucht stekende en daarmede gymnastische
toeren makende, totdat hij, niettegenstaande hij op den vloer ligt,
om zoo te zeggen, omvalt. En het schijnt wel, dat deze zonderlinge
gedragingen de werking zijner hersenen inderdaad verscherpt, want het
gebeurt herhaaldelijk, dat hij plotseling overeind komt of opspringt,
uitroepende: „wacht 's effe, da' 's _ablativus absolutus_!” of: „daar
hè' 'k 't! x² + y², dat kan je immers ontbinden? Jawel. Zie je wel,
zoo gaat 't!”

Als de vertaling af- of het algebraïsch voorstel opgelost is, dan begint
hij natuurlijk niet aan iets anders voordat hij zich eenige oogenblikken
heeft verpoosd. De boeken en schriften, die hij gebruikt heeft, met
„bevallige nonchalance,” zooals hij zegt, op het tafeltje achter zich
slingerende, heft hij dikwijls een brokstuk van den eenen of anderen
straatdeun aan. En waarom hij nu bijna nooit iets anders zingt dan zulk
een zielloos en gewoonlijk ook onzinnig lied, is een onopgelost raadsel
voor mij. 't Is niet omdat hij geen andere kent. Een enkele maal toch
zingt hij een aardig liedje van een jongen, die buiten loopt te zingen,
maar niet weet waarom hij dat doet, en waarvan ik mij deze regels
herinner:

    „Maar 't was zoo heerlijk, buiten!
    't Was alles: zonnestraal!
    En boven in de takken,
    daar zong een nachtegaal;

    En alle bloemen bloeiden,
    en schitterden in 't rond;
    en als een bloem was 't kereltje,
    zoo frisch, en zoo gezond.

    Zoo liep de jongen lustig,
    en zong zijn vroolijk lied.
    Maar waarom hij een liedje zong,
    dat wist het ventje niet.”

En zoo kende hij er wel meer. Maar tegen eenmaal zulk een lied zingt
hij wel twintigmaal:

    „Maar dat viel lang niet mee.
    Ze zei: „wel jonge, nee,
    ik houw niet van tariteraraboumdié.””

En niet minder dikwijls:

    „Een jeugdig huw'lijkspaartje,
    Pas in den echt getreen,
    Gevoelde zich gelukkig,
    Nu 't eind'lijk was alleen.
    Maar daar komt plots'ling binnen
    De schoonmama—o, hé!...”

En dan slaat hij een aantal regels en waarschijnlijk ook wel coupletten
over, om te eindigen met de verrassende woorden:

    „Vroolijk sprong hij de lijkkoets na,
    Van die lieve schoonmama.”

Waarbij hij natuurlijk een plastische voorstelling geeft van het zeer
onbehoorlijk gedrag van bedoelden schoonzoon bij de uitvaart zijner
schoonmoeder.

Is Eddy in een minder luidruchtige stemming, dan vermaakt hij
zich, tusschen de eene en de andere werkzaamheid, door in een
almanakje na te kijken hoeveel weken en dagen hem nog scheiden van de
Paaschvacantie—waarbij hij de meest onwaarschijnlijke mogelijkheden,
waarom die eenige dagen vroeger dan gewoonlijk zal beginnen of een
poosje langer dan anders zal duren, alleszins aannemelijk acht;—of
hij haalt een doosje, waarin een naamstempeltje—een cadeau van
Cor—uit zijn zak, bestempelt daarmede ettelijke malen de kaften of de
schutbladen van zijn boeken, of hij drukt, zonder dat ik het bemerk,
het stempel op zijn voorhoofd af, vraagt mij dan iets, en als ik opkijk,
staart hij mij met een strak gezicht aan en zie ik zijn naam, met dikke
blauwe letters, midden op zijn voorhoofd staan. En als ik zeg: „maar
jongen, in 's hemels naam, hoe verzin je toch al die dwaasheden!” dan
antwoordt hij met de belachelijke leugen: dat hij die van mij heeft
geleerd.

Half tien, kwart voor tienen is gewoonlijk al zijn werk af, en dan
gebeurt het bij hooge uitzondering, dat hij, rookende en bier
drinkende—want als hij het laatst gebruikte boek dicht slaat, dan
vraagt hij al waar zijn glas bier en waar zijn sigaar is—rustig blijft
zitten en mij verhalen doet, die mij innig dankbaar stemmen dat het mij
niet in het hoofd is gekomen leeraar te worden; maar gewoonlijk springt
hij uit den band, waardoor hij het mij volstrekt onmogelijk maakt, na
dien tijd nog iets uit te voeren.

Eens ging hij de kamer uit, zeggende, dat hij zijn handen moest
wasschen, en nadat ik dit voornemen uitbundig had toegejuicht, hem
sarkastisch verzoekende de zeep toch vooral niet te sparen, kwam hij
even later weer binnen, en toen ik, dom genoeg, niet op hem lette, nam
hij, achter mij staande, op eens mijn hoofd tusschen zijn ingezeepte
handen, vragende: of er nu zeep genoeg aan zat, een brutaliteit waarvoor
ik hem natuurlijk behoorlijk afstrafte. Maar toen ik hem eindelijk
losliet, riep hij triomfantelijk uit, dat _ik_ toch in allen gevalle
mijn neus en mond vol zeep had gehad. Een andere maal kwam hij, na de
kamer uitgegaan te zijn, terug met een hoed van Cor op en een mantel van
haar om. En terwijl hij een opgestoken parasol boven het hoofd hield,
liep hij de kamer op en neer, zingende:

    „Eens liep een aardig meisje,
    al in den maneschijn.
    Zij had twee blauwe oogen,
    en voetjes—o zoo klein...!”

En in mijn nabijheid komende, nam hij mijn pet, die ik ook wel eens in
huis draag, van mijn hoofd, opdat, zooals hij zei, mijn kale hoofd den
maneschijn zou voorstellen; en bij zijn verdere wandeling door de kamer
hield hij de parasol zorgvuldig in de richting van mijn hoofd, net zoo
lang totdat ik aan de vertooning een eind maakte, door het „aardige
jonge meisje,” niettegenstaande haar hevig protest en krachtig verzet,
met parasol en al de voordeur uit te gooien, met verzoek in den
waarachtigen maneschijn te gaan wandelen, waarna ik de voordeur op het
nachtslot deed. Maar een oogenblik later kwam Eddy de kamer weer in;
want al is het huis des avonds, beneden, behoorlijk gesloten—door met
aapachtige vlugheid bovenop de veranda te klimmen en een venster open te
schuiven, is hij in een ommezien weer binnen.

Mijn kale hoofd is natuurlijk een mikpunt van zijn aardigheden. Hij
zegt, dat hij het „onfatsoenlijk” vindt, en biedt mij een dubbeltje aan,
als hij er tien keer met een erwt op mag schieten. „Dat zou zoo lekker
gaan,” zegt hij, en met de vuist in de lucht slaande, voegt hij er bij:
„pats...!” En als ik voor dit aanbod beleefdelijk bedank, dan tracht hij
het aannemelijk te maken, door te zeggen: „nou, _vijf_ keer dan maar!”
En als ik ook daarvan niet weten wil, dan vraagt hij, niet zonder moeite
een verbaasd gezicht zettende: „waarom niet?”

Als ik in de kamer mijn pet op heb, een licht plat ding van grijze
zijde, dat ik nogal dikwijls draag, in afwachting van den leeftijd,
waarin ik met fatsoen een kalot zal kunnen aanschaffen, bergt hij
daaronder allerlei voorwerpen weg: een inktlap, een vingerdoekje, een
handschoen of een zakdoek, „tegen de mot”, zooals hij zegt, en als
ik hem laat begaan dan maakt hij „een Chineesie” van mij, zooals hij
dat noemt, door de weinige haren boven mijn voorhoofd in een fijn
uitloopende punt bijeen te draaien, waarna hij zijn hond op mij
aanhitst, door naar mij te wijzen en „kiesch! kiesch!” te roepen, net
zoolang totdat het beest begint te blaffen.

En met dien hond, die den buitengewonen naam „Pak 'm” draagt, kan hij
sollen, dat een mensch er zenuwachtig van wordt; en tot in het oneindige
laat hij hem zijn kunstjes vertoonen. Hij heeft, de hemel weet hoe, het
dier leeren „zingen,” hierin bestaande, dat het zacht jankende geluiden
maakt, als Eddy, al neuriënd, eenige rhythmische bewegingen maakt met
het hoofd; en als hij zegt: „Pak 'm-snoet-vuil!” dan strijkt het beest
herhaaldelijk, eerst met den eenen- dan met den anderen voorpoot, op
onbeholpen wijze langs zijn bek. Dat Eddy zich op deze en andere wijze
met zijn hond vermaakt, is begrijpelijk; maar ergerlijk is, dat hij
het goede dier rook in de keel blaast als het gaapt, onder het zotte
voorwendsel, dat Pak 'm moet leeren zijn poot voor zijn bek te houden.
En soms ook zet hij het beest tusschen zijn knieën, neemt de voorpooten
in zijn handen, en daarmede gesticuleerende, doet hij den eenen of
anderen leeraar na. En als hij uitroept: „ik zek oe, dat zal _niet_
kebeuren!” slaat hij met den hondenpoot zoo krachtig op de tafel, dat
het beest zich losrukt en al jankende wegrent, waarop Eddy hem achterna
holt, en door allerlei liefkoozingen, waarbij hij uitroept: „hij is
braaf, hoor! hij is zoet. Wat het de leelijke baas gedaan, hè? ja,
hoor! hij is een goeie hond!” zijn wangedrag tracht goed te maken. En
niettegenstaande herhaalde dergelijke mishandelingen, is het dier, dat
hij soms ook met overdreven teederheid behandelt, iets waaraan Pak 'm
nog grooter hekel heeft, geloof ik, niet van den jongen af te slaan, en
zou het stellig bewijzen zijn naam met eere te dragen, als het iemand in
het hoofd mocht komen zijn baas aan te randen.

Nu en dan zit Cor een gedeelte van den avond bij ons, en als het goede
kind, blij om Eddy, dat hij met zijn werk klaar is, zich haast bier voor
ons te halen, dan beloont hij haar daarvoor, door haar aan te pakken
en met haar te ravotten. En als zij met verwarde haren, dikwijls ook
met Eddy's naam op haar beide wangen gestempeld, hem verzoekt haar nu
_asjeblieft_ los te laten, dan heeft hij de grenzenlooze onbeschaamdheid
haar toe te voegen: „geef me dan een kwartje, dan laat ik je los.”
Natuurlijk kom ik onmiddellijk tusschen beide en ontzet Cor, waarbij
ik Eddy zijn schandelijke poging tot afzetterij verwijt, hetgeen hij
zich evenwel volstrekt niet aantrekt, zeggende, dat ik afzetterij en
„handelsgeest” met elkander verwar.

Valt het hem moeilijk 's avonds aan het werk te blijven, zwaarder
beproeving is het voor hem Woensdags en Zaterdags eenige uren na den
middag te arbeiden. We gaan nu langzamerhand naar het voorjaar, en we
hebben verrukkelijke dagen, luw en zonnig, vol heerlijke beloften van
zomerweelde: bloemen, warmte, vogelenzang en rijpende vrucht. En die
eerste glimlachjes der naderende lente doen zijn jonge bloed onstuimig
verlangen naar buiten, naar lichaamsbeweging, vrijheid en frissche
lucht. Maar hij moet t'huis blijven en werken. En hij doet dit dan ook
wel, maar met tegenzin, die hem intusschen, dit moet ik tot zijn eer
zeggen, niet doet mokken of mopperen, maar hem allerlei afleiding doet
zoeken, die voor zijn werk nu juist niet bijzonder dienstig is.

Moet hij een aantal regels van de fransche spraakkunst uit het hoofd
leeren, waarvan hij beweert, dat die nog wel te leeren zouden zijn, als
er niet zooveel „verrekte” uitzonderingen waren, dan tracht hij dit te
doen door den inhoud der _grammaire_ als den tekst van een fransche
opera te behandelen; en zoo staat hij midden in de kamer, met allerlei
vreemdsoortige gebaren te zingen: „_emploie—toujours—l'indicatif!_”
op dezelfde wijze, waarop in een balkon-scène, op het tooneel, een
rijk-harig bariton, met smeekend opgeheven armen zou aanheffen: „_pour
toi—pour toi—mon âme aimé!_”

Nu en dan moet hij 's middags een opstel maken, en als dat het geval
is, dan is hij ongelukkig, want fantasie heeft hij weinig, en stellen
vindt hij, om een uitdrukking van hem zelf te gebruiken, „misselijk.”
Gewoonlijk mag hij uit een drietal onderwerpen kiezen, en nadat hij
geruimen tijd heeft geweifeld tusschen „de mode,” „men moet het ijzer
smeden als het heet is,” en „spaarzaamheid is nog geen gierigheid,”
waarbij hij mij raadpleegt en vraagt, wat er van die onderwerpen te
zeggen is, neemt hij eindelijk een besluit en zegt: „nou, de mode dan
maar!” waarna hij een nog onbeschreven cahier naar zich toe trekt en
opent. Maar zoodra hij de pen heeft ingedoopt, strekt hij den rechterarm
ver op de tafel uit, laat het hoofd op zijn linker bovenarm rusten, en
den onderarm om het hoofd buigende, betast hij zijn oor, of hij strijkt
met de vingertoppen langs zijn wang, waarbij hij, als hij na lang zoeken
een enkel haartje gevonden heeft, mij mededeelt, dat hij waarschijnlijk
een kolossaal zwaren baard zal krijgen, en eindelijk roept hij zuchtend
uit: „wat zal 'k nou toch van die ber...oerde mode zeggen?” En als ik
dan een enkele maal, medelijden met hem hebbende, besluit hem te
dicteeren, en zeg: „kom, schrijf dan maar op, sukkel!” dan zit hij
onmiddellijk recht op, antwoordt vriendelijk grijnzend: „asjeblieft,
collega!” en voegt er onmiddellijk bij: „maar nou niet zoo eeuwig lang!”
En als hij op die wijze eerder klaar is dan hij had durven hopen, dan
springt hij op, en een oogenblik later vliegt hij, als een vogel in de
lucht, weg op zijn fiets, met de heerlijke gedachte, dat hij over een
uurtje op de dogcart zal zitten en misschien wel mag mennen.

Op een avond, toen we een uurtje gewerkt hadden, of liever: toen wij
een uur lang samen geweest waren—want Eddy was buitensporig lastig, en
zoo hadden wij eigenlijk niets uitgevoerd—maakte hij een stapeltje van
zijn boeken, stond op en zei, dat hij naar Velthuijzen, een vriend van
hem, ging; er in een adem bijvoegende—wel begrijpende, dat ik met dit
voornemen niet bijzonder ingenomen zou zijn—dat hij toch bijna niets te
doen had en dat beetje morgenochtend wel zou doen. Dan stond hij maar
wat vroeger op, zei hij, en in den trein kon hij ook nog werken.

„Ja,” zeg ik, „in gezelschap van tien of twaalf andere jongens zal dat
zeker heel goed gaan. En vroeg opstaan—nu, dat moet je bed maar liever
niet hooren, hè? 't Is veel beter, kerel, dat je t'huis blijft en je
werk maakt. De tijd schiet nu al mooi op; nog enkele maanden en dan ben
je voor goed van „'t hok” af, als je nu nog maar een poosje je best
doet. En dat, jongen, is je plicht; van jou nog meer dan van een ander.
Want die het je mogelijk maakt te studeeren, is niet je vader of je
moeder, maar je zuster. En Cor _hoeft_ dat toch niet te doen, niet
waar?”

„Cor doet dat graag voor me,” zegt Eddy, „en later zal ik haar alles
teruggeven.”

„In geld...? Nee, kerel, dat is 't niet, wat ze van je verlangt. Wat ze
wenscht, dat is je een positie in de wereld te verschaffen, veel ruimer
en veel beter dan je, zonder haar liefde voor je, zoudt kunnen innemen.
En als je haar daarvoor, op jouw beurt, iets geven wilt, dan kan je haar
gelukkig maken door haar telkens te doen zien, dat je doet wat men in
billijkheid van je kan verlangen om 't mooie doel te bereiken.

„Ik ben nog ieder jaar overgegaan,” zegt Eddy.

„Dat is ook zoo, en dat is flink van je. Maar nu staat het eind-examen
voor de deur, hè? En moet je nu niet alles doen wat je kunt om daarvoor
te slagen?”

„Ik zal _toch_ wel door dat examen komen,” beweert hij.

„Misschien! Maar hoe minder je jezelf te verwijten zult hebben als 't
_niet_ lukt, des te beter zal het zijn. En geloof je nu niet, kerel,
dat je het niet voor jezelf zoudt kunnen verantwoorden, als je moest
erkennen, dat je je werk nog wel eens in den steek hadt gelaten, om geen
andere reden dan.... dat je er geen zin in hadt? Ja, hè? Want als het
eene vogeltje rondvliegt en zoekt, en takjes en pluizen aandraagt, dan
moet het andere vogeltje zich roeren en weren en bouwen totdat het
nestje is voltooid. Maar zich in het zonnetje koesteren, zijn veertjes
pluizen en.... en 'n beetje piepen, dat mag hij niet. En nu,” zei ik
opstaande, om Eddy de gelegenheid te geven buiten mijn tegenwoordigheid
weer aan het werk te gaan, „ga ik even mijn handen wasschen; ik beloof
je, dat ik de zeep niet zal sparen, en ook zal ik niet met ingezeepte
handen terugkomen.”

Toen ik in de achterkamer stond, keek ik door een kier van de
schuifdeuren, en zag ik Eddy langzaam heen en weer loopen, het hoofd
voorover, de handen in de zakken, sissende tusschen de tanden,
waarschijnlijk wel een ander deuntje dan ik hem zooeven had
voorgefloten. Na een poosje ging hij bij zijn stoel staan, duwde die,
door er herhaaldelijk met de knie tegen te stooten, op zijde, keek toen
naar het stapeltje boeken, dat op de tafel lag, gaf er een fermen tik
tegen, zoodat er verscheidene op den vloer vielen, schopte een dikken
lexicon op zijde, waarbij hij even lachte, liep toen nog een paar malen
op en neer, maar opeens schudde hij even het hoofd, raapte alles haastig
op, ging zitten en begon weer aan zijn werk———

„En nu moet u eens zien,” zei Cor eenigen tijd later, en vertoonde mij,
met een gelukkig gezicht, Eddy's rapport.

't Was goed; _veel_ beter dan het vorige, en de rector had er zelf onder
geschreven, dat hij tevreden was.

„En wat zegt Eddy er wel van?” vroeg ik.

„Dat het hem niet verwondert,” antwoordde Cor lachende, „omdat hij,
zooals hij zegt, in de laatste maanden veel beter gewerkt heeft dan
vroeger.”

„Jawel,” zei ik, „logisch redeneeren—dat kan hij best.”

„Ik ben _heel_ blij,” zei Cor, en met een dankbaren blik keek het goede
kind mij aan.

„'t Is voor mij een genot den jongen om mij heen te hebben,” verzekerde
ik, „en ik verheug mij van harte over dit succes. Maar nu moeten wij hem
ook beloonen, en als ge 't goedvindt, ga ik Zondag eens met hem naar de
duinen en naar de zee.”

En zoo gebeurde het. Eddy had een prettigen dag, en toen wij den
volgenden avond weer tegenover elkander zaten, en ik hem vroeg of een
gelukkig gezicht van Cor en een dag aan het strand geen betere dingen
waren dan een miserabel rapport t'huis te brengen, met al de narigheden
daaraan verbonden, knipoogde hij even, glimlachte en zei, dat ik dominé
had moeten worden.

Eenige weken later vertrok ik, met de gelukkige overtuiging twee
vrienden meer in de wereld te hebben, en op een avond, toen ik in den
tuin mijner woning van den heerlijken zomeravond genoot, kreeg ik een
briefje, waarin Eddy mij berichtte, dat hij door zijn examen was.
Spoedig daarop ging ik op reis, en toen ik in het laatst van Augustus
was teruggekeerd, vroeg ik Eddy of hij niet eens bij mij kwam. En aan
die uitnoodiging voldoende, zat hij, op een Zondag, tegenover mij aan
tafel.

Het eerste uur, dat hij bij mij doorbracht, was hij een beetje schuw,
niet erg, maar nu wij elkander eenige maanden lang niet gezien hadden,
en hij daarenboven niet t'huis, maar bij mij was, had hij een poosje
noodig om op zijn gemak te komen. Maar door hem te behandelen juist
zooals vroeger, look hij spoedig weer op, en was de oude vriendschap
weldra volkomen tusschen ons hersteld.

„En wat zijn nu je plannen?” vraag ik hem, als wij na het eten in den
tuin een sigaar rooken; „denk je lid van het corps te worden, of niet?”

Die vraag heeft mij al eenigen tijd op de lippen gezweefd, maar ik
weifelde die te doen, want met het oog op zijn omstandigheden en
karakter geloof ik, dat het beter is als hij het niet doet. Maar ik
begrijp natuurlijk wel, dat hij het graag zou willen, en als hij het
zich in het hoofd heeft gezet, dan is het niet onmogelijk, dat Cor, zij
het dan ook noode, haar toestemming zal geven. Maar Eddy zegt gelukkig,
dat hij het niet zal doen, dat hij er wel over gedacht heeft, maar heeft
ingezien, dat hij het niet doen moest.

Ik zeg hem, dat ik dit met hem eens ben, en dan laat ik hem beloven, dat
hij na ieder welgeslaagd examen bij mij zal komen om.... een glas bier
te drinken en een sigaar te rooken.

En dat heeft hij gedaan. Telkens als de gebruikelijke tijd van
voorbereiding verstreken was, kwam hij mij vertellen, dat hij een sport
hooger was geklommen op de academische ladder, en eenige dagen geleden
kwam hij bij mij in de nette uniform van officier van gezondheid bij het
Indisch leger, bloeiend van jeugd en gezondheid, vol blijden levenslust
en ontwakende mannelijke kracht.

En zoo is dan nu ook Cor's tweede waagstuk heerlijk gelukt.



Haar brood.


Zij was een dagelijksche verschijning. 's Morgens, kwart voor negenen,
schelde zij aan en hield het ezeltje, dat het karretje trok, waarop zij
schillen en anderen afval verzamelde, voor onze woning stil. Zij kwam
altijd op precies denzelfden tijd, en zoo hadden de kinderen zich
aangewend niet eerder naar school te gaan, dan nadat Antje, zoo heette
zij, had aangescheld. Als ik vroeg: „Frits, jongen, moet je nog niet
naar school?” of: „Karel, ventje, is het je tijd nog niet?” dan was het
antwoord: „nee, pa, want Ant is er nog niet;” maar zoodra een van de
kinderen haar of haar ezeltje in het oog kreeg, dan riep hij: „daar is
Ant; Ant is er, hoor!” en dan grepen allen naar boeken en tasschen en
stormden de deur uit.

Zij was een klein vrouwtje, oud en arm. Onder een langen, zwarten,
kaal-gedragen mantel droeg zij een japon, die vroeger waarschijnlijk
bruin was geweest, maar die nu, na veeljarig gebruik, die vale kleur had
aangenomen, welke aan de plunje der armoede eigen is. Haar hoofd was
gehuld in een zwart wollen muts, onder de kin vastgestrikt, en hare
handen waren gestoken in grijze wanten, die veel te wijd en daarom met
bandjes om haar polsen bevestigd waren. Haar gestalte was gebogen, haar
gelaat, gebruind door weer en wind, was gerimpeld, en haar tandelooze
mond was ingevallen, maar haar oude en vermoeide oogen hadden een
bijzonder zachte uitdrukking, en als zij, voor de deur staande, op
schillen wachtte, en de kinderen haar met een: „goeje morge, Ant; dag
Ant!” voorbij gingen, dan bewees de vriendelijkheid, waarmede zij hun
groet beantwoordde, en het welgevallen, waarmede zij hen naoogde, dat al
het verdriet en de zorgen, die zij gekend had, haar hart niet hadden
verbitterd.

Ook het langharig, wit-en-grijze ezeltje, dat het karretje trok, was
oud. Reeds menig jaar had hij Antje op haar dagelijksche tochten
vergezeld, maar altijd goed door haar verzorgd, was hij gezond en sterk
gebleven, en zoo zag hij er op zijn ouden dag nog frisch en kranig uit,
voor zoover men dit tenminste van een ezeltje zeggen kan. Antje hield
veel van hem, niet alleen omdat hij grootendeels haar kostwinner was,
maar ook om hemzelf, „want,” zei zij, „'t was 'n best ezeltje, nooit
eigenzinnig en altijd gezond.”

Hans werd dan ook naar verdienste beloond, en als Antje een broodkorst
in den afval vond, of iets anders, waarvan zij vermoedde dat hij het zou
lusten, dan vergat zij nooit het vóór hem op straat te werpen, waarop
Hans, na eerst eenige oogenblikken daarnaar gekeken te hebben, zijn kop
boog, het van alle kanten besnuffelende, en eindelijk ophapte, als het
tenminste van zijn gading was, wat lang niet altijd gebeurde; want
doorvoed als hij was, had hij natuurlijk geen honger, maar slechts trek
in wat lekkers, en wat Antje dacht dat een delicatesse voor hem zou
zijn, bleek nog wel eens volstrekt niet in zijn „smaak” te vallen.

Als een verstandig ezeltje wist Hans natuurlijk precies den weg,
dien hij dagelijks moest afleggen en de woningen, waarvoor hij moest
stilstaan. En als Antje, die verderop in de straat waarin wij woonden
geen klanten had, bij ons aanschelde, dan liep Hans uit eigen beweging
eenige stappen voort, maakte een wel wat overdreven grooten draai, en
bleef daarna geduldig voor onze woning staan, wachtende totdat de
schillen waren opgeladen, en Antje „vort Hans!” riep, waarop hij
terstond aantrok en het karretje wegrolde.

Gedurende de jaren, die zij samen hadden doorleefd, had Antje haar
ezeltje langzamerhand tot haar stilzwijgenden vertrouwde gemaakt en,
naast zijn kop gaande, had zij, in lange alleenspraken, hem alles
medegedeeld wat er belangrijks in haar leven voorviel, en hem al haar
hopen en vreezen toevertrouwd, waarbij zij hem van tijd tot tijd in den
hals duwde, vooral als zij zijn aandacht op het een of ander meer in het
bijzonder wilde vestigen.

Vroolijk en opwekkend was het gewoonlijk niet wat Hans te hooren kreeg.
Toen de man van Antje ziek en bedlegerig was geworden, had zij haar
ezeltje al haar tobben in het heden en al zorgen voor de toekomst
geopenbaard, en toen de zieke na een lijden van eenige jaren overleden
was, had Hans al spoedig daarop de ongelukkige geschiedenis moeten
aanhooren van de dochter, het eenige kind zijner meesteres, wier man,
een dronkaard, zijn vrouw had mishandeld en eindelijk haar en haar
kind had verlaten, die daarop hun intrek bij Antje genomen hadden: de
moeder ziek en ellendig van het leven, dat zij geleden had, maar haar
jongen—frisch en gezond. „Niet waar, Hans? frisch en gezond, dat is ie,
dat harteboertje!” had Antje haar ezeltje toegeduwd. „Maar z'n vader,
hè! Och Heere, ja! Alweer de drank, hè? Ja, jonge, dat is 't, de drank,
die er al menigeen onder geholpe het, die 'n best leve had kanne hebbe.
En zij ook; „want als werkman is er geen beter,” zeit z'n baas. En nou
zwerft ie rond, en motte wij de kost voor ze verdiene. Maar 't gaat,
Goddank, hè! As wij nou maar gezond blijve, ik en jij! maar dat zal wel
schikke, hè! want heelemaal verlate, dat wordt 'n mens, die z'n plicht
doet, nooit...”

Op een kouden wintermorgen, toen de schillen van alle klanten waren
opgehaald, kwamen Antje en Hans, die veel moeite had het karretje door
de hoog liggende sneeuw te trekken, op hun weg naar buiten de stad, waar
de schillen gebracht moesten worden, over den Brink, toen zij door een
agent van politie werden aangehouden, die, Hans bij het hoofdstel
vasthoudende, tot Antje zei: „da' 's nou al de derde maal, da' 'k 't
zie; twee keere hè 'k 't door de vingers gezien, maar nou mot je mee na
't berô.”

Antje, die deze woorden met de grootste verbazing had aangehoord, keek
den agent aan, alsof zij dacht, dat hij niet wel bij het hoofd was, en
kwam eerst tot zichzelve toen Hans, niet gewend zich op die plaats op te
houden, en gaarne zijn zaken zoo spoedig mogelijk afdoende, om de rest
van den dag genoegelijk in zijn stalletje te slijten, een zoo krachtige
poging aanwendde om het karretje voort te trekken, dat de man der wet,
zijns ondanks, een eindje werd meegetrokken.

„Ho, Hans, ho!” riep Antje uit, het ezeltje op den hals kloppende; en
zich tot den agent keerende, vroeg zij: „wat zeg je, mot 'k mee na 't
berô?”

„Wel wis,” antwoordde de agent met een straffen blik, „ik zeg je ommers,
dat 't nou al de derde keer is, en da's genoeg zou 'k denke!”

„De derde keer, wat derde keer?” vroeg Antje, den man met groote oogen
aanziende.

„Maar mens!—dat je schille ophaalt!” antwoordde de agent, met een
hoofdbeweging naar het karretje.

„Nou ja,” zei Antje, „dat doe 'k alle dage, hoor! Wat zou dat?”

„Maar dat mag je niet doen!” riep de agent uit. „Wist je dat dan niet?”

„Wat zeg je nou? Mag 'k geen schilletjes ophale? Menslief, droom je, of
hoe hè' 'k 't nou met je?” vroeg Antje, den agent ongeloovig aanziende.

„Droome,” antwoordde de agent, „dat doe 'k in bed, en hoe je 't met me
het, dat weet 'k niet, maar schille vervoere, dat mag je alleen maar
doen vóór 's morgens acht uur.”

„Kom”, zei Antje, „nou nog mooier! wie zou dat verbieje?”

„Weet ik 't! de burgemeester of 'n ander, die 'r over te zegge het,”
antwoordde de agent, „maar 't _mag_ niet. En ga nou maar mee na 't berô,
dan kan je 't van de commissaris zelfs hoore.”

Antje keek even naar den grond, schudde langzaam het hoofd, maar
begrijpende, dat er niets aan te doen was, en wenschende te weten wat er
waar was van hetgeen de agent beweerde, iets waardoor haar broodwinning
ernstig werd bedreigd, nam zij Hans bij den teugel, en riep met een
zucht: „Vort, Hans, vort jonge!”

't Ging lang niet gemakkelijk Hans aan het verstand te brengen, dat hij
dien morgen een anderen weg moest volgen dan anders, en herhaaldelijk
gaf hij, door opeens stil te staan, en door verkeerde straten te willen
ingaan, zijn weinige ingenomenheid te kennen met de buitengewone
verlenging zijner morgenwandeling, maar eindelijk, vooral toen de agent
er zich niet meer mee bemoeide, wiens inmenging Hans volstrekt niet
verdragen wilde, werd hij gewilliger; en toen zij ten slotte voor het
politie-bureau gekomen waren, gingen Antje en de agent naar boven en
kwam er, om op Hans te passen, een andere agent buiten, bij wiens
verschijning het ezeltje terstond een lang aangehouden gebalk aanhief,
tot groote pret van eenige straatjongens, die een aantal geestige
opmerkingen maakten over de krassende geluiden, die Hans maakte, in
verband met de komst van den agent.

„Wel Kloek,” vroeg de commissaris, toen Antje en haar geleider voor hem
stonden, „wat is er, wat heeft dat vrouwtje gedaan?”

„Afval van eetware vervoerd nà bezette tijd, U-gestrenge,” antwoordde de
agent, de hand aan het hoofd brengende, „al drie dage achter mekaar.”

„Maar dat mag je niet doen vrouwtje!” zei de commissaris. „Na 's morgens
acht uur is dat verboden, en mag 't alleen van gemeentewege gebeuren. Je
moet dus maken, dat je in 't vervolg op dat uur met je karretje van de
straat bent.”

„Maar me lieve meneer,” zei Antje, „as 'k 's morges vóór acht uur me
schilletjes mot hale, dan krijg 'k er geen een. Vóór half acht hoef 'k
bij de rijkdom niet an te schelle, en in 'n half uur kan 'k ommers me
klantjes niet afloope en de schilletjes wegbrenge.”

„Ja,” antwoordde de Commissaris schouderophalend, „daarmee heb 'k niet
te maken. Ik moet alleen zorgen, dat de verordeningen worden nageleefd;
en als je nu niet doet wat 'k je zeg, dan moeten we je bekeuren. Ik zal
't nu nog _eens_ door de vingers zien, maar Kloek, je hoort 't, als ze
nu weer nà acht uur schillen vervoert, dan moet je proces-verbaal tegen
haar opmaken.”

„'t Zal gebeure, U-gestrenge,” antwoordde de agent, andermaal de hand
aan het hoofd brengende.

„Maar meneer,” zei Antje, „'t is me brood! wat mot 'k beginne, as 'k
geen schilletjes meer mag ophale?”

„Ik heb je al gezegd, vrouwtje, dat 'k er niet mee te maken heb,”
antwoordde de Commissaris. „Wees nu verstandig en zie, dat je wat anders
bij de hand neemt. En nu, goeden dag, hoor!” En terwijl hij zich weer
verdiepte in de papieren, die voor hem op de tafel lagen, ging Antje
heen, mompelend: „zóó verstandig zal 'k nooit worre, da'k zal wete hoe
'k op 'n andere menier an de kost mot komme. Maar”—en langzaam de trap
af gaande, schudde zij zeer beslist het hoofd—„ik laat 't er niet bij,
dat doen 'k niet!”

Op straat gekomen, liep zij langen tijd, in diep gepeins, naast den kop
van Hans, die zich haastte zijn gewonen weg weer op te zoeken, maar toen
zij buiten de stad gekomen waren, gaf zij, opeens haar hoofd opheffende,
Hans een paar krachtige duwen in den hals en riep zij uit: „ik heb 't
Hans, ik heb 't!”

Een uur later, toen Hans in zijn stalletje gebracht en van het noodige
voorzien was, knapte Antje zich wat op en, na een linnen zakje met eenig
geld daarin uit haar chiffonnière genomen en bij zich gestoken te
hebben, ging zij naar het huis van Mr. Verdoorn, een advocaat, bij wien
haar dochter voor haar ongelukkig, huwelijk had gediend.———

Meneer was t'huis, maar had iemand bij zich, zei de huisknecht, maar als
zij wou wachten....

„Wel, menslief, ja, hoor! ik het de tijd,” antwoordde Antje. En zoo
stond zij geruimen tijd bescheidenlijk te wachten op de vloermat bij
de voordeur, in de breede, marmeren gang, met haar beelden, vazen en
planten, en verwonderde zij zich hoe rijk iemand wel moest wezen, om
zulk een prachtig huis te bewonen, toen zij eindelijk werd binnen
gelaten in de ruime kamer, waarin de advocaat zich bevond, en zij, het
armoedige vrouwtje, in haar schamele plunje, een droevige tegenstelling
opleverde met de weelderige inrichting van het hooge vertrek,
ouderwetsch en deftig door het geschilderde behangsel en de
gebeeldhouwde meubelen, het dikke tapijt en de zware draperieën.

„Wel, vrouwtje,” zei Mr. Verdoorn in volle waardigheid in zijn
hoog-gerugden stoel achterover leunende, de handen over het lijf
gevouwen en het eene been over het andere geslagen, „wat kan ik voor u
doen?”

En Antje, die niet vergat te zeggen, dat zij de moeder was van Jans, die
er vijf jaren eerlijk had gediend, vertelde wat haar overkomen was en
vroeg wat er aan te doen zou zijn.

„'t Is juist wat ik heb voorspeld,” zei Mr. Verdoorn, met een
zelfgenoegzaam glimlachje zijn duimen om elkander draaiende, „juist wat
ik heb voorspeld. Toen in den raad werd voorgesteld in het vervolg afval
van gemeentewege op te halen, heb ik er op gewezen, dat men daardoor
een aantal personen broodeloos zou maken. En toen, niettegenstaande dit
bezwaar, dit zeer groote bezwaar,” herhaalt Mr. Verdoorn met een ernstig
gezicht, „het voorstel werd gehandhaafd, heb ik in overweging gegeven
hun, die sedert eenige jaren afval ophaalden, te vergunnen daarmede
voort te gaan. Maar ook hiermede kon men zich niet vereenigen. En alles
wat ik gedaan heb kunnen krijgen, bestaat hierin, dat het ophalen van
afval, bij uitzondering, ook aan particulieren kan worden vergund. Die
vergunning voor u aan te vragen, is dus alles wat ik voor u kan doen.”

„Ik kan dus een vergunning krijgen?” vroeg Antje, die, van al hetgeen
zij had gehoord, niet veel meer dan het laatste had begrepen.

„Onmogelijk is 't niet,” antwoordde Mr. Verdoorn, „maar”—en hij zette
een bedenkelijk gezicht—„zeker is 't evenmin.”

„Och meneer, doe uw best voor me,” vroeg Antje, „doe uw best, want 't is
me brood!” en een paar dikke tranen kwamen in haar oude oogen te
voorschijn.

„Ik beloof u te zullen doen wat ik kan,” antwoordde Mr. Verdoorn, „en
zoodra ik de beslissing heb, zal ik het u doen weten.”

„Dank u, dank u!” zei Antje; en het linnen zakje voor den dag halende,
nam zij daaruit een aantal dubbeltjes, die zij op de schrijftafel van
Mr. Verdoorn begon uit te tellen, om hem voor zijn advies te betalen.

Maar de advocaat streek met een glimlach het geld van zich af, zeggende,
dat hij gaarne zou doen, wat hij haar had beloofd, maar dat hij daarvoor
geen geld wilde ontvangen.

Met nog een dankbetuiging borg Antje het geld weer weg, en met een
koddig buiginkje verliet zij de kamer en weldra ook het huis van Mr.
Verdoorn.

Dankbaar gestemd door de aanvankelijke hulp, die zij gevonden had, ging
zij haar klanten rond, vertelde wat er gebeurd was, en vroeg hun, om
niet door anderen „onderkropen” te worden, of zij, gedurende den tijd,
waarin het haar niet mogelijk zou zijn haar broodwinning uit te oefenen,
de schillen slechts aan personen, die van stadswege daarom kwamen,
wilden meegeven; en nadat allen haar dit bereidwillig beloofd hadden,
ging zij naar huis, en afwachtende de dingen, die komen zouden, legde
zij zichzelve en Hans een gedwongen vacantie op, iets waarin het ezeltje
zich bijzonder goed schikte.

Twaalf, veertien dagen gingen voorbij, zonder dat Antje kwam opdagen, en
reeds maakten wij ons ongerust, dat zij de vergunning niet had kunnen
krijgen, toen op een morgen, waarop het zonnetje scheen en de kinderen,
vroolijk en gezond, zich gereed maakten om naar school te gaan, Karel
uitriep: „Kijk's, kijk's, daar is Antje weer! daar staat ze te knikken
en buiginkjes te maken.”

En waarlijk, daar stond zij, en knikte ons toe met zulk een gelukkig
gezicht en zooveel zonneschijn in haar oogen, dat wij allen naar de
voordeur gingen, haar gelukwenschten en zeiden hoe blij wij waren, dat
zij haar broodwinning had mogen behouden.

En dankbaar was zij! „Lieve harte,” zei ze, „wat in de wereld ha'k toch
motte beginne as 'k geen schilletjes meer had magge ophalen? Dan was
'k natuurlijk an de diakenie vervalle, en as 'k van de arreme niet hoef
te trekke, dan is dat ommers veel beter! En nou ben ik zoo blij as 'n
kind, en kom 'k weer alle dage, net zoo lang as onze Lieve Heer wil.” En
zij knikte ons toe, en wij haar, en opgewekt riep zij: „Vort, Hans, vort
jonge!” En het ezeltje, dat er na zijn vacantie bijzonder welgedaan
uitzag, trok aan en weg rolde het karretje.

Haar gewonen weg volgende en, op den Brink gekomen, den agent van
politie ziende, die haar zulke bange dagen had bezorgd, besloot zij
haar rekening met de politie, die toch eens moest weten dat zij een
vergunning gekregen had, terstond te vereffenen, en om de opmerkzaamheid
van den agent te trekken, die met zijn rug naar haar toe stond, riep
zij, iets wat zij anders nooit deed, zoo luid als haar zwakke stem
toeliet: „schille, schille, wie het schille!”

Dit geroep miste zijn uitwerking geenszins. Kloek keerde zich terstond
om, en Antje met haar karretje ziende, ging hij naar haar toe, en zei
knorrig: „ik merk 't al, je bent net as de rest, en je _wil_ 't niet
late.”

„Dat kan 'k niet, me goeje man,” zei Antje hoofdschuddend; „'t is me
brood, zie je, en daarom mot 'k 't wel doen—vandaag, morge en altijd.”

„'t Is goed,” antwoordde Kloek, „maar je weet wat de Commissaris het
gezeid, en je mot dus weer mee na 't berô. Maar 't zal er spanne, hoor
je, 't zal spanne, dat zeg ik je!”

„'t Zal zoo'n vaart niet loope,” meende Antje, 't zal nog wel schikke.”

„Wor nou maar niet bertaal,” waarschuwde Kloek, „want dan maak je 't nog
erger!”

„Menslief,” zei Antje, „daar denk 'k niet an.” En Hans tegen den hals
duwende, riep zij uit: „Vort Hans, vort jonge, we gaan nog _eens_ na de
Commesaris.”

Hans, die waarschijnlijk gedurende zijn vacantie zijn gewone _route_
een beetje had vergeten, stribbelde deze maal in het geheel niet tegen,
en weldra stonden Antje en de agent weer voor den Commissaris.

En Kloek had gelijk gehad, want het spande geducht toen Antje in het
verhoor werd genomen. Maar, met gebogen hoofd voor hem staande, liet zij
hem kalm uit...spreken, en toen zij eindelijk haar naam, ouderdom en
woonplaats had opgegeven, vroeg zij: „Meneer, toe u me laast het gezeid,
da' 'k geen schilletjes mocht ophale—dat was toch niet de volle
waarheid, was 't wel?”

„Mensch,” stoof de Commissaris op, „wou je me in m'n gezicht zeggen, dat
'k lieg!”

„Maar me lieve meneer,” zei Antje, „dat wil 'k in 't geheel niet zegge;
ik meen maar, dat 't niet de _heele_ waarheid was; want 'k mag wel
schilletjes ophale, as 'k maar 'n vergunning heb. Is 't zoo niet?”

„Die vergunning,” zei de Commissaris boos, „wordt nooit verleend, en 't
was dus geheel onnoodig daarover te spreken.”

„Ja,” zei Antje, „zoo heel gemakkelijk kan je 'm niet krijge, maar 'k
het er toch eentje.” En nadat zij eenigen tijd, misschien iets langer
dan bepaald noodzakelijk was, in de diepte van haar zak had rondgewoeld,
haalde zij daaruit een papier, dat zij met een buiginkje aan den
Commissaris overhandigde, die nauwelijks zijn oogen kon gelooven, toen
hij het stuk doorgelezen en gezien had, dat het een vergunning in
_optima forma_ was.

Eindelijk gaf hij, schouderophalend, het papier terug, en zei, op een
toon alsof hij verongelijkt was: „'t is in orde, en we zullen er
aanteekening van houden. Maar hoe _jij_ die vergunning gekregen hebt,”
vervolgde hij, het schamel menschje met ongeveinsde verbazing
aanziende, „dat mag de hemel weten!”

„Ik mag dus ongehinderd weer schilletjes ophale?” vroeg Antje, die het
onnoodig vond den Commissaris te vertellen op welke wijze zij de
vergunning gekregen had.

„Ja, mensch, ja!” antwoordde de Commissaris, zich omkeerende, waardoor
het dankbaar buiginkje, dat Antje voor hem maakte, geheel voor hem
verloren ging.

Op straat gekomen, haalde Antje diep adem, en Hans vriendelijk op den
rug kloppende, zei zij: „hè Hans, da' 's achter de rug, hoor! 't Ware
benauwde dage, maar goeje mense hebbe ons geholpe; we benne erdoor en
voor goed ook; vort, jonge, vort.”



Kinderleed.


Nadat hij aan tafel had plaats genomen en, zooals hij placht te doen,
eerst zijn mes, lepel en vork, en daarna wijnflesch en glas een weinig
op zijde had geschoven, zei mijn vader: „Meneer Nelissen is zoo even bij
mij geweest, Willem, en heeft mij gezegd, dat hij met de groote vacantie
zijn school opheft. Hij heeft een betrekking in Indië gekregen, en in
het begin van Augustus gaat hij daarheen, zoodat je naar een andere
school moet, ventje.”

„Och heden, dat is jammer!” zei mijn moeder; „dat zal je spijten, hè,
Willem?”

„Hè ja!” riep ik uit, „zoo'n prettige school.”

„Ja,” zei mijn vader, „het spijt mij ook. Meneer Nelissen is een
verstandig man, die veel van kinderen houdt en daarbij een goed
onderwijzer. Maar er is natuurlijk niets aan te doen. Ik zal nu
informeeren of er plaats voor je is bij meneer Kreggers; dat moet
een uitmuntende school zijn, wel wat duur, maar heel goed.”—En
hiermede van dit onderwerp afstappende, vroeg hij aan mijn ouderen
broeder, die deelgenoot in zijn zaken was: hoe de Beurs was geweest,
en terwijl Gerard hem mededeelde, dat de Portugeezen „een ietsje
flauwer”—de Metallieken „een tikje beter” waren, en verder verslag
gaf over den stand der fondsen, dacht ik na over het akelige nieuws,
dat ik had gehoord, en was zoo geheel onder den indruk daarvan,
dat ik, om zoo te zeggen, eerst weer tot mijzelf kwam toen ik
mijn jongste zusje met haar ernstig stemmetje hoorde zeggen:
„Heere—zegen—deze—spijs—en—drank—amen,” waarna het mijn beurt was,
en ik dan ook hetzelfde gebedje deed, maar omdat ik half boos, half
bedroefd was, waarschijnlijk niet op dien eerbiedigen toon, die mij
paste, want toen ik mijn oogen weer opsloeg, zag ik een glimlach, niet
alleen op de gezichten mijner broeders en zusters, maar zelfs op het
ernstige gelaat van mijn vader.

Ik was dien avond stil en teruggetrokken, en eerst toen ik in bed lag en
mijn moeder, zooals zij altijd deed, boven kwam, om mij toe te dekken en
een nachtkus te brengen, kreeg ik, nadat zij met mij gesproken en mij
opgebeurd had, weer moed, en sliep ik in, droomende van mijn duiven en
konijnen, mijn zeer dierbare lievelingen, zonder dat meneer Kreggers,
van wien ik mij een verschrikkelijke voorstelling maakte, daar tusschen
kwam spoken.

Het was geen wonder, dat ik mij het aanstaand vertrek van meneer
Nelissen aantrok, want niemand kon beter met kinderen omgaan dan hij.
Opgewekt, nooit onbillijk, altijd zichzelf meester en daarenboven een
zeer kundig onderwijzer, verwierf hij zich spoedig het vertrouwen en de
genegenheid van iederen nieuwen leerling; en zoo hielden wij van hem,
als soldaten van een welwillend en kranig officier. Wij moesten leeren,
dat sprak van zelf, maar hij maakte het ons gemakkelijk, en op humane
wijze handhaafde hij orde en tucht.

Ik herinner mij, dat ik, op den eersten dag, waarop ik zijn school
bezocht, en hij, naast mij zittende, mijn schrijfwerk corrigeerde, een
klein spinnetje zag, dat zich van de hanglamp naar beneden liet zakken.
Zoodra het onder mijn bereik was, streek ik den draad, waaraan het hing,
voorzichtig aan mijn vinger, en zonder daartoe vergunning te vragen,
stond ik op, bracht het spinnetje naar een plant, die voor het geopende
venster stond, en ging weer zitten, niet vermoedende mij aan eenige
inbreuk op de schoolwetten te hebben schuldig gemaakt.

„Je mag zoo maar niet opstaan!” zei Henri, die naast mij zat.

„Dat zal hij langzamerhand wel leeren,” zei meneer Nelissen, mij op den
schouder kloppende. „Hij is verstandig genoeg om te begrijpen, dat, waar
zooveel jongens bij elkander zijn, niet ieder kan doen wat hij verkiest,
en dat hij dus, als hij wil opstaan, moet vragen of hij dit doen mag. En
wat hij deed,” vervolgde meneer Nelissen, mij over het hoofd strijkende,
„is in allen gevalle veel beter dan vliegen met een pennemes te
onthoofden, niet waar Henri?”

„Maar dan doen ze zoo eeuwig mal,” mompelde Henri. En toen meneer vroeg
wat hij zei, antwoordde hij: dat hij het niet weer zou doen.

Ik geloof wel, dat ik in dien tijd een wilde jongen was, en dat ik nog
al dikwijls terecht gewezen moest worden, maar nooit bemerkte ik, dat ik
in de oogen van meneer Nelissen onhandelbaarder was dan andere jongens
van mijn leeftijd, en nooit heeft hij mij doen gevoelen, dat mijn
gebreken ernstiger waren dan die van mijn kameraden.———

„En waar gaat hij nu heen?” vroeg meneer Nelissen, toen hij een
afscheidsbezoek aan mijn ouders bracht, en ik binnen was geroepen om hem
vaarwel te zeggen.

Mijn vader antwoordde, dat ik na de vacantie naar de school van meneer
Kreggers zou gaan, en toen meneer Nelissen hierop niets zeide, vroeg
mijn moeder, over dat stilzwijgen een weinig ongerust, of hij die school
kende?

„Zeker mevrouw,” antwoordde hij. „Kreggers is een knap man, geloof ik,
een _heel_ knap man.—Hm.!” En dit zeggende stond hij op, nam afscheid
van mijn ouders, en heel hartelijk van mij, en vertrok.

Ik heb hem nooit weergezien. Nauwelijks in Indië aangekomen, bleek hij
niet bestand te zijn tegen het klimaat, en op het schip, waarmede hij
naar het vaderland terugkeerde, overleed hij.—Arme meneer Nelissen! gij
waart een goed en verstandig man, en nog veel goeds hadt gij tot stand
kunnen brengen———

Meneer Kreggers—groot, sterk-gebouwd, met een bleek, rond en baardeloos
gezicht, volstrekt kleurlooze oogen en een zachte stem, die bijzonder
zalvend is als hij het morgengebed doet, waarbij hij zijn witte, dikke
handen ter hoogte van het gezicht houdt—meneer Kreggers zegt: dat ik
brutaal, ergerlijk brutaal ben, en onophoudelijk voegt hij mij toe, dat
ik mijn onbeschaamde oogen voor mij moet houden. Ik doe het zoo goed ik
kan. Ik dwing mij op de liniaal, de pennehouder, het boek, of wat ook
voor mij ligt, te kijken, maar een enkele maal sla ik mijn oogen wel
eens op en dan bemerkt hij het, helaas, altijd. Waarom kan hij toch
niet velen dat men hem aankijkt? Ik weet het niet, maar zeker is, dat
hij het niet hebben wil, zoodat alle jongens voor zich zien, als hij
voor de klas staat en les geeft.

Ook heeft hij zich in het hoofd gezet, dat ik trotsch ben. Ik weet
volstrekt niet waarom hij dit denkt, maar hij doet het en herhaaldelijk
waarschuwt hij mij, dat hij mijn trotschen kop wel buigen zal. En
eindelijk beweert hij nog, dat ik onwillig ben. „Je verstand is goed,”
zegt hij, „maar je _wilt_ niet opletten, je _wilt_ niet begrijpen;” en
mij met den vinger dreigende, roept hij mij toe, dat hij het er wel uit
zal krijgen. Misschien zijn er nog andere redenen waarom hij op mij
gebeten is, ik ken die niet, maar zeker is, dat hij een hekel aan mij
heeft. Ik voel het, het maakt mij zenuwachtig en ik lijd er onder van
het oogenblik af, dat hij 's morgens haastig binnen komt, met een
liniaal eenige vinnige slagen op de voorste bank geeft en ons toeroept:
„_Messieurs, la prière!_” totdat het vier uur is en wij naar huis kunnen
gaan.

Op dat uur staat hij, hoog opgericht, bij zijn lessenaar, en gaan alle
jongens langs hem heen om hem een hand te geven, maar zij, op wie hij
ontevreden is, blijven van die eer verstoken, en zonder dat ik ook maar
in de verte de reden kan gissen, heft hij, dagen achtereen, zijn hand
op, als ik beschroomd de mijne uitsteek, en als hij mij een enkele maal
de zijne toesteekt, dan is die hand zóó slap, dat ik het niet waag die
te drukken, maar haar slechts even met mijn vingers omvat, waardoor ik
hem, geheel onwillekeurig, misschien in zijn overtuiging omtrent mijn
eigenzinnigheid versterk.

Hij heeft een verschrikkelijke straf voor mij uitgevonden, als ik
brutaal, trotsch of onwillig ben. Ik moet dan op de bank gaan staan, met
den rug naar hem toe, en doordat ik mijn plaats op de voorste bank heb,
zien alle jongens mij in het gezicht. Daar sta ik, hoog verheven, maar
o! zoo diep vernederd, tot spot van mijn kameraden, op wie de wijze,
waarop meneer Kreggers mij behandelt al spoedig invloed uitoefent,
zoodat zij mij al meer en meer als een paria onder hen beschouwen, en
die, van mijn tepronkstelling genietende, leelijke gezichten tegen mij
trekken, de tong tegen mij uitsteken, en mij, zoodra meneer Kreggers
zich omkeert, met proppen gooien of papieren pijlen naar mij werpen.

En terwijl ik daar sta, pijnig ik mij af met de gedachte, waarom hij
toch vindt, dat ik brutaal, trotsch en onwillig ben. Maar ik begrijp het
niet en geloof ook niet, dat ik „zoo'n akelige jonge” ben. Ik weet, dat
men mij dit alles vroeger nooit verweten heeft, en als ik zoo „slecht”
was, waarom zou meneer Nelissen mij dit dan nooit gezegd hebben, en
waarom zou men mij thuis daarover nooit eens onderhouden hebben? En dan
denk ik aan mijn vorige school, hoe tevreden en gelukkig ik daar was,
terwijl ik hier... hier...! Maar dan treft mij een prop of raakt mij een
pijl, en dan komen ze, mijn lang ingehouden tranen, en als ik die met de
mouw van mijn wit en blauw gestreepte kiel afwisch, dan fluisteren de
jongens, die het dichtst bij mij zitten, mij de woorden: huilebalk,
lammert, en zoo vele andere toe, en—ben ik rampzalig.

Ik heb veel moeite met de uitspraak van het Fransch en ofschoon ik niet
geloof, dat de jongens, met wie ik in dezelfde klas zit, mij daarin
zooveel vooruit zijn—Meneer Kreggers heeft zich in het hoofd gezet,
dat mijn onwil zich vooral bij het lezen in die taal openbaart. Zoodra
hij dan ook zegt: „_et maintenant, Messieurs, la lecture française_,”
word ik zenuwachtig en gejaagd, waardoor ik de geringe kans, die ik heb
om mij er door te slaan, natuurlijk grootelijks verminder. Soms laat hij
iederen jongen eenige volzinnen voorlezen, maar mij slaat hij over; een
andere maal verbetert hij het eerste verkeerd door mij uitgesproken
woord, en laat mij dit tot in het oneindige herhalen; maar ook gebeurt
het, dat hij mij laat beginnen en, zonder een enkele aanmerking te
maken, mij eenige bladzijden laat voorlezen. En dit is het pijnlijkste.
Zelf weet ik natuurlijk wel, dat mijn uitspraak nog zeer gebrekkig is,
en als ik, al hakkelend, voortlees, stapelen de fouten zich op. Wel
tracht ik die telkens te verbeteren, en in het begin gelukt mij dat ook
wel, geloof ik, maar al spoedig lees ik voort zonder te letten op
hetgeen ik zeg, want mijn gedachten dwalen af. Ik hoop toch, aan het
einde van iederen zin, dat meneer Kreggers een anderen jongen een beurt
zal geven; ik hoor het onderdrukt gelach der jongens om mij heen en ik
vrees, dat hij mij weer op de bank zal laten staan. En zoo haspel ik
voort, met een prop in mijn keel, terwijl de letters, door mijn tranen
heen, voor mijn oogen dansen, totdat meneer Kreggers, in het midden van
een zin, met de liniaal op de bank slaat en met verbeten woede uitroept:
„_Assez, maintenant l'arithmétique_,” een werkzaamheid waaraan ik
evenwel geen deel mag nemen, want ik moet van mijn plaats opstaan, op
een ledige bank, aan het eind van het schoollokaal gaan zitten, en
gedurende de overige uren van den middag eenige honderde malen op de lei
schrijven: _je suis un enfant revêche, hautain et indocile_.

Eens, toen wij met onze leesboeken voor ons zaten, en het mijn beurt was
eenige volzinnen voor te lezen, zei meneer Kreggers, dat ik even moest
wachten, en, naar het bord gaande, schreef hij daarop met sierlijke
letters de woorden: _les yeux, les jeux, les cieux; les gens, les
chants, les champs; la nation, l'effusion, la religion_. „Lees dat nu
eens hardop voor,” zei hij, en zijn rechterhand opheffende, voegde hij
er bij: „en nu niet geagiteerd, asjeblieft!”

Niet geagiteerd....! En dat terwijl ik de jongens reeds hoor giggelen
van plezier over hetgeen er zal volgen, en ik de schande van een nieuwe
tepronkstelling niet kan ontgaan. Ik lees, maar voor de oogen, de spelen
en de hemelen vind ik slechts een klank: _les sjeux_; voor de lieden, de
zangen en de velden slechts een woord: _les sjans_, en waar ik den
uitgang „ion” moet verbinden met de „g”, of de „s” of een andere
medeklinker, daar is mijn weerbarstige mond niet in staat iets anders
uit te brengen dan een afschuwelijk: _sjion_.

Zoodra ik het laatste woord heb uitgesproken, geeft de jongen, die naast
mij zit, mij den welgemeenden raad: uit eigen beweging op de bank te
gaan staan, en hoor ik achter mij fluisteren: _je suis un enfant revêche
et un imbécile_.

Meneer Kreggers zwijgt, zwijgt geruimen tijd, en als ik eindelijk, half
wanhopig, waag mijn oogen even naar hem op te slaan, dan ontmoet ik
zijn kouden, glansloozen blik, waarmede hij, met een uitdrukking van
minachting op zijn gezicht, naar mij kijkt. Eindelijk zegt hij, met
ijzige bedaardheid, dat ik die woorden op mijn lei moet schrijven, en
nadat hij de jongens aan eenig schrijfwerk heeft gezet, moet ik bij hem
komen aan zijn lessenaar. Hij is bezig een brief te schrijven, en laat
mij een poos wachten, maar eindelijk keert hij zich naar mij toe en
zegt, schijnbaar kalm: „we zullen het nu nog eens probeeren, maar
nu”—en hij spreekt zacht, maar op dreigenden toon—„nu pas je op,
versta je? Zeg me nu na: _des...i...eux_.”

In mijn angst, dat ik het weer verkeerd zal doen, zeg ik hem de beide
woorden zoo precies na, met zoo volkomen dezelfde intonatie, dat hij
zich driftig naar mij toe keert en mij vraagt: of ik denk hem voor den
gek te houden?

Hoe kan hij in 's hemels naam zoo iets denken, maar ik weet niet wat ik
zal zeggen, en zwijg, terwijl ik voor mij kijk.

„Krijg ik ook antwoord?” vraagt hij.

„Maar ik houd u niet voor den gek, ik denk er niet aan!” roep ik uit.

Meneer Kreggers wuift even met de hand, ten teeken, dat hij daarover
verder niet wil spreken en herhaalt: „_des ... i ... eux_.”

Ik vrees nu natuurlijk nog meer, dat hij mij zal verdenken hem na te
doen, dan dat ik het moeilijke woord niet goed zal uitspreken, en het
gevolg is, dat ik stotterend uitbreng: „_des sjeux_.”

Meneer Kreggers richt het bovenlijf hoog op en haalt zwaar adem; het is
duidelijk, dat mijn onwil zijn geduld op de zwaarste proef stelt, maar
hij bedwingt zich en na eenige oogenblikken zegt hij, bijna fluisterend:
„nu nog eens, maar nu ook voor het laatst: _des...i...eux_.”

Maar mijn lijdzaamheid bezwijkt. Ik weet, dat ik onder deze
omstandigheden niet _kan_ doen wat hij van mij vordert, en zwijgend,
terwijl de tranen langs mijn wangen loopen, schud ik even het hoofd.

Het gezicht van meneer Kreggers wordt bloedrood. Hij staat haastig op,
en mij een duw tegen den schouder gevende, zegt hij: „marsch, in den
hoek..!”

Er komt nu opeens een gevoel van volstrekte onverschilligheid over mij.
Ik weet, dat ik _niet_ onwillig ben en dit _nooit_ ben geweest, maar dat
hij dit niet gelooft en nooit gelooven zal. Ik begrijp, dat ik geen
schuld heb, maar schandelijk word mishandeld, en in die overtuiging hef
ik het hoofd op, ga met een flinken stap naar den mij aangewezen hoek,
maar op eenigen afstand daarvan blijf ik staan, steek mijn handen in de
zakken en kijk rechts en links naar het plafond.

Als het vier uur geslagen heeft en de jongens vertrokken zijn, zegt
meneer Kreggers, dat ik mij moet aankleeden, dat hij zelf mij t'huis
brengen—en met mijn vader spreken zal. Ik ben zoo door alles heen, dat
zelfs het vooruitzicht: aan mijn vader rekenschap van mijn daden te
moeten geven, niet in staat is mij mijn trotschen kop te doen buigen, en
met mijn pet op één oor, mijn overjas wijd open hangende en mijn handen
in de zakken, loop ik, een paar passen achter meneer Kreggers blijvende,
naar huis.

Zoodra wij tegenover mijn vader staan, vraagt meneer Kreggers, met een
allervriendelijksten glimlach: of het misschien niet beter zal wezen
als hij mijn vader eerst even alleen spreekt, maar na diens antwoord:
dat hij waarschijnlijk de eene of andere beschuldiging tegen mij zal
inbrengen, en het dus billijk is, dat ik die zal aanhooren, ziet hij
zich genoodzaakt zijn grieven tegen mij in mijn tegenwoordigheid te
openbaren. Hij doet het. Op welsprekende wijze vertelt hij, dat hij,
reeds op den eersten dag waarop ik zijn school bezocht, heeft ingezien,
dat hij met een stuggen, onhandelbaren jongen te doen had, dat hij in
die overtuiging voortdurend werd versterkt, en eerlijk kan verklaren
nog nooit, niettegenstaande hij reeds meer dan vijf-en-twintig jaren
_instituteur_ is, een kind te hebben gezien, zóó brutaal, trotsch en
onwillig, als ik ben. Hij deelt mijn vader mede hoe ergerlijk ik mij
dien middag heb gedragen, ook toen hij mij, om mij te straffen, in den
hoek had laten staan, en eindigt met te zeggen, dat hij mij eigenlijk
van zijn school moest verbannen, maar nog eenmaal, als mijn vader dit
wenscht, consideratie met mij zal gebruiken, op voorwaarde evenwel, dat
ik den volgenden morgen openlijk, ten aanhoore van alle jongens, mijn
onwil zal erkennen en hem excuus zal vragen, welken eisch hij ter wille
van zijn prestige stellen moet.

Terwijl hij sprak, had ik het gelaat van mijn vader meer en meer zien
betrekken, en reeds vreesde ik, dat hij ernstig boos op mij was, toen
hij zich op eens, met iets heel vriendelijks in zijn oogen, tot mij
keerde en, mij naar zich toe trekkende, zeide: „en wat zegt m'n jongen
nu?”

O, die weldadige gewaarwording dat hij mij liefhad en beschermde! Ik
wierp mij snikkend in zijn armen en zei, dat ik niet zoo slecht was
als meneer Kreggers beweerde, maar dat hij een hekel aan mij had en
altijd had gehad; dat ik waarlijk mijn best deed, maar dat hij dit niet
geloofde en nooit zou gelooven, en dat ik ongelukkig was geweest van het
eerste oogenblik af, waarop ik op zijn school was gekomen.

„Maar 't kind is zenuwachtig,” zei meneer Kreggers glimlachend.

„Ik geloof het ook,” antwoordde mijn vader, en zachter voegde hij er
bij: „misschien wel meer dan ik verantwoorden kan. Intusschen”—en nu
klonk zijn stem weer krachtig—„zal mijn zoon uw school niet langer
bezoeken. Over een jaar gaat hij naar den cursus van dr. Van Eeken, en
tot dien tijd zal ik hem privaat-onderwijs laten geven. Voor de _goede_
zorgen, die u voor mijn kind hebt gehad,” vervolgde mijn vader, meneer
Kreggers vast aanziende, „betuig ik u mijn dank.”

Meneer Kreggers stond op, boog en vertrok; en bevrijd van een last,
waarvan ik nu eerst recht begreep hoe zwaar die mij had gedrukt, sloeg
ik de armen om den hals van mijn vader, die mij op zijn knie trok, mij
streelde en troostte, en zei: dat ik zijn beste jongen was———

Dit alles is meer dan dertig jaren geleden, maar hoe levendig herinner
ik het mij nog! En hoe kan het anders! Want wie het heeft ondervonden,
die zal het toestemmen: kinderleed is _groot_ verdriet.



Karel Jan Vonk.


„K..arel, J..an Vonk,” zegt op lijzigen toon de burgemeester, die met
den rug naar het venster mijner griffie staat „zoo spreekt hij precies,
en zoo _is_ hij ook, saai en droog als een stokvisch. En dom en
onnadenkend, daar is geen voorbeeld van! Laatst moest hij een brief voor
mij schrijven aan de oude mevrouw Winter. „Neem het copyboek,” zeg ik
tegen hem, „zoek daarin den brief, dien je verleden week aan dominee
Hulst hebt geschreven, en schrijf hem letterlijk over; alleen moet je
natuurlijk het woord „heer” in „mevrouw” veranderen.” En Vonk deed
precies wat ik hem gezegd had; want toen hij mij den brief bracht, stond
er boven: „WelEerwaarde Mevrouw.” WelEerwaarde Mevrouw, herhaalt de
burgemeester met een schamper lachje, zoo'n eend! En zoo zou ik je
honderd stupiditeiten van hem kunnen vertellen. Daarbij komt, dat hij
zich telkens vergist; geen brief, waarin hij niet knoeit, geen register
waarin hij niet krabt, in één woord: beroerd werk. Ik zeg je dit alles
maar, zie je, opdat, als je hem toch neemt, je later niet zult kunnen
zeggen, dat ik je daartoe heb geanimeerd.”

„Mijn waarde,” zeg ik, „daarover behoef je je niet ongerust te maken.
Zoo noodig, ben ik bereid onder eede te verklaren, dat je dat niet
gedaan hebt. Maar heb je me niet verteld, dat hij voor het onderwijs zou
worden opgeleid?”

„Zoo is 't. En hoe ze ooit op _die_ belachelijke gedachte zijn gekomen,
dat is meer dan een mensch begrijpen kan. Verbeel je, _die_ jongen moest
eerst zijn akte lager onderwijs halen, en dan nog die voor Engelsch
en Fransch. En dat _nota bene_, in een tijd, waarin je, om zoo te
zeggen, een dansmeester in het rekenen moet wezen; dat je, om maar een
kleinigheid te noemen, moet weten hoe zij het Engelsch uitspraken in
den tijd van de _prehistoric peeps_ uit _Punch_, en dat je zakt als een
baksteen als je, in het Fransch, niet alle onderdeelen van een kerk of
van een schip kunt noemen, dingen, die een verstandig mensch natuurlijk
niet eens in het Hollandsch weet. Twee jaren is hij op de normaalschool
te Diepenburg geweest.”

„Waar hij zeker in de eerste klasse is blijven zitten?” vraag ik.

„Als een rots,” bevestigt de burgemeester met een krachtigen hoofdknik,
„en toen ze dan eindelijk begrepen, dat hij weinig aanleg had om
schoolmeester te worden, hebben ze, omdat hij voor een ambacht te zwak
was, een kantoor voor hem gezocht en kwam hij, nu ongeveer een jaar
geleden, bij den notaris. Daar is hij drie maanden geweest, maar toen
hij in een paar dagen zes zegels, en dus voor een waarde van vier
gulden vijftig verknoeid had, heeft van Sevenum, die niet bepaald een
gemakkelijk heer—en nogal op nummer één gesteld is, hem bij zijn kraag
genomen en de deur uitgezet. Toen kwam hij bij den ontvanger, waar hij
zulk een vuurwerk van cijfers moet hebben afgestoken, dat Venninga nog
met de oogen knipt als je daarover begint, en die, toen hij het geheele
onheil had overzien, den jongen onder handen genomen—en zulke venijnige
dingen gezegd heeft—want Venninga is nog al scherp, zooals je weet—dat
Vonk letterlijk versuft is t'huis gekomen.”

„Maar had hij den jongen dan niet wat meer op de vingers kunnen zien?”
vraag ik.

„Dat weet ik niet,” antwoordt de burgemeester. „Venninga is natuurlijk
dikwijls uit, want dan heeft hij hier, dan daar zitting, en daarbij
komt, dat Vonk, zooals menschen die de dingen niet begrijpen dikwijls
doen, liever knoeide dan te zeggen, dat de boel in de war was, dat hij,
om maar geen standje te krijgen, de cijfers _liet_ kloppen, totdat hij
zelf er niet meer wijs uit kon worden en de bom barstte.

„Eindelijk kwam hij bij mij. Ik _moest_ een jongen hebben, en omdat het
op een klein plaatsje als dit moeilijk is er, voor een kleinigheid, een
te krijgen, heb ik hem genomen; maar 't gaat niet, het kan niet langer.
Van alles wat uit zijn handen komt, is het eene nog ellendiger dan het
andere. Ik heb gedaan wat ik kon; eerst heb ik hem, zoo vriendelijk
mogelijk, onder het oog gebracht, dat zulk gemeen geknoei op mijn
kantoor niet geduld kon worden, en toen dat niet hielp, heb ik hem
standjes gegeven, standjes...”

„Ja,” zeg ik, „dat zal wel.”

„Hè!” roept de burgemeester uit, mij eenigszins verbaasd aanziende,
„waarom denk je dat?”

„Omdat ik geloof,” antwoord ik, „dat je wel een beetje heftig bent, weet
je.”

„Ik geloof 't ook,” erkent de burgemeester, „maar 't schijnt geen
slechte eigenschap te wezen. Mijn vader, ten minste, zei altijd: „dat
mag ik wel in een jongen, want 't bewijst, dat er wat inzit;” 't geen
hem trouwens nooit verhinderde me een pak ransel te geven, als ik nog
al dacht hem een plezier te doen met mijn hoofd door zijn ruiten te
steken. Maar om op Vonk terug te komen: toen niets baatte, heb ik hem
weggestuurd. Als _jij_ hem nu neemt, dan doe je een weldaad aan hem en
aan zijn ouders, want het is een fatsoenlijk gezin, dat hard moet tobben
om rond te komen; maar je weet nu wat je van hem te wachten staat.”

„Is hij gewillig?” vraag ik.

„Zeer gewillig.”

„En ijverig?”

„Zeker. Naar ik hoor, moet hij op de normaalschool geblokt hebben
als—als een heimachine,” zegt de burgemeester, die met deze even
krachtige als kenschetsende uitdrukking kennelijk is ingenomen.

„Nu,” zeg ik, „dan wil ik 't ook nog wel eens met hem probeeren, en kan
hij Maandagmorgen om tien uur hier komen. Wil je hem dat laten weten?”

„Graag,” antwoordt de burgemeester. „Ik ben blij om hem en om zijn
ouders, maar.... _enfin, tu m'en diras des nouvelles_.”

En zoo werd er den volgenden Maandag, precies tien uur, aan de deur der
griffie geklopt, en binnen kwam Karel Jan Vonk, een jongen van achttien
jaren, met een bleek en smal gezicht en eenigszins droomerige oogen,
gekleed in een fatsoenlijk, grijs pak, dat zeker niet meer nieuw, maar
netjes onderhouden was, en met een helder wit boordje om zijn hals,
waarvan de rafeltjes zorgvuldig afgeknipt waren.

Ik laat hem tegenover mij zitten, geef hem een _imprimé_ in blanco
van een vonnis, om dat in te vullen, zooals ik dat heb gedaan in het
_imprimé_, dat ik hem daarbij geef, en als hij daarmede een half uurtje
bezig is geweest, dan zegt hij: dat hij het af heeft.

En dat eerste werk is niet best. Zooals het afschrift nu luidt, is de
beklaagde niet ter terechtzitting verschenen, maar heeft hij toch aldaar
stokstijf ontkend zich aan het hem ten laste gelegde te hebben schuldig
gemaakt; getuigen heeten niet gehoord te zijn, maar verklaren toch er
alles van gezien te hebben, en doordat hij heeft vergeten de straf in
te vullen—wat bij een veroordeeling wel eenigszins _des Pudels Kern_
is—heeft hij van het vonnis een verkapte vrijspraak gemaakt, die voor
den veroordeelde geen onaangename verrassing zou zijn, maar waarmede ik
mij volstrekt niet vereenigen kan.

Ik breng Karel Jan het een en ander onder het oog, en voor zich
kijkende, hoort hij mij aan, met een rimpeltje tusschen de oogen,
terwijl hij met de rechterhand de vingers zijner linkerhand bijeendrukt,
en dan zet hij zich weer aan het werk om de fouten te verbeteren.

En zooals het dien eersten dag ging, zoo gaat het nog vele dagen, en
telkens erkent hij, met een bedrukt gezicht, dat het veel beter kon.

En onderwijl doe ik de ervaring op, dat ik als leermeester mijn sporen
nog verdienen moet. Heeft Karel Jan zich in een afschrift vergist, dan
zeg ik, dat wij moeten denken bij hetgeen wij doen, en den volgenden dag
beweer ik, dat wij bij _zulk_ werk eigenlijk in het geheel niet denken
moeten, omdat wij daardoor maar in de war geraken. Ik deel hem mede, dat
alle vonnissen de woorden: „in naam der Koningin,” aan het hoofd moeten
voeren, en even later leg ik, zonder daarbij te denken, hem een oud
imprimé voor, waarboven met vette letters staat gedrukt: „in naam des
Konings.” En als hij mij van het een of ander een verklaring vraagt, dan
geef ik hem die, maar doe dat zóó omslachtig, en verdiep mij in zooveel
uitzonderingen, dat het mij zelf begint te duizelen, wat Karel Jan
trouwens niet verhindert toestemmend te antwoorden, als ik hem vraag: of
hij het begrepen heeft.

En zoo trekken wij te zamen, met horten en stooten, den wagen een
eindje, een heel klein eindje, de helling van den weg op. Dikwijls
betwijfel ik of wij ooit zullen komen waar wij wezen moeten, maar
telkens, als de moed mij bijna ontzinkt, neem ik mij weer voor geduld te
hebben tot het uiterste, want onder het weinige, dat Karel Jan, die
langzamerhand iets spraakzamer wordt, mij vertelt van zijn leven en
omstandigheden, is veel wat mij toefluistert, dat ik zachtkens met hem
handelen moet.

Tien jaren geleden kreeg zijn vader in de fabriek dat ongeluk, waardoor
hij op krukken loopt; hij werkt daar nog, maar verdient veel minder dan
vroeger, omdat hij zoo weinig meer kan doen. Kort daarna begon zijn
moeder te sukkelen, die nu altijd bedlegerig is. Zij heeft dikwijls
pijn, spreekt heel weinig en heeft graag, dat het stil om haar heen is.
Maar die wensch is niet altijd gemakkelijk te vervullen, want hun huisje
is klein en de kinderen zijn druk. Ze zijn met hun zessen; eerst zijn
oudere zuster, die t'huis moet blijven om het huishouden te doen en
moeder op te passen, dan hij, en dan nog drie broertjes en een zusje,
die allen nog klein zijn en op school gaan.

Als Karel Jan sterker was geweest, zou hij een ambacht geleerd hebben,
wat hij altijd had gewild, en dan zou hij nu zeker al zooveel verdiend
hebben, dat zij zich t'huis minder behoefden te bekrimpen, maar voor
handenarbeid was hij te zwak. Ziek was hij wel nooit, maar dikwijls
gevoelde hij zich moe en lusteloos. Misschien was _dat_ wel de reden,
waarom zijn werk minder goed was dan dat van anderen, want hij geloofde
toch, dat hij waarlijk zijn best deed. Dat had hij ook gedaan op de
normaalschool te Diepenburg, waar hij, op kosten van mevrouw Winter,
twee jaren lang, driemalen in de week heen gegaan was. Maar hij was niet
geschikt voor studie; dat had hij na het eerste jaar reeds begrepen, en
graag had hij het toen al opgegeven, maar mevrouw Winter had gewild, dat
hij het nog één jaar lang zou volhouden, en dat had hij ook gedaan. Maar
op het laatst had hij de plagerijen zijner kameraden en den spot van
zijn leermeesters niet langer kunnen verdragen en was hij, een maand
voor de vacantie, weggebleven. Mevrouw Winter had dat niet goedgevonden,
maar als zij eens wist wat hij had uitgestaan! En toch had hij altijd
gewerkt, dikwijls tot laat, laat in den nacht, altijd, behalve Zondags,
omdat vader dat verboden had.

Ik vroeg hem, of hij iederen Zondag naar de kerk ging.

„Ja, gewoonlijk tweemalen; daarop was vader gesteld.”

Hoe bracht hij den Zondag verder door?

„Als het goed weer was, liep hij met de kinderen langs den dijk tot
Stormwijk, of den anderen kant uit tot Lingedam, en als het regende, dan
las vader voor uit den Bijbel of uit een stichtelijk boek.”

Ging hij Zondags nooit uit met jongens van zijn leeftijd?

„Weinig; hij zou dat wel willen, maar zij waren niet toeschietelijk voor
hem, en ook zaten zij dikwijls in de herberg, wat vader niet goedvond.”

Las hij veel?

„Neen. Wel hield hij veel van lezen, maar boeken waren duur, en er was
hier geen bibliotheek.”

Had hij geen konijnen, geen duiven?

„Niet meer. Vroeger had hij twee duiven gehad, mooie dieren, die geheel
aan hem gewend waren, maar ze zaten Zondags in het kerkraam, en de
menschen in de kerk keken er naar, waarom vader had gezegd, dat hij ze
moest wegdoen. Dat had moeder niet gewild; zij had gezegd, dat hij ze
Zondags moest opsluiten, en dat had hij dan ook gedaan, maar de kinderen
lieten ze los, als hij in de kerk was, en toen had vader ze verkocht.”

Had hij nooit iets gezien van zijn vaderland, nooit gestaan aan het
strand van de heerlijke zee, en nooit gedwaald in de geurende bosschen?

Als ik dat vraag, kijkt Karel Jan mij aan, en een oogenblik is er iets
in zijn oogen, dat mij doet denken aan een groot, onbestemd verlangen,
maar het is aanstonds weer voorbij, en op zijn gewonen toon zegt hij,
dat hij nooit ergens anders is geweest dan in Diepenburg.

En terwijl hij mij die dingen vertelt, schaam ik mij over mijn
ondankbaarheid. Want aan den rijkdom, den overvloed des levens, zijn
schatten aan bloemen en zangen, heb ik mijn deel, maar daarvan is niets
voor hem, niets dan het strikt onontbeerlijke: een stuk brood en een
schamel kleed.———

Vier maanden was Karel Jan bij mij geweest, toen hij op een
maandagmorgen, nadat het tien uur had geslagen, niet verscheen. Even
later hoorde ik een ongewoon gestommel op de trap en, toen ik ging
kijken wat het was, zag ik den vader van Karel Jan, die met moeite naar
boven kwam en mij, toen hij bij mij zat, zeide, dat zijn zoon niet kon
komen, omdat hij ziek was.

Ik antwoordde, dat mij dat speet maar niet verwonderde, omdat hij er in
den laatsten tijd zoo slecht had uitgezien, en vroeg wat de dokter zei.

„Niet veel; hij vindt hem zwak, heel zwak. „Vonk,” zei ie van morge, toe
'k 'm uitliet, „dat lampie”—en de stem van den ouden man beeft—„dat
lampie brandt nog maar heel eve.””

„Arme jongen...!”

„En helder het 't nooit gebrand; och nee, helder nooit! O, 't is niet,
da' 'k murmureer, want wie ben ik om God rekeschap te vrage van z'n
dade, maar de gedachte is toch wel 's bij me opgekomme, dat, as 'k 'm
wat meer had kanne ontzien, as 'k 'm niet altijd had hoeve voort te
jage, as ie wat meer had kanne geniete, dat ie dan... maar nog 's, zeg
'k, dat 't niet is om met God te rechte, want as 'k rijk was geweest en
'm alles had kanne geve, wie weet wat 'k dan an 'm beleefd zou hebbe. En
daarom—beruste, altijd weer beruste, want waar is ommers wa' 'k Zondag
nog hoorde: onnaspeurlijk voor 's mense oog zijn de wege Gods; wie zal
zegge of Hij niet geeft waar Hij onthoudt, Hij, die levend maakt waar
Hij doodt.”

Nog eens komt Karel Jan terug, op een mooien, zoelen lentedag, en weer
zit hij tegenover mij zooals vroeger. 't Zou nu wel weer gaan, zei hij;
hij was veel beter en de zomer kwam aan. Maar o, wat is hij droevig
veranderd en verouderd, met die ingevallen slapen en die diepe groeven
om neus en mond! En zwak is hij..! Telkens legt zijn bevende hand de pen
neer, omdat hij even moet rusten, en dan veegt hij tersluiks het zweet
van de palmen zijner handen, terwijl hij steelsgewijze naar mij kijkt.
Maar ik doe of ik niets bemerk, en bedenk hoe ik hem zal verlossen van
dat schrijfwerk, dat zijn krachten verre te boven gaat.

Eindelijk heb ik het gevonden. Ik kan hem laten nazien of een aantal
stukken allen voorkomen op een daarvan opgemaakte lijst, en als ik hem
dat werk heb voorgelegd, zet hij, kennelijk verlicht, zich daaraan.

Langzaam neemt hij elk geschrift op, ziet het in en legt het op zijde.
En terwijl hij daarmede bezig is, is het alsof hij, één voor één, de
bladen omslaat van zijn eigen levensboek, waarvan de inhoud, helaas,
even dor is en koud als die van die schrifturen. Gaandeweg vermindert
het stapeltje: nog maar weinige, nog slechts enkele, en dan is zijn taak
voltooid, maar dan zal het ook twaalf uur zijn, de tijd waarop hij naar
huis gaat. En die laatste minuten met hem doorbrengende, valt mij een
rijmpje in, dat ik lang geleden heb gehoord, en dat luidt:

    Eens zei een teer bloempje, op een donkere plek:
                „Schijn, zonnetje, ook op mij!”
    Maar 't zonnetje hoorde 't zwak stemmetje niet,
                Haar stralen gingen voorbij.
    Toen hoopte ons bloempje op den volgenden dag,
                En tuurde naar 't morgenrood,
    Maar toen 't zonnetje weer het bloempje vergat,
                Toen treurde 't, kwijnde en ging dood.

En hoeveel bloemen verwelken er zoo...!——

Den volgenden dag kwam Karel Jan niet, maar de krukken stommelden weer
op de trap en zijn vader kwam binnen.

„Hoe is 't?” vraag ik.

Maar de oude man zwijgt en schudt het hoofd.

„Geen hoop meer?”

„Nee;... hij is dood.”

       *       *       *       *       *

Drie dagen later hebben wij hem uitgedragen en hem neergelegd waar hij
gewenscht had te rusten: onder het groen der sparreboomen op het
kerkhof. Een steen dekt zijn graf en daarop staat: K. J. Vonk. En die
naam zegt den voorbijganger niets.... niets. Maar voor hem, die het
weet, gewaagt hij van een korte maar sombere geschiedenis, van een jong
leven, licht- en vreugdeloos voorbijgegaan als een late herfstdag:
kleurloos, mistig en koud.

O, 't is beter... zóó! Want wat zou hij uit den moeielijken strijd des
levens meer nog hebben weggedragen dan het bestaan, en wie weet hoeveel
onuitsprekelijk heerlijke dingen er zijn weggelegd voor zijn ziel.



De oudste.


Wij hebben, te midden onzer kinderen, ons feest gevierd, het feest van
ons vijf-en-twintigjarig huwelijk. Het hart vervuld van dankbaarheid
voor de zegeningen die wij ontvingen, wijdden wij, het verleden
herdenkend, een dronk aan de toekomst, en zoo hebben wij een
gedenkteeken opgericht, waarop wij _Eben Haëzer_ schreven, een teeken,
dat zichtbaar blijven en ons bemoedigen zal, als wij, bij het vervolgen
van onzen levensweg, den blik terug wenden.

Thans is alles tot zijn vroegere rust teruggekeerd. Onze gasten zijn
vertrokken; de kleine zilveren botter ons geschonken door mijn goede
visschers, wier burgervader ik nu reeds vijf-en-twintig jaren ben,
prijkt op een tafeltje tusschen de ramen, en op mijn kamer gezeten,
herdenk ik wat achter mij ligt.

Van zelf, het eerst, het liefst gaan mijn oogen naar het geschilderd
portret van Agnes, mijn vrouw, dat sedert onzen feestdag boven mijn
schrijftafel hangt. Toen ik het van haar ontving, en zij den doek
wegnam, die het bedekte, zeide zij te weten, dat er niets was, waarmede
zij mij meer genoegen kon doen, en met een gelukkigen glimlach voegde
zij er bij, God te danken dat het zoo was.

Ja, mijn beste, zoo is 't. En wie zou ik zijn, als gij mij niet dierbaar
waart boven alles! Nu vijf-en-twintig jaren geleden, op den dag waarop
wij voor het eerst als man en vrouw deze woning binnengetreden waren,
genoten wij den heerlijken voorjaarsavond op het duin. Millioenen
sterren vonkelden aan den hemel, en zachtkens ruischte de stille zee.

Daar stonden wij, hand in hand, met onze bloeiende liefde in het hart,
bereid tot ons werk, bereid ook tot den strijd. En toen ik zeide te
hopen, dat onze toekomst mocht zijn vredig, als de natuur om ons heen,
toen hebt gij uw armen om mij heen geslagen en mijn hand gedrukt, en heb
ik begrepen, dat gij bovenal voor mij zoudt zijn een levenshulpe, mij
altijd nabij, mij altijd steunende en bemoedigende, ook in den nood.

Arme lieve, de tijd is niet over u heengegaan zonder u te deren. Uw
haren zijn vergrijsd, en de lijnen om neus en mond bewijzen, dat gij
de zorgen des levens geleden hebt; maar wat uw gelaat heeft behouden,
dat is het beste en kan geen ouderdom u ontrooven, want het is die
blijmoedige en liefdevolle uitdrukking, de openbaring van dat reine,
onbaatzuchtige hart, zich zelf gelijk gebleven al die jaren lang,
altijd. O, als jongeling had ik u lief, maar hoe dierbaar, hoe onmisbaar
zijt ge mij thans! En wanneer ik gevoel een beter mensch te zijn dan ik
was, toen gij uw leven aan het mijne verbondt, dan is het omdat mijn
ziel zich meer en meer naar de uwe stemt.

En nu rust mijn blik op die andere beeltenis, op dat blonde, blozende
kindergezichtje, met die groote, bruine, onschuldige oogen en dien
lieven mond; en in gedachte jaren en jaren teruggaande, zie ik Agnes
weer voor me, zooals zij daar lag tusschen de witte kussens, het bleeke
gezichtje rustende op de los gevouwen handen, met een uitdrukking
van innig geluk starende naar het wiegje, waarin ons kind lag, onze
eersteling, teeder als een rozeblad en rein als de morgen.

„Ons kind, onze zoon!” Met hoeveel trots sprak ik die woorden uit, en
hoeveel weelde lag er in de stem waarmede Agnes, naar mij opziende,
herhaalde: „onze zoon.”

„Dien wij willen liefhebben,” zei ik, „_ook_ met geheel ons verstand,
tot zijn eigen geluk en tot het onze.”——

Eenige jaren gingen voorbij; en nu zie ik hem weer, als hij, heerlijk
opgroeiende en een toonbeeld van levenslust en gezondheid, zijn eerste
broek draagt, waarop hij verbazend trotsch is. Met zijn blonde haren,
donkere oogen, blozende wangen en het—aan de mondhoeken naar beneden
getrokken bovenlipje, dat zijn gezichtje zoo aantrekkelijk maakt, ziet
hij er allerliefst uit, en op zijn korte beentjes, met die plooi in zijn
mollige kuitjes, juist boven zijn rijgschoenen, dribbelt hij over het
strand, vriendschap sluitende met de visschers, die hem „de jonker”
noemen, en wier verweerde gezichten vriendelijk op hem neerzien, als hij
vrijmoedig zijn klein, zacht knuistje in hun groote, vereelte handen
legt.

Hij is nu in den leeftijd, waarin zijn weetlust ontwaakt, en op de lange
wandelingen, die wij te zamen maken, staat zijn mond niet stil, vragende
het hoe en waarom van alles wat indruk maakt op zijn jongen geest. En
daardoor brengt hij mij dikwijls in verlegenheid, want het is moeielijk
een voor hem begrijpelijke verklaring te geven van hetgeen hij weten
wil.

Als ik 's avonds met hem buiten ben, en hem wijs op het vonkelen der
sterren, dan vraagt hij, met dat zilveren stemmetje, dat zoo helder te
midden der stilte klinkt: „hoe kom dat?” en als de opkomende maan zijn
aandacht trekt, dan blijft hij stilstaan, kijkt naar boven en vraagt:
„het de maan ook beene?”

Een enkele maal loop ik 's avonds, voordat hij naar zijn bedje gaat, met
hem langs het strand, wat voor hem de bekoring heeft van iets dat „goote
mense doen.” Maar de breede, eenzame en donkere vlakte voor hem uit,
het ruischen der zee, het rijzen en dalen der golven, en het stille
uitvloeien van het schuim over het strand, te midden der duisternis om
ons heen, dat alles heeft iets geheimzinnigs, dat zijn invloed op hem
uitoefent, en hem zijn kleine vingers vaster om de mijne sluiten doet.

Eens, toen op eenigen afstand een gedaante van achter een der vaartuigen
te voorschijn kwam en ons naderde, zei hij:

„Daar kom 'n man an, hè?”

„Ja jongen, 't is 'n visscher, die van zijn pink komt.”

„Goeje man, hè?”

„Zeker wel, vent.”

„Niks bang, hoor?”

„Wel nee. Waarom zou je bang zijn? Niemand doet zoo'n klein kereltje als
jij bent kwaad, en Pa is immers bij je?”

„Pa zou mijn wel hejjepe, hè?”

„Nou hoor, ik zou ze wel vinden! Maar kijk 's, 'k geloof, dat 't
Teunissen is, die daar aankomt; je weet wel, die zoo'n aardig klein
meisje heeft.”

Maar de groote, krachtige gestalte, die sterk en hoog afstekende tegen
het vlakke strand naar ons toe komt, en de reusachtige afmetingen van
haar schaduw, boezemen hem toch eenig ontzag in, en dichter dringt hij
zich tegen mij aan.

Zoodra de visscher bij ons gekomen is, spreek ik hem even aan, om mijn
ventje te doen zien hoe weinig verschrikkelijk die geduchte verschijning
is, en na eenige oogenblikken steekt hij dan ook uit eigen beweging,
Teunissen zijn handje toe; maar als de visscher zich verwijdert, kijkt
hij nog een paar malen om naar de verdwijnende gestalte, en zegt hij,
met iets in zijn stem, dat van verlichting getuigt: „goeje man, hoor!”

Het liefst bereikt hij onze woning, niet langs den gebaanden weg, maar
door over het duin te klimmen, en als wij dit dien avond doen, dan ziet
hij, dat men in den kleinen, op een hoog duin geplaatsten lichttoren,
een nieuwe en grootere lamp heeft geplaatst, dan daarin vroeger heeft
gestaan. Hij weet, door den storm, dien hij eens heeft bijgewoond, en
door hetgeen wij hem hebben verteld van het wrak, dat eenige jaren
geleden, een half uur gaans van onze woning op het strand werd gezet,
dat de zee „o, zoo gevaajik is voo' die ajjeme visserjes.” En sedert ik
hem heb verteld, dat zij, bij donker op zee zijnde, dat licht van ver,
van heel ver kunnen zien en daardoor hun weg vinden naar huis, stelt hij
in het ouden baken het grootste belang. En als hij nu die nieuwe lamp
ziet branden en bemerkt hoeveel sterker dat licht is dan het vroegere,
dan roept hij uit: „o, jiggie bjandt mooi, hoor! nou kanne de visserjes
goed zien, hè? die goe...je visserjes!” En die gedachte laat hij niet
weer los. Hij zegt dat het heel goed is, dat zij nu zoo'n mooi „jiggie”
hebben, dat zij nu zeker wel „bjij” zijn, en als wij t'huis zijn gekomen
en hij, nadat hij is uitgekleed, in zijn helder wit nachtjaponnetje
binnen komt, om ons een nachtkus te brengen, dan zegt hij nog eens,
terwijl hij op mijn knie staat en mijn hoofd tusschen zijn warme handjes
houdt: „nou kanne de visserjes mooi zien, hè?”

„Zeker, mijn schat! het licht brandt helder en de visschertjes kunnen
zien.”

Ja, hij heeft een warm-gevoelend, klein hart. O, zoo teeder streelt
hij onzen grooten hond, die oud en blind is, en als hij zijn frisch
gezichtje tegen den ruigen kop van het dier drukt en zegt: „o jou goeje,
ouwe bj...inde Pjins!” dan spreekt het grootste medelijden uit zijn
stem. En 's winters, als hij naast mij staat, terwijl ik, op den grond
gehurkt, mijn arm om hem geslagen houd, en zijn kleine vuist, in een
bord vol kruimels grabbelend, daarvan telkens een handjevol in de sneeuw
werpt, „voo' die ajjeme vogejes, die zoo'n honner hebben,” en die dan
ook, tot zijn blijdschap, spoedig komen aanvliegen en zich gulzig
verzadigen, dan zegt hij: „dat vinne ze jekker, hè? nou smujje ze hoor!”
en dan kijkt hij mij aan met zulke vriendelijk toegeknepen oogjes, dat
'k niet kan laten hem tegen mij aan te drukken en te kussen.

Trouwens, zijn levendig gezichtje is altijd vol uitdrukking, en in hooge
mate bezit hij de gave der mimiek. Hij houdt veel van versjes opzeggen,
waarbij hij aan moeders schoot staat, zijn armen op haar knieën geleund.
Agnes zegt dan den eenen en hij den volgenden regel, en dan is het
alleraardigst onzen kleinen acteur te bespieden. Als, door de stem van
Agnes, de verkleede prins uit het sprookje tot den ouden houthakker
zegt, dat de takkebossen, die hij draagt, toch zoo zwaar niet kunnen
zijn, dan antwoordt ons ventje:

„Nou zie je, meneerje, da vaj je nie meê!”

En dan schudt hij zijn hoofdje, rimpelt zijn voorhoofdje en zet een
hoogst bedenkelijk gezichtje. En als hij van het versje, waarin wordt
verhaald van een schaapje, dat ongehoorzaam is en niet bij zijn moeder
wil blijven, waarom het dan ook in het water valt en verdrinkt, den
laatsten regel zegt:

    „O, 't sjaapie is vedjonke,
    Och, 't ajme dier is dood!”

dan laat hij zijn kopje hangen, slaat de oogen naar boven, en kijkt
o, zoo bedroefd!

Maar nooit is de uitdrukking van zijn gezichtje welsprekender, dan
wanneer Agnes op haar orgel eenige eenvoudige melodieën speelt. Dan
staat hij dicht tegen haar aan, en ziet met zijn groote oogen naar haar
op, zoo ernstig, onschuldig en aandachtig als door Raphaël in zijn
engelenkopjes, die naar gewijde muziek luisteren, is afgebeeld.

Ja, het waren heerlijke, gezegende jaren, en schaduwloos was ons geluk,
tot die avond kwam—en nu ik daaraan denk, gevoel ik weer dezelfde
gewaarwording, die ik toen ondervond, dat voorgevoel van een naderend
onheil, dat als een zwaard gaat door de ziel—toen Agnes, met een
benepen gezichtje, beneden kwam en zei, dat ik eens naar Frits moest
gaan zien, omdat hij zoo onrustig was en zij vreesde, dat hij onwel zou
zijn. Helaas, dat was het begin van de ramp die ons beschoren was!
Binnen weinige uren was de blos van zijn wangen verdwenen, de glans
zijner oogen verdoofd, en na enkele dagen was hij zóó zwak, dat hij onze
fluisterende stemmen bijna niet meer kon verdragen en het daglicht, hoe
ook getemperd, nauwlijks meer aan zijn oogen velen kon. Daar ligt hij,
klein en teer in zijn bedje, en strijdt den zwaren strijd: den strijd om
het leven. Wij verlaten hem niet, geen uur, geen oogenblik, en omringen
hem met alles wat onze liefde kan uitdenken. O, het is wreed hem te zien
worstelen, en van tijd tot tijd dien blik op te vangen, die ons schijnt
te vragen, of wij hem niet helpen kunnen, en niets te vermogen, niets,
dan hem te liefkoozen en met teedere namen te noemen, met de folterende
overtuiging, dat onze teedere bloem—ach, met hoeveel zorg
gekweekt!—onder de zeis des grooten maaiers vallen zal.

Hij is nu het best in de armen zijner moeder, die hem zachtjes wiegt en
af en toe haar diep bedroefd gezicht, o, zoo innig tegen zijn hoofdje
drukt. En als hij daar zoo ligt en ik neerzie op zijn arm, bleek,
vervallen gezichtje, met die blauwe kringen onder de oogen en die lange
wimpers, die hij nu bijna in het geheel niet meer opslaat, op die
vermagerde handjes en die langzame bewegingen—o, wat zou ik dan niet
willen geven, om dat oog weer te zien schitteren, dien vroolijken lach
te hooren en dien frisschen blos weer op zijn wangen te zien! Maar wat
baat het! Ik weet het, ik zie het immers: zijn jong leven spoedt heen
als het beekje, dat zich rept naar de rivier.

Op een avond, nadat wij ons hadden verheugd in hetgeen wij hielden
voor een vleugje van herstel, maar dat onzen dokter, toen wij er
hem op wezen, geen bemoedigend woord ontlokte, had ik hem van Agnes
overgenomen, en lag hij stil, doodzwak en uitgeput in mijn armen. Wij
hoopten, dat hij in slaap zou vallen, maar de uren verstreken en
brachten geen rust voor ons afgetobd kind. Agnes wil hem nog eens zijn
drankje ingeven, maar hij keert zijn hoofdje af, hij kan niet meer.

„Och Agnes, laat maar; het baat niet meer!”

Neen, het kan niet meer baten, want hij is nu buiten bereik van alle
aardsche hulp, en ragfijn is de draad die zijn jonge ziel nog aan het
leven bindt.

Als de maan is opgekomen, en haar stralen door de toegeschoven gordijnen
naar binnen dringen, dan is zijn tijd vervuld. Nog eenmaal richt hij
zich op, nog even ziet hij, zonder besef, om zich heen, en dan buigt hij
zijn hoofdje aan mijn borst en, met een zachten zucht, is alles
voorbij...

„Voorbij...!” Met die gedachte buig ik mij over hem heen en tracht haar
beteekenis te beseffen, maar ik kan die niet omvatten, en weet alleen,
dat zij een gevoel van nameloos jammer in mijn hart stort. Dan sta ik
met hem op, en leg hem in zijn bedje. Arme lieveling, hoe rustig, hoe
vredig ligt hij daar! En terwijl Agnes met haar hoofd op mijn schouder
leunt, nemen wij afscheid van ons kind, zooals hij daar ligt, klein
heiligje, in het zilver-glanzend maanlicht, schuldeloos als dat reine
licht. En in dien aanblik is iets zóó plechtigs, iets zóó verhevens, dat
het onze lippen verzegelt en onze tranen weerhoudt. Eindelijk laat ik de
witte gordijnen om zijn bedje vallen, en leid Agnes naar buiten.

Zacht ruischt de zee, en langzaam stuwt zij haar golfjes naar het
strand. O, nog dikwijls zal zij ebben, en nog menigmaal zal de vloed
opkomen, voordat de wonde, ons hart geslagen, zal ophouden te bloeden,
maar zelfs op dat oogenblik, toen wij daar naast elkander zaten,
sprakeloos, maar hand in hand, toen was er in de diepte van ons hart
toch iets, ons toefluisterend, dat wij onze groote smart zouden leeren
dragen, omdat wij te zamen leden, en dat, waar de zon van ons geluk was
schuilgegaan, onze nacht niet gekomen was, omdat wij elkander omvat
hielden.

En terwijl ik dit alles herdenk, wordt mijn ziel ontroerd. Het is,
als ging ik onder kerkbogen, in het stille hooglicht, dat door de
geschilderde vensters, in breede kleurbanen, naar binnen valt.
Harpakkoorden en zachte orgeltonen ruischen om mij heen, en terwijl
mijn oog is gericht op de eeuwige lamp, die voor het hoog-heilige op het
altaar brandt, heffen engelenstemmen een lied der hope aan!——————

Men heeft mij dikwijls gevraagd waarom ik op den duur met mijn
bescheiden betrekking tevreden was, en nooit naar iets beters vroeg.
Maar de eerzucht, die, den mensch geen rust latende, hem voortdrijft van
de eene plaats naar de andere, om daardoor een sport hooger te stijgen
op de maatschappelijke ladder, is ons vreemd. Hier hebben wij lief en
worden wij bemind, en genieten een vreedzaam leven, een stil geluk. Maar
wat hier bovenal ons bindt en houden zal, totdat ook onze hulk op de zee
des levens aan den gezichteinder verdwijnt, dat is, al hebben wij het
zelfs elkander nooit bekend, de kleine grafzerk op het kerkhof in de
duinen, waar hij rust, onze oudste, onze lieveling, ons dierbaar kind,
dat wij met duizend hoopvolle verwachtingen hebben verbeid, met duizend
zegeningen ontvingen, maar o, met hoeveel meer tranen hebben beweend!



Het klooster der Witte Vrouwe.

(Een indruk.)


Omlaag, in de diepte, kronkelend in talrijke bochten tusschen de bergen,
voortspoedend in wilde haast over de steenen der ondiepe bedding, alles
meevoerend wat hij op zijn weg ontmoet en geen weerstand bieden kan,
bruist de machtige bergstroom naar beneden; en daar, waar hij in zijn
vaart wordt gestuit door een vooruitspringenden rotswand, waartegen
hij hoog opstuift, zoodat de spattende droppels, opgevangen door de
zonnestralen, tot regenboogjes gekleurd worden, daar ligt, op den top
van den berg, boven het donkergroen der wuivende denneboomen, wit en
rechtlijnig, het klooster der Witte Vrouwe, en onder den diepblauwen
hemel, waaraan lichte wolkjes langzaam wegdrijven, baadt het in
zonneschijn en rust.

Meer dan twee eeuwen zijn voorbijgegaan en nog is het, zooals het was
toen het, na jaren van arbeid en eindelooze inspanning, was verrezen op
deze plaats, waar het ligt, te midden der talrijke bergtoppen, als een
baken in zee. Wat door den tijd werd gesloopt, door weer en wind
vernield en door het vuur verwoest, dat alles is hersteld, maar niet
veranderd, en zoo is het nog zooals het was, en zal het blijven zooals
het is, zoolang het zal bestaan, tusschen de hooge en statige dennen,
die het als wachters omringen.

En evenals het klooster zelf geen verandering onderging, zoo is ook het
leven van haar, die er wonen, hetzelfde als van die allen—en velen zijn
het—die er waren, en die zijn ingegaan tot de eeuwige rust. Want zij,
die een toevlucht vonden in het huis der Witte Vrouwe—wier in steen
gehouwen beeld, dragende het Kindeke, dat de armpjes uitstrekt, in een
nis boven den ingang staat—haar leven gaat voorbij, nu evenals vroeger,
in aanbidding en boete. In de afzondering der cel glijden de kralen van
den rozenkrans tusschen de vingers; onder de spitsbogen der kapel rijzen
des morgens en des avonds het gemeenschappelijk gebed en de lofzang
naar omhoog; door vasten en waken kruisigen zij het vleesch, en door
het versieren van het altaar, het vervaardigen van autaarkleeden en
misgewaden trachten zij Gode welgevallig te zijn. Dat deden zij, die
er waren, dat doen zij, die er zijn, al de dagen, al de jaren, die zij
er doorbrengen, onafgebroken, zonder verdere afwisseling. Want met de
wereld hebben zij voor altijd gebroken. Van have en goed hebben zij
afstand gedaan, om armer te zijn dan de armste; de banden van liefde
en vriendschap hebben zij ontknoopt, ter wille van haar hemelschen
Bruidegom, en zelfs haar naam hebben zij afgelegd, toen zij den drempel
overschreden van dit gebouw, om een ander, een nieuw leven te beginnen.
Niets wat van de wereld is heeft voor haar meer belang, niets van buiten
stoort den vrede daarbinnen. En wanneer dan ook de zware poort zich
gemakkelijk opent voor den reiziger, die vermoeid is en rust noodig
heeft, en voor den arme, wiens weg hem over dezen berg voert, en die om
lafenis vraagt, dan is het alleen om goed te doen en barmhartigheid te
oefenen. Hier kan hij rusten, hier zich verkwikken, totdat hij den staf
weer opneemt en verder trekt. Maar naar zijn naam vraagt men hem niet,
noch van waar hij komt of waar hij heen gaat, en naar de wereld evenmin.
Want de ziel heeft dit alles niet van noode, en ijdel is immers alles
wat de ziel niet behoeft.

Hoor! Daar luidt de klok in den toren. Eerst driemaal drie slagen: aan
den Vader, den Zoon en den Heiligen Geest, en dan galmt zij eenigen tijd
voort, vol en diep, de kloosterlingen roepende tot het gemeenschappelijk
gebed in de kapel.

Op het dak daarvan, boven het geschilderd boogvenster, verheft zich
een groot verguld kruis, dat in den zonneschijn schittert met hellen
glans, en daar omheen wieken zwaluwen, die haar nest onder de balken
van het bedehuis gebouwd hebben en die, door een opening in den muur uit
en in vliegende, van tijd tot tijd door haar vleugelruischen de stilte
afbreken, die in de gewijde ruimte heerscht, harmonisch met het
getemperd licht, waarin het gewelf is gehuld. In dat wazig halfduister
brandt zwak de vlam der kaarsen, die op hooge zilveren kandelaars op
het altaar staan, en in dat bleekgele licht strekt de Heiland aan het
crucifix de armen uit, het edel hoofd diep gebogen. Ter weerszijden van
dit roerend afbeeldsel des Heeren geurt een overvloed van witte rozen,
en achter het altaar staat hoogopgaand groen van palmen, sparren
en varens. Voor het overige is de kapel ledig; geen banken, geen
bidstoelen, niets dan het altaar en daar tegenover het orgel, waarvan,
als de laatste galm der luidende klok is weggestorven, een zachte muziek
ruischt.

Onder de tonen van het orgel, die, langzaam aanzwellend, welluidend door
de ruimte stroomen, komt een lange rij nonnen binnen, in wit gewaad, het
hoofd—bedekt met een wijd-uitstaande witte kap—eerbiedig gebogen, de
handen tegen de borst en de vingertoppen tegen elkander gedrukt. Stil,
als elven, verspreiden zij zich over de zerken, waarmede de kapel is
bevloerd, en dan knielen zij neer op die steenen, waaronder het gebeente
rust harer zusteren, die haar zijn voorgegaan. Het orgel zwijgt en het
gemeenschappelijk gebed rijst omhoog.

Er is iets niet van deze wereld, iets bovenaardsch in die vrouwenrijen,
zooals zij, in dat geheimzinnige licht, allen in een zelfde kleed
gehuld, in het heilige der heiligen geknield ter neder liggen. Meer
menschen_beelden_ zijn het dan menschen, meer herrezenen dan levenden.
Want niet van deze wereld schijnt de rust, waarvan al die gelaatstrekken
getuigen, en de kalmte, die uit den opslag dier oogen en de
gelijkmatigheid dier bewegingen spreekt.

Immers het leven daarbuiten heet „zorg.” Daar is de zorg voor het heden
en die voor de toekomst, de zorg voor zichzelf en die voor anderen, de
zorg om te verkrijgen en die om te behouden, zorg van allerlei aard. En
dat rusteloos trachten en jagen, dat altijd bereid zijn en uitzien,
houdt den mensch wakend en in spanning, en zoo openbaart de uitdrukking
van zijn gelaat, zijn houding en gebaren, dat hij streeft en strijdt.
Maar hier, waar de weg, die moet worden afgelegd, tot den eindpaal des
levens is gebaand, waar vandaag is als gisteren en morgen zal zijn
als heden, waar wel een eind is, maar geen toekomst, waar het leven,
losgemaakt van al het aardsche, voorbijgaat zonder indrukken, zonder
emoties, zonder wenschen en verlangen, zonder genot en zonder smart,
waar de ziel ademt in een dampkring, doortrokken van den wierookgeur,
die van het altaar opstijgt, hier worden zij verkregen, na korter of
langer tijd, die kleurlooze kalmte en die effen rust, door allen, die op
den tocht des levens, van verre of van nabij, langs verschillende paden
naar deze toevlucht gekomen zijn.

Daar zijn er die langs steile en ongebaande wegen kwamen en die,
uitgeput van vermoeienis en bloedig verwond, hier een wijkplaats gezocht
en gevonden hebben. Maar er zijn er ook, die langs een zandweg liepen,
in koele schaduw, langs helder stroomend water, met een lieflijk
verschiet voor oogen. En als ook zij zich hebben afgekeerd van de
bekoorlijkheden van het dal, waardoor zij gingen, en haar leven aan den
dienst der Witte Vrouwe hebben toegewijd, dan is het, omdat zij geleid
werden door den drang der ziel, de verzadiging zoekende, die in de
wereld niet voor haar te vinden was, en omdat zij meenden dat de zaden,
die zij konden uitstrooien op den akker des levens, wel vruchten konden
dragen daarboven, maar niet _ook_ konden rijpen tot aardschen oogst.

Zie daar ginds die jeugdige gestalte, met dat fijngevormde, regelmatige
gelaat, zooals zij daar ligt neergeknield, de handen rustende in den
schoot, de vingers los in elkander gestrengeld, het hoofd eenigszins
achterover gebogen, de groote, blauwe oogen naar boven gericht, in
innige devotie. Hier is in jeugd en schoonheid, naam en rijkdom alles
vereenigd wat het leven kon maken tot een langen, schoonen, vruchtbaren
zomerdag, met een vriendelijken avond, waarin het genot der rust door de
herinnering aan het welbesteed en zegenvol verleden zou worden gewijd.
Maar zij heeft alles versmaad, wat haar was toebedeeld: geurende bloesem
en rijpe vrucht. Want wat was alles, wat zij naar de wereld bezat?
Zouden jeugd en schoonheid niet voorbijgaan als zonneschijn? Was een
naam iets meer dan klank, en goud iets anders dan gewicht? De menschen
zouden komen en voor dat alles knielen, en door den wierookwalm hunner
vereering, den adem hunner aanbidding den vlekkeloozen spiegel harer
ziel bezoedelen.

Haar ziel! een schittering van Zijn licht, een ademtocht van Zijn mond,
een sprank van Zijn geest, die zou leven als de doodsklok luidde over
haar en al het hare, en die naar Hem verlangde, als de balling naar zijn
vaderland. Neen, op de weegschaal van wat waarlijk geluk mocht heeten,
wees de evenaar niet naar aardsche genietingen, maar naar het heil harer
ziel. Haar wijden aan Hem, te zijn met Hem, elken dag, elk uur, elk
oogenblik, in gebed, in gedachte, in de eenzaamheid, ver van het gewoel,
den glans, de verleiding der wereld, dat was het eenig noodige, dat,
waardoor zij haar ziel door het leven kon dragen als een leeuwerik zijn
lied. En zoo was zij in 's levens lente haar roeping gevolgd.

Jong ook, maar in den strijd des levens diep verwond, is die andere
gestalte naar hier gekomen, wier edel gelaat de sporen draagt van
het leed, dat achter haar ligt. Daar was een tijd, waarin het geluk
haar toelachte, toen zij werd geëerd en benijd door allen, die haar
omringden, toen het scheen, dat de wereldsche zorgen verre van haar
zouden blijven, en dat haar leven, rijk aan zegen, zou zijn ten zegen
ook. Maar dat alles was veranderd, ineens. Een enkele windstoot had
alles vernield en haar niets gelaten dan de bittere ervaring, dat de
overgroote menigte den mensch waardeert naar zijn kleed. Toen had zij
gewerkt voor haar brood, dagen en nachten, en geleerd, dat de vruchten
van den arbeid vaak rijpen in de duisternis van kommer en ontbering.
Maar zij was jong en sterk. Zij had den gordel vaster om de lendenen
gesnoerd en voorwaarts ging zij met fieren moed, al brak haar bijna het
hart onder den spot en schimp van hen, die haar omringden. Want de
armoede haat de armoede, die niet uit haar is geboren, zij hoont het
kind der weelde, dat gebrek lijdt, en kwetst zijn fijngevoeligheid op de
pijnlijkste wijze. Maar zij had alles verdragen, geduldig, standvastig.
En toen was er een zonnestraal doorgedrongen in de duisternis om haar
heen, en weer had zij zich gekeerd naar het leven als het kind naar zijn
moeder, want zij had lief. Een vriendelijk oog had haar toegelachen,
een welluidende stem had gedeeld in haar verdriet, haar vertroost en
bemoedigd, en een sterke arm had zich om haar heen geslagen, een arm,
die haar zou leiden en steunen, haar leven lang, langs lieflijke dreven.
En gelukkig was zij geweest, als nooit te voren. O, niet meer alleen
zijn, te midden dier tallooze, onverschillige menigte, die haar ruw
bejegende, haar wegstiet en voorbij snelde in die verschrikkelijke jacht
naar brood. Neen, nooit meer alleen zijn, maar zij aan zij en hand in
hand door het leven gaan. Te zamen werken des daags, te zamen rusten
des avonds, te zamen zaaien en zorgen, en te zamen oogsten, te zamen
den zegen ontvangen en het leed dragen. Elkander steunen en bemoedigen
in iederen strijd, elkander leiden en dienen, elkander waardeeren en
hooghouden, elkander liefhebben tot het einde. _Dat_ had zij gehoopt van
haar toekomstig geluk, en het was een droom geweest waaruit zij op ruwe
wijze was wakker geschud. Want zijn hart was verdorven, en zijn ziel
kende geen idealen, en diep beleedigd had zij zich van hem losgerukt,
vluchtende ver buiten zijn bereik.

En toen, toen was het geweest of de nacht was gekomen, waarna geen
morgen meer zou dagen, alsof de wereld, de wreed-zelfzuchtige wereld,
haar joeg in de armen van den dood. Teleurgesteld in haar verwachtingen
van aardsch geluk, gebogen door de ellende, bedrogen in haar
liefde—waaruit zou haar verzwakte hand nu nog de kracht putten om het
roer van haar ontredderd levensscheepje verder te omklemmen?

Maar in dien bitteren nood had zij een stem gehoord, die zacht, maar
met nadruk had gesproken: „kom tot mij,” en telkens als haar hopeloos
„waarom” onbeantwoord bleef en de moed haar ontzonk, dan had zij weer
gehoord: „kom tot mij,” met de troostvolle belofte van rust. En Hij, die
haar riep, Hij had in zijn gebed geen andere aardsche gave gevraagd dan
het dagelijksch brood; Hij had zijn lijden gedragen zonder klacht, en
vergiffenis afgebeden voor hen, die Hem kruisigden. En langzaam als de
smachtende bloem, zich verzadigend aan den dauwdroppel, haar kroon keert
naar de zon, zoo had haar dorstende ziel, het levend water drinkend,
zich gekeerd tot Hem, aan den voet van wiens kruis zij was
neergeknield, zeggende: „hier ben ik, Heer!”

En zoo heeft zij Hem haar leven toegewijd en de rust gevonden, die haar
was toegezegd. Zij weet nu, dat alle dingen medewerken ten goede hem,
die gelooft, en als zij herdenkt wat achter haar ligt, dan wekt die
herinnering een glimlach, zacht als de kus der vergiffenis.———

Zie, daar dringt door het boogvenster boven het altaar een zonnestraal,
die in zijn lichtbanen het crucifix op het outer omvat en dan valt op
haar kleed. En in dat licht ziet zij het beeld van de genade Gods, die,
afstralend van den Heiland, tot haar gekomen is.

Ja, God is haar nabij geweest! En Hem dienen zal zij altijd meer, altijd
inniger, om eens, als de weg is afgelegd, die haar voert, niet naar de
duisternis des doods, maar naar het licht _des_ levens, en zij neerligt,
bleeke roze in witte wade, te zijn _in_ Hem.



Haar keuze.


.... En Geerte buigt zich over de heg. Zij hoopt, dat hij nog even naar
haar zal omzien... daar... bij 't laantje... Maar Aart loopt door, en
als hij achter het Raadhuis verdwenen is, dan zucht zij even en denkt
pruilend: „hij het ook zoo'n haast!”

Zoo'n haast! Geerte weet wel beter, want al lang geleden heeft zij
begrepen wat Aart bedoelde, en verrast is zij dan ook niet geweest,
toen hij haar zoo even vroeg, of zij nu samen zouden kermis houden.
En „kermis houwe, met Allerheilige trouwe,” zegge ze in 't dorp.

Maar Geerte is niet tevreden met zichzelve en daarom zoekt zij een reden
om ontevreden te zijn over een ander. „'t Was,” denkt ze—en starende op
de heg plukt zij aan de blaadjes daarvan—„'t was, toe ie me aankeek en
z'n hand toestak, of iemes me zei: „toe dan, meisie, toe dan!” en 't is
of 't dwaas van me is, da' 'k 't niet en deej. Maar 't is nog wijd veur
't kermis is. En dan...”

En in gedachte ziet ze Tinus, den boer van „de Wykamp”, de grootste
hofstee in den omtrek, met haar uitgestrekte bouwvelden en heerlijke
weiden, en hoort zij hem eenzelfde verzoek doen als Aart haar zoo even
heeft gedaan. En „boerin van de Wykamp te worde,” denkt Geerte, „da' 's
veul!”

Eens is zij er met haar moeder geweest, en verbaasd was ze over alles
wat ze zag. „'t Was haast te veul veur een alleenig mens,” had haar
moeder gezegd, maar Tinus had geantwoord, dat hij 't nog niet half
genoeg vond, en even later had hij een kistje geopend, waarin hij het
goud van zijn moeder bewaarde. „Doe ze 's in, Geerte,” had hij gezegd,
toen zij voorzichtig een paar lange oorhangers opgenomen en zwijgend
bewonderd had. Maar zij had 't niet willen doen; en toen zij 't goud
weer had geborgen, had zij, in den spiegel, zijn oogen op haar gevestigd
gezien met een uitdrukking, die haar had verschrikt.

„Zou 't waar weze, moeder,” had zij peinzend gevraagd, toen zij naar
huis liepen, „zou 't waar weze, alles wat ze van 'm vertelle?” En haar
moeder had geantwoord, dat ze 't niet wist, maar dat hij rijk was en
afgunstige menschen daarom misschien kwaad van hem spraken. Dat was wel
mogelijk, had Geerte gedacht, maar zijn oogen waren toch gluiperig en
schuw, vond zij. En toen had zij aan Aart gedacht, en met een gevoel,
dat een glimlach om haar mond bracht, had zij begrepen, dat _zijn_
gezicht niets verborg.

Aan dat alles denkt Geerte, terwijl zij langzaam naar de deel gaat om de
blankgeschuurde emmers te halen,—want het is tijd om te melken,—en zij
weet niet wat zij doen zal. „'t Is moeilijk,” meent zij, „moeielijk!”—

Intusschen loopt Aart naar huis, en als hij op het erf van „de
Zonnebloem” gekomen is, dan roept zijn knecht hem toe, dat Harmsen, de
kastelein van „de Roode Leeuw,” er geweest is en gevraagd heeft waarom
hij het hooi nog niet had gekregen: dat er morgen markt te Elsdingen
was, en hij zijn stal vol paarden kreeg.

Aart heeft het vergeten, en 't is het eenige niet wat hij in den
laatsten tijd verzuimd heeft te doen.

„Wa' 'k tegeswoordig toch zit te piekere en te miere,” denkt hij, kwaad
op zich zichzelf. „Zet de wage voor de schuur, Dirk,” roept hij zijn
knecht toe, „en laat Kees ons helpe. Toe dan jong! 'k mot nog veur 't
aved weerum.”

Zes rappe handen hebben den wagen spoedig geladen, en als de vracht is
vastgesjord, haalt Aart het paard van stal. 't Is de zwarte, dien hij
niet graag gebruikt, want het dier is nog te jong en te vurig voor dat
zware werk. Maar 't is zijn eigen schuld, dat hij hem nu moet
gebruiken—Arie met de bruinen komt eerst laat t'huis.

't Is ruim een half uur stappen naar „de Roode Leeuw,” en reeds laat in
den namiddag, als hij er aan komt.

„Daar is ie eindelijk! Ha' je 't vergete?” vraagt Harmsen, die, met zijn
knecht, in 't zolderluik van den stal staat.

„Dat he' 'k,” antwoordt Aart opkijkende; „'t was me deur 't heufd
gegaan, heur!”

„Zooas laast met de eereppels. Hei je muizeneste in 't heufd, jong?”

„Of wil ze niet meer van je wete?” vraagt de knecht van Harmsen, met een
knipoogje naar zijn baas.

„Dan denk maar jong, veur haar 'n aar!” roept Harmsen uit. „En nou, as
de weerga de zolder vol.”

En Aart steekt het hooi op. 't Is zwaar werk. Diep zinken zijn voeten
in het voer, telkens als hij, heen en weer stappende, de vork drie-
viermalen in het hooi steekt, en vinden slechts een wankel steunpunt,
als hij de vork opheft en een geurende, wijd uitstaande massa, waarvan
telkens vlokken loslaten, die op zijn hoofd en schouders vallen, in het
luik werpt. Naarmate de vracht mindert, wordt de afstand tusschen hem en
den zolder grooter, zoodat hij het hooi hooger opsteken en dus ook meer
kracht aanwenden moet, en de haast, die hij maakt, om den verloren tijd
in te halen, vermeerdert de inspanning. Ja, 't is zwaar werk, maar als
eindelijk alles is geborgen en Aart, op den bodem van den leegen wagen
staande, zijn pet afneemt en met de mouw van zijn boezeroen zich het
zweet van het voorhoofd wischt, dan denkt hij: „hard werke, da's 't
beste; te prakkiseere en te narre, dat baat niks.” En met een vluggen
zwaai springt hij van den wagen, en door den knecht van Harmsen
geholpen, spant hij zijn paard weer in.

„'n Mooie zwart,” zegt de kastelein, naar borst en „beenen” van het
fiere en trappelende dier kijkende, en het dan onder de manen, op den
hals kloppende, herhaalt hij: „'n mooie zwart. Ho-o, man, ho!”

„'n Beste,” verzekert Aart, met den voet op de trede van den wagen.
„Stil, zwart! ho jong!”

„Hij 's dartel,” zegt Harmsen, op zijde gaande om den wagen voorbij te
laten.

„Hij 's jong, en 't is veurjaar,” antwoordt Aart. „Da-ag!” En de teugels
vierend, rijdt hij het erf af.

„'k Zal 'm toch 's minder straf voere,” denkt hij, als hij uit het
mulle zand op den straatweg gekomen is, en zijn vurig paard, dat naar
den stal verlangt, slechts met moeite in toom houdt, „hij wordt te veel
mans. Zacht, zwart! zaggies, nou!” En met sterke vuist beheerscht hij
het edele dier, zoodat het, den glanzenden nek sierlijk gebogen en
knabbelend op het bit, eenigen tijd, half stappend half dravend, over
den weg gaat, door het schudden van den kop en het vinnig slaan met den
langen staart bewijzende hoe noode het gehoorzaamt.

En terwijl hij naar huis rijdt, herinnert Aart zich wat Harmsen zei:
„veur haar 'n aar.” „'k Mocht lijje,” denkt hij, „dat 't zoo gemakkelijk
ging, maar 't kruipt en wriemelt in je rond, dat je 't niet verzette
kan. 'n Aar! wis, 'n aar, want moeder is oud en alleenig kan 'k niet,
maar of 'k krijg wa' 'k wil, of da' 'k neem wa' 'k kan,—of dat scheelt!
En as 'k sikuur wist,” denkt hij, op het schoft van het tuig starende,
„heel sikuur, dat ze me niet lijje mag,—alla! 't zou dragelijk weze,
maar 't is of ze nee zeit met 'r aarig bekkie, en ja kijkt uit 'r....”

Maar opeens heft hij het hoofd op en grijpt met kracht in de teugels,
want zijn paard schrikt voor eenig wit goed, dat op een haag hangt en
door den wind wordt bewogen. Het dier vliegt op zij, loopt dan terug, en
als daardoor zijn lijf met den dissel en een zijner pooten met een wiel
van den wagen in aanraking komt, dan wordt het schuw. Het steigert,
slaat, en dan opeens trekt het woest aan en slaat op hol....

Blootshoofds, met fladderende haren, de oogen wijd geopend, de
kleurlooze lippen op elkander geklemd, het bovenlijf achterover gebogen,
spant Aart de teugels met levenverdedigende kracht, maar het woedende
dier stuift voort in toomelooze vaart, met opgespalkte en trillende
neusgaten, de wild-staande oogen met bloed beloopen, de ooren in den
nek en den kop tegen de borst gedrukt. De manen in den wind, bloedig
schuim om den bek, dat in vlokken wegvliegt, druipend van zweet,
peezen en zenuwen op het uiterste gespannen, telkens gespoord door den
slingerenden wagen, die hotsend en stootend over den weg giert en ieder
oogenblik dreigt te kantelen, rent het razende dier voort... Voort
jaagt het langs bouwvelden, waar daglooners nog arbeiden, die door het
ratelend gerucht van den wagen, waarvan de losse zijstukken telkens
opvliegen en weer neerploffen, opkijken en dan, ontzet door hetgeen zij
zien, hun gereedschap laten vallen en zich naar den weg spoeden, waar
zij, de handen boven de oogen, hem nastaren.

„Wie is 't?”

„Aart.”

„Aart? Aart van de Zonnebloem?”

„Ja, hij. God, wat slingert de wagen...! Wat holt ie...!”

En voort gaat het. Windsnel over een pas begrint gedeelte van den weg,
zoodat de kiezelsteenen, hoog opvliegende, Aart in het aangezicht
treffen, of op den wagen kletteren—voort, naar den tol.

De tolgaarder staat buiten. Zal hij den boom dicht gooien? Als hij het
doet, dan stort alles neer in een verschrikkelijken val, maar als hij
het niet doet, het dorp is dicht bij, met alles wat er in den weg kan
staan, en verder op ligt de brug over de rivier, en als de klap daarvan
open is...!

Maar hij is een oud man, en voordat hij een besluit genomen heeft,
schiet de wagen hem voorbij, en scheuren de wielnaven stukken hout uit
den balk, waaraan de sluitboom bevestigd is.

En voort holt het kolderende dier naar het dorp. Eerst, met donderend
geraas, over het houten brugje, dat over een smallen zijarm van de
rivier is geslagen, en dan over de keien, die onder de hoeven vonken,
door de dorpsstraat, waar de menschen, die in groepjes staan te praten,
uit den weg vliegen en, als de wagen voorbij is, zich op het midden van
de straat vereenigen, waar zij, met gerekte halzen, hem nazien.

„Staat de brug op?”

„Net gestreken.”

„Goddank...!”

Een aantal mannen rent hem na, want ginds, bij de losplaats, die
glooiend naar het water loopt, daar moeten paard en wagen in de rivier
storten, of, als zij op de lange en smalle brug komen, dan slingert de
gierende wagen tegen de borstwering en moet kantelen. Vlak bij de brug
rukt het dier even naar links, naar de losplaats, maar dan wringt het
weer naar rechts en is op de brug. En nu komt er een uitdrukking van
ontzetting op het gelaat van Aart, want voor hem uit rijdt een
boerenwagen, en daarachter slingert een ploeg, met de punt van het
breede ijzer dreigend naar boven. Aart tracht den dissel te grijpen, om
van den wagen te springen, maar het gelukt hem niet een oogenblik in
evenwicht te komen. De boer vóór hem heeft zijn paard aangezet, om nog
van de brug af te komen, maar in een oogwenk heeft het hollende dier hem
ingehaald, en dan storten zij neer, eerst het paard, dan Aart, terwijl
het achtergedeelte van den wagen hoog opvliegt en dan, omkantelend,
neersmakt.......

Een paar uren later komt Geerte t'huis; zij zet haar emmers op de deel,
en dan loopt zij daar eenigen tijd rond, de handen tegen de borst
gedrukt, kreunend, alsof zij pijn lijdt: „O, Aart! arme, lieve Aart!”

Want, nu opeens, nu weet zij, dat zij hem liefheeft en altijd heeft lief
gehad, en dat er geen rijkdom is zóó groot, dien zij niet zou willen
geven om hem weer beter te maken. Zij wil naar hem toe, om hem dat te
zeggen; want als hij haar nog kan hooren—en ja, dat zal immers!—dan
zal dat hem troosten, en dan zal zij hem ook zeggen, dat zij zijn vrouw
wil worden, wat er ook gebeure, als hij maar weer beter wordt... weer
beter wordt!

Zij wisent het klamme zweet van haar voorhoofd, snelt het erf af, en
spoedt zich voort, langs den donkeren dijk, op de lichten van de brug
af, starende in de verte.

De brugwachter is buiten en, met een lantaarn bijlichtende, vertelt hij
aan eenige boeren hoe het gegaan is.

„Net was de „Culemborg” de brug onder deur en de klap gestreke, toe ie
kwam aanrenne. 'k Had net effies de tijd om op zij te springe, toe ie
tege de borstwering slingerde. Hier, zie je? en daar, zie je wel? 't Is
ijzer, maar as glas afgeknapt, hè? Wat zoo'n dier toch 'n kracht het!
Watte! Effies later viel ie op de ploeg...

„Daar in me woning hebbe ze 'm binne gebracht, maar geen leve d'r in, en
toe ze 'm weghaalde, lag ie nog net as toe ze 'm gebracht hadde....”

„Dood?”

„Nee, nog effies levend; maar de dokter zei, dat 't slim met 'm was...
slim.”

En haastiger spoedt Geerte zich voort, want als zij hem moet missen,
dan niet, dat geve de hemel! voordat zij bij hem is geweest.

Door de dorpsstraat, langs het kerkpad, bereikt zij den straatweg,
waaraan „de Wykamp” is gelegen, en als zij de hofstee van Tinus
voorbijgaat, dan begrijpt zij niet, dat zij niet heeft kunnen kiezen
tusschen hem en Aart. En zij denkt weer aan den blik, waarmede hij haar
in den spiegel heeft aangezien, en als zij zich een oogenblik later
herinnert hoe Aart naar haar opzag, toen hij haar vroeg of zij kermis
zouden houden, dan schieten haar oogen vol tranen, en stilstaande,
schreit zij.

Maar slechts een oogenblik geeft zij toe aan haar verdriet, en dan loopt
zij weer voort en wischt met haar voorschoot haar oogen af.

Nog enkele minuten en zij heeft „de Zonnebloem” bereikt, en over het
erf, waar de vruchtboomen bloeien, de meidoorns geuren, de pioenen
gloeien, en alles een lied der toekomst zingt, treedt zij de woning
binnen.

't Is er stil, doodstil, en slechts uit het achtervertrek, waarvan de
deur openstaat, straalt het schijnsel van een zwak licht. Daarop gaat
zij af, en als zij op den drempel staat, ziet zij, bij het getemperd
licht der hanglamp, het bleek, omzwachteld gelaat van Aart op het kussen
in de bedstede, en naast hem zit zijn arme, oude moeder, het hoofd op de
borst gebogen, zijn hand in de hare.

Stil treedt Geerte binnen, en neergeknield voor de bedstede, grijpt zij
eerst de gerimpelde hand van zijn moeder en kust die, en dan neemt zij
zijn breede hand in de hare, kust ook die en drukt haar voorhoofd er op,
en dan noemt zij hem bij zijn naam met al de teederheid van haar liefde
en houdt zijn scheidende ziel nog een oogenblik op den drempel der
eeuwigheid op....

Als de morgen weer rijst, ligt Aart alleen, de doode handen gevouwen
over het crucifix op de borst. Donker golft het glinsterend haar om het
strakke voorhoofd, en donker ook steken de lange wimpers af tegen de
wasbleeke wangen.

Ja, hij is heengegaan, maar heengegaan in vrede. Want om den even
geopenden mond rust een glimlach, en die is daar gekomen, toen zij hem
in tranen bekende, dat zij hem liefhad en altijd had liefgehad—o,
altijd...!



Blok's Vrouw.


„Zoodat je nou zooveel as heelemaal van 'r of bent?” vraagt Gijsen, een
kantoorlooper, die een met een koperen ketting om zijn hals bevestigde
portefeuille onder den arm draagt, aan Blok, een brievenbesteller, dien
hij op straat heeft ontmoet en met wien hij naar het postkantoor loopt.

„Ja,” antwoordt Blok, „'t is nou zóó ver, dat we effetief en voor goed
van mekaar of benne. Gistere wier 'k bij me avekaat ontboje, en die zei
me, dat 't nou eerdaags in de krant zou komme. „Blok,” zei ie, „verleje
Dinsdag is 't uitgeweze, hoor. Ze hebbe zooveel as 'n streep door je
trouwbriefje gehaald, en de kinderen.... die blijve bij jou.””

„Da's nog gauw gegaan,” zegt Gijsen, „gauwer as 'k docht.”

„Dat komt,” antwoordt Blok, „doordat me vrouw d'r eige d'r heel niet an
gelege het late legge. „As ze d'r tege in had gelege,” zeit me avekaat,
„dan had 't nog 'n poos kanne dure, maar nou ze, om zoo te zegge, geen
asem het gegeve, nou gong 't hard.” En 't is maar goed ook!” roept hij
uit, „want zóó.... zoo kon 't niet langer.”

„Dat hoor 'k,” zegt Gijsen. „Ze mot, zooas deze en gene me wist te
vertelle, in de laaste tijd al heel verkeerd geweest zijn.”

„O man, slim hoor!” erkent Blok, met een zucht. „In de eerste jare van
ons trouwe hebbe we 'n goed leve gehad, daar zal 'k niks van zegge, maar
toe ze daarmee begon”—en Gijsen even aanziende, brengt hij de hand aan
den mond en licht den pink op—„toe was 't mis.”

„J—a!” roept Gijsen uit, „as 'n vrouw daarmee begint, dan is 't erg. Je
het er niet zoo heel veel, die d'r eige d'ran te buite gaan, maar as ze
'm luste, dan, he' 'k wel hoore zegge, motte ze d'r nog erger an
verslaafd weze as 'n man.”

„Te minste niet minder,” bevestigt Blok. „En hoe dat 'n vrouw verlaagt!”
roept hij uit, „dat geloof je niet, as je 't niet voor je ooge het
gezien. As ze in die toestand was en te keer ging, dan was 't dikkels
meer as 'k kon begrijpe, dat dat nou _mijn_ vrouw was, want zoo ies....
nee hoor! dat ha' 'k nou noot achter 'r gezocht.”

„Dat geloof 'k graag,” zegt Gijsen, „want as 'k me eige goed herinner,
dan was ze 'n knap en fesoenlijk meisie toe je 'r mee verkeerde.”

„Zoo knap en fesoenlijk as 't maar kon,” stemt Blok toe. „En netjes en
vroolijk...! „'k Krijg 'n best wijf,” docht 'k, toe 'k met 'r na 't
stadhuis reej!—Maar me moeder het 't toch noot op 'r begrepe gehad. 'k
Had 't al gauw in de gate toe we verkeerde, dat ze 'r liever niet over
de vloer had as wel. En as 'k 'r vroeg wat ze tegen d'r had, dan zei ze:
dat wist ze niet, zei ze, maar ze sting 'r niet an. Daar he' 'k in die
tijd weet genoeg van gehad. Want hoe gaat 't al, he? As je denkt te
trouwe, en je houwt van je aanstaande vrouw, dan hei je graag, dat je
ouwers 't ook doen. Maar in later jaren he' 'k er dikkels an gedocht,
dat me moeder toch 'n beter kijkie op 'r gehad had as ik, al had ze
_dit_ nou juistement ook niet voorzien.”

„En hoe ze zoo an de drank gekomme is, dat zal je misschien niet wete?”
vraagt Gijsen.

„Nee, heel niet,” antwoordt Blok. „'k Heb wel 's gezien, dat ze op 'n
verjaarpartijtje of zoo 'n kejakkie nam met wat suiker, of 'n glaasie
kurasouw of zoo ies, maar da' 's ies dat doen er bij zoo'n gelegeheid
zooveel, hè? Maar hoe ze zoo wijd gekomme is, dat de lust tot de drank
'r te machtig is geworde, da' 's meer as 'k weet. En 'k docht daar zoo
weinig an, dat deze en gene, zooas 'k van achtere hoor, 't al eerder in
de gate gehad mot hebbe as ik. Wel ha' 'k meer as eens, as 'k t'huis
kwam, gedocht: „maar mens, wat doe je toch raar!” maar dat dat van de
drank kwam, dat was niet in me harses opgekomme. Maar op 'n aved, da'
'k weer docht: „wat hei je toch?” en dat ze opsting om 't eene of 't
andere uit de keuke te hale, toe gong me 'n licht op. Ze liep, dat ze
d'r eige kwalijk op de been kon houwe, en toe 'k onder d'r asem kwam,
rook 'k, dat ze gedronke had. Nou hè,—ik 'r effe onder hande genome,
dat spreekt, maar ze hiete 't me liege, natuurlijk. Zij—dronke! zei
ze. As 'k dat docht dan was 'k zellevers.... Jawel...! D'r zenuwe
hadde 'r te pakke gehad, zei ze, en daarom had ze voor 'n paar cente
bedaarwater bij de aptheker gehaald.—Afijn...! Ik had 't gezien, hè? En
dat opgeteld bij al 't genige, da' 'k vroeger al gemerkt had, maakte,
da' 'k begreep, da' 'k 'n vrouw had, die an de drank was. „Nou,” denk
'k, „nou wordt 't mooi. Ik—altijd van huis, en me vrouw met de fles in
d'r zak, en drie kinders over de vloer, waarvan de ouwste toe pas zes
jare was... nou, gaat 't goed!” En die eigenste nacht, dat me vrouw
sliep as 'n os, lag ik te draaie en me eige ongelukkig te make. En toe
de dag kwalijk an de hemel sting, ik—na me moeder. „Toe moeder,” zeg
'k, „doe me 'n plezier en houw er 'n oogie op.” Niet op me vrouw, meende
'k, want wat ze voor mijn en de kindere niet liet, dat zou ze voor me
moeder, daar ze bovedien 'n hekel an had, ook niet late, maar—op de
kindere bedoelde 'k. Dat zou ze doen, zei me moeder. De schape! As
d'r moeder niet wou oppasse, dan hadde ze altijd d'r grootouwers nog.
Zie je,” roept Blok uit, met den rug van de hand zijn blonden knevel
opstrijkende, misschien meer om een trekking om den mond te verdrijven
dan omdat de haren hem hinderen, „toe 'k weer op straat sting, en na 't
ketoor ging, voelde 'k me opgelucht. 'n Mens mag getrouwd weze en ie mag
kindere hebbe, maar zoo lang dat je ouwers nog leve, en je kan er na toe
gaan, as je in de war zit, en je krijgt 'n vrindelijk woord...”

„Dan voel je,” zegt Gijsen, „dat je 'r ten minste niet heel alleenig
voor staat.”

„Zoo is 't,” bevestigt Blok. „En van die tijd af was me moeder, as ze
effe kon wegloope, bij de kindere. Maar alla, altijd kon ze 'r ook niet
weze, hè? want ze had ook voor me vader te zorrege, die toe al krukte,
en zoo wier 't gaandeweg bij mijn an huis 'n misse boel. As 'k t'huis
kwam om te ete, dan gebeurde 't wel, dat me vrouw d'r heel niet was, of
ze had niet gekookt, en had ze 't klaar gemaakt, dan was 't dikkels niet
te ete ook: niet gaar, of angebrand, of roet er in—afijn—beroerd! Me
weekloon, daar ze vroeger geregeld mee had toe gekonne, raakte zoetjes
an al op in 't voorst van de week, en was 't vroeger netjes en zindelijk
in me woning geweest, 't wier er langzamerhand slordig en smerig ook.
Maar 't ergste was, dat ze d'r eige ook niet meer an de kindere gelege
liet legge. Ze liet ze maar rondscharrele en keek niet na ze om. En
doordat 'r humeur er ook al niet beter op wier, grauwde en snauwde ze ze
af, en as ze iet of wat deje, dat 'r niet beviel... alla, vort maar, de
straat op! 'k Heb 't toch wel gehad,” roept Blok uit, met diepe rimpels
tusschen de oogen naar de straatsteenen kijkende, „'k heb 't toch wel
gehad, dat Antoon, da's me jongste, en 'n aardig gezeggelijk knaapie, al
zeg 'k 't zelfs, me 's aves laat in de kou en in de rege, 'n heel end
van me woning sting op te wachte, toe 'k van 't ketoor kwam. Moeder had
'm de straat opgestuurd, vertelde ie, omdat ie 'n kommetje had gebroke
of zoo ies. En 't schaap had bekant geen kleere an 't lijf! Ik—'m
opgenome, en toe ie op me arm zat, begon ie door ze trane heen te lache
en aaide ie me wang, want nou was ie gerust, hè? En dat ie ze hoofie op
me schouwer leit, valt ie in slaap ook. „'k Breng 'm niet na huis,” denk
'k, want 'k voelde, da' 'k me eige geen baas was; en „as me vrouw me nou
onder de ooge komt,” denk 'k, „dan weet 'k al niet waartoe da' 'k in
staat ben.” En zoo brocht 'k 'm na me ouwers, waar 'k 'm gelate heb ook,
want me moeder wou 'm graag houwe, zei ze, en dat ie 't daar beter zou
hebbe as bij mijn... ongelukkig was 't, maar wat kon 'k er an doen! De
vollegende dag, da' 'k na 't ketoor zal gaan, vraagt me vrouw waar dat
Antoon is. „Wel nou,” zeg 'k, „jij het 'm de straat opgestuurd, hè? maak
jij dan nou ook maar weer, dat ie t'huis komt.” En toe ze d'r achter was
gekomme, dat ie bij me ouwers was en daar blijve zou, toe had je 't
gaande! „Ja nou,” denk 'k, „speel maar op, maar hier komt ie niet meer
weerom.””

„Opspele?” zegt Gijsen,—„ze had d'r eige motte schame, dat was beter
geweest.”

„D'r schame!” roept Blok uit, „nee hoor, dat kunsie had ze al lang
verleerd; en 't droeg er toe bij, dat 't van kwaad tot erger gong. Eerst
maakte ze, dat we moste verhuize.—Dat de bure 't in de gate hadde,
dat spreekt, hè? en zoetjes an liete ze d'r loope: eerst de een en toe
de ander, en op 't lange lest keek niemand d'r meer an. Daar had ze
de duvel over in, dat begrijp je, en zoo zocht ze met iedereen ruzie,
net zoo lang totdat ons de huur wier opgezeid. 'k Woonde toe in de
Blomstraat, en 'k had er 'n woning zoo as 'k niet gauw 'n tweede zal
vinde: 'n groote voorkamer met 'n ruim alkoof, 'n lief keuketje, en
niet duur ook. Maar 't kon niet langer, zei de opzichter; niet dat ie
iet of wat tege mijn had, maar me vrouw en de andere bewoonders van 't
perceel,—dat gong niet. En zoo moste we weg. Ik—in me vrije tijd 'n
andere woning gezocht natuurlijk, maar dat zat me niet glad, want in de
buurt most 'k blijve, wou 'k 's aves, as 'k gedaan had, niet 'n heel end
loope, en me vrouw had d'r eige gaandeweg al zoo bekend gemaakt, dat ze
me overal wegstuurde as 'k zei wie 'k was. Maar, alla hè! eindelijk vond
'k er toch een, wel niet veel bezonders maar 't kon er mee door, en toe
we 'r goed en wel in ware, begon ze of en toe 'n stukkie weg te brenge.
Eerst d'r eige spulle: 'n horlosie, daar ze voor had opgespaard toe ze
nog diende, 'n kerkboek met 'n klampie en 'n ringetje, dat ze van mijn
had gekrege, en later plukte ze an 't huishouwe: 'n stukkie koper, dat
we hadde, 'n paar ornementjes op de schoorsteen,... afijn, alles wat ze
kon pakke, zonder dat 't als te veel in de gate liep, gong na de lommerd
en 't geld na de kroeg.

„Op 'n Zondag 'n morrege, da' 'k weer wat miste, en dat ze me wat
handzamer leek as gewoonlijk, docht 'k: „'k mot toch 's met 'r prate,”
en 'k zeg: „Bet, Bet,” zeg 'k, „waar gane we toch na toe!” 'k Had 't
kwalijk gezeid, of ze gong met d'r hoofd op d'r arm op de tafel legge,
en huile... huile van geweld! 't Was gedaan, zei ze, 't zou niet weer
gebeure. Ze zag 't nou in as dat 't mijn en de kindere ongelukkig
maakte, en d'r eige ook. 'k Kon er op an, 't was uit.

„Da' 'k dat zoo grif annam, zal 'k niet zegge, maar 'n mens hoopt al 's
gauw wat, hè? En om 't 'r wat nader an d'r hart te legge, zeg 'k: „Zie
je,” zeg 'k, „as je dit nou 's te bove kon komme, dan konne we ommers
weer 'n best leve hebbe, zooas we in de eerste jare van ons trouwe hebbe
gehad. Want zoo as 't nou is,” zeg 'k, „is 't niks; da' 's arremoed voor
ons allebei en voor de kindere ook, en grooter arremoed as dat je niet
te ete het. Jij het fesoenlijke ouwers gehad,” zeg 'k, „en ik heb ze
nog, en nou motte wij ook make, dat _wij_ fesoenlijk door de tijd komme.
En as je wil,” zeg 'k, „dat de kindere later zalle oppasse, dan motte
ze an ons 'n voorbeeld hebbe, dat spreekt.” 'k Had gelijk, zei ze, ze
had 't d'r eige ook al voor gehouwe, en 't zou nou anders worde, dat
beloofde ze me.

„'t Was om de klok van negene, da' 'k 'r dat voorhieuw, en tege half
tien sting ze op en kleedde d'r eige an: 'n hoed op en 'n mantel
om. „Waar ga je nou na toe?” zeg ik. „Na de kerk,” zei ze. 'k Had
'r hemelsche gedachte in d'r hoofd gebrocht, en nou wou ze na de
Noorderkerk, waar de dominé preekte, daar ze bij angenome was.

„'t Was me wel wat heel mooi, maar „je kan 't niet wete,” denk 'k.
„'t Is mogelijk, dat ze 't d'r eige vast het voorgenome, en ze zou de
eerste niet weze, die er van teruggekomme is.” En zoo lie' 'k 'r gaan.
'k Gaf 'r 'n dubbeltje voor de stovezetster en 'n paar cente voor 't
armezakkie, en zij—de deur uit.

„'k Had die dag—'t was Zondag—maar één rondte, en toe 'k t'huis kwam
om te ete, zeg 'k tege Jan—da' 's me ouwste—„Jan,” zeg 'k, „waar is je
moeder?” „Moeder,” zeit ie, „moeder is nog niet weerom.” „Niet?” zeg 'k,
en 'k docht er 't mijne van. Maar 'k hoopte toch nog effe, dat ze na
kerktijd bij die dominé an huis was gegaan om 's met 'm te prate. As ze
't _goed_ meende, dan was dat niet onmogelijk. En zoo ha' 'k geduld.
Maar 'k wachtte, en ze kwam niet. 't Wier vier uur en 't wier vijf;
'k stak de lamp an, en tege half zes, dat de mense weer na de avedkerk
gonge,... daar kwam ze an: d'r hoed dwars op d'r hoofd, d'r hare voor
d'r gezicht, d'r mantel onder d'r arm, en 'n paar ooge...”

„N—ou,” roept Gijsen uit, „'t is mooi; en dat voor 'n vrouw...!”

„J—a,” zegt Blok met een zucht, „'t was erg...! Wat er die dag bij 'r
is omgegaan,... ik weet 't niet! Maar zoo as ze toe te keer ging...! En
woorde, dat ze in d'r mond nam...! En dinge, dat ze zei..! Nee,... da'
's nou effetief waar, maar zóó,... zoo hoor je 't onder dienst nog geen
eens.”

„N—ou,” zegt Gijsen, „maar da' 's meer as ik had verdrage, hoor!”

„As je mijn vóór me trouwe had gezeid,” antwoordt Blok, „dat _ik_ die
dinge zou anhoore en me eige zou bezitte, dan ha' 'k gezeid, dat je me
heel niet kon. En as me dat zoo in eene overkomme was, dan weet 'k wel,
da' 'k me eige ook geen baas zou zijn gebleve. Maar je mot niet vergete,
dat je zoetjes an tot zukke dinge komt, net of dat je 'n ladder opklimt.
't Gaat er al mee as met 'n sjouwerman, hè: eerst het ie an vijftig pond
ze bekomst, maar as ie er 'n tijd bij is, dan loopt ie met vijftig kilo
weg.”

„Dat laat 'm wel hoore,” erkent Gijsen, „maar je mot 't maar drage; en
as 't 'n poos het geduurd, dan wordt 't zwaar.”

„Of 't zwaar wordt!” roept Blok uit. „Geloof mijn maar, dat er heel wat
wilskracht noodig is om zelfs niet door de wind te gaan. En as 'k me
eige niet vast had voorgenome, dat me dat niet zou gebeure, dan weet 'k
niet wat er met mijn gebeurd zou zijn, want ze zegge met recht, hè: 'n
goed klantje van de tapper heet „verdriet.” Maar 'k zag an me vrouw wat
er van 'n mens wort, die ze eige laat gaan, en 'k heb altijd gedocht, as
'k 'r in die toestand zag: „zóó ziene de kindere me noot!”—En onderwijl
gong 't aldoor met 'r achteruit. Soms kwam ze in geen dage meer t'huis,
en was ze 'r, dan lag ze as 'n blok op d'r bed, of ze speelde de beest.
'k Moest van d'r of; zóó kon 't niet langer, en 'k was er mee doende
toe Jan ziek wier, en hard ziek ook. 'k Had twee keer daags de dokter
over de vloer, en dat ie 'r 'n zwaar hoofd in had, dat kon 'k wel zien.
'k Had 'm graag na 't gasthuis late gaan, maar dat kon niet, zei de
dokter, en zoo kwam de jonge an oppassing veels te kort. Wel was me
moeder gedurig bij 'm, as ze effe kon, en af en toe keek 'n buurvrouw
ook nog wel 's na 'm, maar de geregelde verzorging, die 'n kind in die
omstandighede noodig het,—die had ie niet. En zoo gong 'k 's morreges
met looje schoene na 't ketoor. Want kindere,” roept Blok uit,—„as ze
motte komme dan kijk je 'r tege an, maar as je ze eenmaal het, dan wil
je ze niet weer kwijt.”

„Zoo is 't,” stemt Gijsen toe. „Toe wij in 't begin van ons trouwe geen
kindere krege, en me vrouw d'r over murremureerde, zeg 'k: „mens,” zeg
'k, „wees blij, dat je 'r niet voor te zorrege het.” Maar toe we 'r
eindelijk 'n paar hadde, en me vrouws tante, die er behoorlijk bij kan,
't in d'r hoofd haalde om de ouwste na 'r te neme, en dan verders voor
'm te zorrege, toe zeg 'k: „'t is heel vrindelijk angepreseteerd,
daarvan niet, en 't is wel mogelijk, dat de jonge me d'r later schuins
om an zal kijke, maar om 'r nou, nou we 'm eenmaal hebbe, zooveel as
afstand van te doen,... nee hoor!.. daar kom 'k niet in.”—En me vrouw
had me wel om me hals wille valle, geloof 'k.”

„Ja,” zegt Blok, „'t is 'n mens ze vlees en bloed, hè! En zoo wou _ik_
me jonge ook graag houwe, maar 't wier met de dag slimmer: aldoor had ie
koors, en aldoor was ie in de war,... 't wier hoog tijd, zei de dokter,
dat de wind om liep; as ie nog 'n poosie in _die_ hoek bleef, dan sting
ie er kwaad voor. Maar wat was er an te doen? 't Beetje dat _ik_ kon
doen, dat deej 'k: 's nachts tobde 'k met 'm om, en as 'k bij 't doen
van me rondte in de buurt van me woning kwam, dan liep 'k effe na bove.
't Mocht wel niet, maar... 'n mens denkt toch eerst om ze kindere en dan
om ze werk, hè?

„'t Was toe net in de tijd da' 'k voor 'n kameraad van me, die was
overgeplaast, de postkwitanties ophaalde, en op 'n Woensdag 'n middag,
da' 'k pal naast me deur 'n rijksdaalder had weze ontvange,—ik effe me
woning in, dat begrijp je. 't Had hard gereged, en om niet in me natte
kleere bij me jonge te komme, trok 'k in 't voorkamertje me jas uit, en
hong 'm over de stoel daar 'k me brievetas en me geldzak op gelege had,
en ik—na achtere. En toe 'k daar kwam, sting 'k toch te kijke, want
voor me jonge ze bed zat 'n juffertje, met 'n blauw ketoene japonnetje
an en 'n wit boezelaar voor, en naast 'r sting me dochtertje, dat ze
met 'n prente-boekie bezig hieuw. Ze was zooveel as wijkverpleegster
vertelde ze, en de dokter had 'r gestuurd. Ze was eerst effe bij me
ouwers angeloope, zei ze, en nou ze van me moeder wist wanneer die niet
bij mijn over de vloer kon weze, zou _zij_ zorrege, dat zij er dan was.
„Of 'k dat goedvond,” vroeg ze. „Of 'k dat goedvin?” zeg 'k, „ja hoor,
ikke wel, want hulpeloozer as ik, kan 'n mens er al niet voor staan.”
„Ja, ja,” zei ze, „dat weet ik wel, maar 't zal nou alles wel beter
gaan.” „Dat denk 'k ook,” zeg 'k, want in de gauwigheid ha' 'k al
gezien, dat ze me dochtertje had gewasse en gekamd, en toe 'k me ooge
door de kamer liet gaan, zag 'k, dat ze die had opgeredderd ook. Maar 't
beste van alles was, dat me jonge lag te slape, en... dood gerust. En al
was dat niet door haar gekomme, _zij_ had er voor gezorgd, dat ie zou
doorslape, want de dokter had gezeid, vertelde ze, dat er veel gewonne
was as dat 'n poos anhieuw, en daarom had ze an de bure gevraagd of ze
stil wou-e weze, zoo stil as 't maar kon. „En de goeje mense,” zei
ze—„je hoort ze niet.” Zie je,” roept Blok uit, „'k kreeg toe 'n gevoel
asof de klok weer gemaakt was, want in 'n huishouwe benne man en vrouw
al net as de beide wijzers. As de groote gaat, maar de kleine niet, of
de kleine draait, maar de groote staat stil...”

„Nee,” zegt Gijsen, „daar het 'n mens niet an. Ze motte allebei d'r
plicht doen. De eene mag 'm in 'n wat grootere kring bewege as de
andere, maar as ze de juiste tijd zal anwijze....”

„Dan mot 't van binne bij allebei in orde weze,” verklaart Blok. „'t
Zal dan bij mijn an huis ook weer gaan,” docht 'k;—„wel niet zoo heel
precies, maar toch 'n boel beter;” en, zoo voelde 'k me wel honderd pond
lichter toe 'k weer na 't kamertje gong, om me jas an te trekke. 'k Doe
de deur ope, en daar staat, bij de stoel daar 'k me spulle op gelege
had, me vrouw, en dat ze me ziet, schrikt ze en doet 'n paar stappe
achteruit. Jij hier, denk 'k, en da' 'k 'r ankijk, loopt ze aldoor
achteruit, net zoo lang tot ze met d'r rug tege de muur sting. „Ben je
nou bang voor me?” denk 'k, „waar is dat voor? want me hande na je
uitgestoke he' 'k nog noot.” Maar 'k zag, dat ze gedronke had, en zoo
gaf 'k er niet om, hè? Maar net, da' 'k me tas en me geldzak zal opneme,
gaat 't me door me hoofd, dat ze zoo vlak bij die stoel had gestaan,
en misschien al 'n heele tijd alleenig in dat kamertje was geweest.
„Verd...!” denk 'k, „ze is zoo van me geschrokke, ze zal toch niet...”
En voor 'k recht wist wa' 'k deej, draaide 'k de deur of, dat ze niet
kon wegloope, en ik—me cente nageteld. En onderwijl, da' 'k er mee
bezig was, sting ze met 'r rug tege de muur na me te kijke, d'r hoofd
voorover, d'r waterige ooge en d'r mond wijd ope.—De specie was er:
zooveel an rijksdaalders, zooveel an guldes, zooveel an klein geld...
dat kwam uit. Maar an 't pampiere geld ontbrak 'n briefie van honderd
gulde; en da' 'k 't gehad had, wist 'k zeker. 'k Had er drie ontvange,
hier een en daar een, maar da' 'k er drie most verantwoorde,—daar ging
niks van of. 'k Telde nog 's, want alla, me hande hadde gebeefd, hè?
maar 't was weg en 't bleef weg, en me vrouw most 't hebbe. „Bet,” zeg
'k, en 'k gong na 'r toe, maar 'k sprak zaggies, want in de kamer d'r
achter sliep me jonge, en as ie nou wakker wier... „Bet,” zeg 'k. „geef
me dat briefie weerom.” Maar me vrouw keek me an, aldoor strak an, maar
ze gaf geen asem. „As 'k an 't ketoor kom,” zeg 'k, „en 'k heb geld
tekort, dan jage ze me weg; en waar motte we dan na toe?” Maar wat
scheelde 't haar! Ze schudde effe d'r hoofd, maar ze hieuw d'r mond.
„Maar mens,” zeg 'k, „hei je me dan nog niet ongelukkig genoeg gemaakt?”
En toe 'k dat zei, zag 'k an d'r gezicht, dat ze wou gaan opspele.
„Stil,” zeg 'k, „in Gods naam, wees stil! Je weet ommers, dat Jan ziek
is? Welnou, nou slaapt ie. Ze zegge, dat ie beter kan worde as ie nou
doorslaapt. Laat 'm dan ook slape. 't Is toch ommers ook jouw jonge. Jij
het 'm onder 't hart gedrage, en je weet ommers nog wel hoe blij dat je
was, toe ie komme most?” En me vrouw sloeg d'r ooge neer, d'r mondhoeke
trokke, en uit 'r zak haalde ze 't briefie van honderd gulde, dat ze me
over gaf.——————

„Dat dat gebeurde,” zegt Blok, zijn pet naar achteren duwende en met
de vlakke hand een paar malen over het voorhoofd strijkende, „dat dat
gebeurde, is nou alweer 'n knap poosie geleje, en na die tijd he'
'k 'r nog niet weerom gezien. Wat ze uitvoert, of waar dat ze zit,—ik
weet 't niet. De een zeit, dat ze t'huis leit in 'n slaapstee in de
St. Jacobsdwarsstraat, en de ander wil 'r gezien hebbe, met 'n mand met
negosie, in de buurt van d'Uithoorn. Maar hoe dat ze rondscharrelt, of
wat er verders met 'r gebeure zal,—van mijn is 't of. _Ik_ heb geduld
genoeg met 'r gehad, en 'n best leve had ze kanne hebben, maar ze het
niet gewild.”

„En dan zit er ook al niet veel anders op,” zegt Gijsen, „as dat ze
daarvan dan ook de gevolge mot ondervinde.”

„Ja,” stemt Blok toe, „dat kan al niet anders. Maar as je me nou vraagt
of 'k daar heel geen weet van heb,—dat niet.—D'r is 'n tijd geweest,
da' 'k veel van 'r gehouwe heb, hè? En de moeder van me kindere,—dat
blijft ze altoos. 't Is 'n geluk, da' 'k van 'r of ben, en dat zou 'k
niet anders wille, maar as 'k 't goed bekijk, dan he' 'k toch meer
mejelijje met 'r as wat anders. Want dat ze 'r zelfs geen vrede mee had,
dat ze zoo was, da' 's vast; en toe 'k 'r daar alleenig in dat kamertje
had, het ze beweze, dat ze ook nog wel wat voelde, hè?—En daar benne we
alweer an 't ketoor. Jij gaat zeker voor in?”

„Ja,” antwoordt Gijsen, „ik mot brieve anteekene.”

„En ik,” zegt Blok, „ga hier bezijje of. Dag, hoor.”



Geen „Verrajer”.


In den vroegen morgen van een lentedag, omstreeks den tijd waarop de
werklieden naar karwei gaan en de melkboeren met hun wagens de stad
inrijden, komen twee jongens, de eene even zestien- en de andere dertien
of veertien jaren oud, beiden met ziekelijke oude-mannetjes-gezichten
en meer vodden dan kleeren aan het lijf, de Korte Amstelstraat uit
en loopen, linksom gaande, langs den Amstel in de richting naar de
Hoogesluis. De oudste draagt een zak, die gevuld maar niet zwaar is en
kijkt, het hoofd zoo weinig mogelijk bewegende, met een loerenden blik
om zich heen. De jongste loopt een weinig vooruit, en zwijgend vervolgen
beiden hun weg, totdat, een vijftiental huizen van de Hoogesluis
verwijderd, de jongste plotseling blijft staan en uitroept:

„Verdikke Koo, twee leenmichels!”[1]

[Footnote 1: Rechercheurs.]

„Dat lieg ie. Waar?” vraagt de oudste.

„Op de Hoogesluis,” antwoordt de jongste, en kijkt met groote oogen
naar twee personen, loopende in de richting naar het Weesperplein.

„Niet bunsig[2] worre, Pietje,” waarschuwt Koo. „Ga wat meer voor me
loope, dat ze 't zakkie niet zien. Kijke ze?”

[Footnote 2: Bang.]

„Nee.”

„Hoe weet je, dat 't leenmichels benne?”

„Omdat ze laast bij ons ware,” antwoordt Pietje, „en de langste, die kan
'k toch al,—da' 's van Dam.”

„'t _Benne_ leenmichels,” bevestigt Kootje, als hij, even om den jongste
heen ziende, de beide personen in het oog heeft gekregen, wier
verschijning het ventje, dat heden voor het eerst met hem „gewerkt”
heeft, zoo grooten schrik op het lijf jaagt.

„Domme, nou kijke ze!” roept Pietje uit. En in een ommezien trekt hij
zijn klompen uit, neemt die in de linkerhand, en rent weg, al loopende
zijn broek, die veel te lang en veel te wijd is, met zijn rechterhand
ophoudende.

„Bunsigert!” roept Koo hem achterna, den zak op een stoep smijtende,
„beroerde spatzetter! As ze me snappe, dan verraaj 'k je, hoor je!”

Niet zonder reden vermoedende, dat het plotseling wegloopen van Pietje
den argwaan der rechercheurs zal hebben opgewekt, staat hij in beraad
den zak in den steek te laten en zelf weg te loopen, als hij tot zijn
verwondering ziet, dat de beide rechercheurs, in plaats van den Amstel
op te gaan, zooals hij verwachtte, schijnbaar zonder kwaad vermoeden
doorloopen, de Sarphatistraat in.

Gerustgesteld, neemt hij den zak weer op en loopt voort, mompelend dat
hij „vertikt” zal zijn, als hij ooit weer iets doet met „zukke snotneuze
van jonges, die geen lef[3] hebbe, en door d'r bunsigheid 'n ander 'n
loer zouwe draaije.” Bij de Hoogesluis gekomen, gluurt hij voorzichtig
om het hoekhuis heen, maar niets van de rechercheurs bespeurende,
vermoedt hij, dat zij een zijstraat of een woning zijn ingegaan, en
vervolgt hij zijn weg, zoo dicht mogelijk langs de huizen loopende, om
niet in het oog te vallen. Zoo komt hij aan het West-Einde, loopt die
straat door, en juist als hij rechtsom wil gaan, voelt hij een hand op
zijn schouder en, verschrikt opziende, herkent hij een der beide
rechercheurs, die hij zoo even gezien heeft.

[Footnote 3: Moed.]

„Dat dacht je niet, hè Kootje, da' 'k zoo in eene uit de lucht zou komme
valle?” vraagt de rechercheur van Dam, glimlachende om de verbazing
waarmede de jongen hem aanziet. „Maar zie je, maatje, dat komt omdat je
niet op 't wachthuisie van de tram het gelet, toe je om 't hoekhuis
keek, want daar zatte ik en me kameraad nou juistement op de loer. „Nou
jij dat aardige, kleine jongetje achterna,” zeg 'k tege me kameraad, „en
ik Kootje opgepikt.” En toe he' 'k 'n endje meegereje met die melkboer,
die daar met ze wage wegrijdt, en zoo ben ik dan nou bij je. Gogem, hè?
En mal van me da' 'k je dat vertel? In 't geheel niet, hoor! want zie
je, Kootje, ik weet wel honderd maniertjes om jongetjes te vangen; dan
doen 'k 't zus en dan weer zoo, maar altijd weer heel anders; en al zou
'k je nou morge, om zoo te zegge, op de eigeste plaas zien, en al hà' je
mijn dan _ook_ weer in de gate, dan was je 'r toch weer bij, want dan
prakkiseerde 'k weer heel ies nieuws.—Maar hoor 's, Kootje, ik wou 's
met je prate; ja, dat wou 'k. Zalle we dan 's zame op zoo'n hoog, diep
stoepie in de van Woustraat gaan zitte? Da' 's gezellig, hè? Alla, neem
't zakkie dan maar op.”

„Draag 't zellevers,” antwoordt Kootje, nijdig.

„Maar Kootje, wat ben je narrig, jongie! En dat nog al op de vroege
morge, tege 'n goed vrind van je.”

„Stik!” roept Kootje uit.

„'k Mag gehange worre as 'k wat van je begrijp. En jij, zus,” vraagt van
Dam aan een aardig dienstmeisje, dat voorbijloopt.

„Och malle!” roept het meisje uit, „laat mijn maar loope. 'k Zal 't an
je vrouw zegge, hoor! dat je de meisies niet met rust laat.”

„Jij doe maar,” antwoordt de rechercheur, „dan zal 'k 'r zegge, da' 'k
je voor me schoonmoeder hieuw.—Nou Kootje, wil je 't zakkie niet drage?
Ook al goed; dan zal ik 't doen, as je me maar 'n handje geeft; want 'k
zou me eige wel kanne begrijpe, dat je „adie” zegge en 'm smere zou, as
'k er niet voor zorgde, dat je nog 'n poosie bij me bleef.—Koman dan
maar!” En den zak op zijn schouder ladende, loopt hij met Kootje, dien
hij bij den pols vasthoudt, voort, totdat zij zijn gekomen in de van
Woustraat, bij een woning met een ingebouwde stoep, die beide opgaan.

„Nou,” zegt van Dam, zorg dragende zóó te gaan staan, dat Kootje niet
kan wegloope, „late we nou 's kijke wat er in dat zakkie zit. Pijpies?
Jawel! Een, twee, drie, vier onderstukkies, en allemaal dieferente.
Jonges Kootje”—en de rechercheur bergt de vier stukken zink, afkomstig
van aan gevels bevestigde afvoerbuizen, weer in den zak—„je bent van
morge vroeg uit de veere geweest, hoor je, en je het je tijd goed
besteed ook. Maar je was met je beije, da's waar ook; en as 'r een op de
uitkijk staat, dan kan de ander 'n boel rustiger doorwerke, doordat ie
niet tellekes hoeft te kijke of 'r ook 'n smeris ankomt. Daar hei je
gelijk an. Maar 'k vin toch wel, Kootje, dat dat jongetje, dat je bij
je had, wat heel jong is, om al met je mee te gaan. Wie was 't?”

„Wie?” herhaalt Kootje, met een blik vol minachting naar den
rechercheur, die durft te denken, dat hij zal „klappe”—„wie? Kees
Gappe, hè!”

„Ja!” roept van Dam uit, zich houdende alsof hij ten hoogste verwonderd
is, „was die 't? Da' 's nog famielje van je, hè? Maar dat nou 's daar
gelate. Je mot wete, Kootje, da' 'k 'n plannetje heb; ja, dat hè' 'k; 'n
heel lief plannetje. En daar mot jij me in helpe, as 'n zoete jonge. Wil
je wete wat 't is?” vraagt de rechercheur, zijn hand op den schouder van
den jongen leggende.

Maar Kootje, nijdig omdat hij „zuur” is, trekt wrevelig zijn schouder
terug en zwijgt.

„Hoor 's jongetje,” zegt van Dam, nu in vollen ernst, „nou he' 'k je
maar één ding te zegge: òf je mot hoore na 't geen ik je te zegge heb
en asem geve as 'k je wat vraag, òf, as je dat niet van zins bent, dan
blaas 'k alarm, en dan komme 'r twee smerisse, zooas jij zeit, en die
neme je mee, dà' je voor schandaal over de opebare weg loopt. Je bent
dus gewaarschouwd, Kootje!” roept de rechercheur uit, den jongen met
zijn signaalfluit dreigende. „Nou nog 's”—en al sprekende, brengt hij
bedoeld instrument langzaam naar den mond—„wil je nou hoore, of mot 'k
muziek make?”

„Wat mot 'k dan,” vraagt Kootje nurks.

„Zie je wel, daar draai je al bij!” zegt van Dam, „en da' 's dan ook
verstandig van je.—Nou, Kootje, doe je oore nou goed ope, want nou komt
't.—Die pijpies”—en van Dam kijkt den jongen scherp aan—„wou je zeker
bij Krido brenge, hè? Want je ging die kant uit!” voegt hij er, met
eenige verheffing van stem en uitgestoken wijsvinger, bij.—Kootje denkt
even na en bevestigt dan, door een flauw hoofdknikje, het vermoeden van
den rechercheur.

„Zie je wel, dat dacht 'k wel!” verzekert van Dam. „Nou zeg 'k altijd,
Kootje,” vervolgt hij, zijn bakkebaard streelend, „dat 't de ergste niet
altoos benne, die op 't rooje-dorp zitte. As jij en je kornuite, hier of
daar 'n stukkie zink gappe, of lood, of koper of wat 't is, dan ben je
'r gemeenlijk bij, dat spreekt, hè!—maar opkoopers, as Krido, as
Mosselman, Luchthof en andere, die veel gemeender benne, omdat ze, door
al dat gestole goed te koope, jullie an de gang houwe, die draaije d'r
niet alleenig tusse uit, maar door jou en 'n ander verdiene ze zooveel
cente, dat ze huisies koope en as groote meneere voor de dag komme, as
'r dat in d'r hoofd komt. Zie je, Kootje, dat zeg 'k altijd, da' 's niet
zoo as 't hoort, en as daar 's 'n end an kwam—dat zou heelemaal niet
mal weze.—Nou mot je wete, jongie”—en de rechercheur gaat met één been
op de stoepleuning zitten—„dat me kameraas, 'n maand of zes geleje,
Ponto, dat almee de grooste opkooper hier in de stad is, voor de tijd
van twee jare in de kast hebbe geprakkiseerd, en nou wou ik 's kijke, of
_ik_ er Krido niet bij kon lappe. En daar mot jij me nou in helpe.—Wat
zou je 'r nou wel van zegge, maatje, as wij zame's 's maakte, dat
„oome maffie,” zooas juilie 'm noeme, door dit zaakie van jou”—en de
rechercheur wijst met een hoofdbeweging naar den zak—„voor 'n jaar of
wat zakkies most plakke.—Moppig, hè?”

't Is duidelijk dat Kootje dezelfde meening is toegedaan, want een flauw
glimlachje vertoont zich om zijn bleeken neus en bloedelooze lippen,
maar het plan van den rechercheur acht hij geen duit waard, want hij
antwoordt: „ja, dat zal je ook glad zitte...!”

„Nou, wacht nou 's effe; dat wou 'k nou juistement 's met je beprate,”
zegt van Dam, van de stoepleuning af komende. „Kijk nou 's! As jij nou
's”—en onder het spreken beweegt de rechercheur den wijsvinger der
rechterhand op en neer—„die pijpies, hier in dit zakkie, na Krido
bracht, en 'm vierkant in z'n gezicht zei, dat ze gegapt benne,—dan zou
ie 't toch koope, denk 'k?”

„Ja, daar zal ie ook wat om male!” roept Kootje uit.

„Nou net; maar as ie goed koopt, daar je van bewijze kan, dat ie gewete
het, dat 't gegapt was, dan is ie er bij; want da' 's effetief hele,
hoor je! En as ie daarmee voor de heere mot komme, die toch al zoo fel
op die opkoopers gebete benne, dan wil 'k nog 'n kwartje van me arremoed
verspele, as ie niet de eigeste porsie krijgt, die ze Ponto gegeve
hebbe. Dus,” zegt van Dam, met den wijsvinger langs den neus strijkende,
„alles wat 'k nou van jou hebbe wil, Kootje, is, dat je met 'n
handlangertje van me na Krido gaat en 'm de pijpies verkoopt, nadat
je—versta me nou goed—nadat je 'm eerst het gezeit, dat ze gegapt
benne. Je mot dan naderhand, as Krido terechtstaat, voor de rechtbank
getuige, dat je 'm dat het gezeid, en dat kan dat handlangertje van me
dan bevestige, maar as je 't doen wil, dan beloof 'k je, da' 'k je voor
dit zaakie zal late loope; en dan krijg je nog 'n koekie van me,—je
weet wel, zoo'n mooi zillever portretje van de Koningin.”

„En as ie 't nou niet koopt, la' je me dan ook loope?” vraagt Kootje,
den rechercheur met een argwanenden blik aankijkende, „want die pijpies
heb _ik_ niet gegapt, hoor!”

„Och kom!” roept van Dam uit, den jongen met een vriendelijken glimlach
aanziende.

„Wel neen 'k!” zegt Kootje, verontwaardigd. „Je het ommers die andere
jonge bij me gezien? Wel nou, van zijn he' 'k 't zakkie gekrege, om 't
voor twee vierduisstukke bij Krido te brenge, en 'm van aved, op de Dam,
de cente of te drage.”

„Och kom,” herhaalt de rechercheur.

„Wel ja,” grauwt Kootje, „da' 's de waarheid. Wist ik nou wat 'r in dat
zakkie zat! Daar heb ik geen kennis an, hoor! En as ik bij Krido ga
zegge, da' 'k die pijpies heb gegapt, dan kan jij Krido naderhand wel 's
late verklare, dat ik dat bekend het, en dan was 'k zuur hè?”

„Ei..!” en van Dam glimlacht en knikt goedkeurend, „da's heelemaal niet
mal van je geprakkiseerd, hoor! Je bent gogemer as 'k docht, Kootje;
maar”—en de rechercheur denkt een oogenblik na—„'k beloof je, da' 'k
je in alle gevalle zal late loope. 'k Waag heel wat,” beweert hij, een
bedenkelijk gezicht zettende en zich met de vlakke hand langs den hals
strijkende, „as me commissaris hoort, da' 'k je heb late loope, dan ben
'k geschogte. Maar 'n mens mot wat wage, 'n mens mot wat wage!” roept
hij uit. „Wil je dan nou 't booschappie doen, Kootje?”

Onder deze voorwaarden stemt de jongen met een hoofdknik toe, en daarop
gaat hij met den rechercheur naar het bureau, waar hij de komst van het
handlangertje afwacht, dat van Dam heeft doen ontbieden. Dit heerschap
evenwel ziek zijnde en in het gasthuis verpleegd wordende, laat de
rechercheur een ander jongmensch komen, dat ook wel eens diensten aan de
politie bewijst, en bij haar, om zijn pokdaligheid, als „de mottige”
bekend staat. Veel vertrouwen stelt van Dam wel niet in dit individu,
dat een half uurtje later aan het bureau verschijnt, maar voor dit
zaakje, waarin hij niets anders te doen zal hebben dan te hooren naar
hetgeen er tusschen Krido en Kootje verhandeld zal worden, meent van Dam
hem wel te kunnen gebruiken, en als de mottige voldoende is ingelicht,
begeven zij zich met hun driëen op weg, om den niets vermoedenden
opkooper in de val te lokken. De jongens loopen vooruit, en op eenigen
afstand volgt van Dam, die Krido onmiddellijk zal arresteeren, als de
zaak haar beslag heeft gekregen.

„'k Heb 'n lief kansie,” denkt de rechercheur, „'n heel lief kansie, en
as 't me gelukt, dan zal 't me geen windeiere legge; da' 's 't minste
daar 'k over prakkiseer. As Kootje nou 't booschappie maar goed doet! 't
Is zoo'n raar kalf van 'n jonge, en je kan nooit 's wete wat ie vóór
het. Maar as 'k goed zie, dan vindt ie 't wel moppig om Krido zuur te
make. Afijn! we zalle zien wat ie doet. Maar nou 'k dit in me hoofd heb
gezet, nou is 't je geraje, maatje,”—en de rechercheur kijkt met een
dreigenden blik naar Kootje, die druk pratende en ginnegappende met den
mottige, van tijd tot tijd naar van Dam omkijkt—„nou is 't je geraje,
dat je me niet in me contrarie werkt, want jongie, jongie...! dan zou je
in 't vervolg zoo'n kwaje an me hebbe, hoor...!”

Intusschen zijn Kootje en de mottige aan het lompenmagazijn van Krido
gekomen, en terwijl van Dam op eenigen afstand daarvan blijft wachten,
gaan de beide jongens naar binnen. 't Is een smal en diep perceel, en
't is er zoo donker, dat, den geheelen dag door, in het achterhuis,
een paar gaspitten branden. Ontzaglijke hoeveelheden gesorteerde en
ongesorteerde lompen zijn tegen de muren opgestapeld, oud ijzer, koper,
lood en zink liggen bij hoopen op den vloer, en een menigte voorwerpen,
van allerlei aard: gedeukt, beschadigd, gehavend of verroest, bedekken
de lange toonbank, links van de voordeur. 't Is een chaos van dingen,
ingekocht tegen een belachelijk gering bedrag, maar die, verstandig van
de hand gedaan, een verbazende winst zullen opleveren, en te midden van
dat alles staat een bascule, waarop Kootje den zak smijt, zeggende tot
Krido, die met zijn knecht een hoop vodden uitzoekt: „daar, weeg maar
op.”

De knecht haalt, zonder iets te zeggen, het zink uit den zak, en terwijl
Krido aan den eenen- en de jongens aan den anderen kant der bascule
staan, zegt de opkooper, een zuur gezicht zettende: „is dat awwes? 'n
enke' stukhie zinkhe pijp!”

„Alles!” roept Kootje uit, „ja, d'r zal daar zoo meteen nog 'n
verhuiswage met goed achteran komme, hè...!”

„'k Zà 'm zien komhe,” antwoordt Krido en, met een blik naar den
mottige, dien hij nog niet kent, voegt hij er, tot diens onderricht,
bij: „'k koop awwes, en 'k geef meegh as wie ook.”

Als de opkooper dit zegt, grinniken de jongens tegen elkander en zegt
Kootje, Krido brutaal aanziende: „as je maar niet in de gate het, dat 't
gegapt is, hè?”

„Gaphe!” herhaalt Krido, verontwaardigd. „Wat wou jij zeghe! Ikhe, ikhe
zou gestowe goed koophe...!”

Kootje antwoordt niet, maar snuft hoorbaar en knipoogt tegen den
mottige.

„As 'k ooit ies heef gekoch,” vervolgt de opkooper, „dat achte-af gezien
geen zuive-è koffie was, heef 'k dan daa-van vemoedes gehad? Kan dat in
de hande' niet voo-komhe, dà' je ies koop, nie' te wete dat 't gestowe
is? Mà as 'k 't in de gate heef, asse ze 't me anpgesentee-è, heef 'k
dan niet a-tijd gezeid: „gaat na Mosse-man, of gaat na Nibbig, ma' bij
Kgido, da' mo' je niet weze?””

„Dan koop dit ook niet,” raadt Kootje hem aan, „want die pijpies binne
gegapt, hoor!”

„As dat waagh is,” zegt Krido rustig, „ove' wat zou jij dat dan zeghe?”

„Dat vraag die leenmichel, die buite staat,” antwoordt Kootje.

Krido kijkt den jongen een oogenblik onderzoekend aan, maar denkende,
dat Kootje hem voor den gek houdt, haalt hij even de schouders op.

„Ja nou, ik heb je gewaarschouwd, he!” roept Kootje uit, „en as je me
niet gelooft—'t zal mijn 'n zorreg weze, hoor!”

De stellige toon, waarop de jongen spreekt en de blik, waarmede hij naar
hem opkijkt, maken den opkooper nu toch ongerust, en Kootje scherp in
de oogen ziende, vraagt hij: „voo' wat zou die buite sthaan?”

„Om je op te pikke en na 't rooje-dorp te brenge, as je de pijpies
koopt, nou je weet, dat ze gegapt binne,” antwoordt Kootje.

Zoodra de jongen dit heeft gezegd, gaat Krido haastig naar de voordeur,
draait den sleutel om, en terwijl de knecht, uit eigen beweging, de
stukken zink weer in den zak doet en den zak tegen de toonbank zet,
vraagt Krido, Kootje met vonkelende oogen aanziende: „wie sthaat è
buite; hoe hiet ie?”

„Wie!” herhaalt Kootje, „van Dam, hè! die van morrege, toe 'k die
pijpies... alla! toe 'k met die pijpies over de straat gong, me het
angehouwe. En met ze lamme moppe me sarre, die verrekte stiekemert...!
Ik zuur, hè! Maar as 'k hier na toe gong, om je te verraje; as 'k
de pijpies versjaggelde, maar eerst zei, datte ze gegapt ware, om
jou d'r bij te lappe, dan kon 'k er tusse uit. „Da' 's moppig,” zei
ie.—Moppig,” roept Kootje uit,—„_hem_ 'n loer te draaije, da' 's veel
moppiger, hè!”

„Zoo'n vervloekte judas,” zegt de knecht van Krido binnensmonds.

„'n Hond!” roept de opkooper uit. „Heef 'k niet à-tijd de resersie in de
hand geweght? Heef 'k niet a-tijd gezeid, asse ze bij me kwamhe vwage,
of 'k ditte of datte had gekoch: „kijk mà' na, en zoek mà' uit!” En
asse ze 't gevonde hadde, heef 'k dan niet à-tijd gezeid van wie 'k had
gekoch, en hebbe ze 't niet kanne meeneme ook? En ha' 'k dat hoeve doen?
Ha' 'k niet kanne zeghe: „ikhe weet van niks, en me goed—dà kom je
niet an?” En nou zou-e ze me, op me ouwe dagh, geschogte make voo' 'n
stukhie zinkhe pijp! Mà' 'k zà ze zien komhe, asse ze me noodig hebbe,
en ze zà-e wete da' ze me zuugh wou-e make. Zeg dat an van Dam”—en
Kootje, te gelijk met den zak, vier kwartjes in de hand duwende, die de
jongen terstond met den mottige deelt—voegt hij er bij: „en zeg 'm ook
dat 't 'm zà heuge, dat ie Kgido heef gezoch.” En dan, naar de voordeur
gaande en de jongens uitlatende, zegt hij nog eens tusschen de tanden:
„zoo'n hond!”———

„Wel donders!” denkt van Dam, groote oogen opzettende, als hij Kootje
met den gevulden zak ziet terug komen, „'t is mis! Hoe duivel is dat
mogelijk?”

„Wel Kootje, wou ie 't niet hebbe?—Loop maar 'n endje mee; hier, de
dwarsstraat in.—Nou, wat zei ie?”

„Da' 'k 't maar weer mee most neme,” antwoordt Kootje, „toe 'k zei, dat
't gegapt was.”

„Wel verbazend!” roept van Dam uit.

„Kan ik 't hellepe?” vraagt Kootje.

„Stil maar, jongie, dat zeg 'k immers niet!—Wel, wel! Wou ie er niks
mee te make hebbe, mottige.—Zei ie dat?”

„Hij zei, da' we na Mosselman moste gaan, of na Nibbig,” antwoordt de
mottige, „maar bij hem—daar ware we niet te recht.”

„'t Is sikuur 'n mirakel!” roept van Dam uit, die, nadenkende hoe de
zaak zich kan hebben toegedragen, en van den eenen jongen naar den
andere kijkende, bemerkt, dat zij, naast hem voortloopende, af en toe
tersluiks elkander aanzien en dan, niet zonder moeite, hun lachen
verbergen.

„'k Had 'n kwartje tege 'n cent gehouwe, dat ie 't gekocht zou hebbe,”
verzekert van Dam en, met een blik naar Kootje, vraagt hij: „waarom zou
ie 't niet gedaan hebbe, denk je?”

„Weet ik 't?” antwoordt de jongen.

„Hoort eris, maatje,” zegt de rechercheur, „je bent machtig kort van
asem nou, en daarom zou 'k haast wel denke, dat je, toe je bij Krido
was, veel meer woorde het vuil gemaakt, as je voor mijn part had hoeve
doen. Afijn! 'k heb je gezeid, da' 'k je zou late loope en dat zal 'k
dan nou ook doen. Geef 't zakkie dus maar hier.”

„En krijg 'k nou geen koekie?” vraagt Kootje, den zak latende vallen en
den rechercheur brutaal aanziende.

„Nee,” antwoordt van Dam, doende alsof hij zich even bedenkt, „'n
koekie, dat geef 'k alleenig maar as 'n zaakie in orde komt; maar
'n goeje raad, Kootje, die kan je van me krijge: as je wijs doet,
jongie”—en al sprekende, tikt hij Kootje herhaaldelijk met den
wijsvinger op den schouder—„as je wijs doet, dan maak je, dat je
vooreerst niet meer in me vaarwater komt. Dag, hoor!” En den zak
opnemende, keert hij zich om en verwijdert hij zich. „'t Is zoo klaar as
de dag,” denkt hij, „Kootje het me verraje en begrepe, dat ie 't koekie,
dat ik 'm beloofde, ook wel van Krido kon krijge. En dat het ie _nog_
moppiger gevonde—zoo'n gare! 't Sting me al niet an, dat ze zoo liepe
te smoese en te grinneke, toe we d'r na toe gonge.—Maar 'n mens mot
leere, 'n mens mot leere! En jongetjes gebruike, om opkoopers in de val
te lokke—nee hoor, da' 's eens, maar dat nooit weer!”



De aanspreker.


„Nog 'n hallefie, Pieterse,” zegt van Soelen—een dikke aanspreker, die
de vijftig even voorbij is, een man met grijzend haar, een rood,
gezwollen gezicht en uitpuilende, vochtige oogen—„nog 'n hallefie,” en
dit zeggende schuift hij zijn glas den kastelein toe, die met een:
„meneer asjeblieft,” welke uitdrukking hij zich heeft aangewend in
plaats van: „asjeblieft meneer” te zeggen, het glas opneemt en het,
enkele oogenblikken later, bijna geheel gevuld—want om de concurrentie
met zijn buurman, die knijperig is, geeft hij meer dan volle maat—voor
zijn gast op tafel zet.

„As 't zuk nat weer is as nou,” zegt van Soelen, het glas tegen het
licht houdende en den inhoud even schuddende, voordat hij dien aan den
mond brengt, „as 't zuk nat weer is as nou, dan zorreg ik er voor, da'
'k me eige van binne warm houw. Wij mense motte, weer of geen weer, in
ons bloote hoofd op 't kerkhof staan, en:

    „as 'n boom, in de herfst, ze blare,
    verliest 'n mens met de jare ze hare;”

las me vrouw me laast uit 't een of andere boek voor, en wist 'k
buitedien ook al,” verzekert hij, met de vlakke hand over de kruin van
zijn hoofd strijkende, die inderdaad zoo glad is als de bodem van een
kommetje.

„Ze magge zegge wat ze wille!” roept hij uit, een zakje met vijf sigaren
uit zijn borstzak halende en een daarvan opstekende—„de jenever is dit
en de jenever is dat, zegge ze, en 'n poos geleje he' 'k geleze, dat 't
zooveel as de volkskanker was—ook al, en dat je mirakel wijs deej as
je, in plaas van 'n proppie te koope, 'n glas warreme melk.... N-ou...!
_Ik_ zeg maar: „'n iegelijk mot wete, wat 'm past.” Ik drink ze al lang,
dat wil 'k wel wete, en blijf er gezond bij. Maar—van de gezondheid
gesproke—hoe maakt 't je dochter?”

„Och!” antwoordt Pietersen, terwijl een ruk van zijn hoofd schijnt te
kennen te geven, dat dit onderwerp hem minder aangenaam is, „dat blijft
aldoor maar 't zelfde. 't Sagrijn da' 'k daar al van gehad heb..! 'n
Flinke meid, en dan de heele dag niks uit te voere, maar aldoor maar
voor d'r eige heen te zitte suffe—daar krijg je op 't laast de duvel
over in! Maar hardhans anpakke, kan je d'r niet, want dan raakt ze
heelemaal van de kook.—En 't beroerste is, dat niemand weet wat ze nou
eigelijk het. 't Is zóó met 'r, dat as d'r moeder grient, dan grient
zij ook, en om de kleinste kleinigheid kan ze d'r eige overstuur make,
dat ze in geen twee dage uit 'r bed komt, maar waar 't 'm nou effetief
in zit—ja nou, dat raaj maar! De juffrouw van hierbove zeit, dat 't
wurreme binne, en die wil, dat ze wurremekoekies zal slikke. „'t Is
niettes,” zeit de vrouw van van Seggere, die baker is, en hier nogal 's
over de vloer komt, „ze is slap. Geloof me nou toch 's,” zeit ze, „'t is
niks as slapte, en ze mot staalwijn drinke, staalwijn.” Maar de zuster
van me vrouws tante, die 'r 'n kind an verlore mot hebbe, zeit dat 't
kliere binne. En _dat_ vin ik ook nog zoo mal niet, weet je, omdat ze
zoo bleek ziet en zoo papperig is.”

„Je mot 'r 's late onderzoeke,” geeft van Soelen in bedenking.

„Ook al gebeurd,” antwoordt Pietersen; „de dokter is 'r bij geweest, en
'n poos later de perfester. Maar dat ha' 'k wel kanne late, want die
konne niks anders bij d'r vinde, zeije ze, as dat ze spatare het. Nou,
daar ha' 'k nou ook wat an! „Spatare,” zeg 'k, „die zalle d'r niet na
d'r hoofd vliege.” En toe 'k dat zei, keke ze me over d'r bril heen an
en zeije ze, met 'n strak gezicht, dat ze dat ook niet dochte. Maar
verder kwam 'k niet. 'k Most make, zeije ze, dat ze afleiding had, en
dat ze zooveel as plezier in d'r leve kreeg. As 'k 't goed begrijp, dan
mot ze, om zoo te zegge, as 'n rijkelui's kind behandeld worre en altijd
iemand om 'r hene hebbe die ze eige met d'r bemoeit.—Ja, toe maar! 't
Is gauw gezeid, hè? maar begin 'r maar 's an. _Ik_ heb met de tapperij
de heele dag me hande vol, en me vrouw—met 'r huishouwe en d'r zes
andere kindere—kan 'r tijd ook wel an.”

„Ja,” zegt van Soelen, „verordineere dat kenne ze, en rekene, dat kenne
ze nog beter, maar 'n kwaal kereere—da's nog wel effe wat anders.—En
daar hei je de cyperse ook,” roept hij uit, als de deur opengaat en een
van zijn confraters binnen komt, „ik docht al: waar blijft ie. Gaat
zitte, man en koopt er eentje, as je niet op 'n droogie wil zitte.”

De aangesprokene, iemand met vuurrood haar, die Hinsen heet, maar onder
de aansprekers als „de cyperse” bekend staat, zet zijn parapluie in een
hoek en zijn hoed af en, door een hoofdknik naar den kastelein, zijn
wensch naar zijn gewonen borrel te kennen gevende, gaat hij tegenover
van Soelen zitten, de opmerking makende, dat 't nat weertje is, en dat
het weerglas, zoo als de barbier hem verteld heeft, altijd nog
terugloopt.

„'t Zal mijn 'n zorg weze,” verklaart van Soelen. „As we dit karreweitje
van ellefe achter de rug hebbe, dan gaan 'k rechtdeur na huis en as 't
niet opklaart, dan blijf ik d'r in.”

„'k Wou da' 'k 't ook kon zeggen, maar ik,” zegt Hinsen, met een zucht,
„kan de heele middag deur de stad loope anzegge, dat meneer Breukelmans
dood is.”

„Die van de Keizersgracht?” vraagt van Soelen, „da' 's 'n toggie na
Muijerberg, hè?”

„Na Muijerberg!” roept Hinsen uit—„en ze hebbe me gezeid, dat ie op
Zorgvliet....”

„Gelijk hei je,” stemt van Soelen toe, „'t is Zorgvliet, maar 't is ook
al 'n vijf en twintig jaar geleje, dat we ze vrouw, die in de kraam van
'r jongste kind stierf, d'r na toe gebrocht hebbe.”

„Ja,” zegt Pietersen, een stoel tusschen de beide aansprekers zettende
en zitten gaande, „dat is verleje Dinsdag, 11 Juni, vijf en twintig jare
geleje geweest want mijn vrouw het er as keukemeid gediend, en op de
eigeste dag, dat _wij_ trouwde, wier _zij_ begrave. 't Is dikkels meer
as 'k kan begrijpe, dat die tijd er alweer op zit, maar 't is zoo,
hoor! En waar is, dat er sedert me trouwe hier in Amsterdam al heel wat
veranderd is, dat mot 'k ook 's zegge.—Neem jij je eige nou maar 's,
van Soele. Toe je hier je eerste borrel dronk, nadat 'k dit zaakie had
overgenome, toe zag je 'r heel anders uit as dat je nou doet, man, en
as 'k zal zegge zooas 'k t' meen, dan stong dat vroegere pakkie toch 'n
boel beter as 't genige, dat je nou an je lijf het, hoor.”

„Of dat beter stong!” roept van Soelen, in zijn zwak getast, uit; „wel
man, dat scheelt ommers dag en nacht! Wat zeit me vrouw laast, toe ze
met de schoonmaak me ouwe spulle voor de dag haalde, en me korte broek
voor d'r lijf hieuw, om te kijke of er ook altemet de mot in zat:
„dikke,” zeit ze, „'t is toch zonde van je kuite, hè? Vroeger ha' je 'r
nog wat an, as je voor de stasie uit gong, maar wat doet 't er nou toe
of je 'n paar goeje beene het? Nee,” zeit ze, „as je mijn nou vraagt,
dan mocht 'k je toch heel wat liever zien in je ouwe goed.” En gelijk
het ze. As je ouwers er voor gezorgd hadde, dat je welgeschape in de
wereld was gekomme, dan sting zoo'n pakkie goed, zie je, 't sting
degelijk, effetief degelijk, dat sting 't. As je maakte, dat je kouse en
je korte broek glad over je beene zatte; as je schoene met de zillevere
gespies—daar 'k nou brossies voor me vrouw en me dochter van heb late
make, omdat ze mijn toch niet meer te pas komme—glomme as 'n spiegel;
as je jas, van vore ope, van achtere wat krappies zat, dat ie goed in
de holte van de rug viel; as je 'r dan nog voor zorregde, dat je boord,
je hallefehempie en je beffie helder wit gestreke ware, en je zette je
driekante steek met de lange lamfer 'n ziertje schuins op je hoofd, dan
mochte ze na je kijke, hoor! as je, met 'n militaire stap en je elleboge
buitewaars, voor de stasie uit gong. En dan voelde je zellevers ook wel,
da' je 'r weze mocht.—Nou drage we 'n hooge hoed, 'n sluitjas en 'n
lange broek. En as dat nou mooijer mot weze as 't genige wat we vroeger
droege, dan is 't mijn goed, maar _ik_ kan er 't moois niet in zien.”

„En ik niet,” zegt Pietersen. „'t Mocht ouwerwes weze: 'n steek en 'n
korte broek, maar 't sting goed, hoor! en 't hoorde er hij.”

„Dat deej 't,” stemt van Soelen toe.

„'k Zei laast nog tege me vrouw,” zegt Pietersen, „toe hier 'n
begraffenis voorbij gong en we nog weer 's ophaalde hoe die er vroeger
uitzag: „nee,” zeg ik, „ze magge prate wat ze wille, maar as _dat_ nou
'n lijkstasie mot heete, dan kan ik niet zegge, dat er heel veel stasie
meer an is.””

„Wat zou 't!” roept van Soelen uit. „As 'n vroegere begraffenis 'm
over de strate bewoog, dan zag je ies daar je eerbied voor kreeg as
't voorbijgong, hè? en 't zat 'm daarin dat alles zooveel meer solied
was as 't nou is. Neem de lijkkoes nou maar 's, zooas wij die hebbe
gekonne, 'n goeije twintig jaar terug: alles fluweel, van bove tot
beneje, met dikke kwaste en franje, hier en daar effetjes met koorde
opgenome,—sting dat niet goed? en sting dat niet beter as 't ope
kassie, dat ze 'r nou voor gebruike? En dan de dekkleeje, die de pêrde
over d'r hals en over d'r heele lijf tot op d'r hakke honge, sting dat
ook niet beter as 't smalle lappie lake, dat nou, an weerskante van 't
schoffie, na beneje hangt? Maar 't ergste is, dat ze de dragers, die
vroeger in d'r lange mantels, achter mekaar, rechs en links van de wage
liepe, nou twee an twee, in d'r sluike jasse, d'r achter late loope,
want nou leutere ze en lache ze, dat 't 'n schandaal is voor de mense,
die er voorbij loope. 'k Bin zóó niet,” roept van Soelen uit—van wege
zijn corpulentie niet zonder moeite het eene been over het andere
slaande—„'k bin zóó niet, da' 'k ieuwers 'n hekel an heb alleenig
maar omdat 't nieuw is, en 'k zal niet zegge, dat 't nou niet beter
is as vroeger, dat de wage niet meer door de stad holt as ie terug
komt, en dat de dragers er niet meer in zitte te rooke en met d'r
beene te slingere; maar dat, alles bij mekaar genome, 'n tegeswoordige
begraffenis er bij gewonne het bij 't genige dat ie vroeger is
geweest—nee, hoor! dat maakt niemand me wijs.—En 't beroerste is—alla
Pieterse, geef mijn nog 's 'n hallefie...”

„Koman,” zegt Hinsen, door het goede voorbeeld aangemoedigd, „geef mijn
dat ook maar 's.”

„'t Beroerste is,” herhaalt van Soelen, „dat je er vroeger 'n goed stuk
brood mee verdiende en dat je 't nou voor 'n schijntje mot doen. _Ik_
heb begraffenisse gekonne, daar je 18 tot 20 gulde mee verdiende,
behalve je lamfer en je hanschoene, en vraag daar nou 's om! As je
vroeger 'n goeje dertig jaar had meegeloope, dan was je binne, hoor!
en kon je d'r van renteniere, net zoo goed as 'n makelaar van de
spekelasie, maar lap 'm dat nou 's! Maar in die jare was er ook niemand,
die an begraffenismaatschappije docht, en je deej met je tiene, zal 'k
maar zegge, daar je nou met je honderde voor staat. Want nou draagt
alles. Of je bakker, of krante-ombrenger, of kruijeniersknecht
bent—zoodra 'r wat te drage valt—pak an maar—'t is alweer mee genome,
en 'n uurtje uitbreke, dat kan 'n ieder. Maar in vroeger jare zat 't in
vaste hande; je was er koster, of barbier, of tafelknecht bij, en je
bediende in Artis, Felix of 't Park. En dat je zoo doende an de kost
kwam—dat vraag 's an van Meerse, die de laaste jare dat ie tafeldiende,
geen kouwe soupee's meer annam. „'k Wil nog wel 's diene,” zei ie,
„maar dan luuks; as 't de moeite niet waard is, dan stuur 'k 'n ander om
't hallefie.”—Nou het ie zes huize in de stad; 'n zoon, die voor dominé
leert en, met ze vrouw en ze kindere, leeft ie royaal van de huur.”

„En zoo kan 'k er wel meer,” verklaart Pietersen, de weer gevulde
glaasjes op tafel zettende. „Daar hei je Tielemans van hierover,
Grondert uit de Westerstraat, bove de fruitwinkel, en Beverse, die dan
nou weer in Weesp woont, waar ie vandaan komt—allemaal ouwe ansprekers,
die van d'r cente leve, en goed ook.”

„Maar nou nog 's wat,” zegt Hinsen, „hoe komt 't toch, dat van Vliet,
van de Lijnbaangracht, d'r zoo goed schijnt bij te kanne? 'n Poosie
geleje sta 'k met Smulders te prate, en die wist me te vertelle, dat ie
passies 'n huis in de Gousblomstraat gekocht mot hebbe. Is dat doojefons
zoo goed, daar ie bode bij is?”

„Wat 'n wonder!” roept van Soelen uit. „'t Is dat je 'r nog maar zoo
kort bij bent, maar anders zou je wete, dat „Zorg voor de Toekomst”,
daar hij dan bode bij is, almee tot de grooste hier in de stad hoort. En
as je _dat_ het, as je bij 'n doojefons bent daar honderde en honderde
bij verassereerd binne—ja nou, dan is er nog wel wat te verdiene, want
alle weke komt ie de dubbeltjes ophale, en zoo komt ie bij de mense an
huis, hè?”

„Waardoor ie,” zegt Hinsen, „nog 's eer as 'n ander weet wanneer er
iemand begrave mot worre.—Verdikke, ja!” roept hij uit, „dat mot je
niet uitvlakke.”

„Om de weerga niet!” bevestigt van Soelen. „As ie merkt, dat er een
ziek is, dan vigeleert ie natuurlijk op de begraffenis, en zoodra dat ie
hoort, dat ie dood is, dan gaat ie d'r na toe met de cente van 't fons.
„Asjeblieft juffrouw,” zeit ie dan met 'n mooi praatje, „daar was 'k al
met de duite. U most vijf en negetig gulde uit 't doojefons trekke, as
uws man kwam te valle, daar bin je eerlijk voor verassereerd, en daar
legge ze dan nou ook: 'n briefie van zestig, één van vijf en twintig en
twee rijksdaalders,—hier is uws geld. En as je nou wil, dat je je eige
met niks het te bemoeie, en dat uws man 'n fesoenlijke begraffenis zal
hebbe, zooas ie het geleefd, dan hei je 't maar voor 't kommandeere en
dan zorreg ik voor alles. Negetig gulde hoeft 't niet eens te koste,
want, as ik 't zal doen, dan houw je nog over, let maar op.—Hoeveel
jonges het u? Drie, zeit u, drie en een schoonzoon? Goed; da' 's één
koes. En hoeveel mans-leje van uws famielje binne d'r, die gevraagd
motte worre? Door mekaar vier van uws kant en vier van uws mans kant,
zeit u? Heel goed—da' 's acht, da' 's dus nog twee—da' 's drie koesse.
Drie volgkoesse, met koesier en pallefrenier in groote rouwleverei en de
stasiewage voor uws man, met zwarte pluime,—da' 's zóóveel. En hoeveel
dragers motte d'r weze? Zalle we 's twaalf zegge? Twaalf dragers, da' 's
heel netjes en heel fesoennelijk. Vin u dat goed, zeit u? mooi zoo.
Twaalf dragers dus. Dan krijge we 'n zwarte kist natuurlijk, van echt
greine hout, met uws mans naam, en de dag en 't jaar van ze geboorte en
sterreve d'r op in vertinde spijkertjes. Dat staat nog 's fijnder, zal
'k 's zegge, as die witgeschilderde letters. Vin u dat ook niet? Bestig.
'n Zwarte kist dus met vertinde spijkerkoppies, dat komt, met de dragers
mee, op zooveel. Dan hebbe we nog de koste op 't kerkhof voor 'n mooi
graffie onder de treurboome, as 'k dat krijge kan, maar dat zal wel, en
de kleinere onkosten voor fooije en zoo, dat maakt, alles met mekaar,
as ik d'r ook nog 'n paar cente an verdiene zal, en dat mag wel,
tachetig gulde.—Kijk u nou 's hier. As u dat nou goedvindt, dan wil 'k
voor dat geld 't heele zaakie anneme, maar dan is ook alles en alles d'r
onder begrepe, behalleve natuurlijk de koffie en de broodjes op de dag
van de begraffenis, die voor uws koste blijve. Zalle we dat dan maar zoo
afgesproke houwe? Heel goed; dan houwt u vijftien gulde,—daar legge
ze,—ziet u wel? en dan neem ik de rest maar weer mee en zorreg voor
alles. En tevreje zal je weze, daar hei je geen nood voor.”

„An die tachetig gulde,” zegt van Soelen—zijn sigaar, die onder het
verhaal uit is gegaan, weer aanstekende—„verdient ie er dertig; en dat
ie drie van die begraffenisse achter de rug het, as je 'm om de klok van
ellefe tegekomt, da' 's voor hem doen niks ongewoons.”

„Drie?” vraagt de cyperse. „Hoe kan ie voor ellefe drie keer begrave?”

„Maar waar kom je vandaan man, dat je dat niet weet!” roept van Soelen
uit. „Hei je dan nog nooit 's gezien, dat ie 'm poest, as ze 'n poosie
an de gang binne?”

„Wat zeg je nou?” vraagt Hinsen, groote oogen opzettende,—„poest ie
'm?”

„Wel ja, mens, hij poest 'm.—Dat je dat nou toch nooit 's gezien het,
en je het toch ook al 's met 'm begrave! Afijn, maar ie doet 't; en zoo
haalt ie de drie begraffenisse voor ellefe. Kijk maar.—Late we nou maar
's zegge, dat ie mot begrave om nege uur, om half tien en om tien uur;
dan maakt ie, dat de eerste percies op tijd begint. Klokslag negene
rijje ze weg, en dan zorregt ie d'r voor, dat ie pal achter de wage
loopt. Eigelijk mot ie wel voor de stasie uit loope, omdat ie 'm het
angenome, maar dat doet ie niet, omdat 't niet in ze kraam te pas komt,
want as ze nou 'n endje gereje hebbe, en ze slaan 'n hoek om, van de
gracht de straat in of omgekeerd, dan trekt ie d'r tusse uit, gaat 'n
sigarewinkeltje of ieuwers anders in—wat ze uit de volgkoesse niet zien
kanne, omdat eerst al de dragers komme, voordat de eerste koes de hoek
om slaat—en dan loopt ie op 'n draffie of, as ie kan, pakt ie de tram,
na ze tweede begraffenis. Daar doet ie natuurlijk net eender; en zoo kan
ie om tien uur voor de derde keer antreje, en het ie d'r al twee achter
de rug.”

„Verdikke,” roept Hinsen uit, „die is gogem!”

„Glad genoeg,” verklaart van Soelen. „En as 't ongeluk wil, dat deze
of gene van de famielje, door de eene of andere omstandigheid, d'r
achter is gekomme, dat ie d'r van door is gegaan, dan het ie ze praatje
natuurlijk klaar. „Ziet u juffrouw,” zeit ie, „as ik 'n begraffenis heb
angenome, dan mot 'k zooveel as overal te gelijk weze. Eerst zorreg ik
d'r voor, dat de stasie an de gang is, en as ze onder weg binne, dan'
kan 'k wel 'n oogeblikkie gemist worre, en loop 'k langes de korste weg
na 't kerkhof, om te kijke of daar alles klaar is as uws man komt. Het
uws neef me daar niet gezien, toe ze daar kwamme, zeit u? Nou, dan mot
'k toe zeker bij 't graf geweest zijn, om te kijke of de touwe en de
dwarsleggers klaar lagge. En daar ook niet, zeit u, toe ze effetief an
't begrave gonge? Ja, dan ben 'k toe zeker alweer an de wachtkamer
geweest, om te kijke of de pallefreniers bij de koesse stinge, as uws
famielje terugkwam. En as dat in orde is, dan gaan ik me gang, ziet u,
want ik heb meer te doen.”

„Zoo doet ie net wat ie wil!” roept van Soelen uit, „en verdient ie dik
cente.

„Maar—van geld gesproke—nou mo' 'k je toch 's wat vrage. We hebbe 'n
afspraakie, hè, dat as ik 'n begraffenis heb, dan draag jij mee, en hei
jij er een, dan ik. Nou hei je dit jaar vast al zes keer met mijn
gedrage, maar ik nog maar eene keer met jou. Je het toch niks meer
gehad, hoop 'k?”

„Zou je nou toch waarachtig denke, da' 'k je op de hak wou neme?” vraagt
Hinsen verontwaardigd.

„Nou,” antwoordt van Soelen, „dat zou de eerste keer niet weze, dat me
dat overkwam. Maar alla, je bint er nog maar kort bij, en we zalle dan
maar hope, dat 't jou ook nog 's voor de wind zal gaan.”

„'k Help 't je wensche,” zegt Hinsen, door een zucht te kennen gevende,
dat de wind in dat geval uit een tegenovergestelden hoek zal moeten
waaien. „'k Heb dit jaar nog niks anders gehad as juffrouw Trapman, da'
's de heilige waarheid,” verzekert hij, „en daar ben je bij geweest.
Maar as je nou nog 's 'n poosie wacht, dan hè' 'k er weer een; en da' 's
'n goeje.”

„En wie is dat?” vraagt van Soelen.

„Da' 's juffrouw Willemse, uit de Westerstraat,” antwoordt Hinsen; „'t
mens is zes en tachetig, en...”

„Nou, da' 's nou ook wat!” roept van Soelen uit, Hinsen met een leuk
gezicht aanziende.

„Nou ook wat?” herhaalt Hinsen verbaasd, „wat meen je daarmee?”

„Och man,” zegt van Soelen met een korten lach, „zoo kan je me de
begraffenis van me eige vader wel belove, hè! Wel ja,” roept hij uit, in
antwoord op een vragenden blik van zijn confrater, „Juffrouw Willemse
da' 's net zoo goed as me bloed-eige grootmoeder, zal 'k maar zegge! 't
Mens woont zeker al vijftig jaar bove me ouwers, en aldoor omgang met
d'r gehouwe, hoor. 'k Kan me eige nog best herinnere, da' 'k, als zoo'n
aap van 'n jonge, alle dage bij d'r bove most komme, omdat ze van d'r
eige geen kindere had, en dan was 't aldoor: „och, wat 'n aardig
joggie!” en: „och, wat 'n lief bellefleurtje!” en al die viere en vijfe
meer. Van me trouwe af komt ze bij mijn over de vloer en wij over de
hare, en nog geen zes weke geleje, toen ze begon te krukke, het ze me
gezeid, dat, as 't ongeluk wou, dat ze kwam te valle, ikke voor d'r
begraffenis most zorrege en niemand anders.”

„Maar van mijn is 't famielje!” roept Hinsen uit, die door de
mededeeling van de intieme vriendschapsbetrekkingen tusschen de van
Soelens en de Willemsens bijzonder onaangenaam is verrast. „Mijns vrouws
moeders moeder is d'r bloed-eige zuster, en nou ik ook bij 't vak
gekomme bin, zal ze d'r eige famielje toch niet voorbijgaan voor 'n
vreemd.”

„Ja, daar zal ze wat om male!” zegt van Soelen. „'k Zal niet zegge, as
je d'r zoon of d'r broer nog was, maar as je verder in de parmetasie
komt, en dan nog wel van je vrouws kant—dat het niks meer te beduije,
hoor. Mijn het ze gezeid, dat ze 't beschreve had; en as zoo'n oud mens
dat het gedaan, dan verandert ze 't ook niet meer. 'n Draagplaas man,
da' 's alles wat ervoor je op zal zitte, en daar zal je tevreje mee
motte weze.”

„Maar daar bin 'k _niet_ tevrede mee,” verklaart Hinsen; „as d'r
famielje sta 'k er 't naaste toe; en da' 'k met al me kindere 'n
voordeeltje best gebruike kan—dat zou toch wel wat heel erg weze, as
ze dat over 't hoofd zou zien.”

„Afijn, we zalle zien!” roept van Soelen uit, „'t mens is nog niet dood
en we kanne d'r nog wel eerder onder legge as zij. 't Zou de eerste keer
niet weze, dat iemand gezond na bed ging....”

„En dood opsting,” zegt Pietersen met een lakoniek gezicht.

„Nou,” roept van Soelen uit, „nou mot hij ook nog 's wat zegge,
hè!—Spot niet, Pieterse, 'n mens kan nooit 's wete wat 'm nog bove ze
hoofd hangt.—Maar 't wordt onze tijd, cyperse. De dooje hebbe niks te
doen en kanne wel wachte, maar de levendige hebbe d'r zake en wille op
z'n tijd gehollepe weze.—Zalle we dan gaan? Koman dan maar.—Hei, daar
hei je mijn hoed! Wat van jou is, is van mijn, zie je, maar wat van
mijn is, daar blijf je of.” En dit zeggende, neemt hij zijn hoed uit
de hand van Hinsen, die, nog geheel onder den indruk der pasgehoorde
Jobstijding, het hoofddeksel van zijn confrater gegrepen heeft. „Dag
Pieterse,” zegt van Soelen, zijn jas dichtknoopende en zijn parapluie
opnemende, „tap ze nog lang, man, en tap ze an mijn; dan benne we
allebei gehollepe.”

„'k Mag 't lijje,” antwoordt de kastelein, de beide ledige glaasjes van
de tafel nemende. „Dat je hier komt om 'n borrel te hale, da' 's me
lief; maar dat je hier zou komme om mijn te hale, daar he' 'k nog 'n
hekel an.”



Derde Klasse.


„Nà, geef je vade' 'n zoen,” zegt Mozes, met één voet op de treeplank
van den waggon staande, tot zijn zoontje, dat, op den arm der moeder
zittende, „vade'” naar den trein heeft gebracht.

„Pas op toch, pas op ze mussie!” roept de vrouw van Mozes uit, nog juist
bijtijds het hoofddeksel grijpende, dat, onder de vaderlijke omhelzing,
het kind van het hoofd glijdt.

„O—ch,” zegt Mozes—en in de wijze waarop hij dit woord uitspreekt,
doorloopt hij een aantal noten van de toonladder,—„wat zou 't! wat zou
ze mussie, is 't bweekba-è waag?”

Dan geeft hij zijn zoon een „zabbe-zoen” en stapt in, het portier achter
zich sluitende. „Zeg an Fwank,” roept hij, met het bovenlijf uit den
waggon hangende, zijn vrouw toe, „da' 'k de puwwe zà khoope, asse ze
gaaf binne, en da' 'k an Lewie za' vwage, of ie gwaze het, zooasse de
dokte' mot hebbe.” Daarna gaat hij zitten, kijkt even rond, en zegt op
gedempten toon: „g'dag zame!”

Eenige oogenblikken later weerklinken de drie klokslagen, de
hoofdconducteur geeft, met opgestoken hand en met het fluitje in den
mond, langs den trein dravende het sein tot vertrek, en terwijl Mozes,
met een breeden glimlach om zijn ruig-omhaarden mond en met toegeknepen
oogen, herhaaldelijk knikkende, zijn vrouw en zijn zoontje een aantal
zoenhandjes toewerpt, en zijn vrouw het kind laat teruggroeten, door het
armpje van den jongen heen en weer te bewegen, waarbij zij zelve, niet
minder dikwijls dan haar man, met het hoofd knikt, rijden wij weg, in
het stille licht van den heerlijken zomeravond, wazende over bosch en
bouw.

In het compartiment, waarin wij zijn gezeten, is het gelukkig—want het
is nog heel warm—niet vol. Met mij zitten op dezelfde bank twee boeren,
met gezichten als frambozen, elk met een kort buis aan en een lakensche
pet op het hoofd, waarvan de verlakte klep, waarop een paar eikeltjes
van zwarte zijde heen en weer bungelen, niet het voorhoofd, maar het
rechteroor overschaduwt. Beide trekken, de een aan een lekke sigaar en
de ander aan een snorkende pijp, met zooveel kracht, dat zich telkens
diepe kuilen in hun wangen vertoonen, en dikke rookwolken langzaam langs
mij heen trekken naar het neergelaten portierraampje, waar zij even
talmen en dan op eens, met vaart het luchtruim invliegende, spoorloos
verdwijnen. Op de andere bank zit Mozes in het hoekje en, een eind
van hem af, een stukadoor, met een grootendeels „gewit” gezicht, de
handen vol kalk en ontelbare spatten op zijn jas, schoenen en pet,
welke spatten waarschijnlijk ook op zijn broek en zijn vest aanwezig
zullen zijn, maar die, nu die kleedingstukken van een witte stof zijn
vervaardigd, niet noemenswaard in het oog loopen. Tusschen zijn beenen
staat een niet gesloten reiszak van gebloemd trijp, gevuld met een
aantal kwasten en ander gereedschap, en om zich heen verspreidt hij een
lucht, die mij levendig aan „de groote schoonmaak” doet denken. Een
weinig van hem af zit een vrouw, met een zuigeling op den schoot en een
meisje van omstreeks twaalf jaren naast haar. Die vrouw, een frissche,
gezellige dikzak, met een rond, prettig en vooral moederlijk gezicht,
en glimmend-zwarte, langs de slapen gladgestreken haren, gekleed in jak
en rok, met lange gouden bellen in de ooren, een helder witte muts op
het hoofd en een lichtkleurige sjaal om, is kennelijk de vrouw van een
polderwerker, en het kind naast haar is stellig pas „aangenomen”, want
de blauwe jurk, die veel te lang is, de witte hoed en het kruisje van
allerdunst goud, aan een even dun kettinkje van het zelfde metaal om den
hals bevestigd, geven dienaangaande stellige aanwijzingen. In haar
handen houdt het kind een netjes-opgevouwen, witten zakdoek, en juist
verwonder ik mij, dat zij dien, niettegenstaande de drukkende hitte,
nog niet heeft gebruikt, als zij haar moeder iets toefluistert en, op
een toestemmenden hoofdknik, haar hand diep in den zak van moeders rok
stekende, daaruit een kolossalen lap linnen of katoen te voorschijn
haalt. Met dit familiestuk wischt zij haar gezicht af en stopt het
daarna weer weg, waaruit voldoende blijkt, dat het door haar in de hand
gehouden voorwerp slechts als sieraad bij haar toilet behoort, zooals
een bouquet bij een baljapon; en daar zij dat zakdoekje van tijd tot
tijd stijf tegen haar gezicht drukt, zóó, dat het puntje van haar neus
er spierwit bovenuit komt, is het niet minder duidelijk, dat bedoeld
doekje uitsluitend moet voldoen aan zijn hoogere bestemming, en daarop
dus, nog niet zoo heel lang geleden, een paar droppeltjes grog van
eau-de-Cologne gegoten moeten zijn.

„We zitte hier toch ommers goed voor Amsterdam?” vraagt de vrouw van
den polderwerker, wel wat laat, want de trein snelt met volle vaart
voort, maar gerustgesteld door het antwoord der boeren, van wie de eene
zegt: „dat doe je,” en de andere: „dat zitje,” deelt zij ons mede wel
gevraagd—maar het antwoord van den conducteur, die het te druk had, om
haar behoorlijk te woord te staan, niet gehoord te hebben, en geeft zij
voorts te kennen, dat zij niet graag in een verkeerden trein zou zitten,
omdat zij nog verder moet, „weet u!” waarop de boeren eenstemmig
verklaren: „dat kan je,” en de stukadoor vraagt: „waar na toe?”

„Na tante Kees,” zegt het kind in het blauw, een mededeeling, die de
boeren ontsteld opkijken—en Mozes mompelen doet: „da' 's raag,” zoodat
het kind verlegen wordt, dicht bij haar moeder kruipt, den arm door dien
der moeder steekt, en het hoofd tegen haar schouder drukt, waarop de
vrouw van den polderwerker haar dochtertje goedig toeknikt en ons zegt,
dat bedoelde tante eigenlijk Kee heet, maar door haar man, voor de grap,
nooit anders dan Kees wordt genoemd, een opheldering, die de boeren,
kennelijk gerustgesteld, doet herademen en den stukadoor aanleiding
geeft te verklaren, dat de man van tante Kees _ook_ wel zal weten waarom
hij haar zoo noemt.

Intusschen is het zuigelingetje wakker geworden en begint zoo
vervaarlijk te schreeuwen, dat de stukadoor, als dit een poosje,
zonder naspeurlijke reden, heeft geduurd, beweert, dat de jongen bang
is om naar tante Kees te gaan, en Mozes vraagt: of het kind zijn
spoorwegkaartje ook verloren kan hebben, welke aardigheden de moeder
doen glimlachen, maar op de boeren niet de minste uitwerking hebben.

Onderwijl tracht de vrouw van den polderwerker het kind te sussen, maar
wat zij ook doet: of zij het tusschen de handen op en neer wipt of op
haar armen dodijnt, de kleine is niet tot bedaren te brengen.

„Wel wel, wat skreeuwt 't jong!” zegt de oudere boer, het kind met
verbazing aanziende.

„'k Weet niet wat ze het!” verklaart de moeder, „ze het aldoor zoo lief
geslape. Wat is er dan toch, loeressie?”

„Is 't 'n zij-tje?” vraagt de stukadoor.

„Wel, dat raaj je goed,” antwoordt de vrouw, „'t kind heet Zijdje.”

„As 'k toch wis,” zegt Mozes, „dat 't 'n meisie was.”

„Sakkerloot,” roept de stukadoor uit, „dan mot jij toch goeje ooge
hebbe, hoor!”

„Na, wat zou 't!” antwoordt Mozes grinnekend, „as 'k toch heef gezien,
dat ze tege me heef gewagge.”

„Het ze?” vraagt de stukadoor. „Alla, dan het ze'r nou berouw genoeg
van; 't kind schreeuwt as 'n ongesmeerde kruiwage.”

„Kan ze ook honger hebbe?” vraagt de jongere boer, die, als iemand niet
tevreden is, in de eerste plaats aan een leege maag denkt.

„Nee,” antwoordt de vrouw, nadrukkelijk het hoofd schuddend, „ze komt er
pas of.”

„En dan za' ze d'g possie ook _wè'_ gehad hebbe,” verklaart Mozes, een
vermoeden waarmede de boeren, door herhaaldelijk te knikken, hun volle
instemming betuigen.

„Je eerste en je laaste?” vraagt de stukadoor, met een blik naar de
beide kinderen.

„Wel nee,” antwoordt de vrouw—druk bezig tusschen de kleertjes van het
kind te zoeken, om de reden te vinden waarom het zoo schreeuwt—„wel
nee! bove haar”—en met het hoofd wijst zij naar het kind in het
blauw—„he' 'k er nog vijf, en onder haar nog vier. Maar dat dit
kleintje me laaste zal weze—dat zou 'k wel denken.”

„Na,” zegt Mozes, „pas mà' op, dat 't de ojevaag niet hoo-t.”

„Dat mag ie wel hoore,” beweert de vrouw. „We hebben 'r tien, en da' 's
net wat 'n burgermens toekomt hè, want 't versie zeit:

    Een edelman die krijgt er twee,
      Een rijke man krijgt vier;
    —Zoo'n twee- of viertal is niet erg,
      Die hei je voor plezier.
    Maar bè je 'n kale ambtenaar,
      Of ben je dominé,
    Dan vare d'r wel zes of acht,
      In 't huwlijksbootje mee.

    Een tiental krijgt,—'t is haast te gek,
      Een burger zonder goed;
    En 't vol dozijn,—da' 's gekker nog,
      Is voor de arremoed.

„Wel kijk,” roept zij uit, als zij, het linkerarmpje van het kind
ontblootende, daarop een rood vlekje ontdekt, „da' 's vast 'n beest,
dat 'r gestoken het, want ze het noot nergens niks op d'r lijfie.”

„'n Hoog-springertje,” oppert de oudere boer.

„Wel nee,” zegt de vrouw, haar hoofd afkeerende, „die het ze noot.”

„Ja nou,” roept de oudere boer uit, „'n mens mag zoo zindelijk weze as
ie wil, maar _daar_ kan je niks an doen!”

„'t Kan ook wel 'n muggebeet zijn,” beweert de stukadoor.

„Wel ja,” zegt de vrouw van den polderwerker, „dat zal 't zeker wel
weze. Hier meisie, houw jij d'r 's effe vast.” En terwijl zij het kind
op den schoot van haar oudste dochtertje legt en daarna, uit een naast
haar staand spoorwegmandje, een lapje linnen en een apothekersfleschje
met water gevuld te voorschijn haalt, beweert Mozes, dat 't „misegabè'
is, zoo'n mach mugge as 'r dit jaag binne,” en deelt de oudere boer ons
mede al eens opgemerkt te hebbe, dat dit met den wind in verband staat,
omdat, als de wind oostelijk is, er veel meer van „dat goed” in den
polder komt, dan bij westenwind, waarop de vrouw van den polderwerker
aanmerkt, dat men er meer last van heeft, als men bij het water woont
dan in droge streken, en de stukadoor verklaart alleen te weten, dat het
een last is, omdat men er 's nachts niet van slapen kan, waartegen de
vrouw van den polderwerker een paar droppels nagel-olie als „erg goed”
aanbeveelt, wat de stukadoor ook niet kwaad vindt, het evenwel nog beter
achtende 's avonds de vensters gesloten te houden, omdat de dieren op
het licht af komen, welk laatste middel allen gereedelijk toestemmen
verreweg het beste te zijn.

„Zie zoo,” zegt de vrouw van den polderwerker, het in water gedrenkt
lapje om het armpje van het kind bevestigend, „nou zal ze wel gauw weer
bedare; 'k heb er altijd 'n hekel an as ze zoo in eene wat krijge, want
toe we pas getrouwd ware, kreeg me man, zonder te wete hoe ie er an
kwam, 'n dikke voet. En 't was maar goed, zei de dokter, dat we 'm
daalijk hadde late hale, want as ie d'r mee was blijve loope, dan had
't gevaarlijk kanne worde.”

„Ja,” zegt de oudere boer, „met zukke dinge mot je niet zuime, da' 's
menigeen z'n dood geweest.”

„En mijn vade za-egè,” zegt Mozes, „heef 't è ook mee bekoch.”

„Het ie?” vraagt de oudere boer.

„Dat heef ie,” antwoordt Mozes.—„Zes, zeve dage voo' ghoote vehzoendag,
dat ie in ze winke' met 'n buugman sthaat te pgate, sthaat ie met ze
hande te zwaaie, en slhaat ie in 'n spijke' van 'n kis.—„Na, wat zou
't!” zeit ie tege me moede', as ze schgikt, dat ie bloeit, „maak toch
geen matschudding ove' niks.”—Mà 's awes, dat ie na ze bed zà gaan,
zeit ie, dat 't 'm pijn doet, zeit ie.—„Gaat na de dokte',” zeit me
moede, „gaat na de dokte'.”

„Och,” zeit me vade',—„de dokte', de dokte', wat zou de dokte'!” en ie
gong niet. Mà 's ande-è daags had me vade' 'n agm as è kagepijp, en toe
't ghoote vehzoendag was, was mijn vade' bij zijn vade-è vehzamed.—Mà'
as ie gedaan had wat me moede' wou, as ie na de dokte' was gegaan, dan
had die 'm gehouwe, zeit ie,—„met ze agm of zonde' ze agm, mà' gehouwe
had 'k 'm,” zeit ie. „Ma' nou,” zeit ie, „nou 't vehgif in ze hagt is
gegaan, nou mos ie dood.””

„En 'k houw 't ervoor, dat ie nog leefde,” zegt de oudere boer, „as de
smid van de Bullewijksbrug d'r bij was geweest, voordat ie de laatste
azem had uitgeblaze, want zooveel as die d'r het geneze, die door de
dokters opgegeve waren—dat geloof je niet.”

„Is 't toch waar?” vraagt de stukadoor.

„Honderde en honderde,” verzekert ons boertje. „En alles met 'n
zallevie, dat ie zelfs klaar maakt. _Hoe_ ie dat doet, da' 's zijn
geheim, zeit ie, maar zooveel is zeker, dat 't al 'n macht van jare van
vader op zoon moet zijn overgegaan, wat voor dingsighede daartoe noodig
benne. En 't helpt, hoor! bovest en bovest! Jong en oud, man en vrouw
vindt er baat bij. En wat je het: galle of spatte, zal 'k maar zegge, 'n
zieke arm of 'n zeer been—hij leit hier 'n pleister en daar een, en as
ze d'r af valle—want je mot ze late zitte tot ze uitgewerkt hebbe—dan
ben je geneze, hoor je!”

„Wat zeit u?” roept de vrouw van den polderwerker uit.

„Glad geneze,” verzekert het boertje. „En da' 's geen praatje, maar de
zuivere waarheid, want toe me zeun hier”—en met het hoofd wijst hij
naar den jongeren boer—„'n kind was, kreeg ie 'n ziektestof in de
linkervoet: zooveel as 'n beeneter, zei de dokter, en die zou zien,
dat ie 'm weer opknapte; maar wat ie prakkizeerde of mierde: pappe of
snijje, niks hielp. En onderwijl wier 't zoo erg, dat de perfester d'r
an te pas most komme, en die zei, dat 't hoog tijd wier, dat de voet d'r
af kwam. Maar daar kon 'k zoo in eene niet toe besluite en me vrouw nog
minder.”

„Dat kan 'k me begrijpe,” zegt de vrouw van den polderwerker, „want wat
wij mense hebbe gekrege, dat motte we houwe, ziek of gezond.”

„Dat zeg je goed,” bevestigt de oudere boer, „want dat we 'r over
prakkiseerde, wat ons te doen stind, heur 'k van de smid an de
Bullewijksbrug, en ik—met me vrouw en me zeun' d'r na toe. „Ofzette,”
zeit ie, toe 'k 'm 't geval vertelde, „ofzette,—'t mocht wat; _ik_ zal
'm geneze, en over vier weke loopt ie paardjespele met de jonges langs
de weg.” En ze woord het ie gehouwe, want amper 'n maand later had ie de
klompe weer aan, en na die tijd—zeg 't nou zelfs, Kees!”

„Nooit nerges meer niks van gewete,” verklaart zijn zoon.

„Daar beur je 't,” zegt zijn vader, „nooit iewers meer ies van gewete.
En à je nou ze voet ziet,—net zoo blank en zoo zuiver, _net_ zoo blank
en zoo zuiver,” herhaalt hij, beide handen over elkander schuivende, „de
eene as de andere.”

„M—enslief,” roept de vrouw van den polderwerker uit, langzaam haar
hoofd wiegend, „wat 'n zege, wat 'n zege!”

„Ja,” zegt de stukadoor, „want as je nou was heengegaan en je hadt na
die perfester geluisterd....”

„Dan was ie 'n kruppel geweest, ze leve lang 'n kruppel,” verklaart de
oudere boer met een krachtigen hoofdknik.

„En daarvoor is ie gelukkig gespaard gebleve,” zegt de vrouw van den
polderwerker. „Is 't niet waar meisie?” vraagt zij met den voorsten
vinger het zuigelengetje, dat nu weer tevreden kijkt, tegen de wangetjes
tikkende. „Is 't nou weer goed? En ga je nou weer slape? Toe dan maar.”
En het kind in een omslag gewikkeld hebbende, wiegt zij het heen en weer
en neuriet:

    „Doe die blauwe oogies toe,
    Zoete, lieve poes!
    Vaders vreugd en moeders lust,
    Slaap, me kleine snoes!”

En dan begint zij weer van voren af aan: „doe die blauwe oogies toe,”
net zoolang totdat het kind aan de herhaalde uitnoodiging heeft voldaan.

Onderwijl stopt de trein te Bussum, waar een aantal militairen op het
perron staan, gepakt en gezakt, hun lange jassen van voren opgeslagen,
een groen takje op de schako of een heideplantje in den loop van het
geweer.

„Inkwartiering,” zegt de oudere boer, die geen soldaat kan zien zonder
aan gedwongen logeergasten te denken, waaraan hij een hekel heeft als
aan een zieke koe.

„Schijfschiete,” beweert de stukadoor, die van militaire dingen geen
flauw begrip heeft, maar Mozes, den spijker op den kop slaande, zegt:
„maneuvels. Ze wasse in 't kamp en ze gane tegug.”

„Zou 't?” vraagt de oudere boer, die „afmarcheeren” het ideaal van alle
militaire verrichtingen vindt.

„As 'k 't toch weet,” roept Mozes uit, „as 'k eiges toch ook heef
gediend!”

„Bij de marine?” vraagt de stukadoor, met een knipoogje tegen ons.

„Nà,” zegt Mozes, „wate' is nat, hè? Ovè' wat zà je zwabbe-è op de
pwanke, as je kan sthaan op de ghond?”

„Ze motte naar Amersfoort,” zegt de jongere boer, ziende dat de
militairen plaats nemen in den naar die stad bestemden trein.

„Dat motte ze,” bevestigt Mozes, „weegom, na d'g gagnizoen.”

„Ja, ja,” zegt de oudere boer, met een zucht—terwijl de trein, waarin
wij zijn gezeten, zich weer in beweging stelt—„al dat soldaatje-spele
is mooi en goed, maar 't kost 'n bult geld—'n bult; en ik en 'n ander
kanne 't an belasting maar opbrenge.”

„O,” roept de stukadoor uit, „da' 's 'n ongeluk, zoo as ze je
tegeswoordig d'r bij lappe! En as ze je eenmaal te pakke hebbe, dan
late ze je niet los, net zoo min as 'n spin 'n vlieg.—Vijf, zes
maande terug, net da' 'k t'huis ben om te ete, komme er twee van die
risserseurs van de belasting binne.—'n Mooi stelletje! Half-sleet
heere, met hongerige gezichte, gerafelde broeke en moderspatte tot op de
kraag van d'r jasse, van 't vigeleere, dat ze, dag in dag uit, weer of
geen weer, door de stad doen.—En mager, dat ze ware! dat ze wel met de
konijne tusse de tralies door hadde kanne ete.—

„„Offe ze terecht ware bij Bruins,” vroege ze. „Nou,” zeg 'k, „dat is er
na, hè! Me vader hiet Bruins, drie broers van me hiete ook Bruins, en
dan he' 'k nog 'n macht oomes en neefs, die ook Bruins hiette—zoek jij
nou maar uit waar je weze mot.”

„„Bij Jan Bruins,” zei diegenige, die 'n paar jaar ouwer was as de
andere—'n dwarskijker van belang, want hij had 'n paar ooge, dat ie met
't eene na de neus van je gezicht en met 't andere na de neus van je
schoene keek—„bij Jan Bruins, de stikkadoor.”—„O,” zeg 'k, „tel dan je
geld maar uit, want van dat soort is er maar een in heel Amsterdam.”
„Nee,” zei ie, „brenge kwamme ze zoozeer niks, as wel 's kijke hoe 't er
bij me an zat, want ze ware, zoo gezeid, van de belasting.” „Belasting,”
zeg 'k, „asjeblieft, daar zitte ze, allemaal om de tafel: een, twee,
drie, vier, vijf, zes, zeve kindere; en da' 's belasting genoeg zou 'k
denke.”

„„'k Weet niet hoe jelui 't in je hoofd haalt,” zeit me vrouw.
Belasting, dat was goed voor de rijkdom, zei ze, maar dat je er de
mindere man mee an kwam, dat had ze nog noot op de viool hoore spele.

„Dat kon wel, zei toe die andere kerel—die zoo zuur keek, asof ie 'n
karnemelksche moeder had gehad—dat kon wel, maar as ze 't alleenig van
de rijkdom moste hebbe, dan kwamme ze d'r niet.

„„Ja nou,” zeg 'k, „waar jelui weze motte, dat weet 'k niet en dat kan
me niet schele ook, maar hier ben je niet terecht.”

„Dat zat nog, zei ie, 'k had al vast 'n knap boeltje.

„„'n Knap boeltje,” zeg 'k, „mag dat dan niet voor de belasting, dat je
'n knap boeltje het?”

„Ja wel, dat mocht wel, zei ie, maar 't was 'n eigeschap daar rekening
mee gehouwe wier voor de inkomste-belasting.

„„Inkomste-belasting,” zeg 'k, „maar man 't is ommers al mooi, da' 'k
met me inkomme uitkom.”

„'k Begreep er niks van, zei ie.

„„Nou,” zeg 'k, „'k mag lijje, dat je gelijk het, maar as 't niet om me
cente te doen is, dan zalle jelui toch allebei 'n borrel van me hebbe,
voordat je weggaat.”—Afijn... wa' 'k zei of zweeg... van me baas wiste
ze dit en van die dat... 'k most nou maar ofwachte, zei-e ze, dan zou
'k wel 'n pampier t'huis krijge, en as 'k daar dan niet mee tevreje was,
dan kon 'k altoos nog rikkelameere. „Maar dat doen 'k al,” zeg 'k, „daar
he' 'k geen pampier voor noodig; 'k rikkelameer al zoo hard as 'k kan.”
Ja nou, maar dat gong niet, _eerst_ most 'k dat pampier hebbe.

„'n Poos later kwam 't, en ik er mee na 'n kennis van me, die nog wel
's 'n goeje raad voor 'n arm mens over het, en die dan ook 'n stuk
voor me het opgesteld, da' 'k zellevers kwalijk wist, da' 'k er zoo
beroerd an toe was. Maar uitgehaald het 't niks, want 'n week of wat
later kreeg 'k weer 'n pampier, en daarin sting 'n heele omhaal van
woorde—dit gezien en dat gezien—dit zus en dat zoo,—w..eet ik 't! maar
de rijksdaalder, daar die kerels me voor opgeschreve hadde, die most 'k
betale. „Nou,” zeg 'k tege me vrouw, „as dat nou niet is iemand 'n stuk
van ze hemd knippe, zeg jij dan 's hoe 'k dat noeme mot.””

„Ja,” zegt de oudere boer, „'t is erg. En ze store d'r eige nerges an.
Of de oogst mee- of tegevalt, of de mart hoog is of laag, of je gelukkig
bent met je vee of er 'n tegeslag mee het—je kan maar make, dat je de
cente bij mekaar het. En 't lijkt wel of tegeswoordig alle belasting
d'rekt is, want je het je anslag kwalijk in huis, of je kan 't al betale
ook.—Maar daar benne we al te Amsterdam.—Koman jong, nou as de weerga
na de avekaat.”

„En ikhe na de vekoopening,” zegt Mozes,—„g'dag zame.”

„En ik na huis,” zegt de stukadoor,—„ook g'dag.”

„En wij na Sloterdijk,” zegt de vrouw van den polderwerker,—„gedag
allemaal, en wel t'huis, mense.”



  +--------------------------------------------------------+
  |                                                        |
  |              OPMERKINGEN VAN DE BEWERKER:              |
  |                                                        |
  |  De volgende correcties zijn in de tekst aangebracht:  |
  |                                                        |
  |  Bron (B:) - Correctie (C:)                            |
  |                                                        |
  |  B: antwoordt Keetje—'n Zondag                         |
  |  C: antwoordt Keetje,—„'n Zondag                       |
  |  B: potje met „ghesida” zegt zij,                      |
  |  C: potje met „ghesida”” zegt zij,                     |
  |  B: zegt Evert, 't zou ook al heel                     |
  |  C: zegt Evert, „'t zou ook al heel                    |
  |  B: zij. „As jij je mond houwt, zeit                   |
  |  C: zij. „„As jij je mond houwt,” zeit                 |
  |  B: dan kan 'n ander de zijne                          |
  |  C: „dan kan 'n ander de zijne                         |
  |  B: hoor!” verzekert Evert.—„Nee,                      |
  |  C: hoor!” verzekert Evert.—„„Nee,”                    |
  |  B: me moeder, zoo as jij                              |
  |  C: me moeder, „zoo as jij                             |
  |  B: zoo te zegge 't beddegoed van.”                    |
  |  C: zoo te zegge 't beddegoed van.””                   |
  |  B: kieze,” zegt Keetje. Ik kom achter                 |
  |  C: kieze,” zegt Keetje. „Ik kom achter                |
  |  B: nog 'n kraf vol.                                   |
  |  C: nog 'n kraf vol.”                                  |
  |  B: niet,” zegt Grietje, en daar mag                   |
  |  C: niet,” zegt Grietje, „en daar mag                  |
  |  B: nou is 't genoeg! roept Evert uit,                 |
  |  C: nou is 't genoeg!” roept Evert uit,                |
  |  B: bloote hals: „ja”—en Keetje                        |
  |  C: bloote hals: „ja””—en Keetje                       |
  |  B: een allerliefst mondje—„dat                        |
  |  C: een allerliefst mondje—„„dat                       |
  |  B: verzekert Grietje. Lekker ete is                   |
  |  C: verzekert Grietje. „Lekker ete is                  |
  |  B: op zijn schouder zettende. Ik mot                  |
  |  C: op zijn schouder zettende. „Ik mot                 |
  |  B: uitdrukking van „ik-mag-er ook-wel-wezen”          |
  |  C: uitdrukking van „ik-mag-er-ook-wel-wezen”          |
  |  B: Eddy uit, onmiddelijk een krijgshaftige            |
  |  C: Eddy uit, onmiddellijk een krijgshaftige           |
  |  B: iederen avond, iederen Woensdag- en en             |
  |  C: iederen avond, iederen Woensdag- en                |
  |  B: kom ik onmiddelijk tusschen beide                  |
  |  C: kom ik onmiddellijk tusschen beide                 |
  |  B: antwoordde de agent, dat doe 'k in                 |
  |  C: antwoordde de agent, „dat doe 'k in                |
  |  B: nadat zij eenigen tijd, misschen iets              |
  |  C: nadat zij eenigen tijd, misschien iets             |
  |  B: nu ook voor het laatst: „_des...i...eux_.”         |
  |  C: nu ook voor het laatst: _des...i...eux_.”          |
  |  B: zei meneer Kreggens glimlachend.                   |
  |  C: zei meneer Kreggers glimlachend.                   |
  |  B: „Meneer Kreggers stond op,                         |
  |  C: Meneer Kreggers stond op,                          |
  |  B: Dan denk maar jong, veur                           |
  |  C: „Dan denk maar jong, veur                          |
  |  B: waaraan „de Wijkamp” is gelegen,                   |
  |  C: waaraan „de Wykamp” is gelegen,                    |
  |  B: kinderen.... die blijve bij jou.”                  |
  |  C: kinderen.... die blijve bij jou.””                 |
  |  B: vroolijk...! 'k Krijg 'n best wijf,”               |
  |  C: vroolijk...! „'k Krijg 'n best wijf,”              |
  |  B: wegloope, bij de kindere, Maar alla,               |
  |  C: wegloope, bij de kindere. Maar alla,               |
  |  B: huur wier opgezeid, 'k Woonde toe                  |
  |  C: huur wier opgezeid. 'k Woonde toe                  |
  |  B: hebbe, dat spreekt. 'k Had gelijk,                 |
  |  C: hebbe, dat spreekt.” 'k Had gelijk,                |
  |  B: eens.                                              |
  |  C: eens.”                                             |
  |  B: daar kom 'k niet in.—En me vrouw                   |
  |  C: daar kom 'k niet in.”—En me vrouw                  |
  |  B: hals wille valle, geloof 'k.                       |
  |  C: hals wille valle, geloof 'k.”                      |
  |  B: „Of 'k dat goedvond, vroeg ze. „Of                 |
  |  C: „Of 'k dat goedvond,” vroeg ze. „Of                |
  |  B: hoort ze niet.” „Zie je,”                          |
  |  C: hoort ze niet.” Zie je,”                           |
  |  B: ie.—Moppig roept Kootje uit,—„_hem_                |
  |  C: ie.—Moppig,” roept Kootje uit,—„_hem_              |
  |  B: bleek ziet en zoo papperig is.                     |
  |  C: bleek ziet en zoo papperig is.”                    |
  |  B: nou an je lijf het, hoor.                          |
  |  C: nou an je lijf het, hoor.”                         |
  |  B: meer an is.”                                       |
  |  C: meer an is.””                                      |
  |  B: cente leve, en goed ook.                           |
  |  C: cente leve, en goed ook.”                          |
  |  B: van Soelen uit. 't Is dat je 'r nog                |
  |  C: van Soelen uit. „'t Is dat je 'r nog               |
  |  B: bevestigt van Soelen. As ie merkt,                 |
  |  C: bevestigt van Soelen. „As ie merkt,                |
  |  B: de cyperse. Hoe kan ie                             |
  |  C: de cyperse. „Hoe kan ie                            |
  |  B: roept van Soelen uit „en verdient                  |
  |  C: roept van Soelen uit, „en verdient                 |
  |  B: matschudding ove' niks.”—„Mà 's awes,              |
  |  C: matschudding ove' niks.”—Mà 's awes,               |
  |  B: gegaan, nou mos ie dood.”                          |
  |  C: gegaan, nou mos ie dood.””                         |
  |  B: tikkende. Is 't nou weer                           |
  |  C: tikkende. „Is 't nou weer                          |
  |  B: zegt Mozes,” „wate' is nat,                        |
  |  C: zegt Mozes, „wate' is nat,                         |
  |  B: voordat je weggaat.—Afijn...                       |
  |  C: voordat je weggaat.”—Afijn...                      |
  |  B: hoe 'k dat noeme mot.”                             |
  |  C: hoe 'k dat noeme mot.””                            |
  |                                                        |
  +--------------------------------------------------------+





*** End of this LibraryBlog Digital Book "Kleurig en donker" ***

Copyright 2023 LibraryBlog. All rights reserved.