| By Author | [ A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z | Other Symbols ] |
| By Title | [ A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z | Other Symbols ] |
| By Language |
|
Download this book: [ ASCII | PDF ] Look for this book on Amazon Tweet |
Title: Ælfrics Grammatik und Glossar
Author: Eynsham, Ælfric of
Language: German
As this book started as an ASCII text book there are no pictures available.
*** Start of this LibraryBlog Digital Book "Ælfrics Grammatik und Glossar" ***
Libraries)
[This text includes characters that require UTF-8 (Unicode) file
encoding, including:
‖ (double line, used to separate items in critical apparatus)
⁊ (Tironian ampersand)
ā ǣ (vowels with macron or “long” mark)
ę ŷ (other less common diacritics)
ȝ (yogh, see Transcriber’s Notes)
ł (abbreviation for “vel”, see Transcriber’s Notes)
If any of these characters do not display properly--in particular, if
the diacritic does not appear directly above the letter--or if the
apostrophes and quotation marks in this paragraph appear as garbage,
make sure your text reader’s “character set” or “file encoding” is set
to Unicode (UTF-8). You may also need to change the default font.
In this e-text, Ælfric’s Grammar and Glossary is given twice. First
it is presented as printed, with full critical apparatus and text
formatting. It is then repeated with only the plain text, as edited
by Zupitza (text search: “TEXT-ONLY VERSION”).
The editor used three kinds of typographic markings: italics, shown
conventionally with _lines_, gesperrt (spread-out) text, shown here with
#marks#, and small capitals, shown here as ALL CAPITALS. All three are
used in the body text; in the apparatus, only italics occur regularly.
Although the content is prose, the body text is shown indented to
preserve line numbering; page numbers are given in [[double brackets]].
Words split across a page or line break have sometimes been moved _down_
(to the lower line) to agree with the critical apparatus.
Further details about the text and transcription are given in the
Transcriber’s Notes.]
* * * * *
* * * *
* * * * *
SAMMLUNG
ENGLISCHER DENKMÄLER
in
KRITISCHEN AUSGABEN
ERSTER BAND:
ÆLFRICS GRAMMATIK UND GLOSSAR
Herausgegeben
von
J. ZUPITZA
Erste Abteilung: Text und Varianten
Berlin
Weidmannsche Buchhandlung
1880
* * * * *
* * * *
ÆLFRICS
GRAMMATIK und GLOSSAR
Herausgegeben
von
JULIUS ZUPITZA
Erste Abteilung:
Text und Varianten
Berlin
Weidmannsche Buchhandlung
1880
Weimar.--Hof-Buchdruckerei.
VORLÄUFIGES VORWORT.
Für diese erste kritische ausgabe von Ælfrics Grammatik und Glossar sind
die folgenden handschriften benützt worden:
_A_ = hs. von All Souls’ College zu Oxford;
_C_ = hs. von Corpus Christi College zu Cambridge;
_D_ = hs. der Cathedral Library zu Durham;
_F_ = hs. der Cottonschen sammlung, Faustina;
_H_ = hs. der Harleyschen sammlung;
_h_ = eine zweite hs. derselben sammlung;
_J_ = eine zweite hs. der Cottonschen sammlung, Julius;
_O_ = hs. von St. John’s College zu Oxford;
_P_ = Pariser hs.;
_R_ = ein codex regius des Brit. Museums;
_r_ = ein zweiter codex regius;
_S_ = hs. zu Sigmaringen;
_T_ = hs. von Trinity College zu Cambridge;
_U_ = hs. der University Library zu Cambridge;
_W_ = hs. der Cathedral Library zu Worcester.
Ich habe es unterlassen die schreibung zu normalisieren: im allgemeinen
bin ich in dieser _O_ gefolgt. fehler der hs., aus welcher die
erhaltenen geflossen sind, habe ich dann unverbessert gelassen, wenn mir
die möglichkeit nicht ausgeschlossen schien, dass sich Ælfric selbst
geirrt haben könnte. selbstverständlich werden alle diese fälle in den
anmerkungen zur sprache kommen. ich füge hier nur noch hinzu, dass bei
den varianten eine runde klammer anzeigt, dass die betreffenden
buchstaben oder wörter über der zeile nachgetragen worden sind; eine
eckige dagegen, dass sie jetzt in der hs. nicht mehr vorhanden sind.
#Oppeln#, den 16. september 1880.
J. Z.
[[1]]
INCIPIT PRAEFATIO
HVIVS LIBRI.
_Ego Ælfricus, ut minus sapiens, has excerptiones de Prisciano
minore uel maiore uobis puerulis tenellis ad uestram
linguam transferre studui, quatinus perlectis octo partibus 5
Donati in isto libello potestis utramque linguam,
uidelicet latinam et anglicam, uestrae teneritudini inserere
interim, usque quo ad perfectiora perueniatis studia. noui
namque multos me reprehensuros, quod talibus studiis meum
ingenium occupare uoluissem, scilicet grammaticam artem 10
ad anglicam linguam uertendo. sed ego deputo hanc lectionem
inscientibus puerulis, non senibus, aptandam fore.
scio multimodis uerba posse interpretari, sed ego simplicem
interpretationem sequor fastidii uitandi causa. si alicui
tamen displicuerit, nostram interpretationem dicat, quomodo 15
uult: nos contenti sumus, sicut didicimus in scola Aðelwoldi,
uenerabilis praesulis, qui multos ad bonum imbuit._
_Der anfang bis 3^24 nur in DHhORU_ 1. 2 _überschrift f. DHU_ 3 ego] e
_h_, go _D_ 6 possitis _U_ ‖ utręque lingue _U_ 7 latine et anglicae
_U_ ‖ tenerritudini _DHhORU_ 8 s _ausradiert vor_ perueniatis _O_ 9
deprehensuros _DHhORU, aber_ d _radiert und_ (_von neuerer hand?_) _zu_
r _R_, d _zum teil rad. U_ 11 set _O_ 13 scio enim _U_ ‖ multis modis
_R_ ‖ set _O_ ‖ symplicem _U_ 14 fastidunitandi causam _U_ ‖ uastidii
_R_ 15 nostra interpretatio (_durch rasur R_) _RU_ 16 scolis uenerabilis
aþelwoldi presulis _U_ 17 ad _aus_ ac? _1. corr. h_
[[_Der anfang bis 3^24 nur in DHhORU_
text has “3, 24”]]
[[2]]
¶ _sciendum tamen, quod ars grammatica multis in locis non
facile anglicae linguae capit interpretationem, sicut de
pedibus uel metris, de quibus hic reticemus, sed aestimamus
ad inchoationem tamen hanc interpretationem paruulis
prodesse posse, sicut iam diximus. miror ualde, quare 5
multi corripiunt sillabas in prosa, quae in metro breues
sunt, cum prosa absoluta sit a lege metri; sicut pronuntiant
_pater_ brittonice et _malus_ et similia, quae in metro
habentur breues. mihi tamen uidetur melius inuocare deum
patrem honorifice producta sillaba, quam brittonice corripere, 10
quia nec deus arti grammaticae subiciendus est.
ualete, o pueruli, in domino._
2 facilis _O_ 3 bus _in_ pedibus _auf r. 1. corr. h_ ‖ de metris _H_ ‖
recitemus _DHhORU_ ‖ set _O_ 4 tamen _vor_ ad _U_ 5 posse _f. O_ ‖
iam] ante _U_ 6 syllabas _U_ 7 a _auf r. 1. corr. h_ 8 bryttonice _alle
ausser O_ ‖ intro (_erst von neuerer hand zu_ in (me)tro) _R_ 9 michi
_DU_ ‖ tamen] tunc _D_ ‖ inuoca::re _D_ ‖ dn̄i (_statt_ dm̄) _O_ 10
syllaba _U_ ‖ brittonice _alle ausser O_ 12 ualete--domino _f. U_ ‖
puerili _zu_ pueruli _R_
Ic Ælfrîc wolde þâs lytlan bôc âwendan tô engliscum
gereorde of ðâm stæfcræfte, þe is gehâten GRAMMATICA,
syððan ic ðâ twâ bêc âwende on hundeahtatigum spellum, 15
forðan ðe stæfcræft is sêo cǣg, ðe ðǣra bôca andgit unlîcð;
and ic þôhte, þæt ðêos bôc mihte fremjan jungum
cildum tô anginne þæs cræftes, ôððæt hî tô mâran andgyte
becumon. ǣlcum men gebyrað, þe ǣnigne gôdne
cræft hæfð, þæt hê ðone dô nytne ôðrum mannum and 20
befæste þæt pund, þe him god befæste, sumum ôðrum
men, þæt godes feoh ne ætlicge and hê bêo lyðre þêowa
gehâten and bêo gebunden and geworpen intô ðêostrum,
swâswâ þæt hâlige godspel segð. jungum mannum gedafenað,
þæt hî leornjon sumne wîsdôm and ðâm ealdum 25
[[3]]
gedafenað, þæt hî tǣcon sum gerâd heora junglingum,
forðan ðe ðurh lâre byð se gelêafa gehealden.
13 awændan _R_ 16 forþā _R_ ‖ i _von_ is _weg H_ ‖ ðara _D_, þara _U_
‖ andgytt _R_ ‖ unlecð _DH_ 18 cræftas _U_ 19 becuman _H_ ‖ ænine _U_
20 dô þone _H_ 21 ðæt: _H_ 23 þystrum _U_ 25 leornian _U_ ‖ ðâm] þa _U_
1 geonglingum _R_ 2 forðā _H_
¶ and
ǣlc man, ðe wîsdôm lufað, byð gesǣlig, and, sê ðe nâðor
nele nê leornjan nê tǣcan, gif hê mæg, þonne âcôlað
his andgyt fram ðǣre hâlgan lâre, and hê gewît swâ 5
lytlum and lytlum fram gode. hwanon sceolon cuman
wîse lârêowas on godes folce, bûton hî on jugoðe leornjon?
and hû mæg se gelêafa bêon forðgenge, gif sêo
lâr and ðâ lârêowas âteorjað?
3. 4 nele naðor _durch darüber geschriebenes_ b a _umgestellt U_ ‖
tæcon _H_ 6 lytle _das erste mal U_ ‖ hwanan scoldan _h_ ‖ sceo _in_
sceolon _auf r. R_ ‖ cumon _DH_ 7 lareawas _DH_ ‖ iuguðe _h_, geoguðe
_U_ ‖ leornian _DHhRU_ 8 leafa _R_ ‖ forðgænge _H_ 9 lareawas _H_,
larewas _h_
¶ is nû for ðî godes þêowum
and mynstermannum georne tô warnigenne, þæt 10
sêo hâlige lâr on ûrum dagum ne âcôlige oððe âteorige,
swâswâ hit wæs gedôn on Angelcynne nû for ânum
fêawum geârum, swâ þæt nân englisc prêost ne cûðe
dihtan oððe âsmêagean ânne pistol on lêden, ôðþæt
Dûnstân arcebisceop and Aðelwold bisceop eft þâ lâre 15
on munuclîfum ârǣrdon. ne cweðe ic nâ for ðî, þæt
ðêos bôc mæge micclum tô lâre fremjan, ac hêo byð
swâ ðêah sum angyn tô ǣgðrum gereorde, gif hêo hwâm
lîcað.
10 minster- _zu_ mynster- _R_ 12 angelkynne _H_ 14 o. â. _f. DH_ ‖
asmeagan _hR_ ‖ ænne _DHhRU_ ‖ læden _h_ 15 æft _R_ 16 arærde _R_ 17
mage _DHhR_ ‖ myclum _U_ 18. 19 to--licað _auf r. U_ ‖ æg(þ)rum _H_
¶ Ic bidde nû on godes naman, gyf hwâ ðâs bôc 20
âwrîtan wylle, þæt hê hî gerihte wel be ðǣre bysne;
forðan ðe ic nâh geweald, þêah hî hwâ tô wôge gebringe
þurh lêase wrîteras, and hit bið ðonne his pleoh,
nâ mîn. micel yfel dêð se unwrîtere, gyf he nele his
wôh gerihtan. 25
20 _absatz nur in U_ ‖ _mit_ gif _beginnt F_ 22 ::geweald (ge _rad._)
_h_ 23 pleo: _F_ 24 deð] dyþ _D_
[[4]]
INCIPIVNT EXCERPTIONES DE ARTE GRAMMATICA ANGLICE.
SECVNDVM DONATVM OMNIS VOX AVT ARTICVLATA EST AVT CONFVSA.
ARTICVLATA EST, QVAE LITTERIS CONPREHENDI POTEST;
CONFVSA, QVAE SCRIBI NON POTEST. stemn is geslagen lyft 5
gefrêdendlîc on hlyste, swâ micel swâ on ðǣre heorcnunge
is. ic secge nû gewislîcor, þæt ǣlc stemn byð
geworden of ðæs mûðes clypunge and of ðǣre lyfte
cnyssunge. se mûð drîfð ût ðâ clypunge, and sêo lyft
byð geslagen mid ðǣre clypunge and gewyrð tô stemne. 10
ǣlc stemn is oððe andgytfullîc oððe gemenged. andgytfullîc
stemn is, þe mid andgyte bið geclypod, swâswâ ys
_arma uirumque cano_ #ic herige þâ wǣpnu and ðone
wer#. gemenged stemn is, þe bið bûtan andgyte, swylc
swâ is hryðera gehlôw and horsa hnǣgung, hunda gebeorc, 15
trêowa brastlung ET CETERA.
1. 2 _f. OU_ 3 _T beginnt, doch steht_ 4^3--6^3 six _am ende der hs._ 4
literis _T_ ‖ con. _OT_, cō. _DHhR_, com. _FU_ 5 stem: _F_ ‖ geslagan
_T_ 6 gefredenlic _FU_ ‖ :lyste _F_, lyfte _zu_ hlyfte _gebessert T_ ‖
_mit_ so muchel so _beginnt_ (_vorher einige buchstaben unleserlich_)
_W_ ‖ heornunge _D_ 7 i[wislucor þet] _W_ ‖ gewislucor _T_ ‖ stefn
_h_ 8 muð _T_ ‖ and--9 clypunge _am rande 1. corr. F_ 8 ð. l.] þes
muþes _W_ ‖ lyfte _f. T_ 9 [cn.] _W_ 10 ismiten _W_ ‖ c[leopun]ge _W_
‖ gewurð _H_ ‖ stǽmne _R_ 11 gemencged _FhR_ ‖ anȝitful[lic stefne]
_W_ 12 stem _H_ 13 heri[e þeo wep]ne _W_ ‖ u _in_ wæpnu _aus_ a _h_ 14
gemencged _FhR_ ‖ is stemn _O_ ‖ stem _H_ ‖ buton _hRT_ 15 hnægnung
_U_ swulche so (?) [.....?] ne ilouh hundene _W_ 16 and treowa _T_ ‖ æt
c. _F_
DE LITTERA.
LITTERA is #stæf# on englisc and is se læsta dǣl on bôcum
and untôdǣledlîc. wê tôdǣlað þâ bôc tô cwydum and
[[5]]
syððan ðâ cwydas tô dǣlum, eft ðâ dǣlas tô stæfgefêgum
and syððan þâ stæfgefêgu tô stafum: þonne bêoð
ðâ stafas untôdǣledlîce; forðan ðe nân stæf ne byð nâht,
gif hê gǣð on twâ. ǣlc stæf hæfð þrêo ðing: NOMEN,
FIGVRA, POTESTAS, þæt is, #nama# and #hiw# and #miht#. 5
17 _überschrift f. TW_ 18 [l]itera _W_ ‖ boc _W_ 19 untodelendlic _H_,
-delenlic _W_ ‖ [tod.] _W_ 1 and eft _H_, e[f]t _W_ ‖ st[efifeiȝen
and] _W_ 2 stæfgefêgu] stæfgefegum _RU_ 3 untodælendlice _H_,
unto[delenliche] _W_ ‖ forþon _R_ 4 haue[þ þreo] _W_ ‖ þincg _R_, ing
(_zu_ þing _von neuerer hand_) _mit_ nomen _als ein wort h_
¶ nama, hû hê gehâten byð: _a_, _b_, _c_. hiw, hû hê gesceapen
byð. miht, hwæt hê mæge betwux ôðrum stafum. sôðlîce
on lêdensprǣce synd þrêo and twentig stafa: _a_, _b_,
_c_, _d_, _e_, _f_, _g_, _h_, _i_, _k_, _l_, _m_, _n_, _o_,
_p_, _q_, _r_, _s_, _t_, _u_, _x_, _y_, _z_.
of ðâm syndon fîf VOCALES, þæt synd #clypjendlîce#: 10
_a_, _e_, _i_, _o_, _u_. ðâs fîf stafas ætêowjað heora naman þurh
hî sylfe and bûtan ðâm stafum ne mæg nân word bêon
âwriten, and for ðî hî synd QVINQVE VOCALES gehâtene.
tô ðisum is genumen se grêcisca _y_ for intingan grêciscra
namena, and se ylca _y_ is on engliscum gewritum swîðe 15
gewunelîc. ealle ðâ ôðre stafas syndon gehâtene CONSONANTES,
þæt is, #samod swêgende#; forðan ðe hî swêgaþ
mid ðâm fîf clypjendlîcum. ðonne bêoð gyt of þâm
samod swêgendum sume SEMIVOCALES, þæt synd #healfclypjende#;
sume syndon MVTAE, þæt synd #dumbe#. 20
6 h[u he] _W_ ‖ (he) _R_ 7 hwæt] hu _H_ ‖ m[awe be]twux _W_ ‖ mage
_DFHhR_, maga _T_ ‖ betwyx _RT_ 8 lædenspræce _h_ ‖ [b]eoþ _W_ ‖
twe[ntig st.] _W_ 9 [z] _W_ 10 beoþ _W_ ‖ [f. uoca]les _W_ ‖ beoþ _W_
‖ clypigenlice _h_, cleopiendlic _W_ 11 [st]aues sch[ea]weþ [hore na]me
_W_ 11. 12 þurhi _T_, þurh ham _W_ ‖ buton _HRT_ ‖ ðan _O_ 12. 13
[beon a]writen _W_ ‖ beoþ _W_ 14 þ[issen is] _W_ ‖ þysum _zu_ þyssum
_a. hd. F_ 14 for _bis_ 15 y _f. O_ ‖ intinga _R, darüber_ causa _a.
hd. F_ ‖ greciscera _H_ 15 namana _T_ ‖ [and þe ilke] _W_ ‖
(en)gliscum _1. corr.? F_ ‖ gewritum] gereorde _O_ ‖ swiðe _f. H_ 16
be[oþ iho]tene _W_ ‖ sindo(n) _D_ 17 ðe] þet? _W_ ‖ swégeð _T_ 18 m[id
þen] _W_ ‖ fif _f. H_ ‖ clypiendum _T, dahinter._ i. _F_ 19 samod _von
ders. hand kleiner am rande O_ ‖ [sweindum] _W_ ‖ [þet] _W_ ‖ beoþ
_W_ 20 [beoþ mute] _W_ ‖ : mutę _D_ ‖ beoð _W_ ‖ dumbę _R_
[[17 ... clypiendum _T, dahinter._ i. _F_
printed as shown: error for “dahinter i.” or “.i.”?]]
[[6]]
¶ SEMIVOCALES syndon seofan: _f_, _l_, _m_, _n_, _r_,
_s_, _x_. þâs syndon
healfclypjende gecîgede, forðan ðe hî nabbað fulle
clypunge, swâswâ ðâ QVINQVE VOCALES. and þâ syx
ongynnað of ðâm stæfe _e_ and geendjað on him sylfum.
_x_ âna ongynð of þâm stæfe _i_ æfter ûðwitena tǣcinge. 5
þâ ôðre nigon CONSONANTES synd gecwedene MVTAE, þæt
synd #dumbe#. hî ne synd nâ mid ealle dumbe, ac hî
habbað lytle clypunge. þâ synd: _b_, _c_, _d_, _g_, _h_, _k_,
_p_, _q_, _t_.
þâs ongynnað of him sylfum and geendjað on ðâm clypjendlîcum
stafum. _b_, _c_, _d_, _g_, _p_, _t_ geendjað on _e_. _h_ and 10
_k_ geendjað on _a_ æfter rihte. _q_ geendað on _u_. _z_ êac,
se grêcisca stæf, geendað on _a_.
1 semiuocales _zum teil weg H_ ‖ [beo]ð _W_ ‖ seofon _HRTU_, VII _W_
‖ [f, l] _W_ ‖ f _wegradiert und von ders. hand ü. d. z. hinter_ x
_gesetzt H_ ‖ [r--4 suluen] _W_ 2 forþon _U_ 3 (ða) _h_ 4 ongynnað _f.
DH_ ‖ ongynnað _bis_ 8^5 _f. T_ ‖ of] _damit beginnt J_, on _DH_ ‖
geendaþ _J_ ‖ on] of _O_ 5 of] on _R_ ‖ stæfa _U_ ‖ philophi(!) _ü._
uðw. _dsb. hd., wie_ 5^14 _F_ ‖ tæcunge _DFHhJRU_ ‖ 5. 6
[tæc]h.--oþre] _W_ 6 IX _W_ ‖ _letztes_ s _in_ consonantes _auf r. 1.
corr. h_ ‖ beoð _W_ 7 beoð (_beidemal_) _W_, send (_d. 2. m._) _J_ ‖
[na (_oder_ nout?) m]id _W_ 8 beð _W_ ‖ k _wegradiert H_ ‖ [p q t
þ]eos _W_ ‖ q _auf r. 1. corr.? h_ ‖ t _h, über der zeile
nachgetragen_ (_corr. F_) _FR, f. DHJOU_ 9 ong.] sindan onginnende _H_
‖ endeð _W_ ‖ on] of _O_ 10 sta[uen b c] _W_ ‖ endeð _W_ ‖ h] ha _J_
11 k _aus_ b _D, aus_ i _1. corr.? h_, b _H_ ‖ endeð _W_ ‖ æfter r.
_f. W_ ‖ endeð _W_, geendiað (i _radiert R_) _FRU_ ‖ (on) _R_ 12
[grekische st]ef _W_ ‖ geend:að (i _rad._) _FR_, endeð _W_
¶ se stæf is genumen
of Grêcum tô lêdensprǣce for grêciscum wordum. _i_ and
_u_ bêoð âwende tô CONSONANTES, gif hî bêoð tôgædere
gesette oððe mid ôðrum swêgendlîcum. gyf ðû cwyst 15
nû _iudex_, þonne byð se _i_ CONSONANS. gif ðû cwest _uir_,
þonne bið se _u_ CONSONANS. _ianua_, hêr is se _i_ CONSONANS.
_uatis_, hêr is se _u_ CONSONANS. ðâs twegen stafas habbað
mâran mihte, þonne wê hêr secgan wyllað. êac wê
[[7]]
mihton be eallum þâm ôðrum stafum menigfealdlîce
sprecan, gif hit on englisc gedafenlîc wǣre.
13 lædenspræce _h_, ledene speche _W_ ‖ [grekisch]e _W_ 14 hî] heo _D_
14. 15 to ge[dere ise]tt[e] _W_ 15 sweȝenlicum _W_ ‖ cwest _U_, cwyþst
_JH_, cweðst _DFh_, cwæðst _R_ 16 [þe i conson]ans _W_ ‖ cwyþst _HJR_,
cwyðst _Dh_, cweðst _F_ 17 se _vor_ i _f. O_ ‖ [i consonans] _W_ 18
(is) _J_ ‖ a _in_ consonans _a. r. 1. corr.? h_ ‖ two _W_ 19 [mihte
þ]eonne _W_
1 mihtan _h_ ‖ þâm _f. OU_ ‖ mænigf- _FR_, mænif- _H_, manigf- _J_,
[moniuo]ldliche _W_ 2 gedafenlice _F_, idauendlic _W_
DE SILLABA.
SYLLABA is stæfgefêg on ânre orðunge geendod. _a domo_
#fram hûse#: hêr is se _a_ for ânum stæfgefêge. _ab homine_ 5
#fram ðâm menn#: hêr is se _ab_ ân stæfgefêg.
hwîlon byð þæt stæfgefêg on ânum stæfe, hwîlon on
twâm, swâswâ wê ǣr sǣdon; hwîlon on þrîm stafum:
_arx_ #wîghûs#; hwîlon on fêowor: _pars_ #dǣl#; hwîlon on
fîf: _stans_ #standende#; hwîlon on syx: _stirps_ #stybb# 10
oððe #mǣgð#.
3 _überschrift f. W_ ‖ syllaba _DFHhR_ 4 _kein absatz h_ ‖ [s. is
ste]fiueih on ea[ne?] eðmunge iended _W_ ‖ sillaba _J_ ‖ ordunge _J_ 5
_die übersetzung überall regelmässig über dem lat. R_ ‖ þe [a for o.]
stefiueih _W_ ‖ for] fram _J_ ‖ (h)omine _H_ 6 from monne _W_ ‖ an
stæfgeféh _R_, an stæfgefege _U_, on ânum stæfgefege _J_ 7 hwilun _U_,
[oþer hwul]e _W_ ‖ þæt _f. O_ ‖ staf- _U_, -geféh _R_ ‖ on a. st. _f.
DH_ ‖ stafe _h_ ‖ hw.] oþer hwule _W_ 8 s. s. we ær s. _f. W_ ‖ oþer
hule _W_ ‖ on] in _R_ ‖ [þr. stau]es _W_ ‖ stafon _O_ 9 [arx] wihus
_W_ ‖ feower _DFHhJRU_, IIII (_darüber_ or _gl._) _W_ ‖ on _f. Fh_ 10
fif staues _W_ ‖ [standend]e _W_ ‖ styrps _DHhORU_ 10. 11 _ü. in d.
z. R_
DE DIPTONGIS.
DYPTONGVS is twŷfeald swêg oððe twŷfeald stæfgefêg,
and ðâra synd fêowor: ân on _ae_: _musae_, _poetae_; on þisum
namum synd ðâ twegen stafas _a_ and _e_ tô ânre dyptongon 15
[[8]]
getealde. ôðer dyptongon ys _au_: _aurum_ #gold#;
þridda _eu_: _eurus_ #sûðêasterne wind#; fêorða ys _oe_:
_poena_ #wîte#, _foenum_ #gærs# oððe #strêow#. ne sprece
wê hêr nâ mâre be ðisum.
12 _überschr. f. W_ ‖ de _f. F_ ‖ dypt- _DFHRU_ 13 ḍ _W_ ‖ is twe-
_U_ 14 ðæra (þ-) _DFHhRU_, þær _J_, þer _W_ ‖ beoþ _W_ ‖ feower
_DFHhJRU_, IIII (_darüber_ or _gl._) _W_ ‖ an _zu_ au _U_ ‖ on] :ͦn (o
_ursprünglich rot_) _O_, _zu_ eu _U_ ‖ [e mus]e _W_ ‖ æ _O_, e, _dem
eine spätere hand_ o _vorgesetzt hat_, _U_ ‖ muse _zu_ mus(a)ę _v. a.
hd. F_ ‖ poeta _J_ ‖ þissum _FJ_ 15 beoþ _W_ ‖ twygen _J_ ‖ e] u _W_
‖ diptongon _J_, ḍ _W_ 1 dypto(n)gon _U_, diptonge (?) _W_ ‖ au] a and
u _W_ 2 þridde? _H, aber bis auf spuren des ersten und der beiden
letzten buchstaben weggerissen_ ‖ eârus _J_ ‖ s. w. _in d. z. R_,
suþ[easterne wi]nd _W_ ‖ feorþe _J_, se f(e)orða _D_, se feorðe _H_ 3
fc̨enum (_correctur rot_) _O_ ‖ g. o. st. _in d. z. R_, gers ł heih ł
strau _W_ ‖ oþþre _U_ ‖ str(e)aw _J_ 4 wê] ic _J_ ‖ þissum _J_
[[3 fc̨enum (_correctur rot_) _O_
printed text has small c for expected o]]
PRAEFATIO DE PARTIBVS ORATIONIS. 5
PARTES ORATIONIS SVNT OCTO #eahta dǣlas synd lêdensprǣce#:
NOMEN, PRONOMEN, VERBVM, ADVERBIVM, PARTICIPIVM,
CONIVNCTIO, PRAEPOSITIO, INTERIECTIO. NOMEN is #nama#, mid
ðâm wê nemnað ealle ðing ǣgðer gê synderlîce gê gemǣnelîce.
synderlîce be âgenum naman: _Eadgarus_, _Aðelwoldus_; 10
gemǣnelîce: _rex_ #cyning#, _episcopus_ #bisceop#. PRONOMEN
is #ðæs naman speljend#, sê spelað þone naman,
þæt ðû ne ðurfe tuwa hine nemnan. gif ðû cwest nû:
#hwâ lǣrde ðê?#, þonne cweðe ic: #Dûnstân#.
5 _überschrift f. UW_ 6 _hier beginnt wider T_ ‖ [p. oration]is _W_ ‖
orationes _HO_ ‖ VIII (_darüber_ to _gl._) _W_ ‖ eahta d. s. l. _in d.
z. R_ ‖ æhta _T_, heihte _W_ ‖ dæles _J_ ‖ beoð _W_ 7 [aduerbium
p]ar[tic]ipium _W_ 8 mid--9 þing _auf r. D_ 9 [þen we nemn]ed _W_ ‖
næmnað _H_ ‖ þingc _J_ ‖ ǣ. gê] ł _W_ ‖ senderlice _J, dahinter_ i.
singulariter _W_ ‖ gê] ł _W_ ‖ mænelice _DHU, darüber_ communiter _W_
10 [synd.--30^15 þe] endeþ _W_ ‖ sender- _J_ ‖ nam(an) _R_ ‖ proprium
nomen _über_ eadgarus _gl. U_ 11 apellatur _ü_. rex _gl. U_ ‖ kyning
_Fh_, kynig _R_ 12 pronomen] m _durch ein loch verloren J_, omen _auf
r._ (_v. a. hd.?_) _F_ ‖ þonne _J_ ‖ nama _J_ 13 tuwa] tua _J_, tûa
_T_ ‖ næmnan _DH_ ‖ cweðst _FhT_, cwyðst _H_, cwyþst _DJR_ 14
dustan _U_
[[9 ... ǣ. gê] ł _W_ ... gê] ł _W_
text has “ǣ. gê]ł” without space both times]]
¶ #hwâ
hâdode ðê?# #hê mê hâdode#: þonne stent se #hê# on 15
his naman stede and spelað hine. eft, gif ðû âxast:
_quis hoc fecit?_ #hwâ dyde ðis?#, þonne cwest ðû: _ego
[[9]]
hoc feci_ #ic dyde ðis#: þonne stent se #ic# on ðînes naman
stede; _tu_ #ðû#; _ille_ #sê#. VERBVM is #word#, and word getâcnað
weorc oððe ðrôwunge oððe geþafunge. weorc
byð, þonne ðû cwest: _aro_ #ic erige#; _uerbero_ #ic swinge#.
þrôwung byð, þonne ðû cwyst: _uerberor_ #ic eom beswungen#; 5
_ligor_ #ic eom gebunden#. geðafung byþ,
ðonne ðû cwyst: _amor_ #ic eom gelufod#; _doceor_ #ic
eom gelǣred#.
15 stænt _J_ 16 s(t)ede _H_ ‖ ax(a)st _1. corr. h_ 17 feci(t) _aus_
fecid _1. corr.? h_ ‖ cweðstu _D_ ‖ cwyst _HR_, cweðst _T_, cwyðst
_F_, cwyþst _hJ_ 1 feci: (t _rad._) _J_ ‖ dede _J_ ‖ stent _am rande
nachgetr. D_, stænt _J_ 2 u _von_ uerbum _auf rasur O_ ‖ is word _über_
uerbum _R_ ‖ getâcnað] is _H_ 3 weorc oððe _auf r. D_ ‖ þrowung _J_ 4
cwyst _T_, cweþst _R_, cweðst _DFh_, cwyþst _HJ_ ‖ :erige (h _rad.?_)
_F_, erie::: _h_ ‖ swincge _h_ 5 cwyþst _HJR_, cwyðst _Dh_ ‖ --8 gel.
_ü. in d. z. R_ 6 gebundon _J_ 7 cwyþst _JR_, cwyðst _DHh_
¶ ADVERBIVM is #wordes gefêra#, forðan
ðe hê næfð nâne fulfremednysse, bûton hê mid ðâm
worde bêo. word gefylð his âgene getâcnunge mid 10
fullum andgyte. þonne ðû cwyst: _scribo_ #ic wrîte#,
þonne byð ðǣr full andgyt. ADVERBIVM is _bene_ #wel#.
hêr nys nâ ful andgyt, bûton ðû cweðe word ðâr tô:
_bene scribo_ #wel ic wrîte#; _bene scribis_ #wel ðû wrîtst#;
_bene scribit_ #wel hê wrît#; ET PLVRALITER #and menigfealdlîce#: 15
_male legimus_ #yfele wê rǣdað#; _melius legitis_
#bet gê rǣdað#; _optime legunt_ #sêlost hî rǣdað#; ET
CETERA.
8 gefére _T_, fêra _J_ ‖ forðon _h_ 9 -nesse _HJU_ ‖ butan _FTU_ 10
gefelð _D_, gefelþ _H_ ‖ hagene _H_ 11 þonne--12 andgyt _erst von
moderner hand zugefügt U_ 11 cwyþst _HJR_, cwyðst _Dh_ 12 þar _T_ 13 nan
_U_ ‖ butan _T_ ‖ (ðu) _J_ ‖ cwyþe _DH_ ‖ þær _DFHhJRTU_ 14 scrybo
_R_ ‖ wríts _T_ 15 scribit _aus_ scribid? _h_ ‖ et] æ _F_ ‖ p(ł)r _H_
‖ mænig- _HJRU_, mænif(e)aldlice _T_ 16 el _von_ yfele _durch ein loch
weg J_ ‖ rædeþ _J_ ‖ legimus _J_ 17 be(t) _D_ ‖ gê] we _JU_ ‖ rædeþ
_J_ ‖ obtime _TU_ ‖ sælost _T_, seldost _U_, lelost _H_ ‖ rædeþ _J_
[[15 ... et] æ
text has “et]æ” without space]]
[[ET PLVRALITER #and menigfealdlîce#:
text has #and menig-# / fealdlîce with unspaced text
after line break]]
¶ PARTICIPIVM ys #dǣl nimend#. hê nymð ânne
dǣl of naman and ôðerne of worde. of naman hê nymð
CASVS, þæt is, #declinunge#, and of worde hê nymð tîde 20
and getâcnunge. of him bâm hê nymð getel and hiw.
[[10]]
_amans_ #lufjende# cymð of ðâm worde _amo_ #ic lufige#:
þonne nymð hê of ðâm naman him ealle ðâ syx CASVS:
NOMINATIVVM, GENITIVVM, DATIVVM, ACCVSSATIVVM, VOCATIVVM,
ABLATIVVM; ET PLVRALITER #and menigfealdlîce#. ðes
PARTICIPIVM is ðrêora cynna: _hic amans uir_ #þes lufjenda 5
wer#; _haec amans femina_ #þis lufjende wîf#; _hoc
amans mancipium_ #þes lufjenda þêowa man#; ET CETERA.
CONIVNCTIO is #geðêodnys# oððe #fêging#. þes dǣl ne
mæg nâht þurh hine sylfne, ac hê gefêgð tôgædere
ǣgðer gê naman gê word.
18 nimende _J_, nymende _U_ ‖ ænne _DFHhJR_ 20 nimð _fast ganz weg H_
21 getacnuncge _J_ ‖ getæl _FT, davor rasur von etwa 5 buchst. F_ 1
amans _auf r. D_ ‖ 2 þon (_wahrscheinlich wurde die abkürzung für_ ne
_beim wegradieren dessen, was statt_ amans _geschrieben war, mit
getilgt_) _D_ 3 nominat(iu)um _a. hd. F_ ‖ accusatiuum _RU_,
acussatiuum _F_, acusatiuum _DHhT_ 4 ablatiu(u)m _a. hd. F_ ‖ a. m. _in
d. z. R_ ‖ mænig- _JR_, mæni(g)- _H_ 6 lufienda _J_ 8 -nes _HJ_ ‖
fegincg _DF_, fegung _J_, gefegincg _hR_ ‖ ðæs _J_, þæs _U_ 9 selfne
_DH_ ‖ _zweites_ g _in_ gefegð _auf r. R_
¶ gif ðû befrinst: _quis equitat 10
in ciuitatem?_ #hwâ rît intô ðâm port?#, ðonne cweð
hê: _rex et episcopus_ #se cyningc and se bisceop#.
se _et_, þæt is, #and#, ⁊, is CONIVNCTIO: _ego et tu_ #ic and
ðû#. word hê gefêgð þus: _stat et loquitur_ #hê stent
and sprycð#; ET CETERA. PRAEPOSITIO is #foresetnyss#. 15
sê byð geðêod naman and worde and stent ǣfre on
foreweardan. _ab illo homine_ #fram ðâm men#: hêr is
se _ab_ PRAEPOSITIO. _apud regem sum_ #ic eom mid ðâm
cyninge#: hêr is se _apud_ PRAEPOSITIO. _ad regem equito_
#ic rîde tô cyninge#, ET CETERA.
10 ascast _über_ befrinst _1. gl. F_ ‖ :equitat (s _rad._) _H_ 11 in]
hi _O_ ‖ ciuitate _O_ ‖ þan _U_, þan(e) _D_, þane _H_ ‖ porte _U_ ‖
cwyð _U_, cw̄ _J_ 12--17 _ü. in d. z. R_ ‖ cyning _DFHJRTU_, kyning _h_
13 ⁊ _f._ (_rasur R_) _DHhR_ 14 (ge)fegð _R_, gefehð _J_ ‖ stent: (s
_nachträglich_) _D_ 15 sprecð (-þ) _DFHhJRTU_ ‖ _über_ r _von_ cetera
_ein_ u _von anderer hand? O_ ‖ _erstes_ p _von_ praepositio _auf
rasur O_ ‖ -nes _HJ_ 16 nama _U_ ‖ and ste _zwischen_ worde _und_
and _rad. h_ ‖ on _f. J_ 17 forewærdan _J_, forewearðan _h_ 18 aput
_HJOT_ 19 cynincge _R_, cyngce _H_, cynge _D_ ‖ aput _OT_ 20 cynincge
_R_, cynge _DHTU_, cyncge _Fh_ ‖
[[_stat et loquitur_ #hê stent#
text has “hê #stent#”]]
[[13 ... ⁊ _f._ (_rasur R_) _DHhR_
MS C: se & þæt is and is coniunctio
MS O: Se et þæt is and ⁊ is coniunctio
15 ... praepositio _auf rasur O_
text has non-italic O]]
¶ INTERIECTIO is 20
[[11]]
#betwuxâworpennyss#. se dǣl lîð betwux ôðrum wordum and
geswutelað þæs môdes styrunge. _heu_ geswutelað môdes
sârnysse: _heu mihi_ #wâmmê#. _pape_ geswutelað wundrunge,
_atat_ geswutelað ôgan, _racha_ geswutelað ǣbylignysse,
ET CETERA. witodlîce on ðisum eahta dǣlum is 5
eal lêdensprǣc belocen, and ðæt englisc geðwǣrlǣcð tô
eallum ðâm dǣlum, swâswâ wê nû sceortlîce trahtnodon.
_erstes_ i _von_ interiectio _auf rasur O_ ‖ betwyx- _R_ 1 -pennesnys
_H_, --yss: _F_ ‖ ligð _F_, bið _J_, byð _O_ ‖ betweox _T_ ‖ _vor_
and _r. von etwa 10 buchstaben R_ 2 h. getacnaþ m. _J_ 3 sar:nisse _U_,
-nesse _HJR_ ‖ wâ me _H_, wa me _J_ ‖ r _in_ wundrunge _in folge eines
loches fast ganz verschwunden O_ 4 ôg. r. gesw. _f. H_ 5 -nesse _HJU_ ‖
þyssum _T_ 6 ealle _T_ ‖ _am rande_ vach. getácnað bism:runge. pro
dolor wáḷla _von späterer hand F_ ‖ -spræce _J_ ‖ belocon _F_ ‖
ænglisc _D_ ‖ geþwærlæhð (-þ _h_) _FhR_, gehwærlæcð _TU_ 7 trahtnodan
_R_, trahtnonodon _U_
¶ on ðisum eahta dǣlum synd ðâ mǣstan and ðâ mihtigostan
NOMEN ET VERBVM, þæt is, #nama and word#. mid
ðâm naman wê nemnað ealle ðing and mid ðâm worde 10
wê sprecað be eallum ðingum. sume naman synd PRIMITIVA,
þæt synd #frumcennede# oððe #fyrmyste#, swâswâ
ys _scola_ on englisc #scôl#, _mons_ #dûn#, _ciuitas_ #ceaster#.
sume synd DIRIVATIVA, þæt synd, ðâ ðe cumað of ôðrum
namum: _scolasticus_ #sê ðe on scôle ys#, _montanus_ #dûnlendisc#, 15
_ciuis_ #ceastergewara#. sume synd âgene
naman, swâswâ is #Êadgâr#, #Dûnstân#; sume gemǣnelîce:
#cyning#, #bisceop#, _homo_ #man#.
8 ðyssum twam d. _T_ ‖ mihtigoston _h_ 9 þæt--word _gl. R_ 10 nemniaþ
_J_ ‖ ðâm _f. O_ ‖ worde _aus_ wordum _T_ 11 wê] be _U_ ‖ nama _U_ ‖
send _J_ 12 fyrmeste _DHhT_, fyrmysta _J_ 13 is scôl on englisc mons _H_
‖ scola _f. D_, primitiua _darüber gl. U_ ‖ on e. scol _in d. z. R_ ‖
ceastre _J_ 14 diritiua _H_ ‖ ðe] ða _T_ ‖ of (o)þrum _corr. vom rubr.
J_; of _ganz_, oþrum _zum teil weg H_ 15 naman _J_ ‖ --16 _ü. in d. z.
R_ ‖ sceole _U_ 16 -geware _J_, gewaran _U_ 17 proprium nomen _ü._
eadgar _gl. U_ ‖ sume synd _JT_ ‖ gemæniglice _H_, mænelice _J_ 18
kynincg _R_, kyning _DFHh_ ‖
¶ sume synd INCORPORALIA,
þæt is, #unlîchamlîce#, swâswâ is _angelus_
[[12]]
#engel#, _Michael_, _Gabriel_, _Raphael_. sume synd OMONIMA,
ID SVNT VNIVOCA, ðâ getâcnjað mâ þinga mid ânre clypunge:
_acies_ #egc# oððe #se ord on here# oððe #scearp
gesihð#; _aries_ byð #ram betwux sceâpum# and #ram
tô wealgeweorce# and _aries_ ys ân ðâra twelf tâcna. 5
n _in_ synd _durch einen riss oder beim zusammenkleben desselben zum
teil verschwunden F_ (_vgl. 13^6_) 19 --lic(e) _1. corr. h_ ‖ is _f. J_
1 encgel _Fh_, æncgel _R_ ‖ michahel _hR_ ‖ gabrihel raphahel _h_ ‖
onónima _J_, onomina (_darüber_ equiuoca _gl._) _U_ 2 ðâ] ꝥ _U_ 3--5 _ü.
in d. z. R_ 3 egc _alle ausser O_ ‖ se ord] sweord _FU_ 4 ramn _U_ ‖
-twyx _J_, -tweox _U_ ‖ oþrum sceapum _H_ 5 ðæra (þ-) _DFHhJ_
¶ sume synd SINONIMA, ID SVNT PLVRIVOCA, ðâ getâcnjað ân
ðing mid menigfealdre clypunge, swâswâ ys _ensis_ #swurd#,
_gladius_ #swurd#, _mucro_ #swurd#; _terra_ #eorðe#, _tellus_
#eorðe#. sume synd ADIECTIVA, þæt synd, ðâ ðe bêoð
geîhte tô ôðrum namum and getâcnjað oððe herunge 10
oððe tâl: _iustus_ #rihtwîs#, _iniustus_ #unrihtwîs#, _bonus
homo_ #gôd man#, _malus homo_ #yfel mann#. sume synd
ACCIDENTIA, þæt synt #gelimplîce#, þe gelimpað ânum
gehwylcum: _niger coruus_ #blac hrem#, _profundum mare_
#dêop sǣ#, _prudens_ #snoter#, _albus_ #hwît#, _longus_ #lang#, 15
_breuis_ #sceort#.
6 sinomina _FH_, synonima _U_ ‖ sund _H_ 7 þincg _HJ_ ‖ mænig- _HJRU_,
manig- _T_ ‖ clypung _J_ 8 _am rande_ humus eorðe (eorðe _als gl._)
_von anderer hand mit verweisung auf die stelle vor_ tellus _R_ 9
_hinter dem zweiten_ eorðe _steht_ stagnum tin stagnum mere _hJ_ ‖ þæt
send _J_ ‖ ðe] þæ _J_ 10 geehte (_doch das zweite_ e _aus_ i_?_) _F_ ‖
namum _aus_ naman _R_ ‖ _erstes_ oððe _f. T_ 11 tâle _U_, tǣl _T_ 13
_erstes_ a _in_ accidentia _aus_ o _R, darüber_ epiteton _gl. U_ ‖ sind
(-y-) _DFHhJRTU_ ‖ gegelimplice (_das erste_ ge _durchstrichen_) _U_ ‖
to ánum _J_ 14 c _in_ blac _aus e. a. D_ ‖ hræm _HR_, hremn _FT_,
hræfen _J_ 15 snotor _J_ ‖ long _F_
¶ sume syndon AD ALIQVID DICTA, ðâ synd
#gecwedene tô sumum þinge# and ne magon bêon
gecwedene bûton ðâm ðinge: _filius_ #sunu#, _seruus_ #ðêowa#.
þonne ðû cwest #sunu#, þonne byð se #fæder# þǣr tô
understanden and se #hlâford# tô þâm #ðêowan#. sume 20
syndon forneân þisum gelîce: _dies_ #dæg#, _nox_ #niht#; _dexter_
[[13]]
#swîðra#, _sinister_ #wynstra#; _calor_ #hǣtu#, _frigus_ #cŷle#. sume
syndon GENTILIA, þâ getâcnjaþ, hwylcere þêode hê sîg:
_graecus_ #grêcisc#, _anglus_ #englisc#.
16 synd] send _J_ 17 tô _bis_ 18 gecwedene _f. J_ 17 magen _H_ 18 butan
_hJ_ ‖ to ðam _O_ ‖ þincge _F_, ðincge _h_ ‖ suna _HT_ 19 cwyst _TU_,
cweðst _DFh_, cweþst _R_, cwyþst _HJ_ 21 sendon _J_, synd _R_ ‖ forneah
_J_ 1 wenstra _J_ ‖ calor _aus_ color _DF_ ‖ hæte _U_ 2 synd _U_ ‖
gentil::ia _U_, ge(n)- _F_ ‖ þe _J_ ‖ hê] hig _U_ 3 grêcisc] greco _J_
‖ ænglisc _HR_ ‖
¶ sume synd PATRIAE,
þâ geswuteljað þæs mannes êþel: _romanus_ #rômanisc#,
_lundoniensis_ #lundenisc#, _wiltuniensis_ #wiltûnisc#. sume 5
synd INTERROGATIVA, þæt synd #âxjendlîce#: _quis_ #hwâ#,
_qualis_ #hwylc#, _quantus_ #hû micel#, _quot_ #hû fela#, _quotus_
#hwylces geteles on endebyrdnysse#, se forma oððe
se ôðer. sume synd COLLECTIVA, þâ getâcnjað on ânfealdum
getele mycele meniu: _populus_ #folc#: menig mann 10
byð on folce; _exercitus_ #here#, _legio_ #îored#, _congregatio_
#gegaderung#.
synd _aus_ sind _O_ ‖ patrige _T_ 4 þâ gesw.] ꝥ sendon þa swutelunge
_J_ ‖ æþel _J_ 5 wiltoniensis _J_ 6 send _das zweite mal J_ ‖
axiendlic _J_ ‖ i _von_ quis _durch einen riss oder beim zusammenkleben
desselben fast ganz verschwunden F_ (_vgl._ 11^18) 7 feala _F_ ‖ quotus
_am rande nachgetragen R_ 8 hwylces _usw. in d. z. R_ ‖ getæles _T_ ‖
endeberdnysse _D_, -nesse _HJT_ 9 :oþer (f _rad._) _J_ ‖ syndon _T_ 10
getæle _T_ ‖ mycele _bis auf die spitzen einiger buchst. weg H_ ‖
mæniu _FJ_, menigo _T_ ‖ folc _in d. z. R_ ‖ mænig _FHJU_ 11 eored
_DHT_, eorod _FhJR_ 12 gegaderunge _HU_
¶ sume synd DIVIDVA, þâ getâcnjað tôdâl
mid edlesendre sprǣce: _uterque_ #heora ǣgðer#, _quisque_
#gehwâ#, _singuli_ #ǣnlîpige#, _bini_ #getwinne# oððe #twŷfealde#,
_terni_ #ðrŷfealde#, _deni_ #tŷnfealde#, _uiceni_ #twentigfealde#, 15
_triceni_ #þrittigfealde#, _centeni_ #hundfealde#.
13 edle:sendre _F_, álesendre _J_ ‖ uterque he (_von_ heora) _auf r. U_
14 ge(h)wa _F_ ‖ ænlipie _JU_ ‖ getwinne--16 _ü. in d. z. R_ ‖ oððe
_aus_ oððæt _F_ ‖ twefealde _U_ 15 i _von_ deni _auf rasur O_ ‖ ten-
_J_, tyn- _aus_ tin- _a. hd.? F_ 16 þritig- _hRU_, þritti- _J_;
-(fealde) _U_ ‖ hundteontigfealde _H_
¶ sume synd ORDINALIA, þâ geswuteljað endebyrdnysse:
_primus_ #fyrmest#, _secundus_ #ôðer#, _tertius_ #ðridda#; ET
CETERA. sume syndon NVMERALIA, þâ geswuteljað getel:
_unus_ #ân#, _duo_ #twegen#, _tres_ #ðrŷ#; ET CETERA. sume 20
[[14]]
syndon FACTICIA, þâ synd geworhte æfter gelîcnysse âgenes
swêges: _tintinnabulum_ #belle#, _turtur_ #turtle#, _clangor_
#cyrm#, _bos_ #oxa#, _grus_ #cran#. sume synd GENERALIA, þæt
synd #gemǣnelîce#: _animal_ #nŷten#: _animal_ is ǣlc ðingc,
ðe orðað; _arbor_ ǣlces cynnes #trêow#, _gemma_ ǣlces cynnes 5
#gymstân#.
17 syndon _FHJR_, sindon _Dh_ ‖ endeberd- _D_, -nesse _HJT_ 18 fermest
_D_ ‖ þridde _J_ 19 numeralia _bis_ 14^1 syndon _f. T_ ‖ numera::lia
_R_ ‖ getæl _F_ 20 _r. von etwa 8 buchst. nach_ sume _R_ 1 facticia
_zu_ factitia _U_ ‖ synd] -don _J_, sindon _h_ ‖ gewrohte _J_ ‖
-nesse _HJU_ 2 tintinnabolum (_zu_ -bulum _gebessert h_) _Oh_,
tintinabulum _H_ ‖ turle _J_ 4--6 _ü. in d. z. R_ 4 þingc _R_, ðing
_oder_ þing _d. übr. ausser O_ 5 arbor _bis_ 8 orðað _f. T_
¶ sume syndon SPECIALIA, þæt synd #synderlîce#,
þâ ðe bêoð tôdǣlede fram þâm gemǣnelîcum.
_animal_ is ǣlc ðing, ðe orðað: ðonne is synderlîce _homo_
#man#, _equus_ #hors#, _ouis_ #scêp#. gemǣnelîce _arbor_ #trêow#;
synderlîce _uitis_ #wîntrêow#, _laurus_ #lawerbêam#, _corilus_ 10
#hæsel#, _abies_ #æps#, _quercus_ #âc#, _malus_ #apuldre#. gemǣnelîce
_gemma_ #gimstân#; synderlîce _cristallum_, _topazius_,
_berillus_. sume syndon ABSOLVTIVAE, þæt synd #ungebundene#,
þâ ne behôfjað nânre tîginge ôðres naman:
_deus_ #god#, _ratio_ #gesceâd#, _mens_ #môd#.
6 synd] sindon _H, f. O_ ‖ sender- _J_ 8 is _usw. in d. z. R_ ‖
syndor- _J_ 9 sceap _R_ ‖ treow _in d. z. R_ 10 lauwerbeam _JT_,
laurbeam _DFHhRU_ 11 hæsyl _U_ ‖ æbs _RU_ ‖ apeltréo _T_ 12 gymmstan
_in d. z. R_ ‖ sender- _J_ ‖ _aus_ topozius _1. corr. h_; topizius
_O_, -acius _U_, -atius _JT_, z _auf r. F_ 13 synd _J_ ‖ absolutife _T_
‖ send _J_, sindun _h_ ‖ ungebundenne _T_, unbundene _H_, gebundene
_h_ 14 þâ ne] þonne _J_ ‖ tigincge _DFhR_, tŷgincge _T_, tigin(c)ge
_H_, tintincge _J_ ‖ mannes _vor_ naman _getilgt R_ 15 mens] mons _J_
¶ sume 15
syndon TEMPORALIA, þæt synd #tîdlîce#, þâ ætêowjað
tîman: _annus_ #geâr#, _mensis_ #mônoð#, _ebdomada_ #wucu#,
_dies_ #dæg#. sume syndon LOCALIA, þæt synd #stôwlîce#,
þâ geswuteljað gehendnysse oððe ungehendnysse: _propinquus_
#gehende# oððe #mǣg#, _longinquus_ #fyrlen#, _proximus_ 20
#neâxð#, _medioximus_ #midlen#. sume syndon PATRONOMICA,
þæt synd #fæderlîce# naman, æfter grêciscum
[[15]]
þêawe, ac sêo lêdensprǣc næfð þâ naman. hî synd
swâ ðêah on engliscre sprǣce: #Penda# and of ðâm
#Pending# and #Pendingas#, #Cwicelm# and of ðâm
#Cwicelmingas# and fela ôðre.
16 sendon temp. _J_ ‖ þâ] þe _J_ ‖ æt(e)ow- _J_, atiwiað _H_ 17 monað
(-þ) _FHhJRTU_ ‖ wuca _T_ 18 sendon _beidemal J_ 19 -nesse _beidemal
HJ_ 20 g. o. m. _in d. z. R_ ‖ ferlen _J_ 21 neahst _JU_, next _FhR_,
nyxt _D_, nyhst _T, nur_ st _zum teil erhalten H_ ‖ midlend _U_ ‖
sendon _J_ 1 þeawum _U_ ‖ læden- _F_, -spræce _U_ ‖ send _J_ 2
engliscere _H_ 3 pendingc _R_, pendinge _U_, pending:: (as _rad._) _H_
‖ pe(n)dingas _U_ ‖ of ðâm _f. J_ 4 cwec- _U_, clyc- _J_ ‖ feala _F_ ‖
oðræ _T_
[[17 monað (-þ)
text has “monað(-þ)” without space: changed to agree with editor’s
usage elsewhere]]
¶ sume synd POSSESSIVA,
þæt synd #geâgnigendlîce#, þâ geswuteljað þâ þing, 5
þė bêoð geâgnode: _regius honor_ #cynelîc wurðmynt#;
_pater_ #fæder#, _paternus_ #fæderlîc#; _mater_ #môdor#, _maternus_
#môdorlîc#; _frater_ #brôðor#, _fraternus_ #brôðorlîc#.
of ôðrum antimbre _ferrum_ #îsen#, _ferreus_ #îsen#; _aurum_
#gold#, _aureus_ #gylden#; _argentum_ #seolfor#, _argenteus_ 10
#sylfren#; _stagnum_ #tin#, _stagneus_ #tinen#; _aes_ #bræs# oððe
#âr#, _aeneus_ #bræsen# oþþe #ǣren#; _plumbum_ #lêad#, _plumbeus_
#lêaden#; _uitrum_ #glæs#, _uitreus_ #glæsen#; _lapis_ #stân#,
_lapideus_ #stǣnen#; _lignum_ #trêow#, _ligneus_ #trêowen#; ET
CETERA.
syndon _J_ ‖ possesiua _FRU_ 5 send _J_ ‖ geagniend(lice) (agnie
_auf r._) _h_, geahniendlice _DHT_, geahnigendlice _J_ ‖ þingc _U_,
ðincg _H_ 6 beð _D_ ‖ geahnode _HJTU_ ‖ reg(i)us _O_ ‖ kynelic _H_ ‖
wur(ð)mynt _O_, wurþment _J_ 7 feder _T_ ‖ u _in_ paternus _durch
wurmstich weg F_ ‖ moder _HJTU_ 8 moder- _DHhRU_, lic: _D_ ‖ broðer
_TU_ ‖ broðer- _FhRT_ 9 fe(rrum) (rrum _von anderer hand über
radiertem_ ssum) _O_ ‖ ferreus isene _JT_ 10 gelden _J_ ‖
argent:um _R_ ‖ seolfer _HJTU_ 11 sylfrin _U_, seolfren _JT_ ‖
aes--12 æren _ü. in d. z. R_ 13 #ueire# _über_ glæs _von späterer
hand F_ 14 lap(id)eus _U_ ‖ ligneum treowon lignum treow _J_
[[þė bêoð geâgnode:
unexplained over-dot in original(s)]]
¶ sume hî synd COMPARATIVA, þæt synd #wiðmetenlîce#, 15
þâ geswuteljað mâran oððe beteran: _maior_
#mâre#, _melior_ #betere#. sume synd SVPERLATIVA, þæt
synd #oferstîgendlîce#, þâ geswuteljað ðâ mǣstan
and ðâ betstan: _maximus_ #se mǣsta#, _optimus_ #se sêlosta#.
POSITIVVS is se forma stæpe: _iustus_ #rihtwîs#. 20
COMPARATIVVS ys se ôðer stæpe: _iustior_ #rihtwîsre#.
15 þæt is _J_ 17 meliorum _O_ ‖ _zweites_ e _in_ betere _auf rad._ r
_H_ ‖ syndon _J_ ‖ superlatiu:a _F_ 19 (and ða b.) _F_ ‖ betsan _U_
‖ obtimus _JU_ ‖ selesta _hT_, sælosta _J_ 20 _aus_ positius _and.
hand O_, possi- _R_ ‖ stepe _F_ ‖ rihtwis _in d. z. R_ 21 comporatiuus
_U_ ‖ stepe _F_ ‖ _erstes_ i _von_ iustior _auf r. O_ ‖ rihtwisra
_J_, rihtwisere _U_, ri(h)wísre (_corr. rot_) _T_
[[16]]
¶ SVPERLATIVVS is se ðridda stæpe: _iustissimus_ #ealra rihtwîsost#.
_bonus_ #gôd#, _melior_ #betere#, _optimus_ #sêlost#;
_malus_ #yfel#, _peior_ #wyrse#, _pessimus_ #ealra wyrst#; _magnus_
#mycel#, _maior_ #mâre#, _maximus_ #mǣst#; _paruus_ #lytel#,
_minor_ #læsse#, _minimus_ #læst#; _facilis_ #êaðelîc#, _facilior_ 5
#êaðre#, _facillimus_ #ealra êaðost#; _difficilis_ #earfoðe#,
_difficilior_ #earfoðre#, _difficillimus_ #ealra earfoðust#;
_gracilis_ #smæl#, _gracilior_ #smælre#, _gracillimus_ #ealra
smælst#; _humilis_ #êadmôd#, _humilior_ #êadmôdre#; _humillimus_
#ealra êadmôdust#; _similis_ #gelîc#, _similior_ #gelîcre#, 10
_simillimus_ #ealra gelîcost#; ealswâ _dissimilis_ #ungelîc#;
_agilis_ #hræd# oððe #glæd#, _agilior_ #hræddre#, _agillimus_
#ealra hradost#.
1 superlatiu(u)s _a. hd. F_, super(l)a- _h_, -uas _J_ ‖ stepe _F_ 2
-wisest _T_ ‖ melius _J_ ‖ obtimus _JU_ 3 efel _D_ ‖ ealre _F_ 4
ealra mæst _DH_ ‖ paruulus _F_ 5 eaþelice _J_ 6 diffici:lis (l _rad.?_)
_F_ 7 difficillior _U_ ‖ difficilimus _J_ ‖ earfoþost _JR_, earfoðost
_aus_ -ust _rot corr. T_, earfost _U_ 8 smælra _U, der erste strich von_
m _aus e. a. D_ 9 eaðmod _DU_ ‖ eaðmodre _U_ 10 -modost _DFHhJRT_,
-modest _U_ ‖ geliccre _DHhR_ 11 geliccost _Fh_, geli(c)cost _U_ ‖
(ealswa) _H_ ‖ _hinter_ ungelic _folgt getilgtes_ similior _H_,
dissimilior ungelicre dissimillimus ealra úngelîcost _T_ 12 hræ(d)d _a.
hd. O_, hrædd _H_ ‖ hræd oððe ârod oððe gl. _J_ ‖ hrædre _DhT_,
hrædere _U, verschwunden H_ (_zum teil fehlt auch schon_ ior _H_) 13
hrædost _D_, hræddost _HJ_, hrædest _U_, hradost _zu_ hrædost _von and.
hand? F_
¶ of eallum ðisum stæpum cumað
ADVERBIA: _bene_ #wel#, _melius_ #bet#, _optime_ #sêlost# (#hê dêð#);
_facile_ #êaðelîce#, _facilius_ #êaðelîcor#, _facillime_ #ealra 15
êaðelîcost# (#hê dêð#); ET CETERA. sume naman synd
DIMINVTIVA, þæt synd #wanjendlîce#, þâ geswuteljað
wanunge, nâ wiðmetennysse: _rex_ #cyning#, _regulus_ #lytel
cyning# oððe #undercyning#; _frater_ #brôðor#, _fraterculus_
#lytel brôðor#; _puer_ #cild#, _puerulus_ #lytel cild#; _pater_ 20
#fæder#, _paterculus_ #lytel fæder#; _mater_ #môdor#, _matercula_
[[17]]
#lytel môdor#; _mulier_ #wîf#, _muliercula_ #lytel wîf#;
_soror_ #swustor#, _sororcula_ #lytel swustor#; _opus_ #weorc#,
_opusculum_ #lytel weorc#; _corpus_ #lîchama#, _corpusculum_
#lytel lîchama#; _ager_ #æcer#, _agellus_ #lytel æcer#; _liber_
#bôc#, _libellus_ #lytel bôc#; _homo_ #mann#, _homunculus_ #lytel 5
man# and _omuncio_ ET CETERA.
14 obtime facit _J_ ‖ s. he d. _gl. R_ ‖ seldost _U_ 15 facilius] -or
_OT_ ‖ facillime facit _J_ ‖ ealra--dêð _gl. R_ ‖ ealre _H_ 16 naman
_f. H, am rande nachgetragen D, auf r. h_ ‖ si _von_ sind _auf r. h_
17 þâ] þe _OU_ ‖ geswuteliæð _T_ 18 -nesse _HJ_ ‖ kyning _FHhR_,
cyng _T_ 18. 19 l. k. o. u. _in d. z. R_ 19 kyning _HR_, cyng _J_ ‖
underkyning _HR_ ‖ faterculus _F_ 20 puerculus _T_ 21 moder _T_
1 moder _T_ 2 _hier und im folgenden bis z. 6 fehlt die englische
übersetzung T_ ‖ swuster _DHJR_, swyster _h_ ‖ sorurcula _H_ ‖ swuster
_DHR_, swyster _h_ 3 opusculum _aus_ -la _R_ 4 æter _das zweite
mal F_ 5 libellus _aus_ libellas _1. corr. h_ 6 and om. _fehlt T_
‖ omuncio _DHhOR_, omuntio _F_, homuntio _U_, homuncia _J_ ‖
¶ gyt ðǣr is ân hiw DENOMINATIVVM
gecîged. DENOMINATIVVM is gecweden eal, þæt
of naman cymð, and on ðâm hiwe synd belocene PATRONOMICA
and POSSESSIVA and COMPARATIVA and SVPERLATIVA
and DIMINVTIVA and manega ôðre naman tô êacan ðisum. 10
_bonus_ ys nama, þonne byð of ðâm _bonitas_ #gôdnys#
DENOMINATIVVM of ðâm naman. eft _iustus_ #rihtwîs#, _iustitia_
#rihtwîsnys#; _socius_ #gefêra#, _societas_ #gefêrrǣden#;
_frater_ #brôðor#, _fraternitas_ #brôðorrǣden#; _uetus_ #eald#,
_uetustas_ #ealdnys#; _castus_ #clǣne#, _castitas_ #clǣnnys#; 15
_sanctus_ #hâlig#, _sanctitas_ #hâlignys#; _uir_ #wer#, _uirilis_
#werlîc#; _mulier_ #wîf#, _muliebris_ #wîflîc#; _puer_ #cild#,
_puerilis_
#cildlîc#; _puella_ #mǣden#, _puellaris_ #mǣdenlîc#;
_uirgo_ #mǣden#, _uirginalis_ #mǣdenlîc#; _caelum_ #heofen#,
_caelestis_ #heofonlîc#; _terra_ #eorðe#, _terrestris_ #eorðlîc#. 20
gyt _aus_ gyf _rot corr. T_ ‖ gyt _bis zum zweiten_ denominatiuum] gyt
þær wæs minantium _J_ ‖ w _in_ hyw _aus_ r _F_ 7 dinom- _beide mal U_
‖ þæt þe _R_ 8 of ðam n. _O_ ‖ naman ::: _D_ ‖ on] _aus_ of _H_, of
_O_ ‖ beloce _O_ ‖ patronomita _J_ 10 _erstes_ i _in_ dim- _auf r. F_
‖ and--ðisum _f. T_ ‖ oðre manega _J_ ‖ manege _U_ ‖ oþ:ra _R_ ‖
ecan _F_ ‖ ðison _H_, þissan _J_ 11 ys--byð] and _T_ ‖ godnes _J, f.
T, dahinter rasur bis ans ende der zeile R_ 12 denom.--naman _f. T_ ‖
dinom- _U_ ‖ iustus and _T_ ‖ _die englische übersetzung bis 20 f. T_
‖ iustitie _J_ 13 -nes _J_ ‖ f _in_ gefera _aus_ r _F_ ‖ gefærrædene
_J_, geferæddenne _U_ 14 _erstes_ r _in_ broþor _aus e. a. D_ ‖ brôðer-
_DFHhR_, -ræddyn _U_ 15 ealdnes _HJ_ ‖ clænnes _J_, clænlic _H_ 16 -nes
_J_ 18 mædæn _F_ ‖ mædencild _h_ 19 uirgo _bis_ mǣdenlîc _f. h_ ‖
uirgo mæden _vor_ puella 18 _J_ ‖ heofon _JR_ 20 heofen- _DFHhR_ ‖
eorlic _H_
[[18]]
¶ witodlîce ealle ðâ naman, þe of ôðrum namum cumað,
ealle hî synd DENOMINATIVA gecwedene, and ðâra ys forneân
ungerîm.
1 witodlîce--3 ungerîm] et similia _T_ ‖ u _in_ oðrum _aus_ e? _D_ ‖
naman _FR_ 2 hi sind _auf r. D_ ‖ diminutiua _U_ ‖ þæra _DFhJRU_, ðæra
_H_ ‖ i _in_ is _aus_ s _D_
DE GENERIBVS.
I. Æfter gecynde syndon twâ cyn on namum, MASCVLINVM 5
and FEMININVM, þæt is, #werlîc# and #wîflîc#. werlîc
cyn byð _hic uir_ #þes wer#, wîflîc _haec femina_ #þis
wîf#. þâs twâ cyn synd gecyndelîce on mannum and
on nŷtenum.
4 _überschrift f. TU_ 5 _kein absatz T_ ‖ I _f. HJOT_ ‖ æfter g _zum
grössten teil weg H_ ‖ naman _R_ 6 _erstes_ and _f. U_ ‖ ni _von_ fem.
_ü. d. z. O_ ‖ þ. is w. a. w. _f. T_ ‖ wærlic _beide mal h_, weorlic
_das erste mal J_ 7 kynn _R_ ‖ bit _F_ ‖ 7. 8 _ü. f. T_ ‖ (haec) _F_
8 ða twa _J_ ‖ (cynn) _R_
II. Nû ys gecweden æfter cræfte gemǣne cyn, þæt 10
is, ǣgðer gê werlîc gê wîflîc: _hic et haec diues_ #ðes
and þêos welega#: ǣgðer byð welig gê wer gê wîf;
_hic et haec heres_ #þes and þêos yrfenuma#; ET CETERA.
10 _kein absatz DHhJRT_ ‖ II _f. OT_ ‖ ge(cwe)den _J_ 11 _erstes_
gê--20^18 plŷme _f. J_ (_ein blatt_) ‖ þes--13 heres _zw. den z. 4.
corr. F_ ‖ 11--13 _übers. f. T_ 12 þe(o)s _H_ 13 et] and
(_abgekürzt_) _R_
III. NEVTRVM is #nâðor cynn#, nê werlîces nê wîflîces,
on cræftsprǣce, ac hit byð swâ ðêah oft on andgyte, 15
swâswâ ys _hoc mancipium_ #ðes weal#, _hoc animal_
#þis nŷten#: ǣlc nŷten byð oððe hê oððe hêo. ac swâ
ðêah ðis cyn gebyrað oftost tô nâðrum cynne, swâswâ ys
_hoc uerbum_ #þis word#, _hoc lumen_ #þis lêoht#. ys êac
tô witenne, þæt hî bêoð oft ôðres cynnes on lêden 20
and ôðres cynnes on englisc. wê cweðað on lêdyn _hic
[[19]]
liber_ and on englisc #þêos bôc#; eft on lêden _haec mulier_
and on englisc #ðis wîf#, nâ #ðêos#; eft on lêden
_hoc iudicium_ and on englisc #ðes dôm#, nâ #ðis#.
14 _kein absatz FHhRT, zweifelhaft D_ ‖ III _f. OT_ 15 on c.--andgyte
_f. T_ ‖ (hit) _R_ ‖ of(t) _F_ 16--17 _ü. f. T_ 17 ǣlc--18 ys _f. T_
18 kynn _h_ 19 _ü. f. T_ ‖ (eac) _D_ 20 witanne _H_, wytanne _U_ ‖
oft] of _FU_ 21 and--englisc _auf r. h_ ‖ and _f. OTU_ ‖ oðeres _T_ ‖
engli(s)c _r. corr. T_ ‖ leden _alle ausser O_ 1 and _f. T_ ‖ ná þés
_hinter_ boc _T_ ‖ ọͤft _O_, oft _U_ ‖ on lêden _f. T_ 2 and o. e. _am
rande nachgetr. D, f. T_ ‖ and ná _T_ ‖ on l. _f. T_ 3 a. o. e. _f. T_
‖ englisc _auf r._ (_davor_ l _radiert, also aus_ leden?) _D_ ‖ et
cetera _nach_ ðis _T_
IIII. Ys gyt ân cynn COMMVNE TRIVM GENERVM, þæt is,
#gemǣnelîce þrêora cynna#: _hic et haec et hoc sapiens_ 5
#þes and ðêos and ðis wîse#, _hic sapiens rex_ #þes wîsa
cyning#, _haec sapiens regina_ #þêos wîse cwên#, _hoc
sapiens mancipium_ #þes wîsa weal#. ealswâ _hic et haec
et hoc felix_ #þes and ðêos and þis gesǣlige# ET CETERA.
4 _kein absatz DFHhRT_ ‖ IIII _f. OTU_ ‖ commune ys gyt an cynn trium
_O_ 4. 5 þæt--cynna _f. T_ 6--9 _übers. f. T_ 6 w _und_ s _in_ wise (_v.
a. hd.?_) _auf r. F_ ‖ wise _DH_ 7 kyning _DFHh_ ‖ wisa _DH_ 8 weal:
_F_ ‖ ealswâ] eft _T_ 9 and þis _f. O_
V. Sum cyn is gecweden EPICENA, þæt is on lêden 10
PROMISCVA and on englisc #gemenged#: _hic coruus_ #ðes
hremn#, swâ hwæðer swâ hit byð, swâ hê, swâ hêo;
_hic miluus_ #ðes glida#, ǣgðer gê hê gê hêo; _haec aquila_
#ðes earn#, ǣgðer gê hê gê hêo. ealswâ _mustela_ #wesle#
ET CETERA. 15
10 _kein absatz HRT, zweifelhaft DFh_ ‖ quinta _U, f. T_ ‖ cyn:is (n
_rad._) _h_ ‖ epikena _U_, epicenon (on _auf r._) _O_, epicinon _F_ 11
and _f. U_ ‖ gemæn- _H_, -ncged _DFHT_ ‖ (c)oruus _F_ ‖ ðes--12 byð
swâ _f. T_ 12 hrem _FhU_, hræm _DHR_ ‖ hé and heo _T_ ‖ (swa) heo _U_
13 _übers. f. T_ 13 ge heo (_zu_ he _h_) ge he (_zu_ heo _h_) _DFhU_ ‖
haec aquila--15 cetera _f. T_ ‖ _über_ aquila þes _2. gl.?_ haec passer
sperue _F_ 14 hio _H_ ‖ _über_ mustela _vom 2. gl._ #bele# (?) _F_
VI. Sume synd gecwedene DVBII GENERIS, þæt is,
#twŷlîces cynnes#. hî bêoð gemêtte on bôcum hwîlon
æfter werlîcum cynne, hwîlon æfter wîflîcum: _hic finis_
#þes ende# and eft _haec finis_; _hic silex_ #þes flint# and
[[20]]
eft _haec silex_; _hic margo_ #ðes ôfer# and eft _haec margo_;
ET CETERA.
16 _kein absatz FHhORT, zweifelhaft D_ ‖ VI _f. OT_ ‖ gecwedene--20^3
s. synd _f. DH_ ‖ þæt--18 wîflîcum _f. T_ 17 twelices _U_ ‖ ge _von_
gemette _ü. d. z. O_ ‖ hwilum _R_ 18 hwilum _R_ ‖ swa swa is _vor_ hic
_T_ 19 þ. e. _f. T_ ‖ _erstes_ and _f. OU_ ‖ þ. f. and _f. T_
1 ðes _f. T_ ‖ ouer _gl. T_ ‖ oððe url _über_ ofer _und_ þes url
_hinter_ hec margo _am rande 2. gl. F_ ‖ eft _f. T_ 3 _kein absatz
FhRT_ ‖ VII _f. OT_
VII. Sume synd MOBILIA, þæt synd #âwendendlîce#,
forðan ðe hî bêoð âwende fram cynne tô cynne: _hic
sanctus_ #ðes hâlga#, _haec sancta_ #þêos hâlige#, _hoc 5
sanctum_ #ðis hâlige#; ealswâ _iustus_ #rihtwîs#, _iusta_, _iustum_;
_bonus_ #gôd#, _bona_, _bonum_; ET CETERA. _filius_ #sunu#, _filia_
#dohtor#.
3. 4 þæt--tô cynne _f. T_ 4 awended- _DHU_ ‖ forþā _R_ 4 swâ swâ is
_vor_ hic _T_ 5--6 _ü. f. T_ 6 ealswâ _f. T_ ‖ s _von_ iusta _von a.
hd. O_ 7 bonus--13 môddrje _f. T_ 7 suna _R_ 8 dohter _H_
VIII. Sume synd MOBILIA, þæt synd #âwendendlîce#,
on gecynde and on getâcnunge, nâ on stemne: _hic pater_ 10
#þes fæder#, _haec mater_ #ðêos môdor#; _frater_ #brôðor#,
_soror_ #swustor#; _patruus_ #fædera#, _amita_ #faðu#; _auunculus_
#êam#, _matertera_ #môddrje#.
9 _kein absatz FHhR_ ‖ VIII _f. O_, VII _DH_ ‖ awended- _HU_ 11 þes]
þæs _R_ ‖ þeos _nur z. t. erhalten H_ 12 swuster _DHhR_ ‖ patru:us _F_
13 matertera _f. DH, aus_ -re _a. hd. O_ ‖ moddrige _HR_
VIIII. Oftost on trêowcynne bêoð ðâ trêowa getealde
FEMININI GENERIS and se wæstm NEVTRI GENERIS: _haec pirus_ 15
#þêos pyrige#, _hoc pirum_ #sêo peru#; _haec malus_ #ðêos
apuldre#, _hoc malum_ #se æppel#; _haec prunus_ #ðis plûmtrêow#,
_hoc prunum_ #sêo plŷme#. ac hit ne bið swâ
ðêah swâ be eallum trêowum: _haec buxus_ #þis boxtrêow#,
_hoc buxum_ #forcorfen box#. 20
14 _kein absatz DFHhR_ ‖ IX _R, f. OT_, VIII _DH_ ‖ treowa _alle_ 15
femini _FO_ ‖ generis: _D_ ‖ and--generis _f. O_ ‖ se _aus_ sę _h_ ‖
nutri _U_ ‖ pyrus _U_ 16--20 _ü. f. T_ 16 þeos] þeo _DH_ ‖ and hoc _T_
17 æppyl _U_ ‖ plunus _O_ 18 plume _R_ (_gegen DFHhOU_) ‖ ac--19
trêowum _f. T_ ‖ _mit_ ac _setzt J wider ein_ ‖ n(e) _aus_ na _h_ 19
trewum _J_ 20 boxum _O_, bixum _U_ ‖ forcoruen _FhR_
[[21]]
INCIPIVNT QVINQVE DECLINATIONES NOMINVM.
OMNIA NOMINA QVIBVS LATINA VTITVR ELOQVENTIA, QVINQVE
DECLINATIONIBVS INFLECTVNTVR #ealle naman, ðǣra
ðe lêdensprǣc brîcð, bêoð gebîgede on fîf declinungum#. 5
sêo forme DECLINATIO, þæt is, sêo forme
#declinung#, macað hire GENITIVVM on _ae_: _huius poetae_
#þises sceopes#. sêo ôðer DECLINATIO geendað hire GENITIVVM
on langne _i_: _huius episcopi_ #þises bisceopes#.
sêo ðridde DECLINATIO âwent hire GENITIVVM on scortne _is_: 10
_huius regis_ #þises cyninges#. sêo fêorðe DECLINATIO
macað hire GENITIVVM on langne _us_: _huius exercitus_ #þises
heres#. sêo fîfte DECLINATIO gebîgð hire GENITIVVM on _e_
and _i_ tôdǣledlîce: _huius rei_ #þises ðinges#.
1. 2 uis quinque declinationum hic ostenditur _J_, de de(cli)nationibus
_T_ ‖ qu(i)nque _D_ ‖ nomnum _O_ 3 omna _J_ ‖ latiua _H_ ‖ utitur
_über getilgtem_ uatū _F_ ‖ eloquia _H_ 4 ealle--6 decl. _in d. z. R_
‖ ealla _H_ ‖ þara _J_ 5 (þe) _R_ ‖ -spræc: _hR_, -sprece _F_ ‖
gebégede _T_ ‖ of _JT_ 6 I. seo _U_ ‖ se forma _J_ ‖ pæt--7 declinung
_f. T_ ‖ se _HU_ ‖ forma _H_ 7 geniti(u)um _O_, uum _auf r. F_ ‖ on
_f. J, auf r. F_ 8 þ. sc. _f. T_ ‖ þisses _J_ ‖ se(o) oðer _H_, seoðer
_h_, se oðer _O_, se oþer _R_, II. se oþer _U_ 9 iuum _in_ genitiuum
_auf r. F_ ‖ langne _auf r. h_ ‖ þ. b. _f. T_ ‖ þisses _J_ 10 III.
seo _U_ ‖ ðridda _T_ ‖ awend _U_ ‖ sceortne _DFhRU_, sceortre _J_ 11
reges _J_ ‖ þ. c. _f. T_ ‖ þisses _J_ ‖ ky- _DFHhR_, -ncges _R_,
cynneges _J_ ‖ IIII. seo _U_ 12--13 _ü. f. T_ 12 þisses _J_ 13 V. seo
_und absatz U_ ‖ fiftæ _T_ 14 and on i _JOT_ ‖ todælendlice _FH_ ‖
re:i (g _rad._) _FO_, regi _J_ ‖ _ü. f. T_ ‖ þisses _J_ ‖ þincges
_R_, :: þinges (þ _auf rasur und_ ky _rad.?_) _F_, cinges _J_
Wê fôð nû gewislîcor on ðâ forman declinunge. 15
NOMINATIVO _hic citharista_ #ðes hearpere#, GENITIVO _huius
citharistae_ #þises hearperes#, DATIVO _huic citharistae_
[[22]]
#þisum hearpere#, ACCVSSATIVO _hunc citharistam_ #þisne
hearpere#, VOCATIVO _o citharista_ #êalâ ðû hearpere#,
ABLATIVO _ab hoc citharista_ #fram ðisum hearpere#; ET
PLVRALITER #and menigfealdlîce# NOMINATIVO _hi citharistae_
#þâs hearperas#, GENITIVO _horum citharistarum_ #ðissera 5
hearpera#, DATIVO _his citharistis_ #ðisum hearperum#,
ACCVSSATIVO _hos citharistas_ #þâs hearperas#, VOCATIVO _o
citharistae_ #êalâ gê hearperas#, ABLATIVO _ab his citharistis_
#fram ðisum hearperum#.
15 _kein absatz in den hss._ ‖ declinatio _nach_ declinunge _und dann
absatz U_ 16--22^8 _immer_ cyth- _DFHhR, bis nom. pl. einschliesslich U,
mit ausnahme von gen. pl. T, nur nom. pl. O_ ‖ --22^3 hearpere _ü. f.
T_ ‖ hearpore _R_ 17 þisses _J_ ‖ datiuo h. c. þ. hearpere _f. O_ ‖ t
_in_ cytharistę _auf rad._ þ _h_ 1 þissum _J_ ‖ a(c)cu- _J_, acu- _T_,
-usa- _DHhT_, -uo _aus_ -ua _h_ ‖ u _in_ hunc _aus_ a? _rad. O_ 2
uoc.--hearpere _f. h_ ‖ cyþarista _H_ 3 þissum _J_ 4 mænig- _HJRU_ ‖
hic (cy)tharistę _T_ 5--9 _ü. f. T_ ‖ cytharistarum _aus_ -staris _H_
‖ ðisse _v._ ðissera _auf r. H_ 6 heapera _H_ ‖ þissum _J_ 7 acu- _Fh_
‖ -usa- _ausser OR_ ‖ cytharistas _aus_ -tis _R_ 8 ea:la (l _rad.?_)
_h_ 9 þissum _J_; ði _gz._, sum _z. t. weg H_
NOMINATIVVS ys #nemnjendlîc#: mid ðâm CASV wê nemnað 10
ealle ðing, swylce ðû cweðe: _hic homo equitat_ #þes
man rît#. GENITIVVS is #gestrŷnendlîc# oððe #geâgnjendlîc#:
mid þâm CASV byð geswutelod ǣlces ðinges gestrêon
oþþe ǣhta: _huius hominis filius_ #þises mannes sunu#
VEL _huius hominis equus_ #oððe ðises mannes hors#. 15
DATIVVS ys #forgyfendlîc#: mid ðâm CASV byð geswutelod
ǣlces ðinges gifu: _huic homini do equum_ #ðisum
men ic forgyfe hors#; _quid das mihi?_ #hwæt gyfst
ðû mê?# _unum librum do tibi_ #âne bôc ic ðê gife#.
10 _kein absatz in hss._ ‖ nomi(na)tiuus _v. a. hd. F_, n. _aus_ -uo
_rot corr. T_ ‖ is _auf r. U_ ‖ næmn- _H_, nemnigentlic _F_ ‖ casum
_U_, case _J_ ‖ næm- _H_ 11 -niað _T_ ‖ þingc _J_ ‖ (h)omo _H_ 11. 12
_ü. f. T_ 12 hritt _J_ ‖ gestyn- _J_, -nedlic _U_ ‖ geahnigendlic _JT_
13 beoþ _J_ ‖ þincges _FR_ 14--24^2 _ü. f. T_ ‖ 14. 15 þisses _J_ 16
-gef- _J_, -enlic _U_ ‖ casu _f. T_ 17 gyfe _H_ ‖ þissum _J_ 18
:::gife (for _wegradiert?_) _F_ ‖ michi _DT_ ‖ forgifst _J_ 19 gife þe
_R_, forgife þe _J_
¶ ACCUSSATIVVS ys #wrêgendlîc#: mid ðâm CASV byð geswutelod, 20
hû men sprecað be ǣlcum þinge: _hunc hominem
accuso_ #ðysne man ic wrêge#; _hunc hominem amo_ #þysne
[[23]]
man ic lufige#; _hanc rem apprehendi_ #þis ðing ic gelæhte#.
VOCATIVVS ys #clypjendlîc# oððe #gecîgendlîc#:
mid ðâm CASV wê clypjað tô ǣlcum ðinge: _o homo,
ueni huc_ #êalâ ðû man, cum hider#; _o homo, loquere
ad me_ #êalâ ðû man, sprec tô mê#; _o magister, doce 5
me aliquid_ #êalâ ðû lârêow, tǣce mê sum ðing#.
20 acu- _F_, -usa- _DHJTU_ ‖ ::wreg- _F_, gewreg- _U_ ‖ geswu(t)elod
_rot corr. T_, -od _aus_ -ad _R_ 21 sprę- _T_ ‖ þingum _U_ 22 acu-
_DFHhOR_ 1 anc _von_ hanc _auf r. U_, hunc _von a. hd. zu_ hanc _F_ ‖
appre(he)ndi _H_ ‖ þin(c)g _R_, þingc _J_ 2 clypiengendlic _T_ 3 ðincge
_h_ ‖ omo _J_ 5 ðû _f. DH_ ‖ sprec to::to me _R_ 6 aliquit _O_ ‖
lârêow] magister _O, davor_ ::::: _F_ ‖ tæc me _doppelt_ (_das erste
getilgt_) _J_ ‖ tæc _DFHJ_ ‖ þingc _J_
¶ ABLATIVVS
ys #ætbrêdendlîc#: mid ðâm CASV byð geswutelod,
swâ hwæt swâ wê ætbrêdað ôðrum oððe swâ hwæt
swâ wê underfôð æt ôðrum oððe hwanon wê farað: _ab
hoc homine pecuniam accepi_ #fram þisum men ic underfêng 10
feoh#; _ab hoc magistro audiui sapientiam_ #fram
ðisum lârêowe ic gehŷrde wîsdôm#; _ab illa ciuitate
equitaui_ #fram ðǣre byrig ic râd#; _a rege ueni_
#fram cyninge ic côm#.
7 ædbr- _D_, -bræd- _F_, -bregd- _T_, -enlic _U_ 8 ætbr.--9 swâ wê _f.
J_ ‖ -bregd- _T_ ‖ swâ _hinter_ oððe--9 oððe _f. F_ 9 swâ _vor_ wê _f.
U_ ‖ onfoð _J_ ‖ hwanan _mit_ o _ü. dem zweiten_ a _h_ 10 peccu- _FU_
‖ þissum _J_ 11 magistro accepi uel audiui (u. a. _auf r._) _U_ 12
þissum _J_ ‖ geherde _J_ ‖ ciuitatem (_aber_ m _radiert_) _T_
¶ þâs syx CASVS befôd and belûcað,
swâ hwæt swâ men embe sprecað, gif ðǣr bêoð 15
word tô geîhte. ealswâ ðû miht hî gebîgean tô menigfealdum
getele: NOMINATIVO _hi pueri discunt_ #þâs cild
leornjað#; GENITIVO _horum puerorum doctrina_ #ðissera
cildra lâr#; DATIVO _his pueris ministro_ #þisum cildum
ic ðênige#; ACCVSSATIVO _hos pueros flagello_ #ðâs cild ic 20
swinge#; VOCATIVO _o pueri, cantate bene_ #êalâ gê cild,
singað well#; ABLATIVO _ab his pueris doctus sum_ #fram
[[24]]
ðisum cildum ic eom gelǣred#; _ab his poetis audiui
carmina_ #fram ðisum sceopum ic gehŷrde lêoð#.
14 kynincge _R_, cynge (ge _auf r._) _U_, kynge _D_, kyncge _Fh_ ‖
_mit_ ðas _absatz in U_ ‖ ða(s) _h_ 15 mænn _U_ ‖ ymbe _JRU_ ‖ beoð
_hinter_ geyhte _J_ 16 geehte _T_ ‖ gebigan _DFhRT_ ‖ mænig- _RTU_,
mænifealdum _HJ_ 17 getæle _FT_ 19 cilda _J_ ‖ þissum _J_ 20 acu- _h_,
-usa- _alle ausser OR_ ‖ s _in_ hos _a. r. O_ ‖ flagella (_zu_ -o _h_)
_hJ_ 21 uocatiuo--24^3 declinatio _2. hd. D_ 22 wel _FHhJRU_ ‖ ab h
_zum teil_, is _ganz weg H_ 1 ðissum _h_, þissum _J_ ‖ ablatiuo _vor_
ab _widerholt U_ ‖ p(o)etis _H_ 2 þissum _J_ ‖ scéapum _J_ ‖
geherde _J_
Sêo forme DECLINATIO hæfð TRES TERMINATIONES, þæt
synd #ðrêo geendunga#: _a_ and _as_ and _es_. ðâ naman,
þe geendjað on _a_, gif hî gebyrjað tô wǣpmanna þênunge, 5
þonne synd hî MASCVLINI GENERIS: _hic poeta_ #þes sceop#,
_huius poetae_ #þises sceopes#; _hic scriba_ #ðes bôcere#;
_leuita_ #diacon#; _sophista_ #ûðwita#; _nauta_ #rêðra#; _pirata_
#wîcing# oððe #scegðman#; _trapezeta_ #mynetere#; _proreta_
#ancerman#; ET CETERA. ðâ ôðre naman, ðe of 10
wordum cumað, synd COMMVNIS GENERIS: _hic et haec agricola_
#sê ðe æcer begǣð#; _hic et haec aduena_ #þes and
ðêos ælðêodige#; _conuiua_ #gebêor#; _collega_ #gefêra#;
_homicida_ #manslaga#; _parricida_ #mǣgslaga#; ET CETERA.
3 _kein absatz in hss._ ‖ se forme _J_ 3. 4 tres--synd _f. T_ 4 namann
_h_ 5 þe _f. T_ ‖ þenunga _HT_ 6 a _von_ poeta _a. r. O, aus_ e _T_ ‖
þ. sc. _f. T_ ‖ þeos _J_ 7 poete _aus_ poeto _h_, potę _R_ ‖ þisses
_J, f. T_ ‖ sceop _DH, f. T_ 7--9 _ü. als gl. T_ 8 sophysta _U_ ‖
uþwite _T_ ‖ n _in_ nauta _aus_ r _O_ 9 w. o. sc. _in d. z. R_ ‖
wigcing _U_, wigcyng _R_ ‖ oððe sc. _f. T_ ‖ sceigð- _a. r. U_, scægð-
_h_, scægþ- (g _aus e. a. D_) _DH_, scæð- _F_ ‖ traphezeta _U_ ‖
menetere _J_ 10 ancerman _f. T_ 10. 11 ðâ--cumað] þas _T_ 11 worde _J_
‖ n _in_ generis _aus_ r _D, dahinter_ þæt is gemænelice twegra cynna
_J_ ‖ agricula _O_ 12--14 _ü. f. T_ 12 : hic _D_ 13 gerefa _F_, gefeora
_J_ 14 _vor dem auslautenden_ a _von_ homicida _und_ parricida i
_getilgt O_ ‖ mansl. parr. _f. J_ ‖ pari- (i _auf r._) _U_
¶ þâ ôðre ealle, þe on _a_ geendjað þissere declinunge, 15
synd FEMININI GENERIS: _haec regina_ #ðêos cwên#, _huius
reginae_ #þissere cwêne#, _huic reginae_ #þissere cwêne#,
_hanc reginam_ #þâs cwêne#, _o regina_ #êalâ ðû cwên#, _ab
hac regina_ #fram ðissere cwêne#; ET PLVRALITER _hae reginae_,
_harum reginarum_, _his reginis_, _has reginas_, _o reginae_, 20
[[25]]
_ab his reginis_. ealswâ gâð ðâs: _haec terra_ #þêos eorðe#;
_erba_ #gærs#; _aqua_ #wæter#; _pluuia_ #rên#; _arena_ #sandceosol#;
_uia_ #weg#; _semita_ #pað#; _silua_ #wudu#; _luna_ #môna#;
_stella_ #steorra#; _ianua_ #geat#; _petra_ #stân#; _unda_ #ŷð#;
_pagina_
#tramet#; _littera_ #stæf#; _ancilla_ #wyln#; _gallina_ #henn#; 5
_auca_ #gôs#; _aneta_ #ened#; _columba_ #culfre#; _ciconia_ #storc#;
_uacca_ #cû#; _scroffa_ #sugu#; _uita_ #lîf#; _olla_ #crocca#;
_fuscinula_
#âwul#; _andena_ #brandîsen# and ealle naman lêdensprǣce,
ðe on _a_ geendjað: ealle hî syndon FEMININI GENERIS. âgene
naman, gif hî tô wǣpmannum gebyrjað, hî bêoð þonne 10
MASCVLINI GENERIS: _hic Silla_, _hic Seneca_, _hic Beda_. gif hî
tô wîfmannum gebyrjað, hî bêoð ðonne FEMININI GENERIS.
ne bið nân NEVTRI GENERIS on ðǣre forman declinunge.
15 geænd- _H_ ‖ ðyssera _J_ 16 femini _erst von a. hd. zu_ feminini _O_
16--19 _ü. f. T_ 17 (huic--cwene) _U_ 18 han(c) _F_ ‖ o regine _H_ 19
hac: (c _auf r._) _h_ ‖ regine _H_ ‖ pluralia _H_ ‖ nominatiuo _vor_
hae (_aus_ na- _H_) _DHU_ 20--25^1 genitiuo _usw. vor_ harum _usw. DH_
1 (r)eginis _aus_ geginis _H_ ‖ ealswâ g. ð. _f. T_ ‖ --8 _ü. f. T_ 2
herba _HU_ ‖ -ceosl _J_ 3 wæg _F_ ‖ pæð _alle ausser OU_ ‖ wuda _H_ 4
ge(a)t _H_, gǣt _J_ 5 littera _aus_ -as _h_ 6 anæta _F_ ‖ æned _DHJ_ 7
ua(c)ca _v. a. hd. corr. F_, ua:ca (c _rad._) _D_ ‖ suga (_aus_ -u _J_)
_HJ_ ‖ fuscinu(l)a _F, erstes_ u _aus_ a _D_ 8 andena _aus_ -ne _H_ ‖
bradisen _H_ ‖ and--9 generis _f. T_ ‖ ledenre spræce _DFHhR_
9 geændigað _H_ ‖ hyo _H_ ‖ synd _J_ ‖ femini _OU_ ‖ gene:ris (g
_rad._) _H_ ‖ _unten fol. 15^{v.} am rande von späterer hand_ potens
mihti _O_ 10 tô _f. OU_ ‖ wæpn mannum (p _a. r._) _h_ 11 culini g
_ganz_, en _zum teil weg H_ ‖ senega _U_, senecga _mit rad._ g _F_ 12
wimmannum _DFHhRTU_ (_gegen JO_) ‖ bioð _H_ ‖ femini _O_ 13 neutrius
(_doch_ us _möglicherweise erst von moderner hd._) _U_ 14 _kein absatz
hss._
[[9 _unten fol. 15^{v.} am rande ..._
printed as shown, but passage is actually at 15r.]]
On _as_ geendjað âgene naman: _hic Aeneas_, _huius
Aeneae_, _huic Aeneae_, _hunc Aeneam_, _o Aenea_, _ab hoc Aenea_. 15
nis ðǣr nâ menigfeald getel, forðan ðe hit is âgen nama.
ealswâ gǣð _hic Andreas apostolus_, _hic Thomas_, _hic Matthias_,
_hic Barnabas_; ET CETERA.
14. 15 huius aenae _J_ 15 huic aenae _J, f. O_ ‖ :eneam _F_, (e)neam
_aus_ aneam _1. corr. h_ ‖ hoc] oc _O_ 16 nâ] nan _JT_ ‖ mænig-
_FHJRU_, manig- _T_ ‖ getæl _FT_ ‖ forþā _J_ 17 gǣð _f. T_ ‖
apostolus _f. T_ ‖ barnabas (_ausgewischt u._) lucas _über_ thomas _v.
ders. hand, wie_ 5^14 _F_ ‖ hic M. _f. H_ ‖ hic _vor_ M. _f. U_ ‖
mathias _DFhJRTU_, matthianus _O_ 18 hic B.] hic uel is b. _U_ ‖ hic
_auf r. F_
On _es_ geendjað grêciscra manna naman: _hic Anchises_,
[[26]]
_huius Anchisae_, _huic Anchisae_, _hunc Anchisam_, _o Anchises_,
_ab hoc Anchisa_. nis nâ menigfeald getel on âgenum
namum.
19 _kein absatz in hss._ ‖ (geendiað) _u. d. z. D_ ‖ gr. m. n.] þas
_T_ ‖ --26^2 y _st._ i _in_ Anchis- _U_ 1 h(u)ius _H_ ‖ anchysan _U,
über_ am _von a. h._ ł em _R_ 2 nâ] nan _T_ ‖ mænig- _FHJRU_, manig-
_T_ ‖ getæl _T_ ‖ ænegum _a. r. R_ 3 naman _HJO_
Sume naman þissere declinunge macjað heora menigfealdan
DATIVVM and ABLATIVVM on _bus_. ðâ naman cumað 5
of ðâm MASCVLINVM, þe nabbað nânne NEVTRVM: _haec anima_
#þêos sâwul#, _his animabus_ #ðisum sâwlum# ET _ab his
animabus_; _filia_ #dohtor#, _filiabus_; _equa_ #myre#, _equabus_;
_asina_ #assa#, _asinabus_; ET CETERA, for ðâm gesceâde, þæt
hî nǣron gelîce þâm MASCVLINVM, þe hî of cumað. 10
4 _kein absatz in hss._ ‖ macaþ hira _J_ ‖ mænig- _FRU_, manig- _HT_,
mani- _J_, mænigfealdan _ü. getilgtem_ mealdan _1. corr. h_ 5 ðâ--6
neutrum _f. T_ 6 nabbað _f. H_ ‖ nænne _DFHhJRU_ ‖ 7--9 _ü. f. T_ 7
þeo _R_ ‖ ðissum _h_, þissum _J_ 8 dohter _H_ ‖ equabus] e _und a. r._
a _1. corr. h_ 9 assinabus _h_ ‖ for] fram _J_ ‖ þæt] þe _H_ 10 ::
masculinum _F_
SECVNDA DECLINATIO HABET TERMINATIONES SEX: _er_, _ir_,
_ur_, _us_, _eus_, _um_; #sêo ôðer# DECLINATIO #hæfð syx
geendunga#, þâ þe wê nû namedon. þâ naman, þe
on _er_ geendjað þissere declinunge, synd MASCVLINI GENERIS,
bêon hî âgene naman, bêon hî elles gemǣnelîce, swâswâ 15
is _faber_ #smið#. NOMINATIVO _hic faber_ #ðes smið#, GENITIVO
_huius fabri_ #þises smiþes#, DATIVO _huic fabro_ #þisum
smiðe#, ACCVSSATIVO _hunc fabrum_ #þysne smið#, VOCATIVO
_o faber_ #êalâ ðû smiþ#, ABLATIVO _ab hoc fabro_ #fram
[[27]]
ðisum smiðe#; ET PLVRALITER NOMINATIVO _hi fabri_ #þâs
smiðas#, GENITIVO _horum fabrorum_ #þissera smiða#, DATIVO
_his fabris_ #þisum smiðum#, ACCVSATIVO _hos fabros_ #þâs
smiðas#, VOCATIVO _o fabri_ #êalâ gê smiþas#, ABLATIVO
_ab his fabris_ #fram ðisum smiðum#.
11 _vorher noch die überschrift_ de secunda declinatione (_vom 1. corr.?
F_) _DFH_ ‖ _kein absatz FhU_ ‖ secunda--12 um _f. J_ ‖ secunda
declinatio _erst von späterer hand in der hinter_ terminationes
_gelassenen lücke O_ ‖ dec(l)inatio _Fh_ ‖ sex] VI. _U_, s _aus_ r
(_a. hd.?_) _F_ 12 eus] eius _U_ ‖ _mit_ sêo (se _R_) _absatz FhJORU_
‖ declinung _H_ 13 gendunga _U_, -ge _HJ_ ‖ þe] ða _T, f. O_ ‖
namodon _Fh_, namodan _R_, námadon _T_ ‖ namen _H_ 14 þ. d. _f. T_ 15
b. h. â.--gemǣnelîce _f. T_ ‖ beon--naman _hinter_ gemænelice _J_
16--27^17 _ü. f. T_ 16 nomen̄ _O_, naminat̄ _H_, nominatur _J_ 17 þisses
_J_ ‖ ðissum _J_ 18 acu- _DHhR_, -us- _alle ausser HO_, -us: (t _r.?_)
_D_ ‖ uoc̄o o faber (_das letzte_ o _nachträglich eingefügt_) _O_ 19 uo
(_in_ abl.)--27^1 smiðe _auf r. U_ ‖ ab͞bt _h_ 1 þissum _J_ ‖
noment̄o (t̄o _nachträglich eingefügt_) _O_ ‖ hi _aus_ hic _r. O_ 2
genitiuus _H_, geniter _J_ ‖ datiuus _H_ 3 þissum _J_ ‖ acu- _DFHhR_ 4
_erstes_ sm.] smið _F_, smið(as) _1. corr. h_ ‖ ab͞bt _h_, ablater
_J_ 5 þissum _J_
[[ACCVSSATIVO _hunc fabrum_ #þysne smið#,
text has “þysne smið” in plain type]]
[[11 ... _aus_ r (_a. hd.?_) _F_
missing . in _a hd.?_]]
¶ ealswâ gâð þâs 5
ôðre: _fiber_ #befor#, _ager_ #æcer#, _liber_ #bôc#,
_culter_ #culter#,
_aper_ #bâr#, _coluber_ #snaca#, _cancer_ #crabba#, _auster_ #sûðdǣl#,
_oleaster_ #êlebêam#, _apiaster_ #merce#, _Alexander_
âgen nama, _sacer_ #hâlig#, _niger_ #sweart#, _ater_ #blac#, _teter_
#blac#, _dexter_ and _dextera_ #swîðra#, _sinister_ and _sinistra_ 10
#wynstra#.
6 beofor _DFHJ_ ‖ cultor (_das 2. mal_) _DHJ_, o _über_ r _von a. hd.
F_ 8 a _in_ oleaster _aus e. a._ (_v. a. hd.?_) _F_ 9 âgen n. _f. T, gl.
R_ ‖ nama _verschwunden H_, naman _F_ ‖ ater blac _f. O_ ‖ uel teter
_T_ 10 and dextera _f. T_ ‖ swiþera _H_, swiþra _gl. über_ dexter _R_
‖ sinister _f. OU_ ‖ and sinistra _f. T_ ‖ and _nachträglich 1. corr.
h_ 11 wenstra _J, gl. über_ sinister _R_
Þâs macjað heora GENITIVVM on ôðre wîsan: _hic puer_
#ðis cild#, _huius pueri_ #þises cildes#; _socer_ #swêor#; _gener_
#âðum#; _miser_ #earming#; _adulter_ #forligr#; _lucifer_
#lêohtberend#;
_signifer_ #tâcnberend#; _frugifer_ #wæstmbǣre#; 15
_belliger_ #wîgbora#; _clauiger_ #cǣgbora#; _corniger_ #hornbǣre#;
_armiger_ #wǣpnbora#; _graniger_ #cornbǣre#; ET
SIMILIA.
12 _kein absatz hss._ ‖ wison _DFH_ 13 þisses _J_ ‖ socer _f. T_ 14
yrmingc _J_ ‖ aðulter _H_ ‖ forliger _JU_ 15 tacen- _J_ ‖ frugister
_U_ ‖ westm- _h, punct unter_ t _zufällig? O_ 16 clauier _J_ ‖
cornig::ger _O_, cornier _J_ 17 wæpen- _J_ ‖ grani(g)er _a. hd. F, 2._
g _auf r. 1. corr. h_, granier _J_, grafier _zu_ granier _a. hd. O_ ‖
-bere _F_, -bora _U_
On _ir_ geendjað MASCVLINI GENERIS _hic uir_ #þes wer#,
_huius uiri_ #þises weres# ET CETERA; _hic leuir_ #tâcor#; 20
_semiuir_ #healfmann#; _duumuir_ #twegra ceorla ealdor#;
[[28]]
_triumuir_ #þrêora ceorla ealdor#; _quinqueuir_ #fîf ceorla
ealdor#; _septemuir_ #seofon ceorla ealdor#; _decemuir_
#tŷn manna ealdor#; _centumuir_ #hundtêontigra manna
ealdor#. on ðissere geendunge ys ân nama NEVTRVM:
_hoc ir_ #ðis handbred# INDECLINABILE #ungebîgendlîc#. 5
19 _kein absatz in den hss._ ‖ :ir _O_ ‖ generis _f. T_ ‖ --28^4 _ü.
f. T_ 20 þisses _J_ ‖ were(s) ::: (s _a. hd._) _F_ ‖ tacor _in d. z.
R_ ‖ i. (hoc est _T_) frater mariti _hinter_ tacor (leuir _T_) _JT und
dahinter noch_ wifes weres broþor _J_ 21--28^4 _ü. in d. z. R_ ‖
d(u)umuir _a. hd.? F_ ‖ twegera _U_ 2 sept. _f. T_ ‖ seofan _DhU_ ‖
dec. _f. T_ 3 teon _DH_ ‖ hunteon- _D_, -tig _J_ 4 on--nama _f. T_ ‖
neutris _h_ 5 _ü. f. T_ ‖ -bræd _J_ ‖ ungebegendlic _J, gl. R, f. T_
On ðǣre geendunge _ur_ ys ân nama MASCVLINI GENERIS:
_hic satur_ #þes fulla man#, _huius saturi_. of ðâm
byð FEMININVM _haec satura_.
6 _kein absatz in den hss._ ‖ ð. g. _f. T_ ‖ ys ân n. _f. T_ ‖ nama]
ma _U_ ‖ masculi(ni) _O_, masculum _J_ ‖ gener _T_ 7 _ü. f. T_ ‖ _v.
a. hd. h._ saturi _ein verweisungszeichen und mit diesem am rande_ huic
saturo _O_ 7. 8 of ð. b. _f. T_ 8 (bið) _U_ ‖ feminum _O_
Þâ naman, þe on _us_ geendjað, synd MASCVLINI GENERIS:
_hic campus_ #þes feld#, _huius campi_ #þises feldes# 10
ET CETERA; _ortus_ #orceard# oððe #wyrtûn#; _nidus_ #nest#;
_fundus_ #wurðig#; _ludus_ #plega#; _lucus_ #holt#; _fumus_ #smîc#;
_uterus_ #wîfes innoð#; _uentus_ #wind#; _cetus_ #hwæl#; _taurus_
#fearr#; _ircus_ #bucca#; _porcus_ #swŷn#; _uitulus_ #cealf#; _ceruus_
#heort#; _hinnulus_ #hindcealf#; _haedus_ #ticcen#; _agnus_ 15
#lamb#; _equus_ #hors#; _pullus_ #fola# oððe #brid#; _camelus_
#olfend#; _mulus_ #mûl#; _asinus_ VEL _asina_ #assa#; _chorus_
#chor#; _populus_ #folc# and eft _populus_ #byrc#; _infernus_
#hell#; _miluus_ #glida#; _gallus_ #cocc#; _coruus_ #hremn#.
9 _kein absatz in den hss._ ‖ þâ n. þe _f. T_ ‖ geend. s. _f. T_ ‖
masculum _J_ ‖ gener _T_ 10--29^2 _ü. f. T_ 10 þisses _J_ 11 et c. _f.
JT_ ‖ orcird _R_, orcyrd _DFh_, orcgyrd _H_, ordceard _U_ ‖ oððe w.
_in d. z. R_ ‖ n _in_ wyrtun _aus_ m _r. O_, wyrt tun _HJ_ ‖ nidus:
_O_ ‖ nyst _DH_ 12 worðig _h_, worþig _FR_, worði _DH_, weorþi _U_,
wyrgig _J_ 13 cetus _aus_ c(a)etus? _O_ 14 yrcus _U_ 15 edus _J_ 16 o.
bridd _in d. z. R_ 17 oluend (o _auf r. D?_) _DHh_ ‖ assa _gl. ü._
asinus _R_ 19 :hell _h_ ‖ i _in_ miluus _durch r. aus_ u? _O_, milius
_F_ ‖ hræmn _HR_, hremm _U_, hræm (m _zu_ n _radiert?_) _J_
Of ðisum synd NEVTRI GENERIS: _hoc pelagus_ #þêos 20
wîdsǣ#, _huius pelagi_; _hoc uulgus_ #þis ceorlfolc# VEL _hic
[[29]]
uulgus_; _hoc uirus_ #þis wyrms# INDECLINABILE; _hoc pus_
#ðêos forrotednyss# INDECLINABILE.
20 _kein absatz hss._ ‖ of] on _OU_ ‖ þissum _J_ 21 uulgus _aus_
wulgus _O_ 1 hic uirus _OU_ ‖ werms _J_ ‖ ind. _f. J_, bile (_bis auf
die spitze von_ e) _weg H_ ‖ hoc p.--2 indeclinabile _f. HU_ 2
forrotede(nys) _F_, -ness _J_
[[Of ðisum synd NEVTRI GENERIS: _hoc pelagus_ #þêos
: missing]]
Þâ ôðre naman þissere geendunge synd ADIECTIVA,
þæt synd #tôgeîcendlîce#, and macjað MASCVLINVM on
_us_ and FEMININVM on _a_ and NEVTRVM on _um_: _hic bonus homo_ 5
#ðes gôda man#, _haec bona mulier_ #þis gôde wîf#, _hoc
bonum uerbum_ #þis gôde word#. ealswâ gâð þâs: _malus_
#yfel#, _iustus_ #rihtwîs#, _iniustus_ #unrihtwîs#, _magnus_ #mycel#,
_paruus_ #lytel#, _longus_ #lang#, _modicus_ #gehwǣde#,
_sanctus_ #hâlig#, _almus_ #hâlig#, _clarus_ #beorht#, _egregius_ 10
#æðele#, _doctus_ #gelǣred# ET OMNIA ISTIVS MODI #and ealle
þus gerâde#. êac swylce âgene naman: _Martinus_, _Benedictus_,
_Augustinus_ ET CETERA. ealle ôðre naman þissere
geendunge synd FEMININI GENERIS: _haec Tirus_ ânre burge
nama; _haec Ciprus_ ôðer burh. 15
3 _kein absatz in den hss._ ‖ þ _von_ þa _zum teil weg H_ ‖
(ge)endunge _1. corr.? h_ ‖ adiecti|tiua _O_, -(i)ect- _h_ 4 þæt s. t.
_f. T_ ‖ geytenlice (_ohne_ to) _J_ ‖ macaþ _J_ 5 femi(ni)num _a. hd.
O_ 6--12 _ü. f. T_ 6 haec] he _F_ ‖ þiss _U_, þes _J_ 7 þiss _U_ ‖ gað
_aus_ god (_v. a. hd.?_) _F_ ‖ us _in_ malus _v. a. hd. auf r. F_ 8
magaus _zu_ ma(n)us (_puncte unter_ g _u._ a) _F_ 9 hwæde (_ohne_ ge)
_J_ 10 egre(g)ius _O_ 11 modig _O_ 12 þuss _U_, u _auf r. R_ 13 agu-
_FhJ_ ‖ eealle _F_ 14 -ungẹͣ _T_ ‖ sint _U_ ‖ femini _O_ ‖ tyrus
_DHhJRTU_ 14. 15 â. b. n. _gl. R, f. T_ ‖ burhe _D_ 15 nama _aus_ -an
_H_; -an _O_ ‖ hęc: ciprus _O_ ‖ cyprus _JU_ ‖ ô. b. _gl. R, f. T_
Trêowa naman: _haec cedrus_ #ðes cederbêam#; _fagus_
#bôctrêow#; _fraxinus_ #æsc#; _pirus_ #pyrige#; ET CETERA.
16 _kein absatz FhJ_ ‖ treowa nam _T, f. U_, nomina arborum _DH_;
treowa naman _im text, aber vor_ treowa _ein verweisungszeichen und am
rande_ nomina arborum _1. corr. F_; a _in_ treowa _undeutlich u. noch
einmal darüber h_ ‖ ð. c. _f. T_ 17 a _in_ fagus _aus_ e _O_ ‖
boctreow _gl. T_ ‖ frax(i)nus (_über r. von_ y?) _O_, fraximus _J_,
fræxinus _F_ ‖ _hinter_ æsc _noch_ liburna (-nus _O_) æsc _OU_ ‖
pyrige] #perier# _gl. T_
[[there is no line 18]]
Syndon êac sume naman, þe synd ǣgðer gê ðissere
declinunge gê ðǣre fêorðan: _haec quercus_ #þêos âc#; _laurus_ 20
[[30]]
#laurbêam#; _pinus_ #pîntrêow#; _ficus_ #fîctrêow#; _haec domus_
#þis hûs#; _colus_ #distæf#.
19 _kein absatz in den hss._ ‖ syndon _beidemal T_ 20 feorþe _J_ ‖
þêos _f. T_ ‖ ac _gl. T_ 1 laurb. _f. T_, lawer- _HJ_, lauwer- _U_ ‖ n
_in_ pinus _aus_ m _O_ ‖ pîntr. _f. T_, pinn- _hU_ ‖ fîctr.] #fier#
_gl. T_ 2 þis h. _f. T_ ‖ (h)us _a. hd. F_ ‖ c(o)lus _aus_ calus _h_
‖ distæf _f. T_
Gyt âne fêawa naman þissere declinunge synd FEMININI
GENERIS: _haec abyssus_ #þêos niwelnys#, _huius abyssi_,
_huic abysso_, _hanc abyssum_, _o abysse_, _ab hac abysso_; 5
ET PLVRALITER _hae abyssi_, _harum abyssorum_, _his abyssis_,
_has abyssos_, _o abyssi_, _ab his abyssis_. ealswâ gǣð _haec
sinodus_ #þis witena gemôt#, _huius sinodi_; _humus_ #molde#;
_heremus_ #wêsten#; _herebus_ #hell#; _aluus_ #innoð#; _fusus_
#spinl#. 10
3 _kein absatz in den hss._ ‖ ana _T_ ‖ feawe _JR_, w _aus_ f _O_ ‖
nama _U_ ‖ synd _f. T_ 3. 4 femini _O_ 4--7 abiss- _immer U, meist J,
nom. sg. u. dat. voc. pl. F, gen. pl. h_ ‖ nyw- _RU_, neow- _DH_ 5
abyss(u)m _aus_ -ssam _h_ ‖ achâc _O_ 6 hę: _h_ 7 has _aus_ hos _ds.
hd.? F_ ‖ abyssas _O_ ‖ o byssi _R_ 8--9 wêsten _ü. f. T_ 9 hell _gl.
T_ ‖ innoð _f. T_ 10 spinl _gl. T_, spinl: (e _rad._) _H_
Þâ naman, þe geendjað on _eus_, synd âgene naman
and grêcisce ealle mǣst: _hic Titheus_, _huius Tithei_; _Pentheus_,
_Penthei_; _Matheus_ se godspellere, _Mathei_, VOCATIVO
_o Mathee_ ET CETERA.
11 _kein absatz in den hss._ 12 grecisc _F_ ‖ ealra _H_ ‖ tideus _und_
tidei _U_ 13 matheus _u._ mathei _zu_ ma(t)th- _von sp. hd. T_ ‖
-spellære _D_ ‖ uôc _DO_, uocatur _J_
Þâ naman, þe geendjað on _um_, synd NEVTRI GENERIS: 15
_hoc templum_ #ðis templ#; _hoc uerbum_ #þis word#, _huius
uerbi_ #þises wordes#, _huic uerbo_ #þisum worde#, _hoc
uerbum_ #ðis word#, _o uerbum_ #êalâ ðû word#, _ab hoc
uerbo_ #fram þisum worde#; ET PLVRALITER _haec uerba_
#þâs word#, _horum uerborum_ #þissera worda#, _his_ 20
[[31]]
_uerbis_ #ðisum wordum#, _haec uerba_ #þâs word#, _o uerba_
#êalâ gê word#, _ab his uerbis_ #fram ðisum wordum#.
15 _kein absatz in hss._ ‖ _mit_ endeþ _setzt W wider ein_ ‖ beoþ _W_
16 temp[lum--_halbe zeile_] _W_ ‖ ðis tempel _U_, huius templi _T_ ‖
--31^4 hrôf _ü. f. T_ ‖ hoc uerbum _scheint abgesehen vom voc. sg. nur
lateinisch flectiert_ (_das meiste unlesbar_) _W_ 17 þisses _J_ ‖
þissum _J_ 18 uerbum _aus_ uerbo _rot corr. T_ ‖ word: _D_ ‖ o _und
darüber_ eala þu _nachträglich am rande v. ds. hd.? R_ ‖ ale þ[u word]
_W_ ‖ eale (e _aus e. a.?_) _F_ ‖ ab] ad _J_ 19 þissum _J_ 20
uerberorum _J_, b _aus e. a. D_ ‖ þisra worde _J_ 1 þissum _J_ ‖
wordẹ̌̅ _O, nur_ w _z. t. erhalten H_ 2. 3 uer[bis also goþ þeos noman
hoc funda]mentum _W_ 2 þissum _J_
¶ ealswâ gâð ðâs naman: _hoc fundamentum_ #þes grundweal#,
_tectum_ #hrôf#, _ouum_ #ǣg#, _pomum_ #æppel#, _regnum_
#rîce#, _telum_ #flâ#, _bellum_ #gefeoht#, _biuium_ #twegra wega 5
gelǣte#, _triuium_ #þrêora wega gelǣtu#, _competum_
#fela gelǣtu#, _tugurium_ #hulc#, _scabellum_ #scamel#, _ostium_
#duru#, _signum_ #tâcn#, _scutum_ #scyld#, _candelabrum_ #candelstæf#,
_indicatorium_ #æstel#, _triticum_ #hwǣte#, _ordeum_
#bere#, _granum_ #corn#, _uinum_ #wîn#, _oleum_ #êle#, _aurum_ 10
#gold#, _argentum_ #seolfor#, _auricalcum_ #goldmæstlingc#,
_stagnum_ #tin#, _plumbum_ #lêad#, _ferrum_ #îsen#, _lignum_ #âhêawen
trêow#, _otium_ #ǣmethwîl#, _spatium_ #fæc#, _interuallum_
#lytel hwîl# ET CETERA.
[[18 ... eale (e _aus e. a.?_) _F_
invisible . in _aus e. a ?_
1 ... wordẹ̌̅
final letter: e with overline and v above, dot below]]
3 e. g. ð. n. _f. T_ ‖ gað | gað _R_, gæð _U_ ‖ þæs _U_ ‖ hoc _aus_
hac _T_ ‖ þis _J_ 4 tecum _J_ ‖ rôf _DH_ ‖ [ǣg--5 telum] _W_ ‖ æg
_gl. T_ ‖ æppyl _U, f. T_ 5 rîce _f. T_ ‖ fla _gl. T_ ‖ bellum--6
competum _ü. f. T_ ‖ w _in_ twegra _aus_ r _h_ 6 il[ete--comp.] _W_ ‖
tri(ui)um _corr. v. a. hd. O, von ds.? F_ ‖ gelæto _hR_, gelæte _DHJU_,
gelæt _F_ ‖ compitum _DHJ_ 7 feola wega gelætu _J_ ‖ gel.] itele _W_
‖ hulc _gl. T_ ‖ [scam.--8 can]delabrum _W_ ‖ sceamul _FhR_, -mol _H,
f. T_ ‖ hostium _mit getilgtem_ h _HOU_, hostium _DFhRT_ 8 duru _gl. T_
‖ tacen _H, f. T_ ‖ scyld] #scúd# _gl. T_ ‖ candelstæf _f. TW_ 9
estel _J_, æstyl _U, gl. T_ ‖ hwǣte--11 goldmæstl. _ü. f. T_ ‖
[hw.--10 wîn] _W_ 10 b:re _D_ ‖ cornn _U_ ‖ aurum--12 ferrum _ü. f. W_
11 seolfer _U_ ‖ auricaluum _zu_ -lcum _U_ ‖ go(l)d- _F_, -mæstling
_alle ausser O_ 12 [st. pl.] _W_ ‖ tin, lead, isen _gl. T_ ‖ pl(v)mbum
_J_ 12. 13 âh. tr. _f. T_ 13 [otium--interu.] _W_ ‖ amethwil _DH_,
amethyl _gl. T_, æmeti | hwyla (i _und_ a _von a. hd._) _F_ ‖ fæc _f.
T_ ‖ inter:uallum _F_ 14 l. h. _f. T_
Is êac tô witenne, þæt ðêos DECLINATIO ne macað 15
nâ hire VOCATIVVM on eallum namum on âne wîsan. ðâ
naman, þe geendjað on _er_ oððe on _ir_ oððe on _um_, þâ
macjað heora VOCATIVVM, swâswâ heora NOMINATIVVS byð:
_o puer_ #êalâ ðû cild#; _o uir_ #êalâ ðû wer#; _o caelum_
[[32]]
#êalâ ðû heofen#. âgene naman, þe geendjað on _ius_,
wurpað aweg þæt stæfgefêg _us_ and macjað heora VOCATIVVM
on langne _i_: _Virgilius_, _o Virgili_; _Laurentius_, _o
Laurenti_; _Dionisius_, _o Dionisi_; _Mauricius_, _o Maurici_.
gemǣnelîce naman macjað heora VOCATIVVM on scortne 5
_e_: _socius_ #gefêra#, _o socie_; _egregius_ #æðele#, _o egregie_;
_magnus_ #mycel#, _o magne_. _filius_ #sunu# macað on twâ
wîsan: _o fili_ and _o filie_. êac hwîlon byð geset NOMINATIVVS
for VOCATIVVM, swâswâ LVCANVS cwæð: _degener o
populus_ #êalâ ðû âbroðene folc#. VIRGILIVS cwæð: _o 10
fluuius_ #êalâ ðû flôd# for _fluuie_. þus byð êac on mâ
stôwum.
15 _kein absatz in den hss._ ‖ witene _T_, witanne _FHRU_ ‖ þ[eos--16
hire] _W_ 16 nâ _f. DH_ ‖ wison _DHhR_ ‖ [þeo--17 on] ir _W_ ‖ oþer
_W_ 18 maciað _aus_ matiað _F_ ‖ u[oc.--]19 o puer _W_ 18 hira _h_
19--32^1 _ü. f. T_ ‖ _ü. zu_ o uir _u._ o c. _f. W_ 1 heofon _DFHJRU_
‖ o[wene--2 wor]peþ _W_ ‖ endiað _R_ 2 weorpað _T_, worpað _F_ ‖ þæt
_ü. d. z. v. a. hd. F_ ‖ [makieþ--3 i] _W_ ‖ uoca(ti)u:um _corr. v. a.
hd. F_ 3 lagne (g _aus_ n _T_) _TU_ 3. 4 Laurentius _u. d. ff.
nominative f. T_ ‖ laur[entius--4 mau]ricius _W_ 5 [imæn.--hore] _W_ ‖
sceortne _DFhRU_ 6 s(o)cius _O_, so(cius _verlöscht_) _ü. d. z. W_ ‖
gefêra _f. TW_ ‖ soci[e--7 o] _W_ ‖ egr. æð. _f. T_ ‖ egreius _O_ ‖
æþela _J_ 7 mycel _f. T_ 7. 8 sunu--wîsan _f. T_ ‖ mac.--wîsan _f. W_ 7
maciað _U_ 8 wison _DFHRU_ ‖ and o filie _f. T_ ‖ and _nachtr. 1.
corr.? h_ ‖ fi[lie--nom.] _W_ ‖ fili(e) (e _über r. v. a. hd._) _F_ ‖
and eac _J_ 9 swâswâ--10 folc _f. T_ ‖ luc:anus _F_ ‖ deg[ener--10
folc] _W_ ‖ deneger _DHJO, darüber_ #mauueis# _von a. hd. F_ 10
abroðena _h_ ‖ fo(l)c _corr. a. hd. F_ 11 fl[od--mo] _W_ ‖ mâ]
manegum _J_
DE TERTIA DECLINATIONE.
TERTIA DECLINATIO HABET TERMINATIONES SEPTVAGINTA OCTO.
sêo ðridde DECLINATIO ys mâre, þonne ealle ðâ ôðre, and 15
hêo hæfð eahta and hundseofontig geendunga oððe mâ.
13 _überschrift f. J_ ‖ de _ausradiert U, f. W_ ‖ tercia _W_ ‖
declinatio _UW_ 14 tercia _W_ ‖ (h)abet _H_ ‖ -[nes--15 þridde] _W_ ‖
sept.] LXX _U_ 15 se _U_ ‖ ys--16 hêo _f. T_ ‖ [oþre--16 hund]seouenti
_W_ 16 hêo] he _DH_ ‖ æhta _J_ ‖ hund _f. U_, -seofan- _Dh_, -seofen-
_T_ ‖ geendunge _H_ ‖ oþer _W_ ‖ m[o--33^7 he]c _W_
I. Sêo forme geendung is on scortne _a_ . on ðǣre
[[33]]
geendjað grêcisce naman and NEVTRI GENERIS: NOMINATIVO
_hoc poema_ #ðes lêoðcræft#, GENITIVO _huius poematis_
#ðises lêoðcræftes#, DATIVO _huic poemati_ #ðisum lêoðcræfte#,
ACCVSATIVO _hoc poema_ #þisne lêoðcræft#, VOCATIVO
_o poema_ #êalâ ðû lêoðcræft#, ABLATIVO _ab hoc poemate_ 5
#fram ðisum lêoðcræfte#; ET PLVRALITER NOMINATIVO
_haec poemata_ #ðâs lêoðcræftas#, GENITIVO _horum poematum_
#ðissera lêoðcræfta#, DATIVO _his poematibus_ #ðisum
lêoðcræftum#, ACCVSATIVO _haec poemata_ #ðâs lêodcræftas#,
VOCATIVO _o poemata_ #êalâ gê lêoðcræftas#, 10
ABLATIVO _ab his poematibus_ #fram ðisum lêoðcræftum#.
ealswâ gâð ðâs naman: _hoc cauma_ #swôloð#, _thema_ #antimber#,
_scema_ #hiw#, _onoma_ #nama#, _malagma_ #cliða#,
_agalma_ #anlîcness#, _aenigma_ #rǣdels#, _plasma_ #gesceaft#, 14
_baptisma_ #fulluht#, _dogma_ #lâr#, _scisma_ #geflit# ET HIS SIMILIA
#and þisum gelîce#.
17 _kein absatz in den hss._ ‖ :I _H, f. OTU_, Is (_also doppelt_) _Fh_
‖ geendunge _JT_ ‖ is on _ganz weg_, scort _zum teil weg H_ ‖ sceort-
_DFhJRTU_ 1 nama _J_ ‖ -tiuus _O_ 2 ti _ü. d. z. hinter_ poema _a. hd._
(_aber wider ausradiert_) _h_ ‖ þis _U, f. T_ ‖ leoðcr. _gl. T_ ‖
-tiuus _H_, geniter _urspr._ (_corr. v. a. hd._) _J_ 3--11 _ü. f. T_ 3
þisses _J_ ‖ iuo _v._ dat. _a. hd. ü. radiertem_ er _O_ ‖ þissum _J_ 4
-cræft _F_ ‖ accusater _urspr._ (_corr. v. a. hd._) _J_, acu- (a _auf
r._) _F_, -ussa- _Fh_ ‖ uocatur (_von a. hd. corr._) _bis_ 5 l. _hinter
dem nominativ J_ ‖ _erstes_ a _in_ abl. _auf r. F_ ‖ poema _J_ 6
þissum _J_ ‖ nomen _v. a. hd. zu_ nominatiuo _O_, nominater _zu_
nominat̄ (_v. a. hd._) _J, f. T_ 7 poema _DH_ ‖ --11 _ü. f. W_ ‖
genitiuo] _wie 2 J_ 8 þisra _J_ ‖ dater _J_ ‖ his [p.--9 poemata] _W_
‖ þissum _JU_ 9 acu- _DF_, -ussa- _U_, accusater _J_ 10 -craftas _O_ ‖
uoc. _bis_ -cræftas _f. O_ ‖ uocatiuus _H_ 11 abblatiuo _U_, ablater
_urspr._ (_corr. v. a. hd._) _J_ ‖ p[oematibus--12] hoc _W_ ‖ þissum
_J_, ðisum _ü. getilgtem_ ðam _1. corr. h_ 12 nama _J, f. T_ ‖ _über_
hoc c. sw. _steht_ urens ardor. i. hal hlea _gl. U_ ‖ swolað _U_, þes
swolaþ _J_, swoli _W_, w (_von a. hd.?_) _auf r. F_, #c̋alur# _gl. T_ ‖
_über_ thema _noch_ uel materia _gl. U, dahinter_ i. materia _W_ ‖
ontimber _F_, #mæiriē# _gl. T_ 13 [scema--onoma] _W_ ‖ --15 _stehen ü.
den lat. w. der reihe nach_ figura, nomen, supersanatio, imago, obscura,
creatura (_über_ baptisma _nichts_), dogctrina, discordia _gl. U_ ‖
--cliða _ü. als gl. T_ ‖ maligma _H_ ‖ cllþa (?) _W_ 14 [anl.--pla]sma
_W_ ‖ -nyss _oder_ -nys _DFhJRU_, #imagine# _gl. T_ ‖ enigma problema
rædels _J_ ‖ ræd. _u._ gesc. _gl. T_ 15 fulwiht _H, f. T_ ‖
[dogma--sim]ilia _W_ ‖ dohma _h_ ‖ lâr _f. T_ ‖ geflit _gl. T_ ‖ his
_f. T_ ‖ a. þ. g. _f. TW_ 16 þyssum _J_
[[I. Sêo forme geendung is on scortne _a_ . on ðǣre
anomalous space after _a_ in original]]
[[34]]
II. Sêo ôðer geendung is on scortne _e_, and ðâ naman,
þe on ðǣre geendjað, synd ealle NEVTRI GENERIS:
_hoc sedile_ #þes hlêda#, _huius sedilis_, _huic sedili_,
_hoc sedile_,
_o sedile_, _ab hoc sedili_; ET PLVRALITER _haec sedilia_, _horum
sedilium_, _his sedilibus_ ET CETERA. ealswâ gâð ðâs: _hoc 5
monile_ #þes myne#, _cubile_ #denn#, _ouile_ #êowd#, _praesaepe_
#binn#, _mare_ #sǣ#. and ealle hî geendjaþ ABLATIVVM on _i_,
bûton _gausape_ #bêodclâð#, _ab hoc gausape_, and _rete_ #nett#,
_ab hoc rete_.
1 _kein absatz FHhRW_ ‖ II _f. TW_ ‖ Sêo--2 ealle] on e correptam _T_
‖ se oþer endunge _W_ ‖ [sc.--2 þ]ere endeþ _W_ ‖ sceortne _DFhJRU_ 2
sint _U_, beoþ _W_ 3 sedi[le--se]dili _W_ ‖ þ. hl.] #c̋eaire# _gl. T_
‖ þes _am rande ds. hd. H_ ‖ hlyda _J_, hlede _H_ 4 [hec--5 ce]tera
_W_ 4 sidilia _J_ 5 sidilium _O_ ‖ sedilibus _aus_ sidi- _O, aus_ sede-
_a. hd. F_ 6 _über_ monile _von a. hd._ #nusche dor# _F_, nuscia i.
munimentum sobrietatis in pectore _gl. U_ ‖ þ. m.] myneiþe _gl. T_ ‖
þes _f. W_ ‖ [cub.--presepe] _W_ ‖ cubili _O_ ‖ denn _gl. T_ ‖ o.
e.] _darüber_ #ostel as brebiz# _v. a. hd. F_ ‖ eow(d) _F, f. T_ 7 binn
_gl. T_ ‖ sǣ _f. T_ ‖ (hi) _H_ ‖ endeþ _W_ ‖ [abl.--8 gausape] b.
_W_ 8 butan _J_ ‖ hoc #tuaile# _gl. ü._ gausape _und dahinter_ and hic
gausapes and hec gausapa and natale and rete hoc #tuaile# and hic
gausapes and hec gausapa _T_ ‖ beodcl. _f. T_; beod-, _aber_ r _über_ o
_von a. hd. F_; beoð- _U_ ‖ ab h. g. and _f. T_ ‖ and] et _RU_ ‖
re[te--10] endunge _W_ ‖ _an_ et _von_ net _scheint r. D_, and nett _gl.
R, f. T_
III. Sêo ðridde geendung ys on scortne _o_. on ðǣre 10
geendjað manega naman: âgene naman werlîces cynnes:
_hic Cato_, _huius Catonis_; _hic Milo_ ET CETERA. APPELLATIVA
synd #gemǣnelîce#: _hic sermo_ #þêos sprǣc#, _huius
sermonis_. ealswâ _hic cudo_ #þes smið#, _huius cudonis_;
_spado_, ID EST, _eunuchus_, #þæt is#, #belisnod#; _tiro_ #geong# 15
[[35]]
#cempa#, _praedo_ #rêafere#, _pauo_ #pâwa#, _mucro_ #swurd# oððe
#ord#, _umbo_ #randbêah#, _fullo_ #spornere#, _carbo_ #coll#; _buffo_
ID EST, _rubeta_ #tâdje#; _quaternio_ #cine# oððe #fêower manna
ealdor#, _quaternionis_; _centurio_ #hundredes ealdor#,
_decurio_ #gemôtman#, _mulio_ #mûlhyrde#, _agaso_ #horshyrde#, 5
_histrio_ #tumbere# oððe #gligman#, _glabrio_ #calu#
oððe #hnot#, _stellio_ #slâwyrm#, _gurgulio_ #ymel# oððe #ðrotbolla#;
ET CETERA.
10 _kein absatz DFhRW_ ‖ III _f. JTW_ ‖ Sêo--11 cynnes] on o correptam
propria nomina _T_ ‖ ðridde] þære _F_ ‖ sceortne _DFhJRU_ 11
[endeþ--we]rliches _W_ ‖ naman _hinter_ manega _f. J_ ‖ agene naman
_auf r. u._ werlices _nachtr. am rande corr.? R_ ‖ kynnes _R_ 12 huius
_f. T_ ‖ cato[nis--app.] beoþ _W_ ‖ hic malo _O, f. T, dahinter_ huius
milonis _J_ ‖ apellatiua _alle ausser J_ 13 s. gem. _f. T_ ‖ [þeos--14
hic] _W_ ‖ þ. spr. _f. T_ 14 ealswâ _f. T_ ‖ cudo--huius _f. T_ ‖
[cudonis--15 is] _W_ ‖ u _in_ cudonis _v. a. hd. J_ 15 þ. is b. _gl. R,
f. T_ ‖ tyro _alle ausser TW_ 1 kem[pa--sweo]rd _W_ ‖ _hinter_ predo
_ein buchst. r. O_ ‖ reauere _gl. T_ ‖ pawa _gl. T, aus_ -we _1. corr.
h_, w _v. a. hd. aus_ f? _F_, pape _J_ ‖ 1. 2 sw. o. o.] #espeþe# _gl.
T_ ‖ 1 sweord _DH_ ‖ oþer _W_ 2 [randb.--sporn]are _W_ ‖ r.] #buccle#
_gl. T_ ‖ spurnere _DHhJR_, #fullun# _gl. T_ ‖ col _ausser hOR_,
#c̋arbun# _gl. T_ 3 id est] uel _DH_ ‖ ru[beta--fo]wer _W_ ‖ rubeto
_aus_ rubeta _D_ ‖ --4 h. ealdor _ü. f. T_ ‖ tadie _v. a. hd. zu_
tadde _F, doppelt_ (_gl. sowol ü._ b. _als_ r.) _R_ ‖ q(u)aternio _O_
‖ cine _gl._ (_das übr. in der zeile_) _R_ ‖ feowur _J_ 4
quaternionionis (_so!_)--ealdor _ü. d. z. 1. corr. h_ ‖ huius q. _W_ ‖
[c. h.] _W_ ‖ hundredes _gl. über_ quatern(_über_ onis _rasur_) _R_,
hundrædes _h_ 5 decurio onis _W_ ‖ gemótmann--8 þrotbolla _ü. gl. T_ ‖
[mulio--horsh]erde _W_ ‖ mulherde _J_ ‖ a. h.] _f. h_ 6 istrio _J_ ‖
tu(b)mere (b _v. a. hd._) _O_, tumere _h_ ‖ o. g. _in d. z. R_ ‖ oððe]
ł _T_, oþer _W_ ‖ gliman (-nn _F_) _FJ_, l _auf r._ (_von_ y?) _H_ ‖
[glabrio--7 stellio] _W_ ‖ gabrio _DH, lücke ursprünglich_ (_doch von
späterer hand am rande_ glubrio _und von derselben auch_ glu _in der
lücke_) _J_ 7 o. hnot _f. T_ ‖ sellio _T, weg bis auf die spitze von_ s
_H_ ‖ slawerm _D_, oruerm _T_, efete oððe sl. _J_ ‖ gurgalio _J_ ‖ o.
þ. _in d. z. R_ ‖ oððe] ł _T_, oþer _W_ ‖ [þrot.--8 b]eoþ _W_
[[_buffo_ ID EST, _rubeta_ #tâdje#;
punctuation unchanged: expected comma after _buffo_ and _rubeta_]]
¶ þâs ôðre synd FEMININI GENERIS: _haec
oratio_ #ðis gebed#, _huius orationis_; _actio_ #dǣd#, _lectio_
#rǣding#,
_iussio_ #hǣs#, _uisio_ #gesihð#, _suasio_ #tihting#, _ratio_ 10
#gesceâd#, _titio_ #brand#; ET CETERA. COMMVNIS GENERIS:
_hic et haec latro_ #ðes and ðêos sceaða#, _huius latronis_;
_ambo_ #begen#: _ambo loquuntur_ #begen hî sprecað#,
_amborum loquutio_ #heora begra sprǣc#, _ambobus respondeo_
#him bâm ic andswarige#, _ambos laudo_ #hî begen# 15
[[36]]
#ic herige# (nis hêr nân VOCATIVVS), _ab ambobus accepi pecuniam_
#fram him bâm ic underfêng feoh#.
8 -bolle _DH_ ‖ þ. o. s. _f. T_ ‖ femini(ni) _corr. v. a. hd. O_,
femini _U_ 9--36^9 _ü. f. T_ 9 [huius--ræ]ding _W_ ‖ huius _f. T_ ‖
rædingc _J_ 10 heste _W_ ‖ [suasio--11 titi]o _W_ ‖ tihtingc _J_ 11
titio brand] butan titio brand is masculini generis _J_ ‖ bra(n)d _F_
‖ comvnis _T_, cummunis _O_ 12 et _vor_ hic _r. R_, hie _J_ ‖
[latro--latronis] _W_ ‖ scaða _R_ ‖ hu. _f. T_ 13 _nur ein_ ambo _T_
14 locutio _JT_, tio _auf r. h_ ‖ spec _F_ 15 andswerige _h_ ‖ hî] ham
_W_ 1 n. h. n. u. _f. T_ ‖ uocatif _W_ ‖ ab _f. T_ ‖ accepi _aus_
accipe _ds. hd.? h_ ‖ peccu- _r. corr. T_, peccu- _RU_ 2 fram] of _W_
‖ heom _H_
¶ GENERIS
FEMININI ys ðǣre forman declinunge: _ambae feminae_ #bûtû
ðâ wîf#, _ambarum feminarum_ #begra ðâra wîfa#, _ambabus
feminis_ #bâm ðâm wîfum#, _ambas feminas_ #bûtû 5
ðâ wîf#, _ab ambabus feminis_ #fram bâm ðâm wîfum#.
GENERIS NEVTRI: _ambo uerba_ #bûtû þâ word#, _amborum
uerborum_ ET CETERA. ealswâ gâð _duo_ #twegen# and _duae_
#twâ#. fîf naman synd MASCVLINI GENERIS, þe macjað FEMININVM
on _a_: _hic draco_ #þes draca# (_huius draconis_), _haec 10
dracaena_ #hêo#; _leo_, _leaena_ oððe _lea_; _leno_ #forspennend#,
_lena_ #forspennystre#; _strabo_ #sceolêgede#, _straba_ #hêo#;
_caupo_ #tæppere#, _caupona_ #tæppestre#.
3 femini _O_ 4--6 _ü. f. W_ 4 ambarum _aus_ amborum _a. hd. F_ ‖ ðæra
_DHh_, þæra _JR_, ðera _F_ 5 fifum _h_ ‖ feminas _f. T_ 6 _ü._ ab amb.
f. _r. h_ ‖ ab _f. UW, erst von späterer hd. ü. d. z. O_ ‖ feminis _f.
T_ 7 uerbo _DFHOT_ ‖ buta _O_, bo two _W_ 8 uerborum _ü. d. z. O_ ‖
geþ _W_ ‖ and] et _R, f. JU_ 9 and twa _R_ ‖ f. n. s. _f. T_ ‖ beoþ
_W_ ‖ þe _f. T_, þa _J_, þet _W_ ‖ feminum _O_ 10 þes--draconis] h̛ (=
huius) onis _W, f. T_ 11 hêo _f. TW_, o _zu_ c _radiert F_ ‖ leo] h̛ _W_
‖ (hic _ü. d. z. v. a. hd._) leo (hec _a. rande v. a. hd._) leena
(_aus_ cena _v. a. hd._) oððe leolena _O_ ‖ heo _über_ leena _R_, hec
l. _T_ ‖ oððe lea _f. T_ ‖ lea] leo _J_ ‖ leno _f. O_, lena (_aber_ o
_über_ a) _W_ ‖ forspenend _U_, forspenned _J_, is f. _W, f. T_ 12 hec
léna _T_, leeno _J_ ‖ forspennestre _DHJW, f. T_ ‖ scyl- _DHJ_,
-eagede _J_] _f. T_ ‖ hêo _f. T_ 13 tæppere] cauponis hec _T_ ‖ caupa
_W_ ‖ tæppystre _FhR_, heo _W, f. T_ ‖
[[11 ... leo] h̛ _W_
text has “leo]h̛” without space]]
¶ and ealle ðâs
naman habbað langne _o_ on eallum casum and macjað
heora ABLATIVVM on scortne _e_: _ab hoc Catone_, _ab hoc caupone_. 15
þâs ôðre habbað scortne _i_ for ðâm langan _o_ on
eallum casum: _hic et haec homo_, _huius hominis_; ǣgðer
is man gê wer gê wîf. _nemo_ #nân man# ys êac COMMVNIS
[[37]]
GENERIS, _neminis_ #nânes mannes#, _nemini_, _neminem_ (nis
ðâr nân VOCATIVVS), _a nemine_: nis hêr nâ menigfeald
getel.
ealle--14 and _f. T_ 13. 14 þas ealle habbað lagne _H_ 14 o _auf r._
(_v. a. hd.?_) _O_ 15 heora] heo _H_ ‖ sceortne _DFhJRU, f. T_ ‖ ab h.
Catone _f. T_ ‖ Catone] cautone _U_ ‖ _zweites_ ab hoc] ł _W_ ‖
capone _T_ 16 ôðre _f. T_ ‖ sceortne _DFhJU_ ‖ for--o _f. T_ 17 huius
_f. T_, h̛ (_so öfter_) _W_ ‖ ǣgðer--18 wîf _f. T_ 18 nân--37^1 generis
_f. T_ ‖ êc _J_ 1 [nones--3 þis] meiden _W_ 1 n. m. _f. T_ ‖ nis--2 a
_f. T_ 2 ðær _h_, þær _DFHJRU_ ‖ clypiendlic casus _über_ uoc. (_v. ds.
hd.?_) _O_ ‖ ne:m(i)ne _O_, nemine: _U_ ‖ nis--3 synd _f. T_ ‖ nis]
nes _H_ ‖ mænig- _HJRU_ 3 getæl _F_ ‖
¶ ðâs ôðre synd FEMININI GENERIS: _haec uirgo_ #ðis
mǣden#, _huius uirginis_; _fuligo_ #sôt#, _caligo_ #dimnyss# oððe
#mist#, _imago_ #anlîcnyss#, _origo_ #ordfruma#, _aerugo_ #rust# 5
oððe #ôm#, _dulcedo_ #swêtnys#, _raucedo_ #hâsnys#, _alcedo_
#mǣw#, _irundo_ #swalowe#, _arundo_ #hrêod#, _grando_ #hagol#,
_testudo_ #snægel# oððe #randbêah#. sume of ðisum syndon
MASCVLINI GENERIS: _hic cardo_ #þêos heorr#, _huius cardinis_;
_ordo_ #endebyrdnyss#, _ordinis_; _turbo_ #ðôden#; ET SIMILIA. 10
femini _JO_ ‖ gener(is _erst von a. hd._) _F_ ‖ ð.--4 huius _f. T_ 4
sot _gl. T_ 4. 5 d. o. m.] #c̋alū# ł #niwele# _gl. T_ ‖ dim- _aus_ dym-
_h_ ‖ o. m. _in d. zeile R_ ‖ oþer _W_ 5 andlicnis _U_, -nes _J, f.
TW_ ‖ ordfr. _f. T_ 5. 6 r. o. ô.] #ruilz# _gl. T_ 6 o. ô. _in d. z. R_
6 (oððe) _U_ ‖ ôm] tin _O_ ‖ dulcedo--8 testudo _ü. f. W_, --alcedo
_ü. f. T_ ‖ -nes _beidemal J_ ‖ edo _in_ alcedo _ds. hd.? auf r. F_ 7
_von_ mæw _nur der obere teil des_ w _erhalten H_ ‖ hirundo _J_ ‖
swaluwe _R_, -lewe _DFHhJU_, #arunda# _gl. T_ ‖ harundo _J_, a _aus_ o
_a. hd.? F_ ‖ (h)reod _O_, reod _DH, gl. T_ ‖ grando] _2 unlesb.
wörter W_ ‖ hagol] #grisil# _gl. T_ 8 sn. o. r.] #limaciun# ranbeag
_gl. T_ ‖ snægl _U_, snegl _J_ ‖ o. r. _in d. z. R_ ‖ sume o. ð. s.
_f. T_ ‖ þissum _J_, ðison _DHh_, þy(s)son _corr. v. a. hd. F_ ‖ synd
_JU_, beoþ _W_ 9 þ. h. _f. T_ ‖ þêos _f. W_ ‖ heor _J_, horr _DH_,
heorre _OW_ ‖ huius _f. T_ 10 -nysse _O, f. T_ ‖ ordinis _f. T_, dinis
_W_ ‖ turdo _T_ ‖ þoden _gl. T_ ‖ et cetera _DH, f. W_
IIII. On langne _o_ geendjað grêcisce naman FEMININI
GENERIS and synd âgene naman: _haec Dido_ ânes wîfes
nama, _huius Didonis_; _haec Iuno_, _huius Iunonis_; _haec Io_,
_huius Ionis_; ET CETERA.
[[6 o. ô. _in d. z. R_
missing . after “ô.”]]
11 _absatz nur in U_ ‖ IIII _am rande W, f. JOTU_ ‖ in _HU_ ‖
langne--15 in _f. T_ ‖ endeþ _W_ ‖ greciscere _J_ ‖ femini _FJO_ 12
beoþ _W_ ‖ dydo _U_ ‖ â. w. n. _gl. R, f. W_ 13 naman _U_ ‖ dydonis
_U_ ‖ huius nonis _W_ ‖ io _v. a. hd. aus_ iv _F_ 14 h. ionis] _nur_
nis _lesbar W_ ‖ et c. _f. W_
V. IN AL CORREPTAM. on scortne _al_ ys ân nama MASCVLINI 15
[[38]]
GENERIS: _hic sal_ #þis sealt#, _huius salis_, and PROPRIA
NOMINA, þæt synd #âgene naman#: _hic Hannibal_ âgen
nama; ealswâ _hic Hastrubal_. þâ ôðre synd NEVTRI GENERIS:
_hoc tribunal_ #þis dômsetl#, _huius tribunalis_; _calcar_
#spura#, _uectigal_ #gafol#, _ceruical_ #pyle#, _animal_ #nŷten# 5
ET SIMILIA. and ðâs NEVTRI GENERIS habbað langne _a_ on
eallum casum and macjað ABLATIVVM on langne _i_: _ab hoc
tribunali_; ET CETERA.
15 _absatz nur in U_ ‖ V _f. JO, a. rande W_, IIII _U_ ‖ corr(e)ptam
_rot corr. T_, correpta _DHhORU_ ‖ on--38^1 generis _f. T_ ‖ on sc. al
_gl._ (_so auch im fg. regelmässig_) _R, f. W_ ‖ sceortne _DFHhJRU_ 1
þ. s. h. _f. TW_ ‖ þes _J_ ‖ and--3 synd _f. T_ ‖ and] et _R, f. ?W_
‖ pr.--2 synd _f. W_ 2 þ. s. a. n. _gl. und davor_ and _R_ ‖ Hannibal]
daniêl _W_ 2. 3 agene naman _U, in d. z. R, f. W_ 3 ealswa gæþ _J_, and
_W_ ‖ (h)astrubal _R_, haúsdrubal _J_ ‖ þâ] ꝥ _J_ ‖ beoþ _W_ 4 tri-
_aus_ tru- _h_ ‖ þ. d. h. _f. T_ ‖ tri(bu)nalis _a. hd. F_, nalis _W_
5 spuru _J, gl. T_, caris _W_ ‖ gaful _DFhRUW_, gafel _gl. T_ ‖ pyle
_gl. T_ ‖ nŷten--7 casum _f. T_ 6 et s. _f. W_ 7 langne _f. T_ 8 et c.
_f. W_
VI. IN EL CORREPTAM. on scortne _el_ geendjað NEVTRI
GENERIS _hoc mel_ #þis hunig#, _huius mellis_ (ABLATIVVM on 10
_e_: _ab hoc melle_); _hoc fel_ #þes gealla#, _huius fellis_ ET
CETERA.
[[1 ... and] et _R, f. ?W_
punctuated as shown: printed “f. / ?W” at line break]]
9 _absatz nur U_ ‖ VI _am rande W, f. JOT_, V _U_ ‖ In] on _T_ ‖
correptam--geendjað _f. T_ ‖ on sc. el _gl. R, f. W_ ‖ sceortne
_DFHhJRU_ ‖ endeþ _W_ ‖ n(e)utri _O_ 10 mel fel _W_ ‖ þ.--mellis _f.
W_ ‖ þ. h. h. _f. T_ ‖ me(l)lis _O_ ‖ abl.--11 melle _f. T_ ‖
ablatiuus _J_, ablat̄ _O_ ‖ on e _f. W_ 11 hoc f.--12 c.] felle _W_ ‖
þ. g. h. _f. T_ ‖ ealla _U_ ‖ ab hoc melle _vor_ et _T_ 11. 12 et c.
_f. U_
[[10 mel fel _W_
printed as shown: missing bracket after “mel”?]]
VII. IN EL PRODVCTAM. on langne _el_ synd âgene
naman MASCVLINI: _hic Daniel_, _huius Danielis_; _Michael_,
_Gabriel_, _Raphael_. ðâs habbað langne _e_ on eallum casum 15
and hî geendjað heora ABLATIVVM on scortne _e_, swâswâ
ealle mǣst þissere declinunge.
13 _absatz nur U_ ‖ VII _f. JOTW_, VI _U_ ‖ In--14 naman _f. T_ ‖ el
_das erste mal aus e. a. D_ ‖ correptam _getilgt vor_ productam _W_ ‖
on l. el _gl. R, f. W_ ‖ beoþ _W_ 14 [noman--16 abla]tif on _W_ ‖ m.
generis _JT_ ‖ danihel _Hh_ ‖ hu. D. _f. T_ ‖ michael michaelis et
cetera _T_ 15 Gabriel--17 declinunge _f. T_ ‖ gabrihel _h_ ‖ rafael
_H_ 16 [abla]tif _W_ ‖ sceortne _DFHhJRU_ 17 mæste _OU_ ‖ ðisse _J_
VIII. IN IL CORREPTAM. on scortne _il_ geendjað _hic
[[39]]
pugil_ #ðes bêatere#; _hic mugil_ #þes mêcefisc#, _huius
mugilis_. GENERIS COMMVNIS _hic et haec uigil_ #ðes and
þêos wacole#, _huius uigilis_, _ab hoc et ab hac uigile uel
uigili_, _horum et harum uigilum_ ET CETERA. ân nama is
ðissere geendunge NEVTRI GENERIS: _nihil_ #nâht# INDECLINABILE, 5
þæt is, #undeclinigendlîc#. hit mæg bêon êac
ADVERBIVM, swâswâ _multum_ #mycel# ET _paruum_ #and lytel#.
18 _absatz nur U_ ‖ V[III] _W, f. JOT_, VII _U_ ‖ In] on _T_ ‖ on sc.
il g. _f. T_ ‖ on sc. il _in d. z. R, f. W_ ‖ sceortne _DFHhRU_ ‖ il]
i _O_ ‖ geendað (a _aus_ i _H_) _DHhRU_, endeþ _W_ ‖ (hic) _U_ 1 p.]
wugil _J_ ‖ ðes f. _TW_ ‖ b. _gl. T_ ‖ þes _f. T_ ‖ mæce- _J, gl.
und erstes_ c _aus_ t _gebessert T_ ‖ huius _f. W_ 2. 3 ð. a. þ. w. _f.
T_ ‖ ð. a. þ. _f. W_ 3 wacele _R_ ‖ huius _f. W_ ‖ ab hoc--4 uigili
_f. T_ 4 _erstes_ et] and _H_ ‖ (h)arum _r. corr. T_, arum _F_ ‖
uigilium _F_ ‖ et c. _f. W_ ‖ ân--7 lytel _f. T_ ‖ an _a. hd. aus_ on
_F_ 5 (ge)endunge _1. corr.? h_, endunge _U_, declinunge ł iendunge _W_
‖ nichil _JUW_ ‖ nâht _f. W_ 6 þ. i. u. _gl. R, f. W_ ‖
undecligendlic _H_ ‖ mæg _am rande v. ds. hd. H_ ‖ ec _J_ 7 _nur ein_
swa _O_ ‖ my. _f. W_ ‖ et] and _J_ ‖ and _f. FRW_ ‖ l. _f. W_
VIIII. IN OL PRODVCTAM. on langne _ol_ geendað ân
nama MASCVLINI GENERIS: _hic sol_ #þêos sunne#, _huius solis_.
8 _absatz nur U_ ‖ IX _R_ (_u. am rande_) _W, f. JOT_, VIII _U_ ‖ In]
on _TW_ ‖ on--9 nama _f. T_ ‖ on l. ol _f. W_ ‖ longam _über_ langne
_fr. U_ ‖ geendiað _F_, endeþ _W_ ‖ ân n. _f. J_ 9 þ. s. huius _f. TW_
‖ þes _U_
X. IN VL CORREPTAM. on scortne _ul_ geendað _hic consul_ 10
#ðes dêma#, _huius consulis_; twegen COMMVNIS GENERIS:
_hic et haec praesul_ #þes and ðêos wealdend#; wê
cweðað swâ ðêah synderlîce _praesul_ #bisceop#, _praesulis_
#bisceopes#; _hic et haec exul_ #ðes and ðêos ûtlaga#
oððe #ûtlendisc#, _huius exulis_, _ab hoc et ab hac exule_. 15
10 _absatz nur U_ ‖ X _am rande W, f. JOT_, VIIII _U_ ‖ In] on _T_ ‖
on--geendað _f. T_ ‖ on sc. ul _f. W_ ‖ sceortne _DFHhJRU_ ‖ geendiað
_FO_, endeþ _W_ 11 ð. d. h. _f. TW_ ‖ t. c. g. _f. T_ ‖ munis _von_
communis _bis auf einen teil von_ m _weg H_ 12 þes--13 bisceop _f. T_ 12
wê--13 praesul] ł _W_ 13 biscop _JRW_ 14 biscopes _J, f. W_, and eft
presul _T_ ‖ ðes--15 huius _f. T_ ‖ ð. a. ð. _f. W_ 15 o. û. _in d. z.
R_ ‖ ab hoc--exule] et cetera _T_ ‖ _zweites_ ab _f. W_ ‖ hac]
hoc _J_
[[10 ... In] on _T_
text has “ln]”: corrected from body text]]
XI. IN AN PRODVCTAM. on ðâm langan _an_ geendjað
twegen grêcisce naman MASCVLINI GENERIS: _hic Titan_ #þêos
[[40]]
sunne#, _huius Titanis_; _hic paean_ #þis lof#, _huius paeanis_.
on ðisum namum byð se _a_ lang on eallum casum.
16 _absatz nur U_ ‖ XI _am rande W, f. JOT_, X _U_ ‖ In] on _T_ ‖
productam--17 generis _f. T_ ‖ on langne án _gl. R, f. W_ ‖ lagan _U_
‖ (an) _F_ ‖ endeþ _W_ 17 þêos _f. TW_ 1 sunna _DH, gl. T_ ‖ hu. T.
_f. T_ ‖ huius _f. W_ ‖ i _in_ hic _aus_ ę _O_ ‖ i. laus _ü._ pean
_gl. U_ ‖ þes _W, f. T_ ‖ lof _gl. T und so im folgenden immer, ausser
wo etwas bemerkt_ ‖ hu. p.--2 casum] et cetera _T_ 2 þissum _J_ ‖
naman _H_
XII. IN EN CORREPTAM. on scortne _en_ geendjað manega
naman. sume syndon MASCVLINI GENERIS: _hic pecten_
#ðes camb#, _huius pectinis_; _hic flamen_ #þes bisceop# and 5
_hoc flamen_ #wind#; _hic cornicen_ #þes hornblâwere#, _huius
cornicinis_; _tubicen_ #bŷmere#, _liticen_ #trûð#, _fidicen_
#fiðelere#,
_tibicen_ #pîpere# oððe #hwistlere#. sume ðâs macjað
FEMININVM on _a_: _haec fidicina_, _haec tibicina_. ealle ðâ
ôðre synd NEVTRI GENERIS: _hoc nomen_ #þes nama#, _huius 10
nominis_, _huic nomini_, _hoc nomen_, _o nomen_, _ab hoc nomine_;
ET PLVRALITER _haec nomina_, _horum nominum_, _his nominibus_
ET CETERA.
3 _absatz nur U_ ‖ XII _f. JOT_, XI _U_ ‖ In] on _T_ ‖ on sc.--4
syndon _f. T_ ‖ on sc. en _gl. R_ (_und so auch später_), _f. W_ ‖
sceortne _DFhJRU: ich erwähne dergleichen in der regel nicht mehr_ ‖
endeþ _W_ ‖ manega _a. r. O_ 4 sind(on) _U_, beoþ _W_ ‖ pecten: _O_
5--8 _ü. f. T_ 5 þis _J, f. W_ ‖ camp _R_ ‖ huius _f. W_ ‖ þis _F_
5. 6 a. h. f. _f. T_ 5 and] et _J_ 6 and þes wind _J_, þes wind _W_ ‖
hic _aus_ hoc _R, f. W_ ‖ cornicer _J_ ‖ þes _f. W_ ‖ huius _f. W_ 7
cornicis (_zu_ cornicinis _1. corr. h_) _DHhJU_ ‖ tib- _zu_ tvb- _O_ ‖
lit.--fiðelere _am rande und ü. als gl._ (l _von_ lit. _beim binden
abgeschnitten_) _1. corr. h_ ‖ t _in_ liticen _zu_ r _a. hd. F_ ‖ truð
herehorn _am rande v. ds. hd. U_ 8 tybicen _h_, tubicen _W_ ‖ o. hw.
_in d. z. R_ ‖ hwislere _U_ ‖ sume--9 a _f. T_ 9 feminum _JO_,
feminini _H_ ‖ h. t.--10 synd _f. T_ ‖ tyb- _DHhR_ ‖ ealla _H_ 10
beoþ _W_ ‖ --41^3 lêoht _ü. f. T_ ‖ þes nama--11 hoc nomen _f. J_ ‖
þes n. huius _f. W_ 11 huic _f. W_ ‖ hoc (_vor_ nomen) _f. W_ 13 et c.
_f. W_
¶ ealswâ gâð _hoc carmen_ #þis lêoð#, _crimen_
#leahter#, _examen_ #swearm# oððe #dôm#, _limen_ #oferslege#
oððe #þerexwold#, _semen_ #sǣd#, _gluten_ #lîm# ET 15
CETERA; _solamen_ #frôfer#, _foramen_ #ðyrl#, _regimen_ #reccendôm#,
[[41]]
_tegimen_ oððe _tegmen_ #wǣfels#, _specimen_ #hiw#, _acumen_
#êagena scearpnys# oððe #îsenes#, _flumen_ #flôd#,
_lumen_ #lêoht#, _munimen_ #ymbtrymming# oððe #fæstnys#,
_molimen_ #orþanc# oððe #syrwung# ET CETERA.
ea. g. _f. T_ ‖ geþ _W_ ‖ h(o _ü. r._)c _O_ 14 m _von_ swearm
_nachträglich von ders. hd. O_ 15 -slæge _J_ ‖ o. þr. _in d. z. R_ ‖
oþer _W_ ‖ þræxwold _J_, þreoxwold _FW_, þerxwold _DHU_, ðrexold (e
_aus_ eo) _h_, þerxwold _R_ ‖ sǣd _f. W_ ‖ et c. _f. W_ 16 salomon
(_mit acut auf_ m) _J_ ‖ frofrer _D_ ‖ recendom _DFHhJRW_ 1 tegmen
_JW_ ‖ oððe] ł (_über der z. D_) _DHJR, f. T_ ‖ teginen _O_, tegimen
_JW_ ‖ wæfyls _U, gl. ü._ tegimen _R_ ‖ speci:en _D_ ‖ acumene
(_letztes_ e _r._) _J_ 2 ea.--is. _in d. z. R_ ‖ agene _J_ ‖ -nes _HJ_
‖ oþer irene _W_ 3 leoht _f. W_ ‖ ymbtryming _F_, -ingc _J_ ‖ o. f.
_f. T, in d. z. R_ ‖ feastnes _J_ 4 i _in_ molimen _aus_ u _rad. O_ ‖
orðang _F_ ‖ oððe] ł _gl. T, in d. z. R_ ‖ serwung _J_, syrwyng _gl.
T, in d. z. R_ ‖ et c. _f. W_
[[2 ... -nes _HJ_
text has “--nes” with long dash]]
XIII. IN EN PRODVCTAM. on langne _en_ geendjað fêawa 5
naman MASCVLINI GENERIS: _hic rien_ oððe _ren_ #þes lundlaga#,
_huius renis_; _hic splen_ #þêos milte#, _huius splenis_,
and âgene grêcisce naman: _hic Damen_ ET CETERA.
5 _absatz nur U_ ‖ XIII _f. JOTW_, XII _U, aus_ XIIII _R_ ‖ In] on _T_
‖ on--6 naman _f. T_ ‖ on l. en _f. W_ ‖ lagne _H_ 5. 6 g. f. n. _auf
r. h_ 5 endeþ _W_ 6 rigen _R_, rien _zu_ ren _rot corr. und darüber_
lund ł _T_ ‖ o.--lundlaga _f. T_, þes ::: (_unlesb._) oþer lungene _W_
‖ o.] ł _J_ ‖ þ. l. _gl. über_ rigen _R_ ‖ (ðes) _D_ 7 sp(l)en
(_corr. v. a. hd.?_) _F_, spen _W_ ‖ þêos _f. TW_ ‖ m:ilte _F, f. W_
‖ huius _f. W_ ‖ sp(l)enis milte _W_ 8 a. â. g. n. _f. T_ ‖ danen _U_
‖ et c. _f. W_
[[5 endeþ _W_
text has “5.”
8 a. â. g. n. _f. T_
invisible . in “a. â g. n.”]]
XIIII. IN IN PRODVCTAM. on langne _in_ geendjað
âgene naman grêcisce: _hic Arin_, _huius Arinis_; _haec 10
Trachin_, _huius Trachinis_; ân APPELLATIVVM: _hic delfin_ #þis
mereswŷn#, _huius delfinis_; man cweð êac _hic delfinus_,
_huius delfini_ ET CETERA.
9 _absatz nur U_ ‖ XIIII _f. JOTW_, XIII _U_ ‖ In] on _T_ ‖ on--10
grêcisce _f. T_ ‖ on l. in _f. W_ ‖ lagne _H_ ‖ endeþ _W_ 10 in _in_
arin _und_ arinis _aus_ m _radiert O_ ‖ huius _f. W_ 10 haec _u._ 11
huius _f. W_ 11 tra(c)hin _corr. v. a. hd. F_ ‖ tra(c)hinis (s _v. a.
hd. aus e. a._) _F_, chinis _W_ ‖ ân _f. T_, and on _W_ ‖ ape- _alle
ausser hW_ 11. 12 þ. m. _f. T, hinter_ delfinis _W_ 12 huius _f. W_ ‖
m. c. e.] _f. T_, ⁊ _W_ ‖ cwyð _R_, cwæð _h_, cwetð _F_, cw̄ _J_ ‖ hic
delphini(i)s _J_ 12 hic _u. 13_ hu. _f. W_ 13 delfinis _auch hier T_ ‖
et c. _f. W_
[[12 hic
text has “12.”]]
XV. IN ON PRODVCTAM. on langne _on_ befeallað þâs
grêcisce naman: _hic dracon_ #þes draca#; _hic leon_ #þêos# 15
[[42]]
#lêo#. ac wê forlǣtað þone _n_ on lêdensprǣce and cweðað
_leo_ and _draco_. GENERIS FEMININI: _haec Sidon_ ân burh, _huius
Sidonis_ ET CETERA.
14 _absatz nur U_ ‖ XV _f. JOTW_, XIIII _U_ ‖ in o _ganz_, n pro _zum
teil weg H_ ‖ In] on _T_ ‖ on--15 naman _f. T_ ‖ on l. on _f. W_ ‖
longne _F_ ‖ þa _J_ 15 crecisce _O_, -scan _DFhU_ ‖ þ. d. _f. T_ ‖
þes _f. W_ ‖ þêos--42^2 draco] draco leo _T_ ‖ and hic _W_ ‖ þêos]
þes _D_, ðes _Hh_, þis _im text m. einem verweisungsz. u. m. diesem_
þeos _v. ds. hd. a. rande U_ 1 forlæteð _R_ ‖ þon̄ _J_ 2 draca _O_, -ca
_unvollständig zu_ -co _h_ ‖ femini _O_ ‖ sydon _FU_ ‖ ân b. _f. T,
gl. R, hinter_ sidonis _W_ ‖ huius _f. W_ 3 sydonis _U_ ‖ et c. _f. W_
XVI. IN AR CORREPTAM. on scortne _ar_ befeallað þâs
naman: _hic caesar_ #þes câsere#, _huius caesaris_, and âgene 5
naman: _hic Bostar_, _hic Aspar_. þâ ôðre synd ealle NEVTRI
GENERIS: _hoc nectar_ #þêos werodnys#, _huius nectaris_;
_hoc iubar_ #þes lêoma#, _huius iubaris_; _hoc instar_ #þêos
gelîcnys# INDECLINABILE #undeclinjendlîc#. þâ ôðre
habbað langne _a_ on eallum casum: _hoc calcar_ #þes spura#, 10
_huius calcaris_; _lupanar_ #myltestrena hûs#. ðâs and
ðyllîce macjað heora ABLATIVVM on _i_: _ab hoc calcari_ ET
CETERA.
4 _absatz nur U_ ‖ XVI _f. JOTW_, XV _U_ ‖ In] on _T_ ‖ on--5 naman
_f. T_ ‖ on sc. ar _f. W_ ‖ befallað _U_ 5 þ. c. _f. T_ ‖ þes _f. W_
‖ caisere _hinter_ cesaris _W_ ‖ huius _f. W_ ‖ and--6 ealle _f. T_ 6
h(i)c b. _H_ ‖ ástar _J_ ‖ þas _DHOU_ ‖ (oðre) _R_ ‖ alle beoþ _W_ 7
hęc n. _h_ 7--10 spura _ü. f. T_ 7--8 _ü. und gen. ohne demonstr. und ü.
hinter gen. W_ 7 weorodnes _J_, -ness _H_ 8 þes] þeos _F_ ‖ hoc _vor_
in. _f. W_ 9 -nes _J_ ‖ und. _gl. R, f. TW_ ‖ þâ--10 casum _f. T_ ‖
þa _auf r. U_ 10. 11 þ. sp. h. _f. W_ 11 aris _W_ ‖ lupanar--12 macjað
_f. T_ ‖ myltys- _DFhR_, -stryna _DFR_, -strina _U_, multestre _W_ 12
ablatif _W_ 12. 13 et c. _f. JW_
XVII. IN AR PRODVCTAM. on langne _ar_ geendjað
þâs naman: _hic lar_ #ðis fŷr# on ânfealdum getele, and 15
hit getâcnað #hûs# on menigfealdum getele: _hi lares_ #ðâs
hûs#. þanon ys gecweden _lardum_ #spic#, forðan ðe hit
on hûsum hangað lange. _hic Nar_ ân êa; _naris_ byð
#nosu#. COMMVNE TRIVM GENERVM: _hic et haec et hoc par_
[[43]]
#gemaca#, _huius paris_; ealswâ _inpar_ #ungemaca#; _dispar_
#ungelîc#; _compar_ #gelîc gemaca#; _separ_ #âsyndrod gemaca#.
and ealle ðâs habbað scortne _a_ on gebîgedum
casum, bûton _lar_. ân NEVTRI GENERIS: _hoc far_ (_huius farris_)
#grǣg hwǣte#; ET CETERA. 5
14 _absatz nur U_ ‖ XVII _f. JOTW_, XVI _U_ ‖ In] on _T_ ‖ on--15
naman _f. T_ ‖ on l. ar _f. W_ ‖ endeþ _W_ 15 ðis--18 lange _f. T_ 15
þis f. _gl._ (_das übrige in d. z._) _R_ ‖ anfaldum _F_ ‖ getæle _F_
‖ and--16 getele _f. J_ 16 mænig- _FHRU_ ‖ getæle _F_ 16. 17 ðâs hûs
_f. W_ 17 .i. inde _über_ þeonne _W_ ‖ hoc lardum _J_ ‖ for þen þet
_W_, frā þā he _J_ 18 huse _W_ ‖ lange _f. W_ ‖ nor _F_ ‖ án êâ _gl.
R_ ‖ ân] on _U_ ‖ n. b. n. _f. T_ ‖ nares _OU_ 18. 19 bið nosu _gl.
R_ 19 nease _W_ ‖ commune imene _W_ ‖ tr. g. þreore cunne _W_ ‖ hoc]
ab hoc _J_ 1--5 _ü. f. T_ ‖ gemaca--ung. _f. J_ ‖ imake _hinter gen.
W_ ‖ ealswâ _f. W_ ‖ dispar--2 asyndrod ge _auf r. h_ ‖ dispar--2 g.
gemaca _f. U_ 2. 3 asundred maca _W, in d. z. R_ ‖ asendred _J_ 3
and--4 ân _f. T_ 4 butan _J_ ‖ lar. ân] laran _J_ ‖ ân] on _F_ ‖
huius _f. W_ ‖ far(r)is _U_, faris _FJ_ 5 gr. hw. _gl. ü._ hoc far _R_
‖ et c. _f. W_
XVIII. IN ER CORREPTAM. on scortne _er_ geendjað
fela naman GENERIS MASCVLINI: _hic imber_ #þes scûr#, _huius
imbris_; _september_ #hærfestmônoð#; _october_ ôðer mônoð
þâron fæst; _nouember_: sê mônað ongynð on ealra hâlgena
mæssedæg; _december_: sê mônoð onginð ânum dæge æfter 10
andrêasmæssan. and hî macjað ABLATIVVM on _i_. _hic uesper_
#þes ǣfensteorra# (_hoc uesperum_ oððe _uespere_ byð #ǣfen#);
_hic pater_ #þes fæder#, _frater_ #brôðor#, _uter_ #bytt#, _uenter_
#wamb#, _asser_ #ræsn#, _anser_ #gandra#, _passer_ #spearwa#,
_accipiter_ #hafuc#, _agger_ #beorh#, _carcer_ #cweartern#,
_sequester_ 15
#sêma# (of ðâm byð FEMININVM _sequestra_).
6 _absatz nur U_ ‖ XVIII _f. JOTW_, XVII _U_ ‖ In] on _T_ ‖ on--7
naman _f. T_ ‖ on sc. er _f. W_ ‖ endeþ _W_ 7 feala _U_ ‖ masculum
_J_, feminini _O_ ‖ ymber _J_ ‖ þ. sc. h. _f. T_ ‖ þes _f. W_ ‖
huius _f. W_ 8 (h)ymbris _J_ ‖ her- _FJ_; -fæst _R_; -nað _DFHhJRU_]
_f. TW_ ‖ oðer--9 fæst _in d. z. R, f. JTW_ ‖ monað _DFHhRU_ 9 þær-
_DFHhRU_ ‖ fæst] hærfest _H_ ‖ se--10 mæssedæg _in d. z. R, f. JTW_ ‖
ea(l)ra _H_ ‖ _letztes_ a _in_ halgena _aus_ e _F_ 10 mæssa- _U_ ‖
sê--11 -mæssan _f. JTW, in d. z. R_ ‖ monað _DFHhRU_ 11 and hî _f. J_
‖ ablatif _W_, heora abl. _T_ ‖ i _zu_ er _T_ 12 þes--ǣfen _f. T_ ‖
þes _f. W_ ‖ uel _J_ ‖ bið æfen tíd _gl. ü._ uespere _R_ 13 þ. f. _f.
TW_ ‖ broþer _J, f. TW_ ‖ bytt uenter (_doch hat eine a. hd._ uter
_zu_ u(en)ter _corrigiert_) _f. F_ ‖ ue[n]ter _W_ 14 wambe _H, f. T_ ‖
asser--44^3 _ü. f. T_ ‖ ræsa _W_ ‖ g:and(r)a _O_, gan:ra _H_, ganra
_J_ 15 _erstes_ c _in_ accipiter _aus e. a. H_ ‖ _erstes_ r _von_
carcer _zum teil_, cer _ganz weg H_ ‖ cweartyrn _U_ 16 e _in_ sema _auf
r. O_, syma _DFHhR_, sima _J_, sűnna _W, dahinter_ þe semð _U_ ‖ o. ð.
b. _f. T_ ‖ feminum _O_ ‖ sequestra _f. W_
¶ GENERIS
FEMININI: _haec mater_ #þêos môdor#, _haec mulier_ #ðis wîf#,
[[44]]
_haec linter_ #þes bât#. GENERIS NEVTRI: _hoc tuber_ #ðes swam#,
_uber_ #titt#, _papauer_ #papig#, _piper_ #piper#, _hoc iter_ #ðis
sîðfæt# (_huius itineris_), _spinther_ #dalc#. ðâ ôðre synd
ADIECTIVA, þæt sind #tôgeîcendlîce#, and macjað MASCVLINVM
on _er_ and FEMININVM on _is_ and NEVTRVM on _e_: _hic 5
saluber_ #ðes hâlwenda#, _haec salubris_ #þêos hâlwende#,
_hoc salubre_ #þis hâlwende#; _huius salubris_.
17 femini _F_, feminum _O_ ‖ þ. m. _f. W_ ‖ moder _J_ ‖ ð. w. _f. W_
1 hic l. _T_ 2 huber _h_ ‖ popig (o _aus_ a _rad. H_) _FHJ_, popi _W_
‖ pipcer _O_ ‖ pipor _DFHhJRU, f. W_ ‖ hoc _f. W_ ‖ þis _f. W_ 3 hu.
i. _f. W_ ‖ iteneris (_erstes_ e _durchstrichen h_) _hJ_ ‖ spi(n)ther
_U_, spinðer _H_, spint:er _F_, spinter _W_ ‖ c _in_ dalc _aus_ o? _O_,
prō _ü._ dalc _a. hd. F_ ‖ ðas _T_ 4 beoþ _W_ ‖ þ. s. t. _in d. z. R,
f. T_, i. iechendlic _W_ 5 on er--neutrum _f. J_ ‖ feminum _O_ 6
saluber] saber _J_ ‖ ðes--7 hâlwende _f. T_ ‖ haec s. þ. h. _f. J_ ‖
bris _W_ 6. 7 _ü. des f. u. n. f. W_ 7 bre _W_ ‖ halwenden _J_ ‖
salubris] _dahinter_ Comparatíuus. hic salubrior. Superlatiuus. hic
saluberrimus. FEMININVM. hęc salubris. Comparativus. hęc salubrior.
Superlativa (!). hęc saluberrima. gæð æfter ðæra (!) forma (!)
declínunge. GENERIS NEVTRI. hoc salubre. Comparativus. hoc salubrivvs
(!). Superlativa (!). hoc saluberrimvm _T_ ‖
[[4 ... þ. s. t. _in d. z. R, f. T_,
invisible . in “_in d. z R, f. T_”]]
¶ ealswâ gâð
ðâs: _alacer_ #glæd# oððe #hræd#; _acer_ #scearp#, _acre ingenium_
#scearp andgyt#; _uolucer_ #flêogende#, _celer_ #swift#,
_celeber_ #mǣre#, _mediocer_ #medeme# ET CETERA. ealle ðâs 10
macjað heora ABLATIVVM on _i_: _ab hoc et ab hac et ab hoc
salubri_ ET CETERA. ealswâ gâð ðâs DENOMINATIVA: _hic
equester exercitus_ #þes rîdenda here#, _haec equestris
turba_ #þêos rîdende meniu#, _hoc equestre uulgus_ #þis
rîdende ceorlfolc#.
goð _F_, geþ _W_ 8 ðas _f. JW_ ‖ hic alacer _J_ ‖ glæd--10 medeme _ü.
f. T_ ‖ o. h. _i. d. z. R_ ‖ ræd _DHO_, hæ _davor getilgt W_ 9 angyt
_R_, angit _F_, andgid _H_, a(n)dȝit _W_ ‖ flegende _J_, feogetide
_verb. v. a. hd. F_ 10 et c. _f. TW_ ‖ ealle--12 cetera _f. J_ 11 heora
_f. W_ ‖ _erstes_ ab--12 denominatiua _f. T_ ‖ _erstes_ (_zweites W_)
hoc _aus_ hac _hW_ 12 et c. _f. W_ ‖ _mit_ eall swa _absatz U_ ‖ dino-
_U_, -tiuo _O_ ‖ hec _J_ 13 _erstes_ e _von_ equester _a. hd. F_ ‖
--45^6 _ü. f. T_ ‖ -dende h. _J_ ‖ equester t. _W_ 14 menio _J, davor
etwa 5 buchst. rad. R_ ‖ equester _J_
¶ ealswâ gâð þâs naman: _pedester_, 15
_pedestris_, _pedestre_ #gangende#; _siluester_ #wudulîc#, _campester_
[[45]]
#feldlîc#, _paluster_ #fenlîc# ET CETERA. þâ ôðre
naman, þe ðus ne gâð, synd COMMVNIA DVVM GENERVM,
þæt is, #gemǣnelîce twegra cynna#: _hic et haec pauper_
#ðes and þêos ðearfa#, _huius pauperis_; _degener_ #wel
boren and yfele geðogen#, _uber_ #genihtsum# (of 5
ðâm byð _ubertas_ #genihtsumnys#).
15 ealswâ g. þ. n. _f. T_ ‖ a _in_ gað _aus_ o _F_ ‖ naman _f. W_ ‖
hic pedester _T_ 16 pedestris pedestre _f. T_ ‖ gangende _gl. über_
pedester _R_, gange(n)de _U_, goinde _W_ ‖ wudelic _DFHhRU_ 1 a _in_
paluster _aus_ o _a. hd.? F_ ‖ n _in_ fenlic _a. r._ (_2 buchstaben?_)
_O_ ‖ et c. _f. W_ ‖ þâ--2 synd _f. T_ 2 beoþ _W_ ‖ d(u)um _a. hd. F_
3 þæt--cynna _f. T_ ‖ -lic _J_ ‖ tweogra _J_ 4 þeos and ðes _urspr._
(_aber durch zeichen umgestellt_) _O_ ‖ i _in_ pauperis _aus_ e
_radiert O_ ‖ deneger _DFHO_ 5 geboren _JR_, iboren _W_ 6
[in]ihtsumnesse _W_
XVIIII. IN ER PRODVCTAM. on langne _er_ geendað
ân nama MASCVLINI GENERIS: _hic aer_ #þêos lyft#, _huius
aeris_, and ân NEVTRI GENERIS: _hoc uer_ #þis lengcten#,
_huius ueris_ #þises lengctenes#. 10
7 _absatz nur U_ ‖ XIX _DHR, f. JOT_, XVIII _U_, XX (_in d. z._) _W_ ‖
In] on _T_ ‖ on--8 nama _f. T_ ‖ on l. er _f. W_ ‖ lange _R_ ‖ _aus_
-diað _F_, -diaþ _J_, endeþ _W_ 8 m. g. _f. DH_ ‖ hi(c) _O_ ‖ ær _J_
‖ --10 _ü. f. T_ ‖ þes _J, f. W_ 8 hu. _f. TW_ 9 ae. _f. W_, ǽris
þysses lyftes _J_ ‖ and--10 leng. _f. J_ ‖ and ân _f. T_ ‖ ân _f. F_
‖ lengten _U_, læncten _R_, lencten _DFHh_, [l]einten _W_ 10 hu. _f. T_
‖ þisses _F, f. W_ ‖ lengtenes _U_, lænctenes _HR_, lenctenes _DFh,
f. W_
XX. IN IR CORREPTAM. on scortne _ir_ befylð ân âgen
nama NEVTRI GENERIS: _hoc Gadir_ ân burh, _huius Gadiris_.
11 _absatz nur U_ ‖ XX _f. JOTW_, XVIIII _U_ ‖ In--12 Gadiris _f. T_
‖ on sc. ir _f. W_ ‖ ân _f. O_ ‖ owene _W_ 12 ga:ddir (r _rad._) _J_
‖ an b. _gl. R_ ‖ gaddiris _J_, gadisus _corr. v. a. hd. F_
XXI. IN OR CORREPTAM. on scortne _or_ geendjað
ealle COMPARATIVA NOMINA, þæt synd #wiðmetendlîce
naman#, þâ getâcnjaþ beteran oððe mâran. POSITIVVS 15
GRADVS ys se forma stæpe on þǣre getâcnunge: _hic iustus_
ÐES RIHTWÎSA, _haec iusta_ #þêos rihtwîse#. þonne bið
of ðâm COMPARATIVVS _hic et haec iustior_ #ðes and ðêos
[[46]]
rihtwîsra#. NEVTRVM POSITIVVM _hoc iustum_.
13 _kein absatz in den hss._ ‖ XXI _f. FJOTW_, XX _U_ ‖ In] on _T_ ‖
on sc. or _f. TW_ ‖ geend(i)að _U_, endieþ _W_ 14 ealle _f. TU_ 14. 15
þ. s. w. n. _f. T_ 14 beoþ alle _W_ ‖ -meten(d)lice _OU_ 15 ð(a) _h_, ꝥ
_U_ ‖ oþer _W_ ‖ positius _O_, possitiuus _RU_, portiuus _von a. hd.
corr. F_; po _ganz_, sit _z. t. weg H_ 17 ðes--rihtwîse _f. W, ü. f. T_
‖ þæs _J_ ‖ -wîse] -wisæ _J_, -wisa _DH_ 18 et--46^3 haec _f. T_ ‖
_zw._ i _in_ iustior _aus_ u? _D_ ‖ _ü. f. W_
¶ of ðâm byð
COMPARATIVVS _hoc iustius_ #ðis rihtwîsre#. cweð ðonne
tôgædere, gif ðû wylle, _hic et haec iustior et hoc iustius_,
_huius iustioris_, _huic iustiori_, _hunc et hanc iustiorem et hoc
iustius_, _o iustior et o iustius_, _ab hoc et ab hac et ab hoc 5
iustiore uel iustiori_; ET PLVRALITER _hi et hae iustiores et haec
iustiora_, _horum et harum et horum iustiorum_, _his iustioribus_;
ET CETERA.
1 -wisa _corr. v. a. hd. F_, -wisa _J_, -wis(er)a _H_ ‖ possitiuum _R_
‖ beoð _U_ 2 iust(i)us _FU_ ‖ _ü. f. W_ ‖ ðes _O_ ‖ -wis(r)e _F_,
-wisere _HU_ ‖ cwæþ _J_ 3 -ged- _aus_ -gæd- _F_ ‖ wult _W_ ‖ et hoc
iustius _f. T_ ‖ hoc] hec _urspr._ (_aber_ e _zu_ o _und_ o _darüber_)
_J_ 4 iustiores _J_ ‖ ori _W_ ‖ et hanc _f. T_ ‖ orem _W_ 4. 5 et h.
iustius _f. T_ 5 iustior: _h_ ‖ et o i. _f. T_ ‖ et ab hac et ab hoc
_f. T_ 6 iustiore: _U_ ‖ ori _W_ ‖ et hae _f. T_ ‖ ores _W_ 6. 7 et
h. iustiora _f. T_ 7 et harum et horum _f. T_ ‖ arum _F_ ‖ iust(i)orum
_O_ ‖ tioribus _W_ ‖ _hinter_ iustioribus _folgt_ Hós iustiores. Ó
iustiores. Ab his iustioribus, _dann das vollständige fem. und endlich
das vollständige neutr._ (_beide mit_ et pluraliter _vor dem pl._) _T_ 8
et c. _f. W, steht T_ ‖
¶ of ðisum cumað SVPERLATIVA, þæt synd
#oferstîgendlîce#: _hic iustissimus_ #þes rihtwîsosta#,
_haec iustissima_ #ðêos rihtwîsoste#, _hoc iustissimum_ #þis 10
rihtwîsoste#. ealswâ gâð _hic et haec sanctior et hoc
sanctius_ #hâligra#, _clarior_ and _clarius_ #beorhtra#, _sapientior_
and _sapientius_ #wîsra#, _felicior_ and _felicius_ #gesǣligra#
and ungerîme ôðre. ân nama is þisum gelîc on geendunge
and nâ on andgyte: _hic senior_ #þes ealda mann# 15
oððe #ealdor#, _huius senioris_. þâ ôðre synd ealle mǣst
[[47]]
MASCVLINI GENERIS: _hic doctor_ #þes lârêow#, _hic salinator_
#þes sealtere# ET OMNIA INCORPORALIA, þæt synd #unlîchamlîce#:
_hic furor_ #ðêos hâtheortnyss#, _horror_ #ôga#,
_labor_ #geswinc#, _sudor_ #swât#, _pallor_ #blâcung#, _pudor_ 4
#sceamu#, _decor_ #wlite#, _calor_ #hǣte#, _feruor_ #wylm#, _rubor_
#rêadnys# oððe #sceamu#, _algor_ #cŷle#.
þissum _J_ ‖ þ. s. o. _f. T, in d. z. R_ ‖ beoþ _W_ 9 h. iustissimus
gæð æfter ðære oðre declinunge _T_ ‖ --13 _ü. f. W_ ‖ þ. r. _f. T_ ‖
þis _h_, þis _zu_ þes _von a. hd. F_ ‖ -wissesta _J_ 10 h. iustissima
æfter ðære forme (!) declínunge _T_ ‖ ð. r. _f. T_ ‖ -wisseste _J_ ‖
h. iustissimum. Eác æfter ðære oðre declinunge. et cetera _T_ 10. 11 þis
r. _f. T_ 11 e. g. _am rande D_ 12 san(c)tius _H_, sanctus _corr. v. a.
hd. F_ ‖ --47^3 furor _ü. f. T_ ‖ and] et _J, f. W_ ‖ clar(i)us _R_
‖ _gl. ü._ clarior _R_, breorhtra _H_ 13 and] et _J, f. W_ ‖
sapientissimus _W_ ‖ and] et _J, f. W_ ‖ gesæliggra _F_ 14 a. u. ô.]
et cetera _T_ ‖ ân--15 andgyte _f. T_ ‖ n _in_ an _auf r. F_ ‖ þissum
_J_ 15 nout _W_ ‖ þes ea. m.] olde _W_ 16 o. e. _in d. z. R_ ‖
seniores _zu_ -ris _U_, oris _W_ ‖ þâ--mǣst _f. T_ ‖ beoþ _W_ 1 þes
_f. W_ ‖ lorþeau _W_ ‖ salmator _JT_ 2 þes _f. W_ ‖ s(e)altere _HU_,
saltere _J_ ‖ et omnia--unl. _f. T_ ‖ et o.] and ealle _J_ ‖ þ. s. u.
_gl. R_ ‖ beoþ _W_ 3 þe(o)s _U_ ‖ -ness _H_, -nes _J_ ‖ hoorror _h_
‖ óga _in d. z. T_, ê:ga _U_ 4 _von_ labor--6 _ü. f. T_, --pudor _ü. f.
W_ 5 scamu _H_, sceama _O_ ‖ hǣte _f. W_ ‖ ferfor _J_ 6 rædnes _J_ ‖
o. sc. _in d. z. R_ ‖ sceama _O_ ‖
[[15 ... þes ea. m.] olde _W_
text has “W” in plain type
5 scamu _H_, sceama _O_
text has “O” in plain type]]
¶ and ealle þâs and
ôðre þyllîce habbað langne _o_ on gebîgedum casum. ðrŷ
hêr synd FEMININI GENERIS: _haec uxor_ #wîf, þe hæfð ceorl#,
_huius uxoris_; _soror_ #swuster#, _arbor_ #trêow#. on ðissere
geendunge synd fêower naman NEVTRI GENERIS: _hoc marmor_ 10
#þes marmstân#, _aequor_ #sǣ#, _cor_ #heorte# (_cordis_),
_ador_ #melu# oððe #offrung# INDECLINABILE. sume synd
COMMVNIS GENERIS: _hic et haec memor_ #þes and ðêos gemyndige#;
_inmemor_ #ungemyndig# and ôðre gefêgede
naman: _hic et haec indecor_ #þes and þêos unwlitige#, 15
_dedecor_ #huxlîc#, _discolor_ #ungebleoh#, _concolor_ #ânes
blêos#, _bicorpor_ #twŷhêafdede# oððe #sê ðe hæfð twegen
lîchaman#, _tricorpor_ #sê ðe hæfð þrŷ#.
and ea.--8 synd _f. T_ ‖ and _vor_ ealle _f. JW_ 7 þysgelice _über_
þyllice _4. corr. F_ ‖ lagne _H_ ‖ ibeiȝede case _W_ ‖ þreo _DW_,
ðreo _H_ 8 beoþ _W_ ‖ femini _FO_ ‖ he(c) _v. a. hd. F_ ‖ --9 _ü. f.
T_ ‖ þis wif _H_ ‖ þ. h. c. _in d. z. R_ ‖ þe--9 huius _f. W_ ‖
ceorl hæfð _DH_ 9 sw.] oris _W_ ‖ trêow] boris _W_ ‖ on--10 naman _f.
T_ 10 (ge)endunge _1. corr.? h_, endunge _W_ ‖ beoþ IIII _W_ 10--48^9
_ü. f. T_ 11 þes _f. W_ ‖ cordis _W_ 12 ardor _J_ ‖ mele _J_ ‖ o.
ofrung _in d. z. R_ ‖ s. s. _f. T_, beoþ summe _W_ 13 hic--15 naman _am
rande von ds. hd. nachgetragen U_ ‖ haec _f. T_ ‖ þ. a. ð. _f. W_ ‖
imundi _W_ 14 hímemor _T_, hic et hec im. _W_ ‖ ungemindige _U_ ‖
and--15 haec _f. T_ ‖ oðre _h_, fodære _urspr. F_, of ðære (þ-) _DHJORU
und 1. corr.? F_, of þere _W_ ‖ gefede _F_ 15 indec:or _U_ ‖ þ. a. þ.
_f. W_ ‖ unwlitie _W_ 16 hvxlic _O_ ‖ dis- _aus_ des- _v. a. hd. O_ 17
bleou _W_ ‖ dicorpor _T_; p _zum teil_, or _ganz weg H_ ‖ -heafodyde
_F_, -heafdyde _hJ_, -hefded _W_ ‖ oððe--18 l. _in d. z. R_ ‖ oþer _W_
18 try- _JR_ ‖ _gl. R_ ‖
¶ sume synd
[[48]]
âgene naman: _hic Hector_, _hic Nestor_ ET CETERA. and ealle
ðâs naman fram _arbor_ habbað scortne _o_ on gebîgedum
casum. sume of ðisum macjað FEMININVM on _trix_: _hic
doctor_ #þes lârêow#, _haec doctrix_: _huius doctoris_, _huius
doctricis_; _hic uictor rex_ #ðes sigefæsta cyningc#, _haec 5
uictrix regina_ #þêos sigefæste cwên#; _hic lector_ #ðes
rǣdere#, _haec lectrix_ #þêos rǣdestre#; _hic cantor_ #þes
sangere#, _haec cantrix_ #ðêos sangestre#. _auctor_ #ealdor#
ys COMMVNIS GENERIS, þonne hê getâcnað ealdordôm:
eft, ðonne hê cymð of ðâm worde _augeo_ #ic geîce# and 10
hê getâcnað geêacnunge, þonne macað hê _hic auctor_
#þes îcend# _et haec auctrix_ #and ðêos îcestre#. ealle
ðâs naman habbað langne _o_ and langne _i_ on ðâm fîf
gebîgedum casum.
beoþ _W_ 1 ector _J_, hector hectoris _U_ ‖ nector _W_ ‖ and _f. T_
2. 3 ibeiȝede case _W_ 2 gebigendum _h_ 3 þissum _J_, þysum casum _U_ ‖
femin̄ _T_, feminum generis _O_ 4 _ü. f. W_ ‖ haec] hac _J_ ‖ hu.
doctoris _f. W_ ‖ -to(_auf r._):::ris _O_ ‖ _zweites_ huius] huic _J_
5--8 _ü. des pron. f. W_ ‖ 5 -fæste _J_ ‖ cyning _FhJ_, cynyng _U_,
cyng _D_, cyngc _H_, cingc _R_ ‖ haec] hic _O_ 6 þes _J_ ‖ -fæstæ _H_
‖ hic] haec _U_ 7 haec _f. W_ ‖ rædistre _J_, -estre _aus_ -istre _U_
‖ hic _f. T_ 8 singare _W_ ‖ haec c.--ealdor _am rande und zwischen
den zeilen 1. corr. F_ ‖ haec _f. T_ ‖ sangystre _DhRU_, singes[tre]
_W_ ‖ [auc]tor _W_, autor _T_ 9 þonne--12 îcestre] eft híc autor and
(_abgekürzt_) héc autrix _T_ ‖ (he) toc[neþ aldor]dom _W_ 10 [worde]
angeo _W_ 11 iecnun[ge þeon]ne _W_ ‖ _mit_ þonne _beginnt das erste
fragment von r_ (_7r a_) ‖ autor _J_, aucto _O_ 12 þes _f. W_ ‖ icende
_DHO_ ‖ [hec auc]trix _W_ ‖ autrix _Jr_ ‖ and ðêos _f. W_ ‖ þes _J_
‖ and ealle _H_ 13 naman _f. T_ ‖ ha[bbaþ] _W_ ‖ lagne i _H_ ‖ on]
of _O_ 14 ibe[iȝede] _W_
XXII. IN VR CORREPTAM. on scortne _ur_ befeallað þâs 15
naman: _hic turtur_ #ðêos turtle#, _huius turturis_; _hic uultur_
#ânes cynnes fugel#, _hic furfur_ #þâs grytta#. ân
[[49]]
ðissera is COMMVNIS GENERIS: _hic et haec augur_ #þes and
ðêos wiglere#. þâ ôðre synd ealle NEVTRI GENERIS:
_hoc guttur_ #þêos ðrotu#, _huius gutturis_; _sulfur_ #swefl#,
_fulgur_ #lîget#, _murmur_ #cêorung# (and _murmuratio_). ealle
ðâs habbað scortne _u_ on GENITIVO and on eallum gebîgedum 5
casum. þâs ôðre âwendað þone scortan _u_ on
scortne _o_: _hoc robur_ #þes bêam# oððe #strengð# (of þâm
ys gecweden _robustus_ #strang# oððe #ellenrôf#), _huius
roboris_; _hoc ebur_ #þis ylpenbân#, _huius eboris_; _femur_
#þêoh#, _huius femoris_ (ys swâ ðêah eft gecweden _femen_, 10
_feminis_); _iecur_ #lifer#, _iecoris_ VEL _iecinoris_.
15 _absatz nur U_ ‖ XXII _f. JOTW (die zahl hier richtig U)_ ‖ In] on
_T_ ‖ or (_aber_ v _über_ o) _J_ ‖ on--16 naman _f. T_ ‖ on sc. ur _in
d. z. R, f. W_ ‖ bef(e)allað _U_ ‖ 16 n[oman] _W_ ‖ --4911 _ü. f. T_ ‖
ð. t. _f. W_ ‖ r _von_ uultur _v. a. hd. F, darüber_ þes uf _gl. R,
dahinter_ uf _Jr_ ‖ a. c. f. _in d. z. R, f. T W_ ‖ pollis pollinis
_ü._ furfur _a. hd. F_ ‖ þâs _f. W_ ‖ gritt[a on] _W_ ‖ grætta _und
darüber von ds. hd._ gretta _U_ ‖ 17. 491 â. ð. is _f. T_ ‖ 1 þissere
_J_ ‖ aug[ur wie]lare _W_ ‖ 1 þissere _J_ ‖ aug[ur wie]lare _W_ 1. 2
þ. a. ð. _f. W_ 2 ðe(o)s _h_ ‖ wiglere] riglede _J_ ‖ þâ--ealle] eft
_T_ ‖ ôðre] oð _O_ ‖ beoþ _W_ ‖ alla _W_ 3 ho[c guttur] _W_ ‖ þ. ð.
_f. W_ ‖ þrote _J_ ‖ huius turis _W_ ‖ sulphur _U_, sulful _corr. von
mod. hd. mit bleistift J_ ‖ swefel _H_, swæfl _FRr_, swegl _O_,
f _aus e. a.? D_ 4 fugur _corr. von mod. hd. mit bleistift J_ ‖
mur[mur cheo]rung _W_ 5 [scortne] _W_ ‖ on g. and _f. T_ ‖ on _vor_
eallum _f. J_ ‖ alle ibeiȝede cas[um þeos] _W_ ‖ bigedum _J_ 7 [o hoc]
_W_ ‖ þes _f. W_ ‖ o. str. _in d. z. R_ ‖ g _in_ strengð _nachträglich
von ds. hd. eingefügt U_, stræcð _H_, stengþ _J_ 8 icwe[þen ro]bustus
_W_ ‖ gecweden _f. T_ ‖ strang _gl._, oððe ellenr. _in d. z._ (_und so
in ähnlichen fällen immer, falls ich nichts bemerke_) _R_ ‖ elen- _U_
9 roburis _h_ ‖ ho[c ebur] _W_ ‖ þis _f. W_ ‖ hui(v)s _a. hd. F_ 10 h.
femoris--11 feminis _f. T_ ‖ h. f. _auf r. h_ ‖ huius _f. W_ ‖ [is so]
_W_ ‖ eft _f. O_ 11 femini(s) (s _ü. rad._ num?) _h_ ‖ [lifer ieco]ris
_W_ ‖ iocoris _DHO_, io- _zu_ ie- _F_ ‖ gecinoris _J_, iec moris _T_
XXIII. IN VR PRODVCTAM. on langne _ur_ geendað ân
nama COMMVNIS GENERIS: _hic et haec fur_ #þes and ðêos
þêof#, _huius furis_ getogenum _u_.
12 _absatz nur U_ ‖ XXIII _f. JOT_, XXIIII _W_ ‖ In] on _T_ ‖ on--13
nama _f. T_ ‖ on l. ur _f. W_ ‖ lagne _H_ ‖ en[deþ on] _W_ 13. 14 _ü.
f. T_ 13 þ. a. ð. _f. W_ ‖ þes _aus_ þeos _J_ 14 f _in_ þeof _aus_ r?
_F_ ‖ huius _f. W_ ‖ furi[s itowene] v _W_ ‖ get. u _f. T_ ‖ :u _F,
f. J_
XXIIII. IN AS CORREPTAM. on scortne _as_ geendjað 15
grêcisce naman, ac wê ne grêtað nû ðâ.
15 _absatz nur U_ ‖ XXIIII _f. JOT_, XXV _W_ ‖ In--18 ðâ _f. T_ ‖ on
sc.--17 as _f. W_ ‖ geendað _U_ 16 grecysce _R_ ‖ ðâ _weg H_
XXV. IN AS PRODVCTAM. on langne _as_ befeallað
[[50]]
fela naman: COMMVNIS GENERIS _hic et haec summas et hoc summate_
(_summas_ ys #hêafodman# oððe #fyrmest manna#),
_optimas_ #ðegn#, _primas_ #fyrmest manna#, _infimas_ #wâcost
manna#. þâs habbað langne _a_ on eallum casum and
macjað heora NEVTRVM on _te_ and ABLATIVVM on _ti_.
17 _kein absatz in hss._ ‖ XXV _f. JOTU, erstes_ X _weg H_ ‖ In] n
_U_, on _T_ ‖ on--50^1 naman _f. T_ ‖ lagne _H_ ‖ bef(e)allað _U_,
befellað _R_ 1 feala _DFH_ ‖ no[man commu]nis _W_ ‖ nam̄ _H_ ‖ sūmas
_erst später aus_ sumas? _O_, sumas (_aus_ samas? _D_) _DHhRrTW_, simás
_U_ ‖ sumate _hJOTU_ 2 summas ys _f. T_ ‖ sumas _J_ ‖ is h. _gl. R_
‖ [h. ł fu]rmest mon _W_ ‖ o. f. m. _in d. zeile R, f. T_ 3
optimas--f. manna _f. J_ ‖ optim. [þein] _hinter_ idem _W_ ‖ as _von_
optimas _nachgetragen O_ ‖ þegen _U, f. T_ ‖ primus _r_ ‖ f. m. _f.
T_, idem _W_ ‖ infi:mas _F_, [infim]as _W_ ‖ waccost _OU, f. T_ 4
manna _f. T_, mon _W_ ‖ lagne _H_ ‖ [on alle ca]sum _W_ ‖ and _f. T_
5 heora _f. T_, horo _W_ ‖ te] ee _O_ ‖ abla[tiuum on ti] _W_
[[2 ... [h. ł fu]rmest mon _W_
text has “h. ł.”]]
¶ þâ 5
ôðre ðissere geendunge syndon FEMININI GENERIS: _haec
ciuitas_ #þêos ceaster#, _huius ciuitatis_, _huic ciuitati_, _hanc
ciuitatem_, _o ciuitas_, _ab hac ciuitate_; _haec pietas_ #þêos
ârfæstnyss#, _sanctitas_ #hâlignyss#, _humilitas_ #êadmôdnys#,
_bonitas_ #gôdnys#, _malignitas_ #yfelnys#, _ferocitas_ 10
#rêþnys#, _felicitas_ #gesǣlignys#, _credulitas_ #gelêaffulnys#,
_crudelitas_ #wælhrêownys#, _auctoritas_ #ealdorscipe#
and ealle ôðre þyllîce bûton ânum fêawum: _hic as_ #þes
peningc# oððe #ânfeald getel#, _huius assis_; _hic mas_
#þes wǣpman#, _huius maris_; _hic uas_ #þes borhhand#, 15
[[51]]
_huius uadis_; _hoc uas_ #þis fæt#, _huius uasis_; _hoc fas_
#âlŷfedlîc
þing#, _hoc nefas_ #unâlŷfedlîc#: þâs twegen naman
synd INDECLINABILIA, þæt synd #ungebîgendlîce#.
ân hêr ys OMNIS GENERIS, þæt is #ǣlces cynnes#: _hic et
haec et hoc nugas_, þæt is #âbroðen# on englisc and ungebîgendlîc 5
on declinunge.
5. 6 þâ ô. ð. g.] ðas _T_ 6 beoþ _W_ ‖ femini _FJO_, femin̄ _H_ ‖ [h.
ciuitas] _W_ 7 ciuitate _J_ ‖ --51^2 _ü. f. T_ ‖ þeos _f. W_ ‖
ceastre _JW_ ‖ huius--8 ciuitate] tatis _W_ ‖ huic ciuitati _nur DHT
und nachgetragen 1. corr. F, fehlt hJORrU_ 8 o--ciuitate _f. O_ ‖ o:
_h_ ‖ ciuitate ł ciuitati _T_ ‖ haec _f. W_ ‖ þeos _f. W_ 9 -fest-
_H_, -fast- _U_; -nes _FJ_, -ness _H_ (_ich bemerke drgl. varianten in
zukunft nicht mehr_) ‖ [holinesse (_oder fehlte dieses?_) humilit]as
_W_ ‖ eaðmodnys _D_, edmonesse _W_ 10 g. _f. W_ ‖ v[felnesse
f]erocitas _W_ 11 ges. _f. W_ ‖ credulitas _hinter_ crudelitas _T_,
fidelitas (fi _a. r. 3 buchst.?_) _O_ ‖ ge _von_ geleaffulnyss _radiert
F_, [ileaffuln]esse _W_ 12 -lreow- _H_ ‖ auctori[tas aldo]rscipe _W_ ‖
autoritas et ceteras (!) _T_ 13 and--fêawum _f. T_ ‖ oðre ealle _U_ ‖
butan _J_ ‖ [f. hic] _W_ ‖ ass _DHORrTUW_, a _von_ as _auf rasur von
a. hd. F_ ‖ þ. p. _usw. in d. z. R_ ‖ þes _f. W_ pening _DHhRrU_,
14 penig _FJ_, pæni _W_ ‖ oþer _W_ ‖ getæl _F_, getele _U_ ‖ [mas þ.
wæp]mon _W_ 15 w _in_ wæpman _a. hd._ (_aus_ p?) _F_ ‖ huius _f. W_ ‖
burh- _U_ 1 ua[dis hoc] _W_ ‖ uadis _aus_ uatis _a. hd. F_ ‖ þis _f.
W_ ‖ huius _f. W_ ‖ uadis _T_ ‖ f _von_ fas _auf rad._ u _O_ 2 þingc
_J_ ‖ ne[fas una]lefedlic _W_ ‖ -lyfend- _F_ ‖ naman _f. T_ 3 beoþ
_W_ ‖ in[declina]bile _W_ ‖ þæt--4 ys _f. T_ ‖ þ. s. u. _gl. R, f. W_
4 a:n _F_ ‖ þ. i. ǣ. c. _gl. R, f. T_ 4. 5 [hic et h. et h. n]ugas _W_
5 þæt is--6 declinunge _f. T_ ‖ þæt--englisc _gl. R_ ‖ þæt is _f. W_
‖ on e.--6 declinunge] indeclinabil’ _W_ ‖ nugebigendlic _J_, -lic:
_R_, -lice _U_
[[14 penig _FJ_
number 14 missing]]
XXVI. IN ES CORREPTAM. se gescyrta _es_ underfêhð
fela naman, and þâ synd COMMVNIS GENERIS: _hic et haec
diues_ #þes and ðêos welige#, _huius diuitis_; _hic et haec
hebes_ #þes and þêos dwǣs#, _huius hebetis_. ealswâ 10
_miles_ #cempa#, _militis_; _bipes_ #twŷfête#, _bipedis_; _tripes_
#þrŷfête#; _quadrupes_ #fyðerfête#; _teres_ #sinewealt#, _teretis_;
_comes_ #gesîð#, _comitis_; _superstes_ #lâf# oððe #oferlybbende#;
_interpres_ #wealhstôd#, _interpretis_; _pedes_ #gangende#,
_peditis_; _eques_ #ridda# oððe #rîdende#.
7 _absatz nur U_ ‖ XXVII _h_, XXV _U, f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖
correp[tam þe isco]rte _W_ ‖ se--8 synd _f. T_ ‖ se gescyrta es] on
sceortne es _gl. R_ ‖ es] s _W_ 8 feala _F_ ‖ and þâ synd] ꝥ is _und_
synd _über_ is _U_ ‖ [beoþ commu]nis _W_ ‖ et hoc _hinter_ hec _T_
9--52^14 _ü. f. T_ ‖ þ. a. ð. _f. W_ ‖ huius _W_ 10 [hebes dw]æs _W_
‖ ebes _mit unvollst._ h _ü. d. ersten_ e _U, aus_ habes _h_ ‖ þ. a.
þ. _f. W_ ‖ huius _f. TW_ ‖ ebetis _hJ_, ebe(a)tis _a. hd. r_, ebeas
_F_, hebeus _O_ ‖ ealswâ _f. T_ 11 [bipes tw. (_fehlte dieses?_)
b]ipedis _W_ ‖ twe- _U_, -feta _FJ_ 12 þr. _f. W_, -feta _J_ ‖
quadru::es (ed _rad._) _O_ ‖ fywer- (_aber_ w _von 2. hd. zu_ þ) _F, f.
W_ ‖ si[newalt] _W_, -weald _J_ ‖ tereris _J_, -is _aus etwas anderem_
(a?) _corr. O, vor ü. W_ 13 gesiþa _U_ ‖ efter ce(o)rle _von a. hd. am
rande hinter_ láf _O_ ‖ oþer _W_ ‖ (ouer)- _h_, [ouerlib]binde _W_ 14
interpres] interpretes _W_ ‖ gangede _U_, g. oððe feþende _J_, [goinde]
_W_ 15 oþer _W_ ‖
¶ sume macjað 15
FEMININVM on _a_: _sospes_ #gesund#, _sospita_; _hospes_ #cuma#,
_hospita_; _antistes_ #bisceop# oððe #forestandende#, _antistita_.
[[52]]
_hic et haec deses_ #þes and ðêos âsolcena#, _huius
desidis_; ealswâ _reses_ #âswunden# oððe #bæftan sittende#;
_obses_ #gîsel#, _obsidis_; _praeses_ #dêma# oððe #ealdorman#,
_praesidis_. _inquies_ #unstille#, sê hæfð langne _e_ on gebîgedum
casum, _huius inquietis_. þâs naman bêoð oft 5
geðêodde tô NEVTRVM on gebîgedum casum, swâswâ VIRGILIVS
âwrât: _tereti mos est aptare flagello_, and swâ gelômlîce.
sum[me mak]ieþ _W_ 16 feminum _J_ ‖ sospi[ta hosp]es _W_ 17 oþer
[forestan]dinde _W_ 1 þes a. ð. _f. W_ ‖ asolke[ne huius desi]dis _W_
‖ asolcana _F_ 2 ealswâ _f. T_ ‖ sit[tende o]bses _W_ 3 oþer _W_ 4
unstille--5 huius _f. T_ ‖ þ[e ha]ueþ _W_ ‖ langne e _weg bis auf die
oberste spitze von_ l _H_ ‖ gebigendum _h_ 5 [þeos] _W_ ‖ naman--8
naman _f. T_ ‖ b. o.] habbað eft _O_ 6 [on ibei]ȝede _W_ ‖ gebigendum
_h_ 7 m[os est ap]tare _W_ ‖ o _in_ mos _aus_ u, _ausserdem ein
kleines_ o _darüber R_ ‖ hit is þeau (mos _gl._) to iþæslæcen[ne]
(aptare _gl._) [sine]wealtum swopum (flagello _gl._) _hinter_ flag.
(_gl. andere gleichz. hd._) _W_
¶ þâs ôðre naman synd MASCVLINI GENERIS: _hic
gurges_ #þis wǣl#, þæt is, #dêop wæter#, _huius gurgitis_; 9
ealswâ _limes_ #gemǣro#, _limitis_; _trames_ #weg#, _stipes_ #bôh#,
_poples_ #ham#, _fomes_ #tender#, _cespes_ #turf#; _aries_ #ramm#,
_arietis_; _paries_ #wâh#, _parietis_. þâs ôðre synd FEMININI
GENERIS: _haec seges_ #þes æcer#, _huius segetis_; _teges_ #watul#,
_tegetis_; _abies_ #æps#, _abietis_; _compes_ #fôtcops#, _compedis_ ET
CETERA. þâs habbað scortne _e_ on eallum casum, and ðâ 15
ǣrran habbað scortne _i_.
8 þa _J_ ‖ n[oman] _W_ ‖ beoþ _W_ 9 þis _mit_ e _über_ i _von a. hd.
F_, þes _DO, f. W_ ‖ [wel (e _aus_ æ?) _F_ ‖ þ. is d. w. _in d. z. R,
f. TW_ ‖ huius _f. TW_ ‖ gurgi[tis also li]mes _W_ 10 ealswâ _f. T_ ‖
lines _T_ ‖ londimære _W_ ‖ limicis, _aber v. a. hd._ c _zu_ t _und_
tis _darüber O_ ‖ a _in_ trames _v. a. hd. aus_ i _O_ ‖ [st. b.] _W_
11 poples _JU und von a. hd. F_, pobles _die übrigen_ (_urspr. F
eingeschlossen_) ‖ ham(e) _a. hd. F_ ‖ tend̄ _H_, tendęr _O_, tynder
_J_, tinder _W_ ‖ t[urf a. r.] _W_ ‖ hram _J_ 12 ariefis _W_ ‖ w. p.
_f. W_ ‖ þ. ô. s. _f. T_ ‖ beoþ _W_ ‖ femin̄ _H_, femini _JOr_ 13
seg[es þ. æ.] _W_ ‖ huius _f. TW_ ‖ segitis _U_ ‖ merges mergetis
scef _über_ watul tegetis _gl. U_ 14 tegitis _J_ ‖ habies _T_ ‖ æbs
_RU_ ‖ abi[etis compes] _W_ ‖ habietis _T_ ‖ et c. _f. W_ 15
cetera--scortne] _rasur T_ ‖ [all. c. and] _W_ 16 primi _ü._ erran
_gl._ (_wie 52^7_) _W_
XXVII. IN ES PRODVCTAM. on langne _es_ geendjað
[[53]]
âgene naman and ôðre COMMVNIS GENERIS: _hic et haec heres_
#þes and ðêos yrfenuma#, _huius heredis_; _hic et haec
locuples_ #ðes and ðêos landspêdiga#, _huius locupletis_.
þâs ôðre synd FEMININI GENERIS: _haec caedes_ #ðes sliht#,
_huius caedis_; _strages_ #wæl on gefeohte#. _strues_ #wudufîn#, 5
_saepes_ #hege#, _rupes_ #clûd#, _apes_ VEL _apis_ #bêo#, _uulpes_
#fox#, _lues_ #wyrms# oððe #wom#, _clades_ #cwyld#, _labes_
#âwyrdnys#, _nubes_ oððe _nubs_ #wolcn#, _fames_ #hungor#;
_merces_ #mêd#, _mercedis_; _quies_ #stilnys#, _quietis_ ET CETERA.
17 _absatz nur U_ ‖ XXVII _f. JOTW_ (_U hier richtig_) ‖ In] on _T_ ‖
on l. es _f. W_ ‖ on--53^1 ôðre _f. T_ ‖ lagne _H_ ‖ [endeþ owe]ne
_W_ 1 agena _J_ ‖ o _von_ comm- _über unterpunctiertem_ u _O_ 2--9 _ü.
f. T_ ‖ þ. a. ð. _f. W_ ‖ y[rfenuma] _W_ ‖ hu. _f. W_ ‖ erédis _O_
‖ ð. a. ð. _f. W_ 3 londspedi _W_ ‖ hu. _f. W_ ‖ locupl[etis þeos]
_W_ 4 þ. o. s. _f. T_ ‖ beoþ _W_ ‖ feminini _aus_ -nis _T_, femini
_JO_ ‖ cedæs _J_ ‖ ðes _f. W_ ‖ slihð _FO_ 5 hu. _f. W_ ‖ strag[es
wæl on] _W_ ‖ stra(g)es _H_, stra:ges (n _rad._) _h_ ‖ wæl _gl._, on
g. _in d. z. R_ ‖ wudeuine _W_ 6 hegge _W_ ‖ [rupes] _W_ ‖ :beo _F_
‖ uulpis _FU_ 7 [wurms] _W_ ‖ cwyld _von a. hd. zu_ cwylm _F_ 8
awerdnes _J_ ‖ [nubes ł] _W_ ‖ oððe] ł _DHT_, uel _J_ ‖ wolc _JU_,
weolcn _W_ ‖ hunger _D, f. W_ 9 mede _U_ ‖ mercedis _f. W_ ‖
stil[nesse in is corr]eptam _W_ ‖ quietis] quíes quieti quietem quies
_U, f. W_ ‖ et c. _f. W_
XXVIII. IN IS CORREPTAM. on scortne _is_ geendjað 10
manega naman mislîces cynnes. sume synd COMMVNIS
GENERIS: _hic et haec ciuis_ #þes and ðêos ceastergewara#,
_huius ciuis_; _hic et haec hostis_ #þes and þêos fêond#,
_huius hostis_; _aedilis_ ys MASCVLINI GENERIS, þæt is #botlwerd#
oððe #byrigman#. þâs ôðre synd TRIVM GENERVM, 15
þæt is #ðrêora cynna#: _hic et haec fortis et hoc forte_,
þæt is #strang#, _huius fortis_, _huic forti_, _hunc et hanc fortem
[[54]]
et hoc forte_, _o fortis et o forte_, _ab hoc et ab hac et
ab hoc forti_; ET PLVRALITER _hi et hae fortes et haec fortia_,
_horum et harum et horum fortium_, _his fortibus_ ET CETERA.
10 _absatz nur U_ ‖ XXVIII _f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ correptam _f. J_
‖ on--11 synd _f. T_ ‖ on sc. is _f. W_ ‖ endeþ _W_ 11 manege _HU_ ‖
misclices _U_ ‖ cun[nes summe] beoþ _W_ ‖ communi _J_ 12--56^15 _ü. f.
T_ ‖ þ. a. ð. _f. W_ ‖ -gewaru _J_ 13 huius ciuis _f. T, dahinter r.
von 3--4 buchst. r_ 13 [ciuis h. et h.] _W_ ‖ þ. a. þ. f. _W_ 14 abede
_ü._ edilis _gl. U_ ‖ is m. gen. _hinter_ 15 byrigman _J_ ‖ þæt--15
synd _f. T_ ‖ þæt is _usw. in d. z. R_ ‖ þæt is _f. JW_ ‖ b[otl. ł]
_W_ ‖ botl-] boti- _O_ 15 _in_ byrigmann g _aus_ h (_oder_ h _aus_ g?)
_R_ ‖ beoþ _W_ 16 þæt--cynna _f. T, in d. z. R_ ‖ þ. is _f. W_ ‖
cu[nne h. et h.] _W_ ‖ _wegen T s. zu 54^3_ ‖ hoc _aus_ haec _1. corr.
F, 1. corr.? h_ 17 þæt--54^1 hoc forte _f. W_ ‖ þ. is st. _f. T, gl. R_
‖ hu:ic _F_ 1 þæt is strang _gl. über_ et hoc forte _R_ ‖ o fortis
_auf r. D_ ‖ _zw._ et _und_ o h _rad. O_ ‖ ab hoc _f. W_ ‖ ab hac]
abac _J_, ab hoci _F_ 2 [hi et he f. et hec] _W_ ‖ hae] (h)e _von a.
hd. F_ ‖ fortes _f. O_ 3 _dem. f. W_ ‖ et _hinter_ harum] and _O_
53^16 hic--54^3 cetera] Hic fortis. Huius fortis _usw. durch den sing.,
dann_ et pluraliter. hí fortes _usw. durch alle casus, darauf_
COMPARATIVUS. Hic fortior. huius fortioris. SVPERLATIVUS. Hic
fortissimus. FEMININI GENERIS. Hęc fortis _usw._ et pluraliter. hę
fortes _usw._ (_der acc. pl. fem. fehlt_), _dann_ CŌM. Hęc fortior.
Huius fortioris. SVPERLATIVA (!). hęc fortissima. NEVTRI GENERIS. Hoc
forte _usw. bis_ Ab hoc forte (!) et pluraliter _usw._ COMPARATIVUS Hoc
fortius. SVPERLATIVA (!) Hoc fortissimum _T_
¶ ealswâ gâð ðâs: _hic et haec dulcis et hoc dulce_ þæt is
#werod#; _suauis_ #sôfte# oððe #wynsum#, _omnis_ #ǣlc# and 5
ealle DENOMINATIVA, þæt synd, #ðâ ðe of ôðrum namum
cumað#: _memoria_ ys #gemynd#, þonne byð of ðâm _memorialis_
#gemyndelîc#; _uitalis_ #lîflîc#, _pluuialis_ #rênlîc#,
_fluuialis_ #flôdlîc#, _iudicialis_ #dômlîc#, _corporalis_
#lîchamlîc#,
_spiritalis_ #gâstlîc#, _hospitalis_ #cumlîðe#, _mortalis_ 10
#dêadlîc#, _principalis_ #ealdorlîc#, _fidelis_ #getrêowfull#,
_crudelis_ #wælhrêow#, _similis_ #gelîc#, _senilis_ #ealdlîc#,
_puerilis_ #cildlîc#, _iuuenilis_ #junglîc#, _uirilis_ #werlîc#,
[[55]]
_muliebris_ #wîflîc#, _seruilis_ #þêowtlîc#, _hostilis_ #fêondlîc#.
sume habbað scortne _i_: _amabilis_ #lufigendlîc#, _stabilis_
#staðolfæst#, _uolatilis_ #flêogendlîc#, _natatilis_ #swymmendlîc#,
_habilis_ #hæbbendlîc#, _flebilis_ #wôplîc#, _lugubris_
#drêoriglîc#, _utilis_ #nytwurðlîc# and ôðre ðyllîce, 5
and ealle hî macjað ABLATIVVM on langne _i_.
4 þeo[s hic et h. dul]cis _W_ ‖ hec̨ (_st._ hęc) _O_ ‖ _hoch über_
dulcis _von späterer hd. mit kleiner schrift_ uot, _das sich auf der
nächsten seite abgedrückt hat O_ ‖ hoc _aus_ hec _J_ 4. 5 þ. i. w. _gl.
R, f. T_, word _W_ 5 [suauis] _W_ ‖ wen- _J_ ‖ and--7 ðâm _f. T_ 6
eall _U_ ‖ deno[mina]tiua _W_, dominatiua _O_ ‖ þæt _usw. in d. z. R_
‖ beoþ _W_ ‖ ðâ _ganz weg_, þ _von_ þe _zum grössten teil weg H_ ‖
namum _aus_ mannum _rad. O_, um _auf r. R_ 7 [memori]a _W_ ‖ is gem.
_gl. R_ ‖ imundi _W_ 7. 8 memo[rialis im]undelic _W_ 8 gemyndelice _J_,
-lis (!) _O_ ‖ uit.--10 spir. _ü. f. W_ ‖ plu(ui _v. a. hd._)alis _O_
9 iu[dicialis] _W_ 10 spiritualis _T_ ‖ _letztes_ s _von_ hospitalis
_auf r._ (_1. corr.? h_) _Dh_ ‖ cumliþa _zu_ cumliþlic _ds. hd. W_ ‖
[mortalis] _W_ 11 d. _f. W_ ‖ n _in_ principalis _1. corr. F_ ‖
ealdorlice _J_ ‖ w _in_ getr. _aus_ f _O, f. T_ 12 [w. s]imilis _W_ ‖
simili _O_ ‖ senilis (_nachträglich am rande, in der nächsten zeile_) ł
(_nachträglich_) senialis _U_ 13 pueri:lis _U_, pueris _J_ ‖ pu.--ui.
_ü. f. W_ ‖ cild | _O_ ‖ iuue[nilis ui]rilis _W_ ‖ geonglic _R_,
iunglinc _r_ 1 mu:liebris _U_, mulieris _H_ ‖ seruulis _T, erstes_ i
_r. aus_ u? _O_ ‖ þeow(t)lic _O_, þeowet- _U_, þeowot- _DH_, þeoulic
_W_ ‖ [hostilis f]eondlic _W_ 2 ama[bilis stab]ilis _W_ ‖ --3 nat. _ü.
f. W_ ‖ stabilis _f. T_ 3 staðel- (-þ-) _DFhJRrU_ ‖ uolatilis _f. T_
‖ nat.--4 hæbb. _am rande und zw. d. z. nachgetr. 1. corr. F_ ‖
natatolis _h_, natotilis _DHT_, natotalis _O, nur_ lis _lesbar F_ ‖
smymendlic (_vielleicht zwischen_ m _und_ e _noch ein buchst.?_) _F_,
smimend- _J_, swummend- _U_ 4 hab[bendlic] _W_ ‖ flebiles _J_ 5
drêoriglîc] dredlic _J_ ‖ vti[lis nutw]urþlic _W_ ‖ -wyrð- _D_,
-weorð- _U_, -wyrlic _H_ ‖ a. ô. ð. _f. T_ 6 _zweites_ and
(_abgekürzt_) _mit a. dinte F_ ‖ (hi) _OR_ ‖ ma[kieþ ab]latiuum _W_ ‖
ablatiuum _aus_ obl. _a. hd. F_
¶ þâs ôðre
synd MASCVLINI GENERIS: _hic panis_ #þes hlâf#, _huius panis_;
ealswâ _funis_ #râp#, _amnis_ #îa#, _ignis_ #fŷr#, _piscis_ #fisc#,
_fascis_ #byrðen#, _fustis_ #sâgol# oððe #stæf#, _postis_ #post#,
_uectis_ #steng#, _axis_ #æx#, _mensis_ #mônað#, _ensis_ #swurd#, 10
_anguis_ #næddre#, _unguis_ #nægl# oððe #clawu#, _collis_ #beorh#
oððe #clûd#, _follis_ #bylig#, _orbis_ #embehwyrft#, _corbis_
#wylige# oððe #windel#. sume habbað ôðerne GENITIVVM:
_hic lapis_ #þes stân#, _huius lapidis_; _hic sanguis_ #þis blôd#,
_huius sanguinis_; _pollis_ #smedma of melwe#, _pollinis_; 15
_cinis_ #axan#, _cineris_; _puluis_ #dûst#, _pulueris_;
_uomis_ #scer#,
[[56]]
_uomeris_; _pubis_ #cniht# oððe #cnihthâd#, _puberis_; _inpubis_
#beardlêas#. sume menn geendjað ðâs naman on _er_:
_hic puluer_, _ciner_, _uomer_, _puber_ ET CETERA.
7 synd _f. T_, beoþ _W_ ‖ [masculini] _W_ ‖ þes _f. W_ 8 ealswâ _f.
TW_ ‖ ni _in_ funis _aus_ m _O_ ‖ [amnis] _W_ ‖ a _W_, ea _d. übr._
‖ fŷr _f. W_ ‖ pisces _J_ ‖ fisc _f. W_ 9 [sowel ł] _W_ 10 stencg
_FhR_, stengc _JrU_ ‖ ex _DFHhrUW_ ‖ [mensis moneþ (_oder f. dieses?_)
en]sis _W_ ‖ ensis _f. T_ 11 næd(d)re _h_ ‖ [næil ł c]law _W_ ‖ nægel
_H_ ‖ claw _Jr_ ‖ beorh _von a. hd. zu_ bearh _F_ 12 bylig] byrig _J_
‖ or[bis um]behwurt _W_ ‖ embhwyrft _FhJrU_, ymbhwyrft _DH_, ymbhwirft
_R, darüber_ [mu]ndum _gl. W_ 13 wilig _J_, wulien _W_ ‖ windel] wilige
(_so auch vor_ oððe) _H_ ‖ sum[me hab]beþ _W_ 14 þ. st. h. _f. W_ ‖
lapi[dis hic san]guis _W_ 14. 15 þ. b. h. s. _f. W_ 15 melowe _HRr_,
meoluwe _F_, meolewe _J_, meloe _DhU_ ‖ pol[linis ci]nis _W_ ‖
pollimis _O_ 16 puluis _ausradiert T_ ‖ d. pulueris _f. W_ ‖ scær
_DH_, scear _JW, fehlt O_ 1 uom(e)ris (e _ü. r._) _D_, [uomeris] _W_ ‖
cn. o. cn. _gl. R_, childhod oþer child _W_ 1. 2 [inp. b]eardl. _W_ 2
menn _f. H_, lorþeauþes (_so_) _W_ ‖ endeþ _W_ ‖ [þeos nom]en _W_ 3 h.
p. _f. J_ ‖ [puber et] _W_ ‖
¶ þâs ôðre synd
FEMININI GENERIS: _haec cuspis_ #þes sceft#, _huius cuspidis_;
_cassis_ #helm#, _cassidis_ (is êac gecweden _cassida_, swâswâ 5
_gracilis_ #smæl# and _gracila_. _gracilis_ ys ðrêora cynna:
_hic et haec gracilis et hoc gracile, huius gracilis_); _haec
auis_ #ðes fugel#, _huius auis_; _haec clauis_ #ðêos cǣg#,
_securis_ #ex#, _bipennis_ #twŷbile#, _pestis_ #cwyld#,
_uestis_ #rêaf#,
_uallis_ #dene#, _turris_ #stŷpel#, _puppis_ #scip#
oððe #stêorsetl#, 10
_nauis_ #scip#, _classis_ #sciphere#, _cutis_ #hŷd#, _pellis_
#fel#, _messis_ #gerîp#, _bilis_ #gealla#. ðâ ðe synd gefêgede
of blôde oððe of môde, þâ synd þrêora cynna: _hic et
haec exsanguis et hoc exsangue_ #blôdlêas#, _huius exsanguis_;
_hic et haec exanimis et hoc exanime_ #sâwullêas#, _huius 15
exanimis_ ET CETERA.
þ. ô. s. _f. T_ ‖ beoþ _W_ 4 femini _JO_ ‖ haec] hic _O_ ‖ þes _f. W_
‖ scæft _H_, sceaft _DFhJRrU, dahinter_ oððe ord _J_ ‖ hu. _f. W_ 5
helm _hinter_ cassidis _W_ ‖ i. e. g. _f. T_ ‖ ec _J_ ‖ casida _h_ ‖
swâswâ--6 ys _f. T_ 6 smal _U_, smæll _R_ ‖ gracilia _FJU_ ‖ ð. c.]
trium generum _T_ 7 graciles _mit durchstrichenem_ (_aber nicht zu_ i
_verbess._) e _D_ ‖ huius gr.] Comparatiuus. Hic et hęc gracilior. Hoc
gracilius. Svperlatiua (!). Hic gracillimus. Hęc gracillima. Hoc
gracillissimum (!) _T_ 8 aues _J_ ‖ ðes _f. W_ ‖ þes _J, f. W_ 9
securus _J_, i _aus_ u _rad. FO_ ‖ æx _DHhJRrUW_ ‖ twibil _W_ ‖ cwuld
cwalm _W_ 10 stepel _J_ ‖ ste(o)r- _1. corr. h_ 11 et _in_ -setl _aus
e. a. J_ ‖ scipp _R_ 12 mensis _T_ ‖ ðâ ðe--13 cynna _f. T_ ‖ ðâ ðe]
þa ða _H_, ðas _U_, ða ge _F_ ‖ beoþ _W_ 13 oþer _W_ ‖ beoþ _W_ ‖ ra
_von_ þreora _weg H_ 14 exan- _alle drei male DFhJR, das erste mal TW,
das letzte r_; ex(s)an- _immer H_ ‖ et hoc--exsanguis _f. T_ ‖ hoc
exsanguine _U_, h. exanguine _J_ 15 exanimis _aus_ -mus _F_ ‖ w _in_
sawul- _aus etwas anderem von a. hd. F_, sawlleas _J_ 16 exanimis _aus_
-mus _F_
XXVIIII. IN IS PRODVCTAM. on langne _is_ geendjað
[[57]]
þâs naman: _hic delfis_ #ðis mereswŷn#, _huius delfinis_ (ys
swâ ðêah gecweden _delfin_); _haec glis_ #ðêos sisemûs#,
_huius gliris_; _hic et haec dis_ #þes and ðêos welega#,
_huius ditis_; _haec lis_ #þis geflit#, _huius litis_; _haec uis_
#ðêos nêadung# oððe #miht#, _huius uis_ ET CETERA. 5
17 _absatz nur U_ ‖ XXIX _DHR, f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ on--57^1 naman
_f. T_ ‖ on l. is _f. W_ ‖ lagne _H_ ‖ endeþ _W_ 1 hic delfinis _O_
‖ _ü. f. T_ ‖ ðis _f. W_ ‖ mereswin _hinter_ delfinis _W_ ‖ huius
_f. W_ ‖ ys--2 delfin _f. T_ 2 þeh _J_ ‖ 2--5 _dem. vor ü. und vor
gen. f. W_ 2--4 _ü. hinter gen. W_ 2 ðêos _f. TU_ ‖ sisemus _mit_ glis
_als ein wort T, dahinter_ ł reamus _W_ 3 hęc et hic d. _U_ ‖ s _in_
dis _auf r. 2 buchst., deren 2._ s, _h_ ‖ --5 _ü. f. T_ ‖ _zweites_ e
_in_ welega _aus_ æ _F_ 4 hec uis _über getilgtem_ huius _2. corr. F_ ‖
haec _f. W_ 5 huius uitis _T_ ‖ huius _hier auch W_
XXX. IN OS CORREPTAM. on scortne _os_ geendað ân
nama: _hoc os_ #ðis bân#, _huius ossis_; ys êac gecweden _hoc
ossum_.
6 _absatz nur U_ ‖ XXX _f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ on--7 nama _f. T_ ‖
on sc. os _f. W_ ‖ geendiað _mit getilgtem_ i _F_, -iaþ _J_, endeþ _W_
‖ an _aus_ on _R_ 7 oss _DHhORrTW, 2._ s _radiert F_ ‖ _ü. f. T,
hinter gen. W_ ‖ ðis _f. W_ ‖ huius _f. W_ ‖ ys êac g. _f. T_ ‖ eac
_f. J_
XXXI. IN OS PRODVCTAM. on langne _os_ geendjað
þâs naman: _hic ros_ #ðes dêaw#, _huius roris_; _mos_ #ðêaw#, 10
_moris_; _flos_ #blôstm#, _floris_; _heros_ #wîga#, _herois_
(_herus_, _heri_,
is #hlâford#); _nepos_ #nefa#, _nepotis_ (of ðâm byð FEMININVM
_neptis_); _hic sacerdos_ #ðes sacerd#, _huius sacerdotis_. sume
syndon FEMININI GENERIS: _haec dos_ #ðêos brŷdgyfu#, _huius
dotis_; _haec cos_ #ðes hwetstân#, _huius cotis_. sume synd 15
COMMVNIA: _hic et haec custos_ #þes and ðêos hyrde#,
[[58]]
_huius custodis_; _compos_ #wilfægen#, _compotis_ (_compotum_ is
#gerîm#); _inpos_ #unmihtig#, _inpotis_; _hic et haec bos_ ǣgðer
gê #oxa# gê #cû#, _huius bouis_, _huic boui_, _hunc et hanc bouem_,
_o bos_, _ab hoc et ab hac boue_; ET PLVRALITER _hi et hae boues_,
_horum et harum boum_, _his bobus_, _hos et has boues_, _o boues_, 5
_ab his bobus_. ne gǣð nân ôðer nama on ðâs wîsan.
ân nama hêr is NEVTRI GENERIS: _hoc os_ #þes mûð#, _huius
oris_. and ealle þâs naman habbað langne _o_ on gebîgedum
casum, bûton _compos_ and _inpos_.
9 _absatz nur U_ ‖ XXXI _f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ on--10 naman _f. T_
‖ on l. os _f. W_ ‖ longne _F_, lagne _H_ ‖ endeþ _W_ 10 hic _aus_
hęc _R_ 10--58^2 _ü. f. T, ü. hinter dem gen. W_ ‖ ðes _f. W_ ‖ d _in_
deaw _auf r. F_ ‖ hu. _f. W_ 11 blostme _W_ ‖ hero:is (r _rad.?_) _F_
‖ weȝa. i. uir _W_ ‖ i _in_ heri _aus_ u _R_ 12 is hl. _gl. R über_
herus, _f. T_ ‖ is _f. W_ ‖ neua _J_ ‖ potis _W_ ‖ of ð. b. _f. T_
‖ beoð _U_ ‖ feminum _O_ 13 hec neptis _W_ ‖ hic--sacerdotis] hec
sacerdos dotis prestes wif _W_ ‖ huius _f. T_ 13. 14 summe nomen beoþ
_W, f. T_ 14 femini (_zu_ -minini _v. a. hd. F_) _FJ_ ‖ brydgiuu _DH_,
bridgyfe _J_, brudȝiue moruhȝiue _W_ ‖ huius _f. TW_ 15 ðes] þeos _r,
f. W_ ‖ huius _f. TW_ ‖ t _in_ cotis _aus e. a. h_ ‖ sindon _HU_,
beoþ _W_ 16 custos _aus_ custas _h_ ‖ þ. a. ð. _f. W_ 1 huius _f. TW_
‖ todis _W_ ‖ wylfægen _aus_ wel- _D_ ‖ compotum _alle hss._ ‖ is g.
_gl. R, f. T_ ‖ is _f. J_ 2 īpos _T_, impos _F_ ‖ _mit_ unmihtig
_schliesst das erste fragment von r_ ‖ ǣgðer--3 huius _f. T_ 3 huius
_f. W_ ‖ huic _f. W_ ‖ u _von_ boui _ü. r. a. hd. F_ ‖ h. et h. _f.
W_ 4 ab h. et ab h. _f. W_ ‖ o _von_ hoc _auf rasur O_ 5 ho. et ha. _f.
W_ ‖ (h)is _D_, is _O, f. W_ ‖ hos et h. _f. W_ 6 ab his _f. W_ ‖ ne
gǣð--7 hêr is _f. T_ ‖ æ _in_ gæð _auf r. F_ ‖ wison _D_ 7 hoc _aus_
hec _O_ ‖ os] hos _H_ ‖ _ü. f. T, hinter gen. W_ ‖ þes _f. W_ ‖
huius _f. TW_ 8 oris] horis _HO_ ‖ ealla _H_ ‖ naman _f. H_ ‖ lagne
_H_ 9 butan _J_
XXXII. IN VS CORREPTAM. on scortne _us_ geendjað 10
þâs naman: _hic lepus_ #þes hara#, _huius leporis_; _hic et
haec et hoc uetus_ (lôc, hwæt #eald# sŷ), _huius ueteris_; _haec
pecus_ #þis nŷten#, _huius pecudis_. þæt is êac NEVTRI GENERIS:
_hoc pecus_, _huius pecoris_. þâs ôðre sind NEVTRI GENERIS:
_hoc opus_ #þis weorc#, _huius operis_; _hoc uellus_ #þis 15
flŷs#, _huius uelleris_. ealswâ gâð þâs: _uiscus_ #innoð#,
_uisceris_; _pondus_ #byrðen# oððe #wǣge#, _ponderis_; _holus_
[[59]]
#wyrt#, _holeris_; _ulcus_ #wund#, _ulceris_; _uulnus_ #wund#,
_uulneris_;
_latus_ #sîde#, _lateris_; _munus_ #lâc#, _muneris_; _honus_
#sêam# oððe #byrðen#, _honeris_; _genus_ #kynn#, _generis_;
_sidus_ #tungel#. sume habbað scortne _o_: _tempus_ #tîma#,
_temporis_; _timpus_ #þunwencge#, _timporis_; _litus_ #strand#, 5
_litoris_; _corpus_ #lîc# oððe #lîchama#, _corporis_; _pectus_
#brêost#,
_pectoris_; _stercus_ #meox#, _stercoris_; _frigus_ #cŷle#,
_frigoris_;
_nemus_ #holt#, _nemoris_; _fenus_ #borh#, _fenoris_ VEL _feneris_;
_pignus_, _pignoris_, #tudder#; _pignus_, _pigneris_, #wed# ET CETERA.
10 _absatz nur U_ ‖ XXXII _aus_ XXIII _R, f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖
on--11 naman _f. T_ ‖ on sc. us _f. W_ ‖ endeþ _W_ 11 ða _J_ ‖ _ü. h.
gen. W_ ‖ þes _f. TW_ ‖ hara ł #lieure# _gl. T_ ‖ huius _f. T_ ‖
poris _W_, léporis. i. #legerie#. lepor. lepóris _T_ 12 hoc uetus
_zusammen geschrieben, aber dann durch ein komma getrennt O_ ‖ l. h. e.
si _gl. R, f. T_, old _W_ ‖ huius _f. W_ ‖ hic p. _J_ 13 pecu _T_ ‖
--59^7 _ü. f. T_ ‖ --59^1 _ü. hinter gen. und dem. vor ü. u. gen. f. W_
‖ huius _f. T_ ‖ cudis _W_ ‖ þ. is êac _f. T_ 14 hoc--generis _f. O_
‖ huius p.--generis _f. F_ ‖ pecuris _T_, coris _W_ ‖ þâs--generis
_f. J_ ‖ þâs ô. s. _f. T_ ‖ beoþ _W_ 15 (hoc opus) _2. corr. F_ ‖
opos _T_ ‖ þ. w. _f. U_ ‖ huius _f. T_ 16 fleos _W_ ‖ þâs _f. T_ 17
ui _von_ uisceris _ganz_, sc _zum teil weg H_ ‖ uulnus wund uulneris
_hinter_ uisceris _J_ ‖ b. o. w. _gl. R_ ‖ wǣge _f. O_, wæg _U_ 1
_erstes_ u _in_ ulcus _auf r. h_, u. ł uulnus _W_ ‖ ulceris--uulneris
_f. W_ ‖ uulnus w. u. _f. hier J_ (_s. zu_ 58^17) ‖ 2--9 _ü. hinter
dem gen., der stets in abgekürzter form_ (_durch_ eris _oder_ oris
_nebst dem vorherg. consonanten_) _gegeben wird, W_ 2 onus _JU_, :onus
_FH_ 3 s. o. b. _gl. R_ ‖ byrðen _auf r. h_ ‖ oneris _JU_, :oneris
_FH_ ‖ cynn _DFHhRU_, cyn _J_ 4 sidus deris t. _W_ ‖ sume--o _f. T_ 5
-wen(c)ge _U_, -wenge _DH_, -wange _W_ ‖ temporis _J_ ‖ strant _aus_
strang _J_ 6 l. o. l. _gl. R_ ‖ corporis _f. W_ 7 stercus _aus_
steorcus _F_ ‖ stercoris _aus_ steorcoris _F_ 8 #bois# ł wuda ł holt
_gl. T_ ‖ nemoris _f. T_ ‖ foenus _DFHhJRW, drüber_ #vsurie# _a. hd.
F_ ‖ beorh _U, f. T_ ‖ fenoris _f. OU, über_ uel feneris _T_, foenoris
_DFHhJR_ ‖ foeneris _DFHhJR_, fenoris _U_, ueneris _O_ 9 p.--t. _h._
wed _W_ ‖ _ü._ pignus #filz# _T_, #aliance# v #guage# (_a. hd._) _F_ ‖
pingnoris _F_ ‖ tudder _vor_ pignoris _J, gl. ü._ pignoris _T_, tydder
_gl. ü._ pignoris _R_ ‖ (wedd) _gz. hd. H_, wed _vor_ pigneris _J_,
wedd _ü._ pignus _und ü._ pigneris _T_
XXXIII. IN VS PRODVCTAM. on langne _us_ geendjað 10
þâs naman: _hic mus_ #þêos mûs#, _huius muris_; COMMVNIA:
_hic et haec sus_ #swŷn#, _huius suis_; _hic et haec grus_ #cran#,
_huius gruis_; GENERIS NEVTRI: _hoc rus_ #þis land#, _huius
ruris_; _hoc thus_ #þes stôr#, _huius thuris_. ealswâ _crus_ 14
#sceanca#, _cruris_; _ius_ #lagu#, _iuris_; _plus_ #mâre#, _pluris_;
and ealle ðâs habbað langne _u_ on gebîgedum casum.
[[60]]
bûton _gruis_ and _suis_; forðan ðe nân _u_ ne byð lang on
ðǣre stôwe ætforan ôðrum VOCALEM. is êac tô witenne,
þæt _plus_ is NEVTRI GENERIS on ðâm forman case, and on
ðâm ôðrum fîf casum hyt byð þrêora cynna: _hi et hae
plures et haec plura_ VEL _pluria_. ðâ naman, þe weaxað 5
on GENITIVVM, þâ synd FEMININI GENERIS: _haec seruitus_ #þes
þêowdôm#, _huius seruitutis_. ealswâ gâð ðâs: _incus_
#anfilt#, _incudis_; _uirtus_ #miht#, _uirtutis_; _salus_ #hǣl#,
_salutis_;
_senectus_ #yld#, _senectutis_; _iuuentus_ #juguð#, _iuuentutis_;
_tellus_ #eorðe#, _telluris_; _palus_ #gyrwe fen#, _paludis_ (lang 10
_u_ on eallum casum).
10 _absatz nur U_ ‖ XXXIII _f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ on--11 naman _f.
T_ ‖ on l. us _f. W_ ‖ lagne _H_ ‖ endeþ _W_ 11--15 iuris _ü. steht
hinter gen. u. dem. vor ü. u. vor gen. f. W_ ‖ 11 þ. m. h. _f. T_ 12
#porc# ł swyn _gl. über_ sus _T_ ‖ huius _f. T_ ‖ crǽn _gl. T_ 13
huius _f. T_ ‖ gr:uis _F_ ‖ þ. l. h. _f. T_ ‖ lond _hinter_ rus _W_
14 tús _J_ ‖ þ. st. h. _f. T_ ‖ þes: _O_, þis _DHJ_ ‖ (s)tôr _H_ ‖
turis _J_ ‖ ealswâ _f. TW_ 15 _ü. f. T_ 15 _zweites_ r _in_ cruris _aus
e. a. D_ ‖ ius l. i. _auf r. F_ ‖ laga _DH_ 16 and _f. W_ ‖ lagne _H_
1 bûton--2 uocalem _f. T_ ‖ gr:uis _F_, gru|uis (_an dem ersten_ u,
_das später zugesetzt scheint, radiert_) _O_, cruis _J_ ‖ u _auf r. h_
1. 2 on ð. st. _f. W_ 2 witanne _HJ_, witene _TW_ 3 [and] _W_ 4 fif
oðrum _OTU_ ‖ casum _f. T_ ‖ hyt] he _W_ ‖ hic et hęc plures _T_ ‖
[hi] _W_ 5 pl. uel] plurał _T_ ‖ pluria] plura _F_ ‖ ðâ--6 synd _f. T_
‖ þ[e] _W_ ‖ wexað _R_, wexaþ _J_, weaxeð _U_ 6 genitiuo _W_ ‖ beoþ
_W_ ‖ femini _O, letztes_ i _auf r. h_ ‖ seruitus _v. a. hd. aus_ -tis
_O_ 6--10 _ü. f. T_ ‖ þes--7 ðâs] tutis þeodom _W_ 7 huius _f. T_ ‖ e.
g. ð. _f. T_ 8 onuelt _hinter_ incudis _W_ ‖ uirtutis--10 paludis]
_gen. f. W_ ‖ miht _undeutlich W_ ‖ salutis _f. T_ 9 hyld _U_ ‖
senectutis _f. T_ ‖ iugoð _HJ, f. W_ ‖ iuuentutis _f. T_ 10 eorðe _f.
W_ ‖ p[alus] _W_ ‖ gyrwefynn _D_, gurufen _W_ ‖ lang--11 casum] et
cetera _T_ ‖ longe _W_
XXXIIII. IN YS synd grêcisce naman, þâ wê ne
hreppað nû, bûton _haec clamys_ #ðes basingc#, _huius
clamydis_.
12 _absatz nur U_ ‖ XXXIIII _f. JOTW_, XXXIII _F_ ‖ In] on _T_ ‖ is
_FOU_ ‖ synd--13 bûton _f. T_ ‖ beoþ _W_ ‖ [gre]cisce _W_ ‖ (ne) _J_
13 reppað _DH_, repeþ _W_ ‖ [clamis cla]midis _W_ ‖ clamis _FO_,
clames _zu_ clamys _im 16. jhd. U, darüber von a. hd._ pallium _F_
13. 14 _ü. f. T, hinter gen. W_ 13 ðes _f. W_ ‖ basing _DFhJRUW_,
-i(n)gc _H_ ‖ huius _f. TW_ 14 clamidis _FORUW_, -id- _zu_ -yd- _H_
XXXV. IN AES. on _aes_ geendjað twegen naman: 15
_hic praes_ #þes borhhand#; _hoc aes_ #þis bræs# oððe #âr#,
_huius aeris_.
15 _absatz nur U_ ‖ XXXV _f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ on--naman _f. T_ ‖
on aes _f. W_ ‖ _2._ aes] es _U_ ‖ endeþ _W_ 16 hic praes _auf r. F_
‖ [praes] _W_, paraes _T_ ‖ --âr _ü. f. T_ ‖ þes _f. W_ ‖ burh- _U_
‖ þis _f. W_ ‖ o. âr _f. W_ 17 hu. _f. TW_ ‖ æris _vor ü. W_,
aens _T_
[[61]]
XXXVI. IN AVS. on _aus_ geendjað twegen naman
FEMININI GENERIS: _haec laus_ #þis lof#, _huius laudis_; _haec
fraus_ #þis fâcn#, _huius fraudis_.
1 _absatz nur U_ ‖ XXXVI _f. JOTW_ ‖ In] On _T_ ‖ on--naman _f. T_ ‖
on aus _f. W_ ‖ endeþ _W_ ‖ [no]men _W_ 2 femini _O_ ‖ --3 þ. _u._
hu. _f. und ü. h. gen. W_ ‖ þ. l. huius _f. T_ ‖ haec _vor_ fraus _f.
T_ 3 þ. f. h. _f. T_ ‖ faon _zu_ facn _1. corr. F_ ‖ dis _W_
XXXVII. IN ANS. on _ans_ geendjað þâs naman:
GENERIS MASCVLINI _hic quadrans_ #ðes feorðling# oððe 5
#fêorðan dǣl ðinges#, _huius quadrantis_; GENERIS COMMVNIS
_hic et haec infans_ #unsprecende cild#; GENERIS
FEMININI _haec glans_ #þis æceren#, _huius glandis_. _amans_
#lufigende# is ǣgðer gê nama gê PARTICIPIVM, _amantis_.
on ðissere geendunge gâð ealle PARTICIPIA PRIMAE CONIVGATIONIS, 10
þæt synd ealle #dǣl nymende þǣre forman
geðêodnysse#, PRAESENTIS TEMPORIS #andwerdre tîde#.
of þâm worde _amo_ #ic lufige# cymð _hic et haec et hoc
amans_ #þes and ðêos and ðis lufigende#, _huius
amantis_, _huic amanti_, _hunc et hanc amantem et hoc amans_, 15
_o amans_, _ab hoc et ab hac et ab hoc amante VEL amanti_;
[[62]]
ET PLVRALITER _hi et hae amantes et haec amantia_, _horum
et harum et horum amantium_, _his amantibus_ ET CETERA.
ealswâ gâð þâs: _stans_ #standende#, _stantis_; _arans_ #erigende#,
_ambulans_ #gangende#, _laborans_ #swincende#,
_flans_ #blâwende# and ôðre ungerîme. 5
4 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ i[n] _W_, on _T_ ‖ on--naman _f.
T_ ‖ on ans _f. W_ ‖ endeþ _W_ 5 m. g. _W_ ‖ masculum _J_ ‖ --8 _ü.
f. T_ ‖ 5. 6 _ü. h. gen. W_ ‖ ðes _f. W_, þeos _J_ ‖ feorþlincg _J_,
feorþinc _W_ ‖ oððe] _von_ o _das meiste, von_ þþ _wenig, von_ e
_nichts übrig H_ 6 þinges] dodrans þridde del _W_ ‖ huius _f. TW_ ‖
dra[ntis] _W_ ‖ generis--7 cild _f. U_ ‖ com. gen. _W_ 7 [et hec]
infans infantis _W_ ‖ ðis and ðeos u. c. _O_ ‖ unspecende _J_ 7. 8
gen. f. _f. W_ 8 femininis _T_ ‖ gl(a)ns _1. corr. h_ ‖ þ. æcern _JU_,
_f. W_ ‖ hu. _f. TW_ ‖ n _von_ glandis _auf r. O_, dis _W_ ‖
amans--13 cymð _f. T_ ‖ am[ans is] _W_ 9 luf. _f. W_ 10 _das erste_ e
_in_ geendunge _wol nur zufällig unterpunctiert O_, [ien]dunge _W_ ‖
eallæ _H_ ‖ participium _O_ 11 þæt s. _usw. in d. z. R_ ‖ beo[þ alle]
_W_ 12 tempori[s and]wearde _W_ ‖ a. t. _gl. R_ ‖ -werd(r)e _O_,
-weardre _J_, -werde _Fh_, -werd _U_ 13 þen forme worde _W_ ‖ ic l. _f.
W_ ‖ cymð _nachträglich am rande R_ ‖ trium generum _vor_ hic _T_ ‖
[hec et hoc] _W_ 14 _ü. f. TW_ ‖ huius--15 amanti] mantis manti _W_ ‖
huius _f. T_ 15 huic--62^2 cetera] Comparatiua (!). hic et hęc amantior.
et hoc amantius. Superlatiua (!). hic amantissimus. hęc amantissima. hoc
amantissimum _T_ ‖ mantem _W_ ‖ o [amans] _W_, o (a)mans _D_ ‖ et ab
hoc _f. O_ 1 hi [et he a]mantes _W_ ‖ amantis _a. hd. zu_ -es _F_ ‖
amancia _W_ ‖ --2 _dem. f. W_ 2 amancium _W_ ‖ [et--6 In] ens _W_ 3--5
_ü. f. T_ 3 stantis _f. T_ 5 a. ô. u.] et cetera _T_
XXXVIII. IN ENS. on _ens_ geendjað þâs naman:
_hic Ufens_ âgen nama, _huius Ufentis_; _hic dens_ #þes tôð#,
_huius dentis_; GENERIS FEMININI: _haec gens_ #ðêos mǣgð#
oððe #þêod#, _huius gentis_; _haec mens_ #þis môd#, _huius
mentis_; GENERIS COMMVNIS: _hic et haec parens_, _huius parentis_, 10
#fæder and môdor# (gyf hit bið PARTICIPIVM of ðâm
worde _pareo_ #ic gehŷrsumge#, þonne bið hit þrêora
cynna); _hic et haec et hoc sapiens_ #wîs#, _huius sapientis_.
6 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOT_ ‖ In] on _T_ ‖ on--naman _f. T_ ‖
on ens _f. W_ ‖ _rasur hinter 2._ ens _U_ ‖ geend.--7 âgen _a. r. U_
‖ _punkt unter_ i _in_ geendjað _wol zufällig h_, endeþ _W_ ‖ þa _J_ 7
â. n. _in d. z. R_ ‖ âgan _T_, owene _W_ ‖ hu. Uf. _f. T_ ‖ huius _f.
W_ ‖ hufentis _h_, [uf]entis _W_ ‖ þes--8 dentis _f. T_ ‖ þes _f. W_
8 hu. _f. W_ ‖ ðêos--9 gentis _f. T_ ‖ þes _J, f. W_ ‖ þeod ł [m]æiþ
_W_ ‖ hui.--haec _f. W_ 9 haec--10 communis _f. F_ ‖ þ. m. h. _f. T_
‖ þis _f. W_ ‖ hu. _f. W_ 10 (hic and) _2. corr. F_ ‖ paren(s) _1.
corr. h_ ‖ huius _f. TW_ ‖ rentis _W_ 11 fæder--13 cynna _f. T_ ‖ f.
a. m. _gl. ü._ parens huius _R_ ‖ fe[de]r _W_ ‖ moder _JU_ ‖ and ȝif
_W_ ‖ bið _f. O_ 12 [pa]reo _W_ ‖ gehersumie _J_, gehy(r)sum(ig)e _R_
13 parens _ü._ cunne _gl. W_ (_zu_ 52^7) ‖ [hi]c _W_ ‖ hec _aus_ hoc
_D_ ‖ parens _über_ sapiens _2. corr. F_ ‖ wîs--14 sapiens] entis _W_
‖ wîs h. _f. T_
¶ _sapiens_ is ǣgðer gê nama gê PARTICIPIVM, and _insipiens_
#unsnotor# of ðâm gefêged is ǣfre nama. _nocens_ #derigende# 15
is nama and PARTICIPIVM and _innocens_ #underigende#
of ðâm gefêged ys ǣfre nama; forðâm ðe ǣlc
[[63]]
PARTICIPIVM, þe byð gefêged þurh hine sylfne, byð âwend
tô naman. on ðissere geendunge gâð ealle PARTICIPIA
andwerdre tîde þǣra þrêora geðêodnyssa: of ðâm worde
_doceo_ #ic tǣce# bið _hic et haec et hoc docens_ #tǣcende#,
_huius docentis_; of _lego_ #ic rǣde# _hic et haec et hoc legens_ 5
#rǣdende#, _huius legentis_; of þâm worde _audio_ #ic gehŷre#
cymð _hic et haec et hoc audiens_ #gehŷrende#,
_huius audientis_; and ôðre ungerîme.
14 sapiens is--participium] Comparatiuvs. hic et hęc sapientior. et hoc
sapientius. Superlatiua (!). hic sapientissimus. hęc sapientissima. hoc
sapientissimum _T_ ‖ partici[pi]um _W_ ‖ and] et _OU_, eallswa _T, f.
J_ 15 unsnotor--nama _f. T_ ‖ gefegeð _F_ ‖ [no]ma _W_, naman _J_ ‖
derigende _f. T_ 16 is--underigende _f. O_ ‖ is--and (_vor_ innocens)
_f. JT_ ‖ inno[cens] _W_ ‖ underigende--63^4 hoc _f. T_ ‖
vnderiendlic _W_ 17 of--nama _f. J_ ‖ gefegede _U_, gefegeð (egeð _a.
hd. auf r._) _F_ ‖ (is) _a. hd. F_ ‖ (nama) _R_ ‖ forðam ðe _HO_,
for[þe]n þe _W_, forðan ðe _die übr._ 1 particium _h_ ‖ þe] he _H_ ‖
gefêged] ge:sæged _F_ ‖ [su]lue _W_ 2 [goþ] _W_ 3 andweardre _J_ ‖
þære _DHJ_ ‖ -nesse _HJ_, iþeod[nes]se _W_ 4 ic t. _f. W_ ‖ beoð _U_
‖ _drei buchstaben_ (doc?) _vor_ docens _rad. O_ ‖ tǣcende _f. OTW_, æ
_aus e. a. D_ 5 huius _f. TW_ ‖ cen[tis o]f _W_ ‖ of--hoc _f. T_ ‖ of
lego] oleo _J_ ‖ ic r. _f. W_ 6 rǣdende huius _f. TW_ ‖ :rædende _h_
‖ gentis _W_ ‖ of þ. w. _f. T_ ‖ of _ganz_, þam _z. teil weg H_ ‖
[aud]io _W_ ‖ ic--8 huius _f. T_ 6. 7 ic geh. _f. W_ ‖ gehere _DH_,
gehyrge _F_ 7 geherende _J, f. W_ 8 hu. _f. W_ ‖ entis _W_ ‖ a. ô. u.]
et cetera _T_ ‖ oðere _U_ ‖ un[irim]e _W_
XXXVIIII. IN ONS. eft on _ons_ geendjað þâs naman:
GENERIS MASCVLINI _hic mons_ #þêos dûn#, _huius montis_; _hic 10
fons_ #þes wyll#, _huius fontis_; _hic pons_ #þêos bricg#,
_huius pontis_; GENERIS FEMININI _haec frons_ #þis forewearde
hêafod#, _huius frontis_ (_frons, frondis_, bið #bôh on trêowe#);
GENERIS OMNIS _hic et haec et hoc sons_ #scyldig# oððe
#scæððig#, _huius sontis_; ealswâ of ðâm gefêged _insons_ 15
#unscyldig#, _insontis_ ET CETERA.
9 _absatz nur U_ ‖ XXXIX _DH, f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ eft naman _f.
T_ ‖ e. on ons _f. JW, i. d. z. R_ ‖ endeþ _W_ 10--16 _ü. f. T_ 10
[mon]s _W_ ‖ þêos _f. W_ ‖ huius _f. TW_ 11--13 _ü. und_ huius _f. W_
11 hu. fo. hic _f. T_ ‖ brygc _J_ 12 huius _f. T_ ‖ pon[tis g]eneris
_W_ ‖ pont:is _F_ ‖ femini _J_ ‖ haec] hęe _T_ ‖ -weard _O_ 13 huius
_f. T_ ‖ tis _W_ ‖ dis _W_ ‖ b. b. o. t. _gl. R, f. TW_ 14 omnes _T_
‖ [hec et h]oc _W_ ‖ scyldig--15 insons _f. J_ 14. 15 sc. o. sc. _gl.
R, hinter_ sontis _W_ 15 sceaððig _U_ ‖ huius _f. TW_ ‖ ea. of ð. g.
_f. T_ ‖ iue[iȝed] _W_ 16 vnsculdi _h. gen. W_ ‖ et c. _f. T_
XL. IN VNS. on _uns_ geendjað âgene naman: _hic
Aruns_, _huius Aruntis_ ET CETERA.
17 _absatz nur U_ ‖ XL _f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ on u. g. _f. T_ ‖
(on uns) _1. corr. h, f. W_ ‖ geendað _U_, endeþ _fast ganz weg W_ ‖
[owene--64^1 endeþ] _W_ ‖ agen _TU_ ‖ nama _U_ 18 ar(v)ns _aus_ arans
_O_, arruns _J_ ‖ huius _f. T_ ‖ arruntis _J_ ‖ et c. _f. T_
[[64]]
XLI. IN YNS. on _yns_ geendað ân grêcisc nama
GENERIS FEMININI: _haec Tyryns_, _huius Tyrynthis_.
1--2 _f. T_ ‖ _absatz nur U_ ‖ XLI _f. JO_ ‖ on yns _f. OR_ ‖
geendiaþ _J_, -iað _U_, -iað _mit rad._ i _F_ ‖ ân] an _aus_ on _hR
und_ an _noch einmal darüber 1. corr. h_, on _U_ ‖ grecisce naman _U_
‖ grigcis _W_ 2 femini _FJ_, femin̄ _H_ ‖ hic (_zu_ hec _a. hd.? D_)
_DHOU_ ‖ tyrins _U_, tirins _W_ ‖ huius _f. W_ ‖ tyrinthis _DHJO_,
tyrynthys _hR_, tirinthis _W_, tyrintis _U_
XLII. IN ARS. on _ars_ geendjað þâs naman: _hic
Mars_ âgen nama, _huius Martis_; _haec ars_ #þes cræft#,
_huius artis_; _haec pars_ #þes dǣl#, _huius partis_ ET CETERA. 5
3 _absatz nur U_ ‖ XLII _f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ on--naman _f. T_ ‖
on ars _f. W_ ‖ endeþ _W_ 4 âgen--Martis _f. T_ ‖ â. n. _gl. R_, agen:
nama: (e, _bez._ n _rad._) _h_, owene nome _h._ martis _W_ ‖ huius _f.
W_ 4. 5 _ü. und_ huius _f. T_, þes _u._ hu. _f. W_ 5 comparat̄ _hinter_
artis _T_ ‖ del _h._ partis _W_ ‖ partis] artis _F_ ‖ et cetera
_f. TU_
XLIII. IN ERS. on _ers_ geendjað þâs naman: _hic et
haec et hoc iners_ #cræftlêas#, _huius inertis_; _hic et haec
et hoc sollers_ #menigtŷwe#, _huius sollertis_; _hic et haec et
hoc expers_ #orhlyte# oððe #bedǣled#, _huius expertis_.
6 _absatz nur U_ ‖ XLIII _aus_ XLIIII _R_, XLIIII _h, f. JOTW_ ‖ In]
on _T_ ‖ on--naman _f. T_ ‖ on ers _f. W_ ‖ endeþ _W_ 7 inęrs _O_ ‖
--9 _ü. hinter gen., der ohne_ huius _steht, W_ ‖ cr. hu. _f. T_ ‖
inartis _J_, inartis _zu_ -e- _v. a. hd. F_, ertis _W_ ‖ hic--8
sollertis _f. T, von gz. hd. nachgetragen F_ 8 soller:s (t _rad_.) _O_,
solleris _J_ ‖ mænig- _HR_, mæni- _FU_, -manig- _J_ ‖ lertis _W_ 9 o.
o. b. _gl. R, f. T_ ‖ huius _f. T_
XLIIII. IN ORS. on _ors_ geendjað þâs naman: _hic 10
Mauors_ âgen nama, _huius Mauortis_; GENERIS FEMININI: _haec
choors_ #ðes ðrêat#, þæt is, #lytel wered#, _huius choortis_;
_haec sors_ #þis hlot# oððe #hlyt#, _huius sortis_; _haec mors_
#þes dêað#, _huius mortis_; TRIVM GENERVM: _hic et haec et
[[65]]
hoc concors_ #geðwǣre#, _huius concordis_; _hic et haec et hoc
discors_ #ungeðwǣre#, _huius discordis_; _hic et haec et hoc
consors_ #efenhlytta#, _huius consortis_ ET CETERA.
10 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ on--11 Mauortis _f.
T_ ‖ on ors _f. W_ ‖ endeþ owene nomen _W_ 11 â. n. huius _f. W_ ‖
uortis _W_ ‖ g. f. _f. W_ ‖ femin̄ _H_ 12 coors _UW_, hóórs _T_, ho
_von_ c. _auf r. h_ ‖ þes--wered _gl. R, f. T_ ‖ s _in_ þes _auf r. J,
f. W_ ‖ werod _HJ_ ‖ huius _f. TW_ ‖ coor:tis _U_, hóórtis _T, vor ü.
W_ 13 þis--huius _f. T_ ‖ þ. h. o. h. _gl. R_ ‖ þes _J, f. W_ ‖ hlyt
oððe hlot _OU_ ‖ o. hlyt huius _f. W_ ‖ lyt _J_ ‖ sortis _vor ü. W_
14 þes--mortis _f. T_ ‖ þ. d. hu. _f. W_ ‖ tr. g. _f. W_ 1 _2._ c _in_
concors _aus e. a. b._ (s?) _rad. O_, (con)cors _1. corr. F_, consors
_T_ ‖ --3 _ü. und_ huius _f. T_ ‖ geþwære _aus_ geþweare _D_ ‖ --3
hu. _f. W_ ‖ consortis _T, vor ü. W_ ‖ hic--2 discordis _v. gz. hd.
nachgetr., aber verblasst und zum teil beim einbinden weggeschnitten F_
‖ hic--hoc _f. T_ 2 concors _T_ ‖ _ü. hinter_ discordis _W_ ‖
concordis _T_ ‖ hic--hoc _f. T_ ‖ et hoc _f. U_ 3 discors _T_ ‖ æfen-
_R_, -hlyta _FJ_, euenlote _W_ ‖ consortis _aus_ -tus _F, vor ü. W_,
discordis _T_
XLV. IN VRS. ân nama geendað on _urs_ TRIVM GENERVM,
þæt is #ðrêora cynna#: _hic et haec et hoc Tiburs_, 5
_huius Tiburtis_, GENTILE NOMEN #ðêodlîc nama#.
4--6 _f. T_ 4 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOW_ ‖ In--on urs] in ur (!)
on urs geendiaþ an n. _J_ ‖ ân--5 cynna _f. W_ ‖ an _aus_ on _R_ ‖
geend:að (i _rad._) _R_, -diað _F_ 5 þæt--cynna _gl. R_ ‖ tyburs
_DHhJR_, tyburs _aus_ tyburis _1. corr. F_ 6 huius _f. W_ ‖ tyburtis
_DHhJU_, (tibur)tis _1. corr. F_ ‖ .i. þeodlic _W_
XLVI. IN VLS. ân nama befylð on _uls_ GENERIS FEMININI:
_haec puls_ #ðes brîw#, _huius pultis_.
7 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ ân--feminini _f. TW_
‖ ân--uls] on uls b. an n. _J_ ‖ byfylð _U_, gefylþ _H_ ‖ generis
feminini generis _U_ 8 ð. b. hu.] _f. T_, bri _hinter_ pultis _W_
XLVII. IN EMS. ân nama geendað on _ems_ GENERIS
FEMININI: _haec hiems_ #ðes winter#, _huius hiemis_. 10
9 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ in ems hec dens tis toþ _durch
puncte getilgt W_ ‖ In] on _T_ ‖ emps _U_ ‖ ân--10 fem. _f. TW_ ‖ on
ems g. an n. _J_ ‖ geend:að (i _rad. R_), geendiað _F_ ‖ emps _U_ 10
fem. gen. _J_ ‖ femini _F_ ‖ hyemps _U_, yems _W_ ‖ --74^6 _ü. ohne
dem. hinter gen. ohne_ huius _W_ ‖ ð. w. hu. _f. T_ ‖ hiem(i)s _R_,
hiems _J_
XLVIII. IN ABS geendjað twegen naman, ân COMMVNIS
GENERIS: _hic et haec Arabs_ #arabisc man (of þâm
lande ARABIA)#, _huius Arabis_; ôðor FEMININVM: _haec trabs_
#þes bêam#, _huius trabis_.
11 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ abs] obs on obs _J_
‖ ge. t. n. ân _f. TW_ ‖ ân] on _H_ 12 com. gen. _f. W_ ‖ generis _f.
T_ ‖ arabisc--13 huius _f. T_ ‖ man--13 Arabia _f. W_ ‖ ar. mann
_gl., das übr. in d. z. R_ ‖ man] naman _U_ ‖ þâm _f. U_ 13 ôðor _O,
f. TW_, oðer _die übr._ ‖ fem. _f. W_ 14 þ. b. hu. _f. T_ ‖ a _von_
trabis _zum teil_, bis _ganz weg H_
[[66]]
XLVIIII. IN EBS CORREPTAM. ân nama geendað on
scortne _ebs_ OMNIS GENERIS, þæt is, #ǣlces cynnes#: _hic
et haec et hoc caelebs_ #clǣne# oððe #heofonlîc#, _huius
caelibis_.
1 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ eps _OT_ ‖
correptam--2 cynnes _f. T_ ‖ corr.--nama _f. W_ ‖ ân--2 ebs] on sc.
obs (!) g. an n. _J_ ‖ gendað _R_, endeþ _W_ 2 omnis--cynnes _f. W_ ‖
þ. is ǣ .c. _gl. R_ 3 cl.--hu. _f. T_ ‖ clane _U_ ‖ heofonlic _ü._
heafodlic _1. corr. F_ 4 celebis _T, zweites_ i _aus e. a. D_
L. IN EBS PRODVCTAM. on langne _ebs_ geendað ân 5
nama FEMININI GENERIS: _haec plebs_ #ðis folc#, _huius plebis_.
is êac gecweden _haec plebes_, _huius plebei_ on ðǣre fîftan
declinunge.
5 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ (e)bs _H_, eps _T_
‖ on--6 nama _f. T_ ‖ on l. ebs _f. W_ ‖ lagne _H_ ‖ endeþ _W_ 6
naman _U_ ‖ generis feminini _T_ ‖ ð. f. h. _f. T_ 7 is--8 _f. T_ ‖
hec plebeus _W_ ‖ hu. _f. W_ ‖ ei _in_ plebei _auf r. R_ 9--10 _f. H_
LI. IN OBS. on _obs_ geendað _haec scrobs_, _huius scrobis_.
_scrobs_ ys #pytt# oððe #dîc#. 10
9 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ on obs g. _f. T_ ‖
on obs _f. W_ ‖ geendað ân nama haec _J_ ‖ geendiað _h_, endeþ _W_ ‖
ic pytt _gl. ü. dem 1._ scrobs _R_, þis pyt oððe dîc _hinter dem 1._
scrobs _J_ ‖ huius _f. TW_ ‖ scr. ys p. o. d. _f. JT_ ‖ scrobs ys _f.
W_ ‖ ys pytt _f. R_ ‖ o. dic (c _über_ c _widerholt_) _ü. dem 2._
scrobs _R_
LII. IN YBS. on _ybs_ geendað ân nama MASCVLINI
GENERIS: _hic calybs_ #ðis îsen#, _huius calybis_.
11 _absatz nur U_ ‖ LI _H, f. JOTW_ ‖ In ybs _f. T_ ‖ ibs _beide male
U, das erste m. W_ ‖ on ybs _f. W_ ‖ geen.--12 gen. _f. T_ ‖ endeþ
_W_ 12 calyps _HJ_, -ibs _RW_, -ips _D_ ‖ ð. î. h. c. _f. T_ ‖ stel
_ü._ isen _von späterer hd. FO_, steel _W_ ‖ calibis _FhU_, calybys
_DR_, libis _W_
LIII. IN VRBS. on _urbs_ geendað ân nama GENERIS
FEMININI: _haec urbs_ #ðêos burh#, _huius urbis_.
13 _absatz nur U_ ‖ LII _H, f. JOTW_ ‖ In urbs _f. T_ ‖ on urbs _f.
W_ ‖ g. ân n. _f. T_ ‖ gendað _R_, endeþ _W_ ‖ nama: _R_ 13. 14 gen.
fem. _auf r. U_, f. g. _W_ 14 femini _J_ ‖ ð. b. h. _f. T_
LIIII. IN APS. on _aps_ geendað ân nama GENERIS FEMININI: 15
_haec daps_ #þêos sand# oððe #êstmete#, _huius dapis_.
15 _absatz nur U_ ‖ LIII _H, f. JOTW_ ‖ In aps _f. T_ ‖ abs _beide
male R_ ‖ on aps _f. W_ ‖ geendað--16 feminini _f. T_ ‖ endeþ _W_
15. 16 fem. gen. _J_ 16 þ. s. o. e. _gl. R, f. T_ ‖ so[nd]e _W_ ‖
huius _f. T_
[[67]]
LV. IN EPS. on _eps_ geendjað þâs naman GENERIS
MASCVLINI: _hic manceps_ #þes ðêowa mann#, _huius mancipis_;
_forceps_ #tang#, _forcipis_; _auceps_ #fugelere#, _aucipis_
VEL _aucupis_; _adeps_ #rysel# oððe _adipes_. þâs ôðre synd
COMMVNIS GENERIS: _hic et haec princeps_ #þes and ðêos 5
ealdor#, _huius principis_; _hic et haec municeps_ #burhealdor#,
_huius municipis_; _hic et haec particeps_ #þes and
ðêos dǣl nymend#, _huius participis_; _hic et haec anceps_
#twŷnigend# oððe #twŷhêafdede# oððe #twŷecgede#,
_huius ancipitis_. ealswâ _biceps_ #twŷecgede# oððe #twŷhêafdede#; 10
_triceps_ #þrŷhêafdede#, _tricipitis_; _praeceps_
#forðheald# oððe #rêdelêas#. þâs gefêgedan naman
macjað ABLATIVVM on scortne _e_ and on langne _i_: _ab ancipite_
VEL _ancipiti_, and menigfealdne GENITIVVM on _ium_:
_ancipitium_; _a bicipite_ VEL _bicipiti_, _horum et harum
bicipitium_ 15
ET CETERA.
1 _absatz nur U_ ‖ LIIII _H, f. JOTW_ ‖ In eps _f. T_ ‖ ebs _beide
male O_ ‖ on eps _f. W_ ‖ g. þ. n. _f. T_ ‖ endeþ _W_ ‖ þa _J_ 1. 2
m. gen. _W_ 2 ma[nceps] cipis þeoumon _W_ ‖ --12 _ü. f. T_ ‖ ðeawa _R_
‖ mann _f. OU_ ‖ huius _f. T_ 3 [forceps--13 on l. i] _W_ ‖ forcipis
_f. J_ ‖ aucep(e)s _T_ ‖ fuge(le)re _1. corr. F_ 3. 4 autipis uel
aucipis _F_ 4 aucupis _aus_ aucipis _h_ ‖ rysl _DHh_ ‖ oððe _f. JT_ ‖
adipes _zu_ adipis _v. a. hd. O_, adipis _T_ ‖ þ. ô. s. _f. T_ 6
huius--haec _f. T_ 7--10 huius _f. T_ ‖ mun(i)cipis _F_ ‖ hic et haec
_f. T_ 7. 8 (and þeos) _U_ 8 hic et h. _f. J_ 9 twyegcede _J_ 10
:ancipitis _F_ ‖ ealswâ _f. T_ ‖ byceps _H, dahinter_ bicipitis _T_ ‖
twyegcede _J_ 11 e _in_ triceps _aus_ i, s _und_ þr. _auf r. D_ ‖ -dode
_F_ ‖ tricipitis _aus_ -putis _F_ ‖ preci(i _über unterpunctiertem_
e)pitis _hinter_ preceps _T_ 12 gef. naman _f. T_ ‖ gefegedon _U_ 13
scortne] langne _J_ ‖ lagne _HU_ ‖ ab--14 ancipiti _f. T_ 14 ancipite
| :: _R_ ‖ uel--15 a _f. W_ ‖ mænig- _JR_, -fealde _J_ 15 accipitium
_F_, anticipium _J_ ‖ ab ancipite _U_ ‖ uel bicipiti _f. W_ ‖ uel a
_T_, uel ab _U_ ‖ ancipiti _U_ 15. 16 bicipitiuum _O_, ancipitium _U_,
ancipicium ł bicipicium _W_
LVI. IN OPS. on _ops_ geendað ân nama GENERIS FEMININI:
_haec ops_ #ðêos spêd#, _huius opis_, and ðrêora cynna of
ðâm gefêged _hic et haec et hoc inops_ #ðes and ðêos and
[[68]]
þis unspêdige#, _huius inopis_. þâ ôðre synd grêcisce:
_hic ydrops_ #þêos wætersêocnys#, _huius ydropis_: _ydropicus_
byð #se wætersêoca# and _ydor_ #wæter#, _ydria_
#wæterfæt# ET CETERA.
17 _absatz nur U_ ‖ LVI: (I _r._) _D, f. JOTW_ ‖ in o. on o. _a. r. F_
‖ in ops _f. T_ ‖ obs _beide male O_ ‖ on ops _f. W_ ‖ geendað--nama
_f. T_ ‖ geendiað _F_, endeþ _W_ ‖ f. g. _TW_ 18--68^2 _ü. f. T_ ‖
and--19 gefêged _f. T_ 19 iueiede _W_ ‖ inops] in ops _O_ 1 ungespedige
_U_, vnspedi _W_ ‖ huius _f. T_ ‖ þâ ô. s. g. _f. T_ ‖ beoþ _W_ ‖
grêcisce _f. O_ 2 ydrop:s (i _rad._) _F_ ‖ weterseocnyss _R, f. W_ ‖
hu. _f. T_ ‖ hydropis _h_, idropis _O_ ‖ ydropicus--4 cetera _f. T_
(_vgl. zu 5_) ‖ ydropicus--wætersêoca _f. W_ 3 bið se w. _gl. R_ ‖
beoð _U, f. J_ ‖ se _f. U_ ‖ and _f. JW_ ‖ hydor _R_ ‖ and ydria
_HW_ ‖ ydr(i)a _a. hd. F_, idria _OW_ 4 et c. _f. W_
LVII. IN YPS geendað _hic cynyps_ #þes stânbucca#, 5
_huius cynyphis_.
5 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ inyps _T_, in eps _J; dahinter_ on
eps _J_, on yps _H_ ‖ ips _W_ ‖ geendað hic _f. T_ ‖ endeþ _W_ ‖ ân
nama _vor_ hic _J_ ‖ cynips _JR_, cunips _W_ ‖ þes st. h. c.]
ydropicus and ydor ydria et cetera _T_ ‖ bu _von_ -bucca _ganz, das
erste_ c _zum teil weg H_ 6 cyniphys _DHhR_, cynipis _aus_ -phis _O_,
cyniphis _FJU_, cuniphus _W_
LVIII. IN IRPS. on _irps_ geendað ân nama MASCVLINI
GENERIS: _hic stirps_ #ðes stybb#, _huius stirpis_. se ylca
nama is êac GENERIS FEMININI, þonne hê getâcnað
#ofspringc#. 10
7 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In irps _f. T_ ‖ yrps _beidemal
alle hss. ausser W_ ‖ on irps _f. W_ ‖ g. ân nama _f. T_ ‖ endeþ _W_
7. 8 generis masculini _T_ 8 generis--ylca, _soweit in d. zeile, auf r.
R_ ‖ styrps _alle ausser UW_ ‖ ð. st. h. _f. T_ ‖ styrpis _alle
ausser UW_ ‖ se--9 getâcnað] and eft hęc styrps _T_ 9 fem. gen. _W_
9. 10 ofspring _DFhRU_, -i(n)cg _H_, -ge _J_, ofs(p)rync _T_
LVIIII. IN AX CORREPTAM. on scortne _ax_ geendað
_haec fax_ #þes blysa#, _huius facis_. ǣlc nama, þe geendað
on _x_ oððe on twâm consonantem, byð lang on NOMINATIVO,
ac se VOCALIS byð gescyrt on ðâm ôðrum casum.
11 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ correptam _f. O_ ‖
on--geendað _f. T_ ‖ on sc. ax _in d. z. R, f. W_ ‖ gendað _R_, endeþ
_W_ 12 þ. b. hu. _f. T_ ‖ s _von_ þes _nachträglich U_ ‖ blisa _RU_,
hlysa _H_, blase ł brond _W_ ‖ ǣlc--69^1 naman _f. T_ ‖ þe _f. H_, þet
_W_ ‖ endeþ _W_ 13 x] ex _O_ ‖ oþer _W_ ‖ consonantes _W_ ‖ beoð _U_
‖ on _f. J_ 14 uocalis] uocatiuus _RU_, uocatif _W_ ‖ o _in_ oðrum
_aus e. a. h_
LX. IN AX PRODVCTAM. on langne _ax_ geendjað þâs 15
[[69]]
naman: _haec pax_ #þêos sybb#, _huius pacis_; TRIVM GENERVM
_hic et haec et hoc audax_ #þes and ðêos and þis dyrstige#,
_huius audacis_. ealswâ gâð þâs: _capax_ #numol#
oððe #gefyndig#, _rapax_ #rêafigende#, _contumax_ #tôðunden#
oððe #môdig#, _fallax_ #lêas#, _uerax_ #sôðfæst#,
_ferax_ #wæstmbǣre#, 5
_sagax_ #glêaw#, _fugax_ #flugol# oððe #earh#, _tenax_
#fæsthafol#, _edax_ #etol#, _loquax_ #sprecol#, _minax_ #þêowigende#
ET CETERA. and ealle þâs habbað langne _a_ on
eallum casum and macjað ABLATIVVM on _e_ and _i_: _ab hoc
et ab hac et ab hoc audace_ VEL _audaci_ ET CETERA. 10
15 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOW_ ‖ on l. ax _f. W_ ‖ la(n)gne _H_ ‖
endeþ _W_ 1 feminini generis _vor_ hęc _T_ ‖ þ. s. _f. T_, þe ossibus
(!) _J_ ‖ huius _f. T_ ‖ tr. g. _f. W_ 2 þes--3 huius] dyrstig _gl.
T_, dursti _W_ ‖ and þis d.] andyrstige _O_ 2. 3 dy(r)stige _1. corr.?
h_ 3 audacis] dacis _W, dahinter noch_ COMPARATIVUS. hic et hęc
audacior. et hoc audacius. Superlatiua (!). hic audo(!)cissimus. hęc
audocissima. hoc audocissimum _T_ ‖ e. g. þ. _f. T_ ‖ allswa _F_ ‖
geþ _W_ ‖ þâs _f. HOW_ ‖ nimel _W_ 4 oððe] ł _T_, oþer _W_ ‖ fyndig
_F_ ‖ contumax _aus_ -mox (_a. hd.?_) _F_ ‖ modi ł toþunden _W_ 5
oððe] ł _T_ ‖ wæsm- _JT_ 6 -bere _T_ ‖ glæaw _U_ ‖ fluwol ł fleme ł
earh _W_ ‖ flugel _J_ ‖ ł ærh _T_ 7 -haful _U_ ‖ ætol _U_ ‖ sprecol
_mit unterpunctiertem_ r _T_, specol _DHO_ 7. 8 þeowigende _zu_
þredtigende _von a. hd. F_, þewende _JU_, þeourake _W_ 8 et c. and _f.
W_ ‖ ealle--9 and] híg _T_ ‖ langna a _H_ 9 and on i _JTW_ ‖ ab
hoc--10 ab hoc _f. T_ 10 et c. _f. UW_
[[oððe #gefyndig#, _rapax_ #rêafigende#, _contumax_ #tôðunden#
text has “rêafigende” in plain type]]
LXI. IN EX CORREPTAM. on scortne _ex_ geendjað þâs
naman: _hic grex_ #þêos êowd#, _huius gregis_; _hic remex_
#ðes rêðra#, _huius remigis_; _hic_ VEL _haec silex_ #ðes flint#,
_huius silicis_; _hic_ VEL _haec cortex_ #rind#, _huius corticis_;
_haec ilex_ #æcerspranca# oððe #âc#, _huius ilicis_; _haec carex_ 15
#þis secg#, _huius caricis_; _hic et haec et hoc supplex_
[[70]]
#êadmôd#, _supplicis_; _hic et haec et hoc simplex_ #ânfeald#,
_duplex_ #twŷfeald#, _triplex_ #ðrŷfeald# ET CETERA.
11 _absatz nur U_ ‖ L:XI (I _rad._) _D, f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖
cerreptam _Fh_ ‖ on--12 naman _f. T_ ‖ on sc. ex _f. W_ ‖ (e)x _D_ ‖
endeþ _f. W_ 12 þêos _f. T_, þes _J_ ‖ eowed _T_ ‖ h. gregis _f. T_ ‖
gregis _ausnahmsweise_ (_zu_ 65^10) _h. ü. W_ 13 ðes _f. T_ ‖ huius _f.
T_ ‖ migis _W_ ‖ hic--14 silicis _f. J_ ‖ uel] et uel _U_ ‖ sylex
_O_, filex _T_ ‖ ðes _f. T_ 14 huius _f. T_ ‖ licis _W_ ‖ uel] et _U_
‖ haec] hoc _zu_ hęc _und noch_ ęc _darüber 1. corr. h_ ‖ hrind _T_,
þes rind _J_ ‖ huius _f. T_ ‖ ticis _W_ 15 haec i.--ilicis _ü. d. z.
nachgetragen 1. corr. h_ ‖ æcerspranga _DHT_, æcernspranca _F_ ‖ o. âc
hu. _f. T_ ‖ o. âc _gl. über_ ilicis _R_ ‖ oþer _W_ ‖ ilicis
_ausnahmsweise h. ü. W_ ‖ haec _f. T_ 16 þis--caricis _f. T_ ‖ segc
_JR_ ‖ ricis _W_ ‖ hic--70^1 supplicis _ü. d. z. 1. corr. h, f. J_ 1
eadmod _hinter_ supplicis _h, f. T_ ‖ plicis _W_ ‖ _hinter_ supplicis
_folgt_ Comparatiuus. hic et hęc. Supplicior. et hoc Supplicius.
Svperlatiua (!). hic supplicissimus. hęc supplicissima. et hoc
supplicissimum _T_ ‖ hic--hoc] eallswa _T_, also _W_ ‖ hec _aus_ hoc
_F_ ‖ an _in_ anfeald (_von gz. hd.?_) _für rad._ þry _F_ 2
duplex--ðryfeald (_verblasst_) _nachgetragen 1. corr. F_ ‖ dupplex
_JOTU, f. W_ ‖ tw. _f. TW_ ‖ trip[lex þre]ofold _W_ ‖ ðr. _f. T_ ‖
et c. _f. W_
[[15 haec i.--ilicis _ü. d. z. nachgetragen 1. corr. h_
invisible . in “ü. d. z nachgetragen”]]
LXII. IN EX PRODVCTAM. on langne _ex_ geendjað þâs:
_hic rex_ #þes cyningc#, _huius regis_; _haec lex_ #þêos ǣ#,
_huius legis_; _hic et haec et hoc exlex_ #ûtlaga# oððe #bûtan 5
ǣ#, _huius exlegis_ ET CETERA.
3 _absatz nur U_ ‖ LXII _aus_ LXIII _R, f. JOTW_ ‖ on ex correptam _T_
‖ ęx _das erste mal h_ ‖ on--þâs _f. T_ ‖ on l. ex _f. W_ ‖ endeþ
þ[eos--4 lex legis] æ _W_ ‖ þas naman _J_ 4 þes c. h. _f. T_ ‖ cyning
_DFHhJU_ ‖ þ. ǣ hu. _f. T_ ‖ þêos] þes _J_ 5 exlex l[egis vtl]awe _W_
‖ [ł b. æ--71^10 mearca] _W_ ‖ o. b. æ _gl. R_ ‖ oððe] ł _T_ 6 æ
_aus_ & _T_ ‖ huius _f. T_
LXIII. IN IX CORREPTAM. on scortne _ix_ geendjað
þâs naman: _hic calix_ #þes calic#, _huius calicis_; _haec nix_
#þes snâw#, _huius niuis_; _haec pix_ #ðis pic#, _huius picis_;
_haec salix_ #þes wîþig#, _huius salicis_ ET CETERA. 10
7 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOT_ ‖ In] on _T_ ‖ on--8 naman _f. T_ 8
_ü. f. T_ ‖ hic nix _J_ 9 þ. s. _f. T_ ‖ þes] þeos _J_ ‖ n(i)uis _H_
‖ ð. p. h. _f. T_ 10 þes _f. T_, þis _U_ ‖ huius _f. T_ ‖ li _von_
salicis _über getilgtem_ ti _1. corr. h_
LXIIII. IN IX PRODVCTAM. on langne _ix_ geendjað
þâs naman: _hic Fenix_ (swâ hâtte ân fugel on arabiscre
ðêode, sê leofað fîf hund geâra and æfter dêaðe eft
ârîst geedcucod; and se fugel getâcnað ûrne ǣrist on
ðâm endenêxtan dæge), _huius Fenicis_; GENERIS FEMININI: 15
_haec cornix_ #þêos ceô#; _haec ceruix_ #þes hnecca#, _huius
ceruicis_; _hic_ VEL _haec radix_ #ðes wyrtruma#, _huius radicis_;
[[71]]
TRIVM GENERVM: _hic et haec et hoc felix_ #gesǣlig#,
_huius felicis_; _hic et haec et hoc pernix_ #swyft#,
_huius pernicis_;
_haec nutrix_ #þêos fôstormôdor#, _huius nutricis_;
_haec uictrix_ #þêos sigefæste#, _huius uictricis_ and ealle
ôðre þyllîce, þe cumað of werlîcum namum: _hic cantor_ 5
#þes sangere#, _haec cantrix_ #þêos sangystre#; _lector_
#rǣdere#, _lectrix_ #rǣdestre#; _doctor_ #lârêow#, _doctrix_
#lǣrestre# ET SIMILIA. þâs bêoð geðêodde tô NEVTRVM on
gebîgedum casum, swâswâ ys gecweden _uictricia tollite
signa_ #nymað þâ sigefæstan mearca#: nis swâ ðêah 10
gewunelic _hoc uictrix_, ac on ðâm gebîgedum casum.
11 _absatz nur U_ ‖ :LXIIII _D, f. JOT_ ‖ In] on _T_ ‖ on--12 naman
_f. T_ ‖ geendjað _f. J_ 12 swâ--15 dæge _f. T, in d. z. R_ ‖ :on _R_
‖ arabiscere _H_, arabistre _J_ 13 efter _D_ 14 arisþ _HJ_, arisð _D_
‖ fugol _J_ ‖ ure _O_ ‖ ærist _weg H_ 15 -nehstan _JR_ ‖ genr _H_ ‖
femini _J_ 16 þêos _f. T_ ‖ _am rande rechts_ hec pix picis [h]ęc nix
niuis _hd. 12. jhd. H_ ‖ þ. h. _f. T_ ‖ (h)necca _ds. hd.? U_ 17 uel]
et _HO_ ‖ ð. w. _f. T_ ‖ wyrttruma _DhR_ 1. 2 ges. hu. _f. T_ 1 g
_von_ gesælig _wegradiert, darüber_ y sely (_vor_ s _ein_ i _getilgt_)
_von späterer hd. F_ 2 _2._ huius _f. T_ 3--4 _ü. und_ huius _f. T_ 3
þes _J_ ‖ foster- _HJU_, -moder _J_ 4 and--6 sangere _f. T_ 5 namū _wie
es scheint_ (_aber der strich sehr verblasst_) _H_, -um _aus_ -am _R_,
mannum _J_ 6 þêos--8 lǣrestre _f. T_ ‖ sangestre _U_, sang|gestre _J_ 7
rædystre _FhRU_, -istre _J_ ‖ doctor--8 lǣrestre _f. J_ 8 lærystre
_FhU_, læristre _R_, lærest (_hinter_ t _ein_ e _radiert_) _O_ ‖
þâs--11 casum _f. T_ 9 _2._ c _in_ uictricia _aus_ x _a. hd. F_ 10 þas
_O_ ‖ sigefæsta _F_ ‖ mear(c)a _U_ 11 ac _f. J_ ‖ ðâm _f. J_
LXV. IN OX CORREPTAM. on scortne _ox_ geendað ân
nama FEMININI GENERIS: _haec nox_ #ðêos niht#, _huius noctis_
and ân of ðâm gefêged þrêora cynna: _hic et haec et hoc
pernox_ #þurhwacol#, _huius pernoctis_. on ðisum twâm namum 15
ys se _o_ scort on gecynde, ac ðâ twegen CONSONANTES
_c_ and _t_ hine ðôð langne.
12 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_, V _auf r. D_ ‖ In] on _T_ ‖
on--13 generis _f. T_ ‖ on sc. ox _f. W_ ‖ geendiaþ _J_, endeþ _W_
13 femini _J_, ini _auf r. U_ ‖ ð. n. h. _f. T_ ‖ niht _f. W_ 14
and--cynna _f. T_ ‖ an _aus_ on _U_ ‖ ðan _U_ 15 huius _f. T_ ‖
noctis _W_ ‖ _hinter_ pernoctis _noch_ Comparatiuus. hic et hęc
pernoctior _T_ ‖ on--17 langne _f. T_ ‖ on] of _H_ ‖ þissum _J_ 16 se
o scort (sceort _DFHhJRU_)] seo scortnys _O_ ‖ twege _D_ 17 long _W_
LXVI. IN OX PRODVCTAM. on langne _ox_ geendjað
þâs naman: GENERIS FEMININI _haec uox_ #ðêos stemn#, _huius
uocis_; OMNIS GENERIS #ǣlces cynnes# _hic et haec et hoc_ 20
[[72]]
_uelox_ #swyft#, _huius uelocis_; _hic et haec et hoc atrox_
#wælhrêow#,
_huius atrocis_; _hic et haec et hoc ferox_ #rêðe#,
_huius ferocis_ ET CETERA.
18 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_, VI _aus_ IIII _D_ ‖ In] on _T_ ‖
on--19 fem. _f. T_ ‖ on l. ox _f. W_ ‖ endeþ _W_ 19 gene femini _J_,
f. g. _W_ ‖ ð. st. hu. _f. T_ ‖ _ü. f. W_ 20 om.--cy. _f. W_ ‖ ǣ. c.
_f. T_ ‖ et hec--72^1 uelocis _am rande rechts 1. corr. h_ 1 swyft
huius _f. T_ ‖ --2 _gen. f. W_ ‖ (h)uius _h_ ‖ _hinter_ uelocis
_noch_ Comparativvs. hic et hęc uelocior _T_ ‖ h. et h. et h.] _f. T_,
ealswa gaþ _J_ ‖ hic _am rande links v. a. hd. h_ ‖ atrox _auf r. U_
1. 2 wælreow _J, f. T_ 2 huius _f. JT_ ‖ hic--3 ferocis _f. W_ ‖ h. et
h. et h.] _f. JT_ ‖ f _in_ ferox _auf rasur R_ 3 huius _f. JT_ ‖ et c.
_f. W_
LXVII. IN VX CORREPTAM. on scortne _ux_ geendjaþ
þâs naman: _hic Volux_ âgen nama, _huius Volucis_; _haec 5
nux_ #þêos hnutu#, _huius nucis_; _haec crux_ #þêos rôd#,
_huius crucis_; _hic et haec dux_ #þes and ðêos lâttêow#
oððe #heretoga#, _huius ducis_; _hic et haec et hoc trux_
#wælhrêow# oððe #rêþe#, _huius trucis_.
4 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ on--5 naman _f. T_
‖ on sc. ux _f. W_ ‖ x _vom 2._ ux _auf r. u._ x _drüber J_ ‖
geend(i)aþ _J_, endeþ _W_ 5 a. n. _gl. R_, owene nome (_hinter gen._)
_W_, propria (!) nomen _T_ ‖ hu. V.] generis feminini _T_ 6 þ. hn. hu.
_f. T_ ‖ nutu _J, f. W_ ‖ haec _f. TW_ 6. 7 þ. r. h. c. _f. T_ 6 s
_von_ þeos _z. t. auf r. U_ 7 þ. a. ð. _f. T_ ‖ lateow _DHRT_ 8 o. h.
_gl. R_ ‖ oððe] ł _JT_ ‖ hu. d. _f. T_ ‖ ucis _W_ ‖ _über_ trux _a.
hd._ #cruel# _F_, atrox ł ferox _gl. U_ 9 wælreow _J_ ‖ o. r. _gl. R_
‖ oððe] ł _T_ ‖ re _von_ reðe _aus etwas anderem? R_ ‖ huius _f. T_
LXVIII. IN VX PRODVCTAM. on langne _ux_ geendjað 10
ðâs naman: _hic Pollux_ âgen nama, _huius Pollucis_; _haec
lux_ #þis lêoht#, _huius lucis_.
10 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ on--11 Pollucis _f.
T_ ‖ on l. ux _f. W_ ‖ endeþ _W_ 11 a. n. _gl. R_, owene nome _h. gen.
W_ ‖ lucis _W_ 12 þis l. _f. T_ ‖ leoh _H, f. W_
LXVIIII. IN YX. on _yx_ geendjað þâs naman: _hic
sandyx_ #þis wâd#, _huius sandycis_; _haec Styx_ #hellemere#,
_huius Stygis_. 15
13 _absatz nur U_ ‖ LXIX _U, f. JOTW_ ‖ In yx _f. T_ ‖ ix _beide male
O, hinter_ in _W, hinter_ on _T_ ‖ on yx _f. W_ ‖ geend.--naman _f.
TW_ ‖ nam̄ _H_ ‖ hic _weg H_ 14 sandix _DFHORTUW_ ‖ þis w. _f. U_ ‖
þis _f. T_ ‖ huius _f. T_ ‖ sandicis _DFHORTU_, dicis _W_ ‖ stix
_TUW_ 14. 15 hell. hu. St. _f. T_ 15 stygys _O_, stigis _RUW_
[[73]]
LXX. IN AEX. on _aex_ geendað ân nama: _haec faex_
#þâs drosna#, _huius faecis_.
1 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In aex _f. T_ ‖ _erstes_ aex
_aus_ æex _D_, ex _JOUW_, :ex _H_ ‖ on--nama _f. W_ ‖ _zweites_ aex
_aus_ æex _D_, ex _JOTU_, :ex _FH_ ‖ g. ân n. _f. T_ ‖ geendiað _FU_
‖ hęc _a. hd. aus_ ę _F_ ‖ fex _alle_ 2 þ. d. _f. T_ ‖ fecis _alle_
LXXI. IN AVX geendað ân nama: _haec faux_ #þes
gôma#, _huius faucis_.
3 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In] on _T_ ‖ _über_ (_hinter JH_)
In aux _noch_ on aux _JHR_ ‖ g. ân n. _f. TW_ ‖ _über_ faux _a. hd._
#ioue# _F_ ‖ þes _f. T_ 4 coma _U_ ‖ fa(u)cis _1. corr. h_
LXXII. IN ALX. on _alx_ geendjað twegen naman: 5
_haec falx_ #þes sicol#, _huius falcis_; _haec calx_ #ðes cealcstân#,
_huius calcis_: mid ðâm naman bið êac getâcnod
#hô# oððe #ende#.
5 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In alx _f. T_ ‖ als _beide male
O_ ‖ on alx _f. W_ ‖ g. tw. n. _f. T_ ‖ geendað _U_, endeþ _W_ ‖
nama _J_ 6 þes _f. T_ ‖ calx] c _v. a. hd. ü. undeutlichem_ c _F_,
tales _J_ ‖ ðes _f. T_ 7 mid--8 ende _f. T_ ‖ mid--getâcnod] oþer
(_das sich nach bem. zu_ 65^10 _sogleich an_ chalcston _anschliesst_)
_W_ ‖ namum _U_ 8 hô] o _O_ ‖ .i. hic calx _über_ ende _von einer hd.
des 12. jhd. H_
[[LXXII. IN ALX. on _alx_ geendjað twegen naman:
text has “alx” in plain type]]
LXXIII. IN ANX. on _anx_ geendað ân nama: _haec
lanx_ #þêos wǣge# oððe #scalu#, _huius lancis_. 10
9 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In anx _f. T_ ‖ on anx _f. W_ ‖
_zweites_ anx] a(n)x _U, aus_ am _1. corr. Fh_ ‖ g. ân n. _f. T_ ‖
geendiað _U_, endeþ _W_ 10 la(n)x _U, darüber a. hd._ #esquiele# _F_ ‖
_ü. f. T_ ‖ scale _HJ_
LXXIIII. IN VNX. on _unx_ geendað ân nama: _hic et
haec coniunx_ #þes and ðêos gemaca#, _huius coniugis_.
11 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In unx _f. T_ ‖ on unx _f. W_ ‖
g. ân n. _f. T_ ‖ endeþ _W_ ‖ feminini generis _vor_ hic _W_ 12 coniux
_HW_ ‖ _ü. f. T_ ‖ þeos _aus_ þes _F_, þes _H_ ‖ coniu:gis _O_
LXXV. IN ARX. on _arx_ geendað ân nama: _haec arx_
#þis wîghûs#, _huius arcis_.
13 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In arx _f. T_ ‖ on arx _f. W_ ‖
g. ân n. _f. TW_ ‖ #túr# _ü._ arx _a. hd. F_ 14 þis _f. T_ ‖ wighus
_gl. ü. 2._ arx _z._ 13 _T_, w _aus_ p _v. a. hd. F_
[[14 .. wighus _gl. ü. 2._ arx _z._ 13 _T_
appears to mean: wighus (l. 14) written over second “arx”
(end of l. 13)]]
LXXVI. IN AC. on _ac_ geendað ân nama NEVTRI 15
GENERIS: _hoc lac_ #þêos meoloc#, _huius lactis_.
15 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In ac _f. T_ ‖ hac _W_ ‖ on ac
_f. W_ ‖ g. ân n. _f. TW_ ‖ geend:að (i _rad._) _R_ ‖ neutri] n _im
text_ (_wie oft_) _u._ neutri _darüber gl. W_ (_ebenso_ 74^1 _u._ ^3)
16 a _in_ lac _aus_ o (_v. a. hd.?_) _H_ ‖ þêos _f. T_ ‖ meolc
_DFHhJRTU, f. W_ ‖ tis _W_
[[74]]
LXXVII. IN EC. on _ec_ geendað ân nama NEVTRI
GENERIS: _hoc allec_ ânes cynnes fisc, _huius allecis_.
1 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW_ ‖ In ec _f. T_ ‖ on ec _f. W_ ‖ g.
ân n. _f. TW_ ‖ neutri] _wie_ 73^15 _W_ 2 allec] alles _U_ ‖ â. c.
fisc] þes hæring _R_, þes hæringc _J_, hering _W_, fisc (â. c. _f._) _T_
‖ _über_ fisc _v. ds. hd._ i. hæring _U_ ‖ huius _f. OU_ ‖ _punct
unter_ e _in_ allecis _zufällig? U_
LXXVIII. IN VT. on _ut_ geendað ân nama NEVTRI
GENERIS: _hoc caput_ #þis hêafod#, _huius capitis_ and of ðâm
gefêgede _hoc sinciput_ #healf hêafod#, _huius sincipitis_; 5
_hoc occiput_ #se æftra dǣl ðæs hêafdes#, _huius occipitis_.
3 _absatz nur U_ ‖ _zahl f. JOTW, vor_ V _rasur U_ ‖ In ut _f. T_ ‖
on ut _f. W_ ‖ g. ân n. _f. TW_ ‖ neutri] _wie_ 73^15 _W_ 4 capud
_JT_, t _über rasur v. a. hd. F_ ‖ þ. h. _f. TW_ ‖ pitis _W_ ‖ a. of
ð. g. _f. T_ 5 sincipud _JT_ ‖ h. h. _gl. über_ sincipitis _T, in d. z.
R_, healf hlaford _O_ ‖ huius _f. T_ 6 hoc _f. TW_ ‖ occipud _T_,
occipit _J_ ‖ _gl. über_ occipitis, _aber durch einen strich an die
richtige stelle gewiesen T_ ‖ æftera _HU_ ‖ del _T_ ‖ et cetera
_hinter_ occipitis _T_
Gyt syndon sume geendunga tô êacan þisum getele:
_huiusmodi_ #þus gerâd#, _huiusmodi homo_ #ðus gerâd man#,
_huiusmodi homines_ #ðus gerâde men#; ealswâ tô FEMININVM
and tô NEVTRVM. swâ gǣð _istiusmodi_ #swâ gerâd# 10
and _eiusmodi_ tô ǣlcum cynne and tô ǣlcum case. ealswâ
_frugi_ #uncystig# oþþe #spærhynde#; _frugi homo_
#uncystig man#, _frugi hominis_ #uncystiges mannes#;
_frugi mulier_ #uncystig wîf#, _frugi mulieris_ ET CETERA.
[[75]]
ealswâ _nequam_ #mânful# oððe #forcûð#: _hic et haec et hoc
nequam_, _huius nequam_. þâs and ðyllîce synd INDECLINABILIA,
þæt synd #undeclinjendlîce#.
7 _kein absatz_ ‖ beoþ _W_ ‖ geendunge _HT_, endunga _U_ ‖ ecan _F_,
ecum _W_ ‖ þissum _JT_ ‖ getæle _FT_ 8 -modig _O_ ‖ ðus g. _in d. z.
T_ ‖ gerââd _O_ ‖ huius (modi) _gl. W_ ‖ --9 _ü. f. T_ 9 huimodi
(_abkürzung für_ us _wol nur verlöscht_) _H_ ‖ ð. g. men _f. W_ ‖
(ge)rade _H_ ‖ feminum _O_ 10 ealswa _H_ ‖ istimodi _zu_ istiusm. _gl.
W_ 10. 11 swâ g. a. e. _f. W_ ‖ swa gerand (_und darüber_ ðus gerad _1.
corr._) _F_, þus gerad _DH, hinter_ eiusmodi _T_ 11 eiusmodi _aus_
eiusdodi _H_ ‖ elcum _H_ ‖ cynne _auf r. U_ ‖ elcum _H_ ‖ casum _U,
dahinter_ and tale _W_ ‖ ealswa--14 cetera _hinter_ 75^2 huius nequam
_T_ 12 frugi--spærhynde _f. F_ ‖ úncysti _in d. z._ (_ebenso_ o. sp.)
_T_, uncystig _mit unterpunctiertem_ un _O_ ‖ sper- _T_, -hende _U_,
-hyrde _J_ ‖ _über_ frugi _v. a. hd._ #pruz# _F_ 13--14 _ü. f. T_ 13
un:cystig _D_ ‖ homines _HTU_, -is _aus_ -es _R_ ‖ un _von_ uncystiges
_unterpunctiert O_ 14 un _von_ unc. _unterpunctiert O_ ‖ f. mulier(i)s
(i _ü. rad._ r) _F, f. U_ 1 _mit_ Eall swa _absatz U_ ‖ also goþ _W_ ‖
manful--hoc nequam _am rand v. ds. hd. U_ ‖ _ü. in d. z. T_ ‖ forcuþ
o. manful _J_ 2 and ðyllîce _f. T_ ‖ beoþ _W_ ‖ ind.--3 synd _f. W_ 3
þ. s. un. _f. T_ ‖ vndecliniendlic _W_
Ys êac tô witenne, þæt lêdene lârêowas macjað on
sumum namum ACCVSSATIVVM on _im_: _haec uis_ #þêos miht#, 5
_hanc uim_; _haec tussis_ #ðes hwôsta#, _hanc tussim_; _haec
Caribdis_ ân stânclûd on sǣ, _hanc Caribdim_; _haec syrtis_
#þes sandhricg#, _hanc syrtim_; _Tiberis_ hâtte sêo êa, þe
yrnð be Rôme, _hanc Tiberim_; _Tigris_ ys ân êa and ânes
cynnes dêor, _hanc Tigrim_. þâs naman and heora gelîcan 10
macjað ABLATIVVM on _i_. sume naman macjað heora
ACCVSSATIVVM ǣgðer gê on _im_ gê on _em_: _puppis_ #stêorsetl#,
_hanc puppim_ VEL _puppem_; _nauis_ #scip#, _hanc nauim_
VEL _nauem_; _clauis_ #cǣg#, _hanc clauim_ VEL _clauem_; _securis_
#æx#, _hanc securim_ VEL _securem_; _peluis_ #wætermêle#, _hanc 15
peluim_ VEL _peluem_; _turris_ #stŷpel#, _hanc turrim_ VEL _turrem_;
and ðâs macjað heora ABLATIVVM on _e_ and _i_: _ab hac
puppe_ VEL _puppi_ ET CETERA.
4 _kein absatz_ ‖ witanne _HJ_, witene _TW_ ‖ lareawas, lorþeawes _W_
5 naman _TU_ ‖ ácu- _T_, -usa- _DHRT_, acusatiuum _aus_ voca- _W_ ‖
--6 _ü. f. TW_ 6 u(i)m _O_ ‖ hec _aus_ hoc _W_, nec (_urspr._ hec?) _H_
‖ [tussis hanc tussim] _W_ ‖ haec C.--8 syrtim _f. T_ ‖ ec _in_ haec
_auf r. U_ 7 ka- _DFhR_ ‖ _gl. R_ ‖ ân _f. W_ ‖ on sǣ hanc _f. W_ ‖
ka- _R_; -im _aus_ -in _O, aus_ -um? _U_, -in _h_ ‖ hæec _J_ ‖
si[rtis--8 ti]beris _W_ 8 sandricg _H_, -hrygc _J_ ‖ sirtim _H_ ‖ T.
h. _ganz weg H_ ‖ tyberis _DhJRTU_ ‖ hatte--9 rome _in d. z. R_, on éá
_W_ ‖ se _J_ 9 yrn _H_ ‖ tiberi:m (u _rad._) _O_, tyberim _DFHhJRTU_
‖ tigr[is--e]a _W_ ‖ tygris _J_ ‖ _rasur hinter_ êâ _U_ 10 han _W_ ‖
_2._ i _in_ tigrim _aus_ u _rad. hO_, tygrim _J_, tigrum _W_ ‖ a. h. g.
_f. T_ ‖ hyra _FhR_ 11 abl- _a. hd. aus_ obl- _F_ ‖ naman _f. H_ 12
acu- _HT_, -usa- _DHRTU_ ‖ _erstes_ gê _f. F_ ‖ em pu _auf r._ (_der
erste ausradierte buchstabe_ g?) _O_ ‖ puppis--13 hanc _f. W_ ‖ --16
_ü. f. T_ 13 puppi:m _F_ ‖ nauis--hanc _f. W_ ‖ nauim] naum _O_ 15 æ
_in_ æx _auf r.? h, über_ æx _von späterer hd._ hand _O_ ‖ i _in_
securim _aus_ (_ü. getilgtem O_) u _FO_ ‖ puluis _T_ 16 puluim _T_ ‖
pel:uem _O_, puluem _T_ 17 and--18 puppi _f. T_ ‖ ablatif _W_ ‖ and on
i _J_ 18 puppe] puppem _H_ ‖ (ł) _a. hd. F_ ‖ pu(p)pi _a. hd. F_
[[4 ... lareawas, lorþeawes _W_
expected MS reference (D or T?) missing
7 ka- _DFhR_ ‖ _gl. R_
printed as shown: “Karybdis” as gloss only?]]
[[76]]
DE PLVRALI GENITIVO.
Gif hwâm twŷnað be ðâm menigfealdan GENITIVO,
þonne secge wê hêr scortlîce be þâm earfoðostan. _supplex_
#êadmôd# oððe #âloten# ys þrêora cynna: _horum et harum
et horum supplicum_; _supplicium_ ys #wîte#. _artifex_ #cræftica#, 5
_horum artificum_ #þissera cræftycena#; _artificium_
is #cræft#. _iudex_ #dêma#, _horum iudicum_ #ðissera dêmena#;
_iudicium_ is #dôm#. _parens_ #fæder# oððe #môdor#,
_horum parentum_. _uigil_ #wacol#, _horum uigilum_. _memor_
#gemyndig#, _horum memorum_ #gemyndigra#. _fons_ #wyll#, 10
_fontium_. _mons_ #dûn#, _montium_. _frons_ #foreweard hêafod#,
_frontium_. _pars_ #dǣl#, _partium_. _ars_ #cræft#, _artium_.
1 _überschrift f. JTW_ ‖ plurari _OU_ 2 timaþ _J_ ‖ ðan (þ-) _DFhO_ ‖
mænig- _HJRTUW_ ‖ -dam _U_ 3 þan _O_ ‖ -þestan _U_, r _aus e. a. D,
darüber_ dificiliores _gl. W_ ‖ (s _ü. rasur v. a. hd._)uplex _F_
4--77^11 _ü. in d. z. T_ ‖ alotyn _TU_ 5 supplic:um (i _rad._) _O_ ‖
(supplicium) _corr. U_ ‖ is wite _gl. R_ 5. 6 cræftca _DFHRW_ (t _auf
r. R_), cræfta _J_ 6 horum _aus_ harum _H_ ‖ artifi::cum (ci _r._) _D_,
artificium _T_ ‖ þ. cr. _f. W_ ‖ cræfticena _U_, cræftcena _DFHhR_,
cræftena _J_, cræftigra _T_ ‖ artificum _JO_ 7 is cræft _gl. R_ ‖ is
dema _gl. R_ ‖ iudicium (_zu_ -cum _hJ_) _hJT_ ‖ ð. d. _f. W_ 8 is dom
_gl. R_ ‖ f. o. m. _gl. R_ ‖ ys fæder _U_ 9 uigilium _JT_ 10
gemyndigra _f. W_ ‖ well _D_, weall (_und darüber_ will _corr._) _U_ 11
foncium _W_ ‖ montium _aus_ moncium _W_ ‖ forewerd h. _J_, forheaued
_W_ 12 frontium _vor ü. W_ ‖ ors _O_ ‖ _hinter_ cræft _noch_ ł wighus
(wighus _unvollst. radiert_, ł _gelassen_) _J_
[[1 _überschrift f. JTW_ ‖ plurari _OU_
line number missing]]
¶ _arx_ #wîghûs#, _arcium_. _urbs_ #burh#, _urbium_. _hiems_ #winter#,
_hiemum_. _princeps_ #ealdorman#, _principum_; _principium_
is #angyn#. _municeps_ #burhealdor#, _municipum_; _municipium_ 15
ys #burhscipe#. _collis_ #hyll# oððe #beorh#, _collium_.
_follis_ #bylig#, _follium_. _caedes_ #sliht# oððe #slege#, _caedium_.
[[77]]
_aedes_ #botl#, _aedium_. _iuuenis_ #junglingc#, _iuuenum_. _panis_
#hlâf#, _panum_. _canis_ #hund#, _canum_. _uates_ #wîtega# oððe
#sceop#, _uatum_. _ciuitas_ #ceaster#, _ciuitatium_; _probitas_
#gôdnyss#, _probitatium_; bûton sêo SINCOPA, þæt ys, sêo 4
#wanung#, þone _i_ oftêo, þæt sŷ gecweden _ciuitatum_, _probitatum_,
_sanctitatum_ ET CETERA.
13 a. w. a. _f. J_ ‖ w _in_ wighus _a. hd. aus e. a. F_, wius _W_ ‖
artium _U_, arcuum _h_ ‖ urb:s _F_ ‖ byrh _T_ ‖ urbium _vor ü. W_ ‖
hiemps _FU_ ‖ winter _f. W, zweiter strich des_ n _abgerieben O_ 14
ealdor (_ohne_ man) _DH_ ‖ principum _f. OT_ ‖ principium _f. DH_ 15
is angin _gl. R_ ‖ _erstes_ r _in_ burhealdor _aus_ h _D_, is
buruhalder _W_ ‖ muni(ci)pum _corr. v. a. hd. F, f. O_ 16 is b. _gl. R_
‖ h. o. b. _gl. R_ ‖ collium _f. W_ 17 s. o. s. _gl. R_ ‖ slæge _J_
‖ cedum _J, vor ü. W_ 1 bolt (_a. hd. zu_ botl _F_) _FU_, bold _hinter_
edium _W_ ‖ iuuenis _aus_ -es _O_ ‖ --2 canis _ü. f. W_ ‖ iunling
_F_, -ling _DHJRTU_, -lincg _h_ 2. 3 w. o. scop _gl. R, hinter_ uatum
_W_ 3 ceastre _J_ ‖ _letztes_ i _in_ ciuitatium _auf r. a. hd. F_,
ciuitatum (_aus_ -ium _R_) _HhRTU_, tatum _vor ü. W_ 4 gôdnyss--6
probitatum _f. DH_ ‖ probitatum (_aus_ -ium _R_) _hRTU_, tatum _vor ü.
W, letztes_ i _a. hd. auf r.? F_ ‖ buton--6 probitatum _f. T_ ‖ butan
_J_ ‖ syncopa _R_ ‖ þæt _usw. in der zeile R_ 5 wunung _O_ ‖ sŷ] is
_J_, beo _W_ ‖ ciuitatem _h_ 5. 6 probatiuum _U_ 6 sanctitas _vor_
sanctitatum _T_ ‖ sanctitatum _aus_ -em _a. hd. F_ ‖
¶ _hae uires_ #þâs mægnu#,
_harum uirium_. _hi et hae tres et haec tria_, _horum et harum
et horum trium_ #ðissera þrêora#. _hi et hae plures_
#mâ# _et haec pluria_, _horum et harum et horum plurium_.
_lis_ #geflit#, _litium_ #geflita#. _hic et haec dis_ #welig#,
_ditium_. 10
_nox_ #niht#, _noctium_. _uox_ #stemn#, _uocum_. _consul_ #dêma#,
_consulum_. _dux_ #heretoga#, _ducum_. _nux_ #hnutu#, _nucum_.
_caput_ #hêafod#, _capitum_. _pes_ #fôt#, _pedum_. _ales_ #fugel#,
_alitum_. _bos_ #oxa#, _boum_. þurh ðâs ðû miht þâra ôðra
GENITIVVM understandan. 15
haec _U_ ‖ þæs _U_, þes _J, f. W_ 7 harum _aus_ horum _und_ a _noch
über_ a _J_ 8 ð. þ. _f. W_ ‖ res _von_ plures _und_ ma _auf r. v. a.
hd. F_ 9 ma _gl. h, f. J_ ‖ i _in_ pluria (_v. a. hd.?_) _auf r. F_,
plura _JU_ ‖ haru _T_ ‖ pluri:um (m _rad._) _F_ 10 geflita _f. TW_ ‖
(hec) _W_ ‖ dis ditis _W_ ‖ we _von_ welig _ganz_, lig _z. t. weg H_,
selig _T_ 11 niht _f. TW_ ‖ nocxium _T_ ‖ stemn _f. TW_ 12
heretoga--13 _ü. f. T_ ‖ h.] latteouwe ł hereteowe (w _undeutlich_)
_h._ ducum _W_ ‖ duc:um (t _rad._) _F_ ‖ nux nucis [nuc]um _W_ ‖
hnutu _f. W_ ‖ _zweites_ u _in_ nucum _aus e. a. D_ 13 capud _J_, t
_auf r. U_ 13--14 _ü. f. W_ 13 fugol _J_ 14 [bos b. þ. þeo]s þu _W_ ‖
bos--ðâs] ðus _T_ ‖ ðâs] þa _U_ ‖ þæra (ð-) _alle ausser O_ 15
geniti[uum understonden] _W_ ‖ under standen _U_
[[78]]
DE QVARTA DECLINATIONE.
QVARTA DECLINATIO HABET TERMINATIONES DVAS #sêo fêorðe
declinung hæfð twâ geendunga#, _us_ and _u_. on
_us_ geendjað MASCVLINA NOMINA, and on _u_ befeallað
NEVTRA. þêos declinung gǣð þus: NOMINATIVO _hic sensus_ 5
#þis andgyt#, GENITIVO _huius sensus_ #ðises andgytes#,
DATIVO _huic sensui_ #þisum andgyte#, ACCVSATIVO
_hunc sensum_ #þis andgyt#, VOCATIVO _o sensus_ #êalâ ðû
andgyt#, ABLATIVO _ab hoc sensu_ #fram ðisum andgyte#;
ET PLVRALITER NOMINATIVO _hi sensus_ #ðâs andgytu#, GENITIVO 10
_horum sensuum_ #ðissera andgyta#, DATIVO _his sensibus_
#þisum andgytum#, ACCVSATIVO _hos sensus_ #þâs
andgytu#, VOCATIVO _o sensus_ #êalâ gê andgytu#, ABLATIVO
_ab his sensibus_ #fram ðisum andgytum#.
1 _überschrift f. JW_ ‖ quarta] .IIII. _HU_ ‖ uarta _W_ 2 declinatio::
(ne _rad._) _H_ ‖ sêo--3 geendunga _f. T_ 3 [de]clinunge _W_ ‖ (h)æfð
_H_ ‖ geendunge _H_, endunge _W_ 4 gendiað _U_, endeþ _W_ ‖
m[as]culina _W_ ‖ befallað _U_ 5 þes _O_ ‖ declinu[ng] _W_ ‖ þus _f.
T_ 6--14 _ü. f. T_ 6 þis _f. W_ ‖ --8 _dem. vor gen. dat. acc. f. W_ ‖
huius _aus_ huic? _H_ ‖ --14 _ü. f. W_ ‖ þisses _J_ 7 i _in_ huic
_aus_ n _O_ ‖ sens[ui] _W_ ‖ þissum _J_ ‖ acu- _F_, -ussa- _FhU_ 8 o
sus _W_ ‖ ealla _R_ 9 adgyt _U_ ‖ ablatiuo--andgyte (_von ds. hd.?_)
_mit anderer dinte am rande doppelt_ (_sowol rechts, wie links_)
_nachgetragen U_ ‖ ablactiuo _J_ ‖ su _W_ ‖ þissum _J_ 10 nominatiuum
_F_, noment͛ ( ͛ _von a. hd._) _O_ ‖ [hi] _W_ 10. 11 geniter _J_,
genont͛ ( ͛ _von a. hd_) _O, f. W_ 11 sens(u)um _a. hd. F_, sensum _O_
‖ andgitu _F_ ‖ dater _J_, dater͛ ( ͛ _von a. hd._) _O_ ‖ hi(s) _U_,
hi _h, f. W_ 12 þissum _J_ ‖ acu- _FT_, accusater _J_ 13 andgyta _U_ ‖
uocater _J_ ‖ sens[us] _W_ ‖ ablater _J_ 14 þissum _J_ ‖
[[10 nominatiuum _F_, noment͛ ( ͛ _von a. hd._) _O_
The two ͛ look different but seem to be intended for the same
symbol.]]
¶ ealswâ
gâð ðâs: _hic casus_ #hryre# oþþe #declinung#, _huius casus_; 15
_risus_ #hlehter#, _cursus_ #ryne#, _sexus_ #werhâd# oððe #wîfhâd#,
_nexus_ #cnotta#, _luxus_ #lust# oððe #gǣlsa#, _fluxus_
[[79]]
#tôflôwednyss#, _ritus_ #gewuna#, _metus_ #ôga#, _impetus_
#onrǣs#, _fluctus_ #flôd# oððe #ŷð#, _actus_ #dǣd#, _fructus_ #wæstm#,
_uictus_ #bîgleofa#, _uestitus_ #scrûd#, _habitus_ #gyrla#, _saltus_
#hlŷp# and #holt#, _exercitus_ #werod# oððe #here#, _uersus_
#fers#, _uisus_ #gesihð#, _auditus_ #hlyst#, _gustus_ #swæcc#, 5
_odoratus_ #stenc#, _tactus_ #hrepung#, _ictus_ #sweng#, _motus_
#styrung#, _affectus_ #gewilnung#, _effectus_ #fremmingc#,
_monitus_ #mynegung#, _passus_ #stæpe#, _gradus_ #hâd# oððe
#stæpe#, _lapsus_ #slide#, _usus_ #brîce# oððe #gewuna#, _potus_
#drenc#, _portus_ #hŷð#, _artus_ #liþ#, _arcus_ #boga#,
_lacus_ #sêað#, 10
_acus_ #nǣdl#, _sinus_ #bôsm#, _currus_ #cræt#, _uultus_ #andwlite#,
_cultus_ #bîgeng# ET CETERA.
eala swa _U_ 15 gað _f. T_ ‖ ryre o. d. _in d. z. T, gl. R_ ‖
d[ecli]nung _W_ 16 r. hl. cursus (_aus_ -ur) _ü. d. z. 1. corr. F_ ‖
hlehter _f. TW_ ‖ hryne _HJ, f. T_ ‖ _von_ werhâd _bis auf weiteres
ü., soweit vorhanden, gl. T_ ‖ oððe] ł _gl. T_ 16. 17 wifh(od) _W_, w
_beim einbinden weggeschnitten T_ ‖ (nexus) _gl.? U_ ‖ lu(x)us _aus_
lusus _J, darüber_ uoluptas _gl. U_ ‖ o. g. _f. T_ ‖ _am rande_
galnisse _gl. U_ 1 toflowendnyss _h_, to flow(ed _am rande_)nyssa _T_,
-nysse _U_, -n[esse] _W_ ‖ ritus] artus _T_ ‖ īpetus _W_ 2 flôd o. ŷð
_f. T, gl. R_ ‖ flo[d ł] _W_ ‖ hyð _F_ ‖ accus _im text u._ tus
_darüber gl. W_ ‖ dǣd _f. W_ ‖ wæsm _H_ 3 bileofa _T_ ‖ uestis _W_ ‖
scru[d ha]bitus _W_ ‖ scr(v)d _aus_ scrod _a. hd. F_ ‖ gyrla _f. T_ ‖
saltas _J_ 4 hlep _DH_ ‖ and holt _f. T_ ‖ and] oððe _J_ ‖ here oððe
werod _J, gl. R_ ‖ werod oððe _f. T_ ‖ her[e--7 fremmin]g _W_ 5 uers
_DFHhJR_ (_gegen OU_), _f. T_ ‖ --6 hrepung _ü. f. T_ ‖ swæc _DFHhRU_,
spæt (!) _J_ 6 repung _H_ ‖ swenc _J_ 7 styrung _f. T_ ‖ uoluntas _ü._
affectus _gl. U_ ‖ frymming _D_, fremming _alle andern_ (_aus_ fremung
_1. corr. h_) _ausser O_ 8 muneg[unge pas]sus _W_ ‖ mynegung _f. T_ ‖
stepe _FT_ 8. 9 h. o. st. _gl. R_, hadstepe (oððe _f._) _T_ 9 [br. o.]
_W, f. T_ ‖ wuna _F_ 10 drenc _f. TW_ ‖ yð _J_ ‖ la[cus seaþ] _W_ 11
neadl _J_, neld _T_, nelde _W_ ‖ cræt] cræft _F_, kert _W_ 11. 12
andwlit[e cultus] _W_ ‖ andwlitæ _U, f. T_ 12 biggeng _FR_, biggenc _J,
f. T_
Ðâs ôðre synd FEMININI GENERIS: _haec manus_ #þêos
hand#, _huius manus_, _huic manui_, _hanc manum_, _o manus_,
_ab hac manu_; ET PLVRALITER _hae manus_, _harum manuum_, 15
_his manibus_, _has manus_, _o manus_, _ab his manibus_. ealswâ
gâð þâs: _haec anus_ #ðis ealde wîf#, _porticus_ #portic#,
_socrus_ #sweger#, _nurus_ #snoru#, _tribus_ #mǣgð#, _domus_ #hûs#.
13 _kein absatz_ ‖ beoþ _W_ ‖ femini _O_ 13. 14 þ. h. _f. TW_ 14
_punct unter_ i _von_ huic _wol zufällig O_ ‖ [manui] _W_ 15 [manuum]
_W_ 17 þ[eos--ðis] _W_ ‖ ealda _J_ ‖ icus _von_ porticus _z. t. weg H_
18 s _von_ socrus _auf rad._ sw _h_ ‖ swegr _DFHhRU_, swe(g)r _J_, swer
_W_ ‖ snora _T_ ‖ tr[ibus mæiþ] _W_
[[80]]
Þâs ôðre synd NEVTRI GENERIS and INDECLINABILIA, þæt
is, #undeclinjendlîce#: _hoc cornu_ #þes horn#, _hoc tonitru_
#þes ðunor#. nabbað þâs naman nâ ôðre gebîgednysse
on ânfealdum getele, ac þes ân CASVS bið gecweden
for eallum ðâm ôðrum ðus: _hoc cornu_, _huius cornu_, 5
_huic cornu_, _hoc cornu_, _o cornu_, _ab hoc cornu_; on menigfealdum
getele hîg habbað sume CASVS: _haec cornua_,
_horum cornuum_, _his cornibus_, _haec cornua_, _o cornua_, _ab his
cornibus_. ealswâ gǣð _hoc genu_ #þis cnêow# ET PLVRALITER
_haec genua_; _hoc gelu_ #þes forst#, _ueru_ #spitu#, _specu_ 10
#scræf#, _pecu_ #nŷten#, _testu_ #crocscerd#, _penu_ #hêddern#
ET CETERA, ac hî âteorjað sume on menigfealdum getele.
syndon êac gecwedene _hic cornus_ #þes horn#, _hic tonitrus_
MASCVLINI GENERIS on ðissere declinunge. _pecu_ gǣþ êac
on ôðre wîsan on ðǣre þriddan declinunge: _hoc pecus_, 15
_huius pecoris_ and _haec pecus_, _huius pecudis_; and _hoc testu_
þissere declinunge and _haec testa_ þǣre forman declinunge.
ealswâ _specu_ and _penu_ gâð on manega wîsan and on
mislîcum kynne.
1 _kein absatz_ ‖ beoþ _W_ ‖ and] et _JOU_ ‖ ind. þ. is _f. W_ ‖
-bila _F_ 1. 2 þ. is u. _in d. z. R, f. T_ ‖ þ. is _f. H_ 2
undeclinigendlice _aus_ -nagend- _D_, vndeclinendlic _W_, -lic _JU_ ‖ o
_in_ hoc _aus_ e _O_ ‖ c[ornu--hoc] _W_ ‖ --3 _ü. f. T_ 3 þes _f. W_
‖ þundr _U_ ‖ nâ] nane _JT_, non _W_ ‖ gebigend- _U_, ibeiȝed[nesse]
_W_ 4 -fealldum _T_ ‖ getæle _FT_ ‖ case _W_ 5 þe[n] _W_ 6 mæn-
_HJRU_, man- _T_ 7 getæle _FT_, itelo _W_ 8 orum _von_ horum _auf r. U_
‖ his _sehr verblasst W_ ‖ [cornibus] _W_ ‖ hęc cornuua _T_ 9
corni[bus--et] _W_ ‖ gað _h_, gaþ _J_, gað þas _U_ ‖ þ. c. _f. T_ ‖
cnow _F_ 10 [hoc gelu--11 scre]f _W_ ‖ haec gelu _J_ ‖ þes forst]
#geleþe# _T_ ‖ specu] spetu _U_ 11 scræf (_v. a. hd.?_) _aus_ stæf _F_,
stæf _U_ ‖ tæstu _O_ ‖ crocsceard _DHRU_, -scærd _J_, sc _auf r. O_]
#test# _T_ ‖ hêddern] #celier# _T_ 12 [ac h]eo _W_ ‖ âteorjað--19
kynne] beoð. sume. Indeclinabilia _T_ ‖ mænig- _JR_ ‖ getæle _F_ 13
beoþ _W_ ‖ [hic c]ornus _W_ ‖ þ. h. _f. W_ 14 declinung _W_ ‖ [p]ecu
_W_ 15 wison _DFRU_ ‖ ære _von_ þære _auf r. U_ ‖ [pecu]s _W_ 16 haec]
hoc _U_ ‖ hu. p.] cudis _W_ ‖ and _vor_ hoc] et _JU_ 17 þissere--18
_1._ on (þissere _am rande_, decl.--decl. _auf r., das übrige als 27.
zeile_) _corr. R_ ‖ þissera _U_ ‖ declinun[ge and] _W_ ‖ and
haec--decl. _f. J_ ‖ and _vor_ haec] et _U_ ‖ þæra _U_, þere _H_ 18
specu] pecu _H_ ‖ gæð _U_ ‖ [on m]ore (?) _W_ ‖ on _vor_ misl. _f. U_
19 mistliche _W_ ‖ cynne _DFHJRU_, cunne _W_
[[81]]
_Arcus_ #boga# and _artus_ #lið# and _partus_ #geêacnung#
healdaþ þone _u_ fæste on menigfealdum DATIVO and ABLATIVO:
_arcubus_ #bogum#, _artubus_ #liðum#, _partubus_ #geêacnungum#,
for ðâm gesceâde, þæt hîg nǣron gelîce
_arcibus_ #wîghûsum#, _artibus_ #cræftum#, _partibus_ #dǣlum#. 5
êac sume ôðre healdað þone _u_ on ðâm foresǣdum casum
bûtan intingan: _portubus_ #hŷðum#, _tribubus_ #mǣgðum#,
_lacubus_ #sêaðum# ET CETERA.
1 _kein absatz_ ‖ boga _f. TW_ ‖ lið _f. T_ ‖ and _vor_ partus _f. H_
‖ par[tus] _W_ ‖ geeacnunge _U_, eacnung _H_, ecnung _W_, byrd _T_ 2
mænig- _JR_, manig- _T_, mænifealdan _H, dahinter_ itele _W_ ‖ da[tiuo]
_W_ ‖ and] et _J, f. T_ 3 ablactiuo _J, f. T_ ‖ _nom. sg. vor dat. pl.
W_ ‖ --8 _ü. f. T_ ‖ --4 _ü. f. W_ ‖ l.] þiþum _U_ 4 um _in_ geeac.
_nachtr. v. ds. hd.? h_ ‖ [for þ]en _W_ ‖ ðan _h_, þan _U_ ‖ æ _in_
næron _zu_ e _F_ 5 arcibus] artibus _U_ ‖ wihuse _W_ ‖ [creft]um _W_ 6
êac--7 intingan _f. T_ ‖ þon̄ _J_ ‖ ðâm] þa _JU_ ‖ [for]e seide casen
_W_ 7 buton _hU_ ‖ portabus _J_, eft partubus _T_ ‖ tribus(bus) _v.
ds. hd.? O_, tribus _W_, tribulus _J_ ‖ [mæiþ]um _W_
DE QVINTA DECLINATIONE.
QVINTA DECLINATIO HABET VNAM TERMINATIONEM IN ES PRODVCTAM 10
#sêo fîfte declinung hæfð âne geendunge on
langne# _es_, and synd ealle FEMININI GENERIS bûton ânum,
þe ys ǣgðres cynnes on ânfealdum getele and on menigfealdum
getele ys MASCVLINI GENERIS: _hic VEL haec dies_
#ðes dæg#, and ân of ðâm gefêged ys MASCVLINI GENERIS: 15
_hic meridies_ #þes middæg#. þêos declinung gǣð þus:
NOMINATIVO _hic VEL haec dies_ #þes dæg#, GENITIVO _huius
[[82]]
diei_ #þises dæges#, DATIVO _huic diei_ #ðisum dæge#,
ACCVSATIVO _hunc_ VEL _hanc diem_ #þisne dæg#, VOCATIVO
_o dies_ #êalâ ðû dæg#, ABLATIVO _ab hoc_ VEL _ab hac die_
#fram ðisum dæge#; ET PLVRALITER NOMINATIVO _hi dies_
#þâs dagas#, GENITIVO _horum dierum_ #þissera daga#, 5
DATIVO _his diebus_ #ðisum dagum#, ACCVSATIVO _hos dies_
#þâs dagas#, VOCATIVO _o dies_ #êalâ gê dagas#, ABLATIVO
_ab his diebus_ #fram ðisum dagum#.
9 de _f. DHJO_ ‖ quinta] v. _U, f. J_ ‖ decl. _f. DHJW_ 10 [quint]a
_W_ ‖ [prod.--15 m]asculini _W_ (_doch von den ersten wörtern die
oberen spitzen erhalten_) 11 sêo--12 es _f. T_ ‖ anæ _H_ 12 femini _O_
‖ butan _J_ 13 þe] se _OU_ ‖ getæle _FT_ ‖ and--14 getele _f. JOU,
doch vor_ ys _mit a. dinte_ (_aber v. ds. hd.?_) _ü. d. z._ he
_nachgetragen O_ ‖ mænig- _H_, manig- _T_ 14 getæle _FT, f. DH_ ‖ uel]
et _U_ 15--82^8 _ü. f. T_ ‖ (an) _D, f. OW_ 15 ifeiȝede _W_ 15. 16
masculi[ni g. hic m]eridies _W_ 16 me _von_ meridies _ganz_, ri _z. t.
weg H_ ‖ --82^8 _ü. f. W_ 17 [h. u. h. di]es _W_ ‖ hic _f. O_ ‖
(haec) _U_ ‖ þes _f. O_ ‖ geniter _J, f. W_ 1--7 _der casus nur beim
nom. pl. bezeichnet W_ ‖ þisses _J_ ‖ dater _J_, dat:: _O_ ‖ h(u)ic
_H_ ‖ þissum _J_ 2 acu- _F_, -ussa- _Fh_, accusater _J_ ‖ uel] et _U_
‖ uocater _J_ 3 ablater _J_ ‖ uel] et _U_ ‖ [hac die et plura]liter
_W_ 4 þissum _J_ ‖ nomen _F_, nominater _J_ ‖ hi: _R_ 5--8 _ü. f. DH_
5 genit̄: (i _r._) _D_, geniter _J_ 6 dater _J_, dati: (i _aus_ e
_radiert?_) _O_ ‖ þissum _J_ ‖ acu- _Fh_, -ussa- _FR_, accusater _J_ 7
uocater _J_ ‖ ablater _J_ 8 ab _f. H_ 8. 9 [diebus all]e oþre _W_ 8
þissum _J_
[[9 ... decl. _f. DHJW_
text has “decl.]”]]
Ealle ôðre naman þissere declinunge syndon FEMININI
GENERIS; _haec facies_ #ðêos ansŷn#, _haec species_ #þêos 10
wlitu#, _acies_ #egc# oððe #scearpnys#, _requies_ #rest#, _progenies_
#ofspringc#, _series_ #endebyrdnyss#, _pernicies_
#cwelmbǣrnyss#, _rabies_ #wôdnys#, _glacies_ #îs#, _canicies_
#hârung#, _effigies_ #hiw# oððe #anlîcnys#, _esuries_ #hungor#,
_macies_ #hlǣnnys#, _ingluuies_ #oferǣt#, _caessaries_ #feax#. þrŷ 15
naman of ðisum gâð on twâ wîsan: _duricies_ and _duritia_
#heardnys#, _mollicies_ and _mollitia_ #hnescnys#, _materies_
and _materia_ #antimber#. _fides_ #gelêafa#; _res_ #þing#; _spes_
[[83]]
#hiht# ET CETERA. ac hî âteorjað sume on menigfealdum
getele.
9 _kein absatz_ ‖ ealla _HJ_ ‖ beoþ _W_ ‖ femini _O_ 10 _dem. f. vor
ü. W_ ‖ ð. a. _f. T_ ‖ [onsene] _W_ 10. 11 þ. w. _f. T_ 11 acies] ac
icies _T_ ‖ ecg _DFhRTU_ ‖ o. sc. _f. T_ ‖ rest _f. TW_ 12 progeniges
_F_ ‖ ofsprincg _R_, -ng _DFHhU_, -nge _J, f. T_, [of.] _W_ ‖
endeberdnyss _DH_, -burnesse _W_ ‖ pernicies--13 îs _f. W_ ‖
pernic(i)es _a. hd. F_ 13 cwælmbærnys _U_, clelbyrdnys _T_ ‖ canic(i)es
_a. hd. F_ 14 [ł anlicn]esse _W, f. T_ ‖ andlicnyss _U_ 15 hælnnys _T_
‖ :oferæt (h _rad._) _F_, ofer. ǣt _O_, oferǣte _U_, oueræt _T_ ‖ [c.
f. þ]reo _W_ ‖ cesaries _JU_ ‖ þréó _T_ 16 þissum _J_ ‖ twam _h_ ‖
wison _DH_ ‖ durici[es a. dur]itia _W_ ‖ and] et _J_ ‖ dur(i)tia _h_,
-cia _T_ 17 heardnyss _gl. ü._ duricies _R_, d _von a. hd. F, f. TW_ ‖
mollic(i)es _a. hd. F_ ‖ and] et _J_ ‖ mollicia (a _a. hd. auf r. U_)
_JU_ ‖ hnescnyss _gl. ü._ mollicies _R, f. W_ ‖ marie|rięs _zu_
ma|terięs _v. a. hd. O_ 18 et _J_ ‖ antim[ber fid]es _W_ ‖ fides and
fiducia _U_ ‖ --83^1 _ü. f. T_ ‖ þincg _R_, -gc _J_ 1 ateriað _J_ ‖
sum[me on] _W_ ‖ mænig- _JR_, manig- _T_ 2 getæle _FT_
DE NVMERO.
NVMERVS is #getel#, SINGVLARIS ET PLVRALIS #ânfeald
oððe menigfeald#. ânfeald getel ys on ânum: _homo_ 5
#ân mann#. menigfeald getel ys _homines_ #menn#. and
ealle ðâ eahta PARTES habbað þâs twâ getel: witodlîce
âgene naman habbað ânfeald getel and nabbað menigfeald.
êac sunne and môna sindon ânfealdes geteles.
sindon êac manega ôðre naman, þe æfter lêdensprǣce 10
nabbað menigfeald getel: MASCVLINI GENERIS þâs: _sanguis_
#blôd# (ac swâ ðêah on hâlgum bôcum wê rǣdað _uirum
sanguinum_), _puluis_ #dûst#, _fumus_ #smîc#, _fimus_ #scern#,
_limus_ #lâm#; GENERIS FEMININI: _pax_ #sybb#, _lux_ #lêoht#, _pix_
#pic#, _fames_ #hungor#, _sitis_ #ðurst#, _labes_ #âwyrdnyss#, 15
_tabes_ #wyrms#, _humus_ #molde#; GENERIS NEVTRI: _coenum_
#meox#, _foenum_ #strêw#, _lutum_ #fenn#, _aeuum_ #êcnys#,
[[84]]
_penum_ #hêddern#, _uulgus_ #ceorlfolc#, _pelagus_ #wîdsǣ#,
_uirus_ #wyrms#. and ǣlc þǣra ðinga, þe man wihð on
wǣgan oððe met on fate, næfð heora nân menigfeald
getel, ðêah ðe sume menn be heora âgenum dôme hî
âwendað menigfealdlîce þus cweðende: _frumenta_ #hwǣtas#, 5
_ordea_ #beras#, _fabae_ #bêana#, _pisae_ #pisan#, _uina_
#fela wîn#, _mella_ #fela hunig# ET CETERA.
3 _überschrift f. JW_ ‖ incipit _fügt nach_ de n. _bei fr. U_ 4 _kein
absatz J_ ‖ umerus _W_ ‖ is g. _gl. R, f. T_ ‖ getæl syngularis _F_
‖ et] uel _J_ ‖ ânfeald--5 ânum _f. T_ 5 oððe _von a. hd. zu_ and
_corr. F_ ‖ mænig- _HJ_ ‖ getæl _F_ ‖ ânum] namum _F_ 6 ân--ys] et
pluraliter _T_ ‖ o[n] mon _W_ ‖ mænig- _HJR_ ‖ getæl _F_, getel _zu_
getęl _a. hd. O_ ‖ menn--7 getel _f. T_ ‖ menn _f. W_ 7 [alle] _W_ ‖
ehta _J_ ‖ [h. þ. t.] _W_ ‖ getæl _F, dahinter_ butan interiectio _U_
‖ w[itodl.--11 þeos] sanguis _W_ 8 agen(e) _U_ ‖ getel: _U_, getæl
_FT_ ‖ mænig- _JR_, manig- _T_ 9 su(n)ne _a. hd. F_ ‖ móne _T_ ‖
getæles _FT_ 10 oðre manega _OU_ 11 mænig- _HJR_, manig- _T_ ‖ getæl
_FT_, getele _U_ 12 blôd _f. TW_ ‖ þeh _J_ 13 dûst _f. T_ ‖ fumur _F_,
fumis _HOT_ ‖ smîc] fám _T, f. W_ ‖ scearn _HJTU_ 14 generis _doppelt_
(_das zweite später unterpunctiert_) _U_ ‖ sybb _und_ lêoht _f. TW_ 15
pic _f. W_ ‖ f(a)mes _a. h. ü. r. F_ ‖ hungor _f. TW_ ‖ ðurst _f. W_
‖ awerdnyss (-ys _H_) _DH_, awer|nyss _U_, #hleceðure# _T_ 16 tabs
wurms _T_ ‖ wrums _W_ 17 fenum _OUW_ ‖ streow _DFHhRU_, streaw _J_,
strau _W, f. T_ ‖ êcnys _f. T_ 1 poenum _DFHhJRT_, penu _U_ ‖ hêddern]
#celier# _T_ ‖ ceorlf. _f. T_ ‖ palegus _T_ ‖ wîdsǣ _f. T_ 2 wrusm _W_,
wyrm _T_ ‖ þara _D_ ‖ ‖ wyhð _DU_, wyhþ _H_, wehð _FhTR_, weh _J_,
weihþ _W_ 3 oþer _W_ ‖ fæte _DHTU_ ‖ heora] here _J_ ‖ n _von_ nân
_und das fg._ m _zum teil_, enig _ganz weg H_ ‖ mænig- _JR_, manig- _T_
4 getæl _FT_, getel: _U_ ‖ âg. _f. W_ 5 mæn- _JR_, man- _T: ich werde
solche abweichungen in zukunft nicht mehr anführen_ 5--7 _ü. f. W_ 5. 6
hwætes _J, f. T_ 6 beras _f. T_ ‖ bêana--7 hunig _f. T_ ‖ pyse _alle_
‖ pysan _alle ausser O_ 7 wynu _U_ ‖ hunigu _U_
Sume naman synd êac, þe nabbað ânfeald getel, ac
bêoð ǣfre menigfealdlîce gecwedene, swâswâ bêoð twâ
ðǣra twelf tâcna, _gemini_ #getwysan# and _pisces_ #fixas#, 10
and manega ôðre tô êacan þison: GENERIS MASCVLINI _hi
manes_ #þâs helwaran#, _primores_ #hêafodmenn#, _liberi_
#bearn#, _cani_ #hwîte hǣr on ealdum menn#, _sentes_
#ðornas#, _uepres_ #brêmlas#; GENERIS FEMININI _insidiae_ #syrwan#,
_induciae_ #fyrst#, _deliciae_ #êstas#, _diuitiae_ #welan#, 15
_excubiae_ #weardan#, _manubiae_ #hererêaf#, _primitiae_
#frumwæstmas#,
_exequiae_ #lîcðênunga#, _blanditiae_ #geswǣnyssa#
[[85]]
oððe #ôlæcunga#, _bigae_ #twegra horsa cræt#,
_trigae_ #þrêora horsa cræt#; _quadrigae_ #fêower horsa
cræt#, _reliquiae_ #sumes ðinges lâfe#, _kalendae_ #clypunga#,
forðan ðe ðâ ealdan men clypodon symle on
niwum mônan. ealswâ _nonae_ ân getel on gerîmcræfte, 5
_idus_ #tôdǣlednyssa þæs mônðes#; _nundinae_ #cŷpinga#,
_latebrae_ #dimhofan#, _tenebrae_ #þêostru#, _nuptiae_ #giftu#,
_quisquiliae_ #ǣfyrmðe#; GENERIS NEVTRI: _arma_ #wǣpnu#,
_moenia_ #weallas#, _crepundia_ #swurbêagas#, _cunabula_
#cildcradulas#, _spolia_ #hererêaf#, _exta_ #þearmas#, _extales_ 10
#bæcðearmas#, _serta_ #cynehelmas#, _pascua_ #læsa#,
_sponsalia_ #brŷdgyfa#, _praecordia_ #forebrêost#.
8 _kein absatz_ ‖ syndon _R_, beoþ _W_ ‖ habbeþ _vor_ nabbeþ _getilgt
W_ ‖ anfeld _U_ ‖ getæl _FT_ 9 gecwedenne _h_ ‖ swâswâ--10 tâcna _f.
T_ ‖ _nur ein_ swa _O_ 10 and _f. T_ ‖ piscis _J_ ‖ fixas _f. TW_ 11
and--þison] et cetera _T_ ‖ oþere _H_ ‖ tô êa. þ. _f. W_ ‖ ecan _F_
‖ þisson _J_ 12 mane:s (n _rad.?_) _F_, magan _J_ ‖ þâs _f. T_ ‖
helwara _T_, helpan _J_ ‖ primoris _HOTU_ ‖ -mann _U_, -mon _T_ 13
bearn] #filz# _T_ ‖ hwîte--menn] #c̋anuþ# _T, in der zeile R_ ‖ on e. m.
_f. W_ 14 ðornas] #spinas# _T_ ‖ bremelas _HU_, #runc̋es# _T_ ‖
femini(ni) _a. hd. F_ 14. 15 serwan _DH, f. T_ 15 indicie _J_ ‖ fyrstas
_U_, fyrs _H_ ‖ diuicie _W_ ‖ welan _f. T_ 16 spolia _ü._ manubiae
_gl. U_ 16. 17 frumwestmas _HhT_ 17 exse- _JR_ ‖ blandicie _JW_
17--85^1 geswesnessa _T_ 1 oððe ô. _f. T, obwol schon im text, doch_
oððe olecun (_der rest weggeschnitten_) _am rande ohne verweisung U_ ‖
ollæcunga _R_, olecunga _DHJ_, olecunga _zu_ olæ- _h_ ‖ bie _T_ ‖
twegera _U_ 1. 2. 3 cræft (f _rad. H_) _DH_ 2 tr.--3 cræt _f. O_ ‖ trię
_h_, tri(g)e _sp. hd. F_, trie _DW_ ‖ --3 _ü. f. T_ ‖ h. cr. _f. W_ ‖
quadrigae--3 cræt _am rande 1. corr. h_ ‖ quadrię _T_, quadrie (d _aus_
t _h_) _DHhW_, quadri(g)e _corr. sp. hd. F_, ge _auf r. R_ 3 sume _H_ ‖
þincges _h_ ‖ laf _F_ ‖ clypunga--5 mônan _f. T_ 4 vor þe olde men _W_
‖ þe: _F_ ‖ clypedon _h_ ‖ euere _W_ 5 niwon _J_ ‖ no(n)e _H_, noê
_D_ ‖ ân g. on g. _in d. z. R, f. T_ ‖ ân] on _J_ ‖ getæl _F_ 6
todælædnyssa _in d. z. T_, todælnyssa _F_ ‖ þ. m. _f. T_ ‖ cypinge _T_
7 dim hofon _O_, dim screafa oððe hofan _J_ ‖ þystru _U, f. T_ ‖
gif(t)u _a. hd. F_, gyfta _U_, ȝifta _W, f. T_ 8 wǣpnu _f. T_ 9 menia
_alle_ ‖ wellas _F, f. T_ ‖ swurdbeagas _J_ 10 -cradalas _R_,
-cradelas _HTU_; cradelas (_ohne_ cild) _W_ 11 extales b. _nachgetragen
corr. R, 1. corr. F, f. hJW_ ‖ bec- _T_ ‖ ser _vor_ serta _getilgt W_
‖ kyne- _R_, -healmas _U_ ‖ læse _DH_, læswa _J_, leswe _W, f. T_ 12
[sponsalia--16] hec _W_ ‖ n _in_ sp. _a. hd. F_ ‖ -gyfu _O_,
-gyfta _T_
Sume naman synd ôðres cynnes on ânfealdum getele
and ôðres cynnes on menigfealdum getele: _hic locus_
#ðêos stôw# MASCVLINI GENERIS and on menigfealdum getele 15
_haec loca_ NEVTRI GENERIS. ealswâ _hic iocus_ #þes plega#
[[86]]
ET PLVRALITER _haec ioca_ #þâs plegan#; _hic sibilus_ #þêos
hwistlung#, _haec sibila_ #þâs hwistlunga#; _hic carbasus_
#þes segl#, _haec carbasa_ #þâs seglu#; _hic tartarus_ #þêos
hellîce sûsl#, _haec tartara_ mænigfealdlîce. þâs ôðre
synd GENERIS NEVTRI on ânfealdum getele and GENERIS 5
FEMININI on menigfealdum getele: _hoc epulum_ #þêos wist#
and menigfealdlîce _hae epulae_; _hoc balneum_ #þis bæð#
and menigfealdlîce #hae balneae#; _hoc caepe_ #þis lêc#
undeclinjendlîc
and menigfealdlîce _hae caepae_ declinjendlîc.
þâs ôðre synd NEVTRI GENERIS on ânfealdum getele and 10
MASCVLINI on menigfealdum: _hoc caelum_ #þêos heofen#
and menigfealdlîce _hi caeli_; _hoc porrum_ #þis lêac# and
eft _hi porri_; _hoc frenum_ #þes brîdel# and menigfealdlîce
_hi freni_ VEL _haec frena_; _hoc filum_ #þes ðrǣd# and menigfealdlîce
_hi fili_ VEL _haec fila_ ET CETERA. 15
13 _kein absatz_ ‖ naman synd _auf r. U_ ‖ getæle _FhT_ 14 and o. c.
on mænigf. getæle _ohne verweisung, wohin die ergänzung gehört, über_
hic--15 mascu _nachgetragen 1. corr. F, f. JO_ 15 ð. st. m. g. _f. T_ ‖
steow _R_ ‖ masculi _J_ ‖ and (_statt vor_ on) _hinter_ getele _J_ ‖
on m. g. _f. T_ ‖ getæle _F_ 16 n. gen. _vor_ haec loca _J, f. T_ ‖
iocus _auf r. und am rande widerholt U_ ‖ --86^3 _dem. vor ü. f. W_ ‖
þes _f. T_ 1 hec _aus_ hoc _h_ ‖ ioca] iocol _O_ ‖ þ. plegan _f. TW_
‖ hic] hi _h_ ‖ sybilus _U_, sibilis _J_, sibulus _W_ ‖ þêos _f. T_ 2
haec _f. T_ ‖ sibil:a _F_, sybila _U_, sibula _W_ ‖ þâs hw.] _f. W_,
hic sidilibus and hęc sidilia _T_ ‖ carbasas _h_ 3 þes s. _f. T_ ‖ and
hęc _T_ ‖ carbasu _O_ ‖ þâs s. _f. TW_ ‖ þêos _f. T_ 4 hellic
_DFHhJTUW_ ‖ susel _Fh_, surl _U, f. T_ ‖ and hęc _T_ ‖ _zweites_ ta
_in_ tartara _ganz_, ra _zum teil weg H_ ‖ menigfealdlice _gl. R, f. T_
5 generis--and _ü. d. z. 1. corr. F_ ‖ neutri generis _DFHW_ ‖ getæle
_FT_ ‖ and--6 getele _f. J_ 6 manigfealdan _T_ ‖ getæle _FT_ ‖ þeost
(!) _U, f. TW_ 7 and m.] et pluraliter _T_ ‖ he (e)pule _1. corr. h_ ‖
baneum _T_ ‖ þ. b. _f. TW_ ‖ bæð] bið _U_ 8 a. m. _f. T_, ⁊ pluraliter
_W_ ‖ þis _f. TW_ ‖ lêc] e _aus_ i _ds. hd.? h_, êc _U_, leac _hinter_
indecl. _W_ 9 -nienlice _U_, indeclinabile _TW_ ‖ and m.] et pluraliter
_TW_ ‖ decl. _gl. ü._ hę cepe _T_, declinienlic _U_, declinabile _W_ 10
beoþ _W_ ‖ moniuold _W_ ‖ getæle _FT_ 11 masc. generis _W_ ‖ menig.
getæle _T_ ‖ þ. h. _f. TW_ ‖ heofon _JU_ 12 m. _f. T_, pluraliter _W_
‖ hi: _F_ ‖ þis _f. TW_ ‖ leac] porleac _J_ 13 eft _f. T_, pluraliter
_W_ ‖ pori _T_ ‖ þ. br. _f. TW_ ‖ and _f. J_ ‖ m.] eft _H_,
pluraliter _W, f. JT_ 14 uel] oþer _W_ ‖ filum] filii _J_ ‖ þes and
ðeos þrǽd _J_, fil _T, f. W_ ‖ and m. _f. J_ ‖ m. _f. T_, pluraliter
_W_ 15 fili: _U_ ‖ et c. _f. T_
Sume naman habbað ôðre declinunge on ânfealdum
getele and ôðre on menigfealdum, swâswâ ys _hoc iugerum_
[[87]]
#þes æcer#: se nama ys þǣre ôðre declinunge on ânfealdum
getele and ðǣre ðriddan declinunge on menigfealdum
getele; _hoc uas_ #þis fæt# ys ðǣre þriddan
declinunge on ânfealdum getele and ðǣre ôðre on
menigfealdum. 5
16 _kein absatz_ 17 getele--menigfealdum _f. J_ ‖ getæle _FT_ ‖ and
_f. H_ ‖ and on oðre on _O_ ‖ manigfealdan _T_ ‖ (hoc) _D_ 1 þes æcer
_f. T_, þes et cetera _J_ ‖ se n. _f. T_ ‖ soͤ _J_, þes _W_ 2 getæle
_FT_ ‖ and on _T_ ‖ decl. _f. TW_ 3 getæle _FT, dahinter_ pluraliter
hi iugeri _W_ ‖ h. fâs _O_ ‖ þ. f. _f. TW_ 4 nge _von_ declinunge _auf
r. U_ ‖ getæle _FT_ ‖ and on _T_ ‖ o(n) _H_
DE FIGVRA.
FIGVRA is #hiw# on namum and on ôðrum dǣlum and
æfter DONATVM, þâm lârêowe, synd twâ FIGVRA: SIMPLEX,
þæt is, #ânfeald# ET COMPOSITA, þæt is, #gefêged#. ânfeald
hiw is _decens_ #geðæslîc# oððe #ârwurðe#, _potens_ 10
#mihtig#. gefêged hiw byð, þæt ðe byð of twâm dǣlum
oððe of mâ gefêged: _indecens_ #unðæslîc# oððe #ungedafenlîc#,
_inpotens_ #unmihtig#; and hî bêoþ gefêgede
on fêower wîsan: ǣrest of twâm ansundum dǣlum: _iniustus_
#unrihtwîs#; _in_ is PRAEPOSITIO and _iustus_ is nama. 15
eft byð gefêged of twâm tôbrocenum dǣlum _beniuolus_
#wel willende#; eft of ansundum dǣle and tôbrocenum
[[88]]
_inimicus_ #fêond#, _insipiens_ #unwîs#; eft of tôbrocenum
dǣle and ansundum _impius_ #ârlêas#, _efferus_ #rêðe#.
6 _überschrift_ (_raum gelassen W_) _f. JOW_ 7 _kein absatz JO_ ‖
figora _zu_ -g(v)ra _a. hd. F_, igura _W_ ‖ is--8 figura] sunt duo _T_
‖ is hiw _gl. R_ ‖ namum] anum _J_, nomam _W_ 8 þ. l. _f. W_ ‖
lareowa _J_ ‖ beoþ _W_ ‖ (twa) _corr. U_ ‖ and _vor_ simplex (m _auf
r._) _rad. h_ 9 þ. i. a. _gl. R, f. T_ ‖ pæt is _f. DHW_ ‖ and þæt is
gef. _gl. R_ ‖ þ. i. g. _f. T_ ‖ gefêged _f. O_ 10--88^2 ârlêas _ü. f.
T_ 10 gewǣslic _U_ ‖ e _von_ arwurðe _auf r. U_ ‖ also potens _W_ 11
ðe] he _U_, þet _W_ ‖ beoð _U_ ‖ of] on _J_, þ _vor_ of _rad. R_ 12 of
_f. T_ ‖ mâ] monie _W_ ‖ indecens--ungedauenlic _am rande nachgetragen
1. corr. h_ 12. 13 ungedauenlic _h_, g _aus e. a. D_, -c _aus_ -ce _R_
13 also īpotens _W_ ‖ gefeged _O_, ifeiȝed _W_ 14 wison _DHT_, a _aus_
o _R_ ‖ of] on _HJ_ ‖ ans. d. iniu _auf r. U_ ‖ onsundum _T_ 15 unr.
_f. W_ ‖ preposito _O_, positio _von_ prepositio _auf r. U_ ‖
[noma--88^1 inimi]cus _W_ 16 of] on _J_ ‖ beni uobis _T_ 17 of] on _J,
aus_ on _h_ 1 [inimi]cus--tobrocen[e] _nur die unteren enden W_ ‖
in(i)m- _O_ ‖ also insipiens _W_ ‖ of _f. OU_ ‖ tobrocen[e dele and]
_W_ 2 dælum _U_ ‖ īpius _W_ ‖ esferus _J_
Ealle ðâ eahta dǣlas underfôð fêginge, bûton INTERIECTIO
âna, and, gif se nama bið gefêged of twâm ansundum
dǣlum, þonne mæg man on ǣgðrum ende hine 5
declinjan: _hoc ius iurandum_ #þes âðswara#, _huius iuris
iurandi_, _huic iuri iurando_ ET CETERA. gyf se nama byð
gefêged of NOMINATIVO CASV and of ôðrum gebîgedum
case, þonne bið se nama declinjendlîc on ðâ healfe, þe
se NOMINATIVVS byð: _hic praefectus urbis_ #ðes portgerêfa# 10
oððe #burhealdor#, _huius praefecti urbis_, _huic praefecto
urbis_, _hunc praefectum urbis_, _o praefecte urbis_, _ab
hoc praefecto urbis_ ET CETERA. gif se nama byð gefêged
of twâm gebîgedum casum, þonne byð hê INDECLINABILE,
þæt is, #undeclinjendlîc#, ac gǣð se ân CASVS for 15
eallum ðâm ôðrum casum, swâswâ ys _huius modi_: _huius
modi homo_ #þus gerâd man#, _huius modi hominis_ #þus
gerâdes mannes#, _huius modi homini_; _huius modi mulier_
#þus gerâd wîf#; _huius modi mancipium_ #þus gerâd
[[89]]
þêowman#. ealswâ gâð _illius modi_ #swâ gerâd# ET
CETERA.
3 _kein absatz_ ‖ ealle--4 and _f. T_ ‖ eallæ _J_, ealla _H_ ‖ þ _in_
þa _aus e. a. h_, þeos _W_ ‖ [eihte deles] _W_ ‖ dæles _J_ ‖
underfôð] under _H_ ‖ fegincge _J_ ‖ butan _J_ 4 þ[e noma] _W_ ‖ of]
on _J_ 4. 5 onsundum _T_ 5 m[æi mon] _W_ 6 ius iuran[dum þes] _W_ ‖
-dvm _aus_ da _H_ ‖ þ. â. _f. T_ ‖ iu(ri)s _D_, iusis _zu_ iurs _H_ 7
iuran[do et c.] _W_ 8 o[f oþre] _W_ 8. 9 gebigedu casum _T_ 9 noma _T_
‖ decliniend[lic on] _W_ ‖ _von_ d. _ist_ eclin _z. t., das folgende
ganz weg H_ ‖ ðâ] þam _H_ ‖ healfa _T_ 10 prefect[us ur]bis _W_ ‖
(prae)fectus _h_ 10. 11 _ü. f. T, gl. R_ ‖ -gereua _DH_ 11 praefectis
_O_ ‖ [urbis] _W_ 12 urbi _T_ ‖ hunc--13 hoc _f. T_ ‖ _acc. und voc.
von ds. hd. ü. d. z. nachgetragen R_ ‖ hunc] huic _O_ ‖ o p̄fecto _D_
‖ u[rbis] _W_ 13 beoð _U_ ‖ ifei[ȝed] _W_ 14 of] on _J_ ‖ geb.]
ifeiȝede _W_ ‖ u _in_ casum _aus_ a _H_ ‖ beoð _U_ 14. 15 ind. þ. is
_f. W_ 15 þæt--16 casum _f. T_ ‖ þ. i. u. _gl. R_ ‖ vndecli[niend]lic
_W_ ‖ case _W_ 16 ða _J_ ‖ [so so] _W_ ‖ _nur einmal_ huius modi
_JOTUW_ 17--89^1 _ü. f. T_ 17 huius--18 mannes _f. W_ 18 :: mannnes (man
_auf r._) _U_ ‖ m[o]di _W_ ‖ homini] homines _T_ 19 irade _W_ ‖
huiu[s] _W_ 1 þeow _von_ þeowman _auf r. U_ ‖ ea. g. _f. T_ ‖ g[eþ]
(_der rest hinter_ g _scheint eher einem_ e, _als_ o, _anzugehören_) _W_
‖ swa gerad _corr. R_
[[15 þæt--16 casum _f. T_
missing . in “f T”]]
Be þâm syx casum wê habbað gesǣd, ac sume
naman synd gehâtene MONOPTOTA, þæt sind #ânre gebîgednysse#,
and se ân CASVS gǣð for ealle ðâ ôðre: 5
_nequam_ #mânful# and ealra stafa naman: _hoc a_, _huius a_;
_hoc b_, _huius b_ and swâ forð. ealswâ _quattuor_ #fêower#,
_quattuor homines_, _quattuor hominum_ and swâ tô ǣlcum
case and tô ǣlcum cynne: _quinque feminae_ #fîf wîf#, _quinque
uerba_ #fîf word#; _sex_ #syx# and swâ forð ôð _centum_ 10
#hundtêontig#. _mille_ #þûsend# gæð ealswâ.
3 _kein absatz_ ‖ be--ac _f. W_ ‖ sæd _F_ ‖ ac] to _O_ 4 naman _f. U_
‖ beoþ _W_ ‖ monaptato _DFT u. ursprünglich auch HhO_ (_letztes_ o
_zu_ a (_von a. hd.?_) _H, richtig corr. 1. corr.? h, erstes_ a (_von
ds. hd.?_) _zu_ o _O_), monaptota _R_, monaptata _W_ ‖ þæt _usw. in d.
z. R_ ‖ beoþ _W_ ‖ anra _J_ 5 gebygednyss _F_ ‖ case _W_ ‖ gað _U_
‖ alle þen oþre _W_ 6 _ü. f. T_ 6 stafena _T_ ‖ namann _h_ ‖ a hoc a
_W_ ‖ huius] illius _F_ 7 _erstes_ b _nicht vollst. W_ ‖ and s. f. _f.
T_ ‖ quatuor _W_, IIII^or _R, f. T_ ‖ fêower _f. TW_ 8 IIII^or
_beidemal W_ ‖ h[o]minum _W_ ‖ and swâ--9 cynne _f. T_ ‖ _erstes_
ǣlcum] eallum and ælcum _J_ 9 case a. tô ǣ. _f. FJ_ 9--11 _ü. f. T_ ‖
--10 centum _ü. f. W_ 10 urba _T_ ‖ and--ôð _f. T_ ‖ ôð] of _O_, oþet
_W_ 11 mi(l)le _a. hd. F_ ‖ g. ea. _f. T_
[[#hundtêontig#. _mille_ #þûsend# gæð ealswâ.
Printed as shown: error for “gǣð”?]]
[[11 mi(l)le _a. hd. F_
missing . in “a hd. F”]]
Sume naman syndon DIPTOTA gecwedene, þâ habbað
twegen mislîce CASVS and nâ mâ on gewunan: _ueru_ #spitu#,
_ueribus_ #spitum#; _tabi_ #wyrms# and _tabo_: nys ðǣr nâ mâ
casu on gewunan. 15
12 _kein absatz_ ‖ naman _aus_ namon _a. hd.? h_ ‖ synd _T_, beoþ _W_
‖ dyptota (-p:t- _D_, o _aus_ a _1. corr.? h_) _DFHhRU_ ‖ [icwe]þene
_W, f. T_ 13 mis:lice _R_, mysclice _U_ ‖ a. nâ mâ on g. _f. T_ ‖
[na--16 habbeþ] þreo _W_ ‖ a _von_ na _u._ m _von_ ma _auf r. U_ ‖ on
g.] ungewunan _J_ 13. 14 _ü. f. T_ 14 tubi _O_ ‖ and _f. T_ ‖ nys--15
gew. _f. T_ ‖ :nys _U_ ‖ nâ] nân _U_ 15 casu _f. H_ ‖ ge _von_
gewunan _auf r. U_
[[twegen mislîce CASVS and nâ mâ on gewunan:
text has “mislice”]]
Sume synd gecwedene TRIPTOTA, þâ habbað þrŷ ungelîce
CASVS, swâswâ bêoð ealle naman NEVTRI GENERIS
[[90]]
þǣre ôðre declinunge on ânfealdum getele: _hoc templum_
#ðis templ#, _huius templi_, _huic templo_; nys ðǣr nâ mâ
mislîcra casa. ealswâ byð on menigfealdum getele on
eallum neutrum: _haec turibula_ #þâs stôrcyllan#, _horum
turibulorum_, _his turibulis_; _haec sidera_ #þâs tunglan#, 5
_horum siderum_, _his sideribus_; _cornua_ #hornas#, _cornuum_,
_cornibus_.
16 _kein absatz_ ‖ try- _H_, -ptata _F_, o _aus_ a _1. corr.? h_ ‖
þreo--17 no[man] _nur die unteren enden erhalten W_ ‖ þreo _T_, þrie
_D_ 17 bêoð--90^1 getele] is _T_ ‖ ealla _H_ ‖ no[man n.] _W_ 1 ôðre
_f. W_ ‖ getæle _F_ 2 ð. t. _f. TW_ ‖ [huius templi huic (_dieses
fehlt wol_)] _W_ ‖ nys--4 neutrum] et pluraliter _T_ ‖ nâ mâ] nã more
_W_ 3 ealswâ] eal _O_ ‖ beoð _U_ ‖ [on moniu]old _W_ ‖ getæle _F_ 4
(haec) _a. hd. F_ ‖ --5 turri- _alle dreimal HJT u. ursprünglich auch
DR, aber das erste_ r _immer r. D, die beiden ersten male R_ ‖ --6 _ü.
f. T_ ‖ þ. _f. W_ 5 tribulorum _U_, [tu.] _W_ ‖ turi:bulis _U_,
turribulis _auch h_ ‖ sydera _DH_, sedera _W_ ‖ þ. _f. W_ ‖ (t)unglan
_F_ 6 syderum _H_ ‖ si[deribus cor]nua _W_ ‖ and cornua _T_ ‖
cornu(u)m _h_ ‖ hornaw (!) _J, f. W_
[[eallum neutrum: _haec turibula_ #þâs stôrcyllan#, _horum
printed as shown: expected form NEVTRVM in small capitals]]
Sume naman syndon gehâtene TETRAPTOTA, þâ ðe
habbað fêower ungelîce CASVS, swâswâ synd ealle, þâ
þe geendjað on _er_ on þǣre ôþre declinunge: _hic presbiter_ 10
#þes mæsseprêost#, _huius presbiteri_, _huic presbitero_,
_hunc presbiterum_ ET SIMILIA.
8 _kein absatz_ ‖ synd _JT_, beoþ _W_ ‖ ihote[ne tetra]ptata _W_ ‖
tetroptota _O_ ‖ (þe) _U, f. T_ 9 IIII^or _W_ ‖ u _von_ ungelice
_ganz_, ngeli _z. t. weg H_ ‖ casas _DHhR_ ‖ beoþ _W_ ‖ [alle þeo] þe
_W_ 10 þe] ða _T_ ‖ endeþ _W_ ‖ er] R _W_ ‖ --12 presbit- _immer alle
hss._ 10. 11 pres[biter presb]iteri _W_ 11 _ü. f. TW_ ‖ mæssepr̄s _J_
11. 12 _dem. vor cas. obl. f. W_ 11 huius] huic _zu_ huiS (?) _U_
Sume synd gecwedene PENTAPTOTA, þâ ðe habbað
fîf ungelîce casas. swâswâ synd ealle, þâ ðe geendjað
on _us_, ðǣre ôðre declinunge: _iustus_ #rihtwîs#, _iusti_, _-to_, 15
_-tum_, _o iuste_ and manega ôðre þǣre ðriddan declinunge.
13 _kein absatz_ ‖ syndon _urspr._ (_aber_ on _durch puncte oben und
unten getilgt_) _O_, beoþ _W_ ‖ pentoptota _O, aus_ pentoptata _1.
corr.? h_, pen[taptat]a _W_, aptota _in_ pent- _auf r. U_, p _aus e. a.
H_ ‖ ðe--14 ðe _f. T_ 14 casen _W_ ‖ beoþ _W_ ‖ [þeo þ]e _W_ ‖ endeþ
_W_ 15 riht[wis iu]sti _W_ ‖ rihtwîs _f. T_ 15. 16 iusti. to. tum (tū
_vor_ tum _rad. h_) _FhRTU_, iustito. tum _O_, iusti. iusto. iustum
_DHJ_ 18 and--decl.] et cetera _T, f. J_ ‖ manege _U_ ‖
decli[nun]ge _W_
[[91]]
Sume naman synd gecwedene EXAPTOTA, þæt synd,
#þâ ðe habbað syx# CASVS, nân ôðrum gelîc, ac wê ne
findað nâne naman bûton ðrîm ðus gerâde: _unus_ #ân#,
_unius_ #ânes#, _uni_ #ânum#, _unum_ #ǣnne#, _o une_ #êalâ ðû
âna#, _ab uno_ #fram ânum#. ealswâ gǣð _solus_ #âna# and 5
_totus_ #eall#.
1 _kein absatz_ ‖ Sume] þreo _T_ ‖ beoþ _W_ ‖ gecwedene--synd _f. J_
‖ exaptata _W_ ‖ þæt _usw. in der z. R_ ‖ þæt synd _f. TW_ 2 þeo [þe
h]abbeþ _W_ ‖ ðe _f. T_ ‖ casas _O_ ‖ n. ô. g.] vnilche _W_ ‖ nân] on
_J_ ‖ gelîce _J_ ‖ ac--3 gerâde _f. T_ 3 nâne _f. DH_ ‖ no[me]n _W_
‖ butan _hJ_ ‖ þreo _W_ ‖ irade .i. huius modi _W_ ‖ --6 _ü. f. T_
‖ --5 ab uno _ü. f. W_ 4 vni[us] _W_ 5 gǣð _f. T_ ‖ solas _J_ ‖ and
_f. T_ 6 [all] _W_
[[findað nâne naman bûton ðrîm ðus gerâde: _unus_ #ân#,
text has “ân” in plain type]]
SIT HOC SATIS DE SEX CASVALIBVS FORMIS #bêo ðis ðus
genôh be ðâm syx gebîgendlîcum hiwum gesǣd#.
7 _kein absatz_ ‖ -libvs _aus_ -libis _O_ ‖ beo--8 gesæd _gl. R, f.
TW_ ‖ ðus _f. U_ 8 gebigedumlicum _F_
Wê habbað nû gesǣd be ðâm fîf ðingum, þe ðâm
namum gelimpað, þæt is SPECIES #hiw#, PRIMITIVA #frumcenned# 10
and DIRIVATIVA, þæt is, #ofgangendlîc#. ôðer
ys GENVS #kynn#; þridde NVMERVS, þæt is, #getel#; fêorðe
FIGVRA #hiw#, þæt is, hwæðer hit bêo SIMPLEX #ânfeald# AVT
COMPOSITA #oððe gefêged#: fîfte ys CASVS, þæt is, #fyll#
oððe #gebîgednys#. nû wylle wê ongynnan PRONOMEN. 15
9 _kein absatz_ ‖ we _aus_ ðe _F_ ‖ nû gesǣd] unge sæd _h_, ungesæd
_ursprünglich_ (_doch_ un _zu_ nu, _wenn auch nicht ganz vollständig,
gebessert und ausserdem_ nu _von sp. hd. vorgesetzt_) _F_ ‖ [nu] _W_ ‖
_2._ ðâm] _f. T_, be þam _J_ 10 naman (_aus_ namum?) _F_ ‖ [þet] _W_ ‖
.ı. _a. hd. ü._ is _F_ ‖ hiw _f. T_, his _J_ 10. 11 frumcynned _Dh_ 11
and] et _J_ ‖ diriuati[u]a _W_, diritiua _H_ ‖ þ. is o. _gl. R_ ‖ þæt
is _f. T_ ‖ ô. ys _f. T_ ‖ II _über_ oðer _a. hd. F_ 12 ys] .i. alius
_W_ ‖ cynn _DFHhRU_, cyn _J_, .i. [k]un _W, f. T_ ‖ þridde _f. T_ ‖
þæt--fêorðe _f. T_ ‖ þ. is g. _gl. R_ ‖ þ. is _f. H_ ‖ getæl _F_
12. 13 feorþe is figu[r]a þet is heow _W_ 13 hiw--14 ys _f. T_ ‖ þæt
_usw. in d. z. R_ ‖ symplex _J, dahinter_ .i. _W_ ‖ [a]ut _W_ 14 o.]
þet is _W_ ‖ þæt--15 pronomen _f. T_ ‖ þ. is fyll _gl. R_, .i. fall
_W_ 15 gebygednys _aus_ gebygedhys _F_, gebigendlic _J_, ibe[iȝe]dnesse
_W_ ‖ anginnan _J_, biginnen _W_
[[92]]
INCIPIT PRONOMEN.
PRONOMEN EST PARS ORATIONIS, QVAE PRO NOMINE PROPRIO
VNIVSCVIVSQVE ACCIPITVR PERSONASQVE FINITAS RECIPIT. PRONOMEN
ys #naman speljend, ân dǣl lêdensprǣce,
sê byð underfangen for âgenum naman, and 5
hê underfêhð hâdas mid fulre gewissunge.# ðes
dǣl, þæt is PRONOMEN, hæfð syx ACCIDENTIA, þæt synd
syx #gelimp#. him gelimpþ SPECIES, þæt is, #hiw#; PERSONA,
þæt is, #hâd#; and GENVS, þæt is, #cynn#; and FIGVRA, þæt
is, #ânfeald hiw oððe gefêged#; and NVMERVS, þæt is, 10
#getel#; and CASVS #gebîgednyss#. wê secgað nû gewislîcor
be ðison.
1 incipit de pronomine _U_, de pronomine _DH, f. JW_ 2 [p]ronomen _W_ 3
[vnius]c. _W_, un(i)us- _U_, unus- _DHJ_ ‖ finita _O_ 4 pronomen _in d.
z._, ys n. sp. _gl. R_ ‖ n. sp. _f. T_ ‖ namann _R_, (na)man _H_, nama
_O_ ‖ speligen _R_ ‖ an _usw. in d. z. R_ ‖ læden- _J_ 6 gewisunge
_F_ ‖ þæs d. _J_ 7 f _in_ hæfð _aus e. a. D_ 7. 8 þ. s. s. g. _gl. R,
in d. z. T_ ‖ beoþ _W_ 8 syx _f. O_ ‖ him g. _f. T_ ‖ belimpþ _O_,
belimpð _U_, gelimpað _urspr._ (_aber_ a _getilgt_) _F_ ‖ .i. qualitas
_über_ species _D und 1. corr. F_ ‖ --10 þ. is hiw (had, cynn, a. h.,
getel) _gl. R, f. T_ 8. 9 p. .i. hod _W_ 9. 10 and _f. HJ_ 10 ânfeald
_f. H_ ‖ o. g. _in d. z. R, f. T_ ‖ oþer _W_ ‖ þ. is] .i. _W_ 11
getæl _F_, getell _H_ ‖ and _f. J_ ‖ geb. _f. T_, s _auf r. D, davor_
þæt is _J, davor_ .i. _W_ 12 þisson _J_
[[4 ... an _usw. in d. z. R_
invisible . in “in d z.”]]
SPECIES PRONOMINVM BIPERTITA EST #þâra naman speljendra
hiw ys on twâ tôdǣled#, forðan ðe hî synd
sume PRIMITIVA, þæt synd #frumcennede#, sume DIRIVATIVA, 15
þæt sind #ofgangende#. eahta þǣr synd frumcennede
and seofan ofcumende. se forma hâd is
[[93]]
frumcenned: _ego_ #ic#; ealswâ se ôðer: _tu_ #ðû#; and êac se
ðridda: _ille_ #hê#.
13 _kein absatz_ ‖ þæra--14 todæled _gl. R, f. T_ ‖ þæra _FhJRU_ 14
tôdǣled] todal _O_, todæl (to _durchstrichen_) _U_ ‖ forþen þeo (heo)
beoþ _W_ 14. 15 hi s. sume _doppelt_ (_das 2. mal getilgt_) _R_ 14
synd--15 synd _f. J_ 15 þ. s. f. _gl. R, f. T_ ‖ synd--16 þæt
_nachgetr. 1. corr. F_ ‖ beoþ _W_ ‖ sume d.--17 ofcumende _f. O_
15. 16 diri(ua)tiua _H_, diri:uatiua _U_, _erstes_ i _aus_ u? _R_ 16 þ.
s. o. _gl. R, f. T_ ‖ beoþ _W_ ‖ VIII^to _W_ ‖ þ _v._ þǣr _z. t._, ær
_ganz weg H_ ‖ beoþ _W_ 17 seofon _FHJU_, -an _aus_ -on _R_, VII _W_ ‖
ofcumede _U_ 1 -cennede _J_ ‖ --2 _ü. f. TW_ ‖ se _vor_ ðridda] seo
_T_ 2 þ(r)idda _1. corr. F_, -a _über getilgtem_ e _T_, þridde _J_
¶ se forma hâd and se ôðer hâd habbað
ǣnlîpige stemna, forðan ðe hî bêoð ǣfre ætgædere and
him betwŷnan sprecað. þonne ic cweþe _ego_ #ic# and ðû
cwest tô mê _tu_ #ðû#, þonne bêo wyt ætgædere and for 5
ðî ne behôfað nâðor þissera PRONOMINA nâ mâ stemna,
bûton twegra. se ðridda hâd hæfð syx clypunga, forðan
ðe hê ys hwîlon mid hwîlon on ôðre stôwe. _iste_
#þes# ys ætêowjendlîc and ðâr bið, þâr man swâ bîcnað
be him. _ille_ #hê# ne bið ðǣr ætforan andwerd, þâr man 10
swâ be him clypað. se forma hâd hæfð ǣnne PRONOMEN:
_ego_ #ic#, and se ôðer hâd hæfð ǣnne: _tu_ #ðû#. se ðridda
hæfð syx: _ille_ #hê#, _ipse_ #hê sylf#, _iste_ #ðes#,
_hic_ #ðes#, _is_
#se ylca#, _sui_ #his#.
2 se _vor_ oðer _f. J_ 3 [ænl.--6 nouþer] _W_ ‖ ánlipie _T_, ænlepige
_DH_ ‖ stemne _J_ ‖ ædgædere _D_ 4 heom _HT_ ‖ betweonan _DHT_, -an
_aus_ -on _R_ ‖ sprecð _T_ ‖ ic: _R_ ‖ _2._ ic _f. T_ 5 cweþst _h_,
cwyðst _DFHJ_, cwyþst _R_, cwist _U_ ‖ ðû _f. T_ ‖ witt _J_ 6 þissere
_O_, a _aus_ i? _T_ ‖ nāmo _W_ ‖ no _T_ 7 [tw. þe þridde hod] _W_ ‖
twegera _U_ ‖ hâd _f. DH_ 8 -ðon(þ-) _HJU_ ‖ hê _f. W_ ‖ [mid--oþre]
stude _W_ 9 þes] þæs _F_, þis _O, f. TW_ ‖ æteow(i)endlic _J_,
ætywigendlic _H_ ‖ ðâr bið þâr] þæs þær _J_ ‖ ðâr] þær _FHRTU_, ðær
_Dh_, þer _W_ ‖ þâr] þær _DFHhRT_, þer _W_ ‖ m[on--10 him] _W_ 10 hê
_f. T_ ‖ andweard _JUW_ 10. 11 þe[r m. so be h.] _W_ 10 þær _DFHhJRTU_
11 c(l)ypað _aus_ cylpað _1. corr. F_ ‖ had _f. W_ ‖ hæfð] næfð _T_ ‖
ǣnne] nęnne _T_, ende _J_ ‖ pronomen--12 ǣnne _f. J_ 12 [ego--ha]ueþ
_W_ ‖ --13 _ü. f. TW_ ‖ (h)æfð had _urspr._ (_aber dann umgestellt_)
_H_, (hád) hæfð _R_ ‖ ænne hâd _U_ ‖ ðridde _H_ 13 [iste--14 þ. e.]
beoþ _W_ ‖ _erstes_ ðes] þæs _J_ 13. 14 is se] ysse _O_ 13 (is) _U_, hîs
_H_ 14 se ylca _in d. z. R_ ‖
¶ þâs eahta synd PRIMITIVA PRONOMINA
and ðâ ôðre seofan syndon DIRIVATIVA, þæt is, þæt hî 15
cumað of þâm ôðrum. hêr synd þâ seofon DIRIVATIVA:
_meus_ #mîn#, _noster_ #ûre# and _nostras_ #ûrelendisc#; _tuus_
[[94]]
#ðîn#, _uester_ #êower# and _uestras_ #êowerlendisc#, _suus_ #his#.
ne synd nâ mâ naman speljende, bûton þâs fîftŷne, beðan
ðe PRISCIANVS tǣcð, sê ðe ys ealre lêdensprǣce wlite
gehâten.
synt _R_ 15 seo[uon beoþ d.] _W_ ‖ seofon _alle ausser O_ ‖
diri(ua)tiua _H_ ‖ þæt is--16 diriuatiua _f. O, am rande nachgetragen
U_ ‖ þæt is _usw. in d. z. RT_ 16 þâm _f. T_ ‖ beo[þ--diriuati]ua _W_
‖ þa: _F_ ‖ seofan _hT_, seofen _U_ ‖ diri- _aus_ duri- _R_;
-i(ua)tiua _H_ 17 mîn _f. T_ ‖ (ure) _U, f. T_ ‖ urelendi[sc--94^1
and] _W_ 1 ðîn _und_ êower _f. T_ ‖ his _f. T_ 2 beoþ _W_ ‖ nã[ma (?)
n. spe]liende _W_ ‖ butan _J_ ‖ fiftene _DR_, XV _W_ ‖ beðan ðe--4
gehâten _f. T_ 2. 3 be þā .i. prout þ[e prisc.] _W_ 3 -þam _U_ (þā _HJ_)
‖ techeþ _W_, ecþ _J_ ‖ se ðe] þe þet _W_ ‖ ealra _HJ_, ælcere _U_ 4
ih[oten genera] _W_ ‖ gegehaten (_doch das 2._ ge _durch strich
darunter getilgt_) _U_
GENERA PRONOMINVM SVNT QVINQVE #fîf cynn synd 5
þâra naman speljendra#: MASCVLINVM _hic_ #ðes#; FEMININVM
_haec_ #ðêos#; NEVTRVM _hoc_ #ðis#; COMMVNE #gemǣne#
_nostras_ #ûres landes man#, _uestras_ #êowres landes
mann#; TRIVM GENERVM #ðrêora cynna# _ego_ #ic#, _tu_ #ðû#.
on lêdensprǣce cweð ǣgðer gê wer gê wîf gê ðêowman 10
_ego et tu_ and on englisc #ic and ðû#; for ðî hî synd þrêora
cynna nâ on stemne, ac on andgite. ðâ ôðre ealle mǣst
synd MOBILIA, þæt is, #âwendedlîce fram cynne tô
cynne#, swâswâ wê nû rihte cûðlîcor secgað.
5 _kein absatz_ ‖ prominum _U_ ‖ .V. _W_ ‖ fîf--6 sp. _f. T_ ‖ beoþ
_W_ 6 [þ. noman] _W_ ‖ þæra _FhJRU_ ‖ mascu[linum hic þ]es _W_ ‖ þæs
_U, f. T_ ‖ [f.--7 neutrum] _W_ ‖ feminum _ORU_ 7 þe(o)s _R, f. T_ ‖
ðis _f. T_ ‖ gemǣne _f. T_ 8 ure landes (londes _W_) m. _JRW_,
úreléndisc m. (_in d. z._) _T_ ‖ uestras--9 mann _f. DHT_ ‖ eower _JR_
9 ð. c. _f. T_ ‖ þreo _J_ ‖ ic _und_ ðû _f. TW_ 10 on--12 andgite _f.
T_ ‖ le:den- _U_ ‖ cwæð _U_, cwyð _J_ 11 and on e. _f. JW_ ‖ & for þi
_W_ ‖ beoþ _W_ 12 nout _W_ ‖ _erstes_ on _zu_ of _O_ ‖ andgyt _U_
12. 13 synd ealle mæst _O_ 13 beoþ _W_ ‖ þ. is a. _gl. R, f. T_ ‖
awendendlice (-lic _W_) _FhJRW und urspr. auch_ (_aber_ nd _getilgt_)
_H_ ‖ from _T_ ‖ _erstes_ cynne _f. U_ 13. 14 tô cynne _f. O_ 14
swâswâ--secgað _f. T_ ‖ nû _f. W_ ‖ riht _W_
PRONOMINA habbað fêower declinunga. sêo forme is 15
_ego_ #ic#, _mei_ VEL _mis_ #mîn#, _mihi_ #mê#, _me_ #mê#,
_a me_ #fram
mê#; ET PLVRALITER _nos_ #wê#, _nostrum_ VEL _nostri_ #ûre#, _nobis_
[[95]]
#ûs#, _nos_ #ûs#, _a nobis_ #fram ûs#. git swutelîcor: _ego loquor_
#ic sprece#, _mei locutio_ #mîn sprǣc#, _mihi respondes_ #mê
þû andswarast#, _me diligis_ #mê ðû lufast# (nys hêr
nân VOCATIVVS), _a me audisti sapientiam_ #fram mê þû
gehŷrdest wîsdôm#; ET PLVRALITER _nos loquimur_ #wê 5
sprecaþ#, _nostri sermo_ #ûre sprǣc#, _nobis respondetis_
#ûs gê andswarjað#, _nos diligitis_ #ûs gê lufjaþ#, _a nobis
ambulasti_ #fram ûs ðû eodest#. ealswâ _tu_ #ðû#, _tui VEL
tis_ #þîn#, _tibi_ #ðê#, _te_ #ðê#, _o tu_ #êalâ ðû#, _a te_
#fram ðê#;
ET PLVRALITER _uos_ #gê#, _uestrum VEL uestri_ #êower#, _uobis_ 10
#êow#, _uos_ #êow#, _o uos_ #êalâ gê#, _a uobis_ #fram êow#.
15 _kein absatz ausser W_ ‖ ronomina _W_ ‖ (habbað) _corr. R_ ‖
declinunge _HJ_, a _aus_ e _h_ ‖ IIII^or _W_ ‖ se _J_; s _ganz_, eo
_z. t. weg H_ ‖ forma _T_, f _z. t. weg H_ 16--95^1 _3._ ûs _ü. f. T_
16 mei _f. O_ ‖ mis] meis _H_ ‖ min _gl. über_ mei _R_ ‖ michi
_DJTUW_ ‖ _dat. acc. abl. ü. f. W_ 17--95^1 _pl. ü. f. W_ ‖ 17 w _in_
we _aus e. a.? F_ ‖ ure _gl. über_ nostrum _R_ ‖ n _in_ nobis _a. hd.
ü. r. F_ 1 nos ûs _f. J_ ‖ g. sw. _f. T_ ‖ sutelor _W_ 2--3 _ü. f. W_
2 i _in_ mei _a. hd. auf r. F_ ‖ sprec _F_, spræce _U_ ‖ michi _TU_ ‖
respondens _J_ 2 mê--5 wîs. _ü. f. T_ 3. 4 mê þû] menu _O_ 4 and- _aus_
ond- _R_ ‖ uocatif _W_ ‖ a me from me audisti _W_ ‖ audisti _aus_
audistis _h_ 4. 5 þû g. w. _f. W_ 5 [et--10 uestri] _W_ ‖ ló _auf r.
von_ quimur _getrennt D_, loquimini _J_ 6 spræcaþ _T_ ‖ spræce _JU_
7--13 _ü. f. T_ 7 andswar(i)aþ _J_ 8 ambulastis _DH_ ‖ ge eodan (-on
_H_) _DH_ ‖ tui _f. DH, ü. d. z. gl.? U_ 9 þin _gl. ü._ tui _R_ ‖ a
_aus_ da _radiert O_ 10 uestri _aus e. a. F_ 11 o [uos--from] _W_
¶ næfð nân frumcenned PRONOMEN VOCATIVVM bûton ðisum:
_o tu_, _o uos_. _tu doces me_ #ðû tǣcst mê#, _tui doctrina
bona est_ #þîn lâr is gôd#, _tibi reddo gratias_ #þê ic sylle
þancunga#; _te laudo, ut sapientem_ #þê ic herige, swâswâ 15
wîsne man#; _o tu doctor, loquere ad me_ #êalâ ðû
lârêow, sprec tô mê#; _a te audiui multa utilia_ #fram
ðê ic gehŷrde fela nytwurðe ðing#; ET PLVRALITER
_uos sedetis_ #gê sittað#, _uestri sedes_ #êower setl#, _uobis
ministro_ #êow ic ðênige#, _uos moneo_ #êow ic myngje#; 20
[[96]]
_o uos, audite monitionem meam_ #êalâ gê, gehŷrað mîne
myngunge#; _a uobis ambulauerunt_ #fram êow hî eodon#,
ET CETERA.
12 fr:um- _h_ ‖ [uoc. b.] þeos o tu _W_ ‖ þissum _J_ 13 _1._ tu] tum
_J_ ‖ o uos _f. T_ ‖ --96^2 _ü. f. W_ ‖ tæhst _DU_, tæst _J_ ‖ tu(i)
(_a. hd. F_) _FO_, tua _J_ 14 [bona--red]do _W_ ‖ bonum _O_ ‖ (la)r
_H_ ‖ god is _T_ ‖ gratias _f._ (_falls es nicht vor_ reddo _stand_)
_W_ ‖ --96^3 _ü. f. T_ ‖ selle _DHJ_ 15 þa(n)cunga _U_ 16 lo[quere--17
au]diui _W_ ‖ (ad) _U_ 17 spræc _h_ ‖ fra _J_ 18 -wyrðe _Fh_, -werðe
_U_, -wyrða _R_] nec wyrþe _J_ ‖ þingc _J_ 19 [uestri--20 min]istro _W_
‖ uestrum sedes _O_ 20 mynegie _R_, mynigie _h_, mynegige _F_, menegige
_J_ 1 mon. meam _f. W_ ‖ meam _aus_ meum _von a. hd. O_ ‖ ea:le (l
_rad._) _F_ ‖ g(e)hyrað _F_ 2 my(i _U_)negunge _DFHhRU_, mynegungæ _J_
‖ a uo[bis--3 sui h]is _W_ ‖ eodan _h_
¶ _sui_ #his# næfð nǣnne NOMINATIVVM nâðor nê
mid Grêcum nê mid Lêdenwarum for ðâm gesceâde,
þæt hit nǣre ôðrum wordum gelîc. fêower CASVS hê 5
hæfð, and þâ belûcað twŷfeald getel and tô ǣlcum cynne
hî belimpað: _sui equus_ #his hors#, _sui homines_ #his men#,
_sui uilla_ #his tûn#, _sibi congregat pecuniam_ #him hê
gaderað feoh#, _sibi placet_ #him hê gelîcað#; _petit, ut
sibi concedas_ #he bit, þæt ðû him geunne ðæs#; _se 10
custodit bene_ #hine hê hylt wel#, _se defendit armis_ #hine
hê bewerað mid wǣpnum#, _Christus se dedit pro nobis_
#Crîst sealde hyne sylfne for ûs#, _a se expulit malos_
#fram him hê âdrǣfde þâ yfelan#, ET CETERA.
3 nane _J_ ‖ nom.] uocatiuum _FhOT_ ‖ nâðor--5 gelîc _f. T_ ‖ naðar
_R_, naþor nenig _U_ ‖ [ne--4 _2._ mi]d _W_ 4 ðan _DHh_ 5 [nære--ilic]
_W_ ‖ casas _J_, casen _W_ ‖ hê _f. W_ 6 [tw.--ælch]e _W_ ‖ getæl
_FT_ ‖ elcum _H_ 7--13 _ü. f. W_ 7 [sui homine]s _W_, suis h. _J_ ‖
hominis _H_ 8 sibi] sui _H_ ‖ congregað _h_, -aþ _J_ ‖ peccuniam _U,
f. W_ ‖ --14 _ü. f. T_ ‖ hê _f. O_ 9 gegaðerað _OU_ ‖ placeð _F_ ‖
licað _H_ 9. 10 [petit, ut si]bi _W_ 10. 11 s[e custod]iat _W_ 11
hyne--armis _am rande nachgetragen 1. corr. F_ ‖ hine _f. O_ ‖ heald
_F_ ‖ de[fendit] _W_, defindit _O_ 12 bewarað _RU_ ‖ christu[s se]
de[dit] _W_ 13 xrist _R_ ‖ a s[e ex]puli[t] _W_ 14 [from h]im _W_ ‖
him _am rande von ds. hd. H_ ‖ [he adræ]fade þeo v[felan--15 þus] _W_
‖ hê _f. h_ ‖ II _hinter_ cetera _Fh, am ende der nächsten zeile U_
Sêo ôðer declinung gǣð þus: _ille_ #hê#, _illius_ #his#. 15
ac hit bið gewislîcor, gif þâr man cwyð sum word tô:
_ille me amat_ #hê mê lufað#, _illius amor_ #his lufu#, _illi
scribo unum librum_ #him ic wrîte âne bôc#, _illum accuso_
[[97]]
#hine ic wrêge#, _ab illo ueni_ #fram him ic côm#; ET
PLVRALITER _illi equitant_ #hî rîdað#, _illorum congregatio_
#heora gegaderung#, _illis respondeo_ #him ic andswarige#,
_illos audio_ #hîg ic gehŷre#, _ab illis uenimus_ #fram
him wê cômon#. GENERIS FEMININI _illa_ #hêo#, _illius_ #hyre#; 5
_illa suit_ #hêo siwað#. _illius opus_ #hyre weorc#, _illi do
aliquid_ #hire ic forgife sum ðingc#, _illam odi_ #hîg ic
hatige#, _ab illa discessi_ #fram hyre ic gewât#; ET PLVRALITER
_illae nent lanam_ #hîg spinnað wulle#, _illarum
uestis est_ #heora hrægl hit is#, _illas uitupero_ #hîg ic 10
tǣle#, _ab illis uenit nobis bonum_ #fram him ûs côm gôd#.
GENERIS NEVTRI _illud caput_ #þæt hêafod#, _illius capitis_
#þæs hêafdes#, _illi capiti_ #þâm hêafde#, _illud caput_ #þæt
hêafod#, _ab illo capite_ #fram ðâm hêafde#; ET PLVRALITER
_illa capita_ #þâ hêafdu#, _illorum capitum_ #þǣra 15
hêafda#, _illis capitibus_ #ðâm hêafdum#, _illa capita_ #þâ
hêafdu#, _ab illis capitibus_ #fram ðâm hêafdum#.
15 _kein absatz JRT, neue zeile wol nur zufällig Fh_ ‖ se _T_ ‖ gaþ
_J_ ‖ --98^21 _ü. f. T_ 16 (hit) _R_ ‖ gewislucar _T_ ‖ þær _FHJRU_,
ðær _Dh_, þer _W_, _f. T_ ‖ cweð _DFT_, cweþ (e _aus etwas and.? R_)
_hR_ ‖ sum word _f. T_ ‖ þærto _T_ 17 amað _h_, -þ _J_ ‖ --97^5 cômon
_ü. f. W_ 18 scribro _H_ ‖ awrite _J_ ‖ acuso _F_, accusso _T_ 2
congregeatio _W_ 3 heora _aus_ hira _R_ ‖ gegadrung _U_ ‖ _erstes_ i
_von_ illis _weggerieben U_ ‖ heom _DH_ 4 illos] illis _H_ ‖ hîg] hin
_urspr._ (_aber zu_ hig _und_ hig _darüber_) _U_ 5 heom _H_, on _ü._ him
_U_ ‖ cômon _aus_ -an _D_ ‖ femini _J_ ‖ hyre _aus_ hire _a. hd. h_ 6
suit] sínð _T_ ‖ --8 gewât _ü. f. W_ ‖ seowað _U_, wisað _O_ ‖ worc
_U_ 7 aliquit _O_ ‖ ðing (þ-) _DFHhRU_ ‖ illa modi _T_ ‖ hodi _h_ ‖
hi: _F_, heo _DH_ 8 ic _f. h_ 9 illa enent _O_, illa nent _J_ ‖ spinnat
_R_ 10 rægl _J_ 11 uenit _aus_ uenis _W_ ‖ fr.--gôd _f. W_ 12 neutri]
feminini _W_ ‖ capud _JT_, t _aus_ d _D_ ‖ --17 hêafdum _ü. f. W_ 13
capud _JT_ 14 _mit_ ab _beginnt das erste bis_ 105^7 _reichende fragment
von A_ 15 heafda _OU_, u _auf r. R_ ‖ illorum--17 hêafdu _f. H_ ‖ þara
heafdu _D_ 16. 17 þa heafdū _U_
Ealswâ gǣð _iste_ #ðes#: _iste homo_ #þes man#, _istius
hominis_ #þises mannes#, _isti homini_ #ðisum menn#, _istum
hominem_ #þisne man#, _ab isto homine_ #fram ðisum menn#; 20
ET PLVRALITER _isti homines_ #þâs menn#, _istorum hominum_
#þissera manna#, _istis hominibus_ #þisum mannum#,
[[98]]
_istos homines_ #þâs men#, _ab istis hominibus_ #fram þisum
mannum#. GENERIS FEMININI _ista mulier_ #þis wîf#, _istius
mulieris_ #þises wîfes#, _isti mulieri_ #þisum wîfe#, _istam
mulierem arguo_ #ðis wîf ic ðrêage#, _ab ista muliere_
#fram ðisum wîfe#; ET PLVRALITER _istae mulieres_ #þâs 5
wîf#, _istarum mulierum_ #þissera wîfa#, _istis mulieribus_
#þisum wîfum#, _istas mulieres laudo_ #þâs wîf ic herige#,
_ab istis mulieribus audiuimus sermonem_ #fram ðisum
wîfum wê gehŷrdon sprǣce#. GENERIS NEVTRI _istud
animal_ #ðis nŷten#, _istius animalis_ #þises nŷtenes#, 10
_isti animali_ #þisum nŷtene#, _istud animal occido_ #þis
nŷten ic ofslêa#, _ab isto animali_ #fram þisum nŷtene#;
ET PLVRALITER _ista animalia huc adducta sunt_ #þâs nŷtenu
synd hider brôht#, _istorum animalium_ #þissera
nŷtena#, _istis animalibus_ #þisum nŷtenum#, _ista animalia 15
custodio_ #þâs nŷtenu ic healde#, _ab istis animalibus_
#fram ðisum nŷtenum#.
18 _kein absatz_ ‖ allswa (a _v. a. hd._) _F_ ‖ gað _U_ ‖ þes
man--98^9 _ü. f. W_ ‖ _2._ i _in_ istius _auf r. D_ 19 homnis _J, aus_
-mihis _F_ ‖ þisses _J_ ‖ illi _W_ ‖ þissum _J_ 20 ab isto--22 manna
_am rande corr. R_ ‖ þissum _J_ ‖ mænn _aus_ mannum _D_ 21 et--men _am
rande nachgetr. 1. corr. F_ 22 þissum _J_, um _auf r. D_ ‖ mannum _aus_
mennum _D_ 1 þissum _J_ 2 femini _O_ 3 þisses _J_ ‖ muleri _U_ ‖ wîfe]
wyfum _U_ 4 arguo .i. þreaȝe _W_ ‖ (ic þrege) _1. corr. F_ ‖ þræge _R_
‖ ab--6 wîf _am rande nachgetr. 1. corr. F_ 5 ðissum _F_, þissum _J_ ‖
wife _undeutlich F_ 7 þissum _J_ 8 sermonęm loquélis (_zweites_ l _über
getilgtem_ r _von a. hd._) _O_ ‖ þissum _J_ 9 sprece _F_ 10 ðis _f. W_
‖ þises--17 nŷtenum _ü. f. W_ ‖ þisses _J_ 11 animali: (s _rad._) _D_
‖ þis _ganz_, sū ny _z. t. weg H_ ‖ þyssum _J_ 12 þissum _J_ 13 huc a.
sunt _f. W_ 13. 14 nytena _h_ 14 brohte _U_ 15 nytenu _DH_ ‖ þis _J_ ‖
nyge(te)num _h_ 16 custodio _f. W_ ‖ gehealde _O_ 17 þissum _J_
_Hic_ #ðes#, _haec_ #ðêos#, _hoc_ #þis#. heora ealra GENITIVVS
_huius_ #þises# oððe #ðissere#; _huic_ #ðisum#; _hunc_
#þisne#, _hanc_ #þâs#, _hoc_ #ðis#; _ab hoc_ #fram ðisum#, _ab 20
hac_ #fram ðissere#; ET PLVRALITER _hi_ #þâs# tô MASCVLINVM,
_hae_ tô FEMININVM, _haec_ tô NEVTRVM.
18 _kein absatz_ 18. 19 genitif is _W_ 19--21 ðissere _ü. f. W_ 19
þisses _J_ ‖ ði(s)sum _corr. v. a. hd. O_, -ss- _hJR_ 20. 21 ab hoc ł
ab hoc et pl. _W_ ‖ þissum _J_ ‖ ab hac fram þisum (_hinter_ þisum)
_durchstrichen U_ 21 pluraliter] cetera _T_ 22 feminum _O_
_Is_ #sê# ys SVBIVNCTIVVM, þæt ys, #underðêodendlîc#,
[[99]]
oþðe RELATIVVM, þæt ys, #edlesendlîc#, forðan ðe hê ne
mæg bêon æfter rihte gecweden, bûton þæt andgyt bêo
ǣrfore sǣd; swâ êac on engliscre sprǣce ne cweð nân
man #sê#, bûton hê ǣr sum ðingc be ðâm men sprǣce.
_Aeneas fuit filius Veneris; is est, qui uicit Turnum_ #ENEAS 5
wæs Veneres sunu; sê oferswîðde TVRNVM#. _is_ #sê#,
_eius_ #þæs#, _ei_ #þâm#, _eum_ #ðone#, _ab eo_ #fram ðâm#; ET
PLVRALITER _ei_ #ðâ#, _eorum_ #ðâra#, _eis_ #þâm#, _eos accuso_ #þâ
ic wrêge#, _ab eis_ #fram him#. GENERIS FEMININI _ea_ #sêo#,
_eius_ #þǣre#, _ei_ #ðǣre#, _eam_ #þâ#, _ab ea_ #fram þǣre#; ET 10
PLVRALITER _eae mulieres_ #þâ wîf#, _earum_ #þǣra#, _eis_ #þâm#,
_eas mulieres uidi_ #þâ wîf ic geseah#, _ab eis_ #fram ðâm#.
GENERIS NEVTRI _id_ #þæt#, _eius_ #þæs#, _ei_ #þâm#, _id uerbum
audiui_ #þæt word ic gehŷrde#, _ab eo_ #fram ðâm#; ET PLVRALITER
_ea uerba_ #þâ word#, _eorum_ #þǣra#, _eis_ #þâm#, _ea 15
uerba audiui_ #þâ word ic gehŷrde#, _ab eis_ #fram ðâm#.
23 _kein absatz_ ‖ is sê] isse _O_ ‖ sê ys] seis _J_ ‖ subiunctium
_O_ ‖ þ. is u. _gl. R_ ‖ -en(d)lic _h_ 1 oþ|ðære latiuum _O_ ‖
rælatiuum _J_ ‖ þ. is edl. _gl. R_ ‖ edle- _zu_ edlæ- _h_ ‖ for-
_bis_ ne _auf r. F_ ‖ -ðon _h_ ‖ [ne mæi] _W_ 2 [andȝit--3 so] ec 3
ængliscre _D_, engliscere _JU_ ‖ cwyð _J_, cwæð _U_ ‖ nân] na _J_ 4
þincg _R_, -ng _AFhTU_ ‖ sprece (_aus_ spræce _O_) _FHO_ 5 Ae.--6 T.
_f. T_ ‖ fi. _f. O_ ‖ i:s _H_, id _D_ ‖ eneas _auf r. U_ 6 ueneris
_hJU_ ‖ ofor- _DH_, oue(r)- _W_ ‖ is .i. þe _W_ ‖ --20 _ü. f. T_ 7
þæs _f. W_ ‖ eum--8 ei þa _ü. d. z. nachgetr. 1. corr. F_ ‖ eo
_undeutlich F_ 8 ðæra _AFhJRU_ ‖ eas _T_ ‖ acuso _AFh_ ‖ þâ--9 him
_ü. f. W_ ‖ femini(ni) _A_, femini _F_ ‖ ea: (m _rad._) _R_ ‖ þeo _W_
10 eius þæra _J_ ‖ ei þæræ _U_ ‖ fram þæra _J, f. W_ 11 eae] hęę _O_,
hę̂ę̂ _D_, heę _U_, héé _H_, ea _J_ ‖ þâ w. _f. W_ ‖ þera _F_ 12
muliere _O_ ‖ --ðâm _ü. f. W_ ‖ geseh _J_ ‖ i _in_ eis _aus_ a
_radiert O_ 13 eneris _F_ ‖ :::: eius _R_ 14 þæt--15 word _ü. f. W_ ‖
ab eo ab eo _W_ ‖ eo] eis _und von gz. hd._ o _über unterpunctiertem_ s
_F_ ‖ þan _A_, ðan _h_, þān (_mit punct in_ n) _J_ ‖ et--16 ðam _am
rande 1. corr. F_ 15 þara _F_, þære _H_ 16 _ü. f. W_
[[2 [andȝit--3 so] ec
printed as shown: missing MS reference (W)?
5 Ae.--6 T. _f. T_
missing . in “T _f. T_”
8 ... acuso _AFh_ ‖
divider ‖ missing at line-end]]
_Ipse_ #hê sylf# oþþe #se ylca#, _ipsius_, _ipsi_, _ipsum_, _ab
ipso_; ET PLVRALITER _ipsi_ #hî sylfe# oððe #ðâ ylcan#, _ipsorum_,
_ipsis_, _ipsos_, _ab ipsis_. GENERIS FEMININI _ipsa_ #hêo sylf#
oþþe #sêo ylce#, _ipsius_, _ipsi_, _ipsam_, _ab ipsa_;
ET PLVRALITER 20
[[100]]
_ipsae_, _ipsarum_, _ipsis_, _ipsas_, _ab ipsis_. GENERIS NEVTRI
_ipsum_,
_ipsius_, _ipsi_, _ipsum_, _ab ipso_; ET PLVRALITER _ipsa_, _ipsorum_,
_ipsis_, _ipsa_, _ab ipsis_. _ipse_, gif hê stent âna, þonne byð
hit #hê sylf# oððe #se ylca#. eft _ego ipse_ #ic sylf#, _tu ipse_
#ðû sylf#, _ille ipse_ #hê sylf# ET CETERA. 5
17 _kein absatz_ ‖ hê _f. O_ ‖ o. se y. _f. W_ ‖ _vor_ oððe _r. R_ ‖
ylca _aus_ ilca _R_ 18 oþer _W_ 19 _erstes_ ipsis] ipsas _U_ ‖
generis--100^1 ab ipsis _v. ds. hd. unten am rande nachgetragen U_ 20 se
ylcæ _J_ ‖ si sam _W_ ‖ et] ⁊ _A_ 1 ipsae] ipsa _T_ ‖ ipsaram _AhO_,
sarum _W_ ‖ sis sas _W_ ‖ (ipsas) _O_ 2 sius si sum _W_ ‖ (ipsi) _h_
2. 3 sa sorum sis sa _W_ 2 ipsa _aus_ ipse _H_, ipse _DU_, ipso _O_ ‖
ipsosum _O_ 3 ab isis _T_ ‖ gif--ana _gl. ü._ ipse _R_ ‖ beoð _U_ 4
::: hyt _R_ ‖ hê] hy _U_ ‖ eft _f. JW_ ‖ --5 _ü. f. T_ ‖ tui
ipse _T_
Wê habbað nû declinod þâ eahta frumcennedan
PRONOMINA: nû wylle wê secgan þâ seofon DIRIVATIVA. of
ðâm forman hâde _ego_ of ðâm GENITIVO _mei_ cymð _meus_
#mîn#. ðes PRONOMEN and ðyllîce synd POSSESSIVA, þæt
synd #geâgnigendlîce#. _meus seruus_ #mîn þêowa#, _mei 10
serui_ #mînes ðêowan#, _meo seruo_ #mînum ðêowan#,
_meum seruum flagello_ #mînne þêowan ic swinge#; _o mi
serue, ara bene_ #êalâ mîn ðêowa, era wel#; _a meo
seruo monitus sum_ #fram mînum þêowan ic eom gemyngod#;
ET PLVRALITER _mei serui laborant_ #mîne þêowan 15
swincað#, _meorum seruorum labor_ #mînra ðêowna
geswinc#, _meis seruis cibos do_ #mînum þêowum ic
sylle mettas#, _meos seruos diligo_ #mîne þêowan ic
lufige#, _a meis seruis ditatus sum_ #fram mînum ðêowum
ic eom gewelgod#.
6 _kein absatz_ ‖ VIII^to _W_ 7 wylle wê] wil _z. t._, le we _gz. weg
H_ ‖ seofan _AhJRT_ 8 ego ic _OU_ ‖ cumað _T_ 9 mîn _f. T_ ‖ beoþ _W_
9. 10 þ. s. g. _gl. R_ 10 beoþ _W_ ‖ geahn- _DHJTU_, -lic(e) _R_,
owniendliche _W_ ‖ mîn--102^5 _ü. f. T_ ‖ --20 gewelgod _ü. f. W_ ‖
ðeawa _R_ 11 meo: (s _rad._) _h_ 12 flagello _f. W_ ‖ mîn(n)e _U_, mine
_O_ ‖ ic--14 þeowan _ü. d. z. und am rande nachgetr. 1. corr. F_ ‖ mi]
mei _O_ 13 serui _FJ_ ‖ ðeow _O_ ‖ êra _aus_ êre (_v. ds. hd.?_) _J_
14 u _in_ seruo _auf r. D_ ‖ monitus sum _f. W_ ‖ o _in_ monitus _aus_
u? _H_ 14. 15 gemynegod _FhJRU_, geminegod _A_ 15 mei--19 seruis] mei
meorum meis meos a meis _W_ 16 ðeowena _H_ 17 cybos _U_ ‖ þeowan _U_ 18
mettus _h_ 19 datus sum _T_ 19. 20 ðeowum _aus_ ðeowan? _h_ 20
gewelegod _JU_
¶ GENERIS FEMININI _mea ancilla 20
hoc fecit_ #mîn wyln dyde ðis#, _meae ancillae ars_
[[101]]
#mînre wylne cræft#, _meae ancillae do alimenta_ #mînre
wylne ic sylle fôdan#, _meam ancillam arguo_ #mîne
wylne ic ðrêage#; _o mea ancilla, esto utilis_ #êalâ ðû
mîn wyln, bêo nytwyrðe#; _a mea ancilla uestitus sum_
#fram mînre wylne ic eom gescrŷd#; ET PLVRALITER 5
_meae ancillae bene operantur_ #mîne wylna wyrcað wel#,
_mearum ancillarum domus_ #mînra wylna hûs#, _meis ancillis
uictum tribuo_ #mînum wylnum ic forgife bîgleofan#,
_meas ancillas moneo_ #mîne wylna ic myngje#;
_o meae ancillae, operamini melius_ #êalâ gê mîne wylna, 10
wyrceað bet#; _a meis ancillis talia uerba audiui_ #fram
mînum wylnum ic gehŷrde swylce word#.
20. 21 a(n)cilla _U_ 21 hoc--ðis] .i. wiln _W_ ‖ :: dyde (me _rad._)
_h_ ‖ a _in_ ars _aus_ o (_v. a. hd.?_) _F_ 1--12 _ü. f. W_ 1 cræft--2
wylne _nachgetr. 1. corr. F_ 2 wylne _auf r. U_, welne _J_ ‖
ancillam--11 audiui] o mea a mea et pluraliter (mee) mearum meis meas o
mee a meis _W_ ‖ ancillan _O_ 3 þ(r)eage _H_ ‖ o] _aus_ a _h_ ‖ meo
_h_ 4 netwyrþe _J_, -wurðe _DH_, -wyrde _F_ ‖ a] _auf r. v. a. hd. O_ 6
werceað _D_ 8. 9 bigly(eo)fan _ds. hd.? h_ 9 wylne _J_, -a _aus_ -e _D_
‖ mynegye _U_, mynegige _AFhJR_ 11 wyrcað _AFhJRU_
¶ GENERIS
NEVTRI _meum mancipium loquitur_ #mîn weal sprecð#, _mei
mancipii filius_ #mînes weales sunu#, _meo mancipio
fabrico domus_ #mînum weale ic timbrige hûs#, _meum 15
mancipium excuso_ #mînne weal ic belâdige#; _o meum
mancipium, sere bene_ #êalâ ðû mîn weal, sâw wel#; _a
meo mancipio multa bona accepi_ #fram mînum weale
ic underfêng fela gôd#; ET PLVRALITER _mea mancipia
arant_ #mîne wealas erjað#, _meorum mancipiorum segetes_ 20
#mînra þêowra manna æceras#, _meis mancipiis
diuido denarios_ #mînum ðêowum mannum ic dǣle
[[102]]
penegas#, _mea mancipia arguo_ #mîne þêowan men
ic ðrêage#; _o mea mancipia, estote fideles_ #êalâ gê mîne
ðêowan, bêoð getrêowe#; _a meis mancipiis adiutus
sum_ #fram mînum þêowum mannum ic eom
gefultumod#. 5
13 meam _J_ ‖ loqu. _f. W_ ‖ sprycð _J_, spræc _O, f. W_ 14
mancipii--19 gôd] meo meum o meum a meo _W_ ‖ mancipi: (i _rad._) _O_,
m _ü. getilgtem_ p _H_ ‖ (weales) _A_, wealas _U, f. J_ 15 fabrica _D_,
-o _aus_ -a _H_ 16 mi(n)ne _F_ 17 mîn _f. H_ ‖ sau _h_ 19 feala _F_ ‖
gôda _U_ ‖ et] ⁊ _A_ ‖ m _von_ mea _z. t. weg H_ ‖ mancipia _aus_ -io?
_F_ 20 _erstes_ a _in_ arant _aus_ e (_v. ds. hd.?_) _und_ a _v. a. hd.
am rande h_, erant _T_] .i. _W_ ‖ erjað _f. W_ ‖ mancipiorum--102^5
gefult.] meis mea o mea a meis _W_ 21 ðeowa _h_, þeow _DFU_, ðeow _H_
‖ mancipi:s (i _rad._) _O_ 22 ðeowan _h_, þeowa _F_, þeow _DHU_ ‖ c
_in_ ic _auf rasur h_ 1 peñ _h_ ‖ _hinter_ mea (_unter_ þeowan) _r. R_
3 mancip:is (i _rad._) _O_ 4 þeowan _O_, þeow _DH_
Se forma hâd _ego_ #ic# macað his menigfealde getel
_nos_ #wê#, and of his GENITIVVM _nostri_ cumað twâ DIRIVATIVA:
_noster_ and _nostras_. _noster frater_ #ûre brôðer#, _nostri
fratris_ #ûres brôðor#, _nostro fratri_ #ûrum brêðer#,
_nostrum fratrem_ #ûrne brôðor#, _o noster frater_ #êalâ ðû 10
ûre brôðor#, _a nostro fratre_ #fram ûrum brêðer#; ET
PLVRALITER _nostri fratres_ #ûre gebrôðra#, _nostrorum
fratrum obedientia_ #ûre gebrôðra gehŷrsumnys#, _nostris
fratribus ministro_ #ûrum gebrôðrum ic þênige#, _nostros
fratres amo_ #ûre gebrôþra ic lufige#, _a nostris 15
fratribus_ #fram ûrum gebrôðrum#. GENERIS FEMININI
_nostra soror_ #ûre swuster#, _nostrae sororis_ and swâ forð,
swâ wê ǣr declinodon _mea ancilla_. GENERIS NEVTRI _nostrum
consilium_ #ûre rǣd#, _nostri consilii_ #ûres rǣdes# and swâ
forð æfter NEVTRI GENERIS. _hic et haec nostras et hoc 20
nostrate_ #ûres landes mann# oððe #elles hwæt#, _nostratis_
and swâ forð æfter ðǣre þriddan declinunge. ealswâ
[[103]]
gǣð _hic et haec uestras et hoc uestrate_ #êowres
landes mann#.
6 _kein absatz_ ‖ ic _f. T_ ‖ manigfeald _T_, monifold _W_ ‖ getæl
_FT_ 7 wê _f. T_ ‖ of his (of _auf r._, his _am rande_) _corr. R_ ‖
his _f. T_ ‖ ri _in dem abgekürzten_ nostri _auf r. R_ ‖ diri:uatiua
(_auch_ d _auf r._) _R_ 8--19 _ü. f. TW_ 8 broðor _ADFHhRU_ ‖ nostri--9
brêðer _f. U_ 9 broþer _J_, broðrys _O_ ‖ nostro _aus_ -ri _D_ 10
ur(n)e _1. corr. F_, ure _J_ ‖ broþer _J_ 11 broðer (e _auf r. R_)
_AFhR_, broþer _J_ ‖ ure (_aber_ um _über_ e) _U_ ‖ _erstes_ e _in_
breðer _auf r. R_ 12--16 _nur das possessivpron. ohne andern zusatz als_
a _im abl. W_ ‖ nrōrūm _J_ 13 fratrum] frā _h_ ‖ uræ _U_ ‖ hyrsumnys
_O_, h _aus e. a. D_ 14. 15 _zweites_ o _in_ nostros _aus_ æ _O_ 15
broþra _O_ ‖ nostris _aus_ rostris _F_ 16 generis--18 ancilla _f. W_ ‖
femini _J_, feminum _O_ 17 swustor _F_ ‖ sorores _h_ 19 consilium _f.
W_ ‖ consilii _f. W_ ‖ s[o] _W_ 21 nostra[te ures] _W_ ‖ u. l. mann
_usw. in d. z. T_ ‖ ure _AJR_ ‖ oþer _W_ 22 s[o forþ æfter] _W_ 1
[also--et] hoc _W_ ‖ gað _auf r. U_ ‖ nostras _O_ 1. 2 _gl. beim
einbinden zum teil weggeschnitten, sodass nur die unteren enden von_
eower (_so!_) _und von_ s _in_ landes _zu sehen sind T_ ‖ owres
[londes] mon _W_ 1 eoweres _F_, eower _AJR_
Se ôðer hâd ys _tu_ #ðû#, and his GENITIVVS byð _tui_
#þîn#. þonne cymð of ðâm DIRIVATIVVM _tuus_ #þîn#: _tuus
equus_ #ðîn hors#, _tui equi_ #þînes horses# and swâ forð 5
æfter ðǣre ôðre declinunge. GENERIS FEMININI _tua uilla_
#þîn tûn#, _tuae uillae_ #ðînes tûnes# and swâ forð æfter
ðǣre forman declinunge. GENERIS NEVTRI _tuum uerbum_
#þîn word#, _tui uerbi_ #ðînes wordes# and swâ forð æfter
NEVTRI GENERIS. 10
3 _kein absatz_ ‖ ðû _f. T_ ‖ and--byð _f. DH_ ‖ b[iþ--4 _2._ tuus]
_W_ ‖ beoð _U_ 4 _1._ þîn] þin:: (um _rad._) _O_, um _von a. hd.
angefügt F_, þinum _DHU, f. T_ ‖ ðan _T_ ‖ diriuatiua _T_ ‖ --9 _ü.
f. TW_ 5 equi _f. W_ 6 ðǣre _f. U_ ‖ [g. f.--7] tue _W_ 7 æfter _f. W_
8 [n. tuum uer]bum _W_ 9 uerbi _aus_ -bum _D_ 10 generis neutri _H_
Se frumcenneda _tu_ macað his menigfealde getel _uos_.
þonne cumað of his GENITIVO _uestri_ twâ DIRIVATIVA: _uester_
#êower# and _uestras_ #êower landes mann#. _uester bos_
#êower oxa#, _uestri bouis_ #êowres oxan# and swâ forþ,
swâswâ _noster_. FEMININI _uestra uestis_ #êower rêaf# and 15
swâ forð, swâswâ _nostra_. GENERIS NEVTRI _uestrum iudicium_
#êower dôm#, _uestri iudicii_ #êowres dômes# and
swâ forð æfter NEVTRI GENERIS.
11 _kein absatz_ ‖ Se] i:e (_v. a. hd. zu_ þe) _F_ ‖ frumkenn[ede tu
ma]keþ _W_ ‖ frumceneda _A_, -cennede _T_ ‖ -fealdan _und darüber_ ł
de _U_, -fealdes _F_ ‖ getæl _FT_ 12 cumað _ausser_ c _auf r. corr. R_
‖ [of h. geniti]uo _W_ ‖ genitiuus _T_, o _auf r. R_ 13--17 _ü. f. T_
‖ and] et (_abgekürzt_) _A_ ‖ [ower londes] _W_ 14--17 _ü. f. W_ 14 ox
_von_ oxa _auf r. F_ ‖ eoweres _F_ 15 [uestra ues]tis _W_ ‖ uestis]
uetis _T_ ‖ eowwer _h_ ‖ reaf _mit ausnahme von_ f _auf r. h_ 16
neutri] nen̄r _T_ 17 eoweres _Fh_ 17. 18 and forð swa æfter _H_ 18 s[o]
_W_ ‖ æfter þære n. _J_
Of þâm frumcennedan _sui_ cymð ân DIRIVATIVVM _suus_
#his#: _suus ager_ #his æcer#, _sui agri_ #his æceres# and 20
[[104]]
swâ forð, swâswâ ðâ ôðre. FEMININVM _sua uxor_ #his
wîf#, _suae uxoris_ #his wîfes# and swâ forð, swâswâ ðâ
ôðre. NEVTRVM _suum rus_ #his land#, _sui ruris_ #his landes#
and swâ forð æfter NEVTRI GENERIS.
19 _kein absatz_ ‖ -cennendan _U_ ‖ sui his _O_ ‖ cymð ân] cyðan _J_
‖ di[ri]uatiuum _W_ ‖ suum _O_ 20--104^4 _ü. f. T_ ‖ --104^2 _ü. f.
W_ ‖ agris _h_ ‖ æceras _hJ_ 1 feminini _und davor_ neutrum _durch
untergesetzte puncte getilgt H_, femin[i]ni _W_ ‖ uxor] uox _O_ 3 r
_in_ rus _nicht deutlich U_ ‖ his] .i. _W_ ‖ h. landes _f. W_ 4
(æfter) _R_
Wê wyllaþ secgan, hwæt sŷ betwux þâm GENITIVVM 5
þǣra frumcennedra PRONOMINA and ðǣra ofgangendra.
_mei_, _tui_, _sui_, _nostri_, _uestri_, gyf hîg bêoð frumcennede
GENITIVI, þonne magon hîg bêon gefêrlǣhte eallum casum
and ǣgðrum getele. _mei ager est_ #mîn æcer hyt ys#,
_mei terra_ #mîn land#, _mei agros aro_ #mîne æceras ic 10
erige#, _mei uerba audisti_ #mîne word þû gehŷrdest#.
ealswâ _tui seruus arat_ #ðîn ðêowa man erað#, _tui ancilla
texit_ #ðîn wyln wefð#, _tui agros metis_ #þû rîpst
þîne æceras#. ealswâ _sui_: _sui equus est_ #his hors hit
is#, _sui homines pergunt_ #his men gâð#, _sui animalia 15
sunt_ #his nŷtenu hit synt#, _sui ancilla laborat_ #his
wyln swincð#. _nostri hominis equus est_ #ûres mannes
hors hit is#, _nostri seruum arguo_ #ûrne þêowan man
ic ðrêage#, _nostri agros depastas_ #þû etst ûre æceras#.
_uestri sermo_ #êower sprǣc#, _uestri congregatio_ #êower# 20
[[105]]
#gegaderung#, _uestri iudicia laudo_ #êower dômas ic
herige#.
5 _kein absatz_ ‖ secgean _U_, segge[n] _W_ ‖ sie _T_, beo _W_ ‖
betweox _T_ ‖ þâm _f. J_ 6 -cennendra _OU_ ‖ prono[mi]na _W_ ‖ þære
_J_ ‖ ofgange(n)dra _h_, ofgoinde _W_ 7 -cen(ne)de _D_ 8 magan _T_ ‖
gefærlæhte _hR, zweites_ e _auf r. U_ ‖ al[le] casen _W_ ‖ casum _f.
J_ 9 getæle _FT_ ‖ --105^2 _ü. f. W_ ‖ æker _H_ 10 min eorþa oþþe land
_H_ ‖ min æ. _U_ ‖ æceres _A_ 11 ei _in_ mei _aus e. a. D_ ‖ uer[ba]
_W_ 12 tui tui _W_ ‖ man: _Fh, f. T_ ‖ erat _AhJOT_, erad _F_ 13 wylna
_T_ ‖ wyfð _DH_ ‖ me[tis] _W_, mens _U_ 13. 14 þine æceras þu ripst
_T_ 14 _erstes_ sui _f. U_, (sui) _A_ ‖ his] þin _H_ 15 pergant _O_ ‖
me(n)ngâð _corr. v. a. hd. O_ ‖ gæð _und darunter_ ł gað _U_ ‖ anima
_U_ 16 sunt _f. T_ ‖ nytena _T_ ‖ hit synt _f. T_ ‖ sind _A_, synd
_DFHhJRU_ ‖ a[n]cilla _W_ ‖ labora:t _F_ 17 wylna _T_ ‖ nostri _aus_
nostre _h_ ‖ hominis _aus_ -nes _U_; i _über_ e (_in_ -nes) _v. a. hd._
(_aber dann beide buchstaben radiert_) _F_, homines (e _getilgt D_)
_DJT_ ‖ ure _T_ 18 arguo .i. þreaȝe _W_ ‖ ure _T_ ‖ þeowa _JT_,
þeowne _U_ 19 þrea _T_ ‖ depastus _OU_ ‖ u. æ. þu etest _T_ ‖ æccras
_R und_ (_aus_ æceras) _h_ 20 uestri _a. hd._ (_ds. hd. h_) _aus_ nostri
_Fh_ ‖ (eo)ure spræc _U_ ‖ sprec _F_ 1 gaderung _T_ ‖ êo.--2 _f. T_ 2
hyrige _D_
Gif ðâs CASVS bêoð of ðâm DIRIVATIVVM, þonne sceolon
hîg habban him gelîce CASVS and gelîc getel: _meus
ager_ #mîn æcer#, _mei agri semen_ #mînes æceres sǣd#, 5
_meo agro_ ET CETERA; _tuus seruus_ #þîn ðêowa mann#, _tua
ancilla_ #ðîn wyln#, _tuae ancillae filius_ #þînre wylne
sunu#, _tui hominis equus_ #ðînes mannes hors#, _tuum
iudicium laudo_ #þînne dôm ic herige#; _suus faber est_
#his smið hê is#, _sui fabri opus_ #his smiþes weorc#, 10
_suum fabrum diligit_ #his smiþ hê lufað#; _noster piscator
est_ #ûre fiscere hê is#, _nostri piscatoris rete_ #ûres fisceres
nett#, _nostro piscatori do nauem_ #ûrum fiscere
ic gyfe scip#; _uester sutor est_ #êower sûtere hê is#,
_uestri sutoris instrumenta_ #êower sûteres tôl#, _uestra 15
locutio mihi placet_ #êowor sprǣc mê lîcað#, _uestrum
uerbum audiui_ #êower word ic gehŷrde#, _uestri uerbi_
#êowres wordes# ET CETERA.
3 _kein absatz_ ‖ ȝ[if] _W_ ‖ casas _J_ ‖ diriuatiua _U, erstes_ i
_aus_ u _rad. R_ 3. 4 sceolan _Ah_, scylan _T_ 4 habban _aus_ -að? _D_
‖ ilic[he] _W_ ‖ casus--6 seruus _nur die oberen enden übrig W_ ‖
gelîc: _D_, gelice _JTU_, gelî _O_ ‖ getæl _FT_ 5--18 _ü. f. T_ 5--6
_ü. f. W_ 5 agri] agris _O_ ‖ æceras _A_ 6 tuus] tuis _J_ ‖ ser(u)us
_O_ ‖ ðeawa _R_ ‖ [tua--106^5 moniu]old itel _W_ ‖ tua] tui _O_ 7 e
_in_ tue _aus e. a._ (i?) _H_ ‖ r _in_ ðinre _auf rad._ ð _h_ ‖ _mit_
ðinre _schliesst das erste fragment von A_ 8 tui] tu _J_ ‖ homines
_JTU_ ‖ manes _D_ 9 þine _J_ ‖ suus] seruus _T_ 10 hys--opus
_nachgetr. 1. corr. F_ ‖ worc _U_ 11 n.] nostrum _J, aus_ nostros _D_
12 piscatores _HJ_ 12. 13 r _von_ fisceres _gz._, es _z. t. weg H_ 13
nostri _h_ 15 sutere stol _J_, suteres stôl _O_ ‖ sutæres _D_ ‖ uestra
_aus_ uestram _F_ 16 michi _TU_ ‖ licat _R_ 17 gehyre _h_ 18
eoweres _F_
DE FIGVRA.
FIGVRA is gecweden on englisc #hiw# oððe #gefêgednyss#. 20
þâra synt twâ: SIMPLEX #ânfeald# ET COMPOSITA #and gefêged#.
[[106]]
þâs PRONOMINA bêoð gefêgede ðus þurh sume
CASVS: _iste_ and _hic_ bêoþ tôgædere gefêgede on þrîm casum
ðus: _istic_ #þes#, _istunc_ #þisne#, _ab istoc_ #fram ðisum#.
FEMININVM _istaec_ #ðêos#, _istanc_ #þâs#, _ab istac_ #fram þissere#.
nis hêr nân menigfeald getel. NEVTRVM _istoc iudicium_ 5
#þes dôm#, _istoc_ #ðisne#, _ab istoc_ #fram ðisum#. hêr
is menigfeald getel: _istaec iudicia_ #ðâs dômas#, _istaec_
ACCVSSATIVVS, _istaec_ VOCATIVVS. ADVERBIVM _hic_ #hêr#; ôðre
gefêgede ADVERBIA: _adhuc_ #gyt# (_lege adhuc_ #rǣd gyt#), _abhinc_
#heonon#. 10
19 _überschrift f. J_ 20 _kein absatz J_ ‖ is--21 twâ _f. T_ ‖ _2._ s
_in_ gef. _aus_ f _rad. O_ 21 þæra _FhRU_, ðæra _J_ ‖ synd _DFhRU_,
sind _Hh_ ‖ symplex _FU_ ‖ andfeald _U, f. T_ 21--106^1 and gefêged
_f. T_ ‖ 1 bið _U_ ‖ gefeged _JO_ 2 ætgædere _T_ ‖ gefede _D_ ‖ þrîm]
óðrum _T_, tres _darüber von späterer hd., von der auch sonst schwer
lesbare kritzeleien über den nächsten zeilen herrühren, F_ 3--7 _ü. f.
T_ 3 ist hunc _FhR_ ‖ þissum _J_ 5 getæl _FT_ 6 þes d. _f. W_ ‖ þesne
_W_ ‖ [ab--her] _W_ ‖ þissum _J_ 7 getæl _FT_ ‖ iudicium _unvollst.
zu_ -cia _T_ ‖ _ü. f. W_ 8 accusati[u. i. uo]catiuus _W_ ‖ -ussa-
_FhO_, -u(s)sa- _U_, -usa- _die übr._ ‖ adu.--10 heonon _f. T_ ‖
abuerbium _R_ 9 gefeged: _J_ ‖ ad[uerbia adhu]c _W_ ‖ gyt _f. W_ ‖
lege: _J_ ‖ r. g. _f. W_ 9. 10 abinc _U_
_Is_ #sê# byð gefêged tô ðâm ADVERBIO _demum_ #æt nêxtan#
ðus: _idem_ #se ylca#, _eiusdem_ #þæs ylcan#, _eidem_
#þâm ylcan#, _eundem_ #þone ylcan#, _ab eodem_ #fram
ðâm ylcan#; ET PLVRALITER _idem_ VEL _eidem_ #þâ ylcan#,
_eorundem_ #ðǣra ylcra#, _eisdem_ #þâm ylcum#, _eosdem_ #þâ 15
ylcan#, _ab eisdem_ #fram ðâm ylcum#. GENERIS FEMININI
_eadem_ #sêo ylce#, _eiusdem_ #þǣre ylcan#, _eidem_, _eandem_,
_ab eadem_; ET PLVRALITER _eaedem_ #þâ ylcan#, _earundem_
ET CETERA. GENERIS NEVTRI _idem_ #þæt ylce#, _eiusdem_ #ðæs
[[107]]
ylcan#, _eidem_, _idem_, _ab eodem_; ET PLVRALITER _eadem_ #þâ ylcan#,
_eorundem_, _eisdem_ ET CETERA.
11 _kein absatz_ ‖ sê] he _W, f. T_ ‖ iuei[ȝed to þ]is[se(?) ad]uerbio
_W_ ‖ aduerbio _aus_ -ia _R_ ‖ demum .i. nouissimo .i. æt n. _W_
11. 12 æt n. ð.] swá swá is _T_ ‖ nehstan _J_ 12 [idem þ]e [ilk]e _W_
‖ --107^2 _ü. f. T_ ‖ þæs--13 eundem _f. J_ ‖ þes _F_ 13 þam ylcum
_O_ ‖ eandem _O_ ‖ þo(n̄) _J_ ‖ il[ke ab e]odem _W_ 14 eidem _aus_
idem _1. corr. F, aus_ eadem _O_, eiusdem _J_ 15 erundem _T_, eorum _zu_
eorundem _auf der stelle D_ ‖ þara _H_ ‖ [eis]dem _W_ 16 isdem _JW_ ‖
femini _J_ 17 s. y. e. _f. J_ ‖ se _F_ ‖ eius[dem] _W_ ‖ þæra _J_ 18
ab eandem (_aber_ n _getilgt v. 1. corr._) _F_ ‖ eadem _zu_ eedem _1.
corr. F_ ‖ eorundem _zu_ ear- _1. corr. F_ 19 et cetera] eisdem _F_ ‖
generis--107^2 cetera _am rande 1. corr._ (_hätte der corrector_ 18
eaedem--107^1 pluraliter _ergänzt, so wären weniger änderungen in_ 18
_nötig gewesen_) _F_ ‖ [generis] _W_ ‖ iuusdem _O_ 1 eidem] eadem _O_
‖ ab eadem _O_ ‖ [þeo] _W_ 2 earundem _O_, eorumdem _U_ ‖ et cetera
_getilgt F_
Þrŷ êacan synd _met_, _pte_, _ce_, þe man êacnað on
lêdensprǣce tô sumum casum þises partes for gesceâde
oððe fægernysse. _egomet_ #ic sylf#, _meimet_ #mînes sylfes#, 5
_mihimet_ #mê sylfum#, _memet_ #mê sylfne#. on ðâm
ôðrum hâde on GENITIVO _tuimet_ #þînes sylfes# (forþan ðe
_tumet_ ys word: _tumeo_ #ic tôðinde#, _tumes_ #þû tôðindst#,
_tumet_ #hê tôðint#), _tibimet_ #þê sylfum#, _temet_ #ðê sylfne#.
ðâm NOMINATIVO hê mæg bêon êac geðêod, gif ðû setst 10
ânne scortne _te_ betwux: _tutemet_ #þû sylf#; êac _tute_ getâcnað
þæt ylce. ET PLVRALITER _nosmet_ #wê sylfe#, _nobismet_
#ûs sylfum#, _uosmet_ #gê sylfe#, _uobismet_ #êow sylfum#:
nys hêr nâ mâ. on ðâm þriddan hâde _suimet_ #his sylfes#,
_sibimet_ #him sylfum#, _semet_ #hyne sylfne#. 15
3 _kein absatz_ ‖ þrie écan _T_ ‖ beoþ _W_ ‖ me& _W_ ‖ a _vor_ pte
_von a. hd. h_ ‖ pte ce] ptete (_aber 2._ t _zu_ c) _O_ ‖ ce] ee _DH_
‖ eacnat _zu_ -ð _von a. hd. F_, [ea]cnaþ _W_ 4 þisses _J_ 5 [oþ]er _W_
‖ --15 _ü. f. T_ ‖ in _von_ mînes _auf rasur O_ 5. 6 sylfnes _U_ 6
michimet _JTU_ ‖ [m]e sulfum _W_ ‖ memet] men|te _O_ 7 oðran _h_ ‖
tui[m]et _W_ ‖ for::::|ðanðe (ðāðe _oder_ ðōðe _r._) _h_ ‖ -þā _U_ 8
tumeð _R_ ‖ toðingde _J_ ‖ [t]umes _W_ ‖ toþintst _FR_, -ndest _hU_,
-þinst _W_ 9 timet _zu_ tibimet _v. ds. hd. F_, timet _O_ ‖ [þe] sulfne
_W_ ‖ syl(f)ne _D_ 10 ðu|ðu _T_ ‖ [set]st _W_, test _zu_ sest _1.
corr. F_, dest _T_ 11 ænne (enne _W_) _alle ausser O_ ‖ te _auf r. D_
‖ betwyx _T_, ux _z. t. weg H_ ‖ tutemet] tu(tu)met _h_ ‖ êac--12
ylce _f. T_ 11. 12 itoc[ne]þ _W_ 13 us sylfum _scheint dagestanden zu
haben_ (_aber_ u _von_ us _zu_ w _geändert und_ e _angeflickt_, um _zu_
e, _wie es scheint, v. ds. hd._) _h_ ‖ [uo]smet _W_ 14 nāmore _W_ ‖
on--hâde] eft _T_ ‖ [on] _W_ ‖ hod[e] sui[met--108^6 also] ellam _W_
‖ sumet _J_
Se ôðer êaca bið fîf ABLATIVVM wîflîces cynnes
gefêrlǣht: _meapte_ #on mîne wîsan#, _tuapte_ #on ðîne wîsan#,
_suapte_ #on his wîsan#, _nostrapte_ #on ûre wîsan#,
_uestrapte_ #on êower wîsan#.
16 _kein absatz_ ‖ bið--17 gefêrlǣht] gǣð ðus _T_ ‖ bið] hæfð _über
rasur 2. corr. h_ ‖ abłat̄ _und am rande_ tiuū _U_ 17--19 _ü. f. T_ ‖
wison _R_ ‖ tuapte on ð. w. _f. J_ 18 nostra apte _J_ ‖ ure _auf rasur
2. corr.? h_ 19 ne. on êo. w. _f. h_ ‖ uestra apte (_aber das erste_ a
_getilgt_) _J_ ‖ wisa(n) _R_
[[108]]
Se þridda êaca gǣð þus: _huiusce_ #þises#, _hisce_
#þisum#, _hosce_ #þâs#; _hasce_ #þâs#.
1 _kein absatz_ ‖ êaca _f. J_ ‖ þ _in_ þus _aus_ h _O_ ‖ þises--7
eccas _f. T_ ‖ þisses _J_ ‖ hysce _U_ 2 þissum _J_ ‖ þâs] þæs _das
erste mal J, das zweite U_
Sume hîg bêoð gefêgede þus: _eccum_, þæt is on andgyte,
#lôca efne, þû gesihst hine#; _eccos_ #lôca efne,
þû gesihst hîg#; eft _ellum_ for _illum_ #hine#. AD FEMININVM 5
#tô wîflîcum hâde# ealswâ _ellam_ for _illam_; _eccam_ #lôca
efne, ðû gesihst hîg# and menigfealdlîce _eccas_.
3 _kein absatz_ ‖ gefe(ge)de _1. corr. F_ ‖ e(c)cum _gz. hd. F_ ‖ þæt
_usw. in d. z. R_ 4 _2._ lôca _usw. in d. z. R_ 6 eccan _DHU_, eaccam
_F, dah._ .i. _W_ ‖ lôca _usw. in d. z. R_ 7 sihst _J_ ‖ hi(o) _1.
corr. F_, heo _DH_
Eft _mecum_ #mid mê#, _tecum_ #mid ðê#, _secum_ #mid
him#, _nobiscum_ #mid ûs#, _uobiscum_ #mid êow#.
8 _kein absatz_ ‖ --9 _ü. f. T_ ‖ mid me _doppelt_ (_das zweite
rad._) _H_
_Hic_ is ǣgðer gê PRONOMEN gê ADVERBIVM: _hic_ #þes# 10
and _hic_ #hêr#. _tantundem_ is nama, þæt is #eft swâ mycel#.
his GENITIVVS is _tantidem_ #eft swâ myceles# oððe
#ealswâ myceles#. næfð hê nâ mâ casa. _totidem_ #ealswâ
fela# ys êac nama and næfð nâ mâ casa.
10 _kein absatz_ 10. 11 þes _und_ her _in d. z. T_ 11 þæt--mycel _gl. R,
f. T_ 12 is] (ys) _U_ ‖ tontidem _T, dahinter_ .i. _W_ ‖ e. s. m.
_gl., f. T_ 12. 13 o. e. m. _in d. z. R, f. T_ 13 casu _T_, casen _W_ ‖
ealswâ--14 and _f. T_ 13. 14 .i. also _W_ 14 feala _F_ ‖ s _in_ is _auf
r. D_ ‖ næfð he na _T_ ‖ casu _T_, casen _W_
[[12 is] (ys) _U_
text has “is](ys)” without space
e. s. m. _gl., f. T_
printed as shown: missing MS reference (R)?]]
DE NVMERO. 15
NVMERVS is #getel#, SINGVLARIS #ânfeald# ET PLVRALIS #and
menigfeald#. ânfeald getel byð on ðisum parte _ego_ #ic#,
_tu_ #ðû#, _ille_ #hê#, and menigfeald getel bið _nos_ #wê#,
_uos_ #gê#,
_illi_ #hîg#. sume hîg bêoð ǣgþres geteles: _idem homo_
[[109]]
#se ylca man# and _idem homines_ #þâ ylcan men#. sume bêoð
ǣgðres cynnes: _haec ancilla_ #þêos wyln# and menigfealdlîce
_haec mancipia_ #þâs wealas#.
15 _überschrift f. JW_ 16 _kein absatz J_ ‖ umerus _W_ ‖ is getel _gl.
R, f. T_ ‖ getæl _F_ ‖ ânf. _und_ and m. _f. T_ 17 getæl _FT_ ‖ is
_W_ ‖ on ð. p. _f. TW_ ‖ þissum _J_ ‖ ic _f. OT_ 18--109^1 _ü. f. T_
18 getæl _FT_ ‖ bið _f. O_, beoð _U_ 19 _2._ i _in_ illi _auf r. R_ ‖
(beoþ) _a. hd. W_ ‖ getæles _FT_ 1 _ü. f. W_ ‖ and _f. J_ ‖ hominis
_DHJ_ ‖ þa:(s _rad._) _D_ ‖ sume--3 wealas _f. T_ ‖ sume hi _J_ 2
þêos _f. W_ 3 þâs _f. W_ ‖
¶ þâ seofon DIRIVATIVA
PRONOMINA, þæt synd #ofgangendlîce naman speligendan#,
habbað twŷfeald getel, ân wiðinnan, ôðer wiðûtan. 5
gif ðû âxast: _cuius sunt hi libri?_ #hwæs synd ðâs bêc?#
and ic cweðe on lêden: _mei sunt_ #mîne hîg synd#, þonne
byð on þâm forman stæfgefêge _me_ ânfeald getel, and on
ðâm ôðrum stæfgefêge _i_ bið menigfeald getel. ealswâ
_tua uerba sunt_ #ðîne word hit synd#: on ðâm _tu_ byð 10
ânfeald getel and on ðâm _a_ menigfeald. hîg habbað êac
ealle twegen hâdas and twâ cynn: ân hâd and ân cynn
byð on þâm hlâforde, þe cweð _meus_ #mîn#, and ôðer hâd
and ôðer cynn byð on ðâm ǣhte, þe hê embe sprecð,
forðan ðe þæt forme stæfgefêg ys ðrêora cynna: MASCVLINVM 15
and FEMININVM and NEVTRVM, and þæt ôðer stæfgefêg
ys âwendendlîc fram cynne tô cynne: _meus ager_ #mîn
æcer#, _mea terra_ #mîn land#, _meum aratrum_ #mîn sul#.
hî synd êac gecwedene POSSESSIVA, þæt synd #geâgnigendlîce#,
forðan ðe hî getâcnjað oftost ǣhta, ac nâ swâ ðêah 20
[[110]]
symle: gif ic cweðe _meus dominus_ #mîn hlâford# oððe
_meus pater_ #mîn fæder#, ne byð ðǣr nân ǣht geswutelod.
seofan _hRT_, VII^to _W_ ‖ _erstes_ i _in_ diriuatiua _aus_ u _R_,
diriuatã _W_ 4 þæt--speligendan] _f. T, in d. z. R_ ‖ beoþ _W_ 5 hi
habbað _J_ ‖ getæl _FT_ ‖ -innon _T_ ‖ -uton _T_ 6 hii _W_, (hi) _U_
‖ (li)bri _H_ ‖ --7 _ü. f. TW_ ‖ synt _U_ ‖ ða _O_ 7 þu cwest _W_ ‖
on lêden _f. TW_ ‖ min _R_ 8 on] of _DHU_ ‖ getæl _FT, auf r. D_ ‖
and--9 getel _f. U_ 9 menig (feald _f._) _O_ ‖ getæl _FT_ ‖ ealswâ--15
ðe] et similia _T_ 10 t _in_ tua _ganz_, u _z. t. weg H_ ‖ _ü. f. W_ ‖
sint _U_ 11 getæl _F_ ‖ a byð mænigfeald getel _J_ 12 ealla _H_ 13 on]
of _J_ ‖ cw̄ _J_ 14 beoð _U_ ‖ on] of _J_ ‖ æhta _J_, -h- _aus_ -r-
_D_ ‖ ymbe (_aber_ e _über_ y, _vielleicht von a. hd.?_) _R_, imbe _U_
‖ spræcð: (and _rad._) _h, aus_ spræcð _D_ 15 forðanðan _O_, -þam _DU_,
-ðā _H_ ‖ -gefæg _hR_, -gefege _T_ 16 feminum _J_ ‖ stæfgefêg _f. T_
17 awendedlic _DU_, awendendlice _J_ ‖ f. c. t. c. _f. T_ ‖ --18 _ü.
f. TW_ 18 sul _auf r. D_ 19 heo beoþ _W_ ‖ gecwedene _f. DH_, iweþene
_zu_ cweþene _W_ ‖ pos(s)essiua _U_, -uo _O_ ‖ þæt--110^4 frumcenneda
_f. T_ ‖ þ. s. g. _gl. R_ ‖ beoþ _W_ ‖ geahni- _DHU_, geahi- _J_,
owniendlice _W_ 20 forþen ꝥ _W_ ‖ æhta _sogleich aus_ æhte _D_ ‖ nâ]
nout _W_ 1 symble _D_, simble _U_, euere _W_ ‖ --2 _ü. f. W_ ‖ oððe
_f. H_, ł _W_ 2 bið _am rande v. ds. hd. H_ ‖ (nan) _F_
¶ _suus_ #his# is ǣgðres geteles gê ânfealdes gê menigfealdes,
bûton PRISCIANVS luge, forðan ðe his frumcenneda _sui_ is
ǣgðres geteles: _sui causa facit_ #for his intingan hê 5
hit dêð# ET _sui causa faciunt_ #and for heora intingan
hî hit dôð#; _sibi prodest_ #him sylfum hê fremað# ET
_sibi prosunt_ #and him sylfum hî fremjað#; _se custodit_
#hine sylfne hê hylt# ET _se custodiunt_ #and hîg healdað
hî sylfe#; _a se expulit hostem_ #fram him hê âdrǣfð 10
þone fêond#, _a se expellunt hostes_ #hî âdrǣfað heora
fŷnd him fram# ET SIMILIA.
3 his _f. W_ ‖ ægðeres _H_ ‖ getæles _F_ ‖ _1._ gê--m. _f. W_ 4 liȝe
_W_ ‖ -ðon _h_ ‖ -cynneda _J_ 5 ægþeres _H_ ‖ getæles _FT_ ‖ casa
_F_ ‖ --12 _ü. f. T_ ‖ for] .i. intingan for _W_ 6 (hit) _U_ ‖ dæð
_U_ ‖ et _f. W_ ‖ (heora) _D, aus_ hira _R_ 7 prodest .i. freomeþ _W_
8 and _f. W_ 9 hine] hi he _J_ ‖ helt _J_ 9. 10 healdat _R_ 10 selfe
_D_ ‖ expellit _J_ ‖ (a)dræfð _R_, adrifþ _J_, adræfð(de) _2. corr.
h_, adrefde _W_ 11 þon̄ _J_ ‖ adrefaþ _J_ ‖ heora _aus_ hyra _R_ 12
feond _DHJW_ ‖ ham from _W_
DE CASV.
Ðâ PRONOMINA, þe habbað VOCATIVVM, þâ habbað syx
CASVS and ðâ ôðre ealle nabbað, bûton fîf gebîgednyssa. 15
on ðâm ôðrum hâde _tu_ #ðû# and _uos_ #gê#, þǣr ðǣr byð
tôsprǣc, þǣr mæg bêon VOCATIVVS. eft on þâm ânum
DIRIVATIVVM, þæt ys #ofgangende#, _meus_ #mîn# hæfð VOCATIVVS
nâ þæs âgneres, ac ðæs ôðres hâdes, þe hê tô
[[111]]
sprecð: _o pater mi, doce filium tuum_ #êalâ ðû fæder
mîn, lǣr þînne sunu#; _o mater mea, uesti filium tuum_
#êalâ ðû mîn môdor, scrŷd ðînne sunu#; êac menigfealdlîce
_o noster amice_ #êalâ ðû ûre frêond#, _o nostra
soror_ #êalâ ðû ûre swuster# [_o nostra soror, da nobis 5
bibere_ #êalâ ðû ûre swuster, syle us drincan#] ET
CETERA. _nostras_ #ûres landes man#, _uestras_ #êowres
landes mann# habbað gelîce NOMINATIVVM and VOCATIVVM,
and nys nâ mâ PRONOMINA, þe hæbbe syx CASVS.
13 _überschrift f. JOTW_ 14 _kein absatz JO_ ‖ Ðâ--16 hâde] næfð na má
pronomina uocatiuum butan þás ó _T_ ‖ (ð)apronomina _O_, da pr. _J_ ‖
VI _U_, VI^sex _W_ 15 _erstes_ f _von_ fîf _aus_ w _O_, V _U_ ‖ -ssa
_zu_ -sse _O_, gebignessa _U_ 16 _ü. f. T_ ‖ þǣr--17 uocatiuus _f. T_
17 on--18 ofgangende _f. T_ 18 þ. ys o. _gl. R, hinter_ meus _W_ ‖
ofgoinde _W_ ‖ mîn _f. TW_ 18. 19 h. uoc. _f. H_ ‖ uocat̄ _T_, uocatm̄
_W_ 19 nâ--111^1 sprecð _f. T_ ‖ nâ] nout _W_ ‖ ageneres _U_, ahneres
_DHJ_, anes _O_ ‖ þas _F_, ðas _h_ ‖ oþeres _H_ 1 s(p)recð _R_, sprycð
_J_ ‖ mi pater _T_ ‖ doces _J_ ‖ --5 _ü. f. TW_ ‖ min fæder _DHU_ 2
o] also o _W_ 3 þine _J_ ‖ êac m.] et pluraliter _T_ 4 -f(e)ald- _1.
corr.? h_ 5 da nobis bibere _hinter_ soror _1. corr. F_ ‖ swustor _D_
‖ syle us drincan _hinter_ swuster _1. corr. F_ ‖ o--6 drincan _f.
FhJRTW_ (_doch wegen F vgl. die zwei zunächst vorhergehenden
anmerkungen_) 7 nostras--9 casus _f. T_ ‖ ure _JR_ ‖ eower _FhJR_,
ower _W_, eowres _und am rande_ ł eower _U_ 8 hi habbað _J_, habbe(þ)
_W_ ‖ at _in_ nominatiuum _z. t._, iuum _ganz weg H_ 9 nys _am rande
nachgetr. D_ ‖ pro(no)mina _H_ ‖ e _in_ þe _aus e. a. D_, ꝥ _W_ ‖
habbe _DH_, habban _U_
[[_o noster amice_ #êalâ ðû ûre frêond#
text has “ealâ”
_o nostra soror_ #êalâ ðû ûre swuster#
text has “êala”]]
Âne nigon naman synt, ðe habbað þâ ylcan declinunga, 10
þe PRONOMINA habbað, and for ðî wǣron sume
bôceras swâ bepǣhte, þæt hî tealdon ðâ nigon naman
tô ðisum dǣle, þe wê hâtað PRONOMEN, ac se lârêow
PRISCIANVS segð, þæt man sceal tôcnâwan ǣlces dǣles
mihte and getâcnunge and swâ undergytan, hwæt hê sŷ, 15
nâ be þǣre declinunge. gif sêo DECLINATIO, þæt is, #declinung#,
sceal tôsceâdan, hwæt gehwylc dǣl sî, þonne
bêoð ealle ðâ seofon PRONOMINA, þe wê nû embe sprǣcon,
[[112]]
and êac PARTICIPIA, þæt synd dǣl nymende, getealde
betwux namum; ac þæt ne byð nân gesceâd. þâs nigon
naman, þe wê embe sprecað, sind APPELLATIVA, þæt sind
#gecîgendlîce#.
10 _absatz nur T_ ‖ Âne] solum .i. one _W_ ‖ nigan _T_, IX _W_ ‖ synd
_DFHJRTU_, sind _h_, beoþ _W_ 10. 11 declinunge _J_ 11 and--112^2
gesceâd _f. T_ 12 s _in_ boceras _aus_ w _J_ 13 þissum _J_, þissere _W_
‖ þe] þet _W_ ‖ wê _f. O_ ‖ pronomina _W_ ‖ se] þe _W_ ‖ lorþeaw
_W_ 14 sægð _DH_, sægþ _J_ ‖ toc(na)wan _H_ ‖ ælces _aus_ &lces _J_ ‖
dǣles] cynnes _H_ 15. 16 hê sŷ nâ be þǣre] hy syn abeþære _F_ ‖ sŷ]
_mit_ sig _beginnt C_, beo _W_ 16 nout _W_ ‖ se _H_ ‖ d. þ. is _f. W_
‖ þ. i. d. _gl. R_ 17 tosceaden _H_ ‖ beo _W_ ‖ [þonne] _W_ 18 ðâ _f.
F_ ‖ seofan _hJ_ ‖ þet beoþ delnimende i[tolde be]twuxe noman _getilgt
h._ pronomina _W_ ‖ nû _f. W_ ‖ ymbe _J_ ‖ sprecon _J_ 1 ec þa _J_ ‖
þ. s. d. n. _gl. R_ ‖ beoþ _W_ ‖ d[elni]- _W_ ‖ geteald _und_ de _ü._
d _1. corr.? h_, getælde _J_ 2 betwyx _J_ ‖ þâs] þ[eos] _W_ ‖ nigan
_T_, IX _W_ 3 ymbe _J_ ‖ beoþ _W_ ‖ apellatiua _alle ausser hJW_ ‖
þæt--5 nama _f. T_ 3. 4 þ. s. g. _gl. R_ 3 beoþ _W_ 4 ikien[dli]che _W_
‖
¶ PROPRIVM NOMEN is #âgen nama# and
APPELLATIVVM byð ǣlc ôþer nama. hêr synd ðâ naman: 5
_quis_ #hwâ#, _unus_ #ân#, _ullus_ #ǣnig#, _nullus_ #nân#,
_solus_ #âna#,
_totus_ #eall#, _alius_ #ôðer# oððe #sum#, _alter_ #ôðer#, _uter_
#heora ôðer#. þâs naman synd MOBILIA PER TRIA GENERA,
þâs naman synd #âwendendlîce geond þrêo cynn#.
_quis_ #hwâ# is werlîc hâd; _quae_ #hwylc# is wîflîc; _quod_ 10
#hwylc# nys nâþres cynnes. heora ealra GENITIVVS byð
_cuius_ #hwæs# oððe _hwylces_ and heora ealra DATIVVS _cui_
#hwâm# oððe #hwylcum#, _quem uirum laudas?_ #hwylcne
wer herast ðû?# _a quo_ VEL _a qui_ #fram hwylcum# oððe
#fram hwâm#; ET PLVRALITER _qui_ #hwilce# oððe #ðâ#, _quorum_ 15
#hwylcera# oððe #ðǣra#, _quis_ VEL _quibus_ #hwylcum#
oððe #ðâm#, _quos laudas?_ #hwylce herast ðû?# oððe #ðâ#,
[[113]]
_a quis_ VEL _a quibus_ #fram hwylcum# oððe #fram þâm#.
þes nama hæfð twŷfealdne NOMINATIVVM: _quis_ and _qui_.
is a. n. _gl. R_ 5 apellatiuum _alle ausser W_ ‖ [no]me _W_ ‖ synd::
(on _rad._) _R_, beoþ _W_ 6--8 _ü. f. T_ ‖ nullas _h_, nu[llus] _W_ 7
eall] æl _J_ ‖ .i. aliquis _über_ alius _gl. U_ ‖ uter] vlter _T,
darüber_ .i. unus eorum _gl. U_ 8 eiþer _getilgt vor_ oþer _W_ ‖ syndon
_FhJR_, beoþ _W_ ‖ mobilia--9 cynn] mobilia awendenlice (-dendlice _D_,
-dedlice _H_, -de(n)dlîce _U_) per tria genera geond þreo cynn _CDHU;
ursprünglich, wie im text, aber_ awendenlice _hinter_ mobilia _vom 1.
corr. gesetzt und_ ðas naman synd awendendlice _durch puncte getilgt_
(_also = CDHU gemacht_) _F_ ‖ r _in_ genera _zu_ n _h_ 9 þas--cynn _in
d. z. R, f. T_ ‖ þ. n.] ꝥ _J_ ‖ be[oþ] _W_ ‖ awendlnliche _W_ ‖
geond] on _J_ ‖ þreora cynna _J_ 10 masculinunum (!) _vor_ quis _T_ ‖
hwâ is w. h.] femininum _T_ ‖ q[uae] _W_ ‖ hw. is w.] neutrum _T_ 11
hwylc--cynnes _f. T_ ‖ nys] is _W_ ‖ gen[iti]uus _W_ ‖ byð _f. T_ 12
cuius] i _aus_ l _O_, cuis _T_ ‖ hwæs--and _f. T_ 13--113^1 _ü. f. T_
13 h[wl]cum _W_ ‖ uiram _O_ ‖ laudes _W_ 14 hwil[cum] _W, f. O_ 14. 15
o. f. hwam _ebenfalls gl. R_ 16 ðara _D_, þara _H_ ‖ hwi[lcum] _W_ 17
o. þam _ebenfalls gl. R_ ‖ ðâm] hwam _h_ ‖ laudas--113^15 quis _f. C_
1 o. f. þ. _ebenfalls gl. R_ ‖ [oþþe] _W_ 2 þes--5 sǣdon _f. T_ ‖
twefealdne _U_
[[oððe #ðâm#, _quos laudas?_ #hwylce herast ðû?#
missing ? after “laudas”]]
[[6 ... nullas _h_, nu[llus] _W_
opening bracket cuts through middle of first u]]
¶ se _qui_ byð ânfealdes geteles and menigfealdes: _qui uir_
#sê wer#, _qui uiri_ #þâ weras#, and hî habbað twŷfealdne
ABLATIVVM, swâswâ wê ǣr sǣdon. GENERIS FEMININI _quae_ 5
#hwylc#, _cuius_ #hwylcere#, _cui_, _quam_, _a qua_ VEL _a qui_;
ET PLVRALITER _quae_ #hwylce#, _quarum_ #hwylcera#, _quis_
VEL _quibus_, _quas_, _a quis_ VEL _a quibus_, ac se _quibus_ ys
gewunelîcor, forðan ðe _quis_ is ðâm ôðrum gelîc. GENERIS
NEVTRI _quod_ VEL _quid_ #hwylc# oððe #þæt#, _cuius_ #ðæs# oððe 10
#hwylces#, _cui_, _quod_, _a quo_ VEL _a qui_; ET PLVRALITER _quae_
#hwylce# oððe #ðâ#, _quorum_, _quis_ VEL _quibus_, _quae_, _a quis_
VEL _a quibus_.
3 se qui] sequi _FR_, sęqui _O_ ‖ se] þ[e] (_auch_ þ _zum teil weg_)
_W_ ‖ beoþ _U_ ‖ getæles _F_, teles _H_, itel _W_ ‖ and quis mænigf.
_J_ 4 se wer _und_ þa weras _corr.? R_ ‖ wer] per _F_ ‖ þe[o] _W_ ‖
twyfeald(n)e _O_, -fealde _h_ 5 sw.--s. _f. W_ 6--7 _ü. f. T_ 6 cui[us]
_W_ ‖ _1._ a _f. O_ ‖ qua] quam _U_ 7 q _von_ que _fast ganz weg H_
7. 8 quis uel _f. T_ 8 a quis uel _f. T_ ‖ a quabus _O_ ‖ ac--9 gelîc
_f. T_ 9 f[or]þi þe quis _W_ ‖ -þam _J_ ‖ ðâm _f. W_ ‖ r _in_ oðrum
_aus e. a. und_ r _noch darüber J_ 10--12 _ü. f. T_ 10 o. þ. _ebenfalls
gl. R_ ‖ c. ðes _h_ 11 quod uel quid _T_ ‖ uel a qui _f. T_ 12 quis
uel _f. T_ ‖ a quibus _W_ 12. 13 a quis uel _f. T_ 12 [a quis] _W_
¶ hit is tô witenne, þæt ðâs naman habbað
mislîc andgyt, be ðâm ðe hî gesette bêoð. gif ic cweðe:
_quis hoc fecit?_ #hwâ dyde ðis?#, þonne byð se _quis_ 15
INTERROGATIVVM, þæt is, #âxigendlîc#. gif ic cweðe: _nescio,
quis hoc fecit_ #nât ic, hwâ ðis dyde#, þonne byð se
_quis_ INFINITIVVM, þæt is, #ungeendigendlîc#. gif ic cweðe:
_tu scis, quis hoc fecit_ #þû wâst, hwâ ðis dyde#, þonne
byð se _quis_ RELATIVVM, þæt ys, #edlesendlîc#. of ðisum 20
[[114]]
bêoð gefêgede _quisque_ #gehwâ#, _quaeque_, _quodque_ #gehwylc#.
heora ealra GENITIVVS ys _cuiusque_; _cuique_ and
swâ forð, swâ þâ ôðre.
13 hit--þæt _f. T_ ‖ eac _vor_ tô _DH und ü. d. z. 1. corr. F_ ‖
witanne _HJ_, witene _R_, wite(nne) _1. corr.? h_ 14 mislice _J_ ‖
angit _F_ ‖ ðan _FhJRT_, þā _H_ 15 _ü. f. TW_ ‖ [þonn]e _W_ ‖ byð _f.
DH_ 16 þ. i. â. _f. TW_ 17 quis] quid _T_ ‖ fecið _h_, fe[cit] _W_ ‖
_ü. f. TW_ ‖ hwa :::: _R_ 18 quis] quid _T_ ‖ infinit(iu)um _U_ ‖ þ.
i. u. _gl. R, f. TW_ 19 quis] quod _O_ ‖ fe[cit] _W_ ‖ _ü. f. TW_ ‖
þû] ða _H_ ‖ hwa :: _R_ 20 beoð _U_ ‖ þ. ys e. (_2._ e _auf r._) _gl.
R, f. T_ ‖ þ. ys] .i. _W_ ‖ edlysendlic _Fh_ ‖ þissum _J_, ðam _T_ 1
[ifeȝ]ede _W_ ‖ _ü. f. T_ 1. 2 gehwylce _O_, gehwilc _gl. über_ quęque
_R, f. T_ 2 y(s) _C, f. T_ ‖ [cui]que _W_ ‖ and--3 wîsan _f. T_ 3
_zweites_ swâ] swa swa _J_ ‖
¶ ealswâ on ðrêo wîsan _quispiam_,
_quaepiam_, _quodpiam_ #ǣnig# and heora ealra GENITIVVS _cuiuspiam_
#ǣniges# and swâ forð. eft _quisquam_, _quaequam_, 5
_quodquam_ #ǣnig#. heora ealra GENITIVVS _cuiusquam_ and
swâ forð. eft _quisquis_ #swâ hwâ#, _quaequae_ #swâ hwylc#,
_quodquod_ #swâ hwylc#. heora ealra GENITIVVS _cuiuscuius_;
_cuicui_ ET CETERA.
.i. aliquis _über_ quispiam _gl. U_ 4 quaepiam] quempiam _O_, et
(_abgekürzt_) _davor W_ ‖ quod[piam] _W_ ‖ ǣnig _f. T_ 5 ǣniges--forð
_f. T_ ‖ quisquam--7 eft _am rande ds. hd. C_ ‖ .i. aliquis _ü._
quisquam _gl. U_ ‖ [que]quam _W_ 6 ǣnig _f. T_ 6. 7 a. s. f. _f. T_ 7
.i. quicumque _ü._ quisquis _gl. U_ ‖ --8 _ü. f. T_ ‖ [so hw]a _W_ ‖
swâ hwylc _f. U_ 8 (ealra) _corr.? R_ ‖ cuius _F_ 9 [et c. (_f.?_)
¶ eft _quidam_, _quaedam_, _quoddam_ #sum#
and heora ealra GENITIVVS _cuiusdam_ ET CETERA. eft _quicumque_ 10
#swâ hwâ#, _quaecumque_ #swâ hwylc#, _quodcumque_
and heora ealra GENITIVVS _cuiuscumque_ ET CETERA. eft
_aliquis_ #sum#, _aliqua_ #sum#, _aliquod_ #sum# and heora ealra
GENITIVVS _alicuius_ #sumes# ET CETERA.
eft] _W_ ‖ quidam] [q]uadam _W_ ‖ quo(d)dam _W_ ‖ sum _in d. z. T_ 10
eallra _am rande 3. corr. h_ ‖ cuiu(s)dam _C_, cuius _H_ ‖ et c. _f.
W_ ‖ eft--12 cetera _f. T_ 10. 11 [quicum]que _W_ 12 cu[ius]- _W_ ‖ et
c. _f. W_ 13--116^3 _ü. f. T_ ‖ aliquot _DH_, and (_abgekürzt_) liquod
_h_ 14 alicu[ius] _W_ ‖ sum. és _J_, e _auf r. U_ ‖ et c. _f. W_
_Vnus_ #ân#, _una_ #ân#, _unum_ #ân# and heora ealra _unius_ 15
#ânes#; _uni_ #ânum#; ET CETERA.
15 _kein absatz_ ‖ ealra genitiuus _TU_ ‖ [un]i _W_ 16 a _in_ anum
_auf r. R_ ‖ et c. _f. W_
_Vllus_, _ulla_, _ullum_ #ǣnig# and heora ealra _ullius_ #ǣniges#;
_ulli_ #ǣnigum#; ET CETERA.
17 _kein absatz_ ‖ ænig _gl. ü._ ulla _R_ ‖ and _f. W_ ‖ genitiuus
_hinter_ ealra _TUW, über der z. v. ds. hd. nachgetr. C_ 18 ænium _J_,
[æn]iȝum _W_ ‖ et c. _f. W_
_Nullus_, _nulla_, _nullum_ #nân#; _nullius_ #nânes#; _nulli_
#nânum#; ET CETERA. 20
19 _kein absatz_ ‖ nullus--20 cetera _f. J_ ‖ nan _gl. ü._ nullus _R_
20 et c. _f. W_
[[115]]
_Solus_, _sola_, _solum_ #âna# and heora ealra _solius_ #ânes#;
_soli_ #ânum#; ET CETERA.
1 _kein absatz_ ‖ so[lus]. la. lum _W_ ‖ ana _gl. über_ solus _R_ ‖
and _f. W_ ‖ genitiuus _hinter_ ealra _TUW, über d. z. v. ds. hd.
nachgetr. C_ ‖ lius _W_ 2 et c. _f. W_
_Totus_, _tota_, _totum_ #eal#; _totius_ #ealles#; _toti_ #eallum#;
ET PLVRALITER _toti_ #ealle#; _totorum_ #ealra#; _totis_; ET CETERA.
3 _kein absatz_ ‖ u _in_ totus _aus_ a _O_ ‖ .ta .tum _W_ ‖ eall _gl.
ü._ totus _R_, ealra _J_, [all] _W_ 4 et c. _f. W_
_Alius_, _alia_, _aliud_ #ôðer# and heora ealra GENITIVVS 5
_alius_ #ôðres#; _alii_ #ôþrum#; ET CETERA.
5 _kein absatz_ ‖ ali[us] .lia .lium _W_ ‖ oðer _gl. ü._ alius _R_ ‖
and _f. W_ ‖ allra _T_ 6 et c. _f. W_
_Vter_, _utra_, _utrum_ #heora ôðer# oððe #uncer ôðer#;
heora ealra GENITIVVS _utrius_ #heora ôðres#; _utri_ #heora
ôðrum#. ealswâ gǣð of ðisum gefêged _uterque_ #heora
ǣgðer#, _utraque_, _utrumque_ #heora ǣgðer# and heora 10
ealra _utriusque_ #heora ǣgðres#; _utrique_ #heora ǣgðrum#;
ET CETERA. _neuter_ #nâðor# of ðisum gefêged ne gǣþ nâ
swâ, ac gǣð æfter þǣre ôðre declinunge. _neuter_ #nâðor#,
_neutri_ #nâðres#, _neutro_ #nâðrum#; FEMININVM _neutra_ #nâðor#
ðǣre forman declinunge: _neutrae_ ET CETERA; _neutrum_ #nâðor#, 15
_neutri_ #nâðres# ET CETERA. and ealle þâs habbað
langne _i_ on GENITIVO, ac hê byð swâ ðêah on lêoþcræfte
ǣgðer gê lang gê scort, bûton _alius_: sê byð ǣfre lang.
7 _kein absatz_ ‖ unus eorum _ü._ uter _gl. U_ ‖ [u]trum _W_ ‖ o. u.
o. _ebenfalls gl. R_ 8 and heora _J_; he _z. t._, ora _gz. weg H_ ‖
[o]þres _W_ 9 ea. g. _f. T_ ‖ gað _U_ ‖ þissum _J_ ‖ gefegede _U_
9. 10 uterque (utraque utrumque) [h]ore eiþer _W_ 10 _1._ ægðer _auf r.
F_ ‖ _das 2._ h. ægðær _gl. ü._ utraque _R, f. H_ 11 ealra (alre _W_)
genitiuus _TW_ ‖ uriusque _T_ ‖ ægþaes _C_, oðres _J_ ‖ [utrique heo]
_modern C_ ‖ [um et] _modern C_ ‖ ei[þr]um _W_ 12 et c. _f. W_ ‖
neutri _J_ ‖ [of þysum gef]eged n[e ged na] _das eingeklammerte modern
C_ ‖ of ð. g. _f. T_ ‖ þissum _J_ ‖ :: gefeged _h_ ‖ gaþ _U_ ‖ nout
_W_ 13 gað _h_, [ge]þ _W_ ‖ þǣre _f. W_ 14 (neutri) _gl. U_ ‖ næutro
_H_, [n]- _W_ ‖ neutra _v. a. hd. aus_ neutri _O_ 15 ð. f. d.]
genitiuus _T, f. W_ ‖ et c. _f. W_ ‖ neutrum--18 lang _f. T_ 15. 16
[n]aþer _W_ 16 et c. _f. W_ 17 lagne _H_ 18 þe is _W_
_Alter_, _altera_, _alterum_ #ôðer# and heora ealra _alterius_
[[116]]
#ôðres#: on ðisum byð se _i_ ǣfre scort; _alteri_ #ôðrum#;
ET CETERA. of ðisum ys gefêged _alteruter_, _alterutra_, _alterutrum_
#heora ǣgðer#. heora ealra GENITIVVS _alterutrius_
and DATIVVS _alterutri_ ET CETERA.
19 _kein absatz_ ‖ alter[a--alre] _W_ ‖ oðer _gl. ü._ alter _R_ ‖
ealra ([alre] _W_) genitiuus _TW_ 1 on] of _J_ ‖ þissum _J_ ‖ beoð _U_
‖ æfre: _J_ ‖ sc[ort--2 þisse] _W_ ‖ alteri ô. _f. T_ 2 of ð. ys g.]
eft _T_ ‖ of] on _JU_ ‖ ðissum _J_ ‖ alter:uter _O, davor noch_ alter
_J_ 2. 3 .trum _W_ 3 h. æ. _gl. ü._ alteruter _R_ ‖ ei[þer--g.] _W_ ‖
alter:utrius _O_, alterutrum _F_ 4 and _f. W_ ‖ ultęrutri _O_ ‖ et c.
_f. W_
Gyt syndon sume naman, þe wǣron unrihtlîce getealde 5
betwux naman speljendum, forðan ðe naman speljend
ne mæg habban þâ getâcnunga, ðe hî habbað. ân
þâra ys _qualis_ and _quale_ #hwylc#, þæt getâcnað þrêo
ðingc: INTERROGATIONEM, þæt is, #âxunge# and INFINITIONEM
#endelêasnysse# ET RELATIONEM #and edlesunge#. gif 10
ic cweðe: _qualis est rex?_ #hwylc ys se cyning?#, þonne
byð hê INTERROGATIVVM, þæt is, #âxjendlîc#. gif ic cweðe:
_nescio, qualis est rex_ #nât ic, hwylc se cyning is#,
þonne byð se _qualis_ INFINITIVVM, þæt is, #ungeendigendlîc#.
gif ic cweðe: _tu scis bene, qualis est_ #þû wâst wel, 15
hwylc hê is#, ðonne byð hit RELATIVVM, þæt ys, #edlesendlîc#.
_talis_ and _tale_ #swylc# andwyrd þâm ôðrum.
5 _kein absatz_ ‖ beoþ _W_ ‖ no[men þe w.] _W_ ‖ namon _R_ 5. 6
geteald(e) _T_, getealdes _F_ 6 betwux] to _T, f. O_ ‖ noman spelien[d.
f. þe] _W_ ‖ n. sp.] ðisum parte _T_ ‖ namum _CDFHhOU_ (_gegen JRW_)
‖ sp(e)liendum _C_, spiligendum _R_ ‖ forðan ðe--8 þâra _f. T_ ‖
na:|man: (_beidemal_ n _r._) _D_, na: man _O_, nan nama _CU_ (_letztes_
a _auf r. C_) 7 a _in_ þa _auf r. R_ ‖ itocn[unge þe heo] _W_ ‖
getacnunge _O_ ‖ an] on _J_, ac _O_ 8 þæra (ð-) _FhRU_, þære _J_ ‖
ealswa is _T_ ‖ qualae _U_ ‖ hwilc _gl. ü._ qualis _R, f. T_ ‖ it[o.
þ.] _W_ 9 þing (ð-) _CFHTU_, -cg _h_ ‖ þ. is a. _gl. R, f. T_, axsung
_W_ ‖ and _nachträglich C_, et _J_ 10 end[el. et] _W_ ‖ endleasnysse
_O_ ‖ et] and _DH_ ‖ and _f. HW_ ‖ edlæs- (æ _aus_ e?) _h_, edlęs-
_C_, edlys- _DH_, -ung(e) _ds. hd.? h_ ‖ :gif _R_ 11--117^12 _ü. f. T_
11--16 _ü. f. W_ 11 cing _CD_, cyngc _R_ ‖ þone _J_ 11. 12 þ[eonne b.
he] _W_ 12 þ. is a. _gl. R, f. TW_ 13 cyngc _HR_ 14 þeo[nne b. þe qu.]
_W_ ‖ infinitiu(u)m _C_ ‖ þ. is u. _gl. R, f. TW_ 15 bene _f. W_ ‖
est rex _W_ 16 i[s hit re]l. _W_ 16. 17 þ. is e. _gl. R, auf r. D, f.
TW_ ‖ edle(se)ndlic (_1. corr.?_) _F_, -læs- (æ _aus_ e?) _h_ 17 et _J_
‖ swilc _ü._ talis _R_, hwylc _J_ ‖ -wyrt _FhRT_, -werd _J_, onswereþ
_W_ ‖ þâm] þeonne _W_ ‖ oðrum _auf r. R_
[[117]]
¶ þû cwyst: _qualis est ille?_ #hwylc ys hê?# ic cweþe: _talis
est_ #swylc hê is#. þâs twegen naman gâð æfter ðǣre
ðriddan declinunge, þe macjað heora ABLATIVVM on _i_.
eft _quantus_ #hû micel# getâcnað þrêo ðing: âxunge and
endelêasnesse and edlesunge. him andwyrt _tantus_ #swâ 5
mycel#; and hî begen synd MOBILIA æfter þǣre ôðre
declinunge. eft _quot_ #hû fela# getâcnað ðrêo ðing. him
andwyrt _tot_ #swâ fela#.
1 [þu c. qu.] _W_ ‖ cwydst _F_, cwyþst _hR_, cweðrt (!) _T_ ‖ ille]
iste _H_ 1. 2 _ü. f. W_ 1 hê] þes _H_ 2 hwylc _J_ ‖ ða twegen _J_ ‖
[æ. þ.] _W_ 3 þridden _J_ ‖ _zweites_ e _in_ declinunge _fast ganz
weggerissen C_, dec:linunge _R_ ‖ þe _FJORTW_, þa _CDHU_, ða _h_ 3. 4
[on i e. quan]tus _W_ 4 getacniað _U_ ‖ þincg _R_, ðingc (g _aus_ c)
_J_ ‖ ax:unge _D_ 5 en[del. a. ed]l. _W_ ‖ e(n)d(e)leasnysse _D_ ‖
edlysunge (_davor_ ende _getilgt H_) _DH_, edlysunge _aus_ -leas- (_a.
hd.?_) _F_ ‖ andwyrd _J_, onswereþ _W_ 6 he[o b. be]oþ _W_ ‖ begen _f.
T_ 6. 7 æ. þ. ô. d. _f. T_ 6 þær _von_ þære _z. t. weg H_ 7 q[uot hu f.]
_W_ ‖ g. ð. ð. _f. T_ ‖ getacniað _U_ ‖ þingc _J_, þincg _R_ 8 -wyrd
_HR, der letzte buchst. abgerissen C_, onswerþ _W_ ‖ feala _F_ ‖
¶ ðâs twegen naman synd ðrêora
cynna. wê cweþað: _quot homines?_ #hû fela manna?#
_quot litterae?_ #hû fela stafa?# _quot uerba?_ #hû fela 10
worda?# _tot libri_ #swâ fela bôca#; _tot paginae_ #swâ
fela trameta#; _tot folia_ #swâ fela lêafa#; and hî synd
undeclinjendlîce, ac hî andwyrdað swâ ðêah eallum
casum: _hi quot_, _horum quot_; _hi tot_, _horum tot_. of ðisum
bêoð gefêgede _quotus_ and _totus_, þâ gebyrjað swŷðost tô 15
endebyrdnysse. _quotus es in ordine monachorum?_ #hwylcere
endebyrdnysse eart ðû betwux munecum?#
[[118]]
ic cweþe _secundus_ #se ôþer# VEL _tertius_ #oððe se ðridda#.
him geandwyrt _totus_: _totus sum_ #swylcere endebyrdnysse
ic eom#. hî syndon MOBILIA æfter þǣre ôðre declinunge.
ðâs--9 cynna _f. T_ ‖ þeo[s tw.] _W_ ‖ beoþ _W_ 9 h[omines] _W_ ‖
--11 b. _ü. f. W_ ‖ fela _am rande von ds. hd. H_, feala _CF_ 10 [quot]
literae _W_ ‖ feala _F_ ‖ quod uerba _R_ 10. 11 feala w. _F_ 11 feala
b. _CF_ ‖ boce _J_ ‖ pagina _F, dahinter ü. d. z. eine einfügung v. a.
hd. wider rad. F_ 11. 12 swâ f.] .i. _W_ 12 feala _F_ ‖ trametta _CU,
davor_ leafa _getilgt F_ ‖ t[ot folia] _W_ ‖ s. f. l. _f. W_ ‖
and--14 horum tot _f. T_ ‖ and _f. W_ ‖ beoþ _W_ 13 andwerdað _DH_,
onswerieþ _W_ ‖ [so þauh] _W_ 14 horum tot hi tot hi quot horum quot
_W_ ‖ o[f þisse] _W_ ‖ þissum _J_ 15 be(o)ð _U_ ‖ gefede _F_ ‖
þâ--16 endeb. _f. T_ ‖ [sw. to] _W_ 16 endebyrtnysse _R_ ‖ es: (t
_rad._) _R_ ‖ monachorum--118^2 geandwyrt totus _f. T_ ‖ --118^1 _ü.
f. W_ 1 [ic cw.] _W_ 2 geandwyrd _CHR_, onswereþ _W_ ‖ s[um swul]chere
_W_ 2. 3 _ü. f. T_ 2 swilcre _h_, hwylcere _CJOU_ 2. 3 endbyrdnysse _h_
3 synd _T_, beoþ _W_ ‖ m[ob.--dec]linunge _W_ ‖ æfter--declinunge] et
cetera _T_ ‖ r _in_ þære _aus e. a. H_ 5--119^4 _f. T_
Of ðâm naman _quis_ cumað ðrêo GENITIVI æfter ealdre 5
sprǣce: _cuius_ MASCVLINVM, _cuia_ FEMININVM, _cuium_ NEVTRVM.
ac wê ne gŷmað nâ swîðe on ðisum dagum þissera
GENITIVO, ac brûcað þæs ânes on ǣlcum cynne. _cuius
hominis_ #hwylces mannes# oððe #ðæs mannes#, _cuius
feminae_, _cuius animalis_. êac bûton þison cwǣdon ðâ 10
ealdan: _hic et haec cuias et hoc cuiate_, _huius cuiatis_. þæt
byð þus on lêdensprǣce: _cuias es?_ #hwylcere þêode
eart þû?# _uestras sum_ #êowre þêode ic eom# oþþe
#êower landes man#; swâswâ cwæþ se ealda PLAVTVS:
_quid est? cuiates estis aut quo ex oppido?_ #hwæt is lâ? 15
hwylcere þêode sind gê oððe of hwylcum
fæstene?#
5 _kein absatz_ ‖ [þr. g. æ.] _W_ ‖ ealdre _über getilgtem_ oðre _R_ 6
speche m. c. f. c. _W_ ‖ cui â _F_, cui. â _R_, cuiam _O_, cui _J_ ‖
feminum _J_ 6. 7 [neutrum cuium ac w]e _W_ 7 gemaþ _J_ ‖ nout _W_ ‖
ðissum _J_ ‖ dagum] time _W_ 7. 8 [þ. g.] _W_ 7 þissere (þy-) _alle
hss._ 8 anes _doppelt_ (_aber das 2. mal getilgt_) _O_ 9 [hominis
hwil]ces _W_ ‖ hwylces _auf r. R_, h _an stelle eines r._ s _O_ 10 [c.
animal]is _W_ ‖ b. .i. preter _W_ ‖ þysson _J_ 11 ealdon _J_ ‖ [h. et
h. c.] _W_ ‖ huius cuitaas (_1._ a _getilgt_) _F_ 12 [l.] _W_, læden-
_J_ 13 [owre þeode ic] _W_ ‖ eowere _h_, eower _F_ ‖ þêode _f. J_ 14
eowres _J_ 14. 15 [p. qui]d _W_ 14 platus _O_ 15 est _f. J_ ‖ cuiatis
_CU_ 15. 16 [la hwulcere] _W_ 16 sindon (_aber_ on _wegradiert_) _U_,
beo _W_ ‖ oþer _W_ 17 fæst(e)ne _C_
Is êac tô witenne, þæt _ullus_ and _nullus_, _nemo_ and
_ambo_ nê nân þǣra namena, þe andwerd ne byð on sprǣce,
næfð nânne VOCATIVVM. eft _alter_ and _uter_ nê nân þǣra, 20
[[119]]
þe gǣð on twâ, næfð nǣnne VOCATIVVM, forðan ðe se
VOCATIVVS, þæt ys, sêo #clypjendlîce gebîgednys#,
wyle bêon ǣfre tô andweardum menn geclypod and
tô ânum hâde.
18 _kein absatz_ ‖ [ec to w.] _W_ ‖ witænne _aus_ -anne _R_, witanne
_J_, witene _U_ 19 [þ. namen]a _W_ ‖ andweard _JW_, -wyrd _CDHU_, -wyrt
_O, dahinter_ .i. presens _W_ 20 [n. n. u]oc. _W_ ‖ ne næfð _J_ ‖
nenne _F_, nænne _die übr. ausser O_ ‖ eft] æfter _J_ 1 [t. n. næn]ne
_W_ ‖ nán _J_ ‖ forþen þet _W_ ‖ -þā _U_ ‖ ðe _f. h_ 2 þæt is _usw.
in d. z. R_ ‖ [cl-]ce _W_ ‖ ibeiȝendnesse _W_ 3 beo _D_ ‖ andwe[ar.
m. i]cleoped _W_ ‖ an(d)w- _H_, anw- _U_, andwerdum _Fh_ ‖ geclyped
_CFhRU_ 4 (to) _R_
INCIPIT DE VERBO. 5
VERBVM EST PARS ORATIONIS CVM TEMPORE ET PERSONA SINE
CASV AVT AGERE ALIQVID AVT PATI AVT NEVTRVM SIGNIFICANS,
VERBVM #ys word, ân dǣl lêdensprǣce mid tîde and
hâde bûtan case getâcnjende oððe sum ðing
tô dônne oððe sum ðing tô þrôwigenne oððe 10
nâðor#. VERBVM HABET SEPTEM ACCIDENTIA #word hæfð
seofon gelimplîce ðing#. him gelimpð SIGNIFICATIO,
þæt ys, #getâcnung#, hwæt þæt word getâcnige, dǣde
oððe þrôwunge oððe nâðor; TEMPVS #tîd#, MODVS #gemet#,
SPECIES #hiw#, FIGVRA #gefêgednyss#, CONIVGATIO #geþêodnyss#, 15
PERSONA #hâd#, NVMERVS #getel#. wê wyllað nû
secgan endebyrdlîce and gewislîce be eallum þisum.
5 _überschrift f. JW, sehr verlöscht_ (_von neuerer hd. überschrieben_)
_C_ ‖ incipit _f. T_ ‖ de _nachträglich_ (_von späterer hd.?_) _F_ 6
[u. e. p]ars _W_ ‖ or(a)tionis _C_ ‖ et _ü. d. z. O_ 7 causu _J, aus_
causa _F_ ‖ [agere al]i[qui]d _W_ ‖ aliquit _OT_ 8 uerbum--11 nâðor
_f. T_ ‖ uerbum _f. R_, erb _z. t._, um _ganz weg H_ ‖ is--11 naðor
_gl. R_ ‖ [is--dæl] _W_ ‖ and an dæl _h_ ‖ læden- _R_, leden|leden-
(_das erste mal r._) _h_ 9 buton _FH_ ‖ [itocniend]e _W_ 9. 10 oþer _W_
9 u _in_ sum _undeutlich U_ ‖ ðync _R_ 10 to--ðing _ü. d. z. 1. corr.
F_ ‖ done _J_ ‖ oððe] ł _F_ ‖ þr(o _ü. rasur_)winne _O_, [þr-n]e _W_
11 VII _W_ ‖ --16 _ü. f. T_ ‖ [word hau]eþ _W_ 12 seofan _hR_, VII _W_
‖ þingc _R_ ‖ him g. _f. T_ ‖ gelimpað _F_ 12. 13 significa[tio þ. is
itocnun]g _W_ 13 þ. is g. _gl._ (_d. übrige in d. z._) _R, f. T_ ‖
hwæt--14 nâðor _f. T_ 14 þrowung _W_ ‖ [oþer nouþe]r _W_ 15 figu[ra
ifeiȝ]ednesse _W_ ‖ coniugatio _JT_] coniunctio _CDhORW und
ursprünglich_ (_aber vom gl. zu_ coniugatio _geändert_) _U_, conju::tio
_F_, coniuctio _H_ 16 getæl _F_ 17 se(c)gan _D_ ‖ enderburdl[iche and
iwis]liche _W_ ‖ þissum _J_
[[120]]
SIGNIFICATIO ys #getâcnung#, hwæt þæt word getâcnige.
ǣlc fulfremed word geendað on _o_ oððe on _or_.
on _o_ geendjað ACTIVA VERBA, þæt synd #dǣdlîce word#, þâ
ðe geswuteljað, hwæt men dôð. _amo_ #ic lufige# geswutelað
mîn weorc; ealswâ _doceo_ #ic tǣce#, _lego_ #ic rǣde#, 5
_audio_ #ic gehŷre#: on eallum þisum wordum ys mîn
weorc geswutelod. þâs and ðyllîce synd ACTIVA gehâtene,
þæt synd #dǣdlîce#, forðan ðe hî geswuteljað dǣda:
dô ǣnne _r_ tô ðisum wordum, þonne bêoð hî PASSIVA,
þæt synd #ðrôwjendlîce#; nâ swylce hî ǣfre pînunge 10
getâcnjon, ac, þonne ôðres mannes dǣd befylð on mê
oððe on ðê, þonne byþ þæt on lêdensprǣce PASSIVVM
VERBVM.
1 _kein absatz_ ‖ is _usw. in d. z. RT_ ‖ tacnung _J_ ‖ hwa[t þet
word] _W_ 2 _hinter_ getâcnige _noch_ dǽde oððe þrówunge oððe naðor (=
119^{13. 14}) _T_ ‖ ælc:: _F_ ‖ full fre _auf r. h_ ‖ endeþ _W_ ‖
oþer _W_ 2. 3 [or on o] endeþ _W_ 3 þæt synd dædlice word _gl. R_ ‖
_mit_ þæt _beginnt das zweite fragment von A_ 4 þ[e isuteleþ] _W_ ‖ ðe]
_f. H_, ða _T_ ‖ hwæt] þæt _J_ 4. 5 geswutel:að (i _rad._) _F_ 5 c _in_
weorc _auf r. D_ ‖ [also doceo] _W_, eac swa _F_ 5. 6 _ü. f. TW_ ‖ ⁊
audeo (_für_ audio) ⁊ lego _W_ 6 gehyr:e (d _wegradiert?_) _O_ ‖ eallon
_U_ ‖ þyssum _J_, þyson _U_ 7 weor[c isuteled] _W_ ‖ weorc] word _J_
‖ beoþ _W_ 8 þ. s. d. _gl. ü._ actiua _R, in d. z. T_ ‖ beoþ _W_ ‖
ded[liche vor]þen þet heo _W_ ‖ dædlice wórd _T_ 9 þyssum _J_, þisum
_aus_ wisum? _H_ ‖ word(v)m _aus_ -om _J_ 10 þ. s. ð. _gl. R, in d. z.
T_ ‖ beoþ _W_ ‖ nâ] [nout] _W_ 11 getacnian _HJ_ ‖ [oþres] _W_ ‖ dǣd
_von ds. hd. am r. C_ 12 b[iþ þet] _W_ ‖ beoþ _U_ ‖ t _und teilweise_
æ _in_ þæt _auf r. h_ ‖ passum _J_
[[1 ... is _usw. in d. z. RT_
invisible . in “in d z.”]]
¶ ic cweðe nû: _amo_ #ic lufige#, þonne cwyst ðû:
_quem amas?_ #hwæne lufast ðû?# ic cweþe: _te amo_ #þê
ic lufige#; þonne befylð mîn lufu on ðê, and ðû miht 15
cweðan: _amor a te_ #ic eom gelufod fram ðê#. _doceo te_
#ic tǣce ðê#, and ðû cwyst: _doceor a te_ #ic eom gelǣred
fram ðê#; ET CETERA. nû synd þâ word gehâtene
ACTIVA, þæt synd #dǣdlîce#, þâ ðe geendjað on _o_ and
[[121]]
macjað of him sylfum PASSIVA VERBA, þæt synd #þrôwjendlîce
word#, gif se _r_ byþ þǣrtô genumen, swâswâ
wê nû sǣdon. þâ word, þe geendjað on _o_ and ne magon
æfter andgyte bêon PASSIVA, þâ synd NEVTRA gehâtene,
þæt is #nâðres cynnes#: _uiuo_ #ic lybbe#, _spiro_ 5
#ic orðige#, _sto_ #ic stande#, _ambulo_ #ic gange#, _sedeo_
#ic sitte#.
13 am[o ic lo]uie _W_ ‖ --18 _ü. f. T_ ‖ þ. c. ðû _f. T_ ‖ cwyþst
_hR_, cwyðst _F_ 14 hwã _W_ ‖ þ[u ic] _W_ 15 belympþ _J_ ‖ [loue] _W_
16 cweðen _T_ ‖ gelufud _Ah_ ‖ o[f (_für_ fram) þe] _W_ 17 cwyþst _R_,
cwyðst _F_, cweðst _T_, cwist _im text u. am rande_ cwyst (_v. ds.
hd.?_) _U_ 17. 18 il[ered] of _W_ 18 et c. _f. W_ ‖ beoþ _W_ 19 þ. s.
d. _gl. R_, þet beoþ [dæd]liche _W, f. T_ ‖ endiað _CU_, endeþ _W_ 1
heom _T_, þen _W_ ‖ selfum _D_, sul[uen] _W_ 1. 2 þ. s. þ. w. _gl. R,
f. T_ 1 beoþ _W_ 2 wor[d ȝif þe r] _W_ 3 nû] ne _O_ ‖ sæden _H_ ‖
[þ]e[o word þe] _W_ ‖ endeþ _W_ 4 beon æfter andgyte _T_ ‖ b[eon
pas]siua _W_ ‖ þâ] þæt (_abgekürzt_) _CU_ ‖ beoþ _W_ ‖ neutra _aus_
-i _O_ 5 þ. is n. c. _f. T, in d. z. R_ ‖ [cun]nes _W_ ‖ --7 _ü. f. T_
‖ ic (_vor_ libbe) _nicht ganz erhalten H_ 6 sto--7 _ü. f. W_ 6
se[deo] _W_
¶ ne mæg hêr bêon nân PASSIVVM on ðisum wordum,
forðan ðe heora getâcnung ne befylð on nânum
ôðrum menn, bûton on ðâm, ðe hit cwyð. swâ ðêah
sume of ðisum neutrum macjað PASSIVVM on ðâm ðriddan 10
hâde, nâ tô mannum, ac tô ôðrum ðingum. _aro_ #ic erige#,
_aras_ #þû erast#, _arat_ #hê erað#. ne cweð nân mann: #ic
eom geerod#, ac on ðâm ðriddan hâde ys gecweden:
_aratur terra_ #þæt land ys geerod#; _bibo_ #ic drince#,
_bibitur uinum_ #þæt wîn ys gedruncen#; _manduco_ #ic ete#, 15
_manducatur panis_ #se hlâf is geeten#; _laboro_ #ic swince#,
_laboratur uestis_ #þæt hrægl is beswuncen#; ET CETERA.
7 þissum _J_ 7. 8 wordam _R_, worde[n] _W_ 8 -þam _CTU_, -ðā _D_ ‖
itocnugne _W_ ‖ befylð] bylþ _J_, beflugþ (ug _unsicher_) _W_ 9 oðran
_H_, oðron _O_ ‖ [on--hit] _W_ ‖ on _f. O_ ‖ þan _CT_ ‖ cweð _T_ 10
þissum _J_ ‖ maki[eþ p.] _W_ 11 nâ--ðingum _f. T_ ‖ nout _W_ ‖ to:
_h_ ‖ [o. þ.] _W_ ‖ --17 _ü. f. T_ ‖ :erige (h _rad.?_) _F_ 12 aras:
(t? _radiert_) _O_ ‖ _ü. f. W_ ‖ he erat _FO_ ‖ cw̄ _JU_ ‖ mann mm
ic _O_ 12. 13 aror[ ic am iered] _W_ ‖ geerad _H_, geered _CU_ ‖ þen
_f. W_ ‖ gecwedan _J_ 14 [is iered bi]bo _W_ ‖ geered _ACFhU_ 15 b.
u.--16 laboro _ü. f. W_ ‖ wîn _f. A_ ‖ (is) _h, f. H_ ‖ _ein teil des
letzten_ n _von_ gedruncen _weggeschnitten A_, edru _auf r. D_ 16
mandu[catur panis l]aboro _W_ ‖ manducatur _scheint aus_ -or _gebessert
O_ ‖ laf _J_ ‖ ge(e)ten _F_ 17 laboratur _aus_ -or _OU_ ‖
beswungen _D_
¶ þâ word, þe geendjað on _or_, habbaþ ðrêo getâcnunga.
ân ys ðrôwjendlîc, swâswâ wê ǣr sǣdon. ôþer ys COMMVNE,
[[122]]
þæt ys, #gemǣne twegra getâcnunga#, forþan þe
on ðâm worde byð ǣgðer gê dǣd gê ðrôwung: _osculor
te_ #ic cysse ðê# ET _osculor a te_ #and ic eom fram ðê
cyssed#; _complector te_ #ic ymbclyppe þê# ET _complector
a te_ #and ic eom fram ðê ymbclypped#. þâs word 5
and ðyllîce ne bêoð nâ lêdenword, gif se _r_ byð aweg
gedôn. þâ ðriddan getâcnunge hæfð DEPONENS VERBVM,
þæt is, #âlecgende word#, forðan ðe hê legð him fram
ðâ âne getâcnunge and hylt ðâ ôþre. DEPONENTIA VERBA
SIGNIFICANT ACTVM #þâ âlecgendlîcan word getâcnjað 10
dǣde#, swâswâ ACTIVA, ac hî geendjað on _or_, swâswâ
PASSIVA. _luctor_ #ic wraxlige#, _loquor_ #ic sprece#: hêr is
dǣd on ðissere getâcnunge. hî ne bêoð nâ lêdenword,
gif se _r_ byð awege. ðâ word, þe synd PASSIVA, bêoð
ACTIVA, gif se _r_ byþ aweg gedôn: _armor_ #ic eom gewǣpnod#, 15
_armo te_ #ic wǣpnige ðê# ET CETERA.
18 [þeo w. þ]e endeþ _W_ ‖ þe _f. U_ ‖ getacnunge _O_ 19
þrowigendlic--is _nachtr. 1. corr. F_ ‖ þrowigendlic: (e _rad._) _h_,
[þrowiend]lic _W_ ‖ swâ. wê ǣr s. _f. T_ ‖ (is) _R_ 1 þæt--getâc. _f.
T_ ‖ þ. is gem. _gl._ (tw. get. _in d. z._) _R_ ‖ ime[ne tweire] _W_
‖ forþan þe--2 ðr.] _f. W_ ‖ -þan: _C_, -þam _HU_ 2 ðan w. _H_ ‖ beoð
_J_ ‖ ægþær _D_ ‖ þrowunga _H_ ‖ oscultor (_aber punct unter_ t) _U_,
oscul::or _h_ 3--5 _ü. f. T_ 3 cesse _D_ ‖ ðe and et _O_ ‖ osculor: a
te (t _rad.?_) _F_ ‖ and--4 cyssed] [þu cuss]est me _W_ ‖ eom _am
rande D_ 3. 4 fram þe gecyssed (-od _J_) _DJ_, gecyssed fram þe _H_ 4 te
_f. A_ ‖ --5 _ü. f. W_ ‖ -cleppe _DH_ ‖ et] and _F_ 5 -c(l)ypped _F_
6 and ð. _f. T_ ‖ [word (_hinter_ þullice _st. hinter_ þeos) n]e _W_ ‖
nout _W_ ‖ ledenspræc _H_ ‖ r _auf r. R_ 7 e _in_ gedon _aus_ o _h_ ‖
[þe þri]dde _W_ ‖ getâcnunge _f. H_ 8 þ. is a. w. _gl. R, f. T_ ‖ is
_f. CDHU_ ‖ aleg[gend]e _W_ ‖ forðan ðe _f. T_ 9 [one i]tocnunge _W_
‖ ana _F_, e _auf r. C_ ‖ getacnungæ _F_, -a _H, f. T_ ‖ healt _T_, l
_aus_ b _h_, t _auf r. R_ ‖ uer[ba] _W_, a _in_ uerba _aus_ e? _h_ 10
significans _J_ ‖ act(i)uum _O_ ‖ þa--11 dæde _gl. R, f. T_ ‖
i[tokn]eþ _W_ 11 dæda _J_ ‖ swâs. a. _f. T_ ‖ act(i)ua _C_ ‖ endeþ
_W_ ‖ [so so] _W_ 12 luctur _T_ ‖ --123^4 _ü. f. T_ 12 wrastlie _W_ ‖
[her is] _W_ 13 þysse(re) _R_ ‖ [nout lede]nspeche _W_ 14 awei idon _W_
‖ [þeo w.] _W_ ‖ a _in_ ða _auf r. D_ ‖ beoþ _W_ 15 [þe r biþ] _W_ ‖
a. g.] aweiȝe _W_ ‖ a(r)mor _CU_ 15. 16 ge:wǣpnod _R_ 16 ar[mo t]e _W_
‖ et c. _f. W_
¶ twâ
dǣdlîce word synd, ðe habbað þwyrlîce getâcnunge: þæt
ðe geendað on _o_, getâcnað þrôwunge and, þæt ðe geendað
[[123]]
on _or_, getâcnað dǣde. _timeo_ #ic mê ondrǣde#,
_metuo_ #ic mê ondrǣde#. sê ðe him ondrǣt, sumes ðinges
hê him ondrǣt. _timeo deum_ #ic mê ondrǣde god#. _timeor_
#ic eom ondrǣd#, þæt is, þæt sumum men stent
ege fram mê. _metuor a pueris nostris_, þæt is on andgyte, 5
#ûrum cildum stent ege fram mê#. ðâ word
êac sume, þe synd NEVTRA gecwedene, habbað þrôwjendlîce
getâcnunge, swâswâ ys _uapulo_ #ic eom beswungen#,
_ueneo_ #ic eom geseald#; ac hî ne geendjað nǣfre on _or_,
swâ hwæðer swâ hî getâcnjað. 10
17 beoþ _W_ ‖ [þe h]abbeþ _W_ ‖ ðe] þa _CDHTU_ 17. 18 þeo þet en[d]eþ
_W_ 18 _1._ ðe] _f. hT_ ‖ geend:að (i _rad._) _F_ ‖ þrowung(e) _R_,
-ga _H_ 18. 123^1 þeo þet endeþ _W_ 18 _2._ ðe _f. h_ 1 on r or _O_ ‖
dæda _J_ ‖ ic mê o.] ł _J_ 2 drede _W_ ‖ sê--3 ondræt _f. W_ ‖ t _in
dem 1._ ondræt _auf r. C_ 3 [deum] _W_ ‖ _ü. f. W_ ‖ ondrǣde] ræ _z.
t._, de _ganz weg H_ 4 ic--5 mê] ł _W_ ‖ ofdræd _O_ ‖ þæt is--5 me _in
d. z. R, f. T_ ‖ _zweites_ þæt _f. O_ ‖ sume _J_ 5. 6 þ. is on a. _in
d. z._, urum--me _gl. ü._ m. a p. n. _R_] _f. T_ ‖ on andgyte _f. H_ 6
[uren] children _W_ ‖ fram] to _W_ ‖ ðâ--8 ys _f. T_ 6. 7 ec summe þeo
word _W_ 7 þe] ne _O_ ‖ [beoþ] _W_ ‖ gecwedene _f. H_ 8 getacnunga
_JO_, itoc[nun]ge _W_ ‖ ys _f. AJ_ ‖ --9 _ü. in d. z. T_ ‖
beswungen--9 eom _f. J_ ‖ swungen _CU_ 9 i[c am] _W_ ‖ hî] þeos and
oþre mo _W_ ‖ endeþ _W_ ‖ or] r _O_ 10 _1._ swâ--get. _f. T_ ‖ [so]
hwat so _W_
DE TEMPORE.
TEMPVS ACCIDIT VERBO #tîd gelimpð worde# for getâcnunge
mislîcra dǣda. æfter gecynde synd þrêo tîda
on ǣlcum worde, þe fulfremed byð: PRAESENS TEMPVS ys
#andwerd tîd#: _sto_ #ic stande#; PRAETERITVM TEMPVS ys 15
#forðgewiten tîd#: _steti_ #ic stôd#; FVTVRVM TEMPVS is
#tôwerd tîd#: _stabo_ #ic stande nû rihte# oððe #on sumne
[[124]]
tîman#. ac swâ ðêah wîse lârêowas tôdǣldon þone PRAETERITVM
TEMPVS, þæt is, #ðone forðgewitenan tîman#,
on þrêo: on PRAETERITVM INPERFECTVM, þæt is #unfulfremed
forðgewiten#, swilce þæt ðing bêo ongunnen
and ne bêo fuldôn: _stabam_ #ic stôd#. PRAETERITVM PERFECTVM 5
ys #forðgewiten fulfremed#: _steti_ #ic stôd
fullîce#. PRAETERITVM PLVSQVAMPERFECTVM is #forðgewiten
mâre, þonne fulfremed#, forðan ðe hit wæs gefyrn
gedôn: _steteram_ #ic stôd gefyrn#. forðî is se forðgewitena
tîma on ðrêo tôdǣled, forðan ðe nâht ne byð 10
swâ gemyndelîc on gecynde, swâ þæt ys, þæt gedôn byð.
11 de temporibus uerborum _T, vor_ de _noch_ geþrꝥ _u. nach_ tempore
incipit _fr. U, überschrift f._ (_raum dafür W_) _JW_ 12 _kein absatz
JOW_ ‖ empus W ‖ acci::: _J_, a[c]c. _W_ ‖ t. g. w. _gl. R, in d. z.
T_ ‖ gelimp _H_ ‖ for _usw. in d. z. R_ 13 getacnunga _J_, -gæ _C_ ‖
mistlicra _W_ ‖ beoþ _W_ 14 ǣlcum] alle _W_ 14. 15 is a. t. _gl. R, f.
T_ 15 andweard _JUW_, -wyrd _C_ ‖ ic st. _f. T_ 15. 16 is f. t. _gl. R,
f. T_ 16 ic st. _f. TW_ ‖ is _f. H_ 16. 17 is t. t. _gl. R, f. T_ 17
toweard _HJU_, -weart _D_ ‖ ic st. _f. T_ ‖ riht _W_ ‖ o. on
s.--124^1 tî. _in d. z. R_ ‖ on _f. JT_ ‖ sume _F_ 1 lareawas (-es
_T_) _DT_, lorþeaw[es] _W_ ‖ þone _aus_ þonne _ds. hd.? h_, þon̄ _J_
1. 2 prete|tum _urspr._ (_doch_ ri _vor_ tum _nachgetr._) _C_ 2 þæt--3
þreo _gl. R_ ‖ þæt--tîman _f. T_ ‖ þon̄ _J_, þonne _F_ ‖
for[þ]iwitene _W_ 3 þreo: _D_, þreo wísan _T_ ‖ þæt--4 forðg. _gl. R,
f. T_ 3. 4 unfu[l]freomed _W_ 4 swilce--5 fuldôn _f. T_ ‖ þingc _R_ ‖
ongunnan _D_, ungunnen _h_, ongunnem _U_, e _auf r. R_, b[i]gunnen _W_ 5
[and] _W_ ‖ ic st. _f. T_ 6 is f. f. _gl. R, f. T_ ‖ forþ[iwi]ten _W_
6. 7 ic st. f. _f. T_ 7 plusquam[perfec]tum _W_ ‖ is--8 fulfr. _gl. R,
f. T_ 8 forðan ðe--9 gedôn _f. T_ ‖ forþen[þe hit] _W_ ‖ -þon _HRU_ ‖
w(æs) _aus_ is _h_ 8. 9 fyrn _in_ gef. _auf r. h_ 9 ic--11 byð _f. T_
9. 10 f[orþiwi]tene _W_, -wite(n)na _C_, -witenan _U_ 10. 11 [ne biþ so]
_W_ 11 gemydelic _A_ ‖ gecynne _J_
[[DE TEMPORE.
text has “TE TEMPORE”]]
DE MODIS.
MODVS ys #gemet# oððe #þǣre sprǣce wîse#, and ðǣra
synd fîf. INDICATIVVS ys #gebîcnjendlîc#: mid ðâm wê
geswuteljað, hwæt wê dôð oððe ôðre menn. ic cweðe 15
nû: _lego_ #ic rǣde#; þǣr bið mîn dǣd geswutelod. and
ðis MODVS ys fulfremed on eallum tîdum and on eallum
[[125]]
hâdum and ys forðî fyrmest. þæt ôðer MODVS ys IMPERATIVVS,
þæt ys, #bebêodendlîc#: mid þâm gemete wê
hâtað ôðre menn dôn sum ðing oððe sum ðing þrôwjan.
_lege_ #rǣd ðû#; _legat_ #rǣde hê#; _flagella istum puerum_ #beswing
ðis cild#; _flagelletur_ #sŷ hê beswungen#.
12 de modo _T, f. JW_ 13 _kein absatz J_ ‖ odus _W_ ‖ is gemet _gl. R,
in d. z. T_ ‖ gemet: (t _rad._) _C_, ł modt _ü._ gemet _fr. U_ ‖ oððe]
hei _O_ ‖ sprǣce] sprele _O_ ‖ þara _DH_ 14 [beoþ fif in]dicatiuus _W_
‖ is g. _gl. R, in d. z. T_ ‖ (ge)bicnigendlic _D_, bycniendlic _CU_
15 is[uteleþ] _W_ ‖ hwæt] þæt _J_ ‖ oððe] oþer _W_ 15. 16 cwe[þe nu
lego ic red]e _W_ 16 ic r. _f. T_ ‖ bið _f. O_ ‖ and--125^1 fyrmest
_f. T_ 17 ðis] his _CU_ ‖ ful[frem]ed _W_ 1 [furm]est _W_ 2 þ. ys b.
_gl. R, f. T_ ‖ bebodendlic _J_, bebeonendlic _A_ ‖ [mid þ]en _W_ 3
þingc _beide mal R_ ‖ oððe s. ð. _f. O_ ‖ [sum þ]ing _W_ ‖ þ(r)owian
_H_ 4--5 _ü. f. T_ 4 legað _Ah_, legaþ _J_ ‖ red he _W_ ‖ _letztes_ a
_in_ flagella _z. t. weg A_, flagel[l]a _W_ 4. 5 beswing ::: _R_ 5
flagellatur _CU_ ‖ beo hit _W_
¶ þis 5
gemet sprecð forðwerd and næfð nânne PRAETERITVM,
forþan ðe nân man ne hǣt dôn, þæt ðe gedôn byð. hê
sprecð tô ôðrum and nâ tô him sylfum: forþan ðe gehwâ
hǣt ôðerne, nâ hyne sylfne. þæt ðridde gemet ys OPTATIVVS,
þæt ys, #gewîscendlîc#, and hit hæfð forðgewitenne 10
tîman and behôfað ôðres wordes him tô fultume, þæt hê
fulfremednysse hæbbe. _utinam amarem deum_ #êalâ gif
ic lufode god#, swylce ðû cweðe: forgeâfe god, þæt
ic hine lufode. _utinam legerem nunc_ #êalâ gif ic rǣdde
nû#. _utinam legerem heri_ #êalâ gif ic rǣdde gyrstan 15
dæg#, þonne cûðe ic nû âgyfan. _utinam legissem in iuuentute_
#êalâ gif ic rǣdde on jugoðe#, þonne cûðe ic
nû sum gôd. _utinam_ ys ADVERBIVM, þæt ys, #wordes
gefêra#, and hê fylst þisum gemete ðus.
6 sprecð--and _f. T_ ‖ sprycð _J_ ‖ forð::::werd _D_, forþweard _J_ ‖
næf _A_ ‖ nænne _ausser O_ 7 forþan--8 sylfum _f. T_ ‖ vor þe _W_, for
_fast gz. weg H_ ‖ hat _J_ ‖ (þe) _U, f. W_ ‖ is _W_ 8 spricð _J_ ‖
tô|to _H_ ‖ nout _W_ ‖ for þen þet _W_, -ðam þe _H_ 9 hat _J_ ‖ and
na _JU_, nout _W_ ‖ sylfn[e] _A_ 9. 10 obtatiuus _U, dahinter_ modus
_T_ 10 þ. is g. _gl. R, f. T_ ‖ hæfð--11 and _f. T_ ‖ hæfð] næfð _JO_,
[h]afþ _W_ ‖ -witene _U_ 11 [o]þres _W_ ‖ þæt--12 hæbbe _f. T_ 12
-[n]esse _W_ ‖ hab[be] _W_ ‖ deum] domini (dn̄i _st._ dm̄) _O_ ‖
êalâ--14 lufode _f. T_ 13 lufige _CU_ ‖ [go]d _W_ ‖ swylce _usw. in d.
z. R_ 14 lufe[de] _W_ ‖ nunc _aus_ hunc _O_ ‖ êalâ--15 nû _f. T_ ‖
ræ(d)de _C_, ræde _Ah_ 15 legerim _F_, le[gerem] _W_ ‖ êalâ--16 âgyfan
_f. T_ ‖ gyrston _FhR_, gyrsan _O_ 16 þonne _usw. in d. z. R_ ‖ cu[þe
ic nu] _W_ ‖ ic hyt nu _O_ ‖ agifen _J_ 17 êalâ--19 ðus _f. T_ ‖ [ic
redde] _W_ ‖ on minum i. _J_ ‖ iugeþe _C_, iuguþe _D_, geogoðe _RU_ ‖
þonne _usw. in d. z. R_ ‖ cuð _h_ 18 nû _f. O_ ‖ [is aduerbiu]m _W_ ‖
þ. is w. g. _gl. R_ ‖ wordys _C_ 19 þissum _J_ ‖ ðus _f. W_ ‖ [þ.
f.] _W_
[[12 ... êalâ--14 lufode
text has “êala”]]
¶ þæt fêorðe
[[126]]
gemet ys SVBIVNCTIVVS oþþe CONIVNCTIVVS, þæt ys, #underðêodendlîc#,
forðâm ðe hyt is under þâm foresǣdum
gemetum and behôfað ôþres wordes him tô fultume.
_cum legam_ #ðonne ic rǣde#. _cum legam, ueni ad me_
#ðonne ic rǣde, cum tô me#. _cum doceam, discas_ 5
#þonne ic tǣce, þû leornast# ET CETERA.
1 subi. modus _T_ ‖ oþer _W_ ‖ þ. is u. _gl. über_ subi. _R, f. T_ ‖
1. 2 [underþeod]enlic _W_, -þeo(end)lic (_ds. hd.?_) _F_,
understandendlic _O_ 2 forðâm ðe--3 gemetum _f. T_ ‖ -þā _C_, ðan _die
übr. ausser O_ 2. 3 fore[seide imet]e _W_ 3 w _in_ wordes _aus e. a. D_
3. 4 ful[t. c. l.] _W_ 4 cum--rǣde _f. FT_ ‖ _2._ c. l. _f. W_ 5--6 _ü.
f. T_ 5 ð. ic r. _f. W_ ‖ doceā: _H_ 6 ic ðe tæce _h_ ‖ [l. et c.] _W_
‖ leorna: (s _rad._) _C_, leorna _U_, l _aus einem angefangenen and.
buchst. H_
¶ þæt fîfte gemet
ys INFINITIVVS, þæt is, #ungeendigendlîc#, forðan ðe
þǣr ne byð nân sprǣc geendod, bûton man ðâr dô tô
þrêo ðing, þæt is, hâd and tîd and getel. _amare_ #lufjan#:
nys ðǣr nân gewis on ðǣre sprǣce, bûton ðû cweþe 10
_amare uolo_ #ic wylle lufjan#. on ðâm _uolo_ ys se forma
hâd and andweard tîd and ânfeald getel. þis gemet
gǣð geond ealle tîda and ealle hâdas and ealle getel.
_legere uis_ #þû wylt rǣdan# ys se ôðer hâd and andweard
tîd and ânfeald getel. _legere uolui_ #ic wolde rǣdan#, 15
_legere uoluistis_ #gê woldon rǣdan# sint forðgewitene
tîda; ET CETERA.
7 infiniti(u)us _C_ ‖ þ. is u. _gl. R, f. T_ 7. 8 forþ[en þe þer] _W_ 8
do þer to _W_ ‖ ðær _ausser O_ ‖ to do _CDJTU und durch nachträgliche
umstellung_ (_v. ds. hd._) _F_ 9 þ[reo] _W_ ‖ þingc _R_ ‖ þæt is _usw.
in d. z. R_ ‖ and _vor_ getel _nachträglich h_ ‖ getæl _FT_ ‖ lufigen
_DH, f. T_, is lufian _W_ 10 ðǣr] her _TW_ ‖ [non] _W_ ‖ gewis] andȝit
_W_ ‖ ðæræ _h_ ‖ butan _hJR_ 11 u[olo ic] _W_ ‖ ic--12 getel _f. T_
12 andwerd _AFh_, -w[erd] _W_ ‖ getæl _F_ 12. 13 ge metgað _U_ 13 tide
_H_ ‖ _erstes_ [and alle] _W_ ‖ hades _C_ ‖ getæl _F_ 14 þû--15 getel
_f. T_ ‖ _ü. f. W_ 14. 15 andwe[rd tide] _W_ 14 anweard _U_, andwerd
_ADFHhR_ 15 getæl _F_ ‖ lege:re _F_ ‖ --16 _ü. f. TW_ ‖ ic wolde _auf
r. R_ 16 uoluistis _aus_ uoluscis _von a. hd. O_, uoluisti _JW_ ‖
woldan _hJ_, -en _CU_ ‖ ræden _U_ 16. 17 sint f. t. _f. T_ 16 sint] -d
_ADFHhJRU_, beoþ _W_ ‖ -witena _DH_, -iw[itene] _W_ 17 et c. _f. W_ ‖
¶ gyt ys ân gemet gehâten INPERSONALE,
þæt gǣð ofer ealle ðâ ôþre fîf on ðâm ðriddan hâde
[[127]]
PASSIVVM: _amatur_; _amatur a me_ #ic lufige#; _legitur a me_
#ic rǣde#. ac wê nellað nâ mâre be ðisum hêr sprecan.
gyt--127^2 sprecan _f. T_ 18 oue[r alle] _W_ ‖ fif imetes _W_ 1
pass[iuum] _W_ ‖ _das zweite mal_ amator _CDHOU_ ‖ legatur _W_ 2 red[e
ac we] _W_ ‖ ræ:de (d _rad.?_) _D_ ‖ ac _f. J_ ‖ nellað _aus_ neilað
_D_ ‖ þissum _J_
DE PERSONIS.
SVNT IGITVR PERSONAE VERBORVM TRES #þrŷ hâdas synt
worda#. se forma hâd ys, þe sprecð be him sylfum 5
âna ðus: _dico_ #ic secge#, oððe mid ôþrum mannum on
menigfealdum getele: _dicimus_ #wê secgað#. se ôðer
hâd is, þe se forma sprecð tô: _dicis_ #þû segst#, oþþe
menigfealdlîce _dicitis_ #gê secgað#. se þridda hâd ys, be
þâm ðe se forma hâd sprecð tô ðâm ôðrum hâde: _dicit_ 10
#hê segð#, oððe menigfealdlîce _dicunt_ #hî secgaþ#. se
forma hâd and se ôðer sprecað him betwŷnan and synd
andwerde and geendode, sôþlîce se þridda hâd nys nâ
andweard nê geendod, and forðî hê nymð him hwîlon
tô fultume PRONOMEN #naman speljend#: _ille dicit_.
3 de persone _A, f. JW_ 4 _kein absatz J_ ‖ unt _W_ 4. 5 þri h. s. w.
_gl. R, f. T_ 4 beoþ _W_, synd _alle and. ausser O_ 5 wo[rde þe] _W_ 6
[dico ic] _W_ ‖ ic secge _f. T_ ‖ oþer _W_ ‖ mannum] namum _AJ_ 7
moniuold it[el di]cimus _W_ ‖ manigfealdon _T_ ‖ getæle _FT_ ‖ we s.
_f. T_ 8 is _f. CDU_ ‖ þe--tô _f. T_ ‖ spe[cþ to] _W_ ‖ spreceþ _U_
‖ þû--9 m. _f. T_ ‖ sægst _CU_ ‖ oþer _W_ 9 menif- (l _z. t._, ice
_ganz weg_) _H_ ‖ gê s. _f. T_ ‖ s[eggeþ] _W_ ‖ be--10 hâde _f. T_ 10
[þen o]þren _W_ ‖ hâde _f. J_ 11 hê s. o. m. _f. T_ ‖ sægð _DF_ ‖
oþer _W_ ‖ menif- _R_ ‖ dicu(n)t _H_, [dicunt] _W_ ‖ hî s. _f. T_ 12
forme _F_ ‖ hâd ys and _O_ ‖ sprecþ _J_ ‖ betwinan _zu_ betwynan _H_,
betwynon _J_, betwéónan _T_, b[itweo]nen _W_ ‖ beoþ _W_ 13 andwyrde
_H_, -wearde _JT_ ‖ and--14 andwerd _auf r. F_ ‖ sôþlîce--14 geendod
_f. T_ ‖ sôþlîce _f. W_ ‖ þridde _H_ ‖ h[od nis] _W_ ‖ nâ _f. CU_,
nout _W_ 14 andwerd _ACDFHhRU_ ‖ [him] _W_, hi _h, f. J_ ‖ hwîlon _f.
T_ 15 prononomen (_aber das erste_ no _ausgestrichen_) _O, dahinter_ .i.
_W_ ‖ n. sp. _f. T_ ‖ nama _U_ ‖ spelien[d--16 þreo] _W_ ‖
speliende _J_
¶ ealle 15
ðrŷ hî magon êac him tô genyman naman speljende: _ego
[[128]]
lego_ #ic rǣde#, _tu legis_ #þû rǣtst#, _ille legit_ #hê rǣt#.
naman sôðlîce bêoð ǣfre on ðâm ðriddan hâde: _rex
equitat_ #se cyningc rît#, _episcopus docet_ #se bisceop
lǣrþ#, and swâ on eallum casum, bûton VOCATIVVS, sê ðe
byð ǣfre on ðâm ôðrum hâde: _o puer, lege_ #êalâ ðû 5
cild, rǣd#. êac se NOMINATIVVS mæg bêon on ðâm ôðrum
hâde, gyf ðǣr byð PRONOMEN betwux: _lego ego Priscianus_
#ic PRISCIANVS rǣde#; _legis tu puer_ #þû cild rǣdst#.
16 ðréo _T_ ‖ him _f. O_, hiom _D_, heom _H_ ‖ tô _f. F_ ‖ speli[ende
ego] _W_ ‖ speliend _D_, speligend _H_ 1--6 _ü. f. TW_ ‖ rædst
_ACDFHhJRU_ ‖ legið _J_ 2 sôðlîce _f. H_ ‖ [æfre] _W_ 3 cyning
_ACDFHhJU_, cy(ni)ng _R_ 4 and--bûton _f. T_ ‖ al[le ca]sen _W_ ‖
buton on _W_ ‖ se(þe) s _auf r. C_, (se) þe _U_, þe _W, f. T_ 5 oþran
_CDH_ ‖ ho[de o p]uer _W_ 6 êac--8 rǣdst _f. T_ ‖ êac] ac _J_ ‖ am
(_von_ ðam) _und_ oþrum _auf r. D_ 7 [hode] _W_ ‖ beoþ _J_ ‖
priscia[nus le]gis _W_ 8 ic p. r. _f. W_ ‖ rætst _R_, rǣd _O_
¶ nama
mæg bêon êac on ðâm forman hâde on ðâm worde, ðe
getâcnað edwiste: _Priscianus sum_ #ic eom PRISCIANVS#, 10
and ealswâ on ðâm wordum, ðe clypunge getâcnjað:
_Priscianus uocor_ #ic eom gecîged PRISCIANVS#, _Priscianus
nominor_ #ic eom genemned PRISCIANVS#, _Priscianus nuncupor_
#ic eom gehâten PRISCIANVS#. manega word synd,
þe ne magon habban þâ twegen forman hâdas, ac habbað 15
þone þriddan: _tinnit_ #swêgð#, _pluit_ #hit rînþ#, _tonat_
#hit ðunrað#, _fulminat_ #hit lîht#, _ningit_ #hit snîwð#,
_grandinat_ #hit hagelað#, _gelat_ #hit frŷst#.
9 êac _f. T_ ‖ _1._ [on þen] _W_ ‖ m _im 2._ þam _zum teil weg A_
9. 10 ðe g. _f. DH_ 10 edwiste .i. [substa]ntia _W_ ‖ ic--11 getâcnjað
_f. T_ ‖ ic e. p. _f. W_ 11 ealle swa _h_ ‖ cleo[pung]e _W_ 12 ic--14
priscianus _f. T_ ‖ ic eom] .i. _W_ ‖ prisc. gec. _R_ ‖ _2._ pr. _f.
W_ 13 nomi[nor ic am] _W_ ‖ (n)ominor _C_ ‖ genæmned _H, der letzte
strich von_ m _weg A_ ‖ _erstes_ pr. _f. W, erstes_ s _in dem ersten_
priscianus _aus_ w _radiert O_ 13. 14 nancupor _O, dahinter_ .i. _W_ 14
eom: _D_ ‖ priscian[us] _A, f. W_ ‖ [moni]e _W_ ‖ beoþ _W_ 15 mago[n]
_A_ ‖ [form]e _W_ ‖ had[as] _A_ 16 þon̄ _J, f. O_ ‖ þridde so so is
tinnit _W_ ‖ tinn:it _R_, tynnit _F_, tintut _zu_ tinnit _mit a. d._
(_aber v. ds. hd.?_) _U_ ‖ --129^4 _ü. f. T_ ‖ [swe]ȝeþ _W_ ‖
pluit--18 _ü. f. W_ ‖ hit _f. JR_ ‖ tonað _R_, tonaþ _J_ 17. 18 hit
_f. J_ 17 fulminað _O_ ‖ ningi[t] _A_, ningið _R_, mingit _O_ 18
grandinad _F_, t _auf rad._ ð _h_, grandinit _W_ ‖ [gelat] _W_ ‖
agolað _F_, hagolað (ð _weg A_) _die übr. ausser O_ ‖ frysþ _DHJ_ ‖
[[14 ... priscian[us] _A, f. W_
opening bracket cuts through middle of u]]
¶ ealswâ be
[[129]]
nŷtenum: _canis latrat_ #hund byrcð#, _lupus ululat_ #wulf
ðŷtt#, _equus hinnit_ #hors hnǣgð#, _bos mugit_ #oxa hlêwð#,
_ouis balat_ #scêp blǣt#, _sus grunnit_ #swîn grunað# ET
SIMILIA. þâs word and ðyllîce man mæg cweðan, gif
man wyle, ongeân gecynde on eallum þrîm hâdum, ac 5
hit byð swîðe dyslîc, þæt se man beorce oððe blǣte.
ea.--129^1 n. _f. T_ 1 h. b. _f. W_ ‖ brycð _F_ ‖ wulf _f. W_ 2
[equus] _W_ ‖ him|nit _U_, lunnit _O_ ‖ hors _f. W_ ‖ nægþ _J_ ‖
mugyt _F_ ‖ oxa _f. W_ ‖ leowð _J_, l _auf r. D_ 3 balað _H_ ‖ sceap
_CJU, f. W_ ‖ [blæt s]us _W_ ‖ grungit _COU_ ‖ swîn _f. W_ ‖ gruinað
_J_ 4 þâs--6 _f. T_ ‖ [mai cw]eþen _W_ 5 [þreo h]odes _W_ 6 byð] bit
_F_ ‖ dyslic _aus_ dislic _D_ ‖ oþer _W_ ‖ blæte _auf r. D_
DE NVMERO.
NVMERVS ACCIDIT VERBIS VTERQVE, SINGVLARIS ET PLVRALIS
#getel gelimpð wordum ǣgðer gê ânfeald gê
menigfeald#. ânfeald getel byð on ânum: _lego_ #ic rǣde#, 10
and menigfeald tô manegum: _legimus_ #wê rǣdað#, ET
CETERA.
7 _überschrift_ (_raum dafür W_) _f. AJW_ 8 _kein absatz J_ ‖ [n]umerus
_A_, [numeru]s _W_ ‖ [uterque s]ing. _W_ 9 getel--10 menigf. _gl. R, f.
T_ ‖ getæl _F_ ‖ ge _von_ gelimpþ _gz. u._ l _z. t. weg H_ ‖ to
wordum _J_ ‖ ei[þer ȝe] _W_ ‖ ægðær _D_ 10 menifeald _R_ ‖ getæl _FT_
‖ on [one le]go _W_ ‖ --11 _ü. f. TW_ 11 tô m. _f. W_ 11. 12 et c.
_f. W_
DE CONIVGATIONIBVS.
CONIVGATIONES VERBORVM QVATTVOR SVNT SECVNDVM PRISCIANVM.
CONIVGATIO VERBORVM ys #worda geðêodnys#, and 15
þǣra sind fêower æfter Priscianes tǣcinge. naman habbað
[[130]]
fîf DECLINATIONES, and word habbað fêower CONIVGATIONES.
DECLINATIO mæg bêon gecweden #gebîgednys#,
forðan ðe on ðǣre bêoð ðâ naman gebîgede fram case
tô case. CONIVGATIO mæg bêon gecweden #geðêodnys#,
forðan ðe on ðǣre bêoð manega word geðêodde on ânre 5
declinunge.
13 _überschrift_ (_raum dafür W_) _f. JTW_ ‖ de _erst nachtr._ (_von
späterer hd.?_) _F_ ‖ coniugatione _CU_, -tio (_von moderner hd. zu_
-tione _D_) _DH_ 14 _kein absatz JT_ ‖ coniunctiones _J_, [coniu]g.
_W_, c _z. t. weg A_ ‖ sunt IIII^or _W_ ‖ quatuor _T_, IIII^or _O_ 15
coniugatio--16 tæcinge _gl. R, f. T_ ‖ wordes _W_ 16 beoþ _W_ ‖
IIII^or _W_ ‖ priscianus _R_ ‖ tæcingce _h_, -ncge _J_ ‖ naman--130^2
coniugationes _f. T_ ‖ nam _im text und am rande von a. hd._ naman _O_
1 IIII^or _W_ 2 ::declinatio _C_ ‖ gecweden _zu_ gecweðen _a. hd. A_ ‖
geb. _aus_ geþeodnyss _1. corr. F_, gebegednes _H_ 4 congatio _D_ ‖
bêon _f. A_ ‖ geþeodnis gecweden (_aber durch darüber gesetztes_ b
_und_ a _umgestellt_) _U_ ‖ cweden _in_ gec- _auf radiertem_ ðeodnys
_D_ 5 ðæra _H_ ‖ manege _A_ ‖ _2._ on] to _O_
Sêo forme CONIVGATIO ys, þe macað ðone ôðerne
hâd on langne _as_: _amo_ #ic lufige#, _amas_ #ðû lufast#,
_amat_ #hê lufaþ#; ET PLVRALITER _amamus_ #wê lufjað#,
_amatis_ #gê lufjað#, _amant_ #hî lufjað#. EODEM MODO, ID 10
EST, INDICATIVO #on ðâm ylcan gemete, þæt ys, gebîcnigendlîcum#
PRAETERITO TEMPORE INPERFECTO #forðgewitenre
tîde unfulfremedre# _amabam_ #ic lufode#,
_amabas_ #ðû lufodest#, _amabat_ #hê lufode#; ET PLVRALITER
_amabamus_ #wê lufodon#, _amabatis_ #gê lufodon#, _amabant_ 15
#hî lufodon#.
7 _kein absatz_ ‖ forma _J_ ‖ coniunctio _O_, _erstes_ i _auf r. D_ ‖
þe] se(o) _C_, seo _U_ ‖ maciað _F_ ‖ þon̄ _J_ 8 lagne _H_ 8 _ff. frz.
ü. dem engl. von a. hd. F, ü. dem lat. von einer hd. des 12. jhd. U_:
#io# (#iu# _U_) #aim# (#e# _weg r. U_), #tu aimes#, #cil# (#zil# _U_)
#aimet#, #nus amuns#, #uus amez#, #cil# (#zil# _U_) #aiment# _usw._ ‖
_mit_ mo (_st._ Amo) _absatz W_ ‖ 8--134^14 (130^10 _W_) _ü. f. TW_ ‖
:amas _A_ 9 amanus _zu_ amamus _sp. hd. F_ 10 a:matis (t _r._) _D_ ‖ ł
_radiert vor_ eodem _O_ 11 on--geb. _gl. R, f. T_ 11. 12 gebicnigendlice
_J_, ibecniendlic _W_, gebigendlicum _h_ 12 preteritum _O_ 12. 13 f. t.
u. _gl. R, f. T_ ‖ forð gewitendre tidi onfulfremedre _J_ ‖ for(ð)-
_1. corr. h_ 14 amabas--hê lufode _f. H_ 14--16 _ü. f. W_ 15. 16 lufedon
_alle drei male CDHU, die ersten beiden male R; das erste mal_ e _aus_ o
_J_ 15 batis mabant _W_ ‖ ant _auf r. O_
¶ EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PERFECTO
_amaui_ #ic lufode fulfremedlîce#, _amauisti_ #þû lufodest#,
_amauit_ #hê lufode#; ET PLVRALITER _amauimus_ #wê
lufodon#, _amauistis_ #gê lufedon#, _amauerunt_ VEL _amauere_
[[131]]
#hî lufodon#. EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO
_amaueram_ #ic lufode gefyrn#, _amaueras_ #ðû
lufodest#, _amauerat_ #hê lufode#; ET PLVRALITER _amaueramus_
#wê lufodon#, _amaueratis_ #gê lufodon#, _amauerant_
#hî lufedon#.
17 fulfr. _in d. z. R_, -lic _U_ ‖ amaussti _J_, amasti _W_ ‖ --131^1
_ü. f. W_ ‖ lufedest _U_ 18. 19 we lufedon _CDHJU und urspr._ (_aber
dann_ o _über_ e _gesetzt_) _R_ 19 uistis uerunt uel uere _W_ ‖ ge
lufudon _AFh_, ge lufeͦdon _R_ 1 lufedon _DHJU_, lufeͦdon _R_ ‖ tempore
_f. U_ ‖ praereterito _R_ 2 amauerem _J_, ueram _W_ ‖ gelufode _J_ ‖
--9 _2. 3. sg. u. 1. 2. 3. pl. ü. f. W_ 3 uerat _W_ 3. 4 ueramus ueratis
uerant _W_ 4 we lufeͦdon _R_ ‖ ge lufeͦdon _R_, ge lufedon _CHJU_ 5 hi
lufodon _ADFh_, hi lufeͦdon _R_ ‖
¶ EODEM MODO #on ðâm ylcan gemete# FUTURO 5
TEMPORE #on tôweardre tîde# _amabo_ #ic lufige gyt
tô dæg# oððe #tô merjen#, _amabis_ #þû lufast#, _amabit_
#hê lufað#; ET PLVRALITER _amabimus_ #wê lufjað#, _amabitis_
#gê lufjað#, _amabunt_ #hî lufjað#. IMPERATIVO MODO #on
bebêodendlîcum gemete# TEMPORE PRAESENTI #on andwerdre 10
tîde# AD SECVNDAM ET TERTIAM PERSONAM #tô ðâm
ôðrum hâde and tô ðâm ðriddan# _ama_ #lufa ðû#,
_amet_ #lufige hê#; ET PLVRALITER _amemus_ #lufjon wê#,
_amate_ #lufige gê#, _ament_ #lufjon hî#. EODEM MODO TEMPORE
FVTVRO _amato tu_ #lufa ðû gyt#, _amato ille_ #lufige 15
hê#; ET PLVRALITER _amemus_ #lufige wê#, _amatote_ #lufige
gê#, _amanto_ #lufjon hî#.
on ð. y. g. _gl. R, f. HT_ 5. 6 tempore futuro _H_ ‖ futu::ro _h_,
f(v)- _aus_ fo- _J_ 6 on t. t. _gl. R, f. T_ (_so auch im folgenden
immer RT_), _f. hier W_ ‖ towerdre _AFhJR_ ‖ gyt _usw. in d. z. R_ 7
oþer _W_ ‖ mergen _CDU_, merigen _FR_, merienne _J_, morgen _H_ 8 mus
_in_ amabimus _auf r. h_ 8. 9 bitis bunt _W_ 9 inperatiuo _C_,
inperitiuo _H_, inparatiuo _W_ 10 bebeodliche _W_ 11 -weardre _H_ ‖
pers _zum teil u._ onam _gz. weg H_ 11. 12 þan oðran _H_ 12 a. to ð. ð.
_f. W_ ‖ :and _D_ ‖ lufu _F_ 13 amemus l. wê _f. H_ 14 lufian ȝe _W_
‖ lufien hig _H_ 15 o _von dem ersten_ amato (_v. a. hd._) _ü.
getilgtem_ a _F_, amoto _U_ ‖ _zweites_ amato] amet _H_ ‖ ille _f. H_
16 lufien we _H_ 16. 17 lufigen ge _H_, lufian ȝe _W_ 17 _ü._ amanto _v.
a. hd._ ł amon(?)tote _F_ ‖ lufian _H_ ‖
[[FUTURO TEMPORE #on tôweardre tîde#
text has “_futuro tempore_” in italics]]
¶ OPTATIVO MODO #gewîscendlîcum
gemete# PRAESENTI TEMPORE ET PRAETERITO INPERFECTO
_utinam amarem_ #êalâ gif ic lufode nû# oððe #ǣr#, _utinam
amares_ #êalâ gif ðû lufodest#, _utinam amaret_ #êalâ 20
gif hê lufode#; ET PLVRALITER _utinam amaremus_ #êalâ
[[132]]
gif wê lufodon#, _utinam amaretis_ #êalâ gif gê lufedon#,
_utinam amarent_ #êalâ gif hî lufodon#. EODEM
MODO TEMPORE PRAETERITO PERFECTO ET PLVSQVAMPERFECTO
_utinam amauissem_ #êalâ gif ic lufode fulfremedlîce#
oððe #gefyrn#, _utinam amauisses_ #êalâ gif ðû lufodest#, 5
_utinam amauisset_ #êalâ gif hê lufode#; ET PLVRALITER
_utinam amauissemus_ #êalâ gif wê lufodon#; _utinam
amauissetis_ #êalâ gif gê lufodon#, _utinam amauissent_
#êalâ gif hî lufodon#.
gewiscenlicum _H_ 19 oþer _W_ 20 s _in_ amares (_v. a. hd.?_) _auf rasur
von_ m _F_ ‖ amare:t (n _rad._) _F_ 1 lufedon _CHhJU_ ‖ utinam] uter
_h_ ‖ retis _W_ ‖ --134^1 _2. 3. ps. sg. u. 2. 3. ps. pl. ü. f. W_ ‖
g _in_ ge _auf r._ (_von_ w?) _h_ 1. 2 lufodon _ACDFJR_ 2 uter _h_ ‖
rent _W_ ‖ lufedon _HJU_ ‖ m _in_ eodem _z. t. weg A_ 3 praeterito
(_v. ds. hd.?_) _mit a. t. ü. d. z. U_ ‖ perfecto _f. CDU_ 4 amassem
_W_ ‖ -fre(me)d- _C_ 5 oððe g. _in d. z. R_ ‖ oþer _W_ 5 amasses _W_ 6
amasset _W_ 7 we lufedon _HU_, we lufodan _h_ ‖ utinam (_vor 2. pl._)
_f. W_ 8 eale _H_ ‖ ge _aus_ we _1. corr. F, v. ds. hd. h_ ‖ lufedon
_HU_, lufo[don] _A_ 9 lufedon _HU_ ‖
¶ EODEM MODO TEMPORE FVTVRO _utinam
amem_ #forgife god, þæt ic lufige gyt#, _utinam 10
ames_ #þæt ðû lufige#, _amet_ #þæt hê lufige#; ET PLVRALITER
_utinam amemus_ #forgyfe god, þæt wê lufjon
gyt#, _ametis_ #þæt gê lufjon#, _ament_ #þæt hî lufjon#.
SVBIVNCTIVO MODO #underðêodendlîcum gemete# TEMPORE
PRAESENTI _cum amem_ #þonne ic nû lufige#, _cum 15
ames_ #þonne ðû lufast#, _cum amet_ #þonne hê lufað#;
ET PLVRALITER _cum amemus_ #ðonne wê nû lufjað#, _cum
ametis_ #þonne gê lufjað#, _cum ament_ #þonne hî lufjað#.
f.] preterito _W_ 10 :amem (m _vor_ a _radiert?_) _O_ ‖ louede _W_ 11
ðû _f. F_ ‖ þu (lu)fie _C_ ‖ utinam amet _HW_ 12 ic _vor_ we _getilgt
W_ ‖ lufigan _H_, loueden _W_ 13 utinam ametis _W_ ‖ ge lufigan _H_ ‖
hi lufian _H_ 14. 15 tempre _J_ 15 am(em) (_über dem ersten_ m _ein
strich radiert? corr. v. ds. hd.?_) _O_, amen _Fh_ ‖ nû _f. CDHU_
15. 16 cum ames _doppelt T_ 17 et] æ _F_ ‖ nû _f. HUW_ 18 þonne--ament
_f. J_ ‖ gê] ge nu _ACDhR_, we nu (w _z. teil radiert F_, we _getilgt
und_ ge _darüber u._ nu _durch einen darunter gesetzten strich getilgt
U_) _FU_
¶ EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO INPERFECTO _cum amarem_
#þâ ðâ ic lufode hwæt hwega#, _cum amares_ 20
[[133]]
#ðâ ðâ ðû lufodest#, _cum amaret_ #þâ ðâ hê lufode#; ET
PLVRALITER _cum amaremus_ #þâ ðâ wê lufodon#, _cum
amaretis_ #þâ þâ gê lufodon#, _cum amarent_ #þâ ðâ hî
lufodon#. EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PERFECTO _cum
amauerim_ #þâ ðâ ic lufode fulfremedlîce#, _amaueris_ 5
#þâ ðâ ðû lufodest#, _amauerit_ #þâ ðâ hê lufode#; ET
PLVRALITER _cum amauerimus_ #þâ ðâ wê lufodon#, _amaueritis_
#þâ ðâ gê lufodon#, _amauerint_ #ðâ ðâ hî lufodon#.
19. 20 _2._ m _in_ amarem _mit a. t. O_ 20 ða (_vor_ ic) _aus_ ðe _A_ ‖
o _in_ lufode _aus_ a _A_ ‖ æt hwega _C_, æthwega _DU, f. HO_ 1 (þa) þa
þu _R_ ‖ _ü. d. 3. ps. f. D_ ‖ þa þe (he) _C_ 2 (ama)remus _1. corr.
F_ ‖ þâ ðâ] þa þe _C_, þonne _H_ ‖ l. hwæt hwega _AhJRW_, lufedon
_JU_, lufiað _H_ ‖ _2._ cum--3 lufodon _nachgetr. 1. corr. F_ 3
amare(ti)s _h_ ‖ þa þe _C_, þonne _H_ ‖ we _J_ ‖ lufedon _U_, lufiaþ
_H_ ‖ þa þe _CU_ 4 lufedon _HJU_ ‖ preterito tempore (_aber_ p.
_getilgt_) _W_ ‖ _in_ perfecto f _und_ c _z. t. u._ e _dazwischen gz.
weg H_ 5 amauerim _zu_ -ram _a. hd.? h_ ‖ lufude _C_ ‖ cum amaueris
_HJTW_ 6 _nur ein_ þa _v._ ðu _F_ ‖ cum amauerit _HJW_ ‖ e _in_ he
_auf r. R_ ‖ lufode] e _über getilgtem_ on _R_ 7 amauerimus _aus_
amaueris _h_ ‖ _ü. f. W_ ‖ lufedon _HJ_ 7. 8 cum amaueritis _HJT_,
amaueritis _zu_ amaueri(n)t _h_ 8 lufedon _HU_ ‖ amauerint--lufodon _f.
h_ ‖ cum amauerint _HJW_ ‖ amauer:int (i _aus_ u?) _F_ 8. 9
lufedon _HU_
¶ EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO
_cum amauissem_ #þâ ðâ ic lufode gefyrn#, _amauisses_ 10
#þâ ðâ ðû lufodest#, _amauisset_ #þâ ðâ hê lufode#; ET
PLVRALITER _cum amauissemus_ #þâ ðâ wê lufodon#, _amauissetis_
#þâ ðâ gê lufedon#, _amauissent_ #þâ ðâ hî lufedon#.
EODEM MODO TEMPORE FVTVRO _cum amauero_ #þonne
ic lufige gyt#, _cum amaueris_ #þonne þû lufast gyt#, 15
_cum amauerit_ #ðonne hê lufað gyt#; ET PLVRALITER _cum
amauerimus_ #þonne wê lufjað gyt#, _amaueritis_ #ðonne
[[134]]
gê lufjað gyt#, _amauerint_ #þonne hî lufjað gyt#.
9 :: preterito _R, f. C_ ‖ perfecto cum amauerim þa ða ic lufode
plusquam _A_ 10 fyrn _F_ ‖ cum _auch vor der 2. u. 3. sg. HJ_ ‖ uisses
_W_ 11 ðu _aus_ ic _D_ ‖ lufedest _JU_ ‖ uisset _W_ ‖ he _auf r. h_
‖ lufude _U_, e _auf r. h_ 12 we _aus etwas a. C_ ‖ lufedon _HJRU_
12. 13 cum _auch vor der 2. u. 3. pl. HT_ ‖ amauissemus _J_ 13 lufodon
_ACDFhJR_ 13. 14 lufodon _ACDFhJR_ 14 fu[turo c. am.] _W_ ‖ cum _aus_
cu _a. hd. F_ ‖ þonne] þa ða _H_ 15. 16 cum _vor der 2. und 3. sg. f.
JW_ 15 aneris _R_ ‖ þû _f. J_ 16 [et p. cum] _W_ 17 -rimus _sogleich
aus_ -ris _D_ ‖ _ü. f. W_ ‖ þone _O_, þa þa _H_ ‖ _2. pl und ü. f. J_
‖ cum amaueritis _HT_ ‖ ðone _O_, þone _R_ 1 cum am. _H_ ‖ þone _R_
‖ hi lufiað _zwei mal A_
[[9 ... perfecto cum amauerim þa ða ic lufode plusquam _A_
printed with fermata-like symbol over beginning of first and
last word]]
¶ INFINITIVO MODO #ungeendigendlîcum gemete# NVMERIS
ET PERSONIS #on getelum and on hâdum# TEMPORE PRAESENTI
ET PRAETERITO INPERFECTO _amare_ #lufjan#, PRAETERITO
PERFECTO ET PLVSQVAMPERFECTO _amasse_ VEL _amauisse_ #lufjan#. 5
INFINITIVVS ys #ungeendigendlîc#, ac dô ðǣr tô getel
and hâd and tîde, þonne byð hit geendod sprǣc: _amare
uolo_ #ic wylle nû lufjan#; _amare uolebam_ #ic wolde
lufjan#; _sciui te aliquando amasse deum_ #ic wiste, þæt
ðû hwîlon lufodest god#. FVTVRO _amatum ire_ VEL 10
_amaturum esse_ #lufjan#; _uis amatum ire_ #wylt ðû faran
lufjan#; _uenatum pergo_ #ic fare huntjan#; _uis doctum ire_
#wylt ðû gân leornjan#; _lectum pergit_ #hê gǣð rǣdan#;
_bibitum pergo_ #ic gange drincan#; ET CETERA.
2 ongeendiendlicum _H_, vniendlic _W_ ‖ :gemete _R_ 3 getælum _F_ ‖
_zweites_ on _f. W_ 4 senti _auf r. O_ 5 perf.] fecto _R_ ‖ lufian _ü._
amasse _R_ 6 is ung. _gl. R, in d. z. T_ ‖ ys _f. HU_ ‖ ungeendodlic
_H_ ‖ dô] doð _C_, dôþ _H_ ‖ hêr tô _H_ ‖ ð _von_ ðær _auf r. O_ ‖
getæl _FTU_ 7 tid _O_ 8 _ü. v._ a. uolo _f. W_ ‖ nû _f. H_ 9 ciui _v._
sc. _auf r. O_ ‖ te :: _R_ ‖ aliquamdo _W_ 10 lufedest hwulon _W_ ‖
goð _A_ ‖ futuro _f. O_ 11 lufian _ü._ amatum _R, f. H_ ‖ hwilt _R_ ‖
fa:ran _C_ 12 hantian _J_ ‖ :uis _F_ ‖ d(o)ctum (o _ü. r._) _C_ 13
per:git _C_ 14 bibite _U_ ‖ ic: _F_ ‖ drincan _aus_ druncan _F, aus_
drincen _O_; dri(n)can _CH_ ‖ et cetera _f. HW_ ‖
¶ þæt syxte
gemet gǣð ofer ealle þâ ôðre fîf gemetu and nimð ǣfre 15
þone þriddan hâd of ðâm PASSIVVM: _amatur_; _amatur a
me_ #ic lufige#, _amabatur a me_ #ic lufode# and swâ forð,
ac hit nis nâ swîðe gewunelîc on lêdensprǣce nê hûru
on englisc. QVINQVE PARTICIPALIA VERBA VENIVNT A VERBO
ACTIVO #fîf dǣlnymendlîce word cumað of ðâm 20
dǣdlîcum worde#: _amandi_ #tô lufigenne#, _amando_
[[135]]
#lufigende#, _amandum_ #tô lufigenne#, _amatum_ wê sǣdon
ǣr, _amatu_ #mid lufe#. wê secgað þâs word gewislîcor:
_tempus est arandi_ #hit ys tîma tô erigenne#, _arando
proficio_ #erigende ic geðêo#, _legendo doceo_ #rǣdende
ic tǣce#, _arandum est mihi_ #mê ys to erigenne#, _legendum 5
est nobis_ #ûs ys tô rǣdenne#, _habes agros ad arandum_
#hæfst ðû æceras tô erigenne#, _commoda mihi
librum ad legendum_ #lǣne mê ðâ bôc tô rǣdenne#.
_amatum_ wê sǣdon ǣr. _amatu_ byð geset for naman for
ABLATIVVM, swâswâ PRISCIANVS âwrât: _nec uisu facilis nec 10
dictu affabilis ulli_ #nys hit nânum êaðe on gesihðe
nê on cwyde âsecgendlîc#. ðâs fîf word synd swîðe
wunderlîce and âwendað hî tô eallum hâdum and tô
eallum tîdum and tô ǣgðrum getele and tô eallum cynnum:
_amando patrem_, _amando matrem_, _amando fratres_ 15
ET CETERA.
þæt--19 englisc _f. T_ ‖ _hinter abgek._ þæt _ist_ æt _rad._ (_auf r.
v._ t _steht das fg._ s) _h_ 15 f. imeta & _auf r. W_ 16 þon̄ _J_, þa
_U_ ‖ amater _das 1. mal O_ ‖ amator _das 2. mal DO_, :::::: _H_; v
_unvollst. aus_ o _C_ 17 ama(ba)tur _A_ 18 hit _f. HW_ ‖ gewu(n)elic
_C_ 19 ænglisc _H_ ‖ _mit_ quinque _absatz A_ ‖ participialia _ACJTU_
‖ uerba _f. T_ 19. 20 ab act. u. _W_ 20 uerba _O_ 20 fif--21 worde _gl.
R, f. T_ ‖ _1._ f _in_ fif _erst von sp. hd. F_ ‖ dælnimende _H_ ‖
wurd _U_ ‖ þā: _D, f. W_ 21 dǣdlîcum _f. J_ ‖ wordum _U_ ‖ to
lufienne _in d. z. T_, to lufiganne _H_, e _in_ lufienne _auf r. R_ 1
lufiende _in d. z. T_, luuigende _F_, de _z. t. weg H_ ‖ amand[um] _A_,
um _auf r. O_ ‖ to lufienne _in d. z. T_, to lufianne _H_, ie _in_
lufienne _auf r. R_ ‖ amatum amatu _W_ 1. 2 we sædan ær _gl. R_ 2 mid
l. _in d. z. T_ ‖ sec(g)að _h_ ‖ nu þas _R_ 3--8 _ü. f. T_ ‖ eriganne
_H_, r _auf r. O_ ‖ _das 2._ a _in_ arando _aus_ o _u. noch ein_ a
_darüber O_, arundo _H_ 4 pro(fi)cio _corr. v. a. hd. O_ 5 arand:um _O_
‖ michi _ADT_ ‖ erianne _H_ 6 est _f. T_ ‖ (is) us _1. corr.? F_ ‖
[r. habes] _W_ ‖ h. a. ad a. _f. T_ ‖ abes _R_ ‖ arandam _h_ 7 habbe
_W_ ‖ ð(u) _corr. v. ds. hd.? O, f. W_ ‖ ækeras _H_ ‖ eriganne _H_ ‖
comoda _AFhRW_ 8 li[b]ra _W_ ‖ lǣn _D_, len _W_ 9 amatum--12
âsecgendlîc _f. T_ ‖ we s. ær _gl. R_ ‖ bið g. f. n. _gl. R_ ‖ beoð
_U_, is _W_ ‖ geset: _h_, gefet _J_ 10 swa(swa) _U_ ‖ priscianus
_ACDFHhORUW_] uirgilius _J_ ‖ _erstes_ nec] ne _JW_ ‖ i _in_ uisu
_aus_ s _J_ 11 ulli _aus_ ullu _h_ ‖ nanon _H_, none _mit glosse_ ulli
_W_ ‖ æþe _J_ 12 âsecgenlic _h_, -ndl[ic] _A_ ‖ fîf _f. T_ ‖ wosd (s
_aus_ w) _F_ ‖ synd--13 _1._ and _f. T_ ‖ synd _aus_ synt _O_, beoþ
_W_ ‖ swîðe _f. CDU_ 13 wundorlice _HJ_ ‖ hî] ham _W_ 14 ægð _auf
rasur O_ ‖ getæle _FHT_ ‖ eallum] ælcum _J_ 16 et c. _f. W_ ‖
[[13 ... hî] ham _W_
text has “hi]”: corrected from body text]]
¶ ðâs fîf word synd gehâtene PARTICIPALIA, forðan
ðe hî synd gelîce dǣl nymendum on gebîgedum casum.
hî synd êac gecwedene GERVNDIA of ðâm worde
[[136]]
_gero_ #ic bere#, forðan ðe hî berað manega andgytu. hî
synd êac gehâtene SOPINA. SOPINVM ys #ûpp âwend#, and
hî synd ûp âwende and brâde, forðan ðe hî underfôð fela
andgytu, swâswâ wê hêr beforan sǣdon. DVO PARTICIPIA
VENIVNT A VERBO ACTIVO #twegen dǣl nymende cumað 5
of ðâm dǣdlîcum worde#, PRAESENTIS TEMPORIS, VT
_amans_: andwerdre tîde ys _amans_ #lufigende#; FVTVRI
TEMPORIS, VT _amaturus_: tôwerdre tîde ys _amaturus_. _manducans
est_ #hê ys etende#, _legens est_ #hê ys rǣdende#;
_lecturus sum cras_ #ic sceal rǣdan tô merigen#, _lecturus 10
es_ #þû scealt rǣdan#, _lecturus est_ #hê sceal rǣdan#,
_lecturi sunt_ #hî sceolon rǣdan#; ET CETERA.
ða(s) _O_ ‖ beoþ _W_ ‖ particip(i)alia (_a. hd.? h_) _ChR_, -pialia
_AJW_ 16. 17 forðam _H_ 17 heo _H_, (heo) _W, f. J_ ‖ beoþ _W_ ‖
nimendum _aus_ -de _R_, um _auf r. C_, nimende _H_ ‖ gebigendum _J_ 18
hî--136^4 sǣdon _f. T_ ‖ beoþ _W_ ‖ (eac) _R_ ‖ gecwedene--136^2 êac
_f. A_ 1 -ðā _D_ ‖ and _v. 2._ hi _O_ 2 sync _H_, beoþ _W_ ‖ gehatene
_f. H_ ‖ supina supinum _J_ ‖ sopinum _auch das erste mal W_ ‖ is u.
a. _gl. ü._ sopina _R_ ‖ uup _F_ 3 beoþ _W_ ‖ bræde _R_ ‖ underfo:ð
(r _rad._) _F_ 4 sædon her beforan _H_ ‖ hêr] ær _FJW_ ‖ be(fo)ran _R_
‖ participalia _H_ 5 twegen--6 worde _gl. R, f. T_ ‖ two _W_ 6
temporis _von späterer hd. zu_ temporis et futuri praesentis _geändert
F_, tempore _J_ 7 andw. t. _gl. ü._ pr. t. _R, f. T_ ‖ -weardre _H_ ‖
is amans _in d. z. h._ ut amans _R, f. T_ ‖ lufigende _gl. R, f. T_ 8
temporis _später getilgt F_ ‖ a:maturus _F_ ‖ tow. t. _gl. ü._ fut.
temp., _f. T_ ‖ is amaturus _in d. z. h._ ut amaturus _R, f. T_ ‖
toweardre _HJ_ 8. 9 manducans--12 rǣdan _f. T_ 10 ræden _J_ ‖ mergen
_CDHU_, mergenne _J_ ‖ le(c)turus _H_ 11 _1._ ræd:an _R_ ‖ s(c)eal _3.
corr.? h_, sceal _v. a. hd.? zu_ scealt _C_ 12 lecturi--rǣdan _f. J_ ‖
sceolan _h_, sculon _H_ ‖ et c. _f. W_
Ǣlc ðâra worda, þe ðus gâð, bêo hit ACTIVVM, bêo
hit NEVTRVM, ǣlc ðǣra ys ðǣre forman declinunge. þêos
forme CONIVGATIO macað hyre PRAETERITVM PERFECTVM on 15
fêower wîsan.
13 _kein absatz_ ‖ þæra (ð-) _AFHhJRTU_ ‖ gæð _HJT_, geþ _W_, a
_scheint mit a. t. zu_ æ _geändert C_ 14 n _in_ neutrum _ganz u._ eu _z.
t. weg H_ ‖ þara _CD, f. J_ ‖ ys þ _auf r. C_ ‖ ðǣre] þæra _HJRT_ (a
_auf rasur? R_) ‖ decl.] coniugatione _T_ 15 forma _J, f. T_ ‖
coniunctio _O_, gatio _auf r. h_
Sume hî macjað on _aui_: _amo_ #ic lufige#, _amaui_ #ic
lufode#, _amatum_ #gelufod#, and byð ǣfre se _a_ lang on
[[137]]
lêdensprǣce. ealswâ gâð þâs: _beo_ #ic weligje#, _beaui_
#ic welegode#, _beatum_ #gewelgod#; _lanio_ #ic tôtere#;
_hio_ #ic gynje#; _inchoo_ #ic ongynne#, _inchoaui_; _uacuo_ #ic
æmtige#; _turbo_ #ic gedrêfe#; _sudo_ #ic swǣte#; _nauigo_ #ic
rôwe#; _triumpho_ #ic sigerje#; _flo_ #ic blâwe#, _flaui_; _armo_ 5
#ic gewǣpnige#; _orno_ #ic gefrætwige#; _no_ #ic swymme#,
_naui_; _nato_ #ic swymme#; _palpo_ #ic grâpige#; _sedo_ #ic
gestylle#; _tenuo_ #ic gewanige# oððe #ic dô sum ðing
ðinre#; _laboro_ #ic swince#; _aro_ #ic erige#; _cribro_ #ic
syfte#; _quasso_ #ic tôcwŷse#; _calco_ #ic trede#; _ambulo_ 10
#ic gange#; _praecipito_ #ic sceûfe#; _uexo_ #ic drecce#; _euangelizo_
#ic godspellige#. ealle ðâs word and mâ macjað
heora PRAETERITVM on _aui_ and SOPINVM on _atum_.
17 _kein absatz_ ‖ ic l. _f. HTW_ 17. 18 ic lufode _f. HT_ 18 gelufod
_f. HT_ ‖ [þe a--137^3 inchoo] _W_ ‖ and _f. O_ ‖ on--137^1 þâs
_fehlt T_ 1 gâð _f. HJ_ ‖ þâs _f. J_ ‖ --2 gew. _ü. f. HT_ ‖ welige
_R_, welegie _aus_ weligie _h_, welegige _J_ 2 welgode _CDU_ ‖ b(e)atum
_corr. ds. hd.? O_ ‖ gewelegod _FJ_ ‖ toterre _F_, tot(e)r::e (ig
_rad._) _corr. v. ds. hd.? O_, totrige _H_ 3 genie _U_ ‖ _am rande_
#baller# ȝonian _hd. 12. jhds. F_ ‖ inchoo] indico _O_ ‖ ic ongynne
_f. T_ ‖ ic|ic _C_ ‖ inchoaui _f. H, dahinter_ ic ongon _W_ 4 emtigie
_A_, æmptig(i)e _O_, eomptige _J_ ‖ ic _aus_ in _H_ ‖ drǽua _T_ ‖ ic
_vor_ s. _f. T_ ‖ u _von_ nauigo (_ds. hd.?_) _auf r. O_ 4. 5 ic r. _f.
T_, ic swimme ł rowe _W_ 5 ic s. _f. T_ ‖ sigerige _CDJRU und aus_
sirige _1. corr. F_, sigrige _H_, sigrie _v. a. hd. aus_ sierie _O_ ‖
fla _T_ ‖ ic _f. T_ ‖ flaui _f. H, dahinter ü. d. z. v. ds. hd.?_ ic
bleow _O_ 5. 6 _ü. von_ armo _und_ orno _f. T_ 6 orno] arno _J_ ‖ ic
_hinter_ no _f. T_ ‖ swimine _J das erste mal_ 7 nato natas _W_ ‖
_zweites_ ic sw. _f. T_ ‖ ic gr. _f. T_ ‖ sede _U_ 7. 8 ic gest. _f.
T_ 8 gestilla _J_, stille _H_, stille _zu_ gestille _1. corr. F_, y
_über getilgtem_ i _und_ t _aus e. a. O_ ‖ ic wanige _T_ ‖ oððe--9
þinre _in d. z. R_, ł þynnige _T_ ‖ oþer _W_ ‖ ic _f. W_ ‖ ðing: _O_,
þingc _R_ 9 þynre _aus_ þinre _A_, þunne _W, f. H_ ‖ ic sw. _f. T_ ‖
ic e. _f. T_ 10 ic tr. _f. T_ ‖ ambo _U_ 11 ic g. _f. T_ ‖ ic _vor_ g.
_f. W_ ‖ ic sc. _f. T_ ‖ sceofe (eo _auf r. C_) _CU_, scufe _DFHJ_,
sceoufe _A_ ‖ uexo _f. U_ 11. 12 euuangelizo _AFhJRUW und urspr._
(_doch hier das 2._ u _radiert_) _H_ 12 ic g. _f. T_ ‖ eall _U_ ‖ and
mâ _f. JO_ 13 heore _D_ ‖ supinum _J_ ‖ um _in_ atum _verlöscht_
(_oder radiert?_) _J_
Se ôðer PRAETERITVM is on twâm stafum, _ui_: _frico_
#ic gnîde#, _fricui_ #ic gnâd#, _frictum_ #gegniden#; _seco_ 15
[[138]]
#ic forceorfe#, _secui_, _sectum_; _mico_ #ic scîmige#, _micui_
(nys hêr nân SOPINVM); _domo_ #ic temige#, _domui_, _domitum_;
_sono_ #ic swêge#, _sonui_, _sonitum_; _tono_ #ic tonige#,
_tonui_, _tonitum_; _ueto_ #ic forbêode#, _uetui_, _uetitum_; _crepo_
#ic tôberste#, _crepui_, _crepitum_. sume macjað on twâ 5
wîsan: _plico_ #ic fealde#, _plicui_ VEL _plicaui_ #ic fêold#,
_plicitum_
VEL _plicatum_ #gefealden#. ealswâ gǣð _implico_ #ic
on befealde#, _replico_ #ic ongeân fealde#, _complico_ #ic
samod fealde#, _explico_ #ic fulfealde#, _applico_ #ic tô
fealde# oððe #ic gelende mid scipe#. þâ ðe bêoð mid 10
naman gefêgede, þâ macjað PRAETERITVM on _aui_ and SOPINVM
on _atum_: _duplico_ #ic twŷfylde#, _duplicaui_, _-catum_;
_triplico_ #ic ðrŷfylde#, _-caui_, _-catum_; _multiplico_
#ic menigfylde#,
_-caui_, _-catum_. _cubo_ #ic hlynige#, _cubui_, _cubitum_.
_neco_ #ic nǣce# oððe #ic âcwelle# gǣð êac on twâ wîsan: 15
_necui_ VEL _necaui_, _nectum_ VEL _necatum_.
14 _kein absatz_ ‖ seo _CDU_ 15 ic gni. _in d. z. T_ ‖ ic gnâd _f. HT_
‖ gno(d) _W_ ‖ gegnidon _J, f. HT, zweites_ g (_fränkisch_) _aus e. a.
D_ 1 forcéorue _T_ ‖ mico:: (o _auf r._) _C_ ‖ (s)cimige _corr. v. a.
hd. O_, scine _W_ 2 nys h. n. s. _f. T_ ‖ supenum _J_, sopinam _H_ 2. 3
domitum _aus_ -tam _J_ 3 ic sw. _f. T_ ‖ sunui _zu_ sonui (_ausserdem_
o _darüber a. hd.?_) _D_ ‖ ic t. _f. T_ 4 tunitum _T_ ‖ c _in_ ic _auf
r. 1. corr.? h_ ‖ crepo _AhJRTW u. urspr. F_] crebo uel crepo _CDOU und
durch 1. corr._ (_der_ crebo uel _ü. d. zeile nachtrug_) _F_, crebro ł
crepo _H_ 5 c _in_ crepui _grün C_ ‖ crepitum _aus_ -tam _J_ 6 fealde:
_D_ ‖ plicaui--7 ł _ü. d. z. 1. corr. F_ ‖ ic fêold _f. HT_ 6. 7
plicitum _aus_ -tam _J_ 7 :gefealden (s _rad._) _A_, gefealdan _J, f.
HT_ ‖ gað _U_ 8 raplico _T_ ‖ ic ong. f. _f. T_ ‖ ongen _J_ 8. 9 ic
s. f. _f. T_ 9 ic fulf. _f. T_ ‖ a(p)plico _C_ 10 oððe--scipe _in der
zeile R_ ‖ oððe ic gelende] o. ic lende _H_, ł lende _T_ ‖ ic _vor_
ilende _f. W_ ‖ ðe] þa _C_, ða _U_ ‖ (mid) _W_ 11 namum _H_ ‖ gefegde
_H_, gefeged _U_ ‖ heora preteritum _J_ ‖ aui _aus_ am _O_ 11. 12
supinum _J_, sopinam _H_ 12 on atum] o natum (n _aus_ m _radiert_) _O_,
on actum _J_ ‖ dupplico _ACDFHJORW_ ‖ ic _f. O_ ‖ twyfealde _JOT_,
-felde _D_ ‖ dupplicaui _ACDFhJOR_, plicaui _W_, caui _H_ ‖ duplicatum
_T_, dupplicatum _J_ 13 tripplico _DH_ ‖ ic ðr. _f. T_ ‖ ðryfealde
_JO_ ‖ triplicaui _T_ ‖ multiplico--14 catum _f. H_ 13. 14 ic
me|menigfylde _O, f. T_ ‖ -fealde _D_ 14 cubui] bui _H_, cui _CDOU_ ‖
cubitum] bitum _H_ 15 ic nǣce oððe _f. HT_ ‖ (h)næce _C_, hnǣce _U_,
næte _J_ ‖ oððe ic â. _in d. z. R_ ‖ _zweites_ ic _f. J_ ‖ gǣð--wîsan
_f. HT_ ‖ gað _U_ ‖ wis _von_ wisan _auf r. h_
[[139]]
Se ðridda PRAETERITVM gǣð þus: _iuuo_ #ic fultumige#,
_iuui_ #ic fultumode#, _iutum_ #gefultumod#, and of ðâm
gefêged _adiuuo_ #ic fultumige#, _adiuui_, _adiutum_; _lauo_ #ic
ðwêa#, _laui_ #ic ðwôh#, _lautum_ #âðwogen#. sume cweðað
_lotum_ oððe _lauatum_. 5
1 _kein absatz_ ‖ seo _J_ ‖ þridde _H_ ‖ gað _U_ ‖ --10 consto _ü.
f. T_ 2 ic fultumode _f. H_ ‖ gefultumod _f. H_ ‖ [and--5 oððe] _W_ 3
gefêged _f. T_ ‖ (lauo) _O_, o _aus e. a._ (i?) _H_ 4 laui: _h_, la _z.
t. u._ ui _gz. weg H_ ‖ ic ðwôh _f. DH_ ‖ lauatum _T_ ‖ aðwagen _J_,
oþwogen _U, f. DH_ 5 oððe] uel _J_
Sêo fêorðe PRAETERITVM gǣð þus: _sto_ #ic stande#,
_steti_ #ic stôd#, _statum_ #gestanden#; _do_ #ic gyfe#, _dedi_
#ic geaf#, _datum_ #forgyfen#, and of ðisum gefêgede _resto_
#ic bêo tô lâfe# oððe #ic ætstande#, _restas_, _restiti_, _restitum_;
_consto_ #ic samod stande#, _constiti_, _constitum_; _praesto_ 10
#ic getîðige#, _praestiti_, _praestitum_. ealswâ _persto_
#ic ðurhwunige#; _adsto_ #ic æt stande#; _absto_ #ic fram
stande#: _circumdo_ #ic embedô# oððe #ic ymbgange#,
_circumdedi_, _circumdatum_. þâ ôðre synd ðǣre ðriddan
geðêodnysse. 15
6 _kein absatz_ ‖ fe(o)rþe _C_ ‖ c _in_ ic _auf r. 1. corr.? h_ 7
gestanden _f. H_ 8 ic geaf _f. HW_ ‖ datu (m _weggerieben_) _U_ ‖
forgyfen _f. HW_ ‖ ðissum _h_, þissum _J_ ‖ gefeged _H_ 9 b. tô l.]
belife _H_ ‖ beo] am _W_ ‖ o. ic æt. _in d. z. R_ ‖ restas _f. H_ 10
consta _U_ ‖ costiti _C_ 11 ic eaðige _F_ ‖ pres(ti)tum _h_,
praest::tum _O_ ‖ ealswâ _f. T_ ‖ persto] presto _Hh_, p::sto (re
_rad._) _J_, perfecto _W_ 12--13 _ü. f. T_ 12 consto _vor_ adsto _W_ 13
circundo _U_ ‖ ic e. o. _f. H_ ‖ embedô] eombedol _J_ ‖ o. ic y. _in
d. z. R_ ‖ embgange _DHJ_, embegange _CU_ 14 circumdedi _f. H_, e _aus_
o _A, letztes_ i _aus_ e _O_ ‖ beoþ _W_ ‖ þæra _DH_
DE VERBO PASSIVO.
AMOR #ic eom gelufod# ys PASSIVVM, swâ wê ǣr cwǣdon,
_amaris_ #þû eart gelufod#, _amatur_ #hê ys gelufod#;
ET PLVRALITER _amamur_ #wê synt gelufode#, _amamini_
[[140]]
#gê synd#, _amantur_ #hî synd#. PRAETERITO INPERFECTO _amabar_
#ic wæs gelufod#, _amabaris_ #ðû wǣre#, _amabatur_ #hê
wæs#; ET PLVRALITER _amabamur_ #wê wǣron gelufode#,
_amabamini_ #gê wǣron#, _amabantur_ #hî wǣron#.
16 _überschrift_ (_raum dafür HW_) _f. HJTW_ 17 _kein absatz J_ ‖ mor
_W_ ‖ --147^5 _ü. in d. z. T_ 18 amatur _aus_ -tor _O_ 19 amamur]
amatur _J_ ‖ synd _FHJRTU_, sind _ADh_, beoþ _W_ ‖ gelufodo _T_ 1 ge
s. gelufode _HTU, f. DW_ ‖ hy seond gelufode _H, f. DW_ ‖ a:mabar (r
_auf r._) _F_ 2--3 _2. 3. sg. ü. f. W_ 2 þu _aus_ þa _H_ ‖ wære gelufod
_T_ ‖ amabatur _auf r. O_, b _auf r. J_ 3 wæs gelufod _T_ ‖ et--4 _2._
wǣron] _f. W_ ‖ _2._ m _in_ amabamur _teilweise auf r. h_ ‖ gelufod
_R_ 4 gê] we _J_
¶ PRAETERITO
PERFECTO _amatus sum_ VEL _amatus fui_ #ic wæs fulfremedlîce 5
gelufod#, _amatus es_ VEL _fuisti_ #þû wǣre#,
_amatus est_ VEL _fuit_ #hê wæs#; ET PLVRALITER _amati sumus_
VEL _amati fuimus_ #wê wǣron gelufode#, _amati estis_ VEL
_fuistis_ #gê wǣron#, _amati sunt_ VEL _fuerunt_ VEL _fuere_ #hî
wǣron gelufode#. PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO _amatus 10
eram_ VEL _amatus fueram_ #ic wæs gefyrn gelufod#, _amatus
eras_ VEL _fueras_ #ðû wǣre#, _amatus erat_ VEL _fuerat_ #hê
wæs#; ET PLVRALITER _amati eramus_ VEL _fueramus_ #wê wǣron
gefyrn gelufode#, _amati eratis_ VEL _fueratis_ #gê
wǣron#, _amati erant_ VEL _fuerant_ #hî wǣron#.
6 -fremed- _mit_ o _über dem 2._ e _R_ ‖ --15 _2. 3. sg. u. 2. 3. pl.
ü. f. W_ 7 uel _fehlt H_ ‖ amati _aus_ -tus _D_ 8 fumus _O_ ‖ gelufode
_f. H_ 9 gê wǣron _f. H_ 9. 10 hî w. g. _f. H_ 10 gelufode _f. J_ 11
_das erste_ amatus _f. H_ 12 wær _R_ ‖ fuerað _h_, fueras (s _auf r._)
_J_ 13 a. e. u. fueramus] amaueramus (?) _W_ 14 gefyrn gelufode _f. H_
‖ gefyrn _am rande von ds. hd. C_ ‖ a. e.] amaueratis _W_ ‖ eramus
_H_ ‖ fueramus _und_ tis _über_ mus _H_ 14 gê] we _und_ hi _darüber H_
15 a(ma)ti _H_ ‖ hî w. _f. H_
¶ TEMPORE 15
FVTVRO _amabor_ #ic bêo gelufod gyt#, _amaberis_ #ðû bist#,
_amabitur_ #hê byð#; ET PLVRALITER _amabimur_ #wê bêoð
gelufode gyt#, _amabimini_ #gê bêoð#, _amabuntur_ #hî bêoð
gelufode#. IMPERATIVO MODO _amare_ #sŷ ðû gelufod#,
_ametur_ #sŷ hê gelufod#; ET PLVRALITER _amemur_ #bêon# 20
[[141]]
#wê gelufode#, _amamini_ #bêon gê gelufode#, _amentur_
#bêon hî gelufode#. TEMPORE FVTVRO _amator tu_ #sŷ ðû
gelufod#, _amator ille_ #sŷ hê gelufod#; ET PLVRALITER
_amemur_ #bêon wê gelufode#, _amaminor_ #bêon gê gelufode#,
_amantor_ #bêon hî#.
16 amabor _am rande nachgetr. D_ ‖ ðû bist _f. H, dahinter_ gelufod gýt
_T_ 17 hê byð _f. H_ ‖ amabimur] amabitur _U_, imur _auf r. D_ 18 g. g.
_f. W_ ‖ t _von_ gyt _auf r. H_ ‖ amabamini _T_ ‖ gê bêoð _f. HW;
dahinter_ gelufode _COU u._ gelufode gyt _T_ 18. 19 hî b. g. _f. HW,
dahinter_ gyt _T_ 18 heo _D_ 19 inperatiuo _HTW_ ‖ amore _O_ ‖ beo _W_
‖ gelufud _h_ 20 ametur _auf r. C_, e _auf r. h_, amatur _J_ ‖ beo _W_
‖ gelufod _f. J_ 1 amamini _aus_ amamim _O_, amemini (e _auf r._) _R_
‖ ge _aus_ we _F_ ‖ gelufode _f. J_, lufode _h_ ‖ amentur--2 geluf.
_f. T_ ‖ amentur _aus_ amantur _R_ 2 bio (?) _W_ ‖ hi g _z. t. weg H_
‖ hi _auf r. F_ ‖ gelufode _f. J_ ‖ beo _W_ 3 beo _W_ ‖ _das zweite_
gelufod _f. J_ 4 amemus _von späterer hd. aus etwas anderem O_ ‖ (we)
_J_ ‖ ameminor _D_ ‖ beoð gê (ȝe _W_) _hW_ 4. 5 gelufode _f. JW_ 5
amantur _J_, amator _W_ ‖ b. hi gelufode _H_
[[_ametur_ #sŷ hê gelufod#
text has _ametur_, #sŷ hê gelufod# with comma]]
¶ OPTATIVO MODO TEMPORE PRAESENTI 5
ET PRAETERITO INPERFECTO _utinam amarer_ #êalâ gif
ic wǣre gelufod#, _utinam amareris_ #êalâ gif ðû wǣre
gelufod#, _utinam amaretur_ #êalâ gif hê wǣre gelufod#;
ET PLVRALITER _utinam amaremur_ #êalâ gif wê wǣron
gelufode#, _utinam amaremini_ #êalâ gif gê wǣron#, 10
_utinam amarentur_ #êalâ gif hî wǣron#. PRAETERITO
PERFECTO ET PLVSQVAMPERFECTO _utinam amatus essem_ VEL
_amatus fuissem_ #êalâ gif ic wǣre fulfremedlîce gelufod#
oððe #gefyrn#, _utinam amatus esses_ VEL _fuisses_
#êalâ gif ðû wǣre#, _utinam amatus esset_ VEL _fuisset_ #êalâ 15
gif hê wǣre#; ET PLVRALITER _utinam amati essemus_
VEL _fuissemus_ #êalâ gif wê wǣron gelufode fulfremedlîce#
oððe #gefyrn#, _utinam amati essetis_ VEL _fuissetis_
#êalâ gif gê wǣron#, _utinam amati essent_ VEL _fuissent_
[[142]]
#êalâ gif hî wǣron gelufode#.
6 et _f. in allen hss._ ‖ imperfecto _U_ ‖ amarer _aus_ amare _a. hd.
H_, amar[er] _W_ 7 utinam--8 _1._ gelufod _f._ (_eine spätere hd.
ergänzt am rande_ amareris ł amarere #sereies tu ame#) _F_ ‖ amaretis
_H_ ‖ a[mare]tur _W_ ‖ eale _T_ 8 gelufod _f. JW_ ‖ (he) _R_ ‖
gelufod _f. JW_, geł _R_ 9 utinam _aus_ utimam _C_ ‖ amaremur _aus_
-etur _H_, amemur _W_ ‖ (we) _D_ 10 gel. _f. W_ ‖ amar[emi]ni _W_ ‖
ge _von ds. hd. über getilgtem_ we _U, aus_ we _F_, we _h_ ‖ wæron
gelufode _H_ 11 wæron gelufode _H_ 12 [perfecto] _W_ 13 amatus (_hinter_
uel) _f. DHJU_ ‖ [were] _W_ ‖ -lic _W_ 14 oþer _W_ 15--16 _ü. f. W_ 15
[u. a]matus _W_ 17 ȝ[if we] _W_ ‖ e _in_ we _aus_ a? _R_ ‖ fulfr. gel.
_H_ ‖ gelufude _T, vor_ l _ein falscher strich_ (_von_ f?) _ungetilgt
R_ 18 -lic _W_ ‖ oþer _W_ ‖ [uel fuis]setis _W_ 19 êa. g. gê w. _f.
HW_ ‖ (gif) _C_ ‖ g _in_ ge _auf r. a. hd.? h_, we _A_ 1
êalâ--gelufode _f. H_ ‖ (hi) _A_ ‖ gelufode _f. DJW_ ‖
[[1 êalâ--gelufode _f. H_
text has “êala”]]
¶ TEMPORE FVTVRO _utinam
amer_ #êalâ gif ic bêo gelufod gyt#, _utinam ameris_
#êalâ gif ðû byst#, _utinam ametur_ #êalâ gif hê byð#;
ET PLVRALITER _utinam amemur_ #êalâ gyf wê bêoð gelufode
gyt#, _utinam amemini_ #êalâ gyf gê bêoð#, _utinam 5
amentur_ #êalâ gyf hî bêoð#. SVBIVNCTIVO MODO _cum amer_
#þonne ic eom nû gelufod#, _cum ameris_ #þonne ðû
eart#, _cum ametur_ #þonne hê ys#; ET PLVRALITER _cum
amemur_ #þonne wê nû synd gelufode#, _cum amemini_
#þonne gê synd#, _cum amentur_ #þonne hî synd#.
t _in_ tempore _erst von späterer hd. F_ 1. 2 [ut. amer] _W_ 2 amarer
_T_ ‖ amaris _T_ 3 _1._ gif _f. O_ ‖ byst] :: _F_ ‖ ame[tur eala] _W_
‖ amatur _h_ ‖ gif: _F_ ‖ beoð _U_ 4 êalâ--5 utinam _f. H_ 4. 5
gelufod _COTU_ 5 [ȝ]et _W_ ‖ u[tinam ame]mini _W_ ‖ ame:mini _F_ ‖
êalâ--utinam _f. H_ ‖ gyf _f. F_ ‖ ge _über getilgtem_ we _U_ 6 êa. g.
hî b. _f. H_ ‖ beoð _auf r. D_ ‖ subiunctiuo--143^18 gelufode
_doppelt_ (_das zweite mal hinter_ 149^9 _2._ tæcað) _A_ ‖
sub[iunc]tiuo _W_ ‖ cum _von a. hd. aus_ cam _O_ 7 eam|beo (beo
_getilgt_) _H_ ‖ [þu] _W_ 8 : ametur _F_ 9 ðonne þonne _A^2_ ‖ synd nu
_H_ ‖ beoþ _W_ ‖ [ilufo]de _W_ 10 ge seond _H_, ge nu synd _D_, ȝe
beoþ _W_ ‖ hig sy(n)d _C_ ‖ beoþ _W_
¶ PRAETERITO 10
INPERFECTO _cum amarer_ #þâ þâ ic wæs gelufod#,
_cum amareris_ #þâ ðâ ðû wǣre#, _cum amaretur_ #þâ ðâ
hê wæs#; ET PLVRALITER _cum amaremur_ #þâ ðâ wê wǣron
gelufode#, _cum amaremini_ #þâ ðâ gê wǣron gelufode#,
_cum amarentur_ #þâ ðâ hî wǣron#. PRAETERITO 15
PERFECTO _cum amatus sim_ VEL _amatus fuerim_ #þâ ðâ ic
wæs fulfremedlîce gelufod#, _cum amatus sis_ VEL
_fueris_ #þâ ðâ ðû wǣre gelufod#, _cum amatus sit_ VEL
_fuerit_ #þâ þâ hê wæs gelufod#; ET PLVRALITER _cum amati
[[143]]
simus_ VEL _fuerimus_ #þâ ðâ wê wǣron gelufode#, _cum
amati sitis_ VEL _fueritis_ #þâ ðâ gê wǣron gelufode#,
_cum amati sint_ VEL _fuerint_ #ðâ ðâ hî wǣron#.
11 inperfecto _aus_ -tum? _F_, [inperfec]tum _W_ ‖ amarer _aus_ amerer
_H_ ‖ lufod _H_ 12 (am)areris _corr. v. a. hd. O_, amaretis _H_ ‖ wære
lufod _H_ ‖ [cum a]maretur _W_ 13 amarentur _U_ 14 gelufode _f. HW_ ‖
a[mare]mini _W_ 14. 15 gelufode _f. DHJW_, geł _h_, gł _FR_ 16 perfecto
_aus_ -tum? _F_ ‖ [cum] _W_ 17 s _in_ wæs _auf r._ r _D_ ‖ -lic[e]
_A^1_ ‖ ilu[fod] _W_ ‖ cum amatus] cumatus _R_ 18 ðâ _f. U_ ‖ gelufod
_f. DJHW_ ‖ uel] l _O_ 19 fuerit _f. H_ ‖ [þo þo] _W_ ‖ gelufod _f.
DHJTW_ ‖ amatis _h_ ‖ 1 simus _aus_ sumus _F_, si[mus] _A^1_ ‖ _nur ein_
þa _W_ ‖ wê _f. W_ ‖ (wæ)ron _J_; wæ _gz. u._ ron _z. t. weg H_ ‖
gelufode _f. H_ 2 am[ati sitis] _W_ ‖ þa--gelufode _gl. über_ fuerimus
_R_ ‖ w. gel. _f. H_ ‖ gelufode] gł _hRT, f. DJW_ 3 sint _aus_ sind
_F_ ‖ wæron gł _R, f. H_, we[ren] _W_
¶ PRAETERITO
PLVSQVAMPERFECTO _cum amatus essem_ VEL _fuissem_ #þâ ðâ
ic wæs gefyrn gelufod#, _cum amatus esses_ VEL _fuisses_ 5
#þâ ðâ ðû wǣre gelufod#, _cum amatus esset_ VEL _fuisset_
#þâ ðâ hê wæs gelufod#; ET PLVRALITER _cum amati essemus_
VEL _amati fuissemus_ #þa ðâ wê wǣron gefyrn gelufode#,
_cum amati essetis_ VEL _fuissetis_ #þâ ðâ gê wǣron
gelufode#, _cum amati essent_ VEL _fuissent_ #þâ ðâ 10
hî wǣron gelufode#. EODEM MODO TEMPORE FVTVRO _cum
amatus ero_ VEL _amatus fuero_ #þonne ic bêo gelufod
gyt#, _cum amatus eris_ VEL _fueris_ #þonne ðû byst gelufod#,
_cum amatus erit_ VEL _fuerit_ #þonne hê byð#; ET
PLVRALITER _cum amati erimus_ VEL _amati fuerimus_ #þonne 15
wê bêoð gelufode gyt#, _cum amati eritis_ VEL _fueritis_
#þonne gê bêoð gelufode#, _cum amati erint_ VEL _fuerint_
#þonne hî bêoð gelufode#.
4 -perfecto _aus_ -te _H_ 5 fulfremedlice gelufod gefyrn _D_,
(fulfremedlice _1. corr._) ’gefyrn’gelufod _F_ ‖ gł _R_, ilu[fod] _W_
‖ esse _H_ ‖ fuisse _H_ 6--11 _ü. f. H_ 6 wæ:re (g _rad._) _R_ ‖
gelufod _f. DJW_, gefyrn gł _R_ ‖ ess esset _A^1_ ‖ fuis[set] _W_
7--11 _ü. f. W_ 7 (he) _A^1_ ‖ gelufod _f. DJ_, gł _R_ 7. 8 _über dem
2._ e _von_ essemus _ein strich radiert O_ 8 amati _f. HU_ 9. 10 wæron
_aus_ weeron _D_ 10 gelufode _f. DJ_ ‖ [cum a]mati _W_ 11 gelufode _f.
DJ_, gł _FR_, geł _h_ ‖ futuro _f. H_ 12 _1._ (amatus) _A^2_, amamatus
(_aber das erste_ am _mit a. t. unterpunctiert_) _O_ ‖ amatus (_hinter_
uel) _f. HU_ ‖ [fuer]o _W_ ‖ --14 _ü. f. H_ 13 [bist] _W_ 13. 14 gł
_R, f. DJW_ 15 amati (_hinter_ uel) _f. HTUW_ ‖ [fuer]imus _W_ 16 wê]
we _über getilgtem_ ge _U_, ge _T_ ‖ gł _R_, gelufod _TU_, lufode _H_
17--18 gel. _ü. f. HW_ 17 gelufod _T, f. DJ_ ‖ [cum am]ati _W_ ‖
am(a)ti _J_ ‖ erunt _A^{1. 2}J_ 18 gelufode _f. DJT_ ‖
¶ INFINITIVO MODO _amari_ #bêon
gelufod#, _amari uolo_ #ic wylle bêon gelufod#, _amari
uolumus_ #wê wyllað bêon gelufode#. PRAETERITO PERFECTO 20
[[144]]
ET PLVSQVAMPERFECTO _amatum esse_ VEL _amatum fuisse_.
ic secge nû gewislîcor: _olim uolui te amatum esse_ VEL
_fuisse_ #gefyrn ic wolde, þæt ðû wǣre gelufod#; and
swâ tô eallum hâdum. FVTVRO TEMPORE _amatum iri_ #bêon
gelufod#, _uis amatum iri_ #wylt ðû bêon gelufod#, 5
_amatum iri uolo_ #ic wylle bêon gelufod#. DVO PARTICIPIA
VENIVNT A VERBO PASSIVO #twegen dǣl nymende
cumað of ǣlcum ðrôwjendlîcum worde#, PRAETERITI
TEMPORIS #forðgewitenre tîde# _amatus_ #gelufod#, FVTVRI
TEMPORIS #tôwerdre tîde# _amandus_ #sê ðe sceal bêon 10
gelufod#; _amandus est ille_ #hê ys tô lufigenne# ET
CETERA.
i _in_ amari _auf r. F_ 19 gł _R_ ‖ uolo--amari _f. A_ ‖ [uolo] _W_ ‖
gł _R_ 20 :uolumus _F_ ‖ wê w. b. g.] amari uult ama[ri u]olunt _W_ ‖
geł _R_ 1 amatum (_hinter_ uel) _f. JU, steht hinter_ fuisse _H_ 2
[secg]e _W_ ‖ amatum esse] amare _H_ 3 wol[de þet] _W_ ‖ gł _R_ 4 swâ]
so forþ _W_ ‖ tempere _T_ 5 _1._ [iluf]ed _W_ ‖ _2._ gł _R_ 6 ire _F_
‖ [beon] _W_ 7 two _W_ 7. 8 delnimen[de c]umaþ _W_ 8 w _in_ þrowigend-
_auf rad._ g _A_, ðrow(i)end- _h_, þrowigendum _J_ 9 tempore _O_, temp͞r
_h_, tem|p͞r _und an_ tem _von späterer hd._ poris et futuri _F_, tp͞r
_HT_ ‖ f. t. _f. H_ ‖ forðgewitendre _J_, forgew. _D_ ‖ ti[de a]matus
_W_ 10 tempores (e _durchstrichen_) _C_ ‖ tô. tîde _f. H_ ‖ toweardre
_JT_ ‖ tîde _f. A_ ‖ ðe _f. H_ 11 [iluu]ed _W_ ‖ he :is _h_ ‖
lufianne _H_ 11. 12 et c. _f. W_
Ðus gâð êac ealle þâ word, þe synd gecwedene
COMMVNIA oððe DEPONENTIA, þissere geðêodnysse. COMMVNE
VERBVM ys _osculor_ #ic cysse#, _oscularis_ #ðû cyst#, _osculatur_ 15
#hê cyst#, and swâ forð. PRAETERITVM PERFECTVM _osculatus
sum_ #ic cyste# ET CETERA.
ealswâ _criminor_ #ic leahtrje#,
PRAETERITVM _criminatus sum_ #ic leahtrode#; _ortor_ #ic tyhte#,
_ortatus sum_; _auxilior_ #ic fultumige#, _auxiliatus sum_;
_adulor_ #ic lyffette#; _abhominor_ #ic onscunige#; _detestor_ 20
[[145]]
#ic onscunige#; _calumnior_ #ic êhte mid têonan#; _dominor_
#ic gewylde mid hlâfordscipe#; _frustror_ #ic âîdlige#;
_consolor_ #ic gefrêfrige#; _scrutor_ #ic smêage#. PRISCIANVS
cwæð, þæt ðâs word and ðyllîce habbað twâ getâcnunga,
dǣde and þrôwunge, and ealle hî macjað heora PRAETERITVM 5
on _atus_: _scrutatus sum_ ET CETERA.
13 _kein absatz_ ‖ gað _aus_ gæð _h_ ‖ ealla _J_ ‖ [beoþ icwe]þene
_W_ ‖ seond _H_ 14 deponencia _W_ ‖ þisre _H_ 15 [is os]culor _W_ ‖
cusse and ic am icust _W_ ‖ oscularis _aus_ ofc- _F_ ‖ ðû _f. J_
15. 16 o. hê c. _f. H_ 16 pr.--17 cetera _f. W_ 17 cyst _U_, cysse _J_
‖ et c. _f. H_ ‖ [also cri]minor _W_ ‖ ic | ic _das erste mit a. t.
getilgt U_ 18 praeteritum _f. H, dahinter_ perfectum _W_ ‖ hleahtrode
_A_, leahtrie also preteritum perfectum [oscul]atus sum icuste _W_ ‖
tæhte _U_ 19 auxili(a)tus (a _ü. r._) _F_, [auxili]atus _W_ 20 adultor
_C_, adul:or (t _rad._) _U_ ‖ lyffete _A_, leffytte _D_, lyffytte
_FHhJR_, lyffyte _C_, lyffettige _T_, luffetie _W_ ‖ abominor _OT,
später_ h _getilgt D_ ‖ ic on-] ł _D_ ‖ onsceonige _U_ ‖ detestor ic
onsc. _f. HOU_ (_vgl. lesarten zu_ 145^2) ‖ ł detestor _J_, ł d.
_über_ abhominor _C_ 1 ic onscunige _f. CJ_ ‖ cal(u)minor _C_,
calumpnor _U_ ‖ ic ê.--dominor _f. J_ ‖ ic _gz. u._ e _in_ êhte _z. t.
weg H_ ‖ ahte (_doch_ e _über_ a _1. corr._) _F_ ‖ domin::or (at
_rad.?_) _O_ 2 wealde _H_ ‖ mid] min _F_ ‖ hlaforscy(i _h_)pe _Fh,
dahinter_ detestor ic onscunige (onsceon- _U_) _CHOU_ ‖ frustor _H_,
frustro _h_ ‖ adlige _F_ 3 afrefrie _H_, frefrige _O_, frefrie _W_ ‖
scutor _J_ ‖ gesme̋age _T_ 4 cweð _T_ 5 dæda _J_ ‖ þrowungæ _R_, -nga
_HJ_ ‖ ealla _J_ ‖ maciah _J_ 6 scru(ta)tus _O_, srutatus _J_ ‖
¶ þâs ôðre
synd DEPONENTIA, and hî getâcnjað dǣde: _miror_ #ic
wundrige#, _miraris_ #ðû wundrast#, _miratur_ #hê wundrað#;
ET PLVRALITER _miramur_ #wê wundrjað#, _miramini_
#gê wundrjað#, _mirantur_ #hî wundrjað#. ealswâ 10
_glorior_ #ic wuldrige#, _meditor_ #ic smêage#, _sciscitor_
#ic befrîne#, _uociferor_ #ic hrŷme#, _contemplor_ #ic ymbwlâtige#,
_uagor_ #ic wôrige#, _fabulor_ #ic spellige#, _causor_
#ic sprece stîðlîce for sumon intingan#, _gratulor_
#ic blîssige#, _percunctor_ #ic âxige#, _opinor_ and 15
_suspicor_ #ic wêne#, _for_ #ic sprece# (_faris_ #ðû sprecst#),
_laetor_ #ic blîssige#, _praelior_ #ic feohte#, _aduersor_ #ic
ðwyrige# oððe #ic wiðerige#, _imitor_ #ic geefenlǣce#,
_peregrinor_ #ic wræcsîðige#, _rimor_ #ic smêage#, _epulor_
[[146]]
#ic wistfullige#, _dignor_ #ic gemedemige#, _philosophor_ #ic
ûðwitige# oððe #ic smêage embe wîsdôm#, _testificor_
#ic sêðe#, _ueneror_ #ic ârwurðige#, _precor_ #ic bidde#,
_furor_ #ic stele#, _recordor_ #ic gemune#, _piscor_ #ic fixje#, 4
_aucupor_ #ic fuglje#, _altercor_ #ic cîde#, _mercor_ and _negotior_
#ic mangige#, _lucror_ #ic gestrŷne#, _morigeror_ #ic leornige
þêawas#, _melioror_ #ic betrige#, _uerecundor_ #mê
sceamað#, _moderor_ #ic gemetegje#, _zelor_ #ic andige#,
_moror_ #ic latige on sumre stôwe# oððe #ic elcige#.
þâs word macjað heora PRAETERITVM on _atus_: _miratus sum_ 10
#ic wundrode# tô werlîcum hâde, _mirata sum_ tô wîflîcum
hâde, _miratum_ tô nâðrum cynne. _furatus est uir bouem_
#se ceorl forstæl ǣnne oxan#, _furata est mulier_, _furatum
est mancipium_; ET CETERA.
ða _CU_ 7 beoþ _W_ ‖ hî _f. H_ ‖ dæda _H_ 8 _2. 3. sg. ü. f. W_ 8. 9
wund(r)aþ _H_ 9 et--10 hî wundrjað _f. TW_ 10 :ge _D_ ‖ ealswa gæð _T_
11 siscitor _O_ 12 befrinne _W_ ‖ (h)ryme _C_, hréme _T_, hreme _U_ ‖
emb- _H_ 13 spyllie _T_ 14 ic spr. _usw. in d. z. R_ ‖ stiðlice _aus_
-cor _R_ ‖ sumum _U_, suman _DT_ 15 percunctor--17 blîssige _f. T_ ‖
percuntor _F_ ‖ and _aus_ et _R_, et _AJ_, ł _U_ 16 ic w. _ü._ opinor
_R_ ‖ ðû s. _f. W_ ‖ sp(e)rcst (!) _C_, spricst _JR_ 17 _erstes_ r
_in_ prelior _auf rad._ l _A_ 18 o. ic w. _in d. z. R_ ‖ oððo _T_, oþer
_W_ ‖ ic _vor_ w. _f. W_ 19 wræcnige _H_ ‖ sm. ymbe wisdom _H_
19. 146^1 ep. ic wistfullie dingnor ic imedemie _hinter_ 146^2 wisdom
_W_ 1 philosofor _T_ 2 uðwitig(i)e _R_, uðwitegie _AF_, uðwitegige _J_
‖ o.--wîsd. _in d. z. R, f. H_ ‖ oþer _W_ ‖ ymbe _JRU_, embe sumne
_W_ ‖ tes(ti)ficor _F_ 3 sêðe] gesæde _H_ 4 stæle _J_, style _T_ ‖ i
_in_ piscor _auf r. C_ ‖ ie _in_ fixie _undeutlich geraten u. daher von
ds. hd. darüber widerholt O_ 5 aucopor _A_ ‖ fugelige _HJ_, fugli(g)e
_A_ ‖ alter:cor _F_ ‖ cide _auf r. F_ ‖ and] et _AFJT_ 6 ic m. _über_
mercor _in z. 5 R_ ‖ _zwischen_ mangige _und_ lucror _noch_ zelor ic
andige _U_ (_s. 8_) ‖ lu(c)ror _C_ ‖ (ge)stryne _O_, (ge)strine _U_,
gestreone _H_ ‖ mori(g)eror _corr. von a. hd. FO_, morieror _CDHhRTU_ 7
þeawes _H_ ‖ melieror _T_ ‖ beterige _T_, g _über rad._ w _1. corr. F_
8 (ic) g. _C_ ‖ gemetige _H_ ‖ z. ic a. _f. U_ (_s. zu_ 7) 9 m:ror (e
_rad.?_) _J_ ‖ on _usw. in d. z. R_ ‖ sumere _AFHhJRT_ ‖ oþer _W_ ‖
ęlcige _T_, ylcige _J_ 11 wundrie _W_ ‖ tô werl. h.] ad femininum _H_
‖ i _in_ werlicum _auf rasur R_ 11. 12 tô wîfl. h.] ad neutrum _H_ 12
tô n. c. _f. H_ ‖ s _in_ furatus _von späterer hd. F_ 13 _ü. f. W_
13. 14 mulier furatum est _f. T_ 14 et c. _f. W_
Þâ word, þe genymað on PRAETERITVM _ui_ and næfdon 15
æt fruman þone _u_ (_amo_, _amaui_), þâ habbað hwîlon SINCOPAM,
þæt ys, #wanunge#, on ðâm ôðrum hâde and on
ðâm þriddan: _amaui_, _amauisti_ VEL _amasti_ (hêr ys se _ui_
[[147]]
awege), _amauistis_ VEL _amastis_, _amauerunt_ VEL _amarunt_.
ealswâ _neo_ #ic spinne#, _neui_ #ic span#, _neuisti_ VEL _nesti_
#ðû spunne#, _neuistis_ VEL _nestis_ #gê spunnon#, _neuerunt_
VEL _nerunt_ #hî spunnon#. ac hit ne byð nâ swâ, gif se
_u_ byð æt fruman on ðâm worde: _lauo_ #ic ðwêa#, _laui_, 5
_lauisti_. ne miht þû nâ cweðan hêr _lasti_.
15 _kein absatz_ ‖ nimeþ _W_ 16 þone v æt fruman _J_ ‖ t _in_ æt _aus_
f _A_ ‖ ðonne _A_ ‖ o _in_ amo _auf r. J_, so so is amo _W_ ‖ habbað]
bb _u._ ð _z. t. u. das_ a _dazwischen gz. weg H_ 16. 17 u _ü._
a _in_ sincopam _a hd. F_, sincocam _D_ 17 þ. is w. _gl. R_ ‖
wanunge--h[o]d[e] _unterer teil weggeschnitten W_ ‖ wanunga _O_ ‖
[and--147^5 lauo] _W_ 18 hade _auch hinter_ þriddan _H_ 1 uel amarunt
_f. AJ_ ‖ ama::runt _F_ 2 ic span--4 _ü. f. H_ 3 spu(n)non _C_, spunnun
_U_ ‖ neuerunt _aus_ uenerunt _O_ 4 na _aus_ ne _F_ 5 lauio _O_ 6
lauasti _hJ_ ‖ þu ne miht na _O_ ‖ nout _W_ ‖ cweðen _T_, cweþen _J_
DE SECVNDA CONIVGATIONE.
Sêo ôðer CONIVGATIO ys ful êaðcnǣwe, forðan ðe ǣlc
ðâra worda, þe geendað on _eo_, and se ôðer hâd on _es_,
ys þǣre ôðre geðêodnysse. _doceo_ #ic lǣre#, _doces_ #þû 10
lǣrst#, _docet_ #hê lǣrð#; ET PLVRALITER _docemus_ #wê tǣcað#,
_docetis_ #gê tǣcað#, _docent_ #hî tǣcað#. EODEM MODO TEMPORE
PRAETERITO INPERFECTO _docebam_ #ic tǣhte#, _docebas_
#ðû tǣhtest#, _docebat_ #hê tǣhte#; ET PLVRALITER _docebamus_
#wê tǣhton#, _docebatis_ #gê tǣhton#, _docebant_ #hî 15
tǣhton#. PRAETERITO PERFECTO _docui_ #ic tǣhte#, _docuisti_
#þû tǣhtest#, _docuit_ #hê tǣhte#; ET PLVRALITER _docuimus_
#wê tǣhton#, _docuistis_ #gê tǣhton#, _docuerunt_ VEL _docuere_
#hî tǣhton#.
7 _überschrift f. HJTW_ ‖ II _FhO, f. A_ ‖ coniugatio _A_,
coniunctione _O_ 8 _kein absatz JT_ ‖ se _JOT_, þe _W_ ‖ o _in_ oþer
_aus_ ð (_soll so lauten!_) _A_ ‖ eaðcnáwe _T_ ‖ -þon _U_, -ðam _H_ 9
ðæra (þ-) _ACFhJRTU_ ‖ gðege endað (_das erste_ ð _aus_ e: _also 1._ g
_zu tilgen unterlassen_) _R_ ‖ endeþ _W_ 10 ðæra _A_ ‖ oðere _h_ ‖
oceo _W_ ‖ --12 _ü. in d. z. T_ ‖ --148^6 _2. 3. sg. und 1. 2. 3. pl.
ü. f. W_ 11. 12 tæceað _immer C_, tæceað _die ersten beiden male D_,
lærað (_2. u. 3._ -þ) _immer H_ 11 we tæceþ _J_ 12 cetis cent _W_
13--150^11 tǣceað _ü. f. T_ 13. 14 cebas cebat _W_ 13 docebas _aus_ -bam
_C_ 14 decebat _U_ ‖ he t̄ _Fh_ 14. 15 cebamus _W_ 15 docebatys _O_ ‖
ge t̄ _Fh_ ‖ cebant _W_ 16 ic t. _f. W_ 16. 17 cuisti cuit _W_ 17
tæhtost _J_, t̄ _h_ ‖ he t̄ _Fh_ 18 do(cui)stis _1. corr. h_, cuistis
_W_ ‖ ge t̄ _Fh_, ge tehton _A_ ‖ cuerunt uel cuere _W_
¶ PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO _docueram_ #ic
[[148]]
tǣhte gefyrn#, _docueras_ #þû tǣhtest#, _docuerat_ #hê tǣhte#;
ET PLVRALITER _docueramus_ #wê tǣhton#, _docueratis_ #gê
tǣhton#, _docuerant_ #hî tǣhton#. TEMPORE FVTVRO _docebo_
#ic tǣce gyt tô dæg# oððe #sume dæg#; _docebis_ #ðû
tǣhst#, _docebit_ #hê tǣhð#; ET PLVRALITER _docebimus_ #wê 5
tǣcað#, _docebitis_ #gê tǣcað#, _docebunt_ #hî tǣcað#. INPERATIVO
MODO #bebêodendlîcum gemete# TEMPORE PRAESENTI
#on andwerdre tîde# AD SECVNDAM ET TERTIAM PERSONAM
#tô ðâm ôðrum hâde and tô ðâm ðriddan#
_doce_ #tǣc ðû#, _doceat_ #tǣce hê#; ET PLVRALITER _doceamus_ 10
#tǣcon wê#, _docete_ #tǣce gê#, _doceant_ #tǣcon hî#. TEMPORE
FVTVRO _doceto tu_ #tǣc ðû#, _doceto ille_ #tǣce hê#; ET PLVRALITER
_doceamus_ #tǣce wê#, _docetote_ #tǣce gê#, _docento_ #tǣcon
hî#. OPTATIVO MODO _utinam docerem_ #êalâ gif ic
tǣhte nû# oððe #hwêne ǣr#, _utinam doceres_ #êalâ gif 15
ðû tǣhtest#, _utinam doceret_ #êalâ gif hê tǣhte#; ET
PLVRALITER _utinam doceremus_ #êalâ gif wê tǣhton#,
_utinam doceretis_ #êalâ gif gê tǣhton#, _utinam docerent_
#êalâ gif hî tǣhton#.
1 tǣhtest _f. H_, t̄ _FhR_ ‖ docuerað _F_ ‖ tǣhte _f. H_ 2 we t. gef̄
_H_ 2. 3 cueratis cuerant _W_ 3 hi t̄ _H_ 4 tô dæg--dæg _f. H_ ‖ o. s.
d. _in d. z. R, doppelt_ (_das zweite mal durch puncte mit a. t.
getilgt_) _U_ ‖ oþer _W_ ‖ sume] sumne _J_ ‖ daie _W_ 5 tæh::st (te
_rad._) _O_, st _auf r. C_, tæhtst _U_, tæhtest _h_ ‖ tæcð _DHJ_, ð
_auf rad._ t ? _C_, tæht: (e _rad._) _O_, t̄ _Fh_ 6 _alle drei mal_
tæceað _C_, t̄ _das erste und zweite mal FhR_, tæc̄ _das dritte mal H_
‖ cebitis cebunt _W_ 6. 7 imperatiuo _ACDJRU_, inparatiuo _W_ 7--9 _nur
lat. HT_ 7 bebeodenlic _W_ ‖ gemete _doppelt_ (_das zweite getilgt_)
_C_ 8 II^am et III^am _C_, II et III^am _U_ ‖ et _f. O_ 10 doceas
_nach_ doce _T_ ‖ doceað _F_, doce:t (a _rad._) _O_, deceat _R_ 11
tæcen we _ACDFhJRU_, teche we _W_ ‖ doceto _T_ ‖ tæcon ge _H_, techen
ȝe _W_ ‖ ge _über getilgtem_ he _U_ ‖ tæcen hig _CU_ 12 et--13 gê _f.
H_ 13 tæcon we _D_ ‖ tæcon gê _D_ 14 mode _C_ ‖ gif] þær _H_ 15
tæht(e) _C_, teche _W_ ‖ o. h. ær _in d. z. R, f. H_ ‖ hwæne _JW_ 16
tæhtost _J_, teihtes _W_ ‖ docerent _T_, ceret _W_ 17 płr _urspr._
(_aber_ p _gz._, łr _z. t. weg_) _H_ 18 ge t̄ _Fh_, ge tæcton _A_, ge
tæcað _O_ ‖ _3. pl. f. W_
[[5 ... t̄ _Fh_
word t̄ printed in italics]]
¶ PRAETERITO PERFECTO ET PLVSQVAMPERFECTO
_utinam docuissem_ #êalâ gif ic tǣhte fulfremedlîce# 20
[[149]]
oððe #gefyrn#, _utinam docuisses_ #êalâ gif ðû
tǣhtest#, _utinam docuisset_ #êalâ gif hê tǣhte#; ET PLVRALITER
_utinam docuissemus_ #êalâ gif wê tǣhton#, _utinam
docuissetis_ #êalâ gif gê tǣhton#, _utinam docuissent_ #êalâ
gif hî tǣhton#. TEMPORE FVTVRO _utinam doceam_ #êalâ 5
gif ic tǣce gyt#, _utinam doceas_ #êalâ gif ðû tǣcst#,
_utinam doceat_ #êala gif hê tǣcð#; ET PLVRALITER _utinam
doceamus_ #êalâ gif we tǣcað gyt#, _utinam doceatis_ #êalâ
gif gê tǣcað#, _utinam doceant_ #êalâ gif hî tǣcað#.
SVBIVNCTIVO MODO #underðêodendlîcum gemete# _cum 10
doceam_ #þonne ic tǣce nû#, _cum doceas_ #ðonne ðû
tǣcst#, _cum doceat_ #þonne hê tǣcð#; ET PLVRALITER _cum
doceamus_ #ðonne wê tǣcað#, _cum doceatis_ #þonne gê
tǣcað#, _cum doceant_ #þonne hî tǣcað#.
19 preterito perfectum _F_ 19. 20 plusquamperfec̄ _F_ 20 (gif) _J_ 1
oþer _W_ ‖ êalâ--2 docuisset _f. H_ 2 tæhtost _J_, tæht̄ _R_, t̄ _Fh_
‖ _3. sg. ü. f. W_ ‖ gef _H_ ‖ t̄ _Fh_ 3 ealla _h_ ‖ w(e t)æhton _D_
‖ t. _f. W_, t̄ _Fh_ 4 docuisetis _T_ ‖ gê] we _F_ ‖ t̄ _Fh, f. W_ 5
tæht _F, f. W_ 6 ic tæhte _J_ ‖ [ut.--7 doceat] _W_ ‖ tæhst _J_,
tæhtest _AChU_, t̄ _FR_ 7 doceað _F_ ‖ tæhð _AU_, tæht _J_, tæh _mit
einem strich durch das_ h _h_, t̄ _FRW_ 8 [ala(_für_ eala)--14 doceant]
_W_ 8. 9 tæceað _die beiden ersten male C_ 9 ge tæcaþ gyt _J_ ‖ hi t̄
_Fh_ ‖ tæceað _D, dahinter ist_ 142^6 sub. _bis_ 143^18 gelufode
_widerholt A_ 10 u. g. _f. T_ 11 s _von_ doceas _auf r. J_ 12 tæhst
_DFhJR_, tæhtest _A_ ‖ tæhð _R_, c _aus_ h _A_ ‖ et] and (_abgekürzt_)
_A_ 14 docea(n)t _h_, docent _J_
[[_utinam doceat_ #êala gif hê tǣcð#
text unchanged: expected form “êalâ”]]
¶ PRAETERITO INPERFECTO
_cum docerem_ #þâ ðâ ic tǣhte lytle ǣr#, _cum 15
doceres_ #þâ ðâ ðû tǣhtest#, _cum doceret_ #ðâ ðâ hê
tǣhte#; ET PLVRALITER _cum doceremus_ #þâ ðâ wê tǣhton#,
_cum doceretis_ #þâ ðâ gê tǣhton#, _cum docerent_ #þâ ðâ hî
tǣhton#. PRAETERITO PERFECTO _cum docuerim_ #þâ ðâ ic
tǣhte fulfremedlîce#, _cum docueris_ #ðâ ðâ ðû tǣhtest#, 20
_cum docuerit_ #þâ ðâ hê tǣhte#; ET PLVRALITER _cum docuerimus_
#þâ ðâ wê tǣhton#, _cum docueritis_ #þâ ðâ gê
[[150]]
tǣhton#, _cum docuerint_ #þâ ðâ hî tǣhton#. PRAETERITO
PLVSQVAMPERFECTO _cum docuissem_ #þâ ðâ ic tǣhte gefyrn#,
_cum docuisses_ #þâ ðâ ðû tǣhtest#, _cum docuisset_
#þa ðâ hê tǣhte#; ET PLVRALITER _cum docuissemus_ #þâ ðâ
wê tǣhton gefyrn#, _cum docuissetis_ #þâ ðâ gê tǣhton#, 5
_cum docuissent_ #ðâ ðâ hî tǣhton#.
14. 15 imperfecto _U_ 15 þâ ðâ] þonne _W_ ‖ tæhte _v. ds. hd. über_
lærde _H_ ‖ (lytle) _R_ ‖ ǣr] lâr _C_, lar _U_ 16 do(ce)res _A_ ‖ þâ
ðâ--doceret _f. H_ 16. 17 t̄ _W_ 17 et] and (_abgekürzt_) _A_ ‖ þâ--18
tǣhton _f. H_ ‖ t̄ _FhRW_ 18 t̄ _FhRW_ ‖ _3. pl. ü. f. W_ 19 t̄ _FR_
‖ docerim _O_ 20 cueris _W_ ‖ --150^1 _ü. f. W_ ‖ tæhtes _C_ 21
cuerit _W_ ‖ ðâ] þe _H_ 22 we t̄ _Fh_ ‖ cueritis _W_ 1 t̄ _beide m.
FR_ ‖ cuerint _W_ 2 -fectum _F_ ‖ tæhte _aus_ tæhto _D_ 3 docu _vor_
isses _erst v. a. hd. nachgetr. F_ ‖ --6 _ü. f. H, 2. 3. sg. u. 2. 3.
pl. ü. f. W_ ‖ t̄ _R_ ‖ cuisset _W_ 4 t̄ _FhR_ ‖ docuisse[mus] _A_ 5
cuissetis _W_ ‖ ge t̄ _FhR_ 6 cuissent _W_ ‖ hi t̄ _R_
¶ TEMPORE FVTVRO _cum
docuero_ #þonne ic tǣce gyt sume dæg#, _cum docueris_
#þonne ðû tǣcst#, _cum docuerit_ #ðonne hê tǣcð#; ET
PLVRALITER _cum docuerimus_ #þonne wê tǣceað gyt#, _cum
docueritis_ #þonne gê tǣceað#, _cum docuerint_ #þonne hî 10
tǣceað#. INFINITIVO MODO _docere_ #tǣcean#; _docere uolo_
#ic wylle nû tǣcean#; _docere uolebam_ #ic wolde nû
ǣr tǣcean#; _docere uolumus_ #wê wyllað tǣcan#. PRAETERITO
PERFECTO ET PLVSQVAMPERFECTO _docuisse_ #tǣcan#;
_uidi aliquando te docuisse pueros_ #ic geseah hwîlon ðê 15
tǣcan ðâm cildum#. FVTVRO TEMPORE _doctum ire_ VEL
_docturum esse_; _uideo te doctum ire_ #ic gesêo, þæt ðû
gǣst tǣcan#; _uideo te docturum esse_ #ic gesêo, þæt ðû
wylt tǣcan#.
7 cuero _W_ ‖ þa þo _W_ ‖ teihte _W_ ‖ sumne _J_ ‖ dæge _H_, daiȝe
_W_ ‖ cueris _W_, docuerunt _J_ 8--11 tǣceað _ü. f. HW_ 8 tæhst _ACDJ_,
tæhtest _U_, t̄ _FhR_ ‖ _3. sg. f. H_ ‖ cuerit _W_ ‖ c _in_ tæcð _auf
r._ (_von_ h _A_) _AJ_, t̄ _R_ 9--10 cuer- _W_ 9 tæcað (-þ) _ACDFhJU_,
t̄ _R_ ‖ gy[t] _A_ ‖ cum _f. H_ 10 gê] hi _J_ ‖ tæcað (-þ) _ACDJU_,
t̄ _FhR_ ‖ cum _f. H_ 11 tæcað (-þ) _ACDJU_, t̄ _FhR_ ‖ ere _im 1._
doc. _auf r. h_ ‖ tæcan (_in d. z. T_) _ACDFHhJRTU_ 12--19 _ü. f. T_ 12
nû _f. H_ ‖ tæcan _ACDFHhJRU_ 12. 13 tæcan nu ǣr _H_ 13 tæcan
_ACDFHhRU_, tæcen _J_ ‖ wê w. t. _f. W_ ‖ nu tæcen _J_ 15 aliquando
_f. W_ ‖ te _f. F_ ‖ g _in_ geseah _auf rad._ s _A_ ‖ hwilon _f. W_
‖ (þe) _D_ 16 tæcen _J_ ‖ ðâm _f. W_ ‖ children _W_, dum _von_ cildum
_z. t. weg H_ ‖ tempora _F_ 17 doctorum _h_ ‖ uideo te] uidente _J_ ‖
te _f. CU_ ‖ docturum ire _W_ 18 seo _C_ 18. 19 ðu wylt] þult _W_
¶ INPERSONALI MODO _docetur_. þis gemet gǣð
ofer ealle ðâ ôðre ǣfre on ðâm ðriddan hâde and behôfað, 20
þæt man ðǣr tô dô SVBAVDITIONEM ET PERSONAM,
[[151]]
þæt ys, #underhlystunge and hâd#. _docetur_, SVBAVDIS
_a me_: #ic tǣce#. SVBAVDIS ys word: _subaudio_ #ic underhlyste#,
_subaudis_ #ðû underhlyst#, _subaudit_ #hê underhlyst#.
PRAETERITO INPERFECTO _docebatur a te_ #ðû tǣhtest
nû ǣr#. PRAETERITO PERFECTO _doctum erat a nobis_ 5
#wê tǣhton# and swâ forð.
19 inp.--151^8 nêod] et cetera _T_ 21 mon _J_ ‖ do þerto _W_ ‖ et] and
_H_ 1 þæt ys _usw. in d. z. R_ ‖ underhlyst _H_ ‖ su(b)audis _ds. hd.?
F_ 2 a _vor_ me _nachträglich eingefügt U_ ‖ ic] .i. ic _W_ ‖ is w.
_gl. R_ ‖ su|audio _urspr._ (b _vor_ | _nachtr. v. ds. hd.?_) _F_ 3 _2.
sg. ü. f. W_ 4 doceoatur (_aber_ b _ü._ o) _h_ 4. 5 þu ꝥ teihtest _W_
5 perfectum _F_, in _davor radiert C_ ‖ [nobis--9 uerba] _W_
[[2 ... ‖ ic] .i. ic _W_
text has duplicate divider ‖ ‖]]
¶ INFINITIVO MODO _doceri a me
uolo_ #ic wylle tǣcan#; _doceri a nobis uolumus_ #wê wyllað
tǣcan#. ac ðises gemetes nys nân nêod. GERVNDIA
VEL PARTICIPALIA VERBA SVNT HAEC: _docendi_, _docendo_, _docendum_,
_doctum_, _doctu_. _tempus est docendi_ #tîma hyt ys 10
tô tǣcenne#, _docendo loquor_ #tǣcende ic sprece#, _docendum
est mihi_ #mê ys tô tǣcenne#, _habes pueros ad
docendum_ #hæfst ðû cild tô lǣrenne#, _uis doctum ire_
#wylt ðû gân tǣcan#, _doctu ueni_ #fram lâre ic côm#.
þâs word magon tô eallum hâdum and tô eallum tîdum 15
and tô ǣgðrum getele and tô ǣlcum cynne: _multum
ipse laborat docendo pueros_ #swîðe hê swincð tǣcende
ðâm cildum#, _ipsa monialis uigilat docendo puellas_ #sêo
mynecene wacað tǣcende ðâm mǣdencildum#,
_legendo docetur uir_ ET _legendo docetur mulier_. and hî 20
underfôð PRAEPOSITIONES, þæt synd #foresetnyssa#, _in_
[[152]]
and _ad_: _in conuertendo dominus captiuitatem Sion_, _ad
legendum_ ET CETERA.
7 tæcen _J_ ‖ docere _O_ 8 tæcen _J_ ‖ þisses _J_, ðysses _F_ 9
participalia _DU_, particip(i)alia _C_, participialia _AFhJRT_,
participia _HO_ 10--14 t. _ü. f. T_ ‖ --13 _ü. f. W_ 10. 11 tid is to
tæcanne _H_ 11 to tæcende _F_ 12 michi _T_ 13 hæf(s)t ðu _H_, hæfstu
(_über_ mihi) _R_ ‖ lærennne _J_, læranne _H_ ‖ uis _f. T_ 14 wultu
_W_ ‖ (þu) _C_ ‖ (gan) _a. hd ? h_ ‖ tæcen _J_ ‖ doctum ueni _H_ ‖
_ü. in d. z. T_ ‖ com _aus_ eom _O_ 15 þa _CU_ 16 getæle _FT_ ‖ ealcum
c _auf r._ (_aus_ l?) _J_ ‖ kynne _h_ 17--19 _ü. f. TW_ 17 tæcendum _O_
18 ipsa--uigilat _f. W_ ‖ se _U_ 19 mynecenu (ne _ü. d. z. H_, u _auf
r. C_) _CHO_, minecenu _U_, mycene _zu_ mynecene (_sp. hd.?_) _A_ ‖
mǣdencildum _auf r. O_ 20 et] and _H_ 21 þ. s. f. _gl. R, f. T_ ‖ beoþ
_W_ ‖ -nyssa _aus_ nysse _O_, -nysse _J_, -nesse _H_ 1 dominus _mit a.
t. zu_ -um _U_ ‖ syon _UW_
¶ eft, ðonne hî bêoð naman, ðonne
nimað hî him gelîce CASVS. _amanda uirtus_ #lufigendlîc
miht#, _amandae uirtutis_ #lufigendlîcere mihte#, _in pascendis
gregibus_ #on læswigendum êowdum#, _ad audiendam 5
uocem_ #tô gehŷrendlîcere stemne# and fela ôðre.
DVO PARTICIPIA VENIVNT A VERBO ACTIVO #twegen dǣlas,
ðe synd gecwedene dǣl nimende, cumað of ðâm
dǣdlîcum worde#, PRAESENTIS TEMPORIS _docens_ #tǣcende#,
FVTVRI TEMPORIS _docturus sum cras pueros_ #ic wylle tǣcan 10
tô merigen þâm cildum#.
3 heom _H_ ‖ casais _J_, casen _W_ ‖ --6 _ü. f. T_ ‖ lufigendlice _h_
4 miht] mægen _H_ ‖ amende _F_ ‖ _ü. f. W_ ‖ lufigen(d)l- _1. corr.
h_, -licre _CDHRU_ 4. 5 pascedis _T_ 5. 6 audiendum _O_ 6 _ü. f. W_ ‖
gehyrenl- _Dh_, -cre _CDHRU_ ‖ stæmne _H_ ‖ and f. ô. _f. T_ ‖ feala
_F_ ‖ oþre suuche _W_ 7 duo _fast ganz weg H_ ‖ parcipia _C_ ‖
twegen--9 worde _gl. R, f. T_ ‖ twægen _F_ ‖ dæles _J_ 8 ðe--dǣl _f.
W_ ‖ _ein strich durch den hals von_ þ _in_ þe _rad. D_ ‖ synd:: (on
_rad._) _R_ ‖ gecweden _R_ ‖ nimiende _W_ ‖ cymað _R_ ‖ _mit_ ðam
_schliesst A_ 9 wordum _J_ ‖ --11 _ü. f. T_ ‖ 10 docturus _aus_ -os
_C_ 10--11 _ü. f. W_ ‖ tæcen _J_ 11 mergen _CDHU_, merien _h_
Ðus gâð ealle ðâ word, þe geendjað on _eo_ on ðâm
forman hâde and on ðâm ôðrum hâde on langne _es_:
_habeo_ #ic hæbbe#, _habes_ #ðû hæfst#, _habet_ #hê hæfð#.
ðêos CONIVGATIO macað hire PRAETERITVM PERFECTVM on 15
six wîsan.
12 _kein absatz_ ‖ ðus--14 hæfð _f. T_ ‖ gâð] secgað _O_ ‖ endiað
_H_, endeþ _W_ 13 lagne _HU_ 14 _ü. f. HW_ ‖ hê _f. O_ 15 _ein punct
über dem letzten buchst. v._ coniugatio _wol zufällig O_ ‖
perfectum--17 praeteritum _f. O_ 16 wison _H_
I. Sêo forme PRAETERITVM geendað on _ui_: _fleo_ #ic
wêpe#, _fles_ #ðû wêpst#, _fleui_ #ic wêop#, _fletum_ #gewôpen#.
eallswâ _defleo_ #ic bewêpe#, _defleui_, _defletum_; _neo_ 19
#ic spinne#, _neui_, _netum_; _impleo_ #ic gefylle#; _compleo_ #ic#
[[153]]
#fullfylle#; _suppleo_ #ic fylle#; _oleo_ #ic wexe# oððe #ic
stême#, _oleui_, _oletum_ oððe _olui_, _olitum_; _aboleo_
#ic âdylegige#,
_aboleui_, _aboletum_ oððe _abolui_, _abolitum_. ðâ ôðre
macjað PRAETERITVM on _eui_ and SOPINVM on _etum_: _deleo_
#ic âdylegige#, _deleui_ #ic âdylegode#, _deletum_ #âdilegod#; 5
of ðâm is gecweden _letum_ #dêað#, þe âdylegað lîf.
17 _absatz nur CTU_ ‖ I _f. FHhJW_ ‖ endeþ _W_ 17. 18 ic w. _f. W_ 17
ic _f. T_ 18 wepe _in d. z. T_ ‖ ðû w. _f. HTW_ ‖ wæpst _F_ ‖ ic w.
_f. HTW_ 18. 19 gewopen eallswa _f. T_ ‖ gewo _in_ gewopen _auf r. h_
19 defl(e)ui _R_ 20 ic sp. _f. H_ ‖ swimme _W_ ‖ ne[ui--153^3
aboli]tum _W_ ‖ impl(e)o _U_, -pleo _auf r. C_ ‖ fylle _H_, impleui
impletum (_über dem perf._ ic gefylle _rot durchstrichen_) _fügt hinzu
T_ ‖ compleo--153^1 suppleo _auf r. C_ 1 full _f. H_ ‖ supleo _T_ 1. 2
o. ic st. _gl. R, f. T_ 1 _drittes_ ic _f. H_ 2 oððe _f. T_ ‖ ol:ui (e
_rad._) _h_ ‖ _erstes_ o _in_ aboleo _auf r. C_ 2. 3 ic adilegige _in
d. z. T_ ‖ adileghige _H_, adyligige _F_, adylihige _C_, adilgige _D_ 4
heora pr. _J_ ‖ e _in_ eui _nicht ganz deutlich u. daher v. a. hd. noch
ein_ e _drüber F_ ‖ on sopinum etum _W_ ‖ supinum _J_ ‖ etum] :tu:m
(e _und_ i _rad._) _O_ 5 adelegige _R_, adilogige _T_, adylgige _D_,
adilhgie _H_, adylihige _C_ ‖ ic aylegode _O, f. DHTW_ ‖ dele:tum _D_
‖ âd. _f. DHTW_ 6 gecwedon _T_, iseid _W_ ‖ l(o)etum _C_, loetum _U_
‖ deað _f. W_ ‖ þe â. l. _f. T_ ‖ adelegað _U_, adilgeaþ _H_
II. Sêo ôðer PRAETERITVM geendað on _u.i_: _doceo_
#ic tǣce#, _docui_; _habeo_ #ic hæbbe#, _habui_ #ic hæfde#,
_habitum_ #gehæfd#; _prohibeo_ #ic forbêode#, _prohibui_ #ic
forbêad#, _prohibitum_ #forboden#; _exhibeo_ #ic gearcige#, 10
_exhibui_, _exhibitum_; _adhibeo_ #ic tô nime#, _adhibui_,
_adhibitum_;
_praebeo_ #ic gearcige#, _praebui_, _praebitum_; _taceo_ #ic
sûwige#, _tacui_, _tacitum_; _conticeo_ #ic samod sûwige#,
_conticui_, _conticitum_; _moneo_ #ic mynegige#, _monui_, _monitum_.
7 _absatz nur CU_ ‖ II _f. FHhJTW und urspr._ (_doch am rande von
späterer hd._ II ú. i) _O_ ‖ se(o) _R_ ‖ geen|endað (_das erste_ en
_durchstrichen_) _O_, endeþ _W, f. T, davor_ p _rad. H_ 8 ic tǣce _f.
HT_ ‖ docui ic tæhte _CDU_, decui _J_ ‖ ic hæbbe _gl. ü._ docui _R, f.
TW_ ‖ ic hæfde _f. TW_ 9 gehæfþ _J_, he hæfð _H, f. TW_ ‖ proibeo _T_
‖ proibui _T_ 9. 10 ic forbêad _f. DHJTW_ 10 proibitum _T_ ‖ forboden
_f. DHJTW_ ‖ exibeo _CJOUW_ ‖ ic iȝærkie _W_ 11 exibui _CU, f. O_, ui
_auf r. R_ ‖ exibitum _COU_ ‖ genime _T_, cume _F_ ‖ adibitum _C_
12--14 _ü. in d. z. T_ 13 swugige _H_, swuwie _W_, w _aus_ p _O_ ‖ a
_in_ tacui _aus_ u _und_ a _noch einmal darüber H_ ‖ conticeo--14
conticitum _f. F_ ‖ conticio _h_ ‖ swugige _H_, swuwie _W_ 14 contacui
_T_ ‖ contacitum _T_ ‖ myngige _D_, myngyge _H_, myngie _C_, imunegie
_W_ ‖ mon:ui _O_
[[7 ... II _f. FHhJTW und urspr._ (_doch am rande von späterer hd._
II ú. i) _O_
printed as shown, but MS has “·II·ú·i” without spaces]]
¶ SCIENDVM EST, QVOD NEVTRA VERBA DEFICIVNT IN SOPINO 15
[[154]]
#is tô witenne, þæt ðâ word, ðe synd NEVTRA gehâtene,
âteorjað on ðus gerâdum SOPINVM#. _caleo_
#ic wearmige#, _calui_; nis ðǣr nân SOPINVM. eallswâ _tepeo_
#ic wlacige#, _tepui_; _horreo_ #ic onðracige#, _horrui_; _candeo_
#ic scîne#, _candui_; _studeo_ #ic gecnyrdlǣce#, _studui_; 5
_frondeo_ #ic grôwe#, _frondui_; _splendeo_ #ic scîne#, _splendui_;
_rubeo_ #ic rêadige#, _rubui_; _palleo_ #ic blâcige#, _pallui_;
_pareo_ #ic gehŷrsumige#, _parui_; _iaceo_ #ic licge#, _iacui_;
_caneo_ #ic hârige#, _canui_; _floreo_ #ic blôwe#, _florui_; _uireo_
#ic grôwe#, _uirui_; _areo_ #ic forsêarige#, _arui_; _calleo_, ID 10
EST, _callidus fio_ #ic bêo pætig#, _callui_; _excelleo_
#ic oferstîge#,
_excellui_ (þis word byð êac gecweden _excello_, _excellis_,
þǣre ðriddan); _stupeo_ #ic wafige#, _stupui_; _langueo_
#ic âdlige#, _langui_; _uigeo_ #ic strangige# oððe #geðêo#, 14
_uigui_; _rigeo_ #ic stîfige#, _rigui_; _egeo_ #ic wædlige#, _egui_;
_indigeo_ #ic beþearf#, _indigui_.
15 est _f. T_ ‖ c _in_ deficiunt _nicht ganz deutlich und daher noch
einmal darüber O_ ‖ supino _J_, sopinum _FT_, sopina _H_ 1 is--2
sopinum _gl. R, in d. z. T_ ‖ witanne _HhJ_, witene _T_ ‖ beoþ _W_
1. 2 geh(a)tene _C_ 2 supinum _J_, n _aus_ u _O_ 3 ic w. _ü._ calui _R_
‖ w(e)ar(mi)ge (mi _ü. rad._ ni) _O_, wærmige _J_ ‖ n. ð. n. s. _f. T_
‖ ::|nis _H_ ‖ þar _D_ ‖ eallswâ _f. T_ 4 slacige _CDHU_ ‖ horrui
_mit_ eo _über_ ui _H_ ‖ ic onþracige _in d. z. T_ ‖ anðracige (_aus_
on- _R_) _hR_, anþracige _J_, andþracige _CDHU_, andþrakie _W_, þracige
_F_ 5 ge(c)nyrd- _J_, gecnerd- _T_, gecneord- _H_; æ _aus e. a. J_;
icnorlæche _W_ 6 :growe _C_ ‖ _punct unter_ p _in_ splendeo _zufällig
O_ 7 reodige _O_ 8 hyrsumige _H_, gehyrsumge _U_ 10 _1._ ic _f. T_, i
_z. teil u._ c _gz. weg H_ ‖ ic searige _T_ ‖ calle _h_ 11 calidus _h_
‖ ic b. p. _f. T_ ‖ _zwei puncte unter einander unter_ p _in_ pætig
_wol zufällig O_ ‖ calui _U_ ‖ excell(e)o _C_, excello _DH_ 11. 12
oforstige _T_, forstige _CU_ 12 þis--13 ðriddan _f. T_ ‖ is icweþen ec
_W_ ‖ excelleo _J_, excelso _h, aus_ excellis (_dann_ o _noch einmal
über_ o) _D_ 13 stapæo _J_, stup(e)u _W_ ‖ wauige _T_ ‖ languo _H_ 14
o. g. _gl. R_ ‖ ic iþeo _W_, hatige _h_ 15 [rigeo--18 _1._ and] _W_ ‖
r(i)geo _C_ ‖ ic w. _f. T_ 16 indieo _U_, indigio _J_ ‖ be:þearf (h
_rad.?_) _O_, beðærf _J_ ‖
¶ _careo_ #ic ðolige sumes
ðinges#, _carui_: on ðisum worde mæg bêon SOPINVM _caritum_
and PARTICIPIVM _cassus_ and FVTVRVM _cariturus_. _timeo_
[[155]]
#ic ondrǣde#, _timui_, næfð nǣnne SOPINVM nê _metuo_ #ic
ondrǣde#, _metui_. _teneo_ #ic healde#, _tenui_, hæfð SOPINVM
_tentum_; _censeo_ #ic dême# oððe #ic âsmêage#, _censui_, _censum_;
_absorbeo_ #ic forswelge#, _absorbui_, _absorptum_.
ic ð. s. ð. _in d. z. T_ ‖ _zweites_ s _von_ sumes _aus einem a.
buchst. rad. O_ 17 caru(i) _U_ ‖ on--sopinum _f. T_ ‖ ðissum _J_ ‖
wordum _CFhJORU_ ‖ supinum _J_ 18 _1._ and--cariturus _f. T_ ‖ and] et
_J_ ‖ casus _CFRU_ ‖ and] et _CJ_ ‖ urus _in_ cariturus _auf r. C_ 1
timui] metui _h_ ‖ supinum _J_ ‖ ne _wegradiert O, f. T_ ‖ metuo
_aus_ motuo _O, auf r. C_ ‖ ic--2 m. _f. W_ 2 tenuo _W_ ‖ hælde _J_ ‖
tenu(i) _U_, tenēu (!) _R_ ‖ h. s. _f. HTW_ ‖ supinum _J_ 3. 4 censum
sensui _W_ 4 forswolwiȝe _W_ ‖ absorbtum _CDhR_, absortum _FJ_,
absorbitum _OTU_, absortum absorbitum _W_
III. Sêo ðridde PRAETERITVM geendað on _si_: _suadeo_ 5
#ic tyhte#, _suasi_ #ic tyhte#, _suasum_ #getyht#; _rideo_ #ic
hliche#, _risi_, _risum_; _ardeo_ #ic byrne#, _arsi_, _arsum_;
_indulgeo_
#ic forgyfe# oððe #miltsige#, _indulsi_, _indulsum_
oððe _indultum_; _algeo_ #ic côlige#, _alsi_, _alsum_; _mulgeo_ #ic
melce#, _mulsi_, _mulsum_ oððe _mulctum_; _fulgeo_ #ic scîne#, 10
_fulsi_, _fulsum_; _tergeo_ VEL _tergo_ #ic wîpige#, _tersi_,
_tersum_;
_turgeo_ #ic tôswelle#, _tursi_, _tursum_; _urgeo_ #ic ðrafige#,
_ursi_ (_ursum_ is #bera#: _hic ursus_ #þes bera#, _hunc ursum_);
_torqueo_ #ic wrîðe#, _torsi_, _tortum_, ac ðâ ealdan cwǣdon
_torsum_; of ðâm gefêged _distorqueo_ #ic tôwrîðe#, _distorsi_, 15
_distortum_; _contorqueo_ #ic samod þrâwe#, _contorsi_, _contortum_;
_extorqueo_ #ic of âwringe# _extorsi_, _extortum_; _maneo_
[[156]]
#ic wunige#, _mansi_, _mansum_; _haereo_ #ic tô geðêode#
oððe #ic tô clifige#, _haesi_, _haesum_, and of ðâm gefêgede
on ðâm ylcan andgyte _adhaereo_, _inhaereo_; _iubeo_ #ic hâte#,
_iussi_ #ic hêt#, _iussum_; ET SIMILIA.
5 _absatz nur CDU_ ‖ III _f. FHhW, erst von späterer hd. am rande_ III.
si _O_ ‖ endeþ _W_ ‖ suado _H_ 6 ic t. _f. beidemal H_ ‖ _erstes_
tyhte] lære _F_, lere ł ic tihte _W_ ‖ _2._ ic tyhte _f. DTW_, he tihte
_J_ ‖ getyht _f. DHTW_ 6. 7 ic hl. _f. HTW_ 7 hlyche _J_, hlihhe
_CDhU_, hlihe _F_ ‖ ic b. _f. HTW_ 8 ic f. o. m. _f. H_ ‖ o. m. _f. T,
gl. R_ ‖ myldsige _U_, ig _auf r. D_ 9 oððe] ł _T_ ‖ ealswa algeo _H_
‖ acolige _H_, e _auf r. D_ ‖ alsi alsum _f. H_ ‖ i _in_ alsi _aus_ e
_O_ 10 mælce _J_, milke _W_, melcige (ige _auf r. C_) _CU_, melsce _T_
‖ mu(l)si _C_ ‖ mulsam _J_ ‖ o. m. _f. T_ ‖ ł _H_ ‖ mul(c)tum _ds.
hd.? O_, multum _J_ ‖ ic s. _f. T_ 11 ł terg(e)o ł tergo _C_ ‖ ic w.
_ü._ tergeo _R_ 12 iþrafie _W_ 13 ursui _CU_ ‖ ursum--ursum _f. T_ ‖
ursum ursum is _J_ ‖ is bera _gl. R_ ‖ þ. b. h. u. _f. W_ 14 torsi
_unvollst. aus_ tursi _F_ ‖ tortum _aus_ cortum _F_ ‖ ac--15 gef. _f.
T_ ‖ ealda _U_, olde men _W_ ‖ cwþen _W_ 15 distorqu(e)o _C_ ‖ ic--16
contorqueo _f._ (ic towriðe contorqueo _erg. 3. corr._) _F_ ‖ _ü. in d.
z. T_ ‖ (to)wriðe (wr. _ü. r. a. hd.?_) _h_ 16 concorqueo _J_ ‖ þrawe]
þreage _CDHU_ ‖ concorsi _J_ 16. 17 contor(t)um _C_, concortum _J_ 17
exorqueo _J_ ‖ ic ofwringe _H_ ‖ exortum _J_, extorsum _W_ 1 wunieo
_W_ ‖ ereo _U_ ‖ _2._ ic--2 clifige _in d. z. T_ 2 o. ic to cl.
_ebenfalls gl. R_ ‖ ic _f. W_ ‖ of ðâm _f. CU_ ‖ gefege(de) _R_ 3
an(d)gyte _CD_ ‖ há:te (t _rad._) _O_ 4 ic h. _f. W_
[[10 ... mul(c)tum _ds. hd.? O_
invisible . in “ds. hd ? O”]]
IIII. Sêo fêorðe PRAETERITVM geendað on _xi_: _lugeo_ 5
#ic hêofige#, _luxi_, _luctum_; _frigeo_ #ic bêo ofcalen#, _frixi_,
_frictum_; _augeo_ #ic geŷce#, _aucxi_, _auctum_.
5 _absatz nur CU_ ‖ IIII _f. FHhW und urspr._ (_am rande von späterer
hd._ .IIII. xi) _O, der erste strich beim einbinden abgeschnitten T_ ‖
f.] IIII^ta _W_ ‖ endeþ _W_ ‖ l(v)geo _aus_ legeo _C_ 6 heofe _H_ ‖
frigeo--8 þone (frigeo--8 seo _nachträglich als letzte zeile, das übrige
auf r._) _corr. R_ ‖ me celþ _W_ ‖ i(c) _C_ ‖ ofcalan _T_ 7 eche _W_
‖ auxi _JTUW_
V. Sêo fîfte PRAETERITVM âwent ðone _eo_ on _i_: _moueo_
#ic styrige#, _moui_ #ic âstyrede#, _motum_ #âstyred#; _uoueo_ 9
#ic behâte#, _uoui_, _uotum_; _foueo_ #ic beðige#, _foui_, _fotum_;
_faueo_ #ic fultumige#, _faui_, _fautum_ (forðan ðe _fatum_ byð
of ðâm worde _for_, _faris_); _caueo_ #ic warnige#, _caui_, _cautum_
(_catum_ is ôðer ðing); _paueo_ #ic forhtige#, _paui_;
_conniueo_ #ic wincige#, _conniui_; _ferueo_ #ic wealle#, _ferui_;
ac hî nabbað nǣnne SOPINVM; _cieo_ #ic gelaðige#, _ciui_, 15
_citum_; _uideo_ #ic gesêo#, _uidi_, _uisum_; and of ðâm gefêgede
_praeuideo_ #ic forescêawige#, _praeuidi_, _praeuisum_;
[[157]]
_inuideo_ #ic andige#, _inuidi_, _inuisum_; _sedeo_ #ic sitte#,
_sedi_,
_sessum_ on twâm essum; and of ðâm gefêgede _possideo_
#ic geâgnige#, _possedi_, _possessum_; _obsideo_ #ic ymbsitte#,
_obsedi_, _obsessum_; eallswâ _insideo_ #ic onsitte#, _subsideo_
#ic undersitte#, _resideo_ #ic ûpp sitte# oððe #ic eft 5
sitte#; _strideo_ oððe _strido_ #ic cearcige# oððe #ic gristbitige#,
_stridi_; _respondeo_ #ic andswarige#, _respondi_,
_responsum_; _prandeo_ #ic gereordige#, _prandi_, _pransum_.
8 _absatz nur CU_ ‖ V _f. FHhW und urspr._ (_am rande von späterer hd._
V. ui) _O_ ‖ f.] V^ta _W_ ‖ awend _HU_ ‖ moneo _H_ 9 monui _H_ ‖ ic
âst. _f. HW_ ‖ asterede _J_, styrede _T_ ‖ _von_ motum m _gz. u._ ot
_z. t. weg H_ ‖ âstyred _f. HW_ 10 ic beh. _in d. z. T_ ‖ (uoui) _C_
‖ byðige _T_ ‖ futum _T_ 11 fultumig _O_ ‖ faui] fatum _W_ ‖ fatum
_T_ ‖ forðan ðe--12 faris _f. T_ ‖ -ðā _H_ ‖ [fatum-- 15 nænne] _W_
12 ic w. _f. T_ ‖ wa(r)nige _C_ 13 catum is ô. ð. _f._ (_doch am rande
von ds. hd._ um est alt̄ ł (?) _beim einbinden verstümmelt_) _T_ ‖
þingc _J_, þing _über getilgtem_ word _H_ 14 conniueo _aus_ conuiueo _U_
‖ i _in_ wincige _auf r. R_, (samod) wincige _U_ ‖ welle _R_ 15
ac--sopinum _f. T_ ‖ supinum _J_ ‖ cigeo _h_ ‖ (ge)laþige _R_ 16 c
_in_ citum _fast verschwunden in folge eines durch rasur auf der anderen
seite entstandenen loches O_ ‖ ic gesêo _f. T_ ‖ _am rande v. a. hd._
di _O_ ‖ and of ð. g. _f. T_ ‖ of] on _J_ 17--157^1 _ü. f. T_ 17
forsceawige _F_ 1 in ui|inuideo _O_ ‖ inuidi _f. W_ ‖ inusum _W_ ‖
:::::: sedeo _C_, sê:deo (o _r.?_) _D_ ‖ (i)c _H_ 2 sessu:m _O_ ‖
on--gefêgede _f. T_ ‖ :essum (s _r._) _O_, ss _W_ ‖ ðâm] twam _CHU_ ‖
pos(s)ideo _O_ 3 ic g. _in d. z. T_ ‖ geâgnige--ic _ausgelassen_ (_doch
3. corr. erg._ begite obsideo ic) _F_ ‖ geahnige _CDHJRTU_, ionnie _W_
‖ possesum _T_, possessi _W_ ‖ obsedeo _T, auf r. C_ ‖ m _in_ ymb-
_an stelle v. r._ b _O_, emb- _D_ 4 ic ymbsæt _ü._ obsedi _T_ 4
obssessum _H_ ‖ --6. 7 gr. _ü. in d. z. T_ 5 undersi(t)te _C_ ‖
resideo] riseo _J_ ‖ o. ic e. s. _in d. z. R_ ‖ (ic) _vor_ eft _J, f.
T_ ‖ eft] of _O_ 6 oððe strideo _getilgt zw._ strideo _u._ oððe _U_ ‖
_1._ oððe] ł _J_ ‖ cærgige (_aber_ ea _ü._ æ) _U_, eardige _O_ 6. 7
gristbitig _O_, grisbatie _W_ 7. 8 ic a. r. r.] di sum _W_ 7 an(d)sw-
_O_, -swerie _T_ 8 sponsum _O_ ‖ ic g. _f. T_ ‖ ge:r- _R_, geweordige
_C_ ‖ pransi _U_ ‖ prans(v)m (s _an stelle v. e. a. u._ v _über
getilgtem_ a) _O_
VI. Sêo syxte PRAETERITVM gǣð ðus: _tondeo_ #ic efesige#
oððe #ic scere scêp# oððe #hors#, _totondi_, _tonsum_; 10
_mordeo_ #ic bîte#, _momordi_, _morsum_; _spondeo_ #ic behâte#
oððe #ic beweddige#, _spopondi_, _sponsum_ (of ðâm cymð
_sponsus_ #brŷdguma#); _pendeo_ #ic hangige#, _pependi_, _pensum_.
ac hî ne gâð nâ ðus, gyf hî bêoð gefêgede: _suspendo_
#ic âhô#, _suspendi_ #ic âhêngc#, _suspensum_; _detondeo_ 15
#ic of âefesige#, _detondi_; ET CETERA.
9 _absatz in CDHJU_ ‖ VI _f. FHhJOW_ (_am rande_ VI. di _sp. hd. O_) ‖
seoxte T, VI^ta _W, dahinter_ gæð _r. H_ ‖ --11 bite _ü. in d. z. T_ 10
_1._ o.--tonsum _auf r. C_ ‖ _1._ o.--hors _gl. R_ ‖ ic _f. TW_ ‖
scyre _D_ ‖ scŷp _T_ ‖ tondi _O_ 11 m:ordi _O_ ‖ momorsum (_aber das
1._ mo _get._) _R_ 12 o. ic bew. _f. T_ ‖ ic] :: (be _r._) _O_ ‖
s(po)pondi _O_, spondi _T_ ‖ of--13 br. _f. T_ ‖ cumaþ _W_ 13 pendeo
_aus_ po- _C_ 14 nâ _f. W_ ‖ gef _H_ 14. 15 .III. _ü._ suspendo _h_;
susspendo _T_, -pendo _aus_ -pondo (_dann noch_ e _ü._ e) _D_ 15 ic aho
_in d. z. T, f. W_ ‖ su(s)pendi _C, 2._ s _v. a. hd. eingefl. O_ ‖ ic
aheng _h._ suspensum _W, f. HT_ ‖ -ng _CDJU_, -ncg _FhR_ ‖ susspensum
_T_, sup- _O_ 16 _ü. in d. z. T_ ‖ a(e)fesige _H_, âefisige _C_, a
efisige _U_, â hefesige _O_, a:fesige _R_, afesie _W_ ‖ deton(d)i _O_
[[158]]
Sume word geendjað on _eo_ on ðâm forman hâde,
ac hî ne geendjað on _es_ on ðâm ôðrum hâde, forðan ðe
hî gâð æfter ðǣre forman CONIVGATIONE, nâ æfter ðǣre
ôðre: _meo_ #ic fare#, _meas_ #ðû færst#, _meat_ #hê færð#; _beo_
#ic gegôdige sumne#, _beas_; _creo_ #ic gescyppe#, _creas_; 5
_screo_ #ic hrǣce# oððe #spǣte#; _laqueo_ #ic fô mid grine#,
_laqueas_; _nauseo_ #mê wlatað#, _nauseas_; _enucleo_ #ic âspyrige#,
_enucleas_; _calceo_ VEL _calcio_ #ic scôge mê#, _calceas_
VEL _calcias_. âne twâ word synd ðǣre fêorðan geðêodnysse:
_eo_ #ic gange#, _is_ #ðû gǣst#; _queo_ #ic mæg#, _quis_ 10
#ðû miht#.
1 _kein absatz_ ‖ w _in_ wórd _aus_ r _O_ ‖ endeþ _W_ ‖ on--2
geendjað _f. T_ ‖ f _von_ forman _auf r. O_ 2 ac--hade _ü. d. z.
nachgetr. R, f. FH_ ‖ hi ::: | _O_ ‖ endeþ _W_ ‖ -ðam _T_, -þā _H_ ‖
coniugatio _von sp. hd. am rande O_ 3 ðæra _T_ ‖ coniugatio and _W_, a
_aus_ o _O_ ‖ ðǣre] ðær _O_ 4 meo _u._ meas _auf r. 3. corr. F_ ‖ _ü.
bis auf weiteres in d. z. T_ ‖ _2. 3. sg. ü. f. W_ ‖ m _in_ meat _sp.
hd. F_ 5 ic welie ł ic igodie _W_, ic ge _auf r. O_ ‖ sum(n)e _h, aus_
summe _H_ ‖ gesceppe _H_, scuppe _W_ 6 screo] creo _aus_ crea _O_,
screo screas _W_ ‖ ic spete ł hræche _W_ ‖ ræce _F_ ‖ oððe ic spæte
_in d. z. R_ ‖ laqueo--7 enucleo _hat als letzte zeile beim einbinden
den unteren teil der buchstaben verloren T_ ‖ laqueo: (s _rad. und_ q
_aus_ c) _O_, qu _auf r. F_ ‖ gefô _H_ ‖ grone _W_ 7 laqueos _Hh_ ‖
naus(e)o _U_, inaúseo _O_ ‖ ic spyrige _O_, s _ü._ p _h, f. T_ 8
e(n)ucleas _J_ ‖ calceo::: (ceo _rad._) _O_, e _auf r. F_, o _ü.
getilgtem_ a _H_ ‖ ł _CDFHhJRTUW_, oððe _O_ ‖ cal::|cio _O_ ‖ sceoge
_FJRU_ ‖ cálce(a)s _O_ 9 ł _CDFHhJRTUW_, oððe _O_ ‖ ane ::: (swa
_r.?_) _O_ ‖ .II. _u. darüber_ twa _R_ ‖ beoþ _W_ ‖ feorþan _aus_
forman _H_ 10 quis | quis _O_ 11 miht et cetera _T_ ‖ _drei zeilen auf
52^r und ganz 52^v leer: 53^r--77^v z. 8 v. u. eine andere hd. h_
DE VERBO PASSIVO.
_Doceor_ #ic eom gelǣred#, _doceris_ #ðû eart gelǣred#,
_docetur_ #hê is gelǣred# (þæt englisc gǣð, swâswâ þæt
[[159]]
ôðer, hêr bæftan); ET PLVRALITER _docemur_, _docemini_, _docentur_.
EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO INPERFECTO _docebar_,
_docebaris_, _docebatur_; ET PLVRALITER _docebamur_, _docebamini_,
_docebantur_. EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PERFECTO
_doctus sum_, _doctus es_, _doctus est_; ET PLVRALITER 5
_docti sumus_, _docti estis_, _docti sunt_. ET VLTERIORI MODO #and
on ðâm ŷttran gemete# _doctus fui_, _doctus fuisti_, _doctus
fuit_; ET PLVRALITER _docti fuimus_, _docti fuistis_, _docti fuerunt_
VEL _fuere_.
12 _überschrift f. HJW_ ‖ uerb _O_ ‖ _am rande v. sp. hd. noch_
passiuis _O_ 13 _kein absatz OR_ ‖ doceor _aus_ docear _H_ ‖ --14 _ü.
f. T_ ‖ eam _H_ ‖ ceris _W_ ‖ _2. 3. sg. ü. f. W_ ‖ ært _J_ ‖
gelǣrd _R_ 14 docet(u)r _O_, cetur _W_ ‖ (he is g.) _C_ ‖ gelærd _R_
‖ þæt--159^1 bæftan _f. T_ ‖ ænglisc _Hh_, englis _C_, on englisc _W_
1 bæftan] æfter _O_, beforan _D_ ‖ --4 ce- _W_ 2 e. m. t. _f. T_ ‖
temporore _O_ ‖ praete:ito _H_, praeteritum _T_ ‖ i(n)perfecto _auf r.
O_ 2. 3 docebar _aus_ -bor _O_ 3 -ter _aus_ -tep _und_ -mur _aus_ -mup
_O_ 4 e. m. t. _f. T_ ‖ [modo--10 doc]tus _W_ ‖ temopore _O_ 4. 5
inperfecto _R_ 5 doctus _vor_ es _und_ est _f. JTU_ ‖ est] :est (t
_rad._) _O_ 6 docti _vor_ estis _und_ sunt _f. JTU_ ‖ ulteri(ori) _h_,
ulteriore _T_, ulterio _H_, ulteri _O_ ‖ and--7 ge. _f. T_ 7 ytran _D_
‖ doctus _vor_ fuisti _und_ fuit _f. HJTU_ 8 docti _vor_ fuistis _und_
fuerunt _f. HJTU_ ‖ fuerint _O_ 9 uel fuere _f. T_ ‖
¶ EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO
_doctus eram_, _eras_, _erat_; ET PLVRALITER _docti eramus_, 10
_eratis_, _erant_. ET VLTERIORI MODO _doctus fueram_, _fueras_,
_fuerat_; ET PLVRALITER _docti fueramus_, _fueratis_, _fuerant_.
EODEM MODO TEMPORE FVTVRO _docebor_, _doceberis_, _docebitur_;
ET PLVRALITER _docebimur_, _docebimini_, _docebuntur_. IMPERATIVO
MODO TEMPORE PRAESENTI AD SECVNDAM ET TERTIAM PERSONAM 15
_docere_ #sî ðû gelǣred#, _doceatur_; ET PLVRALITER
_doceamur_, _docemini_, _doceantur_. EODEM MODO TEMPORE FVTVRO
_docetor tu_, _docetor ille_; ET PLVRALITER _doceamur_, _doceminor_,
_docentor_.
oððe _O_ (_alle anderen_ ł) ‖ e. m. t. _f. T_ ‖ edem _O_ ‖ _zweites_
e _in_ preterito _aus angefangenem_ r _O_ 10 l _in_ plus- _aus_ i _O_ ‖
docti _f. UW_ 11 era(n)t _H_ ‖ u(l)teri(o)ri _O_, ulteriore _T_,
ulteriora _H_ 12 docti _f. W_ 13 e. m. t. _f. T_ ‖ docebar _JO_ 13. 14
(_ausser 1. sg._) ceb- _W_ 14. 15 inperatiuo _HT_, m _aus_ ni _O_,
inparatiuo _W_ 15 tp͞r _urspr._ (_dann_ em _darüber v. e. hd. d. 14.
jhdts._) _T_ ‖ terciam _W_ 16 doceri _U_ ‖ _ü. f. HT_ ‖ beo _W_ 17
doce:mur (a _wegradiert_) _U_ ‖ doceamini _CDHTU, dahinter_ :::::::::
_C_ ‖ e. m. t. _f. T_ 18 doce(t)or tu _F_, docetur tu _HhU_, -et- _aus_
-eat- _C_, -or _aus_ -ur _O_, docetor(t)um _J_ ‖ docetur ille _CHR_,
-or _aus_ -ur _JO_, o (_vor_ r) _ü. r. F_ ‖ doce(a)mur _O_ ‖ doceminur
_T_ 19 docentur _T_
¶ OPTATIVO MODO TEMPORE PRAESENTI ET PRAETERITO
[[160]]
INPERFECTO _utinam docerer_, _docereris_, _doceretur_; ET PLVRALITER
_utinam doceremur_, _doceremini_, _docerentur_. EODEM
MODO TEMPORE PRAETERITO PERFECTO ET PLVSQVAMPERFECTO
_utinam doctus essem_, _doctus esses_, _doctus esset_; ET PLVRALITER
_utinam docti essemus_, _essetis_, _essent_. ET VLTERIORI 5
MODO _utinam doctus fuissem_, _fuisses_, _fuisset_; ET PLVRALITER
_utinam docti fuissemus_, _fuissetis_, _fuissent_. EODEM MODO
TEMPORE FVTVRO _utinam docear_, _docearis_, _doceatur_; ET PLVRALITER
_utinam doceamur_, _doceamini_, _doceantur_. SVBIVNCTIVO
MODO VEL CONIVNCTIVO MODO TEMPORE PRAESENTI _cum docear_, 10
_docearis_, _doceatur_; ET PLVRALITER _cum doceamur_, _doceamini_,
_doceantur_. EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO INPERFECTO
_cum docerer_, _docereris_, _doceretur_; ET PLVRALITER
_cum doceremur_,
_doceremini_, _docerentur_.
1 docereris--2 doceremur _f. H_ ‖ docereris _aus_ dec- _C_, docere(r)is
(_letztes_ r _ü. rad._ t _von 2. corr._) _F_ 2 ceremini cerentur _W_
2. 3 e. m. t. _f. T_ 3 (praeterito) _U_ ‖ perfecto _f. H_ ‖ plusquam |
fecto _O_, -perfectum _F_ 4 doctus _vor_ esses _und_ esset _f. DJTU_ 5
utinam--6 pluraliter _doppelt O_ ‖ doc:ti (t _rad._, i _nachträglich
angehängt_) _das erste mal O_ ‖ docti _auch vor 2. 3. W_ ‖ ulteri(ori)
_h_, ulteriore _T, erstes_ r _aus_ p _das erste mal O, davor_ :: _das
zweite mal O_ 6 (fuis)sem _corr. v. a. hd. das zweite mal O_ ‖ fuisses]
-em _W_ 7 docti _aus_ -u? _C_ 7. 8 e. m. t. _f. T_ 8 cearis ceatur _W_
‖ et pluraliter utinam dócear doceáris doceatur _hinter_ doceatur
_durchstrichen O_ 9 doceamini _f. H_, ceamini (_hinter_ ceantur) _W_ ‖
t _in_ doceantur _undeutlich u._ ur _verschwunden h_, ceantur _W_ 9. 10
s. m. uel _f. T_ 9 subiuctiuo _C_ 11 cum _auch vor d. 2. u. 3. sg. RW_
‖ cum _f. J_ ‖ doce(a)mur _O_ ‖ cum _auch vor d. 2. pl. O_ ‖ ceamur
ceantur _W_ 12 t. praesento (!) i. _T_ 13 _2. 3. sg._ cer- _W_ 14 cum
_auch vor 2. 3. pl. T_
¶ EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO
PERFECTO _cum doctus sim_, _cum doctus sis_, _cum doctus 15
sit_; ET PLVRALITER _cum docti simus_, _cum docti sitis_, _cum
docti sint_. ET VLTERIORI MODO _cum doctus fuerim_, _cum
doctus fueris_, _cum doctus fuerit_; ET PLVRALITER _cum docti
[[161]]
fuerimus_, _cum docti fueritis_, _cum docti fuerint_. EODEM
MODO TEMPORE PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO _cum doctus
essem_, _cum doctus esses_, _cum doctus esset_; ET PLVRALITER
_cum docti essemus_, _cum docti essetis_, _cum docti essent_.
14 cerentur _W_ 15 sum _CHhOR_, sim _aus_ sum _F_ ‖ cum _vor 2. 3. sg.
f. HJTUW_ ‖ doctus _vor 2. und 3. sg. f. HJUW_ 15. 16 ductus sit _O_ 16
_1._ docti _bis auf einen teil von_ i _weg H_ ‖ sumus _O_ ‖ _vor 2. 3.
pl._ cum _f. HJTUW_, docti _f. HJUW_ 17 et u.] adulteriori _CDT_ ‖ c.
d. fuerim _doppelt_ (_das 2. mal getilgt_) _O_ 17. 18 c. doctus _vor
2. 3. sg. f. DHJTUW_ 1 imus fueritis fuerint E (_das letzte auf rasur
eines_ e) _3. corr. F_ ‖ f(u)erimus _C_ ‖ cum docti _vor 2. 3. pl. f.
DFHJTUW_ 2 preterito perfecto plus- _W_ 3--4 c. d. _vor 2. 3. sg. und
2. 3. pl. f. DHJTUW_ ‖ et--5 fuisset _f. R_
¶ ET VLTERIORI MODO _cum doctus fuissem_, _fuisses_, _fuisset_; ET 5
PLVRALITER _cum docti fuissemus_, _fuissetis_, _fuissent_. EODEM
MODO TEMPORE FVTVRO _cum doctus ero_, _eris_, _erit_; ET PLVRALITER
_cum docti erimus_, _eritis_, _erunt_. ET VLTERIORI MODO
_cum doctus fuero_, _fueris_, _fuerit_; ET PLVRALITER _cum docti
fuerimus_, _fueritis_, _fuerint_. INFINITIVO MODO, NVMERIS ET 10
PERSONIS TEMPORE PRAESENTI _doceri_, PRAETERITO _doctum esse_
VEL _fuisse_, FVTVRO _doctum iri_. DVO PARTICIPIA TRAHVNTVR
A VERBO PASSIVO PRAETERITI TEMPORIS ET FVTVRI, PRAETERITI
_doctus_, FVTVRI, VT _docendus_.
5 ultriori _C_, ulteri _O_ ‖ cum doctus _auch vor 2. 3. sg. C_ 6
fuissemussetis fuis(s)ent _O_ ‖ fu:issent _F_ 7 tempora _F_, tempo _O_
8 erint _T_ ‖ ulteri(ori) _h_ 9 fue(r)o _C_ 10 [fuerimus--15 word] _W_
12 trauntur _J_ 13 _1._ :preteriti _D_, preterit(i) _F_, pretiriti (iti
_aus etwas a._) _O_, praeterito _R_ ‖ _2._ preteri:ti _F_, preriti _O_
14 ut doctus _DU_ ‖ docentus _O_
Ealswâ gâð þâ ôðre ðrôwigendlîcan word and DEPONENTIA: 15
_mereor_ #ic geearnige#, _mereris_ #ðû geearnast#,
_meretur_ #hê geearnað#, and swâ forð; PRAETERITVM _merui_
VEL _meritus sum_ #ic geearnode#; _medeor_ #ic gelâcnige#,
_medicatus sum_; _misereor_ VEL _miseror_ #ic gemiltsige#,
_misertus sum_; _reor_ #ic wêne# is DEFECTIVVM,
þæt is, #âteorigendlîc#, 20
[[162]]
_ratus sum_ #ic wênde#; _uereor_ #ic anðracige#
oððe #ic wandige#, _ueritus sum_; _fateor_ and _confiteor_ #ic
andette#, _confessus sum_; _polliceor_ #ic behâte#, _pollicitus
sum_; _tueor_ #ic gescylde# mæg bêon COMMVNE VERBVM,
þæt is, #gemǣne word#; _intueor_ #ic on lôcige# oððe 5
#ic bescêawige#, _intuitus_; ET SIMILIA.
15 _kein absatz_ ‖ þa | ða _U_ ‖ a _in_ -an _aus etwas a. O_ ‖ et _J_
16 merear _J_ ‖ --162^8 _ü. in d. z. T_ ‖ iea[rnie--17 forþ] _W_ ‖
gee(a)rnige _C_, geærnige _J_, gearnige _R_ ‖ mereres _T_ ‖
gee(a)rnast _C_, ærnast _J_ 17 gee(a)rnað _C_, geærnað _J_ ‖ mer(u)i
_aus_ meritum _H_ 18 meritis _J_ ‖ ic geea. _ü._ merui _R_, ic
geearnodo _T_ ‖ iear[nede--19 medica]tus _W_ ‖ medior _T_ ‖
gelangnige _urspr._ (_dann 2._ g _zu_ c _a. hd.?_) _F_ 19 meditatus
(_unvollst. zu_ medicatus _D_) _CD_ ‖ misereor] miseor _J_ ‖ (ł
miseror) _h_ ‖ ic g. _ü._ misereor _R_ ‖ i[miltsie--20 wene] _W_ 20 ic
w. is _auf r. F_ ‖ defictiuum _Fh_ ‖ þ. is a. _gl. R_ 20. 162^1
ateoriogendlic _F_ 1 r[atus--andþra]kie _W_ ‖ andþracige _F_, aðracige
_O_ 2 o. ic w. _gl. R_ ‖ awandige _O_, awandie _F_ ‖ and] ł _J_ ‖
fate[or--3 confessus] _W_ 2. 3 ic a. _ü._ fateor _R_ 3 andete _T_ ‖
pollicit[us--4 uerbum] _W_ 4 comune _J_ 5 þ. is g. w. _gl. R_ ‖ on _f.
O_ ‖ lok[ie--6 similia] _W_ 5. 6 o. ic b. _ebenfalls gl. R_ 6 ic _f.
OT_ ‖ intuitus sum _R_
DE TERTIA CONIVGATIONE.
_Lego_ #ic rǣde#, _legis_ #ðû rǣdst#, _legit_ #hê rǣt#
(þêos CONIVGATIO
is gecweden CORREPTA, ðæt is, #gescyrt#, forðan
ðe hêo macað hyre IMPERATIVVM on sceortne _e_: _lege_ 10
#rǣd#; and eft on INFINITIVVM byð se _e_ sceort: _legere_ #rǣdan#;
and swâ ealle ðâ word, ðe tô hyre belimpað,
scyrtað þone foresǣdan _e_ on ðâm twâm gemetum and
on mâ ôðrum, ðonne ðâ ôðre ðrêo CONIVGATIONES bêoð
ǣfre gelengde); ET PLVRALITER _legimus_, _legitis_, _legunt_. 15
EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO INPERFECTO _legebam_, _legebas_,
_legebat_; ET PLVRALITER _legebamus_, _legebatis_, _legebant_.
7 _überschrift f. HJTW_ ‖ III^a _U_ 8 ego _W_ ‖ _2. 3. sg. ü. f. W_ ‖
ræd::st _F_, rætst _CU_ ‖ ræd _CF, dahinter_ et pluraliter legimus
legitis legunt _T_ (_vgl. 15_) 8. 9 coniu[gatio--iscurt] _W_ 9
co(r)repta _H_ ‖ þæt is gescirt _gl. R_ ‖ gesceort _T_ ‖ -þā _U_ 10
hi maciaþ heora _H_ ‖ inperat[iuum--11 biþ] _W_ ‖ inperatiuum _HT_ ‖
sc(e)ortne _J_ 11 ræd _auf r. O, f. T_ ‖ on inf. _hinter_ scort _W_ ‖
(in)finitiuum _F_ ‖ lgere _C_ 11. 12 ræde[n--belim]peþ _W_ ‖ rǣdan _f.
T_ 12 ealla _T_ 13 scertað _D_, gescyrtað _O_, sceortað _T_ ‖ forsædan
_F_, forewarde _W_ ‖ o[n--14 oþrum] _W_ ‖ ðæm _h_ 14 þ _vor_ þonne
_rad. h_ ‖ (oðre) _R_ ‖ (ðreo) _h_ ‖ coniugationes _f. T_ ‖
[beoþ--15 legimus] _W_ 15 gelængede _H_, gelegnde _U_, lengde _O_,
gelengende (_erstes_ n _vom rubricator_) _T_ ‖ et--legunt _f. T_ (_s.
les. zu 8_) ‖ we rædaþ, ge rædaþ, hî rǣdaþ _fügt hinter den
betreffenden lat. formen hinzu J_ 16 tempere _T_, empore _O_ ‖
[inp.--17 le]gebamus _W_ 17 legebamus _gz. weg H_ ‖ gebatis gebant _W_
‖ eo[dem--163^1 le]git _W_
¶ EODEM
[[163]]
MODO TEMPORE PRAETERITO PERFECTO _legi_, _legisti_, _legit_; ET
PLVRALITER _legimus_, _legistis_, _legerunt_ VEL _legere_. EODEM
MODO TEMPORE PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO _legeram_, _legeras_,
_legerat_; ET PLVRALITER _legeramus_, _legeratis_, _legerant_.
EODEM MODO TEMPORE FVTVRO _legam_, _leges_, _leget_; ET PLVRALITER 5
_legemus_, _legetis_, _legent_.
1 in|perfecto (in _z. t. radiert_) _O_ 2 legistis] gistis _W_, legitis
_J_, legitis legistis (_letztes_ is _auf r._) _R_ ‖ gerunt[--3
plusquam]perfecto _W_ 3 tempor(e) _O_ ‖ pret(e)rito _corr. v. a. hd.?
O_ 3. 4 s _in_ legeras _auf r. R_, geras _W_ 4 gerat _W_ ‖
[legeramus--5 eodem] _W_ 5 leges] legas _J_, ges _W_ ‖ legit _T_, legat
_H_, get _W_ 5. 6 [pluraliter--7 pre]senti _W_ 6 lege:mus _C_ ‖
lege:tis _C_ ‖ n _in_ legent _auf r. C_ ‖
¶ IMPERATIVO MODO TEMPORE
PRAESENTI AD SECVNDAM ET TERTIAM PERSONAM _lege_, _legat_; ET
PLVRALITER _legamus_, _legite_, _legant_. EODEM MODO TEMPORE
FVTVRO _legito tu_, _legito ille_; ET PLVRALITER _legamus_,
_legitote_,
_legunto_ VEL _leguntote_. OPTATIVO MODO TEMPORE PRAESENTI 10
ET PRAETERITO INPERFECTO _utinam legerem_, _utinam legeres_,
_utinam legeret_; ET PLVRALITER _utinam legeremus_, _utinam
legeretis_, _utinam legerent_. EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO
PERFECTO ET PLVSQVAMPERFECTO _utinam legissem_, _legisses_,
_legisset_; ET PLVRALITER _utinam legissemus_, _legissetis_,
_legissent_. 15
EODEM MODO TEMPORE FVTVRO _utinam legam_, _legas_,
_legat_; ET PLVRALITER _utinam legamus_, _legatis_, _legant_.
inperatiuo _HO_ 7 .III^am. _U_, terciam _W_ ‖ [lege--8 le]gant _W_ ‖
lege leges legat _T_ 8 tempora _F_ 9 [tu--legi]tote _W_ 10 legunto uel
leguntote _doppelt R_ ‖ o[pt.--11 inperfecto] _W_ 11 et] and _H, f. O_
‖ prerito _O_ ‖ inperfectum _F_ ‖ utinam _vor 2. 3. sg. f. DJUW_, ut
(_statt_ ut̄) _R_ ‖ lege::res (re _rad._) _h_ 12 legeræt _H_ ‖
_zweites_ ut.--13 eodem] _W_ ‖ legemus _D_ ‖ utinam _vor 2. 3. pl. f.
DHJU_ 13 e. m. t. _f. T_ ‖ pret(e)rito _corr. v. a. hd.? O_ 14
plusquam[p.--15 et] _W_ ‖ --15 vt̄ _vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. T_ 15
legis(s)et _O_ ‖ et--17 legat _f. H_ ‖ utinam _f. R_ ‖ giss- _W_
15. 16 giss[ent--17 legatis] _W_ 16 e. m. _f. T_ ‖ futura _J_ ‖ vtinam
_vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. T_
¶ CONIVNCTIVO
MODO TEMPORE PRAESENTI _cum legam_, _cum legas_,
_cum legat_; ET PLVRALITER _cum legamus_, _cum legatis_, _cum
[[164]]
legant_. EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO INPERFECTO _cum
legerem_, _cum legeres_, _cum legeret_; ET PLVRALITER _cum legeremus_,
_cum legeretis_, _cum legerent_. EODEM MODO TEMPORE
PRAETERITO PERFECTO _cum legerim_, _cum legeris_, _cum legerit_;
ET PLVRALITER _cum legerimus_, _cum legeritis_, _cum legerint_. 5
17. 18 coniun(c)tiuo _O_ 18 [pr.--19 pluralite]r _W_ ‖ legum _O_ ‖
--164^10 cum _vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. f. DHJUW_ 19 cum legamus
_doppelt_ (_das zweite mal unterstrichen_) _O_ 1 lega(n)t _D_, gant _W_
‖ [eodem--2 lege]rem _W_ ‖ e. m. t. _f. T_ 2 em _in_ legerem _aus
etwas a. O_ ‖ geres geret _W_ 2. 3 le[geremus--3 tempor]e _W_ 3 n _in_
legerent _aus_ m _O_ ‖ e. m. t. _f. T_ 4 pret(e)rito _corr. v. a. hd.
O_ ‖ _zweites_ e _in_ legerim (_von ds. hd.?_) _eingeflickt O_ ‖
[legeris--5 leg]eritis _W_ 5 us _in_ legerimus _und_ tis _über_ s _in_
legeris (_so_) _von a. hd. O_ ‖ gerint _W_
[[4 ... _corr. v. a. hd. O_
invisible . in “v. a. hd O”]]
¶ EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO _cum
legissem_, _cum legisses_, _cum legisset_; ET PLVRALITER
_cum legissemus_,
_cum legissetis_, _cum legissent_. EODEM MODO TEMPORE
FVTVRO _cum legero_, _cum legeris_, _cum legerit_; ET PLVRALITER
_cum legerimus_, _cum legeritis_, _cum legerint_. INFINITIVO 10
MODO, NVMERIS ET PERSONIS TEMPORE PRAESENTI _legere_;
PRAETERITO _legisse_; FVTVRO _lectum ire_ VEL _lecturum esse_.
INPERSONALI MODO TEMPORE PRAESENTI _legitur_; PRAETERITO
INPERFECTO _legebatur_; ET CETERA.
6 e. m. t. _f. T_ ‖ tempore per[-?--7 legiss]es _W_ ‖ tempora _F_ ‖
-perfectum _F_ 7 gisset _W_ 8 le(g)issemus _corr. von a. hd.? C_ ‖
[legissetis--9 futur]o _W_ ‖ legisse:tis (n _rad._) _h_ ‖ l(e)gissent
_corr. v. a. hd. O_ ‖ e. m. t. _f. T_ 9 legero] legerem _W_ ‖ geris
gerit _W_ 10 [cum legerimus--infin]itiuo _W_ ‖ cum legerimus _doppelt_
(_das zweite mal unterstrichen_) _O_ 10. 11 in infinitiuo _O_ 11
numeris--praesenti _f. T_ ‖ numeris _aus_ -rus _h_ ‖ et _f. O_ ‖
[pr.--12 lec]tum _W_ 12 prae- _oder_ preteriti _CDFhJR_, pret(e)rit (e
_von a. hd._) _O_, praeterito perfecto et plusquamperfecto _T_ ‖ futuri
_CDFhJOR_ ‖ lecturum] lectum _T_ 13 i. m. t. p.] uerbo inper _mit punct
dahinter T_ ‖ a _in_ inpersonali _auf r._ (_v. a. hd.?_) _F_ ‖
[modo--14 le]gebatur _W_ 14 inperfectum _F_ ‖ legebatur et cetera] et
plusquamperfecto. lectum. est. uel praeterito plusquamperfecto lectum
erat. futuro. legetur. Inperatiuo. modo. legatur. futuro. legitor. Opta.
(_so_) legeretur. praeterito perfecto. et plusquamperfecto lectum esset
futuro legatur _T_
Þêos CONIVGATIO macað hire PRAETERITVM on eahta 15
wîsan, swâswâ nân ðǣra ôðra ne dêð.
15 _kein absatz_ ‖ þêos--16 dêð _f. T_ ‖ coniunctio _R_ ‖ [mak.--16
wisa]n _W_ ‖ u _in_ praeteritum _auf r. D_ 16 þara _C_ ‖ oðre _H_
[[165]]
I. Sêo forme PRAETERITVM gǣð ðus: _quiesco_ #ic geswîce#
oððe #ic forlǣte# oððe #ic mê gereste#, _quieui_,
_quietum_; _cresco_ #ic wexe#, _creui_ #ic weôx#, _cretum_; _nosco_
#ic oncnâwe#, _noui_, _notum_; _ignosco_ #ic miltsige#, _ignoui_, 4
_ignotum_; _cognosco_ #ic oncnâwe#, _cognoui_, _cognitum_; _agnosco_
#ic oncnâwe#, _agnoui_, _agnitum_; _pasco_ #ic fêde# oððe
#ic læswige#, _paui_, _pastum_ (of ðâm is nama _pastor_ #hyrde#);
_consuesco_ #ic gewunige#, _consueui_, _consuetus sum_; _sino_
#ic geðafige#, _siui_, _situm_; _sterno_ #ic strêwige# oððe #ic
sadelige hors# oððe #ic beddige#, _straui_, _stratum_; _cerno_ 10
#ic gesêo#, _creui_, _cretum_; _lino_ #ic clǣme#, _liui_, _litum_;
_accerso_ #ic gelangige#, _-siui_, _-situm_; _lacesso_ #ic tyrige#,
_lacessiui_, _lacessitum_; _pinso_ #ic gearcige hlâf#, _pinsui_,
_pistum_ (of ðâm is nama _pistor_ #bæcestre#); _tero_ #ic tôbrŷte#,
_triui_, _tritum_; _quaero_ #ic sêce#, _quaesiui_, _quaesitum_; 15
[[166]]
_sero_ #ic sâwe#, _seui_, _satum_ (_sero_, _seras_, #ic hæpsige# is
ðǣre forman: _seraui_; _desero_ #ic forlǣte#, _deserui_ on ôðre
wîsan, _desertum_; _insero_ #ic on besette#, _inserui_, _insertum_);
_cupio_ #ic gewilnige#, _cupiui_ VEL _cupii_, _cupitum_; _concupio_
#ic samod wilnige#, _concupiui_ VEL _concupii_, _concupitum_; 5
_sapio_ #ic wât# oððe #ic smæcce#, _sapiui_ VEL _sapui_, _sapitum_;
_peto_ #ic bidde#, _petiui_, _petitum_.
1 _absatz nur CDU_ ‖ _zahl am rande h, f. FHJOTW_ (_doch in O am rande
von a. hd._ .III. coniugatio .I. ui) ‖ [þeo forme--i]swike _W_ ‖ forma
_J_ ‖ quiessco _h_ ‖ _bis auf w. ü. in d. z. T_ ‖ --2 _ganze ü. gl.
R_ 1. 2 (ge)swice _C_, swice _U_, swi(c)e _O_ 2 _erstes_ ic _f. HO_ ‖
forléte _T_, oferlæte _CU_ ‖ [quieui--3 cre]tum _W_ 3 weaxe _h_ ‖ ic
weôx _f. HJ_ 4 oncnæwe _J_, oncnawa _T_, oncwawe _Fh_ ‖ no[tum--5
igno]tum _W_ ‖ tum _von_ notum _und das fg._ ig _gz. u._ n _z. t. weg
H_ ‖ milts(i)ge _U_, gemiltsige _H_ 5 oncnawe _aus_ oncwawe _F_,
oncwawe _h_, oncneowe _J_, icnowe _W_ ‖ cogno[ui--6 agnoui] _W_ ‖
cognitum _aus_ cognotum _J_, cognotum _T_ 6 oncnawe _aus_ oncwawe _F_,
oncwawe _h_, oncnæwe _J_ ‖ agnotum _T_ ‖ fæde _J_ 6. 7 o. ic l. _f. H,
gl._ (_so auch im fg. regelmässig die ganze übersetzung über der zeile_)
_R_ 7 ic _f. FT_ ‖ les[wie--pa]stor _W_ ‖ læsewige _R_ ‖ of] on _J_ 8
con(su)esco _O_, consuescor _T_ ‖ (ge)wunige _U_ ‖ [consueui--9
iþaui]e _W_ ‖ cons(u)etus _O_ ‖ sum] suo _T_ 9 þafige _J_ ‖ siui: _O_
‖ ern _in_ sterno _auf r. O_ ‖ trewig _in_ strewige _auf r. O_,
streowige _T_, (s)treowige _F_, streawige _H_ ‖ _drittes_ (ic) _R, f.
OW_ 10 sa[delie--stratum] _W_ ‖ sadelige--ic _f. F_ ‖ sadilige
(_erstes_ i _aus_ u, _wie es scheint_) _O_ ‖ ic _vor_ b. _f. R_ ‖
str(a)tum _J_ 11 cernui cernitum _T_ ‖ lino _auf r. O_ ‖ [ic--12
ilangi]e _W_ 12 acerso _T_ ‖ gelangi(g)e _C_, i _aus e. a. und noch
einmal darüber D_ ‖ accersiui _DHJ_ ‖ situm _f. U_, accersitum _DHJ_
‖ lacesco _W_ ‖ :tyrige (s _rad._) _R_, teorie _W_, styrige _T_,
gestyrige _O_ 13 la[cessiui--iarki]e _W_ ‖ gegearcige _U_ ‖ laf _H_ ‖
pinsii _F_ 14 is] cymð _T_ ‖ [nome--to]brite _W_ ‖ bæcesre _O_ 14. 15
tobryse _T_ ‖ quero _doppelt_ (_das zweite mal unterstrichen_) _R_ ‖
se[che--166^1 seu]i _W_ ‖ ui _in_ quesiui _auf r. DO_ 1 sutum _O_ ‖ a
_in_ seras _aus_ i _und darunter noch ein_ a _O_, e _auf r. R, dahinter
rasur von 5--6 buchst. h_ ‖ seraui _hinter_ seras _H_ ‖ ic h. _ü._
sero _R, vor_ seras _J_ ‖ haspie _W_ ‖ [is--2 seraui] _W_ 1. 2 is ð.
f. _f. J_ ‖ is] þæt is _H_ 2 seraui] coniugat̄ _H_ ‖ deserto _H_ ‖
[on--3 o]n besette _W_ 3 wison _R_ ‖ desertam _F_ ‖ on _f._ (_2
buchst. rad._) _O_ ‖ besætte _T_ 4 [cupio--5 wilnie] _W_ (_doch sind
einige striche übrig_) ‖ ui _von_ cupiui _auf r. O_ ‖ uel] oððe _O_
4. 5 conc. ic samod _unleserlich J_ 5 gewilnige _H_ ‖ uel concupii _f.
H_ ‖ uel _f. O_ ‖ concu[pitum] _W_ 6 smæcge _J_ ‖ oððe sapui _auf r.
O_ ‖ uel] oððe _FhOR_ ‖ sap(i)ui _F_ ‖ i _in_ sapui _auf r. C_,
sapiui _J_ 7 peto ic b. _doppelt W_ ‖ _das 1. mal_ bi[dd]e _W_ ‖
pet(i)ui _O_
II. Sêo ôðer PRAETERITVM geendað on _ii_, ac on ðǣre
ne befeallað nâ mâ worda, þonne, ðâ ðe gâð on twâ
wîsan: _cupio_ #ic gewilnige#, _cupiui_ oððe _cupii_; _arcesso_ 10
#ic âflîge mîne fŷnd# oððe #genyrwige#, _arcessiui_ VEL
_arcessii_; and byð se ǣrra _i_ ǣfre sceort.
8 _absatz nur U_ ‖ _zahl am rande h, f. FHJOW_ (_doch am rande von
späterer hd._ II ii _O_) ‖ se _CTU_ ‖ :oþer (w _rad.?_) _C, auf r. h_
‖ endeþ _W_ ‖ ii] i _CDFJTU_ ‖ [ac] _W_ ‖ on ðære] o|ðere _h_ ‖
o(n) (_a. hd.?_) _F_ ‖ ðære oðre _O_ 9 ne _aus_ be _O_ ‖ befellað _R_,
feallað _U, aus_ gefealdað _h_ ‖ nâ] nan _H_ ‖ worde _T_, word _W_ ‖
ðâ _f. J_ ‖ (þe) _C_ ‖ [two] _W_ 10 ic g. _f. H_ ‖ oððe] ł _DJW_ ‖
arcesso _aus_ accerso _v. a. hd. F_ 11 aflem[e] _W_ ‖ ic inerwie _W_ ‖
accersiui _U_ ‖ oððe _FhO_, oþþe _C, f. D_ 12 ar|:::cessii (ces _rad._)
_O_, arcessii _aus_ accessii _v. a. hd. F_, ii _auf r. C_, accersii _U_,
arcessi _J_ ‖ and _f. O_ ‖ ǣrra] for[me] _W_ ‖ (æfre) _h_
III. Sêo ðridde PRAETERITVM geendað on _u.i_: _imbuo_
#ic tŷ# oððe #lǣre#, _imbui_ #ic têah#, _imbutum_, and byð
se _u_ lang on ðâm SOPINVM and sceort on ðâm PRAETERITVM; 15
[[167]]
eallswâ _acuo_ #ic hwette#, _acui_, _acutum_; _induo_ #ic
mê scrŷde#, _indui_, _indutum_; _exuo_ #ic mê unscrŷde#,
_exui_, _exutum_; _innuo_ #ic gebŷcnige#, _innui_, _innutum_;
_annuo_ #ic getîðige#, _annui_, _annutum_; _diluo_ #ic âfeormige#,
_dilui_, _dilutum_; _polluo_ #ic besmîte#, _pollui_, _pollutum_; 5
_suo_ #ic sywige#, _sui_, _sutum_; _tribuo_ #ic sylle# oððe
#forgyfe#, _tribui_, _tributum_; _statuo_ #ic sette#, _statui_,
_statutum_;
_minuo_ #ic wanige#, _minui_, _minutum_; _arguo_ #ic
ðrêage#, _argui_, _argutum_.
13 _absatz nur U_ ‖ _zahl am rande h, f. FHJOTW_ (_doch am rande von
späterer hd._ III. ui _O_) ‖ endeþ _W_ ‖ inbuo _U_, imbui _H_ 14 ic
teo _JW_ ‖ ic lære (l[ere] _W_) _CUW_ ‖ ic têah _f. H_ ‖ teh _mit_ æ
_über_ e _J_ ‖ is _W_ 15 sopínum _aus_ sap- _O_, supinum _JU_ ‖ o[n
þen] _W_ 1 hwætte _T_ ‖ acu::tum (tu _radiert?_) _O_ ‖ indu(o) _aus_
indui _H_ 2 scryde _aus_ screde _J, aus_ scyrde _v. a. hd. F_, scry:de
(d _rad.?_) _O_ ‖ indui--unscrŷde _f. J_ ‖ [in]dui _W_ ‖ unscry:de (d
_rad._) _O_, (un)scride _h_ 3 in(n)uo _O, am rande v. ds. hd. H_ ‖
ibec[nie] _W_ 4 tiþie _W_, geaðige _U_ ‖ ic] _vor_ i _noch ein_ c
_ähnliches zeichen h_ 4. 5 afermige _J_, afeor[mie] _W_ 5 besmitte _W_ 6
siwige _aus_ suw- _R_, s[ewie?] _W_ 7 sætte _T_, s[ette] _W_ 7. 8
statuum _O_, stastum _W_ 8 wan(i)ge _H_ ‖ minui _f. W_ 9 ðrige _mit a.
t. aus_ drige _F_ ‖ ar[gui ar]gutum _W_ ‖
¶ _pluo_ #ic rîne# macað _plui_, _spuo_
#ic spǣte# _spui_, _metuo_ #ic mê ondrǣde# _metui_: þâs ðrêo 10
word nabbað nǣnne SOPINVM. _ruo_ #ic hrêose#, _rui_, _rutum_,
ac se tôwearda PARTICIPIVM hæfð _i_, _ruiturus_ #tô hrêosenne#,
and of ðisum worde gefêgede habbað sceortne
_u_ on SOPINVM: _eruo_ #ic âhredde# oððe #ût âliðige#, _erui_,
_erutum_; _diruo_ #ic tôwurpe#, _dirui_, _dirutum_. _pono_ #ic 15
sette#, _posui_, _positum_, and of ðâm gefêgede _subpono_ #ic
underlecge#, _subposui_, _subpositum_; _compono_ #ic gefêge#,
_composui_, _compositum_; _gigno_ #ic gestrŷne#, _genui_, _genitum_;
_uomo_ #ic spîwe#, _uomui_, _uomitum_; _gemo_ #ic geômrige#,
[[168]]
_gemui_, _gemitum_; _fremo_ #ic grimette#, _fremui_, _fremitum_;
_tremo_ #ic bifige#, _tremui_, _tremitum_: on eallum ðisum byð
se _u_ sceort on PRAETERITVM and se _i_ on SOPINVM.
pl:uo _C_ ‖ reine _W_ ‖ pluui _alle ausser JT_ ‖ spu:o _O, der untere
teil von_ sp _weg H_ 10 spete _J_ ‖ metu[o ic me] _W_ ‖ s _in_ þas
_nachträglich eingefügt U_ 11 wurd _U_ ‖ næbbað _T_ ‖ supinum _J_ ‖
ic--rutum _schwer zu lesen J_ ‖ i[c reo]se _W_ ‖ reose _HU_ 12 towerda
_C_, towerda _aus_ -de _T_, towearde _HJ_ 12. 13 hreosanne _H_, reosenne
_F_, r[eosen]ne _W_ 13 and _f. O_ ‖ f _in_ of _auf r. a. hd.? h_ ‖
þissum _hJU_ ‖ wordum _CHTU_ ‖ gefeged _U_ 14 supinum _J_ ‖ [eruo]
_W_ ‖ aredde _H, unvollständig corr. aus_ ahrædde _h_ ‖ ali(ði)ge _O_
15 toworpe _FUW_, -wyrpe _R_, -weorpe _CDT_ ‖ d[iru]tum _W_ ‖ pone _T_
16 gefeged _T_ 17 u[nder]legge _W_, -licge _D_ ‖ gefege:: (de _rad.?_)
_C_ 18 co- _aus_ cu- _im pf. u. sup. h_ ‖ compo[situm] _W_ ‖ _über_
gigno _v. a. hd._ ł pario _h_ ‖ gestrene _h_ 19 u[omi]tum _W_ ‖ sicige
_ü._ geomrige _gl. U_ 1 grymetige _H_, grímytige _T_, grymtige _DC_,
grimtige _U_, gremette _O_, grimmete _W_ ‖ fre[mui] _W_ 2 t _in_ tremo
_aus_ c _und noch ein_ t _darüber O_ ‖ ic _f. U_ ‖ bifige] forhtige
_H, darüber_ cwacige _gl. U_ ‖ ðissum _h_, þissum _J_ 2. 3 [biþ þe] _W_
3 supinum _J_ ‖
¶ _texo_
#ic wefe#, _texui_, _textum_; _nexo_ #ic cnytte#, _nexis_ VEL _nexas_
ðǣre forman, _nexui_, _nexum_; _necto_ #ic cnytte#, _nexui_ VEL 5
_nexi_, _nexum_; _pecto_ #ic cembe#, _pexui_ VEL _pexi_, _pexum_;
_meto_ #ic rîpe#, _messui_, _messum_; _strepo_ #ic hlŷde#, _strepui_,
_strepitum_; _rapio_ #ic gelæcce#, _rapui_, _raptum_; of ðâm
gefêged _eripio_ #ic ætbrêde# oððe #âhredde#, _eripui_, _ereptum_;
_diripio_ #ic fram âtere#, _diripui_, _direptum_; _sterto_ 10
#ic hrûte#, _stertui_ (nis ðǣr nân SOPINVM); _alo_ #ic fêde#,
_alui_, _altum_ VEL _alitum_; _colo_ #ic begange# oððe #ic wyrðige#,
_colui_, _cultum_; _consulo_ #ic âxige mê rǣdes# oððe
#ic ðeahtige#, _consului_, _consultum_; _occulo_ #ic behŷde#, 14
_occului_, _occultum_; _molo_ #ic grinde#, _molui_, _molitum_; _uolo_
[[169]]
#ic wylle#, _uolui_ (of ðâm byð nama _uultus_ #andwlita#,
swâswâ of _occulo_ #ic bedîglige# _occultus_ #bedîglod#);
_nolo_ #ic nelle#, _nolui_: ac ðâs twâ word nabbað nǣnne
SOPINVM.
unde textrinum opus _ü._ texo _gl. U_, texuo _W_ 4 [textum--5 forman]
_W_ ‖ (c)nytte _h_, :: cnytte _O_ ‖ oððe _O_, ł _die anderen_ ‖ nxas
_O_ 5 þæra _H_ ‖ nexi (_getilgt W_) _CUW, dahinter rasur von 5--6
buchst. h_ ‖ nextum _T_ ‖ necto] o _aus e. a. und noch einmal darüber
h_ ‖ [ic--6 pex]ui (_doch z. t. spuren_) _W_ ‖ cnytto _J_, cnytte
_aus_ cnytto _C_, gecnytte _O_ ‖ oððe _O_, ł _die anderen_ 6 nexi _aus_
nexui _F_ ‖ unde pecten _ü._ pecto _gl. U_ ‖ (c)embe _O_, cæmbe _H_,
cæm:be _h_ ‖ pecxui _R_, p̄xui _T_ ‖ oððe _O_, (ł) _C_, ł _die
übrigen_ 7 metu _T_ ‖ _zweites_ s _von_ messui _v. a. hd. eingeflickt
O, darüber_ unde messor _gl. U_ ‖ st(r)epui _h_, [strep]ui _W_ 8
strepitum _aus_ strip- _F_, streptu _T_ ‖ unde raptor _ü._ rapio _gl.
U_ ‖ læcce _F, dahinter_ oþþe ahredde _H_ ‖ ra:::|pui _O_ ‖ rapitum
_CU_ 8. 9 of ð. g. _f. T_ ‖ ðam is g. _H_ 9 ifei[ȝed]e _W_ ‖ ætbrǽde
_T_ ‖ o. â. _f. H_ (_s. les. zu 8_) ‖ oððe] cððe _O_ ‖ aredde _U_,
ahrydde _D_ 9. 10 raptum _O_ 10 d(i)ripio _O_ ‖ ic of [ater]e _W_ ‖
s(t)erto _C_, sterco _J_, serto _T_ 11 nis ðǣr _f. W_ ‖ þer _F_ ‖ nân
_f. DTU_ ‖ supinum _J_ ‖ ic fæde _J_, [ic fe]de _W, darüber_ inde
altor et altrix _gl. U_ 12 oððe _O_, ł _die übrigen_ 12. 13 wur-
_CDFHRTU_, weorþ- _h_, bewurþe _J_ 13 o _in_ colui _aus e. a. H_ ‖
cul[tum c]onsulo _W_ ‖ cons. ic a. _schwer zu lesen J_ ‖ consvlo _aus_
consolo _O_, v _auf r. C_ ‖ rædas _J_, ræd _W_ 14 consulfui _J_ ‖
occulto _H_ ‖ [ic be]hude _W_ ‖ hehyde _J_ 15 occul::tum _O_ ‖
uolo--169^4 _f. T_ ‖ [uolo] _W_ 1 and of _R_ ‖ beoð _U_, is _W, f. F_
‖ nama: (n _rad._) _O_ ‖ andwlite _C_, andwlyte _U_ 2 of _f. H, von a.
hd. auf r. F_ ‖ o(c)culo _a. hd. FO_, occulto _H_, [occu]lo _W_ ‖
bedihlige _H_, bedîglice _J_ ‖ ocultus _O_, -us _aus_ -os _U_ ‖
bedihlod _HJ_, beliglod _O_ 3 ac _f. W_ ‖ twâ _f. CDU_, [two] _W_ ‖
nabað _ü. d. z. nachgetr. O_ 4 supinum _J_
IIII. Sêo fêorðe PRAETERITVM geendað on _si_: _quatio_ 5
#ic tôcwŷse#, _quassi_ #ic tôcwŷsde#, _quassum_ #tôcwŷsed#;
_percutio_ #ic slêa#, _percussum_; _concutio_ #ic sceace# oððe #ic
samod slêa#, _concussi_, _concussum_; _excutio_ #ic of âsceace#,
_excussi_, _excussum_; _incutio_ #ic on beslêa# oððe #on âsceace#,
_incussi_, _incussum_ (ðâs word macjað heora IMPERATIVVM on 10
_te_: _percute_ #sleh#, _excute_ ET CETERA, and INFINITIVVM on
_tere_: _percutere te uolo uirga_ #ic wylle ðê slêan mid
gyrde#);
5 _absatz nur U_ ‖ _zahl am rande h, f. FHJOW_ (_doch v. späterer hd.
am rande_ IIII. si _O_) ‖ endeþ _W_ ‖ qua[tio] _W_, q(u)atio _h_,
quattio _H_, cwatio _O_ 6 _perf. u. part. ü. f. W_ ‖ tôcwŷsde] tocwyse
_O_ ‖ toc(w)ysed _H_, tocwys(e)d _C_ 7 percusso _H_ ‖ percussi
_hinter_ slea _JW, ü. d. z._ percussi ic slog (_v. ds. hd.?_) _mit a. t.
U_ ‖ percusus sum _F_ ‖ concu[tio] _W_ ‖ scace _H_, sc:ace _h_ ‖
oððe--8 âsceace _f. J_ 7. 8 ic samod] c sa _z. t. weg H_ 8 ascace _h_,
ascake _H_, ascę́ce _O_, ascea[ke] _W_, sceace _CDU_ 9 [e]xcussi _W_ ‖
incutio--10 incussum _unten am rande v. ds. hd. C_ ‖ in _von_ incutio
_auf r. O_ ‖ onbeoslea _J_, unbeslea _h_ ‖ _zweites_ on _f. O_, an
_Fh_ ‖ ascake _H_, besceace _J_, sceace _CU_ 10 inc(u)ssum _O_ ‖
[þeos] _W_ ‖ maciat _O_, macyað _h_ ‖ inperatiuum _DHO_ 11 sleah _F,
f. T_ ‖ excute--and _f. T_ ‖ cet(e)ra _O_ ‖ and _auf r. R_, et _J_ ‖
infi[nitiu]um _W_, finitiuum _O_ 11. 12 on tere _f. T_ 12 te--13 gyrde
_f. T_ ‖ uirga _f. W_ 12. 13 mid g. _f. W_
¶ _gero_ #ic bere#, _gessi_, _gestum_; _uro_ #ic forswǣle#
oððe #forbærne#, _ussi_, _ustum_; _uerro_ #ic swâpe#, _uerri_ VEL
_uersi_, _uersum_; _sumo_ #ic underfô#, _sumpsi_, _sumptum_; _promo_
#ic geyppe#, _prompsi_, _promptum_; _demo_ #ic wanige#, 16
[[170]]
_dempsi_, _demptum_; _como_ #ic geglencge#, _compsi_, _comptum_;
_emo_ #ic bicge# macað _emi_, _emptum_; _premo_ #ic ofðrycce#,
_pressi_ on twâm essum, _pressum_ and of ðâm gefêgede
_comprimo_ #ic samod ofðrycce#, _compressi_, _compressum_;
_exprimo_ #ic geswutelige# oððe #swutelîce secge#, _expressi_, 5
_expressum_; _tempno_ #ic forsêo#, _tempsi_, _temptum_
(ealswâ _contempno_, and of ðâm byð _contemptus_ #forsewennyss#);
_scribo_ #ic wrîte#, _scripsi_ (hêr byð se _b_ on _p_
âwend on PRAETERITVM), _scriptum_;
13 g _in_ gero _auf rad._ s _F_ ‖ ges[si ge]stum _W_ ‖ gesstum _h_ ‖
u _in_ uro _auf r. O_, vre _T_ ‖ forswéle _T_, forswelege _O_ 14 uerro
_noch einmal über_ uerro (_v. ds. hd.?_) _mit a. t. U_ ‖ swâpe] sawe
_F_ ‖ [uerri] _W_ 15 uersi _von späterer hd. aus_ fersi _F_ ‖
sump:::|si _O_, sumsi _H_ 16 ge::yppe _O_ ‖ [promp]si _W_, promsi
_CDHhU_ ‖ promtum _h_ ‖ gewanige _O_ 1 demsi _CD_ ‖ demtum _CDh_ ‖
geglenge _CDRTU_, geglænge _h_, geglængce _H_, iglen[ge] _W_ ‖ [c]ompsi
_W_, comsi _CDFT, f. O_ ‖ com(p)tum _C_, comtum _h_ 2 gebicge _O_ ‖
macað _f. W_ ‖ :emptum _O_ ‖ præmo _J_ 3 [pres]si _W_, presso (_aber_
o _durchstrichen_) _C_ ‖ on t. essum _hinter_ pressum _J, f. HT_ ‖
essum] ss _W_ ‖ a. of ð. g. _f. T_ ‖ gefeged _H_ 4 comprimo--5 secge
_f. CDU_ 4 _ü. f. T_ ‖ somed [of þr]ucche _W_ 5 swutlice _O_ ‖
[segg]e _W_ 6 oferseo _CU_ ‖ temsi _D_ ‖ temtum _h_ 7 con[tempn]o _W,
zu_ -mno _O_, contemno _h_ ‖ and--forsewennyss _f. T_ ‖ of] on _O_ ‖
beoð _U, f. W_ ‖ contemtus _h_ 7. 8 fore(se)wennyss (se _v. a. hd. und
an_ r _radiert_) _O_, forsewendnyss _F_, forseowennys _H_, w _aus_ r
_D_ 8 ic :: wr. (sc _rad._) _R, f. T_ ‖ srip|:si _O_ ‖ hêr--9
praeteritum _f. DT_ ‖ [her] is _W_ ‖ p _f. O_ 9 awænd _h_, iwend _W_ ‖
sriptum _O_
¶ _nubo_ #ic oferwrêo#,
_nupsi_, _nuptum_ (ac ðis word gebyrað tô gyftum: ðanon 10
is gecweden _nuptiae_ #giftu#); _scalpo_ #ic clâwe#, _scalpsi_,
_scalptum_; _sculpo_ #ic grafe#, _sculpsi_, _sculptum_; _carpo_ #ic
tôtere# oððe #pluccige# oððe #tǣse#, _carpsi_, _carptum_ and
of ðâm gefêged _excerpo_ #ic of âpluccige#, _excerpsi_, _excerptum_;
_serpo_ #ic smûge#, _serpsi_, _serptum_; _repo_ #ic 15
crêope#, _repsi_, _reptum_; _ludo_ #ic plege#, _lusi_, _lusum_;
_laedo_ #ic derige#, _laesi_, _laesum_; _rado_ #ic scere#, _rasi_,
[[171]]
_rasum_; _rodo_ #ic gnage#, _rosi_, _rosum_; _trudo_ #ic scêofe#,
_trusi_, _trusum_; _uado_ #ic gange#, _uasi_, _uasum_ and of ðâm
gefêged _euado_ #ic ætwinde#, _euasi_ #ic ætwand#, _euasum_;
_illido_ #ic on beslêa#, _illisi_, _illisum_; _claudo_ #ic belûce#,
_clausi_, _clausum_ (_claudo_ oððe _concludo_ #ic belûce#,
_conclusi_, 5
_conclusum_: eft _claudo_ VEL _claudeo_ VEL _claudico_ #ic
healtige#, _claudicas_);
10 ac--11 giftu _f. T_ ‖ gebyrat _h_ ‖ þonon (ð-) _ChJRU_, and þ[anon]
_W_ 11 [is icweþen] _W_ ‖ gyfta _CU_, ȝifta _W_ ‖ clawige _T_ ‖
scal(p)si _h_, scalpi _O_ 12 sca(l)ptum _F_, scalpt[um] _W_, sculptum
_H_, a _aus_ u _C_ ‖ sculpo--sculptum _f. CTU, hinter_ 13 carptum _W_
‖ [ic--scul]ptum _W_ ‖ sculpsi _aus_ sculpti _O_, p _am rande
nachgetragen H_ ‖ scultum _D_ 12. 13 [carpo ic t. ł] _W_ 13 totyre _D_
‖ plu(c)cige _C_ ‖ tæse wulle _W_ 13. 14 and of ð. g. _f. TW_ 14
gefegede _J_ ‖ ic of _f. O_ ‖ aplu(c)cige _O_ 14. 15 excerpt[um--15
smuge] _W_ ‖ excer(p)tum _F_ 15 serpsi] serpi _W_ ‖ rapo _J_ 16
lud[o--17 lae]do _W_ ‖ plegige _H_ 17 ic derge _U, f. T_ ‖ ic sc. _f.
T_ ‖ scyre _DH_, r _aus e. a. rad. O_ 1 ro[do--rosum] _W_ ‖ _erstes_ o
_von_ rodo (_aus_ a?) _radiert OU_, rado _R_, rodo unius porci (ti _vor_
ci _rad._) pedem _J_ ‖ gnage anes swînes fôt _J_ ‖ r _in_ rosum _auf
r. H_ ‖ sceafe _O_, sceufe _aus_ sceafe _D_, scufe _HJT_ 2 uado _ü. d.
z. O_ ‖ ic gange _f. T_ ‖ ua[si--3 ifeiȝed] _W_ ‖ uasi uasum] facit
praeteritum. in defectiua coniugatio. sicut est eo. ic gange. is. þu
gast. it. he gað _U_ 2. 3 and of ð. g. _f. JT_ 3 gefeged: _C_ ‖ ic
ætwinde _f. T_ ‖ e _in_ euasi _von sp. hd. F_, æuasi _aus_ au- _C_ ‖
ic ætwand _f. DHJTW_ 4 _erstes_ i _von_ illido _auf r. O_ ‖
besl[ea--ic] _W_ ‖ illisum _aus_ illusum _h_ ‖ claudo ł conclaudo _T_
5 clausi--belûce _f. CDU_ ‖ claudo--6 _1._ uel _f. T_ ‖ claudo] cludo
_FHhW_ ‖ oððe] ł _J, f. H_ ‖ concludo _aus_ conclude _O_, conclaudo
_J_ 5. 6 [conclusi--claudo] _W_ 6 claudo] cludo _H_ ‖ _beide_ uel] oððe
_O_, ł _alle andern_ 7 i _in_ healtige _auf rasur D_ ‖
¶ _plaudo_ #ic hafetige# oððe #fægnige#,
_plausi_, _plausum_; _caedo_ #ic fare aweg# oððe #ic
rŷme#, _caessi_, _caessum_ and of ðâm gefêgede _recaedo_ and 9
_apcaedo_ #ic fare aweg#; _praecaedo_ #ic forestæppe#, _praecaessi_,
_praecaessum_; _concaedo_ #ic getîðige#, _concaessi_, _concaessum_;
_incaedo_ #ic gange# oððe #on bestæppe#: and
ealle ðâs word healdað þone DYPTONGON _ae_ on PRAETERITVM;
eft _accaedo_ #ic geneâlǣce#, _accaessi_, _accaessum_.
plaud[o--8 plau]si _W_ ‖ afetige _FR_, hafecige _OU_, heafetyge (fe
_über einem radierten buchstaben und_ f _vielleicht selbst aus etwas
anderem_) _h_ ‖ oðð _R_, oððe ic _U_ 7. 8 fægenige _HU_ 8 pla(u)si _CJ_
‖ _2._ ic _f. CDHTU_ 9 ryme _T_, rume _W_, (h)rime (_corr. v. a. hd.?_)
_U_, hryme _CDFHhJOR_ ‖ cessi _doppelt O_ ‖ c[essum--ifeiȝed] _W_ ‖
gefége _T_ ‖ and] et _R_, ł _J_ 10 abcedo _CU_, ab(s)cedo _a. hd. F_,
obscedo _J_ ‖ aweg] weg _O_ ‖ c _in_ praecedo _aus_ t? _O_ ‖ ic] oððe
_R_ ‖ foreste[ppe--11 con]cedo _W_ ‖ forestæ(p)pe _O_, -spæppe _U_
10. 11 praecedi _D_ 11 pręcęssum (_aber der erste haken wegradiert_) _D_
‖ concede _J_ ‖ tiþie _W_ 12 i incédo _O_ ‖ gan:ge _O_ ‖ oððe on b.
_in d. z. R_ ‖ [on--13 alle] _W_ 13 þon̄ _J_ ‖ diptongon _h_, dyptung
on _T_, diptonge _W_ ‖ on _f. T_ ‖ pret[eritum--14 inea]læche _W_ 14
acessi _O_ ‖ ac(c)essum _T_, acces:sum _h_, acessum _O_
[[172]]
¶ ôðer is _caedo_ #ic slêa# oððe #swinge#, _cicidi_ #ic swang#,
#caesum# and of ðâm gefêged _abscido_ #ic of âceorfe#,
_abscidi_, _abscisum_; _succido_ #ic forceorfe#; _concido_ #ic samod
ceorfe#; _incido_ #ic forceorfe#; _praecido_ #ic foreceorfe#:
ðâs word ealle habbað ǣnne PRAETERITVM, and 5
hî âwendað ðone DYPTONGON _ae_ on langne _i_. _mergo_ #ic
besence# oððe #bedyppe#, _mersi_, _mersum_; _spargo_ #ic
geondstrêde#, _sparsi_, _sparsum_; _tergo_ #ic wîpige#, _tersi_,
_tersum_;
1 o. s. _in d. z. R_ ‖ [swinge--swang] _W_ ‖ cecidi _h_ 2 (cesum) _C_,
ce:sum _OR_ (s _rad. O_), cessum _FH_ ‖ and _f. F_ ‖ gefegede _J_ ‖
a(b)scido _C_ 3 a[bscidi abscisum concido] _W_ ‖ abscidi--forceorfe _f.
H_ (_vgl. les. zu 4_) ‖ aceo(r)fe _R_ ‖ also suc[cido ic forkeor]ue
_hinter_ 4 inc. ic feorkeorue _W_ ‖ forceo(r)fe _corr. v. a. hd. O_,
ceorfe _CDTU_ ‖ conc(i)do _aus_ concedo _H_ 4 succido ic forceorfe
_hinter_ ceorfe _H_ ‖ (inc. ic f.) _C_ ‖ forceo(r)fe _corr. v. a. hd.
O, zweites_ o _aus_ a _U_ ‖ pr. ic f. _fehlt W_ 5 habbað ealle _HUW_ ‖
e _in_ ealle _aus e. a. J_ ‖ ænne _auf r. C_ 6 a[wendeþ þene dipton]ge
_W_ ‖ awændað _Hh_ ‖ ðone] ænne _H_ ‖ dipt- _h_, digtongon _U_,
dytung on (on _rad._) _T_ ‖ ae] ac _O_ ‖ lagne _U_ 7 beduppe ł
besen[che--spargo] _W_ ‖ bedi(p)pe _h_, -dype _H_ ‖ mærsum _aus_
mærtum _h_ 8 geondstregde _T_, ȝeondstreiȝe _W_ ‖ wip[ie--9 ic] _W_ ‖
(wi)pige (_urspr._ pi(wi)ge) _O_
[[1 o. s. _in d. z. R_
invisible . in “in d z. R”
5 ... e _in_ ealle _aus e. a. J_ ‖
divider ‖ missing at end of line]]
¶ _mitto_ #ic âsende#, _misi_ on ânum esse, _missum_
on twâm essum; eallswâ of ðâm gefêgede _inmitto_ #ic 10
on besende#, _inmisi_, _inmissum_; _committo_ #ic befæste#
oððe #âgylte#, _commisi_, _commissum_; _permitto_ #ic geþafige#;
_dimitto_ and _omitto_ #ic forlǣte#; _transmitto_ #ic ofersende#;
_admitto_ #ic âgylte#; _amitto_ #ic forlêose#; _submitto_
#ic nyðer âlǣte#; PRAEMITTO #ic foresende#; _promitto_ 15
#ic behâte#; _praetermitto_ #ic forlǣte#; _emitto_ #ic
[[173]]
âsende#; _remitto_ #ic ongeân sende#; and ealle hî habbað
ǣnne PRAETERITVM and ǣnne SOPINVM.
9 â.] on sende _W_ ‖ esse] s _W_ 10 on] in _O_ ‖ essum] ss _W_ ‖
als[o--inmit]to _W_ ‖ of] on _U_ ‖ gefeged _HT_ ‖ inmitto] mitto _O_
11 on _f. O_ ‖ besænde _H_ ‖ inmi:si _F_, inmissi _U_, i _auf r. C_ ‖
inmissum _aus_ -misum _C_, inmisum _OT_ ‖ be[fæste--12 commi]si _W_ ‖
befeste _T_ 12 commi:si _R_ 13 omitto et dimitto _W_ ‖ and] ł _J_ ‖
omitto _aus_ onmitto _U_, onmitto _O_ ‖ [ic f. t.] _W_ ‖ forlæte _aus_
ofer- (_v. ds. hd.?_) _U_, oferlæte _C_ 13. 14 ofersænde _H_, -synde
_U_, forsende _F_ 14 (ic agylte amitto) _v. ds. hd.? U_ ‖ for[leose--15
ni]þer _W_ 14. 15 subni(t)to _O_ 15 foresænde _H_, forsende _U_ 16
be[hate p. ic f.] _W_ ‖ pretermi(t)to (_corr. v. a. hd.?_) _O_,
premitto _F_ 16. 173^1 ic ût asende _T_ 1 ongen _F_ ‖ send[e--hab]beþ
_W_ ‖ sænde _H_, synde _u. darüber_ ende _U_, sense _O_ 2 supinum _aus_
sa-? _F_, supinum _J_
V. Sêo fîfte PRAETERITVM geendað on _xi_: _duco_ #ic
lǣde#, _duxi_ #ic lǣdde#, _ductum_; _dico_ #ic secge#, _dixi_,
_dictum_; _rego_ #ic wissige#, _rexi_, _rectum_ (of ðâm cymð 5
_rex_ #cyning#, þe rihtlîce wissað his folce); of ðisum bêoð
gefêgede _porrigo_ VEL _porgo_ #ic rǣce# (_porrige mihi librum_
#ârǣce mê ðâ bôc#), _dirigo_ #ic tǣce sumum men
his weg# oððe #ic gerihte sume wôhnysse#, _corrigo_
#ic bête sume lêase bôc# oððe #ic stŷre sumum stuntum 10
menn#, _erigo_ #ic ûpp ârǣre#, _surgo_ #ic ârîse#;
_pergo_ #ic gange#, _perrexi_, _perrectum_: eallswâ gâð þâ
foresǣdan word.
3 _absatz nur U_ ‖ _zahl am rande h, f. FHJOW_ (_doch von späterer hd._
V. xi _am rande O_) ‖ fîfte] V _W_ ‖ [praet.--ic] lede _W_ 4 duxi ic
lædde _doppelt_ (_das zweite getilgt_) _F_ ‖ ic lædde _f. W_ ‖ ductum
gelæd _J_ ‖ ic sæcge _J, f. T_ 5 dictum _aus_ ductum _R_ ‖
[rego--r]ectum _W_ ‖ cumaþ _W_ 6 cyningc _HR_, -ncg _h, f. W_ ‖
wis[seþ--þiss]en _W_ ‖ þissum _hJU_, ðissum _T_ 7 gefeged _T_ ‖
pór|::rigo (ri _rad.?_) _O_ ‖ oððe _O_, ł _die übrigen_ ‖
ræ[che--lib]rum _W_ ‖ hræce _h_ ‖ porige _O_ ‖ michi _T_ 8 aræc
_DJW_, a _aus_ æ? _C_ ‖ ic tæce _usw. in d. z. R_ ‖ sum[--9 w]ei _W_
‖ m̄ _und darüber_ men (_v. ds. hd.?_) _U_, mæn _h_ 9 oððe--10 bôc _f.
J_ ‖ geriht|te _F_ ‖ wognysse _CDFh_, weinesse _W_ 10 ic bete _usw. in
d. z. R_ ‖ [be.--boc] _W_ ‖ steore _H_ 10. 11 sumne stunne mon _W_ ‖
stuntan _H_ 11 mæn _h_ ‖ a[rære s. ic. a.] _W_ ‖ ærære _C_ ‖ ic ârîse
_f. H_ 12 per(r)exi _C_ 12. 13 [þa f. w. e]ft _W_ ‖ þa | ::::: fore
sædan (gað ða _rad.?_) _O_ 13 -sædan _aus_ -rædan _F, aus_ -sædon _C,
aus_ -sædam _D_ ‖
[[12. 13 ... þa | ::::: fore sædan (gað ða _rad.?_)
printed as . over |]]
¶ eft of _lego_ gefêgede _neglego_ #ic forgyte#,
_neglexi_, _neglectum_; _intellego_ #ic undergyte#, _intellexi_,
_intellectum_ (of ðâm is _intellectus_ #andgit#); _diligo_ 15
#ic lufige#, _dilexi_, _dilectum_. _cingo_ and _accingo_ and
_succingo_
#ic embgyrde#, _cinxi_, _cinctum_; _unguo_ #ic smyrige#,
[[174]]
_unxi_, _unctum_; _iungo_ #ic jucige#, _iunxi_, _iunctum_ and of
ðâm _coniungo_ #ic tô geðêode# (of ðâm is _coniunx_ #gemæcca#,
and hit forlǣt ðone _n_ on GENITIVO _coniugis_, þæt
hit nǣre ðâm worde gelîc _coniungo_, _coniungis_); _extinguo_
#ic âcwence#, _extinxi_, _extinctum_ (_stinguo_ nis nâ on gewunan); 5
_ango_ #ic geangsumige#, _anxi_, _anctum_ and of
ðâm is _anxietas_ #angsumnys#; _linguo_ #ic liccige#, _linxi_,
_linctum_; _ninguo_ #ic snîwe#, _ninxi_, _ninctum_ (of ðâm is
_nix_ #snâw#); _tinguo_ #ic bedŷpe#, _tinxi_, _tinctum_ (of ðâm
is _tinctura_ #dêagung#); _intingo_ #ic on bedŷpe#; _pungo_ 10
#ic pricige#, _punxi_ VEL _pupugi_, _punctum_.
gefeged _H_ ‖ nelgigo _v. a. hd. zu_ negligo _O_ 13. 14 ic ne forgyte
_J_ 14 neg[lexi--intelle]go _W_ ‖ intelligo _DU_ ‖ understonde ł
underȝite _W_ 15 [intellectum--in]tellectus _W_ 16 ic l. _f. W_ ‖ [c.
a. a. a. s]uccingo _W_ ‖ _erstes_ and _nachträglich eingefügt O_, ł _J_
‖ acingo _J_ ‖ and succingo _f. O_ ‖ _zweites_ and] ł _J_ 17 ymb-
_DHRU_, ymg- _CT_, eomb- _J_ ‖ cincxi _hU_ ‖ un[go--174^1 unctum] _W_
‖ uiguo _J_ ‖ smirge _U_ 1 uncxi _FTU_ ‖ (u)nctum _O_ ‖ geocige _D_,
geocyge _h_ ‖ iu(n)xi _H_, iuncxi _FU_ ‖ iu(n)ctum _C_ 2 [þen--i]þeode
_W_ ‖ coniu(n)go _O_, coniunctiuo _J_ ‖ is] his _J_ ‖ coniunx: _O_,
coniuncx _CT_ 2. 3 gemæca (mæca _auf r._) _O_ 3 for[l.--geni]tiuo _W_ ‖
þonne _J_ ‖ n] u _O_ 4 iliche _W_ ‖ [c. c. ex.] _W_ ‖ coniugo _T_ ‖
exting(u)o _O_ 5 acwænce _H_ ‖ extincxi _F, f._ (_weggerissen?_) _J_ ‖
sti(n)go _J_ ‖ [nis--6 an]go _W_ 6 ancxi _DF_ ‖ a(n)ctum _O_ ‖ and
_f. W_ 7 [anx. angsumne]sse _W_ ‖ ancxietas _FHJ_, ancxietus _O_ ‖
ancsumnys _O_ ‖ li(n)guo _C_, lingo _HT_ ‖ lic:::ge _O_, licc(g)e _C_,
licge _U_ ‖ lingxi _h_ 8 ningo _T_, n _aus_ m _C_ ‖ [ic--ni]nctum _W_
‖ of--9 tinctum _f. J_ 9 tingo _T_ ‖ bedup[pe--of þ]en _W_ ‖ bedyppe
_O_, bedûpe _T_, ype _auf r. U_ ‖ tincxi _h_ 10 intincgo _W_, intincto
_O_ ‖ be[duppe--11 pr]ikie _W_ ‖ bedyppe _DO_, dype _F_, ype _auf r.
U_ ‖ pugno _H_ 11 puncxi _FhOR_ ‖ oððe _O, f. W_, ł _die übrigen_ ‖
pupui _alle ausser J_ ‖ pu(n)ctum _sp. hd. D_ ‖ o:ðre _F_, oððre _U_
12 [þene--sop]inum _W_ ‖ supinum _J_, sup- _aus_ sop- _F_ ‖ gemete _O_
‖ pinctum (_aber_ n _getilgt_) _U_
¶ ðâs ôðre lǣtað
ðone _n_ aweg on SOPINVM: _pingo_ #ic mête#, _pinxi_, _pictum_
(of ðâm is _pictura_ #mêting#), _fingo_ #ic hiwige# oððe
#scyppe#, _finxi_, _fictum_ (of ðâm is _figulus_ VEL _luti figulus_
#crocwyrhta#); _stringo_ VEL _restringo_ #ic gewrîðe#, _strinxi_, 15
_strictum_; _ringo_ #ic grennige#, _rinxi_, _rictum_; _mingo_ #ic
[[175]]
mîge#, _minxi_, _mictum_; _affligo_ #ic geswence#, _afflixi_,
_afflictum_; _figo_ #ic gefæstnige#, _fixi_, _fixum_; _frigo_ #ic
hyrste#, _frixi_, _frixum_ (of ðâm is _frixorium_ #hyrstung#);
_sugo_ #ic sûce#, _suxi_, _suxum_;
13 [is--f]ingo _W_ ‖ metincg _R_, -ngc (g _aus e. a. J_) _hJ_ ‖
h(i)wige _C_ 13. 14 o. ic sc. _J_ 14 fi(n)xi _F_, finxi: _h_ ‖
[þen--lu]ti _W_ ‖ fingulus _O_ ‖ oððe _O_, ł _alle anderen, doch erst
nachträg._ (_von a. hd.?_) _U_ ‖ l. fingulvs _aus_ -lis _O_ 15 cr. _ü.
d. ersten_ fig. _R_ ‖ -wrihta _H_ ‖ stringo _aus_ strengo _O_ ‖ oððe
_O_, ł _die übrigen_ ‖ restrin[go--strinxi] _W_ ‖ e _am ende von_
gewr. _undeutlich und daher noch eins dar. O_ ‖ strincxi _hRO_,
strincsi _F_ 16 ringo--rictum _f. J_ ‖ gren:(ni)ge (i _r._) _O_,
gren(n)ige _h_, grenige _U_ ‖ rincxi _T_ ‖ [mingo--175^1 mi]nxi _W_ 1
mihe _H_ ‖ mincxi _H_, mixi _h_ ‖ a(f)fligo (_corr. v. ds. hd.?_) _O_,
g _auf r. J_ ‖ geswænce _H_, en _auf r. O_ ‖ aflixi _O_, affligi
_urspr._ (_aber_ xi _ü._ gi _v. ds. hd._) _F_ 2 af[flictum--if]estnie
_W_ ‖ fi(x)um _aus_ fictum _h_ ‖ frigo--3 frixum _f. T_ ‖ frigo _ü.
d. z. O_ 3 gehyr(s)te (_corr. v. ds. hd.?_) _O_ ‖ ixi _von_ frixi _auf
r. O_ ‖ fricxum _C_ ‖ [of--frixor]ium _W_ ‖ frixor(i)um _C_, fixorium
_U_ ‖ hyrsting _D_ 4 succe _C_, ce _auf r. U_ ‖
[[15 ... e _am ende von_ gewr. _undeutlich und daher noch eins dar. O_
MS looks like expunctuated o replaced with e]]
¶ _aspicio_ #ic behealde#, _aspexi_,
_aspectum_ (of ðâm is _aspectus_ #ymbwlâtung#); _conspicio_ 5
and _respicio_ #ic besêo#, _-xi_, _-ctum_ (of ðâm synd naman
_conspectus_ #gesyhð# and _respectus_ #anlǣc#); _illicio_
#ic beswîce#,
_illexi_, _illectum_; _pellicio_ #ic bepǣce#, _pellexi_, _pellectum_
(of ðâm byð _pelex_ #cyfys# oððe #bepǣcystre#);
_elicio_ #ic ût âloccige# macað _elicui_ and _elicitum_, forðan 10
ðe _electus_ is #gecoren#; _struo_ and _construo_ #ic timbrige#,
_construxi_, _constructum_ and of ðâm _destruo_ #ic tôwurpe#,
_-xi_, _-ctum_; _instruo_ #ic lǣre#, _instruxi_, _instructum_;
_fluo_ #ic
flôwe#, _fluxi_, _fluxum_ and of ðâm _defluo_ #ic tôflôwe#, 14
_-xi_, _-xum_; _uiuo_ #ic lybbe#, _uixi_, _uictum_ (of ðâm is _uictus_
#bîgleofa#);
appexi _O_ 6 and] et _CTU_, ł _J_ ‖ ic beseo _ü. d. ersten w. R, f. H_
‖ xictum _und v. a. hd._ (respexi respectum) _U_ ‖ conspexi _D_,
respexi (_aus_ -spixi) _J_ ‖ ctum _f. O_, c̄tum _h_, conspectum _D_,
respectum _J_ ‖ beoþ _W_ 7 and] et _J_ ‖ anleͥc] _H_, æ _auf r. R_ ‖
i(l)licio _C_ 8 illexi _aus_ illex _Fh_, illex _HOT_ ‖ pellicio]
pellici _O_ ‖ bipeche ł biswike _W_ 9 is _W_ ‖ pellex _O, f. H_ ‖
cyfes _DHJ_, cufes _W, f. O_ ‖ o. b. _in d. z. R_ ‖ (be)p- _C_,
be(pæ)- _O_, -cestre _DHTU_, pæcistre (_ohne_ be) _J_ 10 elucui _O_ ‖
and _f. J_ ‖ -þon _U_, ðā _H_, ðan _und der untere teil des folgenden_
þ _weggerissen J_ 11 ðe _f. CDTU_ ‖ is g. _gl. R_ ‖ is _doppelt O_ ‖
n _in_ gecoren _aus_ m _O_ ‖ str:uo _O_, sstruo _U_ ‖ and] ł _J_ ‖
cóns(t)r:uo _O_ ‖ ic t. _ü. d. ersten w. R_ 12 constructu _T_ ‖
toweorpe _CDHT_, towearpe _U_ 13 destruxi destructum _DJ, vor_ xi ctum
_ein ergänzungszeichen und über der zeile v. a. hd._ destructi
destructum _U_ ‖ -ctum] c̄tum _h, f. O_ ‖ struxi _O_ ‖ ctum _W_ 14
xum _W_ 15 defluxi _H_, deflexi _J_ ‖ x:um (t _rad._) _F_, defluxum
_H_, deflexum _J_ ‖ ui(c)tum _O_, uic(t)um _h_, uixctum _CDU_ ‖ of
_auf r. O_ 16 byleofa _h, aus_ -fan _H_ ‖ oððe _O_, (ł) _C_, ł _die
übr._ ‖
¶ _coquo_ VEL _coco_ #ic sêoðe#, _coxi_, _coctum_ (of
[[176]]
ðâm is _cocus_ #côc#); eft _decoquo_ on ðâm ylcan andgyte
(_coquo_ gebyrað êac tô gebæce); _flexo_ oððe _flecto_ #ic gebîge#,
_flexi_, _flexum_; _plecto_ #ic brêde net# oððe #ic gewîtnige#,
_plexi_, _plexum_; _ueho_ #ic wege# oððe #ic ferige#,
_uexi_, _uectum_; _traho_ #ic têo#, _traxi_, _tractum_ and of ðâm 5
_pertraho_ #ic têo swŷðe#, _distraho_ #ic âmyrre#, _detraho_
#ic tǣle#; ET SIMILIA.
coco--176^1 eft _f. T_ ‖ ic s. _ü._ coquo _R_ ‖ cocxi _J_ ‖ coc(t)um
(_2._ c _auf rad._ x) _C_ ‖ of] and of _O_ 1 côc _f. H_ ‖ eft _f. W_
‖ on--2 gebæce] ic seoðe oððe ic báca _T_ ‖ on] of _HO_ ‖ yl(c)an
_corr. v. ds. hd.? O_ ‖ angite _F_ 2 gebyrat _O_ ‖ oððe] ł _JT_ 3
flectum _T_ ‖ plecto _urspr._ (_aber_ p _zu_ f _O_), plecto: (m _rad._,
o _auf r._) _C_ ‖ bræde _J_, bryde _D_ ‖ oþþe _doppelt_ (_das erste
getilgt_) _C_ ‖ _zweites_ ic _f. FH_ 4 witnige _HT_ ‖ _zweites_ ic _f.
F_ ‖ færige _J_, fyrige _D_ 5 traxi] swiðe _D_ 6 swuðe _T_ ‖ distraho
_aus_ -treho _und_ d _auf r. O_ ‖ ic sille oððe ic a. _J_ ‖ a:::|myrre
_O_ 7 téle _T_ ‖ et cetera _W_
VI. Sêo syxte PRAETERITVM gǣð ðus: _frango_ #ic tôbrece#,
_fregi_, _fractum_ and of ðâm _confringo_, #ic tôbrŷte#;
ealswâ _perfringo_, _-fregi_, _-fractum_; _ago_ #ic dô#,
_egi_, _actum_ 10
and of ðâm _exigo_ #ic ofgange#, _exegi_, _exactum_; _subigo_ #ic
wrôte# oððe #ic underþêode#, _subegi_, _subactum_; _cogo_ #ic
nŷde#, _coegi_, _coactum_; _ambigo_ #mê twŷnað#, _ambegi_, _ambactum_;
_lego_ #ic rǣde#, _legi_, _lectum_ and of ðâm _perlego_ #ic 14
oferrǣde#, _perlegi_, _perlectum_; _relego_ #ic rǣde eft#, _relegi_,
_relectum_; _colligo_ #ic gadrige#, _collegi_, _collectum_ (of ðâm is
_collecta_ #gegaderung# oððe #gegaderode word tô ânum
gebede#);
8 _absatz JTU_ ‖ _zahl f. FHhOW_ (_doch von späterer hd._ VI _am rande
jetzt halb verlöscht O_) ‖ syxta _T_, x _auf r. und noch einmal darüber
J_, VI _W_ ‖ þus gað _U_ 8. 9 tobreca _T_ 9 and--10 fractum _f. J_ ‖
and _f. O_ ‖ confringo _aus_ -gam _W_ ‖ tobrece _U_ 10 ællswa _T_ 11
ofgo _W_, of þam gange _H_ 12 subei _U_ ‖ subac(t)um _O_ 13 nede _D_ ‖
co(e)gi _O_, coegt: _H_ ‖ c(o)actum _O_, coagtum _T_ ‖ ambygo _R_ ‖
tweonað _H_, twynet _T_ ‖ ambei _H_ ‖ amactum _J, zweites_ a _aus_ u
_und noch ein_ a _darüber D_ 14 lego--16 relectum _f. H_ ‖ ic r. _f. W_
14. 15 (ic oferræde) _h_ 15 oferhræde _T_ ‖ (per)legi (per)lectum _C_
‖ hræde _T_ ‖ (æft) ræde eft _a. hd. O_ 15. 16 reglegi reglectum _J_
16 ic gaderige _CDHU, f. T_ ‖ coll(e)ctum _C_ ‖ is _f. O_ 17
gegaderung--18 gebede _f. T_ ‖
¶ _uinco_ #ic oferswîðe#, _uici_, _uictum_; eallswâ
[[177]]
_conuinco_, _-uici_, _-ctum_ (_uincio_ #ic binde# is ðǣre fêorðan);
_linquo_ #ic forlǣte#, _liqui_, _lictum_ and of ðâm _derelinquo_
and _relinquo_ on ðâm ylcan andgite, _-liqui_, _-lictum_; _delinquo_
#ic âgylte#; _rumpo_ #ic tôbrece# oððe #tôslîte#, _rupi_,
_ruptum_ and of ðâm _disrumpo_, _abrumpo_ on ðâm ylcan 5
andgite, _-rupi_, _-ruptum_; _corrumpo_ #ic gewemme#, _corrupi_,
_corruptum_; _soluo_ #ic unbinde# oððe #untîge#, _solui_, _solutum_
and of ðâm _absoluo_ and _dissoluo_ on ðâm ylcan andgyte,
_-solui_, _-solutum_; _uoluo_ #ic âwende# oððe #wylewige#,
_uolui_, _uolutum_ and ealswâ _reuoluo_; _caluo_ #ic beswîce#, 10
_calui_, _calutum_;
oððe _usw. in d. z. R_ ‖ gegaderede _H_, gaderode _O_ 18 gebyde _D_ ‖
ic o.] ł conuinco _T_ ‖ ofer _doppelt_ (_das erste mal rad._) _O_ ‖
eallswâ--177^1 ctum _f. T_ 1 conuici _J, f. H_ ‖ conuictum _J, f. HO_,
uictum _hinter_ ctum _v. a. hd. ü. d. z. U_, uictum _W_ ‖ uncio _J_ ‖
ic--fêorðan] uinci _T_ ‖ y(s) _C_ 2 q _in_ linquo _auf_ (_über h_) _r.
von_ g _Hh_ ‖ ic--lictum _f. T_ ‖ and _f. W_ ‖ of ðâm _f. T_ 3 and] ł
_J_ ‖ on--lictum] liqui _T_ ‖ on] of _HhO_ ‖ liqui] requi _O_ 3. 4
delinquo] linquo _O_ 4 agulte _T_ ‖ rumpo and disrumpo and abrumpo _T_
‖ tôbrece] tobsege (s _aus_ r) _T_ ‖ oððe ic _HJ_ ‖ (to)slite _O_ 5
ru:ptum (m _rad._) _F_ ‖ and--6 ruptum _f. HT_ 6 and of þam corrumpo
_J_ ‖ gewemme _aus_ gewimme _J_, gewæmme _aus_ gemæmme _h_ ‖ corrumpi
_T_ 7 corrutum _T_ ‖ soluo and absoluo and dissoluo _T_ ‖ untége _T_
‖ soltum _O_, sollutum _W_ 8 _1._ and--9 solutum _f. T_ (_doch vgl.
les. zu 7_) ‖ _2._ and] et _J_ 9 _2._ o _in_ uoluo _aus etwas anderem
und noch ein_ o _darüber h_ ‖ a _in_ awende _von ds. hd. am rande
nachgetragen O_ ‖ wylwige _J, zweites_ w _auf r. D_, walwiȝe _W_ 10
uoluta(tu)m _und_ a _zu_ u _C_, uoluptatum _U_ ‖ and (ealswâ _f._)
reuoluo _steht gleich hinter_ uoluo _T_ ‖ and _f. W_ ‖ caluo--11
bibitum _f. T_
[[18 ... oððe _usw. in d. z. R_
invisible . in “in d. z R”]]
¶ _bibo_ #ic drince#, _bibi_, _bibitum_; _lambo_ #ic
liccige# oððe #lapige#, _lambi_, _lambitum_; _scabo_ #ic clifrige#,
_scabi_, _scabitum_; _uerto_ #ic âwende#, _uerti_, _uersum_;
_uello_ #ic âwyrtwalige#, _uelli_ VEL _uulsi_, _uulsum_; ealswâ
_euello_ of ðâm gefêged on ðâm ylcan andgite; _percello_ #ic 15
slêa#, _perculi_, _perculsum_; _psallo_ #ic singe#, _psalli_ (næfð
[[178]]
ðis nǣnne SOPINVM); _pando_ #ic geopenige#, _pandi_, _passum_;
_defendo_ #ic bewerige#, _defendi_, _defensum_; _ostendo_
#ic geswutelige#, _ostendi_, _ostensum_ (_ostentum_ is #forebêacn#);
_scando_ and _ascendo_ #ic âstîge#, _-di_, _-sum_; _findo_
#ic tôclêofe#, _fidi_ bûton _n_, _fissum_ on twâm essum; _scindo_ 5
#ic tôslîte#, _scidi_, _scissum_; _fundo_ #ic âgêote#, _fudi_, _fusum_
(ân _s_, forðan ðe se _u_ is lang) and of ðâm gefêgede
_perfundo_ #ic geondgêote#, _perfudi_, _perfusum_; _confundo_
#ic gemencge# oððe #gescynde#, _confudi_, _confusum_;
11 ic. dr. _f. W_ 11. 12 ic l. o. l. _f. T_ 12 lapie ł lickie _W_ ‖ o.
ic lapige _U_ ‖ lampi _h_ ‖ lambitum _aus_ lampitum _h_ ‖ l _in_
clifrige _auf rad._ r _D_ 13 ic â. _f. T_ ‖ uertum (t _auf r. h_) _hT_
14 uello and euello _T_ ‖ awyrt(wa)lige _O_ ‖ oððe _O_, ł _die
übrigen_ ‖ (uulsi) _C_ ‖ ealswâ--15 andgite _f. T_ 15 reuello _O_ ‖
ðan _h_ 16 ps:allo (l _rad._) _F_, o _auf r. D_ ‖ ic singe _hinter_
psalli _W, f. T_ ‖ ic _auf r. D_ ‖ pslalli _F_, salli _U, hinter_
178^1 sopinum _D_ ‖ næfð--178^1 sopinum _f. T_ 1 ðis _f. W_ ‖
_zweites_ n _in_ nænne _aus etwas a. O_ ‖ supinum _J_ ‖ --3 ges. _ü.
f. T_ 2. 3 passum _zu_ pansum _h_, pansum _TU und_ (_aus_ parsum) _F_ 2
defensi _H_ 3 ge(s)wytelige _O_ ‖ is f. _gl. R_ ‖ is _f. T_ 4 -bea(c)n
_a. hd. F_, -becn _D_, -beacen _U_, -beacan _H_ ‖ and] ł _J_ ‖ ic
astige _gl. ü._ scando _R, f. T_ ‖ ascendi ascensum _J_, dissum _O_ 5
-cliofe _H_, -clefe _J_ ‖ bûton n _f. T_ ‖ (buton) _h_, butan _H_ ‖
on t. e. _doppelt_ (_das zweite mal getilgt_) _U, f. T_ ‖ essum] ss _W_
6 ic slite _T_ ‖ findo _O_ ‖ (ic ageote) _h_, perfundo _T_ ‖ fu:di
_h_, fundi _J_ ‖ fu::|sum _O_ 7 ân--8 perfusum _f. T_ ‖ s _f. F_, es
_J_ ‖ -þon _CU_ ‖ ðe] þet _W_ ‖ gefeged _DH_, gefege _CU_,
:::::gefegede _R_ 8 perfundi _J_ 9 gemenge _DU_, gemæncge _h_, gemængce
_H_ ‖ gescende _J_, gescéde _T_, ic ge- _D_ ‖ confundi _C_
¶ _cudo_
#ic smiðige#, _cudi_ VEL _cusi_, _cusum_ (of ðâm byð gecweden 10
_incus_ #anfilt#: _cuso_ and _accuso_ #ic wrêge# is ðǣre forman
geðêodnysse and _excuso_ #ic belâdige#, _excusas_ and
_recuso_ #ic wiþsace#); _diuido_ #ic tôdǣle#, _diuisi_, _diuisum_;
_facio_ #ic dô#, _feci_, _factum_ and of ðâm gefêgede _perficio_ 14
#ic fullfremme#, _perfeci_, _perfectum_; _inficio_ #ic begleddige#,
_infeci_, _infectum_ ET CETERA; _iacio_ #ic torfige# oððe
#scêote#, _ieci_, _iactum_ and of ðâm gefêgede _abicio_ #ic fram
âwurpe#, _abieci_, _abiectum_; _proicio_ #ic ût âwurpe#, _proieci_,
[[179]]
_proiectum_; _inicio_ #ic on âwurpe#; _conicio_ #ic samod
wurpe# oððe #ic rǣde swefn#; _capio_ #ic gefô#, _cepi_ #ic
gefêngc#, _captum_ #gelæht# (of ðâm is _captiuus_ #hæftlingc#
oððe #gehergod#); of ðyssum gefêgde _incipio_
#ic onginne#, _incepi_, _inceptum_; _recipio_ and _suscipio_ #ic 5
underfô#, _-cepi_, _-ceptum_.
10 ic smiðige _f. T_ ‖ oððe _O_, ł _die übrigen_ ‖ cusi _aus_ cusum
_C_, cu:si _O_ ‖ of--13 wiþsace _f. T_ ‖ beoð _U_, is _HW_ 11 cus:o
_F_ ‖ and _f. O_, ł _J_, ł ⁊ _D_ ‖ acuso _FhJOR_, incuso _H_ ‖ wræge
_J, ü._ cuso _R_ 12 excu:so (s _rad._) _H_ ‖ belaþie _W_ ‖ excusas]
(ex)cusi:: (si _rad. und_ i _aus_ a) _H_ ‖ _2._ and _f. J_ 13 recusas
_J_ ‖ --15 ic f. _ü. f. T_ 14 facio--15 perfectum _f. H_ ‖ (feci) _C_
‖ a. of ð. g. _f. T_ 15 c _von_ perfeci _auf r. O_ 15. 16 beglæddige
_J_, becleddie _W_ 16 et c. _f. HTW_ ‖ iacio _aus_ lacio _U_, iacie _J_
17 a. of ð. g. _f. T_ ‖ gefeged _H_ 17. 18 ic f. â. _f. T_ 18 _1._
aweorpe _H_, aworpe _F_, wurpe _J_ ‖ proicio--179^1 proiectum _f. H_ ‖
aweorpe _T_, aworpe _F_ ‖ proieci--179^1 âwurpe _f. J_ 1 ini(c)io (c
_ü. getilgtem_ t) _H_, nicio _O_ ‖ ic on â.] inieci _T_ ‖ aweorpe _H_,
aworpe _F_, wurpe _C_ ‖ coniceo _CU_, con|cio _O_ ‖ samad _R_ 2 weorpe
_HT_, worpe _F_ ‖ oððe _usw. in d. z. R_ ‖ swefen _HT_, swæfn _J_ ‖
ic geofo _F_ ‖ coepi _DU_ 2. 3 ic gefêngc _f. HT_ 3 gefeng _CDFJRU_,
gefæncg _h_ ‖ gelæhte _O, f. HT_ ‖ of ð. is _f. T_ 3. 4 hæftling
_CDFhJRTU_ 4 oððe g. _in d. z. R, f. T_ ‖ (ge)hergod _C_ ‖ of ð. g.
_f. T_ ‖ ðysum _FHU_, ðisum _D_, þisum _C, dah._ is _rad. F_ ‖
gefegede _CDFHhJRTU_ ‖ i(n)cipio _O_ 5 incoepi _U_ ‖ and susc.
_hinter_ ic u. _D_ ‖ and] et _CU_, ł _J_ ‖ susscipio _h_ 5. 6 ic u.
_ü._ rec. _R_ 6 co|epi coeptum _U_, recepi receptum _J_ ‖
¶ is êac tô witenne, þæt ǣlc
ðǣra worda byð lang on PRAETERITVM, gyf hit hæfð læs
stæfgefêgu, þonne hit æt fruman on andwerdum hæfde.
_fodio_ #ic delfe#, _fodi_, _fossum_ on twâm essum and of ðâm
gefêgede _perfodio_ #ic ðurhdelfe# oððe #ðurhðŷ#, _perfodi_, 10
_perfossum_; _subfodio_ #ic underdelfe#; _effodio_ #ic ût âdelfe#;
_fugio_ #ic flêo#, _fugi_, _fugitum_; eallswâ of ðâm gefêgede
_refugio_ #ic ongeân flêo# oððe #ic sêce sôcne#, _refugi_,
_refugitum_ (of ðâm is _refugium_ #sôcn# and _fuga_ #flêam#
and _profugus_ #flŷma#); _confugio_ #ic samod flêo#; _perfugio_ 15
#ic fulflêo#, _perfugi_, _perfugitum_. is êac tô witenne, þæt
ǣfre byð se _i_ sceort on ðus gerâdum SOPINVM ætforan
ðâm _tum_ on ðissere CONIVGATIONE.
witanne _CHhJR_, witene _T_ 7 ðara _h_, þara _D_, þære _FH_ ‖ beoð _U_
‖ on pr. _hinter_ hafþ _W_ ‖ praeterito _U_ 8 stæfgefeigu _CDJRU_,
-gefegiu _F_, -gefeg _h_, gefegu (_ohne_ stæf) _O_ ‖ ðone _T_ ‖ æt _f.
CU_ ‖ -weardum _FHhT_ 9 fodeo _W_ ‖ dylfe _und_ (_von a. hd.?_) ł el
_über_ yl _U_ ‖ fos[sum--14 fu]ga _W_ 10 gefeged _H_ ‖ oððe ðurhðŷ]
oððurhðy _O_, o. þurhþyge _J_ 11 effodia _J_ ‖ adylfe _C_ 12 fugi] flui
_J_ ‖ ea. gefeged of ðam _H, f. T_ 13 (o)þþe _H_ 15 flema _D_ ‖ smod
(f)leo _O_ 16 (ful)fleo _O_, fullf(l)eo _a. hd.? h_ ‖ perfu(g)itum _O_
‖ is--18 coniugatione _f. T_ ‖ s _in_ is _auf rasur H_ ‖ witanne
_HhJ_, -ene _U_ 17 supinum _aus_ so- _F_, supinum _J_ ‖ ætforam _C_ 18
tum] _über_ u _von anderer hd._ a _O_
[[180]]
VII. Sêo seofoðe PRAETERITVM getwŷfylt ðæt forme
stæfgefêg ðus: _pello_ #ic ût âdrǣfe#, _pepuli_ #ic ût âdrǣfde#,
_pulsum_; _fallo_ #ic lêoge#, _fefelli_, _falsum_; _tollo_ #ic nime#,
_tetuli_ on ðâ ealdan wîsan, ac nû is gewunelîc _sustuli_
and _sublatum_; _cado_ #ic fealle#, _cecidi_, _casum_; _cano_ #ic 5
singe#, _cecini_, _cantum_; _pario_ #ic âcenne#, _peperi_, _partum_;
_caedo_ #ic swinge#, _cecidi_, _caesum_; _disco_ #ic leornige#,
_didici_,
_discitum_; _tango_ #ic hreppe#, _tetigi_, _tactum_; _pango_ #ic
geyppe#, _pepigi_, _pactum_; _tundo_ #ic cnucige#, _tutudi_,
_tunsum_; _pungo_ #ic pricige#, _pupugi_, _punctum_ (of ðâm is 10
nama _punctus_ #prica#); _posco_ #ic bidde#, _poposci_, _poscitum_;
_parco_ #ic sparige# oððe #ârige#, _peperci_, _parsum_ (of ðâm
is _parcus_ #uncystig#);
1 _absatz nur DU_ ‖ VII _f. HhJ_ ‖ Sêo] se _C_ ‖ seofeðe _T_, seofeþe
_U_, foðe (!) _O_, feorþe _C_, feorþe (_aber_ VII _darüber_) _H_ ‖
-fyld _CU_, -felt _D_ ‖ e _in_ forme _auf r. C_ 2 adr(æ)fe _correctur
über rasur O_, æ _aus_ c? _h_, adreafe _CU_ ‖ pelui _O_ ‖ _ü. des
perf. f. HT_ ‖ adræf(d)e _C_ 3 fallo ł falsor _U_ ‖ --6 s. _ü. f. T_
‖ felli _O_ ‖ :: nyme _C_ 4 tetuli--gewunelîc _f. T_ ‖ tetuli _aus_
teculi _h_ ‖ eall dan _R_ ‖ wison _F_ 5 and _f. DT_ ‖ casum--7 cecidi
_f. H_ ‖ c(a)sum _aus_ cesum _h_ 6 cecini] cecim _T, erstes_ c _aus e.
a. J_ ‖ acænne _h_ ‖ perperi _T_ 7 cecidi _zu_ cicidi _FR_, cicidi
_ChJU_ ‖ ce:sum (s _rad._) _O_ ‖ ic--8 discitum _f. J_ 8 discitum]
disertum _F_ ‖ tungo _H_ ‖ (h)reppe _ds. hd.? U_, e _aus_ æ _R_ ‖
te(ti)gi _R_ ‖ p(a)ndo _a. hd.? F_, pando _W_ 9 gehyppe _J_, gedyppe
_O_ ‖ pepigi _urspr._ (_aber_ u _ü._ e _und_ a _ü. d. 1._ i) _T_ ‖
pactu _O und urspr._ (_aber_ un _ü._ ac) _T_ ‖ cnucnige _H_ ‖ tutu:di
(n _rad._) _C_, tu::di (tu _r._) _O_, tutundi _HT_ 10 pupu(g)i (_corr.
v. ds. hd., aber fränkisches_ g _O; von sp. hd. F_) _FO_, pupui
_CDhRTUW_ 11 nama _f. T_ ‖ pricca _W_ ‖ ic b. _f. T_ ‖ poposcitum _H_
12 parcco _D_ ‖ ic arige oþþe ic sparige _H_ ‖ swarige _J_ ‖ peper:ci
(s _rad._) _F, f. T_ ‖ pa(r)sum _C, danach_ sum _getilgt O_ 13 is _f.
T_ ‖ a _in_ parcus _über r. O_ ‖ unkystig _H_
[[1 _absatz nur DU_
text has line number 19 as if at end of previous page]]
¶ _tendo_ #ic âstrecce#, _tetendi_, _tensum_
VEL _tentum_; _curro_ #ic yrne#, _cucurri_, _cursum_. sume word of
ðissum gefêgede ne gâð nâ swâ: _expello_ #ic ût âdrǣfe#, 15
_expuli_; _depello_ #ic âdrǣfe#, _depuli_, _-pulsum_; _incido_ #ic on
[[181]]
befealle#, _incidi_; _concido_ #ic samod fealle#; _succino_ #ic
undersinge# oððe #orgnige#, _succinui_, _succentum_; _occino_
#ic singe ongeân#, _occinui_, _occentum_; _inpingo_ #ic ætspurne#,
_inpegi_, _inpactum_; _contingo_ and _attingo_ #ic tô 4
gerǣce#, _contigi_, _attigi_ (sceortne _i_), _contactum_; _perpendo_
#ic undergyte#, _extendo_ #ic âstrecce#, _perpendi_, _extendi_;
_pertundo_ #ic cnucige#, _pertundi_. sume gâð, swâswâ ðâ
ânfealdan: _dedisco_ #ic forgyte, þæt ic ǣr leornode#,
_dedidici_; _deposco_ #ic bidde geornlîce#, _depoposci_. sume
gâð on twâ wîsan: _decurro_ #ic ofyrne#, _decucurri_ ET _decurri_ 10
ET CETERA.
13. 14 tentum ł tensum _W_ 14 oððe _O_, ł _die übrigen_ ‖ _zweites_ t
_in_ tentum _aus_ s _JO_ ‖ ic yrne _f. T_ ‖ sume--15 swa _am rande v.
ds. hd. C_ ‖ sume--15 gefêgede] þas _T_ 15 þisum _CDFHRU_ ‖ gefede _F_
‖ nâ] nout _W_ ‖ dræfe _FhR_, adrife _H_, e _undeutlich O_ 16 depello]
expello _O_ ‖ adreafe _CU_ ‖ depulsum _JO_ 16. 181^1 on bealle _H_ 2
orhnige _J_, organige _H, erstes_ g _von späterer hd. F_, ornige _D_ ‖
succinui] súccinum _O_ ‖ succensum _J_ ‖ occino--3 occentum _f. O_ 3
occensum _J_ 3. 4 ætsporne _F_, u _zu_ o? _C_, p _aus e. a. und_ (u) _h_
4 and] ł _J_ ‖ adtingo _h_ 4. 5 _gl. ü._ contingo _R_ ‖ contigi]
contingi _aus_ contingo _D_ 6 strecce _CDTU_ 7 ðâ _f. W_ 8 (a)nfealdan
_C_, anfeldan _T_, anwealdan _J, erstes_ an _auf r. U_ ‖ _1._ ic] is
_J_ ‖ leornode ær (ær _nachtr. am rande C_) _CU, aber nachträglich_ ær
_auch noch vor_ l. _ü. d. z._ (_von ds. hd.?_) _U_ ‖ leornodo _W_ 9
dedi(di)ci _O_, dedici _H_ ‖ posco _O_ ‖ ȝeorne _W_ ‖ de(po)posci _C_
10 [goþ--16 prodo] _W_ ‖ wison _CDFhR_ ‖ o(f)yrne _O_, of(a)yrne (_v.
ds. hd.?_) _U_, ofereorne _H_ ‖ cur _in_ decucurri _auf rasur O_ ‖ et]
and _DH_
VIII. Sêo eahtoðe PRAETERITVM getwŷfylt þæt æftre
stæfgefêg ðus: _do_ #ic gyfe#, _das_, is ðǣre forman geðêodnysse,
and of ðâm gefêgede sind ðǣre ðriddan:
_credo_ #ic gelŷfe# oððe #befæste#, _credidi_, _creditum_; _perdo_ 15
#ic forlêose#, _perdidi_, _perditum_; _prodo_ #ic âmeldige#,
_prodidi_, _proditum_; _uendo_ #ic sylle wið wyrðe#, _uendidi_,
_uenditum_; _reddo_ #ic âgylde#, _reddidi_, _redditum_; _condo_ #ic
[[182]]
getimbrige#, _condidi_, _conditum_; _abscondo_ #ic behŷde#,
_-didi_, _-ditum_.
12 _absatz nur DU_ ‖ VII _T, f. CFHhJO_ ‖ eahteoðe _FhR_, eahtoða _H_,
eahteþa _J_ ‖ getw.--14 ðriddan] gæð þus _T_ ‖ getwifilt _ü. d. z._
(_von ds. hd.?_) _U_, macað _D, f. CFHh_ (_doch_ macað _eingefügt 3.
corr. F_) ‖ þæt æfre _C_, æfre (:æfre _H_) þæt _DH_ 13 stæfgefehþ _J_
‖ þus _ü. d. z._ (_v. ds. hd.?_) _U_, gæþ þus _H_ ‖ form^a _h_ 14
þeodnysse _C_, þeodnisse _U_ ‖ ðâm _f. CU_ 15 _ü. f. T_ ‖ _zweites_ d
_in_ credidi _aus etwas a. 3. corr. h_ ‖ perdo--16 perditum _f. H_ 16
perditi _h_ ‖ perditum _f. O_ ‖ prodo--17 proditum _am rande 3. corr.
h_ 17 proditi _U_ ‖ uendo--18 uenditum _f. J_ ‖ wurðe _DFhT_, wurþe
_H_ 18 agelde _D_, d _ü. rad._ t _O_, agylte _J_ ‖ redidi _W_ ‖
reditum _RW_ ‖ cando _J_ 1 timbrie _W_ ‖ abscondo--2 ditum _f. HO_ ‖
ic b. _f. W_ 2 abscondi _J_ ‖ absconditum _JT_
DE VERBO PASSIVO.
_Legor_ #ic eom gerǣd on sumum gewrite sum ðing
tô dônne#: _legor_, _legeris_ VEL _legere_, _legitur_; ET PLVRALITER
_legimur_, _legimini_, _leguntur_. EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO 6
INPERFECTO _legebar_, _legebaris_ VEL _legebare_, _legebatur_;
ET PLVRALITER _legebamur_, _legebamini_, _legebantur_. EODEM
MODO TEMPORE PRAETERITO PERFECTO _lectus sum_, _lectus es_,
_lectus est_; ET PLVRALITER _lecti sumus_, _lecti estis_,
_lecti sunt_. 10
ET VLTERIORI MODO #and on ðâm ŷttran gemete# _lectus
fui_, _lectus fuisti_, _lectus fuit_; ET PLVRALITER _lecti fuimus_,
_lecti fuistis_, _lecti fuerunt_ VEL _fuere_. EODEM MODO TEMPORE
PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO _lectus eram_, _lectus eras_, _lectus 14
erat_; ET PLVRALITER _lecti eramus_, _lecti eratis_, _lecti erant_.
ET VLTERIORI _lectus fueram_, _lectus fueras_, _lectus fuerat_; ET
PLVRALITER _lecti fueramus_, _lecti fueratis_, _lecti fuerant_.
3 _überschrift_ (_raum dafür gelassen W_) _f. HJOW_ ‖ uerbo _f. T_ 4
egor _W_ ‖ ic--5 donne _gl. R_ ‖ ic] ie _C_ ‖ _hinter_ sumum _7-8
buchstaben rad. O_ ‖ þincg _R_, ðyncg _h_ 5 dône _H_ ‖ egor _W_ ‖ --8
geris _usw._ (_statt_ legeris _usw._) _W_ ‖ uel l. _f. T_ ‖ oððe _O_,
ł _die übr._ 6 legemur _J_ ‖ legimi(ni) _U_ ‖ leg(v)ntur _aus_ -antur
_O_ ‖ e. m. t. _f. T_ 7 inperfecto _aus_ -tum _F_ ‖ uel l. _f. T_ ‖
oððe _O_, ł _die übr._ 8 legebami(ni) _O_ 8. 9 e. m. t. _f. T_ 9
perfecto _ü. d. z. v. ds. hd.? U_, perfec̄ _R_, perfect(v)m (v _ü.
getilgtem_ o) _O_ 9. 10 le(c)tus _alle drei mal 3. corr.? h_ ‖ --17
lectus _vor 2. 3. sg. und_ lecti _vor 2. 3. pl. f. JT und ursprünglich
U, doch in U_ (_von ds. hd.?_) _mit a. t. nachgetragen_ 10 _zweites_
lecti _aus_ lectus _C_ 11 ult(e)ri(ori) _corr. v. a. hd.? O_, -ri: (o
_rad._) _U_, -re _T_, -ra _H_ ‖ and--g. _f. T_ ‖ þan _D_ 12 fui] sum
_W_ ‖ fuimus _aus_ sumus _U_, sumus _CDFHhW_ 13 fuisti _F_ ‖ uel f.
_f. T_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ ‖ e. m. t. _f. T_ ‖ tempore _aus_
tempopo _O_ 14 eram] erat _R_ 15 ra _in_ pluraliter _auf r. O_ ‖ eratis
_aus_ -tus _v. ds. hd.? O_ ‖ erant _aus_ eramus _D_ 16 rio _in_
ulteriori _auf r. O_, -re _T_, -ra _H_, ulteri _h_, _dahinter_ modo
_CHJTUW_ 17 iter _in_ pl. _auf r. O_ ‖ lecti _vor 2. 3. f. D_ ‖ eratis
_W_ ‖ erant _W_
[[183]]
¶ FVTVRO _legar_, _legeris_ VEL _legere_, _legetur_; ET PLVRALITER
_legemur_, _legemini_, _legentur_. IMPERATIVO MODO TEMPORE PRAESENTI
AD SECVNDAM ET TERTIAM PERSONAM _legere_ #sŷ þû gerǣd#,
_legatur_ #sŷ hê gerǣd#; ET PLVRALITER _legamur_, _legimini_,
_legantur_. EODEM MODO TEMPORE FVTVRO _legitor tu_, 5
_legitor ille_; ET PLVRALITER _legamur_, _legiminor_, _leguntor_.
OPTATIVO MODO TEMPORE PRAESENTI ET PRAETERITO INPERFECTO
_utinam legerer_, _utinam legereris_ VEL _legerere_, _utinam
legeretur_;
ET PLVRALITER _utinam legeremur_, _utinam legeremini_,
_utinam legerentur_.
1 uel l. _f. T_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ ‖ legere] -is _urspr._
(_dann_ i _zu_ e, _aber_ s _gelassen_) _O_ 2 legemur _aus_ legeremur _C_
‖ lege::mini (ge _rad._) _O, aus_ legeremini _durch puncte C_ ‖
inperatiuo _HTW_ 3 terciam _W_ ‖ --4 _ü. f. T_ ‖ beo _W_ 3. 4 gelæred
_J_ 4 beo _W_ ‖ gelæred _J_ 5 _in_ legantur _fränkisches_ g _aus engl.
D_ ‖ e. m. t. _f. T_ ‖ f.] presenti _J_ ‖ legitor _zu_ legito _O_,
legitur _D_ 6 legitor _zu_ legit _O_, leitor _C, f. T_ ‖ et pl. _f. T_
‖ legimonor (_erstes_ o _durchstrichen_) _H_ ‖ leguntur _J_ 7
preterito _aus_ -ti _h_ ‖ inperfect(v)m _aus_ -tom _O_, inperfectum
_F_, inperfec̄ _hR_ 8 legerer _aus_ ie- _J_ ‖ --10 utinam _vor 2. 3.
sg. und 2. 3. pl. f. JT und urspr. U, doch in U_ (_v. ds. hd.?_) _mit a.
t. nachgetragen_ ‖ lege(re)ris _C_, legeris _D_, legeréri _O_ ‖ uel l.
_f. TW_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ 9. 10 ger- _W_ ‖ legeremur u. l. u.
_f. O_ 10 utinam _vor 3. pl. f. D_ ‖
¶ EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PERFECTO 10
ET PLVSQVAMPERFECTO _utinam lectus essem_, _utinam
lectus esses_, _utinam lectus esset_; ET PLVRALITER _utinam
lecti essemus_, _utinam lecti essetis_, _utinam lecti essent_.
ET VLTERIORI MODO _utinam lectus fuissem_, _utinam lectus fuisses_,
_utinam lectus fuisset_; ET PLVRALITER _utinam lecti fuissemus_, 15
_utinam lecti fuissetis_, _utinam lecti fuissent_. EODEM
MODO TEMPORE FVTVRO _utinam legar_, _utinam legaris_ VEL
[[184]]
_legare_, _utinam legatur_; ET PLVRALITER _utinam legamur_,
_utinam legamini_, _utinam legantur_.
e. m. t. _f. T_ ‖ eodm _O_ ‖ tempore _f. J_ ‖ praeterito _f. D_
11--13 utinam lectus (utinam _allein H_) _vor 2. 3. sg. und_ u. lecti
(utinam _H_) _vor 2. 3. pl. f. HJT und urspr. U, doch in U_ (_von ds.
hd.?_) _mit a. t. nachgetragen_ 11. 12 utinam lectus (_vor_ esses)] oððe
_O_ 12 lectus (_vor_ esses)] ł _F_ ‖ esset] essent _T_ 13 ut. l. _vor
2. 3. pl. f. D_ ‖ tis _in_ essetis _auf r. D_ 14 ulteri(ori) _h_ ‖
--16 utinam l. (utinam _allein H_) _vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. f. DHJTU_
14. 15 fuissets (_2. sg._) _U_ 15. 16 _1. u. 2._ leti _O_ ‖ fuissemus
u. l. _f. R_ 16 (utinam) _vor d. 2. pers. h_ 16. 17 e. m. t. _f. T_
17--184^2 utinam _vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. f. HJTU_ ‖ 17. 184^1 uel
l. _f. T_ 17 oððe _O_, ł _die übr._ 1 [ut. legatur--3 prae]senti (_doch
von einer zeile vor_ senti _reste übrig_) _W_ ‖ tur _von_ legatur _auf
rasur h_ 2 ut. _vor 2. 3. pl. f. D_
¶ CONIVNCTIVO MODO TEMPORE
PRAESENTI _cum legar_, _cum legaris_ VEL _legare_, _cum
legatur_; ET PLVRALITER _cum legamur_, _cum legamini_, _cum
legantur_. EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO INPERFECTO _cum 5
legerer_, _cum legereris_ VEL _legerere_, _cum legeretur_;
ET PLVRALITER
_cum legeremur_, _cum legeremini_, _cum legerentur_.
EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PERFECTO _cum lectus sim_,
_cum lectus sis_, _cum lectus sit_; ET PLVRALITER _cum lecti
simus_, _cum lecti sitis_, _cum lecti sint_. ET VLTERIORI MODO 10
_cum lectus fuerim_, _cum lectus fueris_, _cum lectus fuerit_;
ET PLVRALITER _cum lecti fuerimus_, _cum lecti fueritis_, _cum
lecti fuerint_.
3--5 cum _vor 2. 3. sg. und 2. 3. pl. f. JTU_ 3 cum _vor_ legaris _aus_
com _D_ ‖ uel l. _f. T_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ ‖ gare _W_ 3. 4
utinam legatur _R_ 4 gatur _W_ ‖ cum _vor 1. pl. f. T_ ‖ cum _vor
2. 3. pl. f. D_ 4. 5 _2. 3. pl._ ga- _W_ 5 inperfecto--8 preterito
_doppelt O_ 5. 6 cum legerer--8 perfecto _f. T_ 6 cum _vor_ legereris
_f. JU_ ‖ --7 ger- _W_ ‖ u. l. _f. W_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ ‖ cum
legerere (_letztes_ e _auf r. C_) _CU_ ‖ legerere _doppelt_ (_das 2.
mal getilgt_) _U_, legereris (ris _auf r. a. hd. h_) _Fh_ ‖ cum
legeretur] cum lege (cum) legeretur _das erste mal O_, cum cum legeretur
(_erstes_ cum _getilgt_) _das zweite mal O_ ‖ cum _vor_ legeretur _f.
JU_, cu _h_ 7 cum _vor 2. 3. pl. f. HJU_ 8 sim _aus_ sum _FO_ 9 cum
lectus sis _f. O_ ‖ --10 cum l. _vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. f. JTU_ ‖
cum _vor 2. 3. sg. f. H_ 10 cum lecti sitis _f. H_ ‖ ulteri(ori) _h_,
ultiriori _O_ 11--185^7 cum l. _vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. f. JTU_ ‖
--12 cum (cum l. _D_) _vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. f. DH_ ‖ _2. sg._ tus
_W_ ‖ fuerint _J_ 12 _1._ lecti _aus_ lectu _H_ 13. 14 pr. pl. _zu_ pl.
pr. _durch_ b a _U_ ‖ plusq(u)am- _O_ 14 lectus _vor_ essem _f. ChT,
nachgetr. 3. corr. F_ ‖
[[14 lectus _vor_ essem _f. ChT_
missing . in “f ChT”]]
¶ EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO
_cum lectus essem_, _cum lectus esses_, _cum lectus
esset_; ET PLVRALITER _cum lecti essemus_, _cum lecti essetis_, 15
_cum lecti essent_. ET VLTERIORI MODO _cum lectus fuissem_,
[[185]]
_cum lectus fuisses_, _cum lectus fuisset_; ET PLVRALITER _cum
lecti fuissemus_, _cum lecti fuissetis_, _cum lecti fuissent_.
:essem (l _r_.) _C_ ‖ lectus _vor_ esses _u._ esset _f. C_ 14. 15
lectus esset] lectusset _O_ 15 electi _vor_ essemus _T_, lecti: (s
_rad._) _C_ 16 lecti: (s _rad._) _C_ ‖ ulteri _O_ ‖ c. l. fuissem
_doppelt_ (_das 2. mal, wo_ fuis(s)em _geschrieben, getilgt_) _O_ ‖
lectus] electis _T_ 1--7 cum l. _vor 2. 3. sg. und 2. 3. pl. f. D_ 1. 2
cum lecti _vor_ fuissemus _f. T_ 2 fuissetis _aus_ cui- _O_ ‖
fuisent _T_
¶ EODEM
MODO TEMPORE FVTVRO _cum lectus ero_, _cum lectus eris_, _cum
lectus erit_; ET PLVRALITER _cum lecti erimus_, _cum lecti eritis_,
_cum lecti erunt_. ET VLTERIORI MODO _cum lectus fuero_, _cum 5
lectus fueris_, _cum lectus fuerit_; ET PLVRALITER _cum lecti
fuerimus_, _cum lecti fueritis_, _cum lecti fuerint_. INFINITIVO
MODO, NVMERIS ET PERSONIS TEMPORE PRAESENTI _legi_, PRAETERITO
_lectum esse_ VEL _fuisse_, FVTVRO _lectum iri_. DVO PARTICIPIA
TRAHVNTVR A VERBO PASSIVO, PRAETERITI TEMPORIS ET 10
FVTVRI: PRAETERITI, VT _lectus_, FVTVRI, VT _legendus_.
3 electus ero _T_ 4 cum lecti _vor_ erimus _f. T_ 5 erunt _zu_ erint
_D_, erint _FhTW_ ‖ e(t) _O_, t _F_ ‖ ulteriora _H_, ulteri _h_ ‖
electus fuero _T_ 6 lectus _vor_ fueris _f. FO_ ‖ cum lecti _vor_
fuerimus _f. T_ 7 fuerimus _aus_ erimus _U_ 9 oððe _O_, ł _die übr._ ‖
lecturum fuisse _T_ ‖ futuro--12 word _f. T_ ‖ d _in_ duo _erst von
späterer hd. F_ 9. 10 particia _D_ 11 futuri _aus_ future _O_ ‖ ut
lectus futuri _JU und von einer hd. des 12. jhds. F, f. CDHhROW_ ‖
presentis ut lectus _hinter_ legendus _W_
Eallswâ gâð ðâs word, DEPONENTIA VERBA: _loquor_ #ic
sprece#, _loqueris_ #ðû sprecst#, _loquitur_ #hê sprecð# and
swâ forð, PRAETERITVM _locutus sum_ #ic spræc#; _labor_ #ic
ætslîde#, _laberis_, _lapsus sum_ (ðis byð êac ðǣre forman 15
NEVTRI GENERIS: _labo_, _labas_, _labat_); _liquor_ #ic formylte#,
_liquefactus sum_; _adipiscor_ #ic begyte#, _adeptus sum_; _gradior_
#ic stæppe#, _gressus sum_ and of ðâm gefêgede _egredior_
#ic ût fare#, _egressus sum_; eallswâ _ingredior_ #ic in
[[186]]
gange#; _regredior_ #ic ongeân gange#; _nascor_ #ic bêo
âcenned#, _natus sum_; of ðâm _renascor_ #ic bêo geedcenned#,
_renatus sum_; _sequor_ #ic fylige# (_consequor_ #ic
begyte#, _persequor_ #ic êhte#), _secutus sum_; _utor_ #ic brûce#,
_usus sum_; _uescor_ #ic gereordige# macað _pastus sum_; 5
_fruor_ #ic brûce# macað _potitus sum_; _fungor_ #ic brûce#,
_functus sum_ (of ðâm is _defunctus_ #forðfaren#); _morior_
#ic swelte# (of ðâm is _mortuus_ #dêad#); _nanciscor_ #ic begyte#,
_nactus sum_; _patior_ #ic ðrôwige#, _passus sum_;
_conpatior_ #ic besârgige#; _queror_ #ic ceorige# oððe #cîde#, 10
_questus sum_; _ulciscor_ #ic wrece#, _ultus sum_ #ic wræc#;
_obliuiscor_ #ic forgyte#, _oblitus sum_; _reminiscor_ #ic geðence#,
_recordatus sum_; _amplector_ #ic ymbclyppe#, _amplexus
sum_; ET SIMILIA.
12 _kein absatz_ ‖ gað _f. H_ ‖ _mit_ loquor _absatz Fh_ 12--14 sp.
_ü. f. TW_ 13 sprycst _D_ ‖ loquitur--14 pr. _f. W_ ‖ and--14 spræc
_f. H_ 13. 14 and s. f. _f. T_ 15 (la)beris _C, dahinter_ þu (_dies auf
r._) ætslîdst _D_ ‖ ðis--16 labat _f. T_ ‖ beoð _U_, beoþ _H_, is _W_
‖ forman coniugatio _W_ 16 neu(t)ri _O_ ‖ labað _F_ ‖ ic f. _f. T_ ‖
for(m)ylte (m _über rad._ g) _O_ 17 liquefactus] liqueris factus _T_ ‖
ic begete _J, f. T_ 18 a. of ð. g. _f. T_ ‖ gefeged _H_ 19
egressus--ingredior _f. H_ ‖ eallswâ _f. DT_ ‖ ingredeor _Fh_
19. 186^1 ic in g. r. _f. W_ ‖ ic in gange _f. T_, ic in fare ł in
gange _D_, ic ynn fare oððe in : gange _U_, ic (i)n fære ł in gange _C_,
ł in (_darüber_ ut) gange _H_ ‖ in _f. O_ 1 regr. ic o. g. _f. F_ ‖ ic
ongeange _O, f. T_ 2 acænned _h_, accenned _F_ ‖ _ü._ natus sum _rasur
R_ ‖ of--3 sum _ü. d. z. v. ds. hd. nachgetr. U_ 2. 3 geedcænned _Hh_,
edcenned _O_ 3 renatus] renascatur _O_ 4 æhte _J_ ‖ persecutus _JT_ 5
ussus _O_ ‖ ic [ireordie--6 potitus] (_doch von den letzten wörtern die
unteren spitzen übrig_) _W_ ‖ gere(o)rdige _O_ ‖ pastus (_von sp. hd.
D_) _aus_ partus _Dh_ 6 macað _f. H_ 7 functus--forðfaren _f. J_ 8
(s)welte _corr. v. a. hd. O_, swylte _C_, sw(e)ylte (_ds. hd.?_) _mit a.
t. U_ ‖ þ _in_ þam _aus e. a. C_ ‖ (is) _U, f. CT_ ‖ d(e)ad _C_ ‖
naciscor _T_, nansciscor (_2._ s _eingeflickt v. a. hd.?_) _U_ 9 nanctus
_H_, natus _J_ ‖ pacior _W_ ‖ ic--10 conpatior _f. CU_ 10 cūpatior
_O_, compatiar _J_, cō- _hRW_, com- _D_ ‖ ic somed þrowe ł beseorwie
_W_ ‖ ciorige _H_ ‖ oððe] ic _H_ 11 wræce _U_ ‖ wræc] wreo _R_ 12
uiscor (_von_ obl.) _und_ forgyte _unleserlich J_ 12. 13 geðen(c)e
(_corr. v. a. hd.?_) _O_, geþænce _H_ 13 recor::datus _C_ ‖ amplctor
_O_ ‖ -cleppe _J_ 14 simililia _O_
[[2. 3 geedcænned _Hh_, edcenned _O_
missing . in “2 3”]]
DE QVARTA CONIVGATIONE. 15
QVARTA CONIVGATIO #sêo fêorðe# CONIVGATIO hæfð langne
_is_ on ðâm ôðrum hâde: _audio_ #ic gehŷre#, _audis_ #ðû
[[187]]
gehŷrst#; and langne _i_ on IMPERATIVVM: _audi_ #gehŷr#.
sêo CONIVGATIO gǣð ðus: _audio_ #ic gehŷre#, _audis_ #þû
gehŷrst#, _audit_ #hê gehŷrð#; ET PLVRALITER _audimus_,
_auditis_, _audiunt_. EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO INPERFECTO
_audiebam_, _audiebas_, _audiebat_; ET PLVRALITER _audiebamus_, 5
_audiebatis_, _audiebant_.
15 _überschrift f. HJTW_ ‖ qua(r)ta (_aber_ (r)ta _rad._) _h_, IIII^a
_C_, IIII _U_ 16 uarta _W_ ‖ _1._ coniugatio _aus_ coniugatione _O_,
coniugatione _H_ ‖ s. f. c. _in d. z. R_ ‖ feorða _T_, forme _W_ ‖
_2._ coni. _f. W_ ‖ lagne _U_, lange _T_ 17 udio _W_ ‖ --187^3 _ü. f.
T_ ‖ _2. sg. ü. f. W_ 1 gehyrst audit and _H_ ‖ inperatiuum _H_,
imperatiuo _T_, īperatiuo _W_ 2 sêo] þeos _T_ ‖ adio _T_, udio (_mit
raum für_ a) _W_ 2. 3 _2. 3. sg. ü. f. W_ 3 t _von_ audit _auf r. C_ ‖
audi::mus _C_, dimus _W_ 4 auditis _f. HW_ ‖ diunt _W_ 5. 6 dieb- _W_ 5
aueliebat _T_ 5. 6 aud(i)ebamus (_corr. v. a. hd._) _O_
¶ EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO
PERFECTO _audiui_, _audiuisti_ VEL _audisti_, _audiuit_; ET
PLVRALITER _audiuimus_, _audiuistis_ VEL _audistis_, _audierunt_
VEL _audiere_. EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO
_audieram_, _audieras_, _audierat_; ET PLVRALITER _audieramus_, 10
_audieratis_, _audierant_. EODEM MODO TEMPORE FVTVRO
_audiam_, _audies_, _audiet_; ET PLVRALITER _audiemus_, _audietis_,
_audient_. IMPERATIVO MODO TEMPORE PRAESENTI AD SECVNDAM
ET TERTIAM PERSONAM _audi_, _audiat_; ET PLVRALITER _audiamus_,
_audite_, _audiant_. EODEM MODO TEMPORE FVTVRO _audito tu_, 15
_audito ille_; ET PLVRALITER _audiamus_, _auditote_, _audiunto_.
OPTATIVO MODO TEMPORE PRAESENTI ET PRAETERITO INPERFECTO
_utinam audirem_, _utinam audires_, _utinam audiret_; ET PLVRALITER
_utinam audiremus_, _utinam audiretis_, _utinam audirent_.
7 ::perfecto (in _rad._) _D_ ‖ --9 (_ausser_ audisti) di- _W_ ‖
audisti ł audiuisti _HT_ ‖ oððe _O_, ł (_nachtr. C_) _die übr._ 8
audiuistis uel _f. T_ ‖ audi(ui)stis _O_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ ‖
oððe ::: | audistis _hinter_ audistis _O_ 9 uel au. _f. T_ ‖ oððe _O_,
ł _die übr._ ‖ audire _R_ ‖ mod _O_ 10--11 dier- _W_ 11 audiera(n)t
_R_ ‖ eo. m. t. _f. T_ ‖ odem _F_ ‖ modo: _D_ ‖ futururo _H_ 12--13
dies _usw. W_ 13 inperatiuo _CHTW_ 14 (audi) _3. corr. F_ 15 audite--16
audiamus _nachträglich ü. d. z. und am rande von ds. hd. und zum teil
unlesbar geworden U_ ‖ audiate _D_ ‖ audiant _aus_ -ent _O_ ‖ eodem
m. _f. T_ ‖ futuro tempore _T_ 16 audito _vor_ ille _f. T_ ‖ diamus
_W_ ‖ ditote _W_ ‖ audiento _T_, audiuntte _J_ 18 utinam au _bei der
1. sg. verlöscht_ (_die ganze seite z. t. schwer zu lesen_) _J_ ‖ utiam
_U_, unam _R_ ‖ audierem _F_ ‖ --188^18 _2. 3. sg. u. 1. 2. 3. pl._
di- (_st._ audi-) _W_ ‖ --19 utinam _vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. f.
HJTU_ 19 utinam _vor 1. pl. f. T_ ‖ ut. _von 2. 3. pl. f. D_
¶ EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PERFECTO ET PLVSQVAMPERFECTO 20
[[188]]
_utinam audissem_, _utinam audisses_, _utinam audisset_;
ET PLVRALITER _utinam audissemus_, _utinam audissetis_,
_utinam audissent_. EODEM MODO TEMPORE FVTVRO _utinam
audiam_, _utinam audias_, _utinam audiat_; ET PLVRALITER 4
_utinam audiamus_, _utinam audiatis_, _utinam audiant_. CONIVNCTIVO
MODO VEL SVBIVNCTIVO MODO TEMPORE PRAESENTI
_cum audiam_, _cum audias_, _cum audiat_; ET PLVRALITER _cum
audiamus_, _cum audiatis_, _cum audiant_. EODEM MODO TEMPORE
PRAETERITO INPERFECTO _cum audirem_, _cum audires_,
_cum audiret_; ET PLVRALITER _cum audiremus_, _cum audiretis_, 10
_cum audirent_.
20 perfecto _f. HO_ ‖ et pl. _f. J_ 1 audissem ł audiuissem _T_ ‖ --3
utinam _steht nur vor der 1. sg. T, der 1. sg. u. 1. pl. DJUW, der 1. 2.
sg. und 1. pl. H_ 2 u. audissetis] _doppelt_ (_aber das 2. mal getilgt_)
_O_, setis _am rande von ds. hd. C_ 3 futuro _f. hT, 3. corr. F, über d.
z. C_ ‖ --5 utinam _f. überall T, vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. f. DHJUW_
4 audiað _F_ 5 -tis _aus_ -tus _O_ 6 uel s. m. _f. T_ ‖ oððe _O_, ł
_die übr._ ‖ _2._ modo _f. W_ ‖ presen(ti) _O_ 7 cum _vor 2. 3. sg. f.
JTU_ ‖ audiat _aus_ audian _O_ ‖ --8 cum _vor pl. f. T, vor 2. 3. pl.
f. HJU_ 8 cum _vor 2. pl. f. W_ ‖ e. m. t. _f. T_ 9 (au)direm _J_ ‖
--18 cum _steht nur vor 1. sg. T, vor 1. sg. u. 1. pl. HJU_ 10 cum _vor
3. sg. f. W_ ‖ cum _vor 2. 3. pl. f. W_ ‖ tis _in_ audiretis _auf
r. D_
¶ EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PERFECTO
_cum audierim_, _cum audieris_, _cum audierit_; ET PLVRALITER
_cum audierimus_, _cum audieritis_, _cum audierint_. EODEM
MODO TEMPORE PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO _cum audissem_,
_cum audisses_, _cum audisset_; ET PLVRALITER _cum audissemus_, 15
_cum audissetis_, _cum audissent_. EODEM MODO TEMPORE FVTVRO
_cum audiero_, _cum audieris_, _cum audierit_; ET PLVRALITER
_cum audierimus_, _cum audieritis_, _cum audierint_. INFINITIVO
MODO, NVMERIS ET PERSONIS TEMPORE PRAESENTI ET PRAETERITO
INPERFECTO _audire_; PRAETERITO PERFECTO ET PLVSQVAMPERFECTO 20
_audisse_; FVTVRO _auditum ire_ VEL _auditurum esse_.
11 e. m. t. _f. T_ 12 audi(e)rim _F_, audierim ł audiuerim _T_ ‖ --18
cum _vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. f. W_ ‖ audieret _T_ 13 audiremus _W_
13. 14 e. m. t. _f. T_ 14 preterito perfecto et pl. _T_ 16 e. m. _f. T_
17 audiero ł audiuero _T_ ‖ audieris] -ritis _F_, -rt̄ _T_ 20 et _f. W_
20. 21 plu(s)quam perfecto _O_ 21 auditum ire] audisse _R_, tum _auf r.
D_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._
[[189]]
¶ INPERSONALI MODO TEMPORE PRAESENTI _auditur_; PRAETERITO
INPERFECTO _audiebatur_; PRAETERITO PERFECTO _auditum est_
VEL _auditum fuit_; PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO _auditum
erat_ VEL _auditum fuerat_; FVTVRO _audietur_. IMPERATIVO
MODO _audiatur_; FVTVRO _auditor_. OPTATIVO MODO _utinam 5
audiretur_; PLVSQVAMPERFECTO _utinam auditum esset_ VEL _auditum
fuisset_; FVTVRO _utinam audiatur_. CONIVNCTIVO MODO
_cum audiatur_; PRAETERITO INPERFECTO _cum audiretur_; PRAETERITO
PERFECTO _cum auditum sit_ VEL _fuerit_; PRAETERITO
PLVSQVAMPERFECTO _cum auditum esset_ VEL _fuisset_; FVTVRO 10
_cum auditum erit_ VEL _fuerit_. INFINITIVO MODO TEMPORE
PRAESENTI _audiri_; PRAETERITO _auditum esse_ VEL _fuisse_; FVTVRO
_auditum iri_. GERVNDIA VEL PARTICIPALIA VERBA SVNT HAEC:
_audiendi_, _audiendo_, _audiendum_, _auditum_, _auditu_. DVO
PARTICIPIA TRAHVNTVR A VERBO ACTIVO, PRAESENTIS TEMPORIS 15
ET FVTVRI: PRAESENTIS _audiens_, FVTVRI _auditurus_.
1 inp.--praes.] uerbo inperson̄ _T_ 2 (in)perfecto _C, f. O_ ‖
d(i)ebatur _W_ ‖ auditum--3 plusquamperfecto _f. H_ 3 oððe _O_, ł _die
übr._ ‖ _erstes_ auditum _f. T_ 4 oððe _O_, ł _die übr._ ‖ auditum
_vor_ fuerat _f. T_ ‖ fuera _J_ ‖ inperatiuo _CDHW_ 5 auditor]
audiator _J_, t _auf r. C_ ‖ optati _T_ ‖ modo utinam _f. T_ 6 pl.]
praeterito pl. _U_, praeterito et perfecto et plusquamperfecto _T, f. H_
6. 7 u. au. f. _f. T_ 6 oððe _O_, ł _die übr._ 7 modo _f. T_ 8
inperfectum _F_ 9 :: perfecto (in _rad._) _DO_ ‖ uel fuerit _f. T_ ‖
oððe _O_, ł _die übr._ ‖ praeterito--11 fuerit _f. H_ ‖ praeterito]
preto _F_ 10 uel f. _f. T_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ 11 uel f. _f. T_ ‖
oððe _O_, ł _die übr._ ‖ infi|tiuo _O_ ‖ modo _f. W_ 11. 12 t. p.]
numeris et personis tempore praesenti et praeterito inperfecto _T_ 12
preterito perfecto et plusquamperfecto _T_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ 13
uel] oððe _O_ ‖ participialia _alle ausser CDUW_ 15 trauntur _J_,
ueniunt _T_ ‖ a u.] aduerbo _H_ ‖ presentis :: _O_ ‖ teporis _D_,
temporis _aus_ -es _O_ 16 et futuri pr. _f. T_ ‖ pres.ntis (_erst
nachträglich_ e _statt des punktes von ds. hd.?_) _O_ ‖ ut audiens _UW_
‖ audi:::turus _H_, ut auditurus _UW, dahinter buchstaben von einer hd.
des 14. jhds. T_
Ðêos CONIVGATIO macað hyre PRAETERITVM on syx
wîsan.
17 _absatz nur T_ 18 wison _CDhRT_
I. Sêo forme PRAETERITVM geendað on _xi_: _uincio_ #ic
[[190]]
binde#, _uinxi_ #ic band#, _uinctum_ #gebunden#; _sancio_ #ic
dême# oððe #ic gesette# oþþe #ic hâlgige#, _sanxi_, _sanctum_,
ac þâ ealdan menn cwǣdon _sanciui_ VEL _sancii_.
19 _absatz nur U_ ‖ I _f. FHhJOW_ (_doch_ I in XI _am rande a. hd. F_)
‖ endeþ _W_ ‖ uincio ł ligo _T_ 1 nde _in_ binde _auf r. O_ ‖
u(i)nx(i) _O_ ‖ ic b. _f. W_ ‖ gebundon _J, f. W_ ‖ san:cio _C_,
sanccio _DHhOR_, sanctio _von a. hd. aus_ sanccio _F_, sanctio _JW_,
sancio ł iudico _T_ 2 me _in_ deme _auf r. D_ ‖ _erstes_ ic _f. U_ ‖
asette _H_, sette _W_ ‖ gehalgige _urspr.?_ (_aber_ halgi _undeutlich_)
_J_ ‖ sancxi _J_ 2. 3 santum _T_, sancitum _U_ 3 þa _unlesbar J_ ‖
(men) _R_, mæn _h_ ‖ sancciui _CDhJORTW_, sancciui _zu_ sanctiui _von
a. hd. F_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ ‖ sanccii (_erstes_ c _mit a. t.
durchstrichen H_) _CDHhORT_, sanccii _zu_ sanctii _von a. hd. F_, saccii
(_undeutlich_)? _J_
II. Sêo ôðer PRAETERITVM geendað on _si_: _fulcio_ #ic
underlecge# oððe #underwreðige#, _fulsi_, _fultum_; _sarcio_ 5
#ic siwige#, _sarsi_, _sartum_ (of ðâm is _sartor_ #sêamystre#,
_sartrix_ #hêo#); _farcio_ #ic crammige# oððe #fylle#, _farsi_,
_fartum_; of ðissum gefêgede _confercio_ #ic samod fylle#,
_refercio_ #ic ongeân fylle#, _-fersi_, _-fertum_; _raucio_
#ic hâsige#,
_rausi_, _rausum_ (of ðâm is _raucus_ and _rauca_ #hâs#); 10
_sentio_ #ic gefrêde# oððe #undergyte#, _sensi_, _sensum_; of
ðâm _consentio_ #ic geðafige#, _consensi_, _consensum_; _dissentio_
#ic ungeðwǣrige#, _-si_, _-sum_; _haurio_ #ic hlade#, _hausi_,
_haustum_; of ðâm _exhaurio_ #ic of âhlade#, _exhausi_, _exhaustum_;
_saepio_ #ic ymbhegige#, _saepsi_, _saeptum_. 15
4 _absatz DU_ ‖ II _f. FHhJOUW_ (II in si _am rande a. hd. F_) ‖
geændað _H_, endeþ _W_ ‖ fulcio ł sustineo _T_ 5 underlec:e _O_, -licge
_T_ ‖ -wreoðige _FO_, -wraðige _J_ 6 sarci _W_, sarri _H_ ‖ sar:::|tum
_D_ ‖ _1._ r _in_ sartor _a. hd. F_ ‖ -mestre _HW_, -my::re (st
_rad._) _F_, -mere (ere _auf r. a. hd._) _h_, séámere _T_ 7 sartix _J_
‖ farceo _CDhRU_, i _aus_ e _FO_, farcio ł repleo _T_ ‖ cramnige _U_
7. 8 fersi fertum _H_ 8 of ð. g. _f. H_ ‖ ðisum _DFT_, þisum _RU_,
þysum (y _auf r._) _C_ ‖ confertio _T_, f _auf r. O_, -ceo (e
_durchstr._) _C_, cūf- _Dh_ 9 refectio _T_, referceo (e _durchstr._) _C_
9. 10 has(i)ge (s _aus_ r) _O_, hasegige _H_, halsige _U_ 10 rausi
_doppelt O_, ransi _J_ ‖ and] ł _J_ ‖ has _gl. ü._ raucus _R_ 11 o. u.
_f. H_ ‖ and of _J_ 12 þen is _W_ 12. 13 disentio _h_ 13 underþw. _CU,
dah._ of þen is noma dissensio twirednesse _W_ ‖ dissensi dissensum
_HJ_ ‖ (ic hl.) _3. corr. h_ ‖ :hl. _C_ ‖ hausi] haus _H_ 14 austum
_J_ ‖ of ð. ys _U_, of þen is _W, f. T_ ‖ exaurio _CH_ ‖ hlade
_CDOTU_, lade _W_ ‖ exausi _C_ 14. 15 ex austum _C, dah._ ł hauriui
haurii cambio campsi unde camso camsas flecto _T_ 15 embhagige _T_ ‖
sepi sepitum _H_
[[191]]
III. Sêo ðridde PRAETERITVM geendað on _ui_: _aperio_
#ic geopenige#, _aperui_, _apertum_; _cooperio_ #ic oferwrêo#,
_cooperui_, _coopertum_. _prosilio_ #ic forþ ârǣse#, _prosilui_;
_insilio_ #ic on behlêape#, _insilui_; _dissilio_ #ic of âlîhte#,
_dissilui_: þâs word synd gefêgede of _salio_ #ic hlêape#, 5
ac hî nabbað nǣnne SOPINVM on gewunan.
1 _absatz nur DU_ ‖ _zahl f. FHhJOW_ (III in ui _am rande a. hd. F_) ‖
endeþ _W_ ‖ ui] i _auf r. C_ 2 ge|penige _O_ ‖ aper(u)i _H_ 3 æræse
_O_ ‖ u _in_ prosilui _auf r. D_ 4 behlæpe _J_ ‖ dissilio] -lui _J_ ‖
ahlihte _T_ 5 dissului _J_ ‖ þâs--196^16 auditus (_vor_ ero) _f. T_
(_ein blatt_) ‖ beoþ _W_ ‖ salia _h_ ‖ hleape insilui. dissului. ic
of alihte _J_ 6 supinum _J_
IIII. Sêo fêorðe PRAETERITVM wyrpð aweg ðone _o_
and wanað þæt ân stæfgefêg: _comperio_ #ic ongyte#, _comperi_,
_compertum_; _reperio_ #ic gemête#, _repperi_ on twâm
pêum, _repertum_; _uenio_ #ic cume#, _ueni_, _uentum_ and of 10
ðâm gefêgede _aduenio_ #ic tô cume#, _adueni_, _aduentum_
(of ðâm is _aduentus_ #tôcyme#); _conuenio_ #ic samod cume#,
_conueni_, _conuentum_; _inuenio_ #ic gemête#, _inueni_, _inuentum_.
7 _absatz nur DU_ ‖ _zahl f. FHhJOW_ (IIII in eri _am rande a. hd. F_)
‖ o _zu_ u _O_ 8 waniaþ _U_ ‖ ân _f. U_ ‖ conperio _W_ 8. 9 comperii
(ii _auf r. a. hd.?_) _h_, i _auf r. C, aus_ compeperi _F_, conpereri
_W_ 9 cōpertum _W_ ‖ reperio _aus_ reppe- _FO_, repperio _HhJRU_ ‖
reperi _W_ 9. 10 on t. p. _f. H_ 10 pe:um _C_, ptū _W_ ‖ reppertum _HJ_
‖ (c)ume _O_ 11 gef. _f. W_, gefeged _H_ ‖ cyme _FhJR_, becume _H_ ‖
adueni _f. O_, i _auf rad._ tus _D_ 12 is _f. W_ 13 inueni inuentum
_f. H_
V. Sêo fîfte PRAETERITVM and sêo syxte gâð tôgædere
ðus: _audio_ #ic gehŷre#, _audiui_ VEL _audii_, _auditum_. 15
ealswâ gâð ðâs word: _scio_ #ic wât#, _sciui_ VEL _scii_, _scitum_
and of ðâm gefêgede _asscio_ #ic gefêrlǣce#, _assciui_ VEL
_asscii_, _asscitum_; _cio_ #ic gelaðige#, _ciui_ VEL _cii_, _citum_;
_mollio_ #ic hnexige#, _molliui_ VEL _mollii_, _mollitum_.
14 _absatz nur DU_ ‖ _zahl f. FHhJOW_ (V. in ui ł ii _am rande a. hd.
F_) ‖ gað _f. CU_ 14. 15 tôgædere _f. H_ 15 (ge)hyre _C_ ‖ oððe _O_, ł
_CDFhJRUW, f. H_ ‖ audii _f. H_ 16 wat _unvollständig aus_ wæt _C_ ‖
--19 oððe _O_, ł _die übr._ 17 gefeged _H_ ‖ a:|scio (s _r._) _O_,
ascio _HJ_ ‖ gefærlæce _CD u. urspr._ (_doch zu_ -fer- _geb._) _R_,
færlæce _J_ ‖ asciui _HJ_ 18 ascii _HJO_ ‖ ascitum _HhJO_ ‖
[cio--192^5 fas]tidio _W_ 19 molio _J_ ‖ hnecxige _h_, ge(h)nexige _H_
‖ moll(i)ui _O_ ‖ molli _DH_ ‖ mollutum _J_
¶ ealswâ
[[192]]
gâð ðâs ôðre: _seruio_ #ic ðêowige#, _munio_ #ic ymbtrymme#,
_stabilio_ #ic gestaðelfæste#, _dormio_ #ic slâpe#,
_saeuio_ and _insanio_ #ic wêde#, _bullio_ #ic wealle#, of ðâm
_ebullio_ #ic ûpp âwealle# oððe #ûpp âbrece#, _obedio_ #ic
gehŷrsumige#, _fastidio_ #mê âðrŷt#, _lenio_ #ic gelîðewǣce#, 5
_exinanio_ #ic âîdlige#, _nutrio_ #ic fêde#, _finio_ #ic
geendige#, _punio_ #ic gewîtnige#, _sopio_ #ic swefige#,
_hinnio_ #ic hnǣge#, _redimio_ #ic gefrætwige# (_redimo_ #ic
âlŷse# is ðǣre ðriddan geðêodnysse), _lippio_ #mê tŷrað
mîne êagan# oððe #scîmjað# (of ðâm is _lippus_ #sûrêagede# 10
and _lippitudo_ #sêo untrumnys#), _erudio_ #ic lǣre#,
_insignio_ #ic mǣrsige# oððe #frætwige#, _condio_ #ic gelôgige#
oððe #sylte# (_condo_ #ic gescyppe# is ðǣre ðriddan:
of ðâm is _conditor_ #scyppend#), _salio_ #ic hlêape# (of
ðâm is SOPINVM _saltum_), _sallio_ #ic sylte# sceal habban 15
twegen ellas and SOPINVM _sallitum_ (_sallo_ #ic sylte# is ðǣre
þriddan and his SOPINVM _salsum_ #gesylt#: of ðâm is _salsamentum_
#sælmerige#. _psallo_ #ic singe mîne sealmas#
sceal habban _p_ on foreweardan), _sepelio_ #ic bebyrige#
[[193]]
macað SOPINVM _sepultum_ and _sepulturus_ tôweard, forðan
ðe se gewuna is strengra on ǣlcum worde, þonne his
regol sŷ. _eo_ #ic fare#, _iui_ VEL _ii_, _itum_ and of ðâm gefêgede
_exeo_ #ic ût fare#, _adeo_ #ic tô fare# (þæt is êac
ADVERBIVM _adeo_ #tô ðan swŷðe#), _obeo_ #ic gewîte#, _praetereo_ 5
#ic forgǣge#; ac hî habbað ealle sceortne _i_ on
SOPINVM ætforan þâm _tum_: _exitum_ #ût âfaren# oððe
#ûtfæreld#, _aditum_, _obitum_, _praeteritum_. heora PRAETERITVM
bið ðus: _iui_ VEL _ii_ and FVTVRVM _ibo_ #ic fare#, _ibis_
#þû færst#; IMPERATIVVM _i_ #far ðû#, _eat_ #fare hê#, ET CETERA. 10
1 mu:nio (e _rad._) _O_, m(u)nio _C_ 2 gestaðolfæste _CDHh_ (-þ- _C_),
staþolfæste _U_ ‖ sleape _J_ 3 saeuio] senio _O_, seui _J_, seu _auf r.
R_ ‖ and] ł _DJ_ ‖ ic wæde _J, gl. ü._ seuio _R, hinter_ seuio _D_ 4
oððe _usw. in d. z. R_ ‖ oþþe ic up _H_ 5 -sumge _U_ 6 :: : ic (ic a
_rad._) _O_ ‖ a(i)dlige _H_, adliȝe _W_ ‖ nutr(i)o _O_ ‖ fæde _J_ 7
witnie _W_ ‖ s. ic sw. _f. O_ ‖ swefgige _U_, geswefige _H_ 8
redimio--9 geðêodnysse _f. H_ ‖ redimidio _C_ ‖ redim:o (i _rad._) _C_
9 (ge)ðeodnesse _J_ ‖ lipp(i)o _U_, lipio _D_ 10 o. sc. _in der zeile
R_ 10. 11 -eagode _R_, -eagade _F_, -egede _H_ 11 and _f. J_ 12 o. fr.
_in d. z. R, f. H_ 13 o. s. _in d. z. R_ ‖ salte _W_ 14 is (_hinter_
ðâm) _ü. d. z. O_ ‖ conditor--15 ys _v. ds. hd. am rande C_ ‖ salio]
sapio _H_ ‖ hlæpe _J, bis auf_ hl _weggeschnitten C_ 15 is _f. J_ ‖
supinum _aus_ so- _F_, supinum _J_ ‖ s:ylte _H_, lt _aus e. a. h_ ‖
and sceall--16 silte _v. ds. hd. zwischen den zeilen U_ ‖ sceall _h_ 16
ellas _auf r. C, aus_ eallas _F_, ll _W_ ‖ and] et _J_ ‖ sopi(num)
_C_, sup- _aus_ sop- _F_, sup- _J_ ‖ sal(l)itum _O_ ‖ sallo] sallio
_U_ 17 sup- _aus_ sop- _F_, sup- _J, dahinter_ is _W_ ‖ salsum _aus_
saltum _a. hd. h_, salsaim _C_ ‖ geselt _J_, gewylt _H_ ‖ of þissen
_W_ 18 sæll- _R_, sel- _CDHU_, -mærige _FhJU_ ‖ m. s. _in d. R, f. HW_
19 bebyrge _hU_ 1 m. s. _f. W_ ‖ sop- _zu_ sup- _F_, sup- _J_ ‖ and]
et _J_ ‖ -ðon _h_, -ðā _H_ 2 ðe] þet _W_ ‖ strængra _h_, -ra _zu_ -re
_O_ ‖ bis] is _FJ_ 3 rægol _J_ ‖ beo _W_ ‖ fære _R_ ‖ oððe _O, f.
J_, ł _die übr._ ‖ ii _auf r._ (_v. a. hd.?_) _F_ 3. 4 gefeged _H_ 5 to
ðan] so _W_ ‖ ðon _h_, ðā _H_, þam _CDU_ ‖ abeo _U_ ‖ gesitte _H_
5. 6 preterio _aus_ -rito _F_ 6 forgite (t _auf r.?_) _O_ 7 sop- _zu_
sup- _F_, sup- _J_ ‖ :|ætforan _O_ ‖ þam: _C_ 8 ut afæreld _U_, færeld
_O_ ‖ a:ditum (u _rad.?_) _O_ ‖ praeteritum _f. H_ 9 bið] geþ _W_ ‖
oððe _O_, ł _die übr._ ‖ et _J_ ‖ :ibo _h_ 10 inperatiuum _H_, ĩp. _W_
‖ eat] eac _H_
[[15 ... s:ylte _H_, lt _aus e. a. h_
invisible . in “aus e a. h”
18 ... m. s. _in d. R, f. HW_
text unchanged: error for “in d. z. R”?]]
¶ ealswâ _queo_ #ic mæg#, _quis_ #ðû miht#, _quit_ #hê mæg#;
_quiui_ VEL _quii_ #ic mihte#: _quitum_ (sceort _i_); FVTVRVM
_quibo_ ealswâ ðǣre forman geþêodnysse. of ðâm gefêged
_nequeo_ #ic ne mæg#, _nequiui_ VEL _nequii_, _nequitum_. _ueneo_
#ic bêo geseald# oððe #ic gâ tô wurðe#, _ueniui_ VEL 15
_uenii_, _uenum_. _ambio_ #ic gewilnige# is gefêged of _eo_,
and, forðan de hit âwende ðone _e_ on _i_, hit gelengde
ðone _bi_ on SOPINVM and on PARTICIPIA: _ambitus_ #gewilnod#,
_ambita_, _ambitum_. se nama swâ ðêah of ðâm, _ambitus_
#gewilnung#, hæfð sceortne _bi_.
12 quiui _doppelt O_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ ‖ qui(i) _F_ ‖ ic m.
_ü._ quiui _R_ ‖ quitim _O_ ‖ sc(e)ort _J_, sceortne _D_ 13 þare _H_
‖ geþeo(d)nysse _O_, --202^4 beon hi _P_ ‖ gef.--14 nequiui
_weggeschnitten P_ 14 oððe _O_, ł _die übr._ ‖ neueo _J_ 15
ge[seald--wurðe] _P_ ‖ seald _H_ ‖ _2._ ic _f. O_ ‖ wyrþe _C_, wyrðe
_DU_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ 16 uenum] uentum _FW_ ‖ of eo _weg P_ 17
-þan _aus_ -þam _H_; -þam _U_ ‖ awænde _H_, awent _W_ ‖ _2._ hit _aus_
hig _O_ ‖ geglengde (_ziemlich hoch über dem 2._ g _ein punct_) _C_,
geglænde _H_, geglynde _D_, elengðe _O_, ilengþ _W_ 18 b[i on so]pinum
_P_ ‖ sop- _zu_ sup- _F_, sup- _J_ ‖ [and--194^3 pluraliter] _W_
(_doch einige reste von der letzten zeile übrig_) ‖ participia _aus_
-io _O_ 19 ambita] -tu _F_ ‖ a[mbitum] _P_ ‖ ðâm _f. J_ 20 scor[tne
bi] _P_
[[194]]
DE VERBO PASSIVO.
_Audior_ #ic eom gehŷred# is ðrôwigendlîc word, _audiris_
#þû eart gehŷred#, _auditur_ #hê is gehŷred#; ET PLVRALITER
_audimur_, _audimini_, _audiuntur_. EODEM MODO TEMPORE
PRAETERITO INPERFECTO _audiebar_, _audiebaris_ VEL _audiebare_, 5
_audiebatur_; ET PLVRALITER _audiebamur_, _audiebamini_,
_audiebantur_.
EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PERFECTO _auditus
sum_, _auditus es_, _auditus est_; ET PLVRALITER _auditi sumus_,
_auditi estis_, _auditi sunt_. ET VLTERIORI MODO _auditus fui_,
_auditus fuisti_, _auditus fuit_; ET PLVRALITER _auditi fuimus_, 10
_auditi fuistis_, _auditi fuerunt_ VEL _fuere_. EODEM MODO TEMPORE
PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO _auditus eram_, _auditus eras_, _auditus
erat_; ET PLVRALITER _auditi eramus_, _auditi eratis_, _auditi
erant_. ET VLTERIORI MODO _auditus fueram_, _auditus fueras_, 14
_auditus fuerat_; ET PLVRALITER _auditi fueramus_, _auditi fueratis_,
_auditi fuerant_.
194^1--201^13 _das zweite fragment von r_ (_2^r_) ‖ _überschrift f. J_
‖ passi[uo] _P_ 2 audi:or _F_ ‖ eam _Hr_ ‖ auditur _hinter_ gehyred
_CU_ (_in U mit a. t. getilgt_) ‖ is _auf r. O_ ‖ ðr. _bis auf_ dlic
_unlesbar P_ ‖ audiris ł audire (audiris _mit a. t. getilgt_) _vor_
auditur _U_ 3 [he is] _P_ ‖ is _f. U_ 4 dimini diuntur _W_ ‖ eod[em]
_P_ ‖ tempore _f. W_ 5 inpersecto _O_ ‖ --6 diebaris _usw. W_ ‖
audiebari[s] _P_ ‖ u. au. _f. H_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ 6
aud(i)ebamur _P_, -m:ur _O_ ‖ audie[bamini] _P_ 7 preteriti _W_ 7. 8
audit[us sum] _P_ 8--16 auditus _vor 2. 3. sg. u._ auditi _vor 2. 3. pl.
f. JU_ 8 _2. 3. sg._ ditus _W_ ‖ auditus _vor_ es _aus_ -tur _R_ 8. 9
diti _W_ 9 e[stis] _P_ ‖ _2._ au(di)ti _O_, audi _F_ ‖ ulteriora _H_
‖ --11 dit- _W_ ‖ auditus (_vor_ fui) _auf r. r_ 10 [fuisti] _P_ 11
au[diti fuerunt] _P_, audit f. _C_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ 12
[auditus] eram _P_ ‖ --16 _2. 3. sg. und 1. 2. 3. pl._ dit- _W_ 13
::|eramus _O_, era[mus] _P_ 14 au[ditus fueram] _P_ ‖ --16 au. _vor
2. 3. sg. und 2. 3. pl. f. D_ ‖ fueras] fuera _H_ 15 t _in_ fuerat _auf
r. r_ ‖ fuer[amus] _P_
¶ EODEM MODO TEMPORE FVTVRO _audiar_,
_audieris_ VEL _audiere_, _audietur_; ET PLVRALITER _audiemur_,
_audiemini_, _audientur_. IMPERATIVO MODO TEMPORE PRAESENTI
[[195]]
AD SECVNDAM ET TERTIAM PERSONAM _audire_, _audiatur_; ET PLVRALITER
_audiamur_, _audimini_, _audiantur_. FVTVRO _auditor
tu_, _auditor ille_; ET PLVRALITER _audimur_, _audiminor_,
_audiuntor_.
OPTATIVO MODO TEMPORE PRAESENTI ET PRAETERITO
INPERFECTO _utinam audirer_, _utinam audireris_ VEL _audirere_, 5
_utinam audiretur_; ET PLVRALITER _utinam audiremur_, _audiremini_,
_audirentur_. EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PERFECTO
ET PLVSQVAMPERFECTO _utinam auditus essem_, _auditus
esses_, _auditus esset_; ET PLVRALITER _utinam auditi essemus_,
_auditi essetis_, _auditi essent_.
16 [futuro] _P_ 17--18 (_mit ausnahme von_ audiere) di- _W_ 17 audiaris
_zu_ -æris _U_ ‖ oððe _O, f. H_, ł _die übr._ ‖ audie:tur _F_ ‖
[audiemur] _P_ 18 inp- _FHhOW_ ‖ mod[o tempore praesenti] _P_ 1 II^am
et III^am _C_ ‖ terciam _W_ ‖ personam _aus_ perfo- _O_ ‖ a[udiatur
et pl.] _P_ ‖ et--2 audiantur _f. W_ 2 audiamini _OU_ ‖ futur[o au.
tu] _P_ 3 audimur _alle hss._ 3. 4 audimino[r audiuntor] _P_ ‖ -tor
_aus_ -tur _F_, -tur _J_ 4 obt- _U_ ‖ (et) _r_, and _R_ 4. 5 prete[rito
i. u.] _P_ 5 audirer utinam _f. H_ ‖ utinam _vor 2. 3. sg. f. DJU, vor
3. sg. f. H_ ‖ _2._ utnam _O_ ‖ --10 _2. 3. sg. u. 1. 2. 3. pl._ di-
_W_ ‖ oððe _O, f. H_, ł _die übr._ 5. 6 audirer[e u. a.] _P_ 6. 7
audirem[ini au. e.] _P_ ‖ utinam audiremini _h_ 7 praeterito _f. W_ 8
plus[qu. u. a. essem] _P_ ‖ (ut̄) _D_, utinam _v. ds. hd. ü. getilgtem_
eodem modo _C_ ‖ m _von_ essem _auf r. U_ ‖ utinam _vor 2. sg. D_ ‖
--12 auditus _vor 2. 3. sg. u._ auditi _vor 2. 3. pl. f. JU_ 9 esses
auditus _f. O_ ‖ p[luraliter u. a. essemus] _P_ 10 tis _von_ essetis
_auf r. D_ ‖ [ulteriori--12 _1._ auditi] _P_ ‖
¶ ET VLTERIORI MODO _utinam 10
auditus fuissem_, _auditus fuisses_, _auditus fuisset_; ET PLVRALITER
_utinam auditi fuissemus_, _auditi fuissetis_, _auditi fuissent_.
EODEM MODO TEMPORE FVTVRO _utinam audiar_, _utinam
audiaris_ VEL _audiare_, _utinam audiatur_; ET PLVRALITER _utinam
audiamur_, _utinam audiamini_, _utinam audiantur_. CONIVNCTIVO 15
MODO TEMPORE PRAESENTI _cum audiar_, _cum audiaris_
VEL _audiare_, _cum audiatur_; ET PLVRALITER _cum audiamur_,
[[196]]
_cum audiamini_, _cum audiantur_.
--12 dit- _W_ 11--12 aud. _vor 2. 3. sg. und 2. 3. pl. f. D_ 11 es _in_
fuisses _auf r. D_ 12 utinam _über der z. von ds. hd. mit a. t. U_ ‖
fuissem[us] _P_ 13 [mo]do _P_ ‖ futur[o] _P_ ‖ utinam audiaris _vor_
utinam audiar (_aber durch zeichen umgestellt_) _r_ ‖ utiam (_vor_
audiar) _C_ 13--15 utinam _vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. f. HJU, vor 2. sg.
f. W_ 14 diaris _W_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ ‖ [ut]inam _P_ ‖ diatur
_W_ ‖ et--15 audiantur _f. W_ 15 ut. _vor 2. 3. pl. f. D_ ‖ [ut]inam
(_vor_ -tur) _P_ ‖ audia(n)tur _h_ 16 modo _f. W_ ‖ [au]diar _P_ ‖
--196^4 cum _vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. f. HJU_ 17 oððe _O_, ł _die
übr._ ‖ diatur _W_ ‖ cum _vor 1. pl. f. W_ 17. 18 audi[am]ur _P_,
diamur _W_, auadiamur _O_ 1 aud(i)amini _a. hd. O_, diamini _W_ ‖
diantur _W_
¶ EODEM MODO TEMPORE
PRAETERITO INPERFECTO _cum audirer_, _cum audireris_ VEL
_audirere_, _cum audiretur_; ET PLVRALITER _cum audiremur_,
_cum audiremini_, _cum audirentur_. EODEM MODO TEMPORE
PRAETERITO PERFECTO _cum auditus sim_, _cum auditus sis_, 5
_cum auditus sit_; ET PLVRALITER _cum auditi simus_, _cum
auditi sitis_, _cum auditi sint_. ET VLTERIORI MODO _cum auditus
fuerim_, _cum auditus fueris_, _cum auditus fuerit_; ET
PLVRALITER _cum auditi fuerimus_, _cum auditi fueritis_, _cum
auditi fuerint_. EODEM MODO TEMPORE PRAETERITO PLVSQVAMPERFECTO 10
_cum auditus essem_, _cum auditus esses_, _cum auditus
esset_; ET PLVRALITER _cum auditi essemus_, _cum auditi
essetis_, _cum auditi essent_.
2 [prae]terito _P_ ‖ audiarem _H_ ‖ audieris _H_, direris _W_ ‖ oððe
_O_, ł _die übr._ 3 audiere _H_ ‖ [cu]m _P_ ‖ --10 diretur _usw. W_ ‖
audietur _H, aus_ audiretis _D_ ‖ pluraliter _f. C_ ‖ cum audiremur
_f. r_ 4 _an stelle von verwischtem_ audiremini cum _von a. hd._
aromatibus uenimus _P_ ‖ audire(n)tur _O_, audi[ren]tur _P_ 5 _an
stelle von verwischtem 1._ cum audi _v. a. hd._ uenimus _P_ ‖ sum _JU_
‖ --197^5 _vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. f._ cum _H, f._ cum auditus _u._
-ti _JU_ ‖ [cum a]uditus sis _P_ 6 si(t) (t _aus_ c _ü._ f) _O_ ‖ c.
diti simus _f. W_ ‖ cum _vor 1. pl. f. H_ ‖ simus--9 _erstes_ auditi
_f. J_ 6. 7 (cum auditi) _vor_ sitis _C_ ‖ [aud]iti sitis _P_ ‖ sitis
_getilgt W_ ‖ et u.] eodem _H_ 7. 8 au. fuerim _doppelt H_ 8 [fue]rim
_P_ ‖ --197^5 cum au. _vor 2. 3. sg. u. 2. 3. pl. f. D_ ‖ cum _vor
2. 3. sg. f. W_ ‖ s _in_ fueris _auf r. D_ ‖ fueri:t _O_ 9 [fuer]imus
_P_ 10 [mod]o _P_ 10. 11 plusquamperfectum _F_, perfecto _H_, perfecto
et pl. _W_ 11--16 (_ausser 1. sg._) dit- _W_ ‖ [esses] _P_ 13 [esse]tis
_P_ ‖ audi essent _C_ ‖
¶ ET VLTERIORI MODO _cum auditus
fuissem_, _cum auditus fuisses_, _cum auditus fuisset_; ET PLVRALITER
_cum auditi fuissemus_, _cum auditi fuissetis_, _cum 15
auditi fuissent_. EODEM MODO TEMPORE FVTVRO _cum auditus
[[197]]
ero_, _cum auditus eris_, _cum auditus erit_; ET PLVRALITER
_cum auditi erimus_, _cum auditi eritis_, _cum auditi erunt_.
ET VLTERIORI MODO _cum auditus fuero_, _cum auditus fueris_,
_cum auditus fuerit_; ET PLVRALITER _cum auditi fuerimus_,
_cum auditi fueritis_, _cum auditi fuerint_. INFINITIVO MODO, 5
NVMERIS ET PERSONIS TEMPORE PRAESENTI _audiri_; PRAETERITO
_auditum esse_ VEL _fuisse_; FVTVRO _auditum iri_. PARTICIPIA
TRAHVNTVR A VERBO PASSIVO DVO, PRAETERITI TEMPORIS ET
FVTVRI: PRAETERITI, VT _auditus_; FVTVRI, VT _audiendus_.
ulteriori _aus_ -ra _H_ ‖ cum _vor 1. 2. sg. auf r. C_ 14 [fuiss]em _P_
‖ auditus _aus_ -ti _3. corr. h_ ‖ fuisses _aus_ fuissemus _a. hd.?
h_; fuissemus _F_ ‖ auditus _aus_ auditi _a. hd. h_ ‖ fuisset _aus_
fuissent? _a. hd. h_; fuisse _U_ ‖ et--16 fuissent _am rande 3. corr._
(_einzelne buchstaben zum teil abgeschnitten_) _h_ 15 _1._ [cum audi]ti
_P_ ‖ _1._ au(di)ti (_v. a. hd._) _O_, a(u)diti _C_ ‖ cum _vor 2. 3.
pl. f. W_ ‖ fuessetis _h_ 16 [eodem] _P_ ‖ _etwa 10 buchst. rad.
hinter_ futuro _C_ 1 _mit_ ero _beginnt wider T_ ‖ --5 cum aud. _vor
2. 3. sg. u. 2. 3. pl. f. W_ ‖ --2 cum auditus, _bez._ -ti _f. T_ ‖
[c. a.] erit _P_, c. audierit _F_ 2 [auditi] erint _P_ ‖ erint (_aus_
erunt _D_) _CDFHhPTW_ 3 ::: fuero _O_ 3--5 c. au. _vor 2. 3. sg. u.
1. 2. 3. pl. f. T_ 3. 4 [c. a. fueris c. a.] _P_ 3 cum a. fueris _f. F_
‖ auditi fue(r)is _C_ 4 diti fuerimus _W_ 5 [fueritis cum] _P_ ‖
mo(do) _P_ 6 [et p. t.] _P_ ‖ presentis _T_ 6. 7 [p]reterito
au[d]itum--iri _am rande 3. corr. h_ 7 [ł f. futur]o _P_ ‖ u. fuisse
_f. T_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ ‖ fuis[s]e _h_ ‖ _2._ [a]uditum _h_
‖ partic.--10 word _f. T_ ‖ (quot) (_v. ds. hd.?_) _mit a. t. vor_
part. _nachgetr. U_, duo parcipia _D_, duo participia _W_ 8 [a u. p.
d]uo _P_ ‖ a u. p. _f. W_ ‖ duo _vor_ 7 par. _DW_ ‖ preteriti _aus_
-o _r_, -to _R_, -tis _J_ ‖ tempore _FO_, tp͞r _HhR_, temp͞r _C_ 9 [pr.
ut auditu]s _P_ ‖ _2._ u(t) _C_ ‖ au(d)iendus _O_
[[9 [pr. ut auditu]s _P_
closing bracket cuts through middle of second u]]
Eallswâ gâð ðâs word DEPONENTIA: _blandior_ #ic geswǣslǣce# 10
oððe #ôlæce#, PRAETERITVM _blanditus sum_; _molior_
#ic hicge#, _molitus sum_; of þâm _demolior_ #ic âwêste#, _demolitus_;
_partior_ #ic tôdǣle#, _partitus sum_; _metior_ #ic mete#,
_mensus_; _mentior_ #ic lêoge#, _mentitus sum_; _orior_ #ic ûpp
âspringe#, _ortus sum_ (_ortus est sol_ #sunne is ûpp âgân#); 15
_morior_ #ic swelte#, _mortuus sum_ on twâm ûum, swâswâ
nân ôðer (ac ðis word is swŷðor ðǣre ðriddan geðêodnysse);
[[198]]
_largior_ and _dilargior_ #ic dǣle# oððe #gyfe cystelîce#,
_largitus sum_; _sortior_ #ic hlêote#, _sortitus sum_; _experior_
#ic âfinde#, _expertus sum_ #ic âfunde#; ET SIMILIA.
10 _kein absatz_ ‖ [ð. w. d.] _P_ ‖ ðas ða w. (ða _getilgt_) _O_ ‖
ðâs _f. W_ 11 o. o. _in d. z. R_ ‖ [ô. pr. blan]ditus _P_ 12 higce _r_,
bicge _F_ ‖ [of þ. d. ic â.] _P_ ‖ demolior _aus_ demelior _R_ ‖
_hinter_ demolitus _noch_ sum _Jr, ü. d. z._ (_v. a. hd.?_) _U_ 13
patior _C_ ‖ [p. s. m. ic me]te _P_ 14 me(n)sus sum (n _ü. getilgtem_
s) _h_ ‖ me(n)tior _corr. v. a. hd. F_ ‖ leoge _aus_ lecge _m. a. t.
U_ ‖ [mentitus s. o. ic û. â.] _P_ ‖ tus _in_ mentitus _auf r. D_ ‖
_2._ ic _f. F_ 15 as(p)ringe _J_ ‖ ortus sum] orturus? _P_ ‖ _am
rande_ impertior .i. doceo _gl. U_ ‖ sunne--198^1 geðêodnysse _f. T_ ‖
s. is û. â. _f. W_ 16 mor(i)or _D_ ‖ swylte _PU_ ‖ ûum] num _J_, uu
_W_ 17 þare _H_ 17. 198^1 þeodnysse _r_ 1 larior _O_ ‖ (and dilargior)
_3. corr. h_ ‖ and] et _r_, ł _J_ ‖ dilargior _hT_, -gio(r) _J, aus_
dilarior (_v. a. hd.?_) _R_, dilarior _CDFHOPrUW_ 1. 2 cystælice _P_ 2
la(r)gitus _h_ ‖ sortior _aus_ fortior _O_ 3 expertus s. ic â. _f. CU_
‖ ic âfunde] _f. W_, operior opertus sum _T_ ‖ et s. _f. H_
Nû is tô witenne, þæt on ðǣre forman geðêodnysse
is se _a_ lang on lêdensprǣce: _amabam_, _amaui_ #ic lufode#, 5
_amare_ #lufjan# and swâ gehwǣr. on ðǣre ôðre geðêodnysse
is se _e_ lang: _flebam_, _fleui_ #ic wêop#, _flere_ #wêpan#;
ET CETERA. on ðǣre ðriddan geðêodnysse byð se _e_ lang:
_legebam_ #ic rǣdde#, ac hê byð sceort on ôðrum stôwum:
_cum legerem_ #þâ ðâ ic rǣdde#, _legere_ #rǣdan#; ET CETERA. 10
on ðǣre fêorðan is se _i_ lang: _audiui_ #ic gehŷrde#, _cum
audirem_ #þâ ðâ ic gehŷrde#, _audire_ #gehŷran#; ET CETERA.
ealswâ on ðrôwigendlîcum, ac on ðǣre þriddan geðêodnysse
byð se _e_ sceort on andwerdre tîde: _legor_ #ic eom
gerǣd#, _legeris_; _loquor_ #ic sprece#, _loqueris_. on FVTVRVM 15
hê byð lang (_legar_, _legeris_, _legetur_) on ðâm ôðrum hâde
and on ðâm ðriddan; ealswâ _loquar_, _loqueris_, _loquetur_.
ǣghwâr elles byð se _e_ sceort. on IMPERATIVVM byð se
_a_ lang on ðâm ôðrum hâde: _legatur_, _loquatur_; ET CETERA.
4 _kein absatz_ ‖ witene _T_, witanne _HhJU_ 5 læden- _Hh_ ‖ ic lufige
_hinter_ -spræce _H_ ‖ ic--6 lufjan _f. W_ ‖ ic l. _ü._ amabam _R_ 7
ic w. _gl. ü._ flebam _R, f. W_ 8 et c. _f. W_ ‖ (bið se) _P_ ‖ is _W_
9 lege(ba)m _3. corr. F_ ‖ rǣde _U_ ‖ seort _C_ ‖ stôwum] studen _W_
10 et c. _f. HW_ 11 þære :::| _D_ ‖ audiui _f. H_ 12 audirem] auditum
_r_ ‖ _das 2. mal_ geherde _H_ ‖ geheran _H_ ‖ et c. _f. HW_ 13
-lican _h_ ‖ ac _f. T_, a _aus e. a.? R_ ‖ þare _H_ 14 beoð _zu_ bið
_U_, is _W_ ‖ e _f. W_ ‖ -weardre _hR_, awendre _H_ ‖ eam _r_ 15
(ge)raed _P, aus_ gered _J_ ‖ ic sp. _f. T_ loqueris--16 legeris _f. U_
16 lang _f. D_ ‖ legeris ł legere _H_ ‖ legætur _h_ ‖ on--17 loquetur
_f. T_ 17 loqueris] loquetur (_also 3. sg. doppelt_) _P_ ‖ loquetur
_aus_ lequ- _O_ 18 ægh.--scort _am rande 3. corr. h_ ‖ æghw(æ)r _h_,
eghwær _r_, æghær _P_, ægþer _U_, æghwær _die übr. ausser O_ ‖ elle[s]
_h, f. J_ ‖ beoð _U_, is _W_ ‖ (se) _h_ ‖ on] in _F_ ‖ inp-
_DFHhOr_, īp- _W_ ‖ is _W_
[[199]]
DE VERBIS ANOMALIS VEL INEQVALIBVS.
Sume word synd gehâtene ANOMALA oþþe INEQVALIA. ANOMALVS
is #unemne#, INEQVALIS #ungelîc#: hî synd swâ gehâtene,
forðan ðe hî ne gâð nâ, swâswâ ôðre word,
on sumere stôwe. 5
1 _überschr. f. JW_ ‖ uerb:is _D_ ‖ annomalis _U_, onomalis _D_ ‖
uel] oðð _O_, et _P, f. DH_ ‖ inequalia _U, f. D_ 2 ume _W_, u _auf r.
O_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖ gehate _CU_ ‖ anomala _J und aus_ on- _R
u. aus_ onam- _v. a. hd. O_; onomala _aus_ an- _r_, onomala _CDFHhU_,
onamala _H_, onomalia _TW_, enomala _P_ ‖ e ine _undeutlich P_ 2. 3
anomalus _Jr_, an- _aus_ on- (_v. a. hd. O_) _OR_, onomalus _CDFhPTU_,
onomalis _HW_ 3 is unemne _gl. R_ ‖ unnemne _C_ ‖ ungelic _gl. R_, is
ungelic _T_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ 4 nout _W_ ‖ _nur ein_ swa _CDPTU_
‖ ða oðre _Jr_ 5 sumre _HT_, oðre _r_ ‖ stude _W_
_Fero_ #ic bere# gǣð ðus: _fers_ #ðû berst#, _fert_ #hê
berð#; ET PLVRALITER _ferimus_ #wê berað#, _fertis_ #gê berað#,
_ferunt_ #hî berað#. PRAETERITVM INPERFECTVM _ferebam_
#ic bær# ET CETERA. PRAETERITO PERFECTO _tuli_ #ic bær#,
_tulisti_ ET CETERA. IMPERATIVVM _fer_ #ber ðû#, _ferat_ #bere 10
hê# ET CETERA. OPTATIVO MODO _utinam ferrem_, _ferres_. INFINITIVO
_ferre_ #beran#. on eallum ôðrum stôwum hit fyligð
þǣre ðriddan geðêodnysse.
6 _kein absatz_ ‖ fero ic b. _am rande v. ds. hd. C_ ‖ f _von_ fero
_auf r. F_ ‖ gǣð ðus _f. H_ ‖ færs _J_ ‖ --9 _ü. f. W_ ‖ byrst _HU_,
byr(s)t _C_ ‖ fert _aus_ fers _H_ 7 byrð _CDU_ 7. 8 wê (gê, hî) b. _f.
T_ 7 we byrað _D_ ‖ ge _aus_ we _3. corr.? h_ 7. 8 berat _H_, byrað _D_
8 ge _vor_ hi _radiert r_ ‖ preterito perfecto _W_ 9 _1._ ic b. _f. T_
‖ et c. _f. TW_ ‖ per _von_ perfecto _nachtr. C_ ‖ fertuli _J_, l
_auf r. D_ 10 fertulisti _J_ ‖ et c. _f. W_ ‖ imp.--11 cetera (_v. ds.
hd.?_) _mit a. t. ü. d. z. U_ ‖ imp- _zu_ inp- _O_, inp- _H_;
inperatiuo _W_ 10. 11 bær he _r_, berað he _U, f. T_ 11 et c. _f. W_ ‖
fessem fesses _H_ ‖ ferrem _aus_ feræm _W_ 12 inf. modo fesse _H_ ‖ on
eall _undeutlich P_ ‖ oðrum _auf r. O_ ‖ studen _W_ 12. 13 (filigð)
_ü. rasur r_, geþ æfter _W_ 13 þare _H_
_Volo_ #ic wylle#, _uis_ #ðû wylt#, _uult_ #hê wyle#; ET
PLVRALITER _uolumus_ #wê wyllað#, _uultis_ #gê wyllað#, 15
[[200]]
_uolunt_ #hî wyllað#. næfð ðis word nǣnne IMPERATIVVM,
forðan ðe se willa sceal bêon ǣfre frîg. OPTATIVVM _utinam
uellem_ #êalâ gyf ic wolde#; FVTVRO _utinam uelim_
#êalâ gyf ic wylle gyt#. ealswâ on SVBIVNCTIVO: PRAESENS
_cum uelim_ on ânum elle, PRAETERITO INPERFECTO _cum 5
uellem_ on twâm ellum. INFINITIVO _uelle_ #wyllan#. on
eallum ôðrum stôwum hit gǣð æfter ðǣre ðriddan geðêodnysse.
of ðâm gefêged _nolo_ #ic nelle#, _non uis_ #þû
nelt#, _non uult_ #hê nele#; ET PLVRALITER _nolumus_ #wê
nellað#, _non uultis_ #gê nellað#, _nolunt_ #hî nellað#. ðis 10
word hæfð IMPERATIVVM _noli_ #nelle ðû#, _nolite_ #nelle gê#.
_utinam nollem_. _cum nollem_. _nolle_ #nellan#; ET CETERA.
14 _kein absatz_ ‖ [uolo--15 uolumus] _P_ ‖ --200^1 _ü. f._ (_ausser
1. sg. W_) _TW_ ‖ ic w.] icylle _O_ ‖ t _in_ uult _3. corr.? h_ 1
næfþ: (þ _aus_ w) _U_ ‖ nn _in_ nænne _auf r. D_ ‖ ymp- _U_, inp-
_CH_, īp- _W_ 2 for- --fr. _f. T_ ‖ (þe) _PU_, þet _W, f. CD_ ‖ sceall
_R_ ‖ æfre beon _H_ ‖ _aus_ optatiutiuo _O_, optatiuo _HT_, optatiuo
(obt- _U_) modo _CUW_ 3--4 _ü. f. T_ 3 ic _nachgetr. v. ds. hd.? U_ ‖
uelim _aus_ uellem _F_ 4 gyt _f. H_ ‖ _zweites_ l _in_ eall swa _auf
rad._ a _D_ ‖ subiunctiuo _aus_ subiuitiuo _O_ 5 uelim _aus_ uellim _F_
‖ on â. e. _f. T_ ‖ a _in_ anum _aus_ o _und_ a _noch einmal_ (_v. a.
hd.?_) _darüber J_ ‖ l _W_ ‖ cum _aus e. a. r_ 6 uellem _aus_ uellum
_O_ ‖ on t. e. _f. T_ ‖ ellum] ll _W_ ‖ wyllan _aus_ -on _O, f. T_ 7
hit _aus_ hig _U_ ‖ þare _H_ 8 gefeged: _C_ ‖ ic--9 nele _f. H_ ‖
nylle _T_ ‖ --12 (--10 _W_) _ü. f. TW_ 9 nylt _r_ ‖ uult] uul _h_ ‖
nelle _J_ ‖ wê--10 hî nellað] _f. H_ 10 _erstes_ nellað _aus_ nelleað
_O_ 10. 11 ð. w. h. _f. TW_ 11 inp- _H_, īperatiuo _W_ 12 optatiuo
utinam _W_ ‖ nollem _hinter_ utinam _doppelt_ (_das zweite mal
getilgt_) _O_, nolle _D_ ‖ coniunctiuo cum _W_ ‖ :nollem (_hinter_
cum) _O, aus_ nellem _U_ ‖ infinitiuo nolle _W_ ‖ nole nellan (_über
dem ersten_ n _von_ nellan _ein senkrechter strich_) _O_ ‖ (nolle) _ds.
hd.? a. t. U, f. C_ ‖ nellan et c. _f. W_
_Edo_ #ic ete#, _es_ #ðû etst#, _est_ #hê et#; ET PLVRALITER
_edimus_ #wê etað#, _editis_ #gê etað#, _edunt_ #hî etað# and
swâ forð æfter þǣre ðriddan geðêodnysse. OPTATIVO 15
_utinam essem_ #êalâ gif ic ǣte#. _esse_ #etan#; ET CETERA.
13 _kein absatz_ ‖ es ðû] estu _r_ ‖ edis _ü._ es (_v. ds. hd.?_) _mit
a. t. U_ ‖ ðû--16 _ü. f. T_ ‖ ytst (_erstes_ t _auf rad._ st?) _H_ ‖
ytt _CH_ ‖ _2._ et--14 edunt _hinter_ 15 iþeodnesse _W_ 14 (e. hi e.)
_C_ ‖ hi e. _f. W_ 15 þare _H_, þæra _T_, re _auf r. D_ 16 eala _aus_
eall _R_ ‖ ic _f. P_ ‖ ǣte _aus_ ete _R_, ete _FHh_ ‖ infinituo esse
_W_ ‖ et c. _f. W_
[[201]]
_Eo_ #ic fare#, _is_ #ðû færst#, _it_ #hê færð#; ET PLVRALITER
_imus_ #wê farað#, _itis_ #gê farað#, _eunt_ #hî farað#.
PRAETERITO INPERFECTO _ibam_. PERFECTO _iui_. FVTVRO _ibo_.
_i_ #far ðû#, _eat_ #fare hê#. INFINITIVO _ire_; ET CETERA. ealswâ
of dâm gefêgede. eft _queo_ #ic mæg#, FVTVRO _quibo_, 5
INFINITIVO _quire_. _ueneo_ #ic gange tô cêape# oððe #ic
bêo geseald#, _uenibam_, _ueniui_, _uenibo_ ET CETERA.
1 _kein absatz_ ‖ --7 _ü. f. T_ ‖ :it (h _rad.?_) _F_ 2 _2. 3. pl. ü.
f. W_ 3 perf. _f. T_, praeterito p. _U_ 4 imperatiuo (in- _W_) _vor_ i
_TW, nachträglich über d. z. mit a. t. U_ ‖ i _auf r. D_ ‖ et c. _f.
W_ 4. 5 ealswâ--eft _f. T_ 5 gefeged _H, dahinter_ exeo ic ut fare _3.
corr. F_ ‖ qu(e)o _C_, qued _J_ 6 [in]finitiuo _S_ (_dessen erste seite
bis_ 202^6 _geht_), ire et cetera _dahinter und vor_ quire _getilgt D_
‖ [quire u. ic g. to] _S_ ‖ ueneo--7 cetera _f. H_ ‖ go _W_ ‖
:ce(a)pe _C_, cæpe _J_ ‖ ic _vor_ beo _f. C, mit anderer tinte über der
zeile nachgetr. U_ 7 be[o ges. u. ueni]ui _S_ ‖ ge _von_ geseald _mit
a. t. nachgetr. U_
_Sum_ #ic eom# is edwistlîc word and gebyrað tô gode
ânum synderlîce, forðan þe god is ǣfre unbegunnen and
ungeendod on him sylfum and ðurh hine sylfne wunigende. 10
_sum_ #ic eom#, _es_ #ðû eart#, _est_ #hê is#; ET PLVRALITER
_sumus_ #wê synd#, _estis_ #gê synd#, _sunt_ #hî synd#.
PRAETERITO INPERFECTO _eram_ #ic wæs#, _eras_, _erat_. PRAETERITO
PERFECTO _fui_ and swâ forð, swâswâ on ðrôwigendlîcum
worde stent âwriten. FVTVRO _ero_ #ic bêo#, _eris_, 15
[[202]]
_erit_; ET PLVRALITER _erimus_, _eritis_, _erunt_. IMPERATIVO _sis_
#bêo ðû#, _sit_ #bêo hê#; ET PLVRALITER _simus_ #bêon wê#,
_sitis_, _sint_. FVTVRO _esto_ #bêo ðû#, _sit_; ET PLVRALITER _estote_
#bêon gê#, _sunto_ VEL _suntote_ #bêon hî#. OPTATIVO FVTVRO
_utinam sim_. _cum sim_; ET CETERA.
8 _kein absatz_ ‖ [sum ic eom is ed]wistlic _S_ ‖ ic--11 eom _f. T_ ‖
edwisclic _H_, edwislic _W_ ‖ byrað _mit anderer tinte über_ gebyerað
_U_, geberað _J_ 8. 9 [to g. a. synd]erlice _S_ 8 to gode _undeutlich P_
‖ [is æ. unbegun]nen _S_ ‖ -gunnen _a. hd. aus_ -gungen _F, a. h. aus_
gannen _r_; -gungenn _h_ 10 ungeændod _H_ ‖ h[im s. a. þu]rh _S_ ‖
siluum _U_ ‖ and _hinter_ and _rad. O_ ‖ hine him suluen _W_ ‖ hine]
þone _H_ ‖ selfne _H_ 10. 11 wunig[ende sum ic eo]m _S_ 11 s _in_ sum
_auf r. F_ ‖ --202^4 _ü. f. T_ ‖ es: (t _rad._) _F_ 11. 12 [et pl. s.
we si]nd _S_ 12--15 _ü. f. W_ 12 siond _alle dreimal H_, synt _das 1.
mal J_ ‖ estis gê s. _f. C_ ‖ h[i sind] _S_ ‖ _letztes_ synd _aus_
sund? _O_ 13 _mit_ preterito _schliesst das zweite fragment von r_ ‖
[pr. inperf]ec̄ _S_ ‖ inperfecti _P_ ‖ eram--14 perfecto _f. H_ 13. 14
e[rat pr. perf]ecto _S_ ‖ pr. _f. W_ 14 and--15 âwriten _f. TW_ ‖ s[wa
swa on þrowige]ndlicum _S_ 15 wordum _U_ ‖ stænt _H_, synt _J_ ‖
[awriten futu]ro _S_ ‖ o _in_ ero _auf r. U_ 1 er[it et pl. e. eritis]
_S_ ‖ erit] eris _W_ ‖ inperatiuo _OHW, dahinter_ modo _CU_ 1. 2 [sis
b. þu s. b. h]e _S_ 1 sis _f. C_ 2 beo he--3 pluraliter (_von ds. hd.?_)
_mit anderer tinte nachgetragen U_ ‖ bêo hê _f. W_ ‖ et] and (?) _S_
‖ b. wê] we sind _D_ ‖ bion _H_, beo _W_ 2. 3 w[e s. s. futu]ro _S_ 3
synt _O_ ‖ uel futuro _U_ ‖ beo þu _undeutlich P_, bio þu _H_ 3. 4 [et
p. e. b. ge sunt]o _S_ 3 et pl. _am rande von ds. hd. h_ ‖ pluraliter
_f. C_ ‖ et _getilgt vor_ estote _U_ 4 bio(n) ge _H_ ‖ oððe _O_, vel?
_S_, ł _die übrigen_ ‖ bion hig _H_, beo hi _W, ü. d. 1. w. R,
undeutlich P, das hiermit schliesst_ 4. 5 opt[atiuo f. u.] _W_, [opt.
fut. u]tinam _S_ 4 essem _hinter_ optatiuo _3. corr. F_ 5 coniunctiuo
cum _W_ ‖ si[m et c. ealswa] _S_ ‖ et c. _f. H_
¶ ealswâ gâð of ðisum 5
gefêgede _praesum_ #ic begŷme# oððe #ic fore eom#, _praees_,
_praeest_; _adsum_ #ic æt eom# oððe #hêr ic eom#. _prosum_
#ic fremige#, _prodes_, _prodest_ (_d_ betwux); ET PLVRALITER
_prosumus_ #wê fremjað#, _prodestis_, _prosunt_. PRAETERITO
INPERFECTO _proderam_; PERFECTO _profui_; ET CETERA. _desum_ 10
#ic eom wana of ðâm getele#, _dees_, _deest_. _deest mihi
pecunia_ #mê ys fêos wana#, _desunt mihi nummi_ #mê
synd wana penegas#; ET SIMILIA.
ea.--6 gefêgede _f. T_ ‖ þissum _J_ 6 ifeiȝ[ede--beȝe]me _W_ ‖ gefeged
_H_, gie[fegede] (?) _S, womit dessen erste seite schliesst_ ‖ pressum
_C_ ‖ begeme _D_ ‖ oððe _f. O_ ‖ eam _H_ 7 adsum _und ü. f. H_ ‖ æt
_ü. d. z. v. ds. hd. U_ ‖ o. _usw. in d. z. R_ ‖ her: _F_ ‖
pro[sum--8 prodes] _W_ 8 prodes _f. C, mit a. t. ü. d. z. nachgetr. U_
‖ d betwux _f. T_ ‖ betwyx _CHU_ ‖ et pl. _f. W_ 9 prossumus _C_ ‖
wê f. _f. T_ 9. 10 [pr. i. prode]ram _W_ 10 profecto _J_ ‖ profui]
profil _F_ 11 ic--getele _f. T_ ‖ e(o)m _C_ ‖ wan _O_ ‖ of sume itæle
_W_ ‖ (of þam) _C_, and of þam _J_ ‖ getele dees] getelede es _O_ ‖
getæle _FHh_ ‖ d[ees--mihi] _W_ ‖ michi _T_ 12 pec|cunia _U_ 12. 13
_ü. f. T_ 12 [i]s f. wan[a] _S, dessen zweite seite von hier bis_ 203^14
_reicht_ ‖ fêos] fouh _W_ 12. 13 [d. m. n. me s]ind _S_ 12 michi _D_ ‖
numini _J_ 13 siond _H_, beoþ _W_ ‖ [p. et s.] _W_ ‖ pænegas _HJ_,
penega _O_ ‖ [et similia] _S_, et cetera _J_
[[203]]
DE VERBIS DEFECTIVIS.
Sume word syndon gehâtene DEFECTIVA, þæt synd
#âteorigendlîce#, forðan ðe hî âteorjað on sumere
stôwe. _ferio_ #ic slêa# næfð nǣnne PRAETERITVM PERFECTVM,
bûtan hit nime of ôþrum worde ðæs ylcan andgites: 5
_percutio_ #ic slêa#, _percussi_ #ic slôh#. _fero_ #ic bere# macað
PRAETERITVM _tuli_ of ðâm worde _tollo_ #ic nime# oððe #bere#.
_sisto_ #ic sette# nimð PRAETERITVM of _statuo_ #ic sette#,
_statui_. _furo_ #ic wêde# (_furis_, _furit_) macað _insaniui_ of
_insanio_ #ic wêde#. _uescor_ #ic gereordige# (_uesceris_, _uescitur_)
is DEPONENS and nimð PRAETERITVM _pastus sum_ of 11
ðâm worde _pascor_ #ic eom âfêd# oððe #gelæswod#. _medeor_
#ic lâcnige# nimð PRAETERITVM of _medicor_, _medicatus
sum_. _reminiscor_ #ic gemune# nimð of _recordor_, _recordatus
[[204]]
sum_ #ic gemunde#. _cresco_ #ic wexe# nimð of _cerno_ #ic
gesêo# PRAETERITVM _creui_ #ic weôx# oððe #geseah#. _maereo_
#ic gnornige# macað PRAETERITVM _maestus sum_: hit sceolde
macjan _maerui_, ac se gewuna hit ne geðafað (of ðisum
is _maeror_ #gnornung#). _mereor_ #ic geearnige# macað 5
_merui_ #ic geearnode# VEL _meritus sum_ (of ðâm is _meritum_
#geearnung#).
1 _überschrift_ (_raum dafür W_) _f. JW_, de u. defectibus _C_, de
fectibus uerbis _U_ ‖ u _in_ uerbis _auf r. O_ ‖ defec[tiuis] _S, 2._
e _auf r. 2 buchst._ (_deren letzter_ n) _F_ 2 _kein absatz J_ ‖ [Sume
w. si]ndon _S_ ‖ ume _W_ ‖ siondon _H_, beoþ _W_ ‖ [gehatene
de]fectiua _S_ ‖ defectiua _in derselben zeile, wie die überschrift,
aber mit verweisung an die richtige stelle h_ 2. 3 þ. s. a. _gl. R_ 2
siond _H_, beoþ _W_ 3 ateor[igendlice forþan] þe _S_, ate[o.for]þen þe
_W_ ‖ ate(o)riendlice _U_ ‖ ate(o)riað _corr. von a. hd.? O_, ateriað
_h_ 3. 4 sumer[e st. f. ic slea] _S_ 3 sumre _HT_ 4 næ[fþ n. pr.] _W_ ‖
nanne _T_, nane _F_ 4. 5 [perf. b. hit n.] _S_ 5 buton _CDFhJRTU_ 5. 6
y[lcan a. pe]rcutio _S_ ‖ a[nd. p. ic] _W_ 6 i[c sloh f. ic b.] m. _S_
‖ ic slôh _u._ ic b. _f. T_ ‖ ma. _aus_ me. _O_ 7 tul[i of ð. w. t.
i]c _S_ ‖ fertuli _J_ ‖ o[f þ. w.] _W_ ‖ tolle _J_ ‖ byre _T_ 8
s[isto ic s. nim]ð _S_ ‖ sedeo _ü._ sisto _v. a. hd. U_, risto _J_ ‖
_1._ ic sette _f. T_, ic sitte _R_ ‖ statu[o--9 statui] _W_ 8. 9 [ic s.
st. furo] _S_ 9. 10 m[acað i. of in]sanio _S_ 10 w[æde u. ic] _W_ ‖ [ic
g. ue]sceris _S_ ‖ gere(o)rdige _O_, -riord- _H_, reordige _F_ 11
depo[nens a. n. pr.] _S_ ‖ de _in_ deponens _auf r. O, aus_ deponans _C
u. von a. hd. F_, -nans _DhTW_ ‖ and _f. W_ ‖ pas[tus--12 wor]de _W_
‖ pastus _aus_ partus _1. corr.? h_ 12 word[e p. ic e. a.] _S_ ‖
afed(ed) _O_, gefed _HJ_, gefedd _T_ ‖ o. g. _in d. z. R_ ‖ gelæswad
_T_, -wed _H_ 13 medeo[r ic l. n.] _S_ ‖ gelacnige _H_, ilecnie _W_ ‖
[pr. of m.] _W_ 13. 14 medi[cor m. su]m _S_ 14 g[emune n. of reco]rdor
_S_ ‖ of _aus_ or _J_ 14. 204^1 [recordatus s. ic] _W_ 14 _mit_
recordatus _schliesst S_ 1 gemune _J_, imune _W_ ‖ weaxe _hT_ 2
cr[eui--iseih] _W_ ‖ o. g. _in d. z. R_ ‖ geseoh _H_ 3 gnor- _aus_
gror- _F_; gror- _T_ ‖ mentus _J_ ‖ sceolde--4 geðafað _f. T_ 4 [m.
m.] _W_ ‖ macjan _f. D_ ‖ ::: hit _O_ ‖ ðisum _zu_ ðissum _v. a. hd.
O_, þissum _hJ_, þisan _CDHU_, ðisan _T_ 5 mer:or _FU_ ‖ gnor[nunge m.
ic i]earnie _W_ ‖ gnori|nung _J, f. T, erstes_ n _aus_ r _H_ ‖
mer(e)or _corr. v. ds. hd.? O_ ‖ ic gearnige _CU, f. T_ 6 _ü. f. TW_ ‖
ic] io _U_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ ‖ mestus sum _W_ ‖ f _und_ ð
_von_ of ðam _auf r. O_ 7. 8 [iearnunge fif] _W_ 7 gearnung _h_,
geearnod _J, f. T_
[[DE VERBIS DEFECTIVIS.
text has “AERBIS”
_reminiscor_ #ic gemune# nimð of _recordor_, _recordatus sum_
comma missing
2 _kein absatz J_
text has “14” as if at end of previous page]]
Fîf word synd gecwedene NEVTRA PASSIVA, forðan ðe hî
macjað heora PRAETERITVM, swâswâ ðrowigendlîce word; ðrêo
ðǣre ôðre geðêodnysse: _gaudeo_ #ic blîssige#, _gauisus sum_; 10
_audeo_ #ic dear#, _ausus sum_ VEL _fui_; _soleo_ #ic gewunige#,
_solitus sum_ VEL _fui_ (ðis word næfð nǣnne FVTVRVM, forðan
ðe þæt andgyt nele); of ðǣre ðriddan geðêodnysse
_fido_ #ic trûwige#, _fisus sum_; _fio_ #ic eom geworden# oððe
#geworht#, _factus sum_. of _fido_ byð gefêged _confido_ #ic 15
trûwige#, _confisus sum_ #ic trûwode#. _facio_ #ic wyrce#
is NEVTRVM and tôgeânes ðâm worde is _fio_ ðrôwigendlîc.
8 _kein absatz_ ‖ synd _f. H_, beoþ _W_ ‖ neutra _mit_ o _ü._ a _U, f.
O_ ‖ passiua _mit_ o _ü. 2._ a _U_ 8. 9 h[eo m. hora] _W_ ‖ hi ne
maciað _O_ 9 hiora _H_ ‖ w _in dem ersten_ swa _aus_ s _O_ ‖
ðrowigendlic _J_ 10 ðæra _O_, þæra _h_ ‖ oðra _O_ ‖ iþeo[d. g. ic] _W_
‖ gaudeo _aus_ -dio _O_; -dio _J_ ‖ --16 _ü. f. T_ ‖ :sum _C_ 11
aussus _C_ ‖ oþðe _O_, ł _die übr._ ‖ ausus [fui s. ic iwu]nie _W_ ‖
soleo--12 fui _f. J_ 12 solitus _aus_ solutus _F_ ‖ uel--13 nele _f. T_
‖ oððe _O_, ł _die übr._ 12. 13 f[or.--and]ȝit _W_ 14 fido _aus_ fedo
_O_ ‖ tr[eowie f. s.] _W_ ‖ fisus sum] fissum (i _aus_ u) _O_ ‖
gewordon _J_ 15 gewroht _J._ h _auf r._ d _D_ ‖ of fido] o: fido _D_,
of þam _T_, fido _ü. d. z. v. ds. hd.? und_ and of þam _auf rasur 3.
corr. F_ ‖ [biþ--conf.] _W_ ‖ beoþ _U_ ‖ gefeged _f. T_ 16 ic trûwode
_f. D_ ‖ facio--17 ðrôwigendlîc _f. T_ ‖ werce _D_ 17 [is--þen] _W_ ‖
worde: _R_ ‖ fio _aus_ fido _h_ ‖ þrowigendlii: _F_
[[205]]
Sume word habbað gelîce PRAESENS, þæt is #andweard#,
and PRAETERITVM: _odi_ #ic hatige# and _odi_ #ic
hatede#, ac wê cweðað hwîlon _odio habeo_ #ic hæbbe
on hatunge#, swâswâ stent on ðâm sealme _iniquos odio
habui_ #þâ unrihtwîsan ic hæfde on hatunge#. of 5
ðâm is PARTICIPIVM _osus_ and gefêged _exosus_ and _perosus_
#andsǣte# oððe _onscunigendlîc_ and nama _osor_ (_osoris_)
#fêond# oððe #hatigend#. _noui_ #ic cann# oððe #ic wât#,
_noui_ #ic wiste#; of ðâm is nama _notus_ #cûð# and gefêged
_ignotus_ #uncûð#. _memini_ #ic gemune nû# and _memini_ 10
#ic gemunde#; IMPERATIVVM _memento_ #gemun ðû#, _mementote_
#gemune gê#. PRISCIANVS cwæð êac _meminens_ #gemunende#
PARTICIPIVM. on ôðrum stôwum hî âteorjað.
_memor esto_ is of twâm dǣlum: _esto_ #bêo ðû#, _memor_ #gemyndig#.
_coepi_ #ic ongan# hæfð PRAETERITVM, _coepisti_ #þû# 15
[[206]]
#ongunne#, _coepit_ #hê ongan#; ET PLVRALITER _coepimus_,
_coepistis_, _coeperunt_: næfð hit nâ mâre, bûton _coeptus_ #ongunnen#
PARTICIPIVM and _coepta_, _coeptum_.
1 _kein absatz_ ‖ habbad _H_ ‖ [iliche--þet] _W_ ‖ þæt is a. _in d.
z. R, f. T_ ‖ is _f. J_ 2 -werd _CDFJRU_, -werd _aus_ weard _h_ ‖ _1._
and _f. H_, et _J_ ‖ _2._ and _f. D_, et _J_ ‖ _das 2. mal_ odi(ui)
_corr. v. a. hd. O_ 3 hate[de--cweþeþ] _W_ ‖ hatede _aus_ hattde _U_,
hatode _T_ ‖ ac] eac _T_ ‖ hwîlon _f. T_ ‖ odio _auf r. U_, odeo _O_
‖ ic--5 hatunge _f. T_ ‖ hæbbe _zu_ habbe _H_ 4 [st. on þ. sea]lme _W_
‖ stænt _Hh_ ‖ hodio _hJ_ 5 þa _usw. in d. z. R_ ‖ þâ unr.] þam
(un)r. (_a. hd.?_) _F_, þeo rihtwise _W_ ‖ hæfde _JOR_] hæbbe (æ _zu_ a
_H_) _CDFHhU_, habbe _W_ ‖ hæbbe on _doppelt D_ ‖ [on h. of] _W_ 6
pa(r)ticipium _C_ ‖ osus] asus _T_ ‖ gefeged _ü._ asus _T_ 6. 7 exosus
swyðe lað et perosus and ðurhlað oððe a. _J_ 7 and[s. ł onscuni]endlic
_W_ ‖ andsæce _U_ ‖ osor and osoris _T_ 8 ł _T_ ‖ [noui ic c. ł ic]
_W_ ‖ ł _T_ ‖ wât] gecnáwe (_aus_ gecwá- _vom rubricator_) ł ic cúþe
and _T_ 9 wiste] gecnéów _T_ ‖ of ð. is nama _f. DT_ ‖ of] os _W_ ‖
[a.--10 ign.] _W_ ‖ and g. _f. T_ 10 _1._ m _vom 1._ memini _auf r._
(_a. hd.?_) _F_ ‖ ememini ic gemune _zwischen_ gemune _und_ nu _J_ ‖
nû _f. W_ ‖ et _J_ ‖ _2._ memini _aus_ mim- _O_ 11 ic _f. F_ ‖
gemynde _T_ ‖ in[peratiuum m. im]und þu _W_ ‖ inp- _HO_ ‖ gemune þu
_CU, f. T_ 11. 12 mementote _aus_ -to _C_ 12 gemune gê--13 âteorjað _f.
T_ ‖ ge _ü. d. z._ (_v. ds. hd.?_) _U_ ‖ pristianus _J_ ‖ me[minens
imunend]e _W_ ‖ meminen(s) _aus_ -ines _v. a. hd. F_ 12. 13 gemunde _U_
13 studen _W_ ‖ að _in_ ateoriað _auf r. O_ 14 and eft memor _T_ ‖
is--gem. _f. T_ ‖ [of--est]o _W_ ‖ of] on _D_ 15 ceopi _F_, cępi
_CDhT_, cepi _HUW_ ‖ ic o. h. _f. T_ ‖ preteri[tum--206^1 ong]unne _W_
‖ cępisti _CDORU_, cep- _FHhJT_ ‖ --206^1 _ü. f. T_ 15. 206^1 þû ong.
_f. D_ 1 ungunne _U_ ‖ cępit _CDOR_ (ęp _auf r. O_), cepit _FHhTW_, t
_nachtr. U_ 1. 2 _alle drei mal_ cę- _Ch_, ce- _FHTW_, cępimus (_sonst_
ce-) _D_ 2 cepe[runt--na] _W_ ‖ na _auf r. O_ ‖ b. c. o. _f. T_ ‖
butan _H_ ‖ cęptus _CD_, ceptus _FHUW_ 2. 3 ongunnan _H_ 3 and] et _J,
f. W_, cęptus _T_ ‖ cępta _CDT_, cepta _FHhORW_ ‖ [ceptum--4 wor]d _W_
‖ cęptum _DT_, ceptum _FHhOR_, (c)eptum _C_
Sume word synd gecwedene INPERSONALIA, þæt synd
#bûtan hâde#. hî habbað þone ðriddan hâd and synd 5
âteorigendlîce: _iuuat_ #gelustfullað#, _stat_ #stent#, _constat_
#swutol is#. ic wylle secgan, hwæt hî ealle habbað and
hû hî bêoð geðêodde. sume hî têoð NOMINATIVVM CASVM.
_restat_ #tô lâfe is#; and IOSEPH cwæð: _adhuc restant anni
quinque_ #gyt ðâr synd fîf geâr tô lâfe#. _iuuat me_ #mê 10
gelustfullað#: hêr is ACCVSSATIVVS; ealswâ _delectat_ #gelustfullað#
(_me_, _te_, _illum_). DATIVVS: _uacat mihi_ #ic eom
æmtig#, _uacat nobis_; _uacate lectioni_ #æmtigað êow tô
rǣdinge#; _uacans est lectionibus_ #hê begǣð his rǣdincge#.
4 _kein absatz_ ‖ siond _H_, sindon _T_, beoþ _W_ ‖ þæt _usw. gl. R_
‖ siond _H_, sindon _T_, beoþ _W_ 5 buton _CDFHhJRTU_ [heo--þen]e _W_
‖ hade _J_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ 6 e _in_ -lice _nachträglich C_ ‖
ilust[f.--sten]t _W_ ‖ stænt _H_ 7 swutol:is _U_, swutel is _F_,
swutollis _T_ 7. 8 [h. a. hu h]eo _W_ 8 geþeod(d)e _C_ 9 [r.--is] _W_ ‖
restað _U_ ‖ iosep _HW_ ‖ cweð _F_ ‖ resta(n)t _h_ 10 t _in_ gyt _auf
r. C_ ‖ þer _W_, ðær _die übr. ausser O_ ‖ [beoþ--l]ofe _W_ ‖ siond
_H_ ‖ gǣr _D_ 11 acu- _FhW_, cu- _O_; -usa- _DJRUW_; i _aus_ e _O_
11. 12 al[so d. ilust]fulleþ _W_ 11 delecta:t (n _rad._) _F_, -tað _H_
12 datiuo _W_ ‖ uacat _ChU, aus_ uocat _R_, uacað _FH_, vacaþ _W_,
uacað _aus_ uocað _O_, uocat (a _ü._ o _v. sp. hd._) _J_, uocat̄ _T,
darüber_ ego sum paratus uel (de)liberatus uel impeditus _gl. U_ ‖
michi _T_ 13 æmptig _J_ ‖ [u. n. ua]cate _W_ ‖ uacat _aus_ uo- _OR_,
uocat _JT_, uacað _F, darüber_ nos ociamus _gl. U_ ‖ uacate _aus_ uo-
_OR_, uocate (a _ü._ o _v. sp. hd. J_) _JT, darüber_ praeparate uos ad
legendum _gl. U_ ‖ æmptigað _J_, æmtig:gað _O_, æmgað _T_ ‖ w _von_
eow _auf r. vom rubricator J_ 14 rædincge _HJ_, rædinge _aus_ rædanne
_h_, rǽdenne _T, dahinter rasur von etwa 4 buchst. h_ ‖
uacans--rǣdincge _f. H_ ‖ uacans _aus_ uo- _OR_, uocans _J_, uocatis
_T, darüber_ ille colit uel parat lectionem _gl. U_ ‖ electionibus _J_
‖ [he--red]inge _W_ ‖ begað _U_ ‖ rædinge _CDFhTU_
[[207]]
¶ _licet mihi bibere_ #môt ic drincan#, _mihi licuit_ #ic môste#,
_tibi licet_, _nobis licet_, _si nobis liceret_ #gyf wê môston#;
INFINITIVVM _licere_ #bêon âlŷfed# and _licuisse_ and _licitum
esse_; _licentia_ is #lêaf#. _placet mihi_ #mê gelîcað#, _libet mihi_
#mê gelustfullað#; _placuit_, _libuit_; _libens_ #lustbǣre#. 5
ealswâ _liquet_ #swutol is#, _conuenit_ #gerîst#, _euenit_ #becôm#,
_accidit_ #gelamp#, _expedit_ #fremað# (_mihi_, _tibi_, _nobis_); ET
CETERA. ACCVSSATIVO _taedet me_ #mê âðrŷt#: _taedet animam
meam uitae meae_, cwæð IOB. _decet_ #gedafenað#, _me
decet_, _nos decet_; _decuit_ #gedafenode#.
1 _1._ michi _T_ ‖ m. ic d. _f. T_ ‖ _2._ michi _T_, ih _auf r. O_
1. 2 ic [moste tibi licet þu] most nobis l. we moten _W_ 2 gyf] wif _D_
2. 3 [we m. infin]itiuum _W_ 3 bion alefed _H_ ‖ et _J beide mal_ ‖
itum _von_ licitum _auf r. D_ 4 licen[tia is l. pla]cet _W_ ‖ is l.
_gl. R_ ‖ leaf(e) _a. hd. F_, leafe _T_, geleaf: _U_ ‖ michi _DT beide
mal_ ‖ ilicat _W_ 5 placu[it l. l.] _W_ ‖ placu:|it (i _rad._) _O_ ‖
et _vor_ libuit _gl. U_ ‖ -bæra _J_ 6 liqueet _T, darüber_ apparet _gl.
U_ ‖ #auient# _über_ conu. _gl. U_ ‖ gerist _aus_ gerint _h_, gerisþ
_D_ ‖ euenit _f. O, darüber_ #aueneit# _gl. U_, euenit becymð euenit
_J_ 7 gelimpð _CU_ (i _aus_ a _C_) ‖ expe[dit--16 latet] _W_ ‖ michi
_T_ 7. 8 et c. _f. D_ 8 -usa- _DJUW_ ‖ ted::et (ec _rad.?_) _beide mal
O_ ‖ anim(am) _O_ 9 u(i)tę _C_
¶ ealswâ _oportet_ 10
#gedafenað#, _oportuit_. _poenitet me_ #mê ofðincð#, _poenituit_,
_poenitere_ #behrêowsjan# (_poenitentia_ #behrêowsung#
oððe #ðǣdbôt#). _me pudet_ #mê sceamað#, _puduit_, _pudere_.
_me piget_ #mê ne lyst#, _piguit_, _pigere_ (_pigritia_ #slǣwð#).
_miseret me_ #mê ofhrŷwð#, _misertum est_ (_miseria_ #yrmð#). 15
_latet_ #dîgele is# (_me_, _te_, _nos_). _liquet_ #swutel is# (_nobis_
[[208]]
#ûs# _et omnibus_ #and eallum#). ac ðâs word and ðyllîce
nabbað nǣnne FVTVRVM INFINITIVVM: _poenitere_, _poenituisse_
#behrêowsjan#; næfð hit nâ mâre, and ealle ðâ word,
þe nabbað SOPINVM, nabbað êac ðysne FVTVRVM.
10 oportet _ü. 1._ decet _gl. U_ ‖ nobis _T_ ‖ decuit _a. hd. aus_
docuit _F_ ‖ gedafonode _h_, gedafnode _F_ 11. 12 pen- _alle_ (_nur_ 12
pęnitentia _D_) 11 me _f. OR_ ‖ of þingð _U_, of ðincgð _T_ 12 ber-
_beide mal HJ_, be(h)- (_ds. hd.?_) _beide mal U_ ‖ beriowsian _H_,
bereowsiað _O_ 13 mê--14 piget _f. J_ ‖ det _von_ pudet _auf r. C_ ‖
sca- _Hh_ 14 me of þincð _ü._ piget _gl. U_ ‖ ł me of þind _über_ me ne
lyst _hd. 12. jhds. D_ ‖ listð _U_, hlyst _J_ ‖ pigrittia _F_,
pigratia _O_ 15 me _f. JO_ ‖ mê ofhr.] meo(f) hrywð _O_ ‖ of (h)riowþ
_H_, of riwð _U_, ofrywð _T_, of hrypð _J_ ‖ miser (r _nachtr. v. ds.
hd._) _noch vor_ miseria _O_ 16 dygle _D_, digle _CTU_, dihle _H_,
dilige _J_ ‖ latet me latet te [latet nos li]quet _W_ ‖ liquet--208^1
eallum _f. H_ ‖ swutol _DT_ ‖ liquet nobis _W_ 1 ûs _f. W_ ‖ ðas
_doppelt_ (_das 2. mal getilgt_) _O_ 1. 2 [þulliche nab]beþ _W_ 2 pęn-
_beide mal D_, pen- _die übrigen_ ‖ _zweites_ i _in_ penituisse _erst
v. späterer hd. F_ 3 bereow[sien n. h.] _W_ ‖ ber- _HJT_, -syan _h,
dahinter_ penitentia behreowsung _D_ ‖ næf(ð) _C_ ‖ and--4 futurum _f.
T_ 4 sop. nabbað _f. H_ ‖ sop- _zu_ sup- _F_, sup- _J_ ‖ êac ðysne]
nænne _F_ 4. 5 þes[ne f. al]so (!) þr. _W_
Ealle ðrôwigendlîce word and DEPONENTIA oððe COMMVNIA 5
synd âteorigendlîce on PRAETERITVM, ac hî gefyllað
swâ ðêah heora declinunge mid ðâm worde _sum_: _amatus
sum_ VEL _fui_ ET CETERA.
5 _kein absatz_ ‖ eal _H_ ‖ et _J_ ‖ oððe] et _J_, uel _W_ 6 siond
_H_, beoþ _W_ ‖ [at.] _W_, ateri- _R_, ateorigenlice _J_ ‖ (ge)fyllað
_J_, fulleþ _W_ 7 hiora _H_ ‖ declinunga _H_ ‖ þe[n w. sum] _W_ ‖
wurde _U_ 7. 8 amotus _T_ 8 oððe _O_, ł _die übr._
Þæt ylce word _sum_ #ic eom# and _uolo_ #ic wylle#
âteorjað on ðâm tôweardan INFINITIVVM and SOPINVM and 10
fela ôðre, ðe geendjað on _sco_: _posco_ #ic bidde#, _compesco_
#ic gestille# ET CETERA.
9 _kein absatz_ ‖ þæt--12 cetera _f. T_ ‖ et _J_ 9. 10 w[ulle at.] _W_
10 ateoriat _H_ ‖ sop- _zu_ sup- _F_, sup- _J_ 11 feala _F_ ‖ [endeþ
on sco] _W_ ‖ geændiað _H_, -ð::: (iað _rad._) _O_
_Aio_ #ic cweðe#, _ais_ #ðû cwyðst#, _ait_ #hê cwyð#; ET
PLVRALITER _aiunt_ #hî cweðað#. PRAETERITO INPERFECTO _aiebat_
#hê cwæð# þrêora stafa gefêg, _aiebant_ #hî cwǣdon#. 15
PRAETERITVM PERFECTVM _ait_ #hê cwæð#. IMPERATIVVM _ai_
#cweð ðû#. næfð ðis word nâ mâre.
13 _kein absatz_ ‖ --17 _ü. f. T_ ‖ (c)weþe _C_ ‖ cw[eþst ait he] _W_
‖ cweðst _R_, cwyst _CD_, cwist _U_, cwest _h_ ‖ ait _aus_ aic _J_ ‖
cweð (-þ) _DFHJR_, cwæð _O_, cw̄ _h_ 14 _punct unter_ t _von_ aiunt _wol
zufällig J_ ‖ hî c. _f. D_ ‖ ai(e)bat _O_, aiebað _H_ 15 cweð _J_ ‖
þ. st. g. _f. T_ ‖ [þr. st.] _W_ ‖ þriora _H_ ‖ ai(e)ba(n)t _O_ 16
preterit̄ perfecto _W_ ‖ cweþ _J_ ‖ imp- _aus_ inp- _O_, inp- _CHW_
16. 17 [ai c. þu] _W_ 17 cweð _aus_ cwæð _h_ ‖ ð. w.] hit _W_
_Fores_ hæfð OPTATIVVM _utinam forem_ #êalâ gyf ic
[[209]]
wǣre#, _utinam fores_ #êalâ gyf ðû wǣre#, _utinam foret_
#êalâ gif hê wǣre#; ET PLVRALITER _utinam forent_. ealswâ
on SVBIVNCTIVO, and INFINITIVVM _fore_ #wesan#.
18 _kein absatz_ 18. 209^1 ȝ[if ic w. uti]nam _W_ 1--2 _2. 3. sg. ü. f.
DT_ ‖ _2._ utinam--2 hê wǣre _f. O_ 1. 2 foret ȝeue god þet he we[re et
pl. uti]nam _W_ 2 ealswâ--3 and _f. T_ ‖ eallswa _von sp. hd. aus_ all-
_F_ 3 on _f. CU_ ‖ uo _in_ sub. _auf r._ (m _am ende radiert_) _U_,
subiunctiuum _W_ ‖ and] et _J_ ‖ infinitiuum _zu_ -uo _F_; -uo _H_ ‖
wesan _a. hd. aus_ wean _F, f. T_ 4--5 _f. T_
_Cedo_ is IMPERATIVVM: _cedo mihi_ #sege mê#, _cedite_
#secgað#. _infit_ #hê cwæð#. nabbað ðâs word nâ mâre. 5
4 _kein absatz_ ‖ cre[do is i.] credo _W_ ‖ _1._ c:edo (r _rad._) _F_,
dic _ü._ cedo _gl. U_ ‖ inp- _H_, -uus _U_ ‖ michi _D_ ‖ dicite _ü._
cedite _gl. U_ 5 dicit _ü._ infit _gl. U_ ‖ cweð _J_, c _unvollst. aus_
o? _R_ ‖ þ[os w. nā] _W_ ‖ þa _H_
_Inquio_ #ic cweðe#, _inquis_ #ðû cweðst#, _inquit_ #hê
cwyð#; ET PLVRALITER _inquiunt_ #hî cweðað#. PRAETERITVM
_inquisti_ #ðû cwǣde#. FVTVRVM _inquiam_ #ic cweðe gyt#.
IMPERATIVVS _inque_ #cweð ðû#, _inquiat_ #cweðe hê#. gyf
ðǣr hwæt mâre byð, þonne gǣð þæt æfter ðǣre ðriddan 10
geðêodnysse.
6 _kein abs._ ‖ inquio] inquid _D_, inqui _H, darüber_ dico _gl. U_ ‖
--9 _ü. f. T_ ‖ (c)weþe _C_ ‖ cwiþst _R_, cwyþst _H_, cwyst _CDhJ_,
cwist _U_ ‖ inquid _hJTU_, n _auf r. O_ 7 cweð _Dh_, cwæþ _H_ ‖
[inquiunt heo] _W_ ‖ cweðan (n _a. hd.? auf r._) _F_ ‖ preteritum
_aus_ -tiuum _F_ 8 futurem _J_ ‖ inqu(i)am _O_, inqui:am (u _rad._)
_U_, inquem _J_ ‖ (c)weþe _C_ 9 [i. inque] _W_ ‖ inp- _HU_, -us _aus_
um _H_ ‖ cw̄ _J_ ‖ inquiað _U_ ‖ cweþa he _H_ ‖ gyf--11 geð. _f. T_
10 beoþ þone gað _U_ ‖ is _W_ ‖ þ[et æfter þæ]re _W_ ‖ þare _H_
_Quaeso_ #ic bidde# and _quaesumus_ #wê biddað#. sume
cweðað êac _quaesere_ #biddan#.
12 _kein absatz_ ‖ ic--13 biddan _f. T_ ‖ (and) _H, f. W_, et _J_ ‖
we _auf r. O_ ‖ bidde[þ sume] _W_ 13 querere _DHU_
_Aue_ and _salue_ habbað IMPERATIVVM, and hî synd grêtingword:
_aue_ oððe _salue_ #bêo gesund#; ET PLVRALITER 15
_auete_, _saluete_ #bêoð gesunde#. _faxo_ is tôwerdre tîde.
[[210]]
_faxo_ #ic dô gyt#, _faxis_ #ðû dêst#, _faxit_ #hê dêð#. nabbað
þâs word nâ mâre.
14 _kein absatz_ ‖ inp- _H_, īp- _W_ 14. 15 [beoþ gre]tingw. _W_ 14
siond _H_ 14. 15 gretingc- _hJ_, -nc- _H_, grætingc- _J_ 15 aue--gesund
_f. T_ ‖ aue o. s. _f. J_ ‖ oððe] ł _H_, oþer _W_ ‖ beo þu isund _W_
16 a. ł s. _H_, a. and s. _h_ ‖ salu[ete beoþ] isund _W_ ‖ :saluete
_F_ ‖ bêoð--210^4 gefêg _f. T_ ‖ gesund _J_, -de _aus_ -d (_v. a.
hd.?_) _R_ ‖ _ü._ faxo _gl._ ic do gyt _R_, faciam _gl. U_ ‖ toweardre
_HhJ_, toward _W_ 1 (faxo) _h_, o _aus_ a _H_ ‖ ic do g. _gl. auch hier
R_ ‖ gyt _f. H_ dyst _D_ ‖ fa[xit he d.] _W_ ‖ faxit] faxis _J_ 1. 2
n. þ. w.] naueþ hit _W_
[[1 ... gyt _f. H_ ‖ dyst _D_
divider missing at line break]]
_Meio_ #ic mîge#. IMPERATIVVM _meite_ #mîge gê#. INFINITIVVM
_meiere_ #mîgan# ðrêora stafa gefêg. _ouat_ #blîssað#
and PARTICIPIVM _ouans_ #blîssigende#. nabbað þâs word 5
nâ mâre.
3 _kein absatz_ ‖ mego _J, am rande mit verweisung auf_ meio _von a.
hd._ mingo mingvi (v _aus_ o) _O_ ‖ mige _auf r. O_ ‖ inp- _HW_ ‖ m
_in_ meite _aus_ in _O_ ‖ mîge gê _f. H_, miche ge _F_, mih _W_ 3. 4
infin[it. m. mi]ȝan _W_ 4 meiere (i _auf r. R_) _JR_, megere _CDFHhOU_
‖ staf _W_ ‖ exultat _ü._ ouat _gl. U_ ‖ blissat _J, f. T_ 5 et _J_
‖ blîssigende--6 mâre _f. T_ ‖ [bl.--þeo]s _W_ 6 na _aus_ nan _U,
davor_ nabbað _getilgt h_
Sume word macjað heora IMPERATIVVM on _c_: _facio_
#ic dô# oððe #wyrce#, _fac_ #dô#; _dic_ #sege#; _duc_ #lǣd#; forðan
ðe _face_ is ABLATIVVS of ðâm naman, ðe is _fax_ #blysa#,
and _duce_ is ABLATIVVS of ðâm naman _dux_ #lâttêow#. _fero_ 10
#ic bere# macað IMPERATIVVM _fer_ #ber#, forðan ðe _fere_ is
ADVERBIVM: _fere_ #forneâh#.
7 _kein absatz_ ‖ hiora _H_ ‖ ĩperat[iuum--211^3 of]goinde _W_ ‖ inp-
_H_ 8 _ü. f. T_ ‖ forðan--10 lâttêow _f. T_ 9 fac(e) _J_ ‖ man _in_
naman _auf r. O_ ‖ _2._ ðe--10 naman _f. CFU, über der z. nachgetr. 1.
corr. h_ ‖ blæsa? (æ _undeutlich_) _h_ 10 and] et _J_ ‖ ðan _h_ ‖ ðe
is _noch hinter_ naman _ü. d. z. 1. corr. h_ ‖ latþeow _H_, lætteow
_U_, lateow _J_ 11 ic b. _f. T_ ‖ inp- _H_ ‖ ber _f. T_ ‖ for.--12
forneâh _f. T_ 12 pene _ü._ fere _gl. U_
IMPERATIVVS is #bebêodendlîc#, ac swâ ðêah wê
hit âwendað oft tô gebede. _miserere mei, deus_ #miltsa
mê, god#; _exaudi, deus, orationem meam_ #gehŷr, god, 15
mîn gebed#: on ðisum and swylcum is gebed and
nâ hǣs.
13 _kein absatz_ ‖ is b. _gl. R_ ‖ bebodendlic _J_ 14--16 _übersetzung
f. T_ 16 on] of _J_ ‖ þissum _JT_, ðissum _h_ ‖ and sw. _f. T_ ‖ na
_auf r. O_
[[211]]
DE SPECIE.
SPECIES is #hiw#, PRIMITIVA #frumcenned# and DIRIVATIVA
#ofgangende#. ealle ðâ eahta PARTES forneân habbað
þâs twâ hiw. _lego_ #ic rǣde# is frumcenned. þonne cymð
of ðâm _lecturio_ #mê lyst rǣdan#. þis hiw is gehâten 5
MEDITATIVA SPECIES, þæt is #smêagendlîc hiw#, and ealle
ðâ word gâð æfter ðǣre fêorðan geðêodnysse, ðêah ðe
þâ word, ðe hî of cumað, bêon mislîcra geðêodnyssa.
_amo_ #ic lufige#, _amaturio_ #mê lyste lufjan#; _dictaturio_
#mê lyste dihtan#; _docturio_ #mê lyste tǣcan#; _esurio_ #mê 10
hingrað#; _scripturio_ #mê lyste wrîtan#; _auditurio_ #mê
lyste gehŷran#; _dormiturio_ #mê lyste slâpan#; ET SIMILIA.
1 _überschrift f. JT_ 2 _kein absatz J_ ‖ is hiw _gl. R_ ‖ ::
frumcenned (pr _rad._) _h_, -cænned _H, f. T_ ‖ and] et _J_ ‖
diri(ua)tiua _C_, diritiua _FT_ 3 ofgangende _f. T, davor mit anderer
tinte_ and _U_ ‖ eahte _H, f. J_, oðre eahta _T_, VIII _W_ ‖
p[artes--4 lego] _W_ 4 _ü. f. T_ ‖ -cænned _H_, -cynned _D_ ‖ cumaþ
_W_ 5 lest _D_, hlyst _J_ ‖ [ræden þ. h.] _W_ 6 meditiua _H_ ‖
þæt--hiw _gl. R_ ‖ smeagiendlic _H_ 7 [w. g. æ.] _W_ ‖ (þære) _sp. hd.
D_, þare _H_ ‖ ðêah--8 geðêodnyssa _f. T_ 8 ða _aus_ ðe _h_ ‖ [beon
m.] _W_ ‖ bion _H_ ‖ et sunt tracta de supino scilicet amatu amaturio
_ü._ m. g. _gl. U_ ‖ mis:l- _U_, mistlicre _H_ ‖ -nysse _J_, -nesse
_H_ 9 ic l. _f. T_ ‖ amoturio _T, darüber_ delectat me amare _gl. U_ ‖
--10 _ü. als gl. T_ ‖ lyst _T_, hlyst _J_, lust _W_ 10 [me l. d.] _W_
‖ _1._ lyst _T_, hlyst _J_ ‖ dictan _T_ ‖ _2._ lyst _T_, hlyst _J_,
lust _W_ 10. 11 es. mê h. _f. T_ 11 ing _in_ hingrað _auf r. F_ 11. 12
_ü. f. T_ 11 [me l. wri.] _W_ 11. 12 hlyst _J_ ‖ audit(v)rio _aus_
-torio _C_; -torio _O_ 12 geheren _auf r. D_ ‖ dormit(v)rio _aus_
-torio _C_ ‖ me l. s. _auf r. D_ ‖ lust _W_ ‖ slæpan _H_, slepen _W_
‖ et similia _f. CDH und urspr._ (_erst vom gl. ü. d. z. zugefügt_) _U_
12. 13 [sim. de in]choatiuis _W_
DE INCHOATIVIS.
Ôðer hiw is gehâten INCHOATIVA, þæt is #onginnendlîc#,
[[212]]
forðan ðe hit getâcnað weorces anginn, and cymð
of ôðrum wordum. _caleo_ #ic wearmige# and of ðâm
_calesco_ #ic onginne tô wearmigenne#; _horreo_ #ic andðracige#,
_horresco_ #ic onginne tô anðracigenne#. ealle
hî bêoð âcennede of ðâm ôðrum hâde, gyf ðû dêst ǣnne 5
_co_ þâr tô. _ardeo_ #ic byrne#, _ardes_ #ðû byrnst#; _ardesco_.
_palleo_ #ic blâcige#, _pallesco_ #ic onginne tô blâcigenne#.
_albeo_ #ic hwîtige#, _albesco_. _dureo_ #ic heardige#, _duresco_.
13 _keine überschrift JT, mitten in der zeile_ (_klein_) _W_ 14 _kein
absatz TW_ ‖ inch(o)atiua _C_, inchotiua _W_ ‖ þ. is on. _gl. R, f. T_
‖ onginnedlic _W_ 1 [f.--hit] _W_ ‖ -þan _aus_ -þam _U_ ‖ and: (w
_rad._) _D_ ‖ cumaþ _W_ 2 word(um)e _corr. U_, -(v)m _aus_ -em _O_,
worde _C_ ‖ _von_ ic w. _an ü. als gl., wenn nichts anderes bemerkt, T_
‖ [w. and of þ]en _W_ ‖ and _f. T_ 3 ca(le)sco _C_ ‖ tô--4 onginne
_f. J_ ‖ tô w.] _f. O_, wearmin _T_, to andþracigenne _CDU_ ‖
horreo--4 anðr.] _corr. U_ ‖ horresco _H_ 3. 4 onþracie _T_ 4 horresco
ic o. tô a. _f. H_ ‖ [horresco ic on]ginne _W_ ‖ andðracigenne (-þ-
_CD_) _CDJ_, andþraciende _U, letztes_ n _aus_ m _O_, þracien _T_,
þrakie _W_ ‖ ealla _J_ 5 acænnede _H_ ‖ (þam) _U_ ‖ [ȝif--e]nne _W_
‖ dyst _D_ 6 þar _zu_ þan _rad. O_, þær _d. übr._ ‖ ic b. _und_ ðû b.
_f. T_ ‖ ic onginne byrnan _gl. ü._ ardesco _T_ 7 [palleo ic blok]ie
_W_ ‖ ic bl. _f. T_ ‖ ic on. tô bl.] ic blacige _H, f. DT_ ‖ ic
_über_ (_vor_ onginne) _getilgtem_ on _h_ 8 ic hw. _f. T_ ‖ [a. d.] _W_
‖ a(l)besco _O_ ‖ heordige _J_ ‖ ic onginne _ü._ duresco _T_
¶ _liqueo_ #ic mylte#, _liquesco_. _marceo_ #ic clinge#, _marcesco_.
_luceo_ #ic onlîhte# oððe #scîne#, _lucesco_. _cupio_ #ic gewilnige#,
_cupisco_ and _concupisco_. _tremo_ #ic bifige#, _tremisco_. 11
_uiuo_ #ic lybbe#, _uiuisco_ and _reuiuisco_ #ic geedcucige#.
_dormio_ #ic slâpe#, _dormisco_. _amo_ #ic lufige#, _amasco_.
_labo_ #ic ætslîde#, _labasco_. _uesperasco_ #mê geǣfnað# is
ðisum gelîc. ealle ðâs word and ðâ ôðre MEDITATIVA 15
nabbað nǣnne PRAETERITVM PERFECTVM nê PLVSQVAMPERFECTVM
[[213]]
nê tôwerde tîde on SVBIVNCTIVO. _hio_ #ic ginige#,
_hias_, macað _hisco_. syndon êac sume word ðysum gelîce,
ðe ne syndon nâ INCHOATIVA: _pasco_ #ic læswige#, _posco_
#ic bidde# ET SIMILIA.
9 milte _aus_ formilte _h_ ‖ clinge _aus_ clinige _O_; elinge _H_ 9. 10
[marcesco luce]o _W_ 10 li _in_ onlihte _auf r. F_ ‖ sc. oððe onl. _J_
‖ oððe sc. _f. T_ 10. 11 ic g. _f. T_ 11 and c. _f. CF_, (ł concupisco)
_corr. U_ ‖ and] et _J_ ‖ [tremo ic biu]ie _W_ ‖ tremio _CU_ ‖ ic b.
_f. T_ ‖ tremisco _aus_ tremesco _F, dah._ hio ic gynie hisco labo me
geæuenaþ labesco (_ü. als gl._) _T_ 12 _1._ ic--and _f. T_ ‖
and _f. J_ ‖ re(ui)uisco _C_ ‖ --13 _ü. f. T_ 13 slæpe _HJ_ ‖
[dormio--dor]miuisco _W_ ‖ dormisco _f. O_ ‖ ic l. _f. W_ 14
labo--labasco _f. T_ (_vgl. zu 11_) ‖ labasco _aus_ -osco _U_; -esco
_J_ ‖ mê--15 gelîc _f. T_ (_vgl. zu 11_) 14. 15 [iæfneþ is þ]issen _W_
‖ is ð. g. _f. H_ 15 ðissum _h_, þissum _J_ ‖ word _auf r. O_ ‖ ða
_auf r. D_ ‖ middatiua _O_ 16 nen[ne pr. perf]ectum _W_ ‖ perfectum
_f. O_ ‖ nê] nec _U_ 1 nê t.--2 hisco _f. T_ (_vgl. zu_ 212^11) ‖
towearde _H_, -dre _J_, d _auf r. zweier buchstaben D_, -dre _aus_ -dne
_U_ ‖ on] ob _CU_ ‖ subiunctio _O_ ‖ [ic--2 h]ias _W_ 2 siondon _H_,
ȝet beoþ _W_ ‖ eac _f. W_ ‖ word _f. W_ ‖ ðissum _h_, þissum _J_ 3
synd _CDFJRT_, sind _hU_, siond _H_, beoþ _W_ ‖ [nout inch]oatiua _W_
3. 4 _ü. f. T_ 4 ⁊ posco _W_
[[14. 15 [iæfneþ is þ]issen _W_
text has “15. 15”]]
DE VERBIS FREQVENTATIVIS. 5
Sume word synd gecwedene FREQVENTATIVA, þæt synd
#gelômlǣcende#, forðan ðe hî getâcnjað gelômlǣcunge,
þonne man sum ðingc gelôme dêð. _rogo_ #ic bidde# and
of ðâm _rogito_ #ic bidde gelôme#. _uolo_ #ic flêo#, _uolas_;
_uolito_ #ic flicerige#. ðâs word synd ealle þǣre forman 10
geðêodnysse and macjað gelôme PASSIVA. INCHOATIVA synd
ðǣre ðriddan geðêodnysse and NEVTRA, swâswâ MEDITATIVA.
eft _quaero_ #ic sêce#, _quaerito_; _quaeso_ #ic bidde#, _quaesito_;
_domo_ #ic gewylde# oððe #temige#, _domito_; _fugio_ #ic flêo#,
_fugito_; _nosco_ #ic oncnâwe#, _noscito_. IN SO. sume geendjað 15
[[214]]
on _so_: _mergo_ #ic besence#, _merso_ #ic doppete#;
_curro_ #ic yrne#, _curso_ oððe _cursito_ (of ðâm is _cursor_
#rynel#); ET SIMILIA. sume geendjað on _xo_: _necto_ #ic
cnytte#, _nexo_ #ic cnytte gelôme#; _flecto_ #ic gebîge#,
_flexo_. sume geendjað on _xor_: _amplector_ #ic ymbclyppe#, 5
_amplexor_; _sequor_ #ic fylige#, _sector_; ET SIMILIA.
5 _überschrift f. JTW_ (_raum gelassen T_) ‖ u. _f. U_ ‖ freqent- _C,
aus_ predeuentauis _F_ 6 [s. w.] _W_ ‖ siond _H_, syndon _U_, beoþ _W_
‖ gecwedenne _J_ ‖ freque|tatiua _F_ ‖ þæt--8 dêð] swáswa is _T_ 6. 7
þæt s. g. _gl. R_ 6 æt sy _in_ þæt synd _auf r. O_ ‖ siond _H_, beoþ
_W_ 7 forþen [þe heo it]ocneþ _W_ ‖ -þā _R_ 8 ðing _Dh_, þing _RU_,
þincg _F_, þinc _H_ ‖ rogo _aus_ rego _O_ ‖ [ic b.] _W_ 9 _1._ ic--10
uolito _am rande v. ds. hd. C_ 10 uolit[o ic f.] _W_ ‖ ic fleo gelome ł
flicyrie _gl. ü._ uolito _T_, flicirige _CU_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖
þare _H_ 11 and m. g. p.] ⁊ faciunt passiua sepe _T_ ‖ [makieþ--14 domo
ic] _W_ ‖ macyað _h_ ‖ inch(o)a- _CO_, -tiu(a) _O_ 11. 12 s. ð. ð. g.
_f. T_ (_vgl. zu 12_) 11 siond _H_, þæt synd _O_ 12 þare _H_ ‖ -nyssa
_D_ ‖ and] et _J_ ‖ swâswâ] sind þære ðriddan geðeodnysse sicut _T_ ‖
medicatiua _C_ 13 quaerito] querimus (us _a. hd._) _F_ ‖ quaesito]
querito _F_ 14 wylde _J_, welde _D_ ‖ ł _T_ ‖ getemige _U_, ic temie
(?) _W_ ‖ domito _FT_, domitum _die übr._ ‖ ic fleo--15 so _nur einige
untere spitzen übrig W_ 15 fugito _aus_ -tum _R_, fugio _J_ ‖ oncnawa
_T_, oncwawe _h_ ‖ in so _f. HJT_ (_lücke J_) ‖ sume] sme _O, dah._
word _corr. U_ 15. 214^1 geændiað _H_, endeþ _W_ 1 (on so) _C_ ‖ ic
besænce _H, f. T_ ‖ ic sence gelome ł doppyte _T_ ‖ doppette _DHRU_,
-ede _W_ 2 ic eorne _H, f. T_ ‖ :: curso (ic _r._) _F_, coso _D_ ‖ ic
eorne gelome _ü._ curso _T_ ‖ oððe] ł _DHJW_ 3 geændiað _H_, endeþ _W_
3. 4 ic cnitte nexo _vom corr. am rande U_ ‖ ic cnette _D, f. T_ 4 nexo
:: _O_ 4. 5 ic geb. flexo] flexo ic bige gelóme _T_ 5 geændiað _H_,
endeþ _W_ 5. 6 ic y. a.] a. ic ymbeclyppe gelome _T_ 6 et cetera _J_
[[_amplexor_; _sequor_ #ic fylige#
text has _amplexor_. _sequor_]]
Sume word synd gecwedene DESIDERATIVA, þæt synd
#gewilnigendlîce#: _uideo_ #ic gesêo# and of ðâm _uiso_
#mê lyst gesêon#; _facio_ #ic dô#, _facesso_; _capio_ #ic gelæcce#,
_capesso_; _lacero_ #ic tôslîte#, _lacesso_. ðâs word 10
and ðyllice synd ðǣre ðriddan geðêodnysse: gif hî wǣron
FREQVENTATIVA, þonne wǣron hî dǣre forman geðêodnysse.
7 _kein absatz_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ 7. 8 þ. s. g. _gl. R_ 7 þ. s. _f.
T_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ 8 gew. _gl. T_ ‖ cupio uidere me lyst geseon
_vor_ uideo _T_ ‖ ic--ðâm _f. T_ ‖ (ge)seo _J_, geo seo _U_ ‖ uiso]
uisco _H_ 9 mê l. g. _f. hier T_ ‖ (m)e _ü. r. h_ ‖ hlyst _J_ ‖
gesion _H_ ‖ ic dô _f. T_ ‖ faces(s)o (s _über rasur_) _O_, facesco
_CUW_ 9. 10 c. ic g. c. _hinter_ lacesso _T_ 10 e _in_ capesso _aus_ s
_O, aus_ capesse? _H, zu_ capesse _gl. U_ ‖ ðas--13 geðeodnesse
_hinter_ 14 wordum _T_ ‖ word _f. T_ 11 siond _H_, beoþ _W_ ‖ gif--13
geðêodnysse _f. CDU_ ‖ and gif _T_, g _auf r. a. hd. h_ 12 forman _auf
r. O_
Gyt synd manega ôðre word of ôðrum wordum:
_garrio_ #ic gyrre#, _garrulo_ #ic hlŷde#; _albo_ #ic hwîtige#, 15
_albico_ #ic hwîtige#; _uello_, _uellico_ #ic wyrtwalige#; _fodio_
[[215]]
and _fodico_ #ic delfe#; _nutrio_, _nutrico_ and _nutricor_ #ic
fêde#.
14 _kein absatz_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖ mannega _O_ ‖ of _ü. d. z.
u. fast unlesbar O_ 15 ic gyrre _weggeschn._ (_nur der unt. t. v._ rr
_übrig_) _T_ ‖ cyrre _F_ ‖ ic hlyde _weggeschn._ (_nur der unt. t. v._
y _übrig_) _T_ ‖ albo _aus_ abbo _O_, albeo _T_ ‖ _1._ ic hw. _f. JT_,
i _ü. dem etwas undeutl. letzten_ i _widerholt R_ 16 albico ic hw. _f.
H_ ‖ and albico _T_, ł albico _J_, albito _U_ ‖ uello ic wyrtwalie and
uellico ic wyrtw̄ _T_ ‖ uello ł uellico _HJ_, u. ⁊ u. _W_ ‖
awyrtwalige _H_, w. _ü._ uellico _R_ 1 (and fodico) _C_ ‖ and] ł _J_ ‖
nutrio and nutrico _und ü. jedem verbum_ ic fede _T_, nutrio ł nutrico
_DHJ_ ‖ and] ł _J, f. h_ ‖ nutric(i)or _corr.? U_ 1. 2 ic fede _ü. d.
ersten verb R, f. hier T_
Sume word cumað êac of namum. _pater_ #fæder#
and of ðâm _patro_ #ic gefremme# and _patrisso_ #ic geefenlǣce
mînum fæder#. _graecus_ #grêcisc#: of ðâm _graecisso_ 5
and _graecor_ #ic leornige grêcisc#. _philosophus_ is
#sê ðe lufað wîsdôm#: of ðâm is word _philosophor_ #ic
smêage embe wîsdôm#. _poeta_ #sceop#, _poetor_ #ic leornige
sceopcræft#. _architectus_ #cræftica#, _architector_
#ic cræfte#. ealle mǣst ðâs word synd ðǣre forman 10
geðêodnysse.
3 _kein absatz_ ‖ na|num _O_, namun (_aus_ -mum _U_) _CU_, naman _hT_
‖ fæder _f. TW_ 4 fremme _FW, dahinter_ .i. facio _W_ ‖ and] et _J_ ‖
geefen- _aus_ geæfen- _U_ 5 minan _T_ ‖ .i. imitor _hinter_ fæder _W_
‖ graecus--6 grêcisc _f. T_ ‖ and _vor_ of _später zugesetzt U_ 6 and]
ł _J_ ‖ is--7 wîsdôm _f. T_ 7 sê ðe] þe þet _W_ ‖ lufað] leornaþ _H_,
leorneþ _W_ ‖ ł luueþ uþwita _hinter_ wisdom _W_ ‖ and of _T_ ‖
philophor _W_ 8 smea _T_ ‖ ymbe _HRU_ ‖ pocta _J_ ‖ sc(e)op _corr. v.
a. hd.? O_, scop _FHhW_ 9 scopcr. _CDW_ ‖ [cræftica--15 ar]mo _W_ ‖
cr. _in d. z. T_, cræftiga _H_, cræfca _FhR_, cræfta _J_ 10 siondon of
_H_ 11 -nyssa _D_
Nû cumað eft naman of wordum. _armo_ #ic gewǣpnige#.
hû mæg ic cweðan #ic gewǣpnige ðê#, bûton
ic ǣr hæbbe ðâ wǣpnu ðê tô gyfenne? ǣrest byð se
nama _arma_ #wǣpnu#, and of ðâm byð word _armo_ #ic 15
wǣpnige#. ealswâ _os_ #mûð# and of ðâm _oro_ #ic bidde#;
_aes_ #bræs#, _aero_ #ic brasige# (_aeras_); _aurum_ #gold#, _auro_
#ic ofergylde# (_auras_); _trutina_ #wǣge#, _trutino_ #ic wege#
[[216]]
(_trutinas_); ET SIMILIA. nû bêoð eft naman of wordum:
_doctor_ #lârêow#. hwâ byð lârêow, bûton hê lǣre? eallswâ
_lector_ #rǣdere#, #sê ðe rǣt#; _piscator_ #fiscere# of ðâm
worde _piscor_ #ic fixige# (_piscaris_); _cantor_ #sangere#;
_uenator_ #hunta#; ET SIMILIA. þus ðû miht tôcnâwan, hwænne 5
nama cymð of worde, hwænne word of naman.
12 _kein absatz_ ‖ word of naman (ná- _T_) (_auf r. von a. hd. D_) _DT_
‖ (naman) _corr.? R_ ‖ ic g. _f. T_ 12. 13 wæpnige _HU_ 13
hû--gewǣpnige _f. O_ ‖ (c)weþan _C_, cweðen _T_ 14 habbe _T_ ‖ ðê tô
g. _f. T_ ‖ gifeninne _h_, sellanne _H_ ‖ ærst _J_ 15 wǣpnu _f. T_,
papnu _O_ ‖ þan _H_ ‖ beoð _U_ ‖ [ar]mo--17 ic _nur die unteren
spitzen W_ 15. 16 ic wæpige _O, f. T_ 16 and of ð. _f. T_ 17 brasigie
_U_, bræsige _R_, bræsie _T_ ‖ gold _f. T_ ‖ aureo _O_ 18 oferfylde
_O_ ‖ auras _f. H_ ‖ t(r)utina _C_ ‖ e _in_ wæge _sehr verblasst O_
‖ trutino _v. a. hd. aus_ tutrino _O_, o _aus e. a. H_, trutina _J_ ‖
ic wege _corr.? R_, ic wæge _J_ 1 tru(ti)nas (ti _über, das übr. auf
r._) _O_ ‖ bioð _H_, is _W_ ‖ noma of worde _W_ 2 _erstes_ lârêow _f.
T_, lorþæu _W_ ‖ lare̋aw _T_, lorþeau _W_ ‖ butan _H_ ‖ hê] se þe _H_
‖ lærþ _H_ 3 r. sê ðe r. _f. T_ ‖ se ðe r. _in d. z. R_ ‖ þe þet _W_
‖ fiscere _f. T_ 4 sangere] rædere _J_ 5 et s. _f. H_ ‖ to(c)nawan
_O_, oncnawan _H_ 6 naman _HJ_ ‖ cumað _H_ ‖ wo _in_ worde _auf r. U_,
e _aus_ um _C_ ‖ & hwonne _W_ ‖ namum (um _auf r._) _U_
Syndon êac on ânre geendunge ǣgðer gê word gê
naman. _cudo_ #ic smiðige#, _cudis_ #ðû smiðast#: eft, gyf
ðû cweðst _hic cudo_, _huius cudonis_, ðonne byð hit nama
#smið#. _palpo_ #ic grâpige#, _palpas_; _hic palpo_ #ðes blinda 10
mann#, _huius palponis_ #ðyses blindan#. _comedo_ #ic ete#,
_hic comedo_ #ðes oferetola mann#. _uerbero_ #ic swinge#
and #sê ðe swingð#. _caligo_ #mê mistjað mîne êagan#
and _haec caligo_ #ðes mist#. _propago_ #ic tyddrige# and
_haec propago_ #tyddrung# oððe #bôh#. _lanio_ #ic tôslîte# 15
and _lanio_ #cwellere#. _formido_ #ic forhtige# (_formidas_)
[[217]]
and _haec formido_ #ðêos fyrhtu# (_huius formidinis_). _susurro_
#ic rûnige# (_susurras_) and _hic susurro_ #ðes rûnere#
oþþe #wrôht#. _labor_ #ic ætslîde#, _laberis_ and _hic labor_
#ðis geswinc#. _furor_ #ic stele# (_furaris_) and _hic furor_
#þêos hâtheortnys#. _amor_ #ic eom gelufod# and _hic 5
amor_ #ðêos lufu#. _nitor_ #ic hycge# (_niteris_) and _hic nitor_
#ðêos beorhtnyss#. _liquor_ #ic formylte# (_liqueris_) and
_hic liquor_ #ðes wǣta#; ET SIMILIA.
7 _kein absatz_ ‖ siondon _H_, beoþ (_nur z. t. erhalten_) _W_ ‖ on
â.] monie _W_ ‖ geændunge _H_, endunges _W_ ‖ e _in_ ægðer _aus_ æ _R_
8 nama _U_ ‖ smeo[þie cu]dis _W_ ‖ ðû s. _f. TW_ ‖ eft--9 cweðst _f.
W_ ‖ and eft _T_ 8. 9 g. ðû cw. _f. T_ 9 cwiðst _R_, cwyðst _J_, cwest
_h_, cwyst _CD_, cwist _U_ ‖ cudo þes smiþ huius _T_ ‖ huius _f. W_ ‖
ðonne--10 smið _f. T_ ‖ beoð _U_, is _W_ 9. 10 nama cudo sm. _J_ 10 o
_in_ palpo _aus_ a _O_ ‖ [ic gr.--13 mistiaþ] _W_ ‖ ic gr. _in d. z.
T_ ‖ ie _in_ grapie _auf r. 1. corr. h_ 10. 11 ðeos blinde man _J_ 10
blindo _F_ 11 huius--blindan _f. D_ ‖ :huius _F_ ‖ ðisses _J_ ‖
blindan mannes _H_ 12 þeos _J_ ‖ oferettola _O_, -etela _T_, -etole _H_
‖ mann _f. T_ ‖ uerbera _J, zweites_ er _auf r. F_ ‖ swinga hic
uerbero _T_ 13 a. se þe swingþ _gl. ü._ hic uerbero _T_ ‖ swincð _CDH_,
swin(c)ð (c _vom corr.?_) _U_ ‖ me--14 caligo _ds. hd. am rande C_ ‖
mê--êagan] ic mistie _T_ ‖ mê mistjað] acaþ _H_ 14 and _f. J_ ‖ þes
_auf r. C_, þeos _J_ ‖ _ü. d. z. hinter_ mist _r. C_ ‖ ::|ic _O_ ‖
teddrige _D_ ‖ and _f. J_ 15 ðeos tydrung _T_, (and þeos) tiddrung
_corr. U_ ‖ (l)anio _sp. hd. D_, (l)anio _corr. U_, anio _C_, ni _aus_
m _O_ 16 and hic lanio þes _T_ ‖ and] et _J_ ‖ ni _in_ l. _aus_ m _O_
‖ c(w)ellere _O_ ‖ formidas _f. T_ 1 and] et _CJU_ ‖ þios _H_ ‖
fyr(h)tu _J_, fyrihtu _U_, fyrhðu _D_ ‖ huius f. _f. T_ ‖ huius _f. W_
1. 2 susu(r)ro _CO_ 2 susu(r)ras _C_ ‖ and] et _CDU, f. J_ ‖ þeos _J_
3 worht _W_ ‖ ic slide _T_ ‖ þu _hinter_ laberis _D_ ‖ and hic labor
_doppelt_ (_aber das zweite mal getilgt_) _O_ ‖ and _f. J_ 4 ðis g. _f.
T_ ‖ furoris _J, dahinter_ and hic furor ic stele furaris _wegradiert
O_ ‖ and _f. J_ 5 lufad _H_ ‖ and _f. J_ ‖ hic] ic _H_ 6 and _f. J_ 7
beorhnys _T_ ‖ formelte _H_ ‖ and _f. T_ 8 þæs wætu _J_ ‖ et s.
_fehlt H_
DE FIGVRA.
FIGVRA is #gefêgednys# oððe #hiw#. twâ hiw synd: SIMPLEX 10
#ânfeald# _cupio_ #ic gewilnige#, _taceo_ #ic sûwige#;
COMPOSITA #gefêged# _concupio_ #ic gewilnige#, _conticeo_ #ic
samod sûwige# ET SIMILIA.
9 _überschrift f. JW_ 10 igura _W_ ‖ is g. _usw. in d. z. R_ ‖
geðe̋odnyss _T_ ‖ twâ] swa _F_ ‖ siond _H_ 11 andfeald _U, f. T_ ‖ ic
g. _f. T_ ‖ ⁊ taceo _W_ ‖ ic sugige _H, f. T_ 12 compos:ita _F_ ‖
gefæged _J, f. T_ ‖ ic g. _f. T_ ‖ somed wilnie _W_ ‖ conticeo _aus_
-cio _R_, conticio _DJFHhO_, concuticio _C_, concutic(i)o _corr. U_ 13
samod _f. D_ ‖ swugige _H_, sugige _T_
Sume word âwendað heora getâcnunge on gefêgednysse.
_eo_ #ic fare# is NEVTRVM, and of ðâm bêoð gefêgede 15
ACTIVA: _adeo_ #ic tô fare# and PASSIVVM _adeor_ #ic eom
offaren#; _subeo_ #ic undergange#, PASSIVVM _subeor_; _ineo_
[[218]]
#ic onginne# and _ineor_. _facio_ #ic wyrce# NEVTRVM; of
ðâm _reficio_ #ic gereordige# and _reficior_ #ic eom gereordod#
and DEPONENS _uersificor_ #ic fersige# oððe #ic wyrce
fers# (_uersificaris_), _gratificor_ #ic gladige# oððe #ic ðancige#
(_gratificaris_). eft _calefacio_ #ic wyrme mê#, _tepefacio_ 5
#ic wlacige# syndon NEVTRA.
14 _kein absatz_ ‖ awændaþ _H_ ‖ hiora _H_ ‖ getacnunga _CDHU_ 15 ge
_vor_ |gef. _getilgt O_, gefeged _h_ 16 a(c)tiua _C, f. W_ ‖ ic tô f.
_f. T_ ‖ and] et _J_ ‖ adeor] -o _J_ 17 n _in_ offaren _wegradiert F_
‖ subeo: _F_ ‖ undergo _W_ ‖ gange--226^3 sume _drittes fragment von
r_ (4 _r^a_) ‖ subeor _auf r. F_ ‖ pass. _f. T_ ‖ ineo _auf r. O_ 1
and] et _Jr, f. T_ ‖ ineor] meor _J_ ‖ ic w. _f. T_ 2 and] et _r, f.
J_ ‖ re _in_ reficior _auf r. D_, refi(ci)or _O_ ‖ eom _f. T_ ‖
gereordad _H_ 3 and] et _Jr_ ‖ deponens _aus_ -nans _von späterer hd.
F_; -nans _DHhTW_, ponens _J_ ‖ fe(r)sige _C_, uersige _r_, fyrsige _D_
3. 4 o. ic w. f. _f. T_ 4 e _in_ fers _aus_ s _O_, uers _W_ ‖ gegladige
_O_ ‖ oððe ic ðancige _f. T_ ‖ ic _f. W_ 4. 5 þancgie _U_ 5 cal(e)-
_aus_ calo- _J_ ‖ mê _f. W_ 6 siondon _H_, þeos beoþ _W_ ‖ --9 gew.
_ü. f. T_ ‖ _2._ neutra _r_
¶ _uenio_ #ic cume# is NEVTRVM
and of ðâm _conuenio_ #ic samod cume# ACTIVVM and _conuenior_
PASSIVVM #ic eom samod cumen# oððe #mê gewearð#;
eallswâ _inuenio_ #ic gemête# and _inuenior_ #ic
eom gemêt#. _sedeo_ #ic sitte# and of ðâm _obsideo_ #ic 10
ymbsitte# and _obsideor_ #ic eom beseten#. on ôðre
wîsan _sentio_ #ic gefrêde# is NEVTRVM and of ðâm _adsentio_
and _adsentior_ #ic geðafige#, _dissentio_ and _dissentior_ #ic
geunðwǣrige# on ânre getâcnunge. _plecto_ #ic gewîtnige#
is ACTIVVM and of ðâm _amplector_ and _complector_ 15
#ic ymbclyppe#.
7 cu|me cume _W_ ‖ and actiuum _H_ ‖ actiuum--8 cumen _nachgetr. corr.
U_ ‖ and] et _Jr, f. H_ 7. 8 act. passiuum and conuenior _T_ 8 eom _f.
r_ ‖ cume _r_ 8. 9 o. me g. _in d. z. R_ 8 :oððe _r_ ‖ (me) _O_ 9
al[so--15 þen] amplector _W_ ‖ ic gemete _weggeschnitten_ (_nur der
untere teil des_ g _übrig_) _T_ ‖ and] et _r, f. J_ 9. 10 ic eom g. _f.
T_ 10 eom _auf r. O_ ‖ gemet eom (_aber durch verweisung umgestellt_)
_U_ ‖ sedeo: (r _rad._) _O_ ‖ ic sitte _f. T_ ‖ obsideo--11 and _f.
J_ ‖ obsedeo _T_ 11 embesitte _T_ ‖ obsedeor _T_ ‖ besetan _T_,
ymbseten _H_ 12. 13 _über_ -sentio a. ads. _steht_ consentio assentator
and assentatrix _gl. U_ ‖ ic geþafige _hinter_ adsentio _J_ 13 _1._ and
_f. J_ ‖ ic geþáuie _T, f. hier J_ ‖ discordor _ü._ dissentio _gl. U_,
dissensio _aus_ -tio (_v. a. hd.?_) _J_ ‖ _2._ and] et _r, f. J_ ‖
disentior _F_, adsentior _H_ 13. 14 ic geunðwærie _in d. z. T, ü._
(_hinter J_) dissentio _JR_ 14 unþhwærige _r_ ‖ on a. g. _in d. z. R_
‖ :on _r_ ‖ getacnuncge _U_ 15 and complector _f. FO_ ‖ and] et _r_,
ł _J_ 16 ic y. _ü._ amplector _R_ ‖ embcl- _T_, ybmcl- _H_ ‖
¶ _orior_ #ic ûpp âspringe# is DEPONENS
[[219]]
and of ðâm _adorio_ NEVTRVM and _adorior_ DEPONENS #ic gesprece
sumne mann#. _partior_ #ic dǣle# and of ðâm
_bipertio_ and _bipertior_ #ic dǣle on twâ#; _impertio_ and
_impertior_ #ic âspende# oððe #gyfe#. _uerto_ #ic âwende#
is ACTIVVM and of ðâm _reuerto_ and _reuertor_ #ic gecyrre#, 5
_conuerto_ and _conuertor_ #ic samod âwende# NEVTRA and
DEPONENTIA. _uerso_ #ic hwearftlige# ACTIVVM and of ðâm
_conuersor_ #ic drôhtnige# (_conuersaris_) and _controuersor_
#ic wiðerige# DEPONENTIA.
springe _H_ ‖ deponens _aus_ -nans _v. a. hd. F_; -nans _DHh, fast ganz
weg W_ 1 and of ðâm] unde _T_ ‖ _2._ and] et _r, f. J_ ‖ depone(n)s
_C_, -næns _h_, -nans _W_ 1. 2 ic g. s. m. _in d. z. T, gl._ (mann _ü._
dep.) _R_ 2 patior _Jr_ ‖ dele _T_, æl _auf r. O_ 3 in duabus partibus
parcior _ü._ bipertio _gl. U_ ‖ and _f. J_ ‖ bipertitor _U_ ‖ ic--4
impertior _f. W_ ‖ ic dæle (dele _T_) on twa _steht h._ (_ü. T_)
bipertio _JT_ ‖ inpertio _CU, f. J, darüber_ di(_aus_ de)spendo _gl. U_
‖ and] et _r, f. J_ 4 inpertior _CU_ ‖ _1._ ic--g. _in d. z. T_ ‖ ic
aspen:e _F_, ic as:ende _R_ ‖ gyue _T_, agyfe _O, dah. nochmals_
impertior _J_ ‖ awænde _H_ 5 and reuertor _am rande R_ ‖ et _r, f. J_
‖ reuertar _H_, areuertor _D_ ‖ ic gecyrre _ü._ (_hinter J_) reuerto
_JRT_ ‖ gecyrre _aus_ gecyrge _H_ 6 _1._ and] et _r, f. JO_ ‖ u _in_
conuertor _auf r. C_ ‖ ic s. a. _ü._ (_hinter J_) conuerto _JRT_ ‖
awænde _H_ ‖ and] et _Jr_ 7 hwea(r)ftlige _R_, hwear(f)tlige _corr.?
U_, hwærft- _J_, hwearflie _T_, hwarflie _W_, hwearftlice _F_ 8 and] et
_r, f. J_ ‖ contrauersor _H, darüber_ inde controuersia _gl. U_
[[1 ... (mann _ü._ dep.) _R_ 2 patior
missing . after “dep”]]
Sume word âwendað heora cynn on ðâm ylcan 10
andgyte: _labo_ #ic ætslîde# (_labas_) NEVTRVM and _labor_ on
ðâm ylcan andgyte DEPONENS.
10 _kein absatz_ ‖ awændað _H_ 11 labo--12 deponens _f. T_ ‖ neutrum
(_bis auf_ n) _auf r. O_ ‖ and] et _r, f. J_ ‖ laboro _r_ 12 deponens
_auf r. C_, s _aus_ m? _O_, -nans _h_
Sume word âwendað ǣgðer gê heora getâcnunge
gê hyra declinunge. _mando_ #ic bebêode#, _mandas_ #ðû
bebŷtst#; _mando_ #ic ete#, _mandis_ #ðû ytst#. _fundo_ (_fundas_) 15
[[220]]
#ic lecge grundweall#; _fundo_ (_fundis_) #ic âgêote#;
_sero_ (_seras_) #ic scytte sum loc# oððe #hæpsige#; _sero_
(_seris_) #ic sâwe#. _uolo_ (_uolas_) #ic flêo#; _uolo_ (_uis_) #ic
wylle#. _lego_ (_legas_) #ic gaderige#; _lego_ (_legis_) #ic rǣde#.
_dico_ (_dicas_) #ic hâlgige#; _dico_ (_dicis_) #ic secge#. _lauo_ 5
(_lauas_) #ic ðwêa#; _lauo_ (_lauis_) #ic wǣte#.
13 _kein abs._ ‖ awændað _H_, [awen]deþ _W_ ‖ egðer _r_ ‖ hiora _H_,
hyra _U_ ‖ -nuge _r_, -nunga _J_ 14 hiora _H_, heora _d. übr. ausser O_
‖ declinunge _aus_ gewylnunge _v. ds. hd. h_ ‖ m[ando--220^5 lauo] _W_
‖ beode _T, letztes_ e _z. t. abgeschnitten r_ 14. 15 þu bebeotst _H_,
þu bydst _J, f. T_ 15 manduco _ü._ mando _gl. U_ ‖ mandes _CDHh_ ‖ ðû
y. _f. T_ ‖ etst _hJU_ ‖ fundo--220^6 _übers. ü._ (_hinter J_) _der
ersten person JRT_ 15. 220^1 fondo fondas _H_ ‖ fundas _aus_ fundis _D_
1 lege _T_ ‖ grun(d)weall _h_, grunweall _F_ ‖ geote _T_ 2 oððe] ł _T_
3 ic sáwe _in d. z._ (_hinter_ sero) _T_ ‖ sape _J_ ‖ uis ic _auf r.
D_ 4 gadrige (ga _auf r. C_) _CDFJRr_, gaddrige _h_, gaderie _H_,
gegaderige _O_ ‖ ic _ü._ lego, ræde _ü._ legis _R_ ‖ rede _J_ 5
benedico _ü._ dico _gl. U_ ‖ ic _vor_ secge _f. F_ 6 ic w. _f. T_
Sume word habbað ân andgyt and gâð on twâ wîsan.
_denso_ (_densas_) and _denseo_ (_denses_) #ic ðiccige#. _strideo_
(_strides_) and _strido_ (_stridis_) #ic cearcige#. _ferueo_ #ic
wealle# (_ferues_) and _feruo_ (_feruis_). _cieo_ (_cies_) and _cio_
(_cis_) #ic gelangige# oððe #gelaðige#. _dureo_ (_dures_) and 11
_duro_ (_duras_) #ic âheardige#. _tueor_ (_tueris_) and _tuor_
(_tueris_) #ic gescylde#. _oleo_ (_oles_) and _olo_ (_olis_)
#ic stince
swôte# oððe #ic wexe#. _excelleo_ (_excelles_) and _excello_
(_excellis_) #ic oferðêo#. _fulgeo_ (_fulges_) and _fulgo_ (and 15
_fulgis_) #ic scîne#. _sono_ (_sonas_), _sono_ (_sonis_) #ic swêge#.
[[221]]
_uno_ (_unas_) and _unio_ (_unis_) #ic geânlǣce#. _orior_ (_oreris_)
and _orior_ (_oriris_) #ic ûpp gange#. _morior_ (_moreris_),
_morior_ (_moriris_) #ic swelte#. _potior_ (_poteris_) and _potior_
(_potiris_) #ic brûce#. ðis word and _orior_ synd swŷðor
ðǣre fêorðan and _morior_ ðǣre ðriddan. 5
7 _kein absatz_ ‖ ân _f. OR, ü. d. z. 1. corr. h_ ‖ andgite _J_ ‖
g[oþ on two] _W_ 8 and] et _Jr_ ‖ dens(e)o _sp. hd._ (_a. hd.? r_)
_Dr_, denso _CU_ (_doch_ ł seo _darüber gl. U_) ‖ ic þiccige (-ccie
_T_) _ü._ denseo _RT_ ‖ strideo--9 cearcige _f. F_ 9 and] et _Jr, f. H_
‖ strid[o stridis] _W_ ‖ and stridis _CU_ ‖ ic (c)earcige _O, über_
(_hinter T_) strido _RT_ ‖ ferue:o _F_ 9. 10 ic wealle _über_ feruo _T,
h._ feruis _J, f. H_ 10 _1._ and] et _Jr_ ‖ cies] ceis _H_ 10. 11 and
cio cis _f. W_ 10 et _Jr_ ‖ cio _aus_ cieo _O_ 11 _gl. ü._ cieo cies
_R, in d. z. T_ ‖ ic] in _O_ ‖ ł [ilaþie du]reo _W_ ‖ and] et _Jr_ 12
and duras _CU_ ‖ _gl. ü._ duro _RT_ ‖ heardige (-die _T_) _ORT_ ‖ et
_Jr_ 13 tu(t)eris _gl. U_ ‖ _gl. ü._ tuor _RT_ ‖ [isculde] _W_ ‖ oles
_v. a. hd. aus_ eles _O_ ‖ et _Jr_ ‖ _gl. ü._ oleo--olo _TR_ ‖ stncke
_W_ 14 s _in_ swote _auf r. C_ ‖ oððe] ł _rTW_ ‖ ic _f. TW_ ‖ weaxe
_J_, waxe _W_ ‖ excell(e)o _CO, hinter_ excelles _r_ ‖ et _Jr_ ‖
excello _aus_ -celso _h_ 15 [excellis] _W_, excelsis _J, darüber_ ic
swelte _T_ (_vgl. zu_ 221^3) ‖ _gl. ü._ excello _R, ü._ excelleo _T_ ‖
forðeo _T_ ‖ fulgeo--16 swêge _f. T_ ‖ fulges _aus_ fulgis _D_ ‖
_erstes_ and] et _Jr_ ‖ fulgo _aus_ fulge _O_ ‖ _zweites_ and] et _r,
f. DHJW_ 16 _gl. ü._ fulgo _R_ ‖ so[no sonis] _W_ ‖ et _vor 2._ sono
_J_ ‖ _gl. ü. d. 2._ sono _R_ 1 et _Jr_ ‖ un(i)o _C_ ‖ and _vor_ unis
_getilgt O_ ‖ _gl. ü._ uno _T, ü._ unas _R_ ‖ anlæce _r_ ‖ orio(r)
_D_ 2 and--gange _f. O_ ‖ et _Jr_ ‖ or[iris ic upp] _W_ ‖ _gl. ü. d.
ersten_ orior _T, ü. d. zw. R_ ‖ gange] aspringe _W_ ‖ and morior--3
moriris _ü._ 2 and orior--3 poteris _T_ ‖ moreris _aus_ moriris (_v. a.
hd. O_) _CO_ 3 morior moriris _f. O_ ‖ and (_nachträglich U_) _vor dem
2._ morior _UW_ ‖ ic swelte _ü. 2._ morior _R, ü._ 220^15 excellis _T_
‖ portior [poteris ⁊] _W_ ‖ poteris _zu_ potiris _r. O_ ‖ and] et
_Jr_ 4 potiris _aus_ poteris _a. hd. O_ ‖ ic bruce þys word _gl. ü. dem
2._ potior _R_ ‖ ðis--5 ðriddan _f. T_ ‖ et _Jr_ ‖ siond _H_, beoþ
_W_ ‖ swyþþor _U_ 5 þare _H_ ‖ feor[þe ⁊ mo]rior _W_ ‖ et _Jr_ ‖
mor(i)or _r_ ‖ þare _H_
Sume word habbað âne geendunge and âne declinunge
and habbað mâ andgytu. _committo_ #ic befæste#
oððe #syngige#. _admitto_ #ic underfô# oððe #syngige#.
_sapio_ #ic wât# oððe #ic gesmæcce#. _condo_ #ic timbrige#
oððe #ic behŷde#. ET SIMILIA. 10
6 _kein absatz_ ‖ wor(d) _C_ ‖ geændunge _H_ ‖ and an d. _O_ 6. 7
[declinun]ge _W_ 7 and _f. W_ ‖ committo--8 _1._ syngige _f. H_ ‖ --10
_ü. in d. z. T_ ‖ beféste _T_, æ _aus_ a _C_ 8 o. s. _in d. z. R_ ‖
_1._ oððe] ł _r_ ‖ admitto--syngige _f. DJ, erst corr. U_ ‖ admi[tto
ic un]derfo _W_ ‖ recipio ł pecco _ü._ admitto _gl. U_ ‖ o. s. _in d.
z. R_ ‖ oðð _F_, ł _r_ ‖ syngye _h_ 9 o. ic g. _in d. z. R_ ‖ o.] ł
_r_ ‖ _2._ ic _f. JUW_ ‖ gesmæ(c)ce _corr. U_, smæcce _J_, geswæcce
_T_ ‖ condo _aus_ cando _O_, condio _U_ ‖ getimbrige _D_, itimbrie _W_
10 o. ic (be)hyde _in d. z. R_ ‖ o.] ł _r_ ‖ ic _f. JW_ ‖ be[h.
et] _W_
Word bêoð gefêgede mid namum. _amplus_ #brâd#
and of ðâm _amplifico_ #ic gemenigfylde#, _amplificas_ #ðû
gemenigfyltst#. _signum_ #tâcn# and of ðâm _significo_
(_significas_) #ic getâcnige#. mid ôðrum wordum: _calefacio_
[[222]]
#ic mê wyrme#, _calefio_ #ic eom gewyrmed#; _tepefio_
#ic eom gewlacod#. mid ADVERBIVM: _bene_ #wel#, _benedico_
#ic blêtsige# oððe #ic wel secge#; _male_ #yfele#, _maledico_
#ic wyrige# oððe #yfele secge#; _satis_ #genôh#, _satisfacio_
#ic fulbête# oððe #behrêowsige#. mid PRAEPOSITIONE: 5
_indico_ (_indicas_) #ic gebŷcnige#, _indico_ (_indicis_) #ic on
gecweðe#; _liquo_ (_liquas_) #ic hlŷttrige# and of ðâm _eliquo_
#ic oferhlŷttrige#; _consternor_ (_consternaris_) #ic eom
âblîcged# DEPONENS: _in_ and _e_ and _con_ syndon foresetnyssa.
11 _kein abs._ ‖ ampl(i)us _corr._ (_oder gl.?_) _U_, amplius _W_ 12
and _nachtr. C_ ‖ [ampli]fico _W_, amplico _O_ ‖ gemynigfelde _D_,
gemynifylde _T_, monifolde _W_, y _auf r. C_ ‖ amplicas _O_ 12. 13 ðû
g. _f. DTW_ 13 -mænif- _r_; -fildst _U_, -fylst _Jr_ ‖ t. a. of ð. _f.
T_ ‖ tacen _U_ ‖ sig|fico _O_ 14 ł sign. _J_ ‖ -ca:s _OU_, si[gn.]
_W, f. T_ ‖ _gl. ü._ significo _RT_; (ic getacnie) _2. corr. h._ -co,
_während h._ -cas _steht_ þu (_auf r. a. hd._) getâcnast (ast _auf r. 2.
corr._) _h_ ‖ tacnige _J_ 1 ic mê w. _f. T_ ‖ gewyrme _O_, wyrce _r_
‖ calefio] calefacio _W_ ‖ [am i]wermed _W_ ‖ eōm _R_, am _T_ ‖
gew.--2 eom _f. D_ ‖ gewyrmod _JT_ 2 eom _f. T_ ‖ aduerb(i)um _R_,
-bum _O_ 2. 3 bene[dico ic] _W_ 2 benedic::o _F_ 3 oððe ic w. s. _in d.
z. R, f. T_ ‖ male--4 secge _f. CDU, ü. f. T_ 3. 4 maledic:o _F_ 4
wyrge _FHr_, warie _W_ ‖ o. y. s. _in d. z. R_ ‖ oððe] ł _r_ ‖ se[gge
sa]tis _W_ ‖ secce _h_ ‖ satis genôh _f. F_ ‖ genôh _f. T_ 5 ic _f.
O_ ‖ o. b. _in d. z. R, f. T_ ‖ oððe] ł _r_ ‖ bereow- _FU_, beriow-
_H_ ‖ mid--6 _1._ ic _f. F_ ‖ prepositio _T_ 6 _1._ in[dico] _W_ ‖ ic
g. _ü._ (_hinter HJ_) _der 1. person HJRT_ ‖ bicnige _F_ 6. 7 _übers.
ü._ (_hinter J_) _der 1. pers. JRT_ (_bis auf einige untere teile
weggeschnitten T_) 7 gecwyðe _D_ ‖ liquas] licrias _F_ ‖ h(l)yttrige
_O_, hli(t)trige _U_, lu[ttrie] _W_ ‖ and--8 oferhl.] _f. DHT_ ‖
eliqu:o _C_ 8 -hlyttre _r_ ‖ _ü._ (_fast gz. weg T_) _h._ (_ü. T_)
consternor _JT_ 9 ablycced _r_, abl[u?]ged _W_ ‖ -n(e)ns _aus_ -nans
_C_, -nans _DFHhTW_ ‖ and] _beide mal_ et _r, das zweite f. CDU_ ‖
si(n)don _C_, siondon _H_, beoþ _W_ ‖ foresetnessa _aus_ -sse _H_; -sse
_CJU und als gl. über im text stehendem_ prepositiones _T_;
forsettnessa _W_
[[9 ablycced _r_, abl[u?]ged
opening bracket cuts through middle of u;
question mark in original]]
Nelle wê nâ swŷðor hêr be ðâm worde sprecan. 10
wel, gif ðis âht fremað.
10 _kein absatz_ 10. 11 _f. T_ 10 nâ _f. O_ 11 ðis _f. r_ ‖ fremiað _J_
INCIPIT ADVERBIVM.
ADVERBIVM EST PARS ORATIONIS INDECLINABILIS, CVIVS SIGNIFICATIO
VERBIS ADICITVR; ADVERBIVM #is ân dǣl lêdensprǣce
[[223]]
undeclinigendlîc, and his getâcnung byð tô wordum
geðêod.# ADVERBIVM mæg bêon gecweden #wordes
gefêra#, forðan ðe hê byð ǣfre tô wordum geðêod and
næfð full andgit, bûton hê mid worde bêo. _sapienter_
#wîslîce# is ADVERBIVM. ic cweðe nû swutelîcor: _sapienter 5
loquor_ #wîslîce ic sprece#; _feliciter facis_ #gesǣlelîce
ðû dêst#; _humiliter precatur_ #êadmôdlîce hê bit#. ðisum
dǣle gelimpað ðrêo ðing: SPECIES, FIGVRA, SIGNIFICATIO.
12 _überschrift f. JW_, incipiunt aduerbiua (_letztes_ a _aus_ m) _r_,
de aduerbium _T_ ‖ ::adu. _U_, b _auf r. O_ 13 duerbium _W_ ‖ oratio
_h_ ‖ cui(u)s _O_ 14 :uerbis _U_, [uer]bis _W_ ‖ adicitor _T_ ‖
aduerbium _usw. gl. R, in d. z. T_ ‖ uerbium _von_ ad- _auf r. C_ ‖
dæl _ü. getilgtem_ word _corr.? U_ ‖ læden- _FHh_, -spæce _O_ 1
-nend[lic] _W_ ‖ (h)is _J_ ‖ getatnung _O_ 1. 2 weardum _J_ 3 gefera:
_H_, geferan _U_ 3 _am rande von der zeile an, die mit_ for þon (o _auf
r._) þe _beginnt, bis unten eine grosse zwecklose initiale_ I _U_ ‖ hê
_f. FW_ 3. 4 iþeo[d and na]ueþ _W_ 4 _zweites_ l _in_ full
_nachträglich_ (_v. ds. hd.?_) _zugefügt O_ ‖ heo _J_ ‖ beo: (n
_rad._) _H_ ‖ r _in_ sapienter _von a. hd. auf r. O_ 5 [w. is
aduer]bium _W_ ‖ w. _in d. z. T_ ‖ is--6 wîslîce _f. CU_ 6
[wisliche--11 diȝelliche] _W_ ‖ --7 _ü. f. T_ ‖ feliter _J_,
fe(i)aciter (a _aus_ o?) _O_ ‖ gesalelice _F_, -sælice _C_, -sæliglice
_DH_, -sælilice _JU_ 7 precamur _J_ 7. 8 (þisum dæle) _C_ 7 þissum _JT_
8 þinc _H_, ðingc (g _aus e. a._) _J_ ‖ _r. ü._ sp. _u._ fig. _R_ ‖ is
getacnung _nach_ significatio _rad. r_
SPECIES is #hiw#, _primitiua_ #frumcenned# and DIRIVATIVA
#ofgangende#. PRIMITIVA is _clam_ #dîgellîce#, _saepe_ 10
#gelômlîce#; DIRIVATIVA _clanculum_ #dîgellîce#, _saepius_
#gelômlîcor# and _saepissime_ #gelômlîcost#.
9 _kein absatz_ ‖ is hiw _gl. R, f. T_ ‖ frumc.--10 primitiua _f.
CFrU_ ‖ fr. _f. T_, -ce(n)ned _O_, -cænned _Hh_ ‖ and _f. J_ 10 ofg.
_f. T, 1._ g (_in fränk. form_) _aus_ a _J_ ‖ --227^2 _ü. f. T_ ‖
digelice _r_ 11 gelome _H_ ‖ diriuatiua--12 and _f. H_ ‖ digellicor
(or _auf r. von ds. hd.?_) _O_ 12 and] et _r, f. J_
FIGVRA is #gefêgednys#. SIMPLEX #ânfeald#: _huc_ #hider#,
_prudenter_ #snotorlîce#; COMPOSITA _adhuc_ #gyt#, _lege adhuc_
#rǣd gyt#, _inprudenter_ #unsnotorlîce#; ET SIMILIA. 15
13 _kein absatz_ ‖ is gef. _gl. R, in d. z. T_ ‖ ifeȝed[nesse sim]plex
_W_ ‖ symplex _J_ ‖ a(n)feald _corr. U, f. T_ ‖ hu:c (i _rad._) _F_
14 snoterlice _CFJRU_ ‖ ad[huc ȝet] _W_ 15 to _in_ unsnotorlice _auf r.
O_, -snoter- _CDFhJU_
SIGNIFICATIO is #getâcnung#, and ðes dǣl hæfð fela
getâcnunga. TEMPORALIA synd, ðâ ðe tîda #getâcnjað#.
[[224]]
_pridem_ #gefyrn#, _olim_ #gefyrn#, _nuper_ #niwan#, _antea_ #ǣr#,
_nudiustertius_ #on ǣrron dæg#, _heri_ #gyrstan dæg#, _hodie_
#tô dæg#, _nunc_ #nû#, _cras_ #tô mergen#, _aliquando_ #æt sumon
cyrre#. sume getâcnjað mâ tîda ðus: _quando eram
iuuenis_ #ðâ ðâ ic wæs geong# and âxung: _quando uenisti?_ 5
#hwænne côm ðû?# tôwerdre tîde: _quando ueniam ad te,
doce me_ #ðonne ic cume tô ðê, tǣc mê#. eallswâ _aliquando
feci sic_ #hwîlon ic dyde swâ#; _si aliquando faciam
sic_ #gyf ic ǣfre dô swâ#; ET CETERA. eallswâ _dudum_
#gefyrn#, _quondam_ #hwîlon# and _olim_ getâcnjað 10
þrêo tîda: forðgewitene and andwerde and tôwerde.
16 _kein absatz_ ‖ signi[ficatio is] _W_ ‖ is g. _gl. R, in d. z. T_
‖ geta(c)nung _a. hd.? h_, -ng: (a _rad._) _D_ ‖ þæs _FJ_ ‖ feola
_T_, feala _F_ 17 getacnunga _aus_ -ge _O_ ‖ [beoþ þeo] þe _W_ ‖ siond
_H_ ‖ ðâ _usw. in d. z. RT_ ‖ ðe:| _O_ 1 o _von_ olim _auf rad._ nuper
_C_ ‖ neowan _D_, niwen _J_ ‖ [antea ær] _W_ ‖ ante _Jr_ 2
nudiust.--dæg _v. ds. hd. am rande r_ ‖ -tercius _W_ ‖ on _f. H_, n
_von_ on _etwas abgerieben O_ ‖ æron _DHhJrW_, æran _FR_, æren _CU_ ‖
dæge _U_ ‖ h. g. d. _f. J_ ‖ gyrston _CDh_, girston _U_, gyrsten _r_,
georsten _H_, ȝurten _W_ 3 _nach_ to dæg _mehrere buchst. radiert O_ ‖
[nunc nu] _W_ ‖ merigen _DhJRr_ ‖ alioquando _H_ 3. 4 sumum _FHh_ 4
cyrrre _r_ ‖ gecyrrað _urspr._ (_dann_ cyrrað _durchstrichen und_
tacniað _dahinter_) _O_ ‖ [mo tida] _W_ 5 iuenis _H_ ‖ :ða ða _O_ ‖
_2._ g _von_ geong _z. t. abgerieben O_, iung _DHJU_ ‖ u _in_ axung
_aus_ ei? _O_ ‖ [uenis]ti _W_ 6 hwanne _J_ ‖ come þu _CDHJU_ ‖
toweardre _HhJT_, toward _W, darüber_ futuro _gl. U_ 7 do[ce me þo]nne
_W_ ‖ (c)ume _C_ ‖ tæce _H_ ‖ (eal swa) _corr. U, f. CHT_ 7. 8
praeteritum _ü._ aliqu. _gl. U_ 8 ic do dyde _r_ ‖ [dude so] _W_ ‖
futuro _ü._ aliq. _gl. U_ 9 do swa _auf r. C_ ‖ eallswâ _f. W_ 10
gefryn (yn _auf r._) _H_ ‖ [quondam] _W_ ‖ and--11 towerde] et cetera
_T_ ‖ and] et _J_ 11 þrio _H_ ‖ froþ- _H, darüber_ praeteritum _gl. U_
‖ andwerd:e (r _rad._) _R_, -wyrde _D_, -wearde _h_, -weardre _H,
darüber_ praesens _gl. U_ ‖ and towerde _v. ds. hd. am rande C_, [and
tower]de _W_ ‖ towerd:e (r _rad._) _R_, -wearde _HhJ, darüber_ futurum
_gl. U_
Sume synd LOCALIA, þæt synd #stôwlîce#, forðan ðe
hî getâcnjað stôwa. _huc_ #hider#, _illuc_ #þider#. _ueni huc_
#gang hider#. _uade illuc_ #gang þider#. _quo uadis?_
#hwider gǣst ðû#. on stôwe: _hic_ #hêr#, _illic_ and _ibi_ 15
[[225]]
#þâr#, _ubi_ #hwâr#; _ubi est meus liber?_ #hwâr is mîn
bôc?# _illic iacet iuxta te_ #þâr lîð wiþ ðê#. fram stôwe:
_hinc_ #heonon#, _illinc_ #ðanon#, _istinc_ #þanon#, _inde_ #þanon#,
_unde_ #hwanon# oððe #ðanon#. _hac_ #on ðâs healfe#, _illac_
#on ðâ healfe#; _super_ #wiðufan#, _infra_ #wiðnyðan#; 5
_extra_ #wiðûtan#; _ultra_ #begeondan#, _citra_ #beheonon#;
_sursum_ #ûpp#, _deorsum_ and _iosum_ #nyðer#; _dextrorsum_ #on
ðâ swŷðran healfe#, _sinistrorsum_ #on ðâ wynstran
healfe#; _orientem uersum_ #êastweard#, _occidentem uersum_
#westweard#; _aliorsum_ #elles hwider#. 10
12 _kein absatz_ ‖ _beide mal_ siond _H_, beoþ _W_ ‖ þ.--13 stôwa _f.
T_ ‖ þ. s. st. _gl. R_ ‖ -þam _R_ 13 itoc[neþ stow]a _W_ ‖ in loco
_ü. 1._ huc _gl. U_ ‖ ad locum _ü._ illuc _gl. U_ 13. 14 þider u. h.
gang _f. J_ ‖ de loco _ü._ ueni _gl. U_ 14 go _beide mal W_ ‖ [þider
qu]o _W_ ‖ quo uadis _f. T_ 15 hwæder _OU_ ‖ (illic) _R_ ‖ and] et
_r_, ł _J_ ‖ :ibi (h _rad._) _F_ 1 þer _W_, þær _d. übr. ausser O_ ‖
[h. vb]i _W_ ‖ _beidemal_ hwær _ausser OW_ 2 illi(c) _C_, -(c): _U_ ‖
þa(r) _O_, ðer _h_, þer _W_, her _H_, þær _d. übr._ ‖ ligð _F_, ligþ
_H_ ‖ wiþ] bi _W_ ‖ [þe fra]m _W_ 3 de loco _ü._ hinc _gl. U_ ‖
heonan _HJ_ ‖ illi _in_ illinc _aus_ nu _O, dah._ oþþe _r. C_ ‖ istinc
þ. _f. H_ ‖ _aus 1._ þanon _a. hd._ heonon _O_ ‖ inde þa[non] _W_ 4
unde] uude (_2._ u _durchstrichen_) _C_ ‖ :þanon (h _r. u._ þ _aus_ w)
_H_ ‖ hac] ác _T_ ‖ healfa _r_ ‖ illac _auf r. RU_ 5 þa hal[ue s]uper
_W_ ‖ supra _T_ ‖ wiðu _auf r. C_ ‖ -neoðan _F_, -nioþ- _H_ 6
beiundan _CDFhJrU_, -on _aus_ an _H_, beȝeon[da]n _W_ ‖ citra] utra _O_
‖ beheonan _DHr_, behenon _J_, heonon _O_ 7 d(e)orsum _C_, dorsum _O_
‖ et _r_, ł _J_ ‖ v _ü._ o _in_ iosum _gl.? U_, losum _H_ ‖
dextror[sum] _W_ ‖ _am rande_ pater n|(oster _weggeschnitten_) _sechs
mal unter einander von einer hand des 14. jhds. J_ 7. 8 on rihthalue _W_
8 sw _in_ swyðran _auf rasur_ (_v. ds. hd.?_) _O_ ‖ sinistrosum _H,
erstes_ r _aus_ n _h_ ‖ on lufthalue _W_ ‖ wunstran _r, dahinter r. O_
9 orienuersum _W_ ‖ east[w]ard _W_, -werd _hRr_ 9. 10 occ. u. w. _f.
HJ_ 10 weast- _C_, -werd _DhRr_ ‖ hwæder _DhORr_, hwæðer _F_, y _auf
r. C_
[[#þâr#, _ubi_ #hwâr#;
text has “þâr” in plain type]]
Sume synd DEORTATIVA, þæt synd #forbêodendlîce#
oððe #mistihtendlîce#. _ne_: _caue, ne hoc facias_ #warna,
þæt ðû þæt ne dô#. _neque_: _neque feci neque faciam_
#nê ic ne dyde nê ic ne dô#. _nisi_ VEL _ni_: _nisi dominus
custodierit ciuitatem_ #bûtan drihten gehealde ðâ burh#; 15
[[226]]
_ni fecissem_ #bûtan ic dyde#. swâ ðêah ne synd nâ
ealle ðâs forbêodendlîce.
11 _kein absatz_ ‖ sum[m]e _W_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ (_beide mal_)
11. 12 þæt s. f. o. m. _f. T_ ‖ þ. s. f. _gl._ (o. m. _in d. z._) _R_
11 forbeodenlice _U_ 12 oðð(e) _D_, ł _r_ ‖ mis _nachtr. am rande
corr.? R_, -[lic]he _W_ ‖ _erstes_ ne _f. H_ ‖ :::: hoc _F_ ‖ w _in_
warna _etwas abgerieben R_ 13 _nur ein_ neque _zwischen_ do _und_ feci
_HJ_ ‖ (neque feci neque) _C_ ‖ _2._ [ne]que _W_ 14 ne _vor_ dyde _f.
r, vor_ dô _f. F_ ‖ ni ł nisi _h_ ‖ oððe _O_, ł _die übr._ ‖ (ni)
_corr. U_, [ni] _W_ 15 buton _alle ausser HO_ ‖ gehealde _aus_ -da _D_
‖ [þa] _W_ 1 nisi _CJTU_ ‖ buton _alle ausser O_ ‖ (dy)de _r_ ‖
swâ--2 forbêodendlîce _f. T_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ 1. 2 n[out alle] _W_
1 nâ _f. H_ 2 ðâs _f. C und urspr. U, aber_ (þas word) _corr. U_ ‖
forbodenlice _U, dahinter_ for _W_
Sume syndan ABNEGATIVA, þæt synd #wiðsacendlîce#,
mid ðâm wê wiðsacað. _non_ #nese#: _fecisti hoc?_ #dydest
ðis?# _non feci_ #ic ne dyde#. _uis hoc?_ #wylt ðû ðis?# 5
_non_ #nese#. eft _haud_ #nâtes hwôn#, _numquam_ #nǣfre#,
_nec umquam fiat_ #nê hit nǣfre ne gewurðe#, _minime_
#nâtes hwôn#, _nullo modo_ #on nâne wîsan#, _nullatenus_
#nâtes hwôn# ET SIMILIA.
3 _kein absatz_ ‖ _mit_ sume _schliesst das 3. fragm. von r_ ‖ siondon
_H_, beoþ _W_, -on _d. übr. ausser O_ ‖ ab[negatiua] _W_ ‖ þæt--4
wiðsacað _f. T_ ‖ þ. s. w. _gl. R_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖ sacendlice
_in_ w. _auf r. C_, -sacenl- _U_, -lic _W_ 4 and mid _W_ ‖ wê _f. O_ ‖
-saceð _h_ ‖ fec[isti hoc du]dest _W_ ‖ dedest _D_ 5 þu (_vor_ ðis)
_CDHJUW und nachträglich von ds. hd. O_, (ðu) _corr.? h_ ‖ wyl(t) _J_ 6
eft] etf _H, f. W_ ‖ ha[ud mi]nime ⁊ nullatenus & nequaquam nateshwon
_W_ ‖ nunquam _W_, umquam _JT_ 7 ne(c)umquam _h_, neumquam _J_ ‖ f[iat
ne] _W_ ‖ gewyrðe _O_ 7. 8 m. n. h. _f. W_ 8 wison _CDhR_ 8. 9 n. n. h.
_f. W_ 9 simiła (a _nachtr. v. a. hd._) _h_
Sume syndon CON- VEL ADFIRMATIVA, þæt synd #fæstnigende# 10
oððe #sêðende#, mid ðâm wê âsêðað ûre
sprǣce. _etiam_ #geâ#: _manducasti hodie?_ #ǣt ðû tô dæg?#
_etiam, feci_ #geâ, ic dyde#. _bibisti?_ #drunc ðû?# _nequaquam_
#nâtes hwôn#. eft ôðre ADFIRMATIVA: _profecto_
[[227]]
#witodlîce#; _scilicet_ and _uidelicet_ #gewislîce#; _quippe_
and _nemphe_ #witodlîce#; _sic est_ #swâ hit is#; ET SIMILIA.
10 _kein absatz_ ‖ siondon _H_, beoþ _W_ ‖ con- uel adf.]
[confir]matiua ł adfirmatiua _W_, confirmatiua (_erstes_ i _aus_ a _D_)
_und_ ł ad _ü._ con _v. ds. hd. Dh_, ł adconfi(-y- _F_)rmatiua _FO_, ad
confirmatiua _T_, ad ł confirmatiua _R_, confirmatiua _CHJU_ ‖ þæt--12
sprǣce _f. T_ ‖ þ. s. f. _gl. R_ ‖ þæt _nachtr. v. ds. hd. U_ ‖ siond
_H_, beoþ _W_ 10. 11 afæstniende (a _erst nachträglich_) _U_, afæstende
_h_ 11 o. s. _in d. z. R_ ‖ se:ðende _O_, sæþende _J_ ‖ w[e aseþaþ]
_W_ ‖ _1._ a _in_ aseþað _nachgetragen U_, seþað _C_, sæþað _J_ ‖ ûre]
uncre _F_ 12 ia _CFHhRUW_, iæ _D_, ie _J_ ‖ i _in_ manducasti _auf r.
D_ ‖ æte _H_ 13 feci _f. W_ ‖ ia _DFHhRW_, iæ _J, f. CU_ ‖ dede
(_zweites_ de _auf r._) _D_, [dude] _W_ ‖ drunce _CHU_, druncke _W_
13. 14 naquaquam _F_, numquam _CU_ 14 adfyrm- _F_, adfinitiua _O_ 1
witedlice _F_, wit[od]liche _W_ ‖ and] ł _J_ ‖ u(i)delicet _O_ ‖ gew.
_ü._ sci. _R_ 2 and _corrigiert aus_ et _R_, ł _J_ ‖ nempe _UW_ ‖
witodlice _ü._ quippe _R_ ‖ est] eft _J_ ‖ swâ hit ys sic est _U_ ‖
[is et si]milia _W_ ‖ similia] _wie_ 226^9 _h_
Sume synd IVRATIVA, þæt synd #swerigendlîce#.
_per_ #ðurh#: _iuro per deum_ #ic swerige ðurh god#; _per
meum caput_ #ðurh mîn hêafod#; _per nostram fraternitatem, 5
uerum dico_ #ðurh uncer brôðorrǣdene, ic secge
sôð#. ac Crîst sylf ûs forbêad ǣlcne âð and hêt ûs ûre
sprǣce þus âfæstnjan: _est?_ #is hit swâ?# _est_ #hit is#;
_non?_ #nis hit swâ?# _non_ #hit nis#. mâ syndon swergendlîce
ADVERBIA, ac hwæt sceolon hî gesǣde, nû wê 10
swerjan ne môton?
3 _kein absatz_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ (_beide mal_) ‖ þ. s. s. _gl. R,
f. T_ ‖ swerigend(lice)e _corr. U_, sweriende _H_ 4--15 _ü. f. T_ 4
iura _J_ ‖ i[c swe]rie _W_ ‖ swerge _U_ ‖ ður _R_ 5 (m)eum (m _ü.
r._) _O_ ‖ capud _HJTU_, t _auf r. C_ ‖ þur _J_ 6 uerum dico _f. T_ ‖
[dico] _W_ ‖ uncre _CD_, ure _W_ ‖ broðer- (-þ-) _DFHhJRU_, -rædenne
_CH_, -ræddene _U_ ‖ sæcge _J_ 7 ac Crîst] acrist _F_, t _nachtr.
eingeflickt v. ds. hd. h_ ‖ and--9 hit nis _f. T_ ‖ [us] _W_ 8
s(p)ræce _O_, spr(æ)ce _h_ ‖ n _von_ âf. _auf r. C_ ‖ is hit] hit is
_FHhJR_ ‖ swa est hit is _f. H_ ‖ est: _R_ 9 _erstes_ nis _aus_ nit
_ds. hd.? h_ ‖ _zweites_ [nis] _W_ ‖ ma sindon _doppelt_ (_das erste
getilgt_) _D_ ‖ synd(on) _R_, siondon _H_, sindan _T_, beoþ _W_ 9. 10
swerigend- _CFHhJRT_, swyrigend- _D_, sweriend- _U_, sweriende _W_ ‖
sc(e)olon _F_, sculon _H_ ‖ geseede _R_ 11 swyrian _D_, ia _auf r. O_
‖ [ne mo]ten _W_ ‖ moto(n) (_2._ o _auf u._ n _ü. r._) _C_, moten _J_
Sume syndon OPTATIVA, þæt synd #gewîscendlîce#.
_utinam haberem pecuniam_ #êalâ gif ic hæfde feoh#. _o_
and _si_ getâcnjað þæt ylce: _o si haberem_ #êalâ gyf ic
hæfde#. 15
12 _kein absatz_ ‖ siondon _H, dahinter 2--3 buchst. rad. O_, beoþ _W_
‖ þ. s. g. _gl. R, f. T_ ‖ siond _H_, synt _C_, beoþ _W_ ‖ wyscenlice
_H_, (ge)wiscenlice _a. hd.? h_, gewiscendli(c)e (_3._ e _aus_ c)
(_verb. v. corr.?_) _U_ 13 peccuniam _FU_ ‖ [eala] _W_ ‖ ic h. f.
_unten rechts nachträglich_ (_wol v. ds. hd._) _O_ ‖ _vor_ o _3 buchst.
rad. O_ 14 and] et _CU_ ‖ getacnað _U_
Sume syndon ORTATIVA, þæt synd #tihtendlîce#, mid
[[228]]
ðâm wê tihtað ôðre forð. _heia_ #nûlâ#; _age_ #nûlâ#: þis
is êac menigfealdlîce _agite_ #nû gê lâ#. ôðer is ðis, ôðer
is word _ago_ #ic dô# and IMPERATIVVM _age_ #dô ðû#, _agite_
#dô gê#.
16 _kein absatz_ ‖ s[umme] _W_ ‖ siondon _H_, beoþ _W_ ‖ þæt--228^1
forð _f. T_ ‖ þ. s. t. _gl. R_ ‖ siondon _H_, beoþ _W_ ‖ tihtenlice
_F_ 1 ðâm] ham _W_ ‖ getihtað _CU_, tihða _J_ ‖ forð] word _J_ ‖ eia
_HU und durch r. aus_ heia _F_, eie _J_ ‖ --2 _ü. in d. z. T_ ‖
_erstes_ [nula] _W_ ‖ age nula _corr. U, f. CD_ ‖ aie _J_ ‖ _2._
nûlâ] iula _O_ 1. 2 þis is êâc] and _T_ 2 d _in_ mænigf. _nachtr.
eingeflickt h_ ‖ nû gê lâ] inigela _O_ ‖ _1._ ôðer--4 dô gê _f. T_
2. 3 _das zweite_ ôðer is _f. CU_ 3 w[ord] _W_ ‖ ago _aus_ age _O_ ‖
and] et _CU_ ‖ ĩp- _W_ 4 doð (doþ _DH_) ge _CDHU_
Sume syndon REMISSIVA, þæt synd #âslacigendlîce#. 5
_paulatim_ #lytlum#, _sensim_ #stundmǣlum#, _suauiter_ #sôfte#,
_pedetemtim_ #fægere#.
5 _kein absatz_ ‖ syndo(n) _rubricator J_, siondon _H_, beoþ _W_ ‖
remissi[ua þet] _W_ ‖ þ. s. a. _gl. R_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖
asléácigendlice _T_ 6 palatim _W_ ‖ --229^6 _ü. f. T_ ‖ sensim _aus_
-um _U_, sensum _O_ ‖ stundmæle _W_ ‖ suaui[ter sof]te _W_ 7 -temptim
_FJ_, -tentim _W_ ‖ fægre _FHhJR_, fægre ł liþ(-ð- _DU_)elice (ce _auf
r. D_) _CDU_
Sume synd QVALITATIS, ðâ getâcnjað hwylcnysse,
hû hit gedôn sŷ. _prudenter_ #snotorlîce#, _inprudenter_
#unsnotorlîce#; _bene_ #wel#, _male_ #yfele#. _pulchre cantat_ 10
#fægere hê singð#. _expresse loquitur_ #swutollîce hê
sprecð#.
8 _kein absatz_ ‖ siond _H_, synt _C_, beoþ _W_ ‖ ðâ] þe _R_ ‖
hwil(c)nisse _corr. U_, hwulcne[sse] _W, f. T_ 9 sy _auf r. D_, beo _W_
‖ snoterlice _DJ_ 9. 10 inp. uns. _f. HJ_ 9 impr. _F_ 10 be[ne wel] _W_
‖ yfel _U_ ‖ pulcre _TW_, h _nachtr. v. ds. hd. O_ ‖ cantað _JR_ 11
fægre _CDU_ ‖ expre(s)se _C_ ‖ lo|loquitur _O_ ‖ swutolice _FHR_,
sutel[liche] _W_, -lic(e) _C_, o _ü. getilgtem_ e _D_ 12 spricð _CU_,
sprycð _DJ_, p _aus_ w _und_ c _aus_ t _H_
Sume syndon QVANTITATIS, ðâ getâcnjað mycelnysse
oððe lytelnesse. _multum_ #mycel#, _parum_ #lytel#, _nil_ and
_nihil_ #nâht#. 15
13 _kein abs._ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖ ða--14 -nesse _f. T_ ‖ ðâ] ꝥ
_U_ 14 l[utelnes]se _W_ ‖ par(u)um _corr. U_, paruum _T_ ‖ and] et
_C_, ł _DJ_ 15 nichil (il _auf r. D_) _DFJTW_
Sume syndon DVBITATIVA, þæt synd #twŷnigendlîce#.
[[229]]
_forsan_ #wênunge#, _forsitan_ #wênunge#, _fortassis_ and
_fortasse_ #wênunge#. ðâs and ðyllîce getâcnjað twŷnunge,
hwæðer hit gewurðe oððe ne gewurðe.
16 _kein absatz_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖ dubi[tatiua] _W_ ‖ þ. s. t.
_gl. R, f. T_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖ tweoniend- _H_, twniendliche _W_
1 _erstes_ w. _f. H_, -ga _CU_ ‖ forsitan w. _f. FO_ ‖ and (also _W_)
forsitan _HW_ ‖ _2._ wenunga _H, f. W_ ‖ and fortassis (-r:t- _C_)
_CTUW_, forassis _F_ ‖ and] ł _J_ 2 [f.] _W_ ‖ -unga _H, f. W_ ‖
ðâs--3 _f. T_ ‖ tacniað _J_ 2. 3 twenunge _H_ 3 hweðer _F_, hwæt þær
_J_ ‖ _das 1. mal_ gewyrðe _CF_, -wirðe _U_ ‖ o. ne g. _auf r. C_ ‖
oþer _W_ ‖ _das 2. mal_ gewyrþ(e) _C_, -wirðe _U_
CONGREGATIVA syndon #gadrigendlîce#. _simul_ #samod#,
_una_ #samod#, _pariter_ #samod#. _simul manducant_ 5
#samod hî etað#. _pariter ambulant_ #æt gædere hî gâð#.
4 _kein absatz_ ‖ cong(r)egatiua _C_, [congre]gatiua _W_ ‖ s. g. _gl.
R, f. T_ ‖ siondon _H_, beoþ _W_ ‖ gaderigendlice (_auf r. C_) _CDU_,
-deriend- (eri _auf r._) _H_ 5 una | uná _O_ ‖ simul _ü._ pariter _gl.
U_ ‖ samod (_hinter_ pariter)--6 pariter _f. CFU_ ‖ s[omed] _vor_ s.
_W_ 6 samod :::: hi _R_ ‖ he[o goþ] _W_
[[_pariter ambulant_ #æt gædere hî gâð#.
text unchanged: expected form “ætgædere” in one word]]
[[5 ... samod (_hinter_ pariter)
text has “samod(_hinter_ pariter)” without space]]
DISCRETIVA synd #syndrigendlîce#. _separatim_ #on
sundron#, _secrete_ #dîgellîce#, _singillatim sedet_ #on sundron
hê sit#, _diuise_ #tôdǣledlîce#.
7 _kein absatz_ ‖ sigillatim _ü._ discretiua _gl. U_ ‖ s. s. _gl. R_
‖ siond _H_, beoþ _W, f. T_ ‖ sy _und_ r _in_ syndr. _auf r. O, in d.
z. T_ ‖ separatum _O_ ‖ --242^6 ût _ü. f. T_ (_doch vgl. zu_
238^{10. 12}, 239^{6. 14}) 8 sundran _HJU_ ‖ secr[ete di]ȝelliche _W_ ‖
digelice _F_ ‖ sigillatim _D_ 8. 9 sundran _H_, sundrod _J_ 9 t _in_
sit _auf r. D_ ‖ todælelice _U_
Sume syndon SIMILITVDINIS, ðâ getâcnjað gelîcnysse. 10
_sic_ #swâ#, _sicut_ #swâswâ#, _sicuti fecisti_ #swâswâ ðû dydest#,
_quasi homo_ #swâswâ man#, _ut deus_ #swâswâ god#,
_uti sponsus_ #swâswâ brŷdguma#, _uelut sapiens_ #swâswâ
wita#, _ueluti doctus_ #swâswâ gelǣred#, _ceu puer_ #swâswâ
cild#. 15
10 _kein absatz_ ‖ [sume beoþ] _W_ ‖ siondon _H_ ‖ symili- _U_ ‖ ða
g. g. _gl. R, in d. z. T_ ‖ getacnað _J, erstes_ a _aus_ æ? _O_ ‖
licne _von_ ge- _auf r. D_ 11 sicuti f. swâswâ _f. H_ ‖ [fec. soso þu
du]dest _W_ 13 ut sponsor _H_ ‖ [brudgu]ma _W_ ‖ uelud _FORUW_ 14 ceu
_aus_ ceti? _F_ 14. 15 [so so chi]ld _W_
ORDINALIA syndon #endebyrdlîce#. _confestim_ #ðâr
[[230]]
rihte#, _continuo_ and _statim_ and _protinus_ #ðâr rihte#,
_deinde_ #syðþan#, _deinceps_ and _postea_ #syððan#.
16 _kein absatz_ ‖ s. e. _gl. R_ ‖ synd _CU_, siond _H_, beoþ _W, f.
T_ ‖ ænde- _H, in d. z. T_ ‖ confæstim _h_ ‖ ðær _oder_ þær _alle
ausser O_ 1 continuo--rihte _f. J_ ‖ continua _h_ ‖ [st. a. pr]otinus
_W_ ‖ n _in_ prot. _aus_ m _H_ ‖ þær _o._ ðær _ausser O_ 2 ei _in_
deinde _auf r. O_ ‖ _1._ sioððan _H_, wiððan _J_ ‖ d. a. p. s. _f. H_
‖ and _auf r.? R_, ł _J_ ‖ st _in_ postea _auf r. O_
[[ORDINALIA syndon #endebyrdlîce#. _confestim_
text has CONFESTIM in small capitals]]
INTENTIVA syndon #geornfullîce#. _ualde_ #swŷðe#,
_nimis_ #þearle#, _nimium_ #mycclum#, _prorsus_ #eallunga#,
_penitus_ #mid ealle#, _omnino_ #eallunge#. 5
3 _kein absatz_ ‖ intenti[ua beo]þ _W_ ‖ intimentiua _O_ ‖ s. g. _gl.
R, f. T_, synd ongeornfullice _O_ ‖ siondon _H_ ‖ giorn- _H_, eorn-
_U_ ‖ swide _U_ 4 ðærle _J_ ‖ myclum _HJ_ ‖ [allung]a _W_, -ge _hJ,
dah._ etiam eallunga _H_ 5 omnia _O, darüber_ prorsus _gl. U_ ‖
-nga _H_
COMPARATIVA synd #wiðmetenlîce#. _magis_ #swîðor#,
_minus_ #hwônlîcor#, _melius_ #bet#, _peius_ #wyrs#, _prudentius_
#snotorlîcor#, _iustius_ #rihtlîcor#.
6 _k. abs._ ‖ c _von_ comp. _aus_ o? _O_ ‖ s. w. _gl. R, f. T_ ‖
siond _H_, beoþ _W_ ‖ widm- _U_, -metendlice _FH_ ‖ [mag]is _W_ 7
minus] maius _aus_ manus _F_ ‖ bet: _C_ ‖ penis _urspr._ (_aber_ nis
_getilgt und gleich_ ius _dah._) _O_ 8 snoter- _DhJR_, snotolu[cor] _W_,
snotorlice _O_ ‖ iust(i)us _C_
[[6 ... beoþ _W_ ‖ widm- _U_
text has duplicate ‖ ‖ at line break]]
SVPERLATIVA synd #oferstîgendlîce#. _maxime_ #swŷðost#,
_minime_ #hwônlîcost#, _ocissime_ #hrædlîcost#. se 10
forma stæpe is POSITIVVS: _iuste_ #rihtlîce#. se ôðer stæpe
is COMPARATIVVS: _iustius_ #rihtlîcor#. se ðridda stæpe is
SVPERLATIVVS: _iustissime_ #rihtlîcost#. eft _prudenter_ #snotorlîce#,
_prudentius_ #snotorlîcor#, _prudentissime_ #snotorlîcost#.
eft _fortiter_ #stranglîce#, _fortius_ #stranglîcor#, 15
_fortissime_ #stranglîcost#. ET SIMILIA.
9 _kein absatz_ ‖ s. o. _gl. R, f. T_ ‖ siond _H_, beoþ _W_, þæt synd
_O_ ‖ oferstihgendlice _F_, -stigenlice _H_ 9. 10 swiðust _F_ 10
[mini]me _W_ ‖ hwonlicest _O_ ‖ occi- _CHOTU_, -isime _T_ ‖ hread-
_F_, ræd- _U_ 10--12 _am rande links_ I, _rechts_ II _und darunter_ III
_C_ 11 pos.--12 _1._ is _am rande von 3. corr. nachgetragen h, f. J_ ‖
sitiuus _von_ p. _auf r. C_, possitiuus _H_, positiuum _FW, zu_
(prae)pos- _vom rubr. T_ ‖ rihlice _H_, [rihtli]che _W_, -[e] _h_ ‖
oðer :::::: stæpe _O_ 12 _1._ [is] _h_ ‖ comparatiuis (is _auf r._) _C_
‖ iustior _H_ 12. 13 [is su]perl. _W_ 13 superlatius _F_ 13--15 snoter-
_alle dreimal DhJR_ 13. 14 snoterlice _auf r. D_ 14 snoter[lucor] _W_
14. 15 snoterlicost _C_ 15 eft _f. T_ 16 [fortissim]e _W_
[[231]]
DIMINVTIVA syndon #wanigendlîce#. _clam_ is #dîgellîce#,
and of ðâm is wanigendlîc _clanculum_ #hwônlîcor
dîgellîce#. _bene_ #wel#, and of ðâm is _belle_ #nâ ealles
swâ wel#, _bellissime_ #ealra wâclîcost#.
1 _kein absatz_ ‖ dimi(nu)tiua _corr. v. ds. hd.? O_ ‖ s. w. _gl. R,
f. T_, siondon wanigenlice _H_ ‖ sind _D_, beoþ _W_ ‖ is--2 wan. _f.
T_ 1. 2 is d. _gl. R_ ‖ digelice _F_, [diȝeli]che _W_ 2. 3 cl. hw. d.
_f. hier und steht_ (dygellice _C_, digel(l)ice _H_) _hinter_ 4
waclicost _CHU_ 3 wel: (l _rad._) _F_ ‖ a. of ð. is _f. T_ ‖ [and of
þ]en _W_ ‖ of: _D_ ‖ minus bene _ü._ belle _gl. U_ ‖ e(a)lles _OR_ 4
wel: _R_ ‖ belissime _CU_ ‖ waklicost _U_, wal- _H_ ‖ _vgl. lesa. zu_
2. 3
DEMONSTRATIVA synd #ætêowigendlîce#. _en_ #efne# 5
oððe #lôca nû, hêr hit is#; _en, adest episcopus_ #efne,
hêr is se bisceop#; ealswâ _ecce_: _ecce, uenit rex_ #efne
nû, hêr cymð se cyning#.
5 _kein absatz_ ‖ demonstra:tiua _h_, demost- _D_ ‖ s. æ. _gl. R, f.
T_ ‖ siond _H_, þæt synd _O_, [beoþ] _W_ ‖ ætowigendlice _F_,
eowigendlice _O_, -enlice _H_, -lic _W_ ‖ ęfne _C_ 6 oððe _usw. in d.
z. R_ 7 [þe bi]scop _W_ ‖ se] þe _F_ ‖ bisc(e)op _O_, p _in_ biscop
_aus_ h? _D_ ‖ eall swa ecce efne ecce _U_ ‖ _nur ein_ ecce _JW_ ‖
efne _steht schon über dem ersten_ ecce _R_ 8 nû _f. DW_ ‖ cyningc
_hR_, -nc _H_
INTERROGATIVA synd #âxigendlîce#. _cur_ #hwî#, _quare_
#for hwî#, _quam ob rem_ #for hwî# oððe #for ðî#, _ubi_ #hwâr#, 10
_unde_ #hwanon#, _quo_ #hwyder#, _quando_ #hwænne#. sume
ðâs habbað þrŷfealde getâcnunge. gyf ic cweðe _ubi
posuisti meum librum?_ #hwâr lêdest ðû mîne bôc?#
þonne is se _ubi_ INTERROGATIVVM, þæt is #âxigendlîc#.
gyf ic cweðe _tu scis, ubi tuus liber est_ #ðû wâst, hwâr 15
þîn bôc is#, ðonne byð se _ubi_ RELATIVVM, þæt is #edlesendlîc#,
þæt is #ongeâncyrrendlîc#. gyf ic cweðe
_nescio, ubi inueniam meum librum_ #nât ic, hwâr ic finde
[[232]]
mîne bôc#, þonne byð se _ubi_ INFINITIVVM, þæt is #ungeendigendlîc#.
_quando uenisti?_ #hwanne côm ðû?#
is INTERROGATIVVM. _quando eram iuuenis_ #ðâ ðâ ic wæs
jung# is RELATIVVM. _quando ero doctus_ #hwænne bêo ic
gelǣred# is INFINITIVVM; _quandoque_ #on sumne sǣl#. 5
9 _kein absatz_ ‖ s. a. _gl. R, f. T_ ‖ siond _H_, [beoþ] _W_ ‖
axiende _W_ 10 _1._ hwi] hi _F_ ‖ hwær _ausser OW_ 11 [unde] _W_ 12
þriofealde _H_, þreo[folde] _W_ ‖ getacnunge _zu_ -a _H_ ‖ u _in_ ubi
_auf r. von_ hw _h_ 13 hwær _ausser OW_ ‖ lægdest þu _H_, ledestu _h_
‖ :ðu _O_ ‖ [mine] _W_ 14 _1._ is _auf r. O_ ‖ -ragatiuum _W_ ‖ þ.
is a. _gl. R, f. T_ 15 cweþu _H_ ‖ [scis u]bi est t. l. _W_ ‖ :liber
_H_ ‖ hwær _ausser OW_ 16 byð] is _W_ ‖ se _f. R_ 16. 17 þ. is e. _gl.
R, f. T_ ‖ [is edle]s. _W_ ‖ _1._ d _in_ edl- _aus e. a. H, letztes_ e
_aus_ æ? _h_ 17 þ. is o. _in d. z. R, f. HT_, oððe o. _D_, oððe geanc.
_J_ 18 (nescio) _R_ ‖ [l.] _W_ ‖ hware _W_, hwær _d. übr. ausser O_ 1
byð] is _TW_ 1. 2 þ. is u. _gl. R, f. T_ ‖ ungeændigenlic: (e _r._)
_H_, vniendi[endlic] _W_ 2 hwonne _W_, -ænne _d. übr. ausser O_ ‖ com
_doppelt_ (_das 1. getilgt_) _C_, come _DH_, cume _J_ 3 [þo] þo _W_ 4
geong _DFhJRU_, (geong) _C_ ‖ hwanne _F_ ‖ bio _H_ 5 ilæ[red is] _W_
‖ is _doppelt h_
NVMERALIA syndon, ðâ ðe getâcnjað getel. _semel_
#ǣne#, _bis_ #tuwa#, _ter_ #þriwa#, _quater_ #fêower sîðon#,
_quinquies_ #fîf sîðon# ET CETERA.
6 _kein absatz_ ‖ si(o)ndon _H_, synd _T_, beoþ _W_ ‖ ðe] ða _TU_, þa
_CJ_ ‖ getâcnjað] metacniað _J_ ‖ [itel s]emel _W_ ‖ getæl _FHhT_ 7
tu(w)a _a. hd. h_, twiȝa _W_ ‖ þria _W_ ‖ forsiþan _W_ ‖ syðan _J_,
siþan _H_ 8 quinq. f. s. _f. FW_ ‖ quinque es _O_ ‖ siþan _H_
Sume ADVERBIA syndon frumcennede, swâswâ wê
ǣr cwǣdon, and sume bêoð of ôðrum âcennede. _prope_ 10
#gehende# is frumcenned, and _propius_ #gehendor# cymð
of ðâm. _ultra_ #begeondan#, _ulterius_ #feor begeondan#.
_citra_ #beheonon#, _citerius_ #hideror# oððe #gyt beheonon#.
9 _kein absatz_ ‖ siondon _H_, [beoþ] _W_ ‖ -cænnede _Hh_ 10 bioþ _H_
‖ acænnede _H_ ‖ [prope] _W_ 11 gehænde _Hh_ ‖ is f. a. _f. T_ ‖
-cænned _H_ ‖ propi::us (ti _rad._) _F_, proprius _JU_ ‖ gehændor _H_
11. 12 c. of ð. _f. T_ 12 ltra _in_ ultra _auf r. O_ ‖ be[ȝeond]on _W_,
beiundan _h_, beiundon _H_ ‖ ulter. f. b. _f. HJ_ ‖ s _in_ ulterius
_auf r. O_ ‖ feor: _D_, fyr _CU_ ‖ beiundan _h_, ȝeodon _W_ 13
beheono(n) _O_, -hion- _H_, -nan _DHJ_ ‖ citerius--beheonon _am rande
von ds. hd. C_ ‖ ceterius (_am ersten_ e _rad._) _H_, u _auf r. O_ ‖
hidero[r ł ȝet beheo]non _W_ ‖ hider[or] _C_ ‖ get _H_, geot _D_ ‖
[beh]eonon _C_, behion- _H_, -nan _DHhJ_
Sume hî cumað of namum. _felix_ #gesǣlig# is nama,
and of ðâm cymð ADVERBIVM _feliciter_ #gesǣliglîce#. ealswâ 15
_uir_ #wer#, _uiriliter_ #werlîce# and _uiritim_, þæt is
#geond gehwylce weras#. _mulier_ #wîf#, _muliebriter_ #wîflîce#.
[[233]]
_corpus_ #lîchama#, _corporaliter_ #lîchamlîce#. _qualis_
#hwylc#, _qualiter_ #hû#. _alius_ #ôðer#, _aliter_ #elles#. _genus_
#cynn#, _generaliter_ #gemǣnelîce#. _species_ #hiw#, _specialiter_
#synderlîce#.
14 _kein absatz_ ‖ _erstes_ m _in_ namum _aus_ n _und ausserdem_ m
_darüber_ (_v. ds. hd.?_) _O_, naman _J_ 14. 15 [i]s n[oma and of þen]
_W_ ‖ is n. and _f. T_ 15 c. adu. _f. T_ ‖ gesælilice _CU_,
gefæliglice _H_ 15. 16 ealle swa _U_ 16 þæt--17 weras _in d. z. R, f. T_
17 geond] geong _U_ 17 hwylce _J_ 1 co(r)pus _O_ ‖ -homa _D_, -homo _h_
2 qualiter _doppelt_ (_aber das erste mal getilgt_) _C_ 3 gem.]
gecyndelice _h_
Sume cumað of wordum. _sto_ #ic stande#, _statim_ 5
#þâr rihte#. _punio_ #ic gewîtnige#, _inpune_ #unwîtnigendlîce#
oððe #bûtan wîte#. _abundo_ #ic genihtsumige#,
_abunde_ #genihtsumlîce#.
5 _kein absatz_ ‖ wordum _aus_ worde _R_, worde _W_ ‖ c _von_ ic _auf
r. O_ 6 þær _ausser O_ ‖ impun::e (ig? _radiert_) _F_, inpunie _C_, -no
_J, darüber_ sine pena _gl. U_ 6. 7 ungewitn- _CU_, vniwitniendliche
_W_, -genlice _H_ 7 o. b. w. _in d. z. R_ ‖ buton _FhR_ ‖ habundo _H_
‖ genihtsum:i:e (l _und_ c _rad._) _O_ 8 habunde _H_, abundo _W_
Sume cumað of naman speljendan. _hic_ #hêr#, _illic_ #ðâr#.
9 _kein abs._ ‖ _d. z. am rande 3. corr. h_ ‖ [na]man spelien[da]n _h_
‖ pronomen _ü._ hic _gl. U_ ‖ [ill]ic _h_ ‖ þer _W_, ðær (þ-) _d.
übr. ausser O_
Sume cumað of dǣlnimendum. _tractus_ #getogen# 10
is PARTICIPIVM, and of ðâm cymð _tractim_ #langlîce#. _cursus_
#âurnen# is PARTICIPIVM, _cursim_ #hrædlîce# is ADVERBIVM.
10 _k. abs._ ‖ participio _ü._ d. _gl. U_, dæl:n- (n _aus_ m _r._) _H_
‖ (tractus) _C_ 11 i(s) _H_ ‖ cymð _f. T_ ‖ langsumlice _J_ 12 cursum
_J_ ‖ (h)ræd- _C_, ræd- _U_ ‖ is] his _O_
Sume cumað of foresetnyssum. _ex_ is PRAEPOSITIO,
þæt is #foresetnys#, and of ðâm cymð _extra_ #wiðûtan#.
_in_ is PRAEPOSITIO and _intra_ #wiðinnan# ADVERBIVM. 15
13 _k. abs._ ‖ foresetnysse _F_, -nesse _W, zweites_ s _aus_ r _O,
darüber_ praepositio _gl. U_ ‖ prepositiuo _J_ 14 þ. is f. _gl. R, f.
T_ ‖ foresytnys _J_, -nysse _F_ ‖ (cymð) _R_, cymþ (aduerbium) _corr.
U_ ‖ wiðut:an (r _rad._) _h_ 15 in _f. J_ ‖ :is _H_ ‖ praepositiuo
_J_ ‖ and _f. J_ ‖ is adu. _JW_
[[_in_ is PRAEPOSITIO and _INTRA_ #wiðinnan# ADVERBIVM.
text has INTRA in small capitals]]
Naman bêoð êac gesette for ADVERBIO on eallum syx
casum. on NOMINATIVVM _sublime_ #hêage#: _sublime uolat
aquila_ #hêage flŷhð se earn#; _una_ #samod#, _recens_ #niwan#.
on GENITIVO _Romae sum_ #ic eom on Rômebyrig#,
[[234]]
_domi est_ #hê is æt hâm#. on DATIVVM _uesperi_ #on ǣfen#,
_sorti_ #on hlyte#, _ruri_ #on lande#. on ACCVSSATIVO _Romam
pergo_ #ic fare tô Rôme#, _domum uadit_ #hê gǣð hâm#,
_domum equitat_ #hê rît hâm#. on ABLATIVVM _Roma uenio_
#ic cume fram Rôme#, _domo uenio_ #ic cume fram hâme# 5
ET SIMILIA.
16 _kein absatz_ ‖ bioð _H_, byð _J_ ‖ aduerbia _U_, -ium _TW_ 17 _nur
ein_ sublime _T_, siblime _das erste mal R_ ‖ heage _f. H_ ‖ uolaþ _H_
18 aquile _J_ ‖ fleohð _CU_ 19 r _in_ rome _aus_ s _D_ ‖ eom _auf r.
D_ ‖ on] a(n) _corr. U_, a _C_ ‖ m _in_ romeb. _auf r. H_ 1 domi est
_f. T_ ‖ æt h. he is (ys _C_) _CU_ ‖ datiuo _D_ 2 hlote _W_ ‖ acu-
_H_, (a)cu- _J_, accusa- _D_, -iua _U_ ‖ romam--4 ablatiuum, _die
beiden letzten zeilen auf der seite, erst nachträglich von ds. hd.
zugesetzt_ (_hier 35, sonst 33 zeilen_) _C_ 3 gæð _aus_ gað _U_ 4
domum--abl. _bis auf die oberen striche einiger buchstaben abgeschnitten
C_ ‖ equitaþ _H_ ‖ on uocatiuum ateorað oft mæst swilcera feginge swa
swa he deð her and oft gehwǣr _hinter_ ham _J_ ‖ ablatiuo _DU_,
oblatiuum _F_ 5 domo _aus_ dome _U_
Ealle ðâ ADVERBIA, þe geendjað on _a_, habbað langne
_a_: _antea_ #ǣr#, _postea_ #syþðan#, _interea_ #betwyx þâm#,
_praeterea_ #tôforan ðâm#. _ita_ #swâ#, þis ân hæfð sceortne
_a_. ðâ ðe on _e_ geendjað, habbað sume sceortne _e_, sume 10
langne. dâs habbað sceortne _e_: _paene_ #forneâh#, _saepe_
#gelômlîce#; _inde_ #þanon# oððe #syððan# and of ðâm
_deinde_ #syððan#, _exinde_ #syððan# (man cweð êac _dein_
and _exin_), _subinde_ #þanon#, _proinde_ #for þî þonne#; _peregre_
#ælþêodiglîce#, _peregre sum hic_ #ic eom ælþêodiglîce 15
hêr#, _peregre proficiscor_ #ælþêodiglîce ic fare#,
_peregre aduenio_ #ælþêodiglîce ic tô cume#, _peregre transeo_
#ælþêodiglîce ic oferfare#; _facile_ #êaðelîce#, _forte_
#fǣrunga#, _sponte_ #sylfwilles#, _mane_ #on ǣrne merigen#,
[[235]]
_utpote_ #swylce ic swâ cweðe#, _bene_ #wel#, _male_ #yfele#
ET CETERA.
7 _kein absatz_ ‖ eall (eal _H_) þa (ða _h_) _FHh_, eall swa _CU_ ‖
geændiað _H_, endeþ _W_ ‖ _am rande_ A _a. hd. D_ 8 sioðan _H_ ‖
betwux (_auf r. D_) _CDFHhRU_ ‖ þan _D_ 9 peterea _H_ ‖ þes _T_ 10
geendiað on e _F_ ‖ e] a _CHU_ ‖ geændiaþ _H_, endeþ _W_ ‖ _am rande_
E _a. hd. D_ ‖ _zweites_ sume--11 e _f. H_ ‖ and summe _W_ 11 lagne
_D_ 12 o. s. _in der zeile R_ ‖ sioððan _H_ 13 _1._ sioþþan _H_ ‖ exin
_F_, & exin _W_ ‖ _2._ sioððan _H_ ‖ cweð _aus_ cwæð _O_, cwyð _R_,
cwæþ _H_, cwæð (_abgekürzt_) _hJU_ 14 and subinde _J_ ‖ þanne _D_
14. 15 peregre transeo _CU_ 15 ælðediglice _h_, ælþeodlice _H; dahinter_
ic fare _U_, (ic fare) _C_ ‖ peregressum _C_ ‖ peregee _T_ 15. 16
-þiod- _H_, -lic _J_ 16 æl:þ- _F_, -þeodig(lice) _C_ 17 -þiod- _H_ ‖
(to) _h_ 18 ælþêodiglîce _f. H_ ‖ eþe- _J_ 19 færinga _J_ ‖ self- _D_,
-willas _J_, swyfwilles _h_ ‖ mer(i)gen _C_, mergen _HU_, merien _h_ 1
utpate _h, darüber_ sicut _gl. U_ ‖ swilcce _h_ ‖ cwæþe _D_ ‖
yfel _U_
¶ ðâ ðe habbað langne _e_, syndon DIRIVATIVA:
_clarus_ #beorht# and of ðâm _clare_ #beorhtlîce# oððe
#beorhte#; _pulcher_ #wlitig#, _pulchre citharizat_ #fægere hê
hearpað#; _faber_ #smið#, _affabre_ #cræftlîce#; _anglus_ #englisc#,
_anglice_ #on englisc#; _latinus_ #lêden#, _latine_ and 6
_latialiter_ #on lêden#; _graecus_ #grêcisc#, _graece_ #on grêcisc#;
_ebraicus_ and _ebraeus_ #ebreisc#, _ebraice_ #on ebreisc#. þâs
and þyllîce cumað of ðâm ABLATIVO, and wendað þone
langan _o_ on langne _e_. sume êac standað on ðâm _o_: _falso_ 10
#lêaslîce#, _consulto_ #rǣdlîce#, _postremo_ #æt nêxtan#, _sedulo_
#geornlîce#, _manifesto_ and _manifeste_ #swutollîce#; and
oft hî scyrtað þone _o_: _cito_ #hraðe#, _sero_ #late#, _modo_
#nûðâ# oððe #hwîltîdum#, _necessario_ #nêdðearflîce#
(_necesse est mihi_ #mê is nêod#, _necesse habeo_ #ic hæbbe 15
nêode#). sume of ðissere declinunge macjað of heora
[[236]]
NEVTRVM ADVERBIA: _multum_ #þearle#, _multum diligit deum_
#þearle hê lufað god#; _uerum_ #sôð# and _uere_ #sôðlîce#;
_primum_ and _primo_ and _prime_ #ǣrest#.
2 _am rande_ E _a. hd. D_ ‖ siondon _H_, beoþ _W_ ‖ diri- _aus_ dira-
_U_ 3 beortlice _J_ 3. 4 o. b. _in d. z. R, f. H_ 4 pulch(e)r _aus_
pulchre _h_ ‖ pulchre _doppelt H_, pulcre _DRW_, pulcher _J_ ‖ cyth-
_U_, th _auf r. C_, ciþ- (þ _v. a. hd.? auf r._) _h_, -tha(ri)- _O_,
-zað _J_ ‖ fæg(e)re _C_, fegere _H_, fægre _DJ_, [fæ]ire _W_ 5 hærpað
_J_, -at _F_ ‖ f. _f. T_ ‖ affabræ _T_, afabre _h_, affrabre _C_,
fabre _H, 2._ a _auf r. O_ ‖ cræftilice _H_ ‖ --8 _die nomina f. T_ ‖
angelus anglus _W_ 5. 6 ænglisc _beide mal DH_ 6 latinus leden _h._
latine on leden _W_ 6. 7 læden _beide mal Hh_ 6 latine--7 lêden _f. J_
6. 7 a. l. _f. T_ 7 lati(n)aliter _corr. U_ ‖ [grecu]s grickisc _h._
grece (on) grickisc _W_ ‖ gregus _C_ 8 and ebr. _f. D_ ‖ and] ł _J, f.
natürlich T_ ‖ ebreos _J_ ‖ _2._ ebreisc _aus_ ebræisc? _U_ 9 and
þyllîce _f. T_ ‖ þ.] swuche _W_ ‖ [of þen a. a. w]endaþ _W_ ‖ of ðâm
_f. H_ ‖ oblatiuo _F_ ‖ wændað _Hh_ 10 langan] langne _C_, longne _W_,
lagne _U_ ‖ O _am rande a. hd. D_ ‖ (e)ac _C_ 10. 11 falsa læslice _J_
11 hrædlice _J_ ‖ nyxtan _D_ 12 and manifeste _f. H_ ‖ and] ł _J_ ‖
swutolice _F_, swutellice _H_ 13 (hi) _O_ ‖ r _in_ scyrtaþ _auf r. H_
‖ þon̄ _U_ ‖ raðe _U, f. W_ 14 o. hw. _in d. z. R_ ‖ nyd- _CH_, nid-
_U_, nead- _D_, -þeafðlice _H_, -þearfeliche _W_ 15 michi _DT_ ‖ neod
_aus_ nead _h_, niod _H_, ned _F_ ‖ necessarium habeo (rium _auf r. C_)
_CU_ 16 neode _auf r. F_, niode _H_ ‖ su:me (m _rad._) _O_, b _dahinter
rad. h_ ‖ þisre _H_ ‖ macyaþ _H_ ‖ hiora _Hh, f. T_ 1 ne:utrum _C_ ‖
mul:tum (t _auf r._) _h_ ‖ þærle _J_ ‖ _zweites_ multum--2 þearle _f.
J_ ‖ mūtū _W_ 2 and _f. H_ 3 primo and primum _W_ ‖ and] ł _J beide
mal_
Sume gâð on twâ wîsan: _durus_ #heard# and of ðâm
_dure_ and _duriter_ #heardlîce#; _largus_ #cystig#, _large_ and 5
_largiter_ #cystelîce#; _humanus_ #mǣðfull# oððe #mennisclîc#,
_humane_ and _humaniter_ #mǣðlîce# oððe #mennisclîce#;
_firmus_ #trum#, _firme_ and _firmiter_ #trumlîce#. _ualidus_
#strang#, _ualde_ #þearle#; _ritus_ #gewuna#, _rite_ #gewunelîce#
oððe #rihtlîce#. 10
4 _kein absatz_ ‖ wison _DhR_ 5 _erstes_ and] ł _J_ ‖ _zweites_ and] ł
_J_ 6 o. m. _in d. z. R_ ‖ mennisclîc--7 _o. f. CU, doch_ humanę
humaniter _am rande rechts hinter_ mæðfull| _und links_ maðfullice _vor_
|oþþe _in grossen buchstaben von einer nur hier vorkommenden hand_ (_aus
dem 12. jahrhundert?_) _U_ 6. 7 mænn- _D_, mænnis(c)lic _H_, -lic: (e
_radiert_) _J_ 7 humaniter and humane _F_ ‖ and] ł _J_ ‖ oððe oþðe _O_
7. 8 mænnisclice _H_ 8 firmus _f. T_ ‖ fyrme _F_ ‖ and] ł _J_ ‖
fyrmiter _F_ ‖ trumlice _ü._ firme _R_ 9 ualde þ. _f. H_ ‖ ualide _U_
10 o. r. _in d. z. R_
[[7 ... oððe oþðe _O_
MS. O has oððe | oþðe at line break]]
Sume wendað heora getâcnunge: _ferus_ #dêor# oððe
#rêðe#, _fere_ #forneân#; _sanus_ #hâl#, _sane_ #gewislîce#; _sensus_
#andgit#, _sensim_ #stundmǣlum#; _passus_ #stæpe#, _passim_
#gehwâr#; _pridie_ #ânum dæge ǣr#, _hodie_ #tô dæg#, _meridie_
#on midne dæg#. 15
11 _kein absatz_ ‖ wændað _H_ ‖ hiora _H_, heore _D_ ‖ wildeor _J_
11. 12 o. r. _in d. z. R_ 12 ræþe _J_ ‖ pene _ü._ fere _gl. U_ ‖
forneah _h_ ‖ certe _ü._ sane _gl. U_ ‖ _mit_ sensus _beginnt das 4.
fragm. von r, das bis_ 240^3 _geht_ 13 sensim _aus_ -sum _C_ ‖ pastus
_J_ 14 ihwer _W_, gehwær _d. übr. ausser O_ ‖ pridige _J_ ‖ h. _f. T_
15 on _f. F_ ‖ ne _von_ midne _wegradiert F_ ‖ deg _H_
On _i_ geendjað þâs: _heri_ #gyrston dæg#, _ibi_ #þâr#,
_Ephesi_ #on ðǣre byrig#, _domi_ #æt hâm#, _belli_ #on gefeohte#
ET CETERA.
16 _kein absatz_ ‖ I _am rande a. hd. D_ ‖ g. þâs _f. T_ ‖ geændiað
_H_, endeþ _W_ ‖ þas word _H, f. r_ ‖ gyrstan _FJ_, georston _H_ ‖
and ibi _H_ ‖ þær (ð-) _ausser O_ 17 Ephesi--byrig _f. T_ ‖ domi--18
gefeohte _f. H_ ‖ belli _f. T_
[[237]]
Ðâs geendjað on _o_: _quando_ #hwænne#, _aliquando_
#æt sumum cyrre#, _ultro_ #sylfwilles#, _profecto_ #witodlîce#,
_illo_ #þyder#, _eo_ #þyder#.
1 _kein absatz_ ‖ O _am rande a. hd. D_ ‖ ðâs g. _f. T_ ‖ geændiaþ
_H_, endeþ _W_ 2 sumon _CFJU_, suman _DO_ ‖ -willas _J_ 3 _erstes_
þyder] ł _J_ ‖ _2._ þy:der (d _rad._) _O_
Ðâs geendjað on _u_: _diu_ #lange#, _interdiu_ #on dæg#,
_noctu_ #on niht#. 5
4 _kein absatz_ ‖ V _am rande a. hd. D_ ‖ ð. g. _f. T_ ‖ geændiaþ
_H_, endeþ _W_ ‖ lagne _U_
Þâs geendjað on _c_: _nunc_ #nû# oððe #hwîltîdum#;
_tunc_ #dâ# oððe #ðonne#; _tunc dixit Iesus_ #þâ sǣde se
hǣlend#; _tunc sedebit super sedem maiestatis suae_ #ðonne
hê sit ofer setle his mægenþrymmes#; _huc_ #hider#; 9
_illuc_ #þider#; _donec_ #ôððæt# oððe #ðâ hwîle#; _dehinc_ #heonon#;
_adhuc_ #gyt#.
6 _kein absatz_ ‖ C _am rande a. hd. D_ ‖ þâs g. _f. T_ ‖ geændiaþ
_H_, endeþ _W_ ‖ o. hw. _in d. z. R, f. H_ ‖ oððe] ł _r_ 7 tunc--ðonne
_f. F_ ‖ þanne _D_, þænne _H_ ‖ _zweites_ tunc--8 suae _f. T_ 8
sedebið _HR_ ‖ :super _C_ ‖ uirtutis _ü._ maiestatis _gl. U_ ‖
þon(n)e _C_ 9 fer _in_ ofer _auf r. D_ ‖ setl _H_ ‖ -þrummes _r_,
-þymmes _O_, mægðrymnesse _F_, mæinþrumnesse _W_ 10 illuc--14 nǣfre _f.
H_ ‖ de(h)inc _D_, deinc _h_ 11 :: _nach_ adhuc _h_
On _am_ geendjað þâs: _clam_ #dîgellîce#, _coram_
#êawunge#, _nequiquam_ #on îdel#, _nequaquam_ #nâtes
hwôn#, _numquam_ #nǣfre#, _nusquam_ #nâhwâr#, _bifariam_
#on twâ wîsan# oððe #on twâ healfa#, _trifariam_ #on 15
ðrêo wîsan#, _omnifariam_ #on ǣlce wîsan# oððe #on
ǣlce healfe# (_multifarie_ is êac #on manega wîsan#).
12 _kein absatz_ ‖ AM _am rande a. hd. D_ ‖ g. þâs _f. T_ ‖ endeþ _W_
‖ coram ł palam _W_ 13 nequicquam _mit nachträglich eingeschobenem_ c
_und_ a _ü. getilgtem_ n _O_, nequi(c)quam _corr.? U_ 14 nunquam _W_ ‖
nahwær _CHU_ ‖ biphariam _H_ 15 wison _hJr_ ‖ oððe--16 ǣlce wîsan _f.
F_ ‖ oððe on twa h. _in d. z. R, f. H_ ‖ oððe] ł _r_ ‖ twa:: (wi
_r._) _h_, twam _CU_ ‖ healfe _FJ_, helfa _O_ ‖ triphariam _HO, f. T_
15. 16 on ð. w. _f. H_ 16 þr(e)o _r_ ‖ omniphariam _H, f. T_ ‖ ǣlce]
alle _W_ 16. 17 o. on æ. h. _in d. z. R, f. H_ 16 oððe] ł _r_ 17 wis
_vor_ healfe _rad. r_ ‖ multipharie _FH_, -farige _O, dahinter_
trifariam omnifariam _T_ ‖ is--wisan _gl. R, f. T_ ‖ is êac _f. H_ ‖
mænige _H_ ‖ wison _r_
[[238]]
Þâs geendjað on _em_: _item_ #eft#, _tandem_ #æt nêxtan#,
_ibidem_ #þâr rihte#, _identidem_ #efsôna#.
1 _kein absatz_ ‖ EM _am rande a. hd. D_ ‖ þâs g. _f. T_ ‖ geændiað
_H_, endeþ _W_ ‖ em] m _h_ ‖ nihstan _h_ 2 þer _W_, þær (ð-) _d. übr.
ausser O_ ‖ rihte _aus_ -tæ _D_ ‖ iten- _DH_, itenditem _C_, itidem
_U_ ‖ eftsona _CHJU_, eftsone _W_
Ðâs geendjað on _im_: _pars_ #dǣl#, _partim_ #dǣlmǣlum#;
_furtum_ #stalu#, _furtim_ #stulorlîce#; _uicissim_ #stundmǣlum#;
_strictim_ #nearolîce#; _affatim_ #genihtsumlîce# 5
(sceort _fa_); _praesertim_ #hûru þinga#; _paulatim_ #lytlum#;
ET CETERA.
3 _kein abs._ ‖ IM _am rande a. hd. D_ ‖ ðâs g. _f. T_ ‖ geændiað
_H_, endeþ _W_ ‖ pars dǣl _f. HT_ ‖ partim dæl (_von_ -mælum)
_nachträglich ü. d. z. v. ds. hd. C_ 4 furtum st. _f. HT_ ‖ rtum _von_
furtum _auf r. C_, um _aus_ im _D_ ‖ stale _Dr_, stala _W_ ‖ fortim
_mit_ v _ü._ o _O_ ‖ stalorliche _W_ ‖ uicissum _O_ 5 strictum _J_ 6
sceort fa _f. T_ ‖ fa] ra _F_ ‖ praesentim _J_ ‖ lyt|tlum _r_ 7 et c.
_f. H_
Ðâs geendjað on _um_: _dudum_ #gefyrn#, _iterum_ #eft#,
_sursum_ #ûpp#, _deorsum_ #nyðer#, _desursum_ #ufan#, _dedeorsum_
#nyþan#, _deorsum uersum_ #nyðerwerd#, _utroque uersum_ 10
#on ǣgðre healfe werd#, _rursum_ (and _rursus_) #eft#,
_prorsum_ (and _prorsus_) #eallunga#, _actutum_ #hrædlîce#.
8 _kein absatz_ ‖ VM _am rande a. hd. D_ ‖ ðâs g. _f. T_ ‖ geændiað
_H_, endeþ _W_ ‖ iterum eft _am rande corr. U_ 9 su(r)sum _aus_ surum
_1. corr.? h_ ‖ desu(r)sum _C_ ‖ dedeorsum] dedorsum _zu_ deorsum _F_,
deorsum _T_ 10 niðan _steht ausnahmsweise und zwar in d. z. T_, neoþan
_C_, neoðan _U_ ‖ -weard _DHhW_ ‖ _2._ uer(s)um _O_ 11 egðre _U_, ægre
_r_ ‖ weard _DHhJRW_ ‖ and] et _r_, ł _J_ ‖ [eft--239^3
perpetua]lit[er] _W_ ‖ :eft _D_, efT (T _erst nachträglich_) _U_ 12
prorsus et prorsum _r_ ‖ prorsum and _f. H_ ‖ _2._ r _in_ prorsum _auf
r. D_ ‖ and] et _Rr_, ł _J, f. F_ ‖ eallunge _CU_ ‖ acctutum _T_,
actuum _H_ ‖ ræd- (_in d. z. T_) _HTU_
Ðâs geendjað on _er_: _paulisper_ #hwæt hwega#, _tantisper_
#swâ swŷðe# oððe #swâ micclum#, _parumper_ #hwæt
hwega#, _diligenter_ #geornlîce#, _utiliter_ #nytwurðlîce#, 15
_audacter_ #dyrstelîce#, _difficulter_ #earfoðlîce# (_facile_
[[239]]
#êaðelîce# on _e_), _similiter_ #swâ gelîce#, _aliter_ #elles#
(and _alias_ #ælcor#), _semper_ #symble#, _aeternaliter_ and
_perpetualiter_ #êcelîce# ET SIMILIA.
13 _kein abs._ ‖ ER _am rande a. hd. D_ ‖ ðâs g. _f. T_ ‖ þa _CU_ ‖
geændiað _H_ ‖ ealswa partumper (_so_) _hinter_ hwega _H_ 14 o. s. m.
_in d. z. R_ ‖ oððe] ł _r_ ‖ myclum _H_ 14. 15 parumper h. h. _f. H_
(_s. lesa. zu 13_) ‖ paurumper (_1._ r _aus_ l) _R_ 15 deligenter _J_
‖ giornlice _H_ ‖ netw- _h_, nytwyrþlice (-ð- _D_) _CDr_, nitwirðlice
_U_ 16 dyrstiglice _D, f. H_ ‖ diffuculter _H_ ‖ ærfoð- _J_ 1 eþe-
_h_, eaðol- _F_ ‖ on e _f. T_ 2 a. a. _f. T_ ‖ and] et _r, f. HJ_ ‖
ellicor _H_ ‖ symle _CDFr_, simle _h_, simile _J_ ‖ ætern.--3 similia
_f. H_ ‖ et _rU_, ł _J_ 3 cetera _vor_ similia _getilgt h_
On _is_ geendað _satis_ #genôh# (mann cweð êac _sat_
#genôh# bûtan _is_; _satius_ #bet#); _nimis_ #ðearle#. 5
4 _kein absatz_ ‖ IS _am rande a. hd. D_ ‖ geændiað _H_, -end:að _D_,
-endiað _CF_, endeþ _W, f. T_ ‖ m. c. êac] and _T_ ‖ cwæþ _H_, cw̄
_hJU_ 5 [buton is sa]tius (_auch vom vorhergehenden nur die unteren
spitzen erhalten_) _W_ ‖ bûtan is _f. T_ ‖ buton _CDFhJ_, boton _U_ ‖
is bet _W_ ‖ ðærle _J_
Þâs geendjað on sceortne _us_: _haud secus_ #nâ elles#,
_caelitus_ #heofonlîce#, _stirpitus_ #grundlunge# oððe #mid
stybbe mid ealle#, _funditus_ #grundlunga#, _radicitus_
#grundlunga# oððe #mid wyrttruman mid ealle#, _mordicus_
#hetelîce# oþðe #bitmǣlum#, _actenus_ #ôð ðis# oððe 10
#ôð þæt#, _diuinitus_ #godcundlîce#, _humanitus_ #mennisclîce#
(man cweð êac _diuine_ and _humane_ and _humaniter_
#mǣðlîce#), _eminus_ #foran ongeân#, _cominus_ #foran
ongeân#, _aduersus_ (and _aduersum_) #ongeân mid þwyrnysse#
[[240]]
(_aduersus_ is êac nama #þwyr# oððe #wiðerrǣde#).
on ðissere geendunge gâð ealle COMPARATIVA: _ocius_ #hrædlîcor#,
ac heora SVPERLATIVA geendjað on _e_: _ocissime_
#hrædlîcost#; _diu_ #lange#, _diutius_ #leng#, _diutissime_ #ealra
lengst#; _tarde_ #late#, _tardius_ #lator#, _tardissime_ #latost#; 5
_nuper_ #niwan#, _nuperius_ #niwlîcor#, _nuperrime_ #niwlîcost#;
_extra_ #wiðûtan#, _exterius_ #wiðûtan# oððe #ûttor#, _extreme_
#swîðost wiðûtan#; _intra_ #wiðinnan#, _interius_ #wiðinnan#
oððe #innor#, _intime_ #innemest#; _supra_ #wiðufan#, _superius_
#ufor#, _supreme_ #ufemest#; _infra_ #wiðnyþan#, _inferius_ 10
#nyðor#, _infime_ #nyðemest#; _crebro_ #gelôme#, _crebrius_
#gelômlîcor#, _creberrime_ #gelômlîcost#; _raro_ #seldan#,
_rarius_ #seldor#, _rarissime_ #ealra seldost#. manega
gâð on þâs wîsan. _potius_ #swŷþor# and _potissime_ #swîðost#
nabbað nânne POSITIVVM. 15
6 _kein absatz_ ‖ VS _am rande a. hd. D_ ‖ þ. g. _f. T_ ‖ geændiað
_H_, endeþ _W_ ‖ sc(e)ortne _C, f. T_ ‖ non aliter _ü._ h. s. _gl. U_
‖ aud (u _aus_ n?) _O_ ‖ na elles _steht ausnahmsweise und zwar in d.
z. T_, nae:lles (a _r._) _h_ 7 .i. _h._ celitus _W_ ‖ heofen- _ChRr_,
heofelice _F_ ‖ styrpitus _T_, stirpitis _C_ ‖ grundlunge--8 funditus
_f. CDHU_, --8 ealle _f. J_ ‖ o.--8 gr. _f. W_ ‖ o.--8 ealle _in d. z.
R_ ‖ oððe] ł _r_ ‖ gru _vor_ mid _rad. h_ 8 ł funditus _J_ ‖
grundlinga _D, f. J_ ‖ ł radicitus _J_ 9 grundlinga _CDFR_, -lunge _W_,
-linge _h_, grunlinga _rU_ ‖ oððe--ealle _in d. z. R_ ‖ ł _r_ ‖
wyrt:truman (_ein senkrechter strich r._) _O_, wyrtruman _d. übr. ausser
D_ 9. 10 mordicitus _CU, davor_ funditus grundlinga _D_ 10 hetlice _F_,
hætliche _W_ ‖ o. b. _in d. z. R_ ‖ oþðe] ł _r_ ‖ bytmelum _J_ ‖
oþet þis ł oþet þeonne _W_ 10. 11 oððe ôð þ. _f. H_ 11 ôð _vor_ þæt _f.
Jr_ ‖ godcunlice _U_, -cundeliche _W_, godgundlice _R_ ‖ humanitus--12
êac] and _T_ ‖ hum. menn. _f. H_ 11. 12 mennislice _J_ 12 cwyþ _H_,
cwæð _F_, cw̄ _hJU_ ‖ _1._ and] et _r_, ł _J, f. T_ ‖ (h)umane _H_ ‖
_2._ and] et _r_, ł _J_ 13 _1._ foran ongeân _f. J_ ‖ _1._ foran _zu_
f(e)or(r) _O_, feorran _H_ ‖ and com. _T_, ł c. _J_, also c. _W_ 13. 14
f. o. _f. W_ 14 aduersum & -us _W_ ‖ aduersus] aouersum _H_ ‖ et _r_,
ł _J_ 14. 240^1 o. mid þwyrnesse _in d. z. T_ ‖ ðwy- _aus_ ðry- _h_,
þrynnysse _F, dah._ .i. discordia _W_ 1 aduersus--wiðerrǣde _f. T_ ‖ is
_f. W_ ‖ (na)ma _h_ ‖ þwyr o. w. _ü._ aduersus _R_ ‖ þwer _U_, þryr
_F_ ‖ wiþerrade _r_ 2 þisre _H_ ‖ geænd- _H_, -ga _T_ 2. 3 rædlicer
_U_ 3 ac _aus_ ao _R_ ‖ hiora _H_ ‖ suppellatiua _W_ ‖ geend(i)að
_C_, geændiað _H_, endeþ _W_ ‖ occissime _CTU, hiermit schliesst das 4.
fragment von r_ 4 rædlicost _H_ ‖ læng _DH_ 5 lengest _FW_, længest
_H_, len(g)gost _O_ ‖ trade _J_ ‖ late tardius _f. F_ ‖ læte _W_
tradius _J_ ‖ later _DF_ ‖ tradissime _J_ ‖ latest _D_ 6 niwen _J_ ‖
nuperime _FJU_ 7 w. o. _f. W_ ‖ oððe û. _in d. z. R, f. H_ ‖ ut(t)or
_J_ 8 [i]nterius wiþ[i]nnan _am rande 3. corr. h, f. H_ 9 o. innor _in
d. z. R_ ‖ inmest _H_, inemest _W_ 10 supreme] superime _U_,
sumper(i)me _C_ ‖ ufemyst _Fh_ ‖ infra--11 nyðemest _f. U_ ‖ infra]
infia _F_ ‖ -neoþan _F_, -nio- _H_, -ni(o)þan _C_, -niðon _h_ 11 neoðor
_F_, nioþor _H_ ‖ nioþ- _H_, neoðemyst _F_, nyðemyst _R_, niþemist _h_
‖ b _in_ crebro _auf r. C_ ‖ gelomlice _CU_ 12. 13 seldon _DFhJR_, an
_auf r. C_ 13 ealra _f. HW_ ‖ seldast _H_ ‖ manega--14 wîsan _f. T_ ‖
a _in_ manega _auf r. C_ 14 þa _CU_, þisse _W_ ‖ wison _Fh_, wise _W_
‖ and _f. J_ 15 & nabbeþ _W_ ‖ nænne (-e- _W_) _ausser FhO_ ‖
possitiuum _U u. urspr. C_ (_doch hier das 1._ s _getilgt_), _dah._ et
similia _T_
Wê ne magon þisne part fullîce trahtnjan on engliscum
gereorde, ac wê wyllað gyt hwæt lytles be þâm
[[241]]
secgan. _immo_ #gyt mâ# oððe #gyt swŷþor# byð on gecorennysse.
_magis_ #swŷþor#: _magis hoc uolo, quam illud_
#swŷðor# oððe #hraðor ic wylle þis, þonne ðæt#.
_quam bonus homo_ #êalâ, hû gôd man#. _tam bonus est
iste_ #eallswâ gôd is þes#. _uix_ #earfoðlîce#: _uix uoluit_ 5
#earfoðlîce hê wolde#. _mox_ #þâr rihte#, _deinceps_
#syððan#, _dumtaxat_ #þæt ân#, _tantummodo_ #þæt ân#; _utrum
uult_ #hwæðer hê wylle#; _non uult_ #hê nele#.
16 _kein absatz_ ‖ --241^1 secgan] þás belimpað to gecórennesse _T_ ‖
magan _H_ ‖ tractnian _h_ 16. 17 ængliscum _H_ 17 get _H_ ‖ hwæt] hwæt
hwega _CU_ ‖ lytlas _J, über_ ly _noch einmal_ l _C_ ‖ be þâm _f.
CDFHhUW_ 1 segan _J_ ‖ adhuc plus ł adhuc magis _ü._ immo _gl. U_ ‖ o.
g. swiðor _in d. z. R_ ‖ oþer _W_ ‖ _das 2. mal_ get _H_ 1. 2 byð on
g. _f. T_ (_s. les. zu_ 240^16) ‖ gecorennyssa _D_, icorinesse _W_ 2
swiðost _D_ ‖ (hoc uolo) _C_ 3 raþor _HU_ ‖ :ic _C_ 4 h _in_ hu _auf
r. C_ 5 eala swa _H_ ‖ earðfoðlice _R_ 5. 6 _beide mal_ ærfodliche _W_
‖ þer _W_, þær _o._ ðær _d. übr. ausser O_ 6. 7 d. s. _f. H_ 7 dum-
_zu_ dun- _U_, -taxit _T_ ‖ _h._ utrum _r.? O_ 8 hweþer _J_ ‖ wile _D_
‖ n. u. _f. T_ ‖ nelle _J_
ADVERBIA bêoð gelimplîcor geendebyrde, gif hî standað
on foreweardan on ðǣre sprǣce: _bene agit_ #wel hê 10
dêð#; _sapienter loquitur_ #wîslîce hê sprecð#. man môt
hî êac bæftan settan bûtan þâm, ðe bêoð ânes stæfgefêges
oððe ætêowigendlîce oððe âstîgendlîce oððe tihtendlîce
oððe gelîcnysse: ðâs sceolon ǣfre standan on foreweardre
sprǣce. _o_ is tôclypigendlîc ADVERBIVM: _o magister, doce 15
me_ #êalâ ðû lârêow, tǣc mê#. hê is êac wundrigendlîc:
_o qualis facies_ #êalâ hwylc ansŷn#. hê stent on
foreweardan. _iam_ #eallunga# oððe #nû# getâcnað þrêo
tîda: forðgewitene and andwerde and tôwearde, and stent
[[242]]
on foreweardan. _dum_ ADVERBIVM getâcnað forðgewitene
tîde and andwerde: _ego legi, dum manducasti_ #ic rǣdde,
ðâ hwîle ðe ðû ǣte#; _lege, dum manduco_ #rǣd, ðâ
hwîle þe ic ete#. hê byþ êac CONIVNCTIO. _intus sum_
#ic eom wiðinnan#, _foris sum_ #ic eom ûte#, _foras eo_ #ût 5
ic gange#; eft _uade foras_ #gang ût#. _de intus_ #wiðinnan#,
_de foris_ #wiðûtan# forbêad DONATVS tô cweðenne, ac hî
standað swâ þêah on hâlgum bôcum.
9 _kein abs._ ‖ bioþ _H_ ‖ gelimlicor _U_ ‖ geænde- _H_ 10 f. on ð.
sp.] forewéárdre spræce _T_ ‖ -werdan _D_, -werdon _FR_, -weard _U_ ‖
_2._ on _f. C, scheint nachträglich zugefügt O_ ‖ þære _auf r. D_, þare
_H_ 11 wislica _H_ ‖ spre(c)þ _H_ 12 êac] ieac _U_ ‖ sætton _T_ ‖
buton _Hh_ ‖ (þam) _corr. U_, ham _W_ ‖ b(i)eoþ _H_ ‖ s(t)æf- _corr.
U_ 13 -e(o)w- _C_, -eowgend- _H_ ‖ o. â. o. t. _f. J_ ‖ ast(i)g- _C_,
astiȝen[dlic]he _W_ 14 ða _R_, þeo _W_ ‖ sceolan _D_, scolon _T_,
sculon _H_ 14. 15 fore[warde s]peche _W_ 14 -werdre _CFhR_, -wordre _U_
15 _absatz mit 1._ o _W_ ‖ [_1._ o--242^2 rædde] _W_ (_doch von_ rædde
_und dem vorh. einige reste_) ‖ toclipiendlice _U_ 16 tæce _CHU_ 17
ansyn: (n _rad._) _F_ ‖ hê--18 foreweardan _f. T_ ‖ hê] her _J_ ‖
stænt _H_ 18 -werdan _ChJU_ ‖ geallunga _U_ ‖ o. nu _in d. z. R_ ‖
þrio _H_ 19 anwearde _H_, andwyrde _T_ ‖ and t. _f. F_ ‖ towerde
_ChRU_ ‖ stænt _H_ 1 forewerdan _CU_ ‖ forð-] word- _J_ 2 (and)werde
_O_, -wearde _HT_, -werdre _U_ ‖ dum m.] dumanducasti _F_ ‖ ræ(d)de
_O_, ræd(d)e _J_, ræde _U_ 3 ǣte] ete _U_ ‖ dum _nachtr. am rande C_ 4
eac :: _C_ 5 foras (_vor_ eo) _aus_ foris _R_ 5. 6 ic ut g. _CU_, ic g.
ût _D_ 6 go _W_ ‖ e _an_ gang _von sp. hd. gesetzt, aber wider getilgt
D_; go _W_ ‖ wiðinnan _in d. z. T, dahinter_ de intus _widerholt H_ 7
wiðutan _in d. z. T_ ‖ forbêad--8 bôcum _f. T_ ‖ Donatus forbead _H_
‖ cweþanne _FH_, cweþene _CD_, cweðende _R_
DE PARTICIPIO.
PARTICIPIVM EST PARS ORATIONIS PARTEM CAPIENS NOMINIS 10
PARTEMQVE VERBI. þes part mæg bêon gehâten #dǣlnimend#,
forþan ðe hê nimð of naman cynn and CASVS, and
of worde hê nimð tîde and getâcnunga: of him bâm hê
nimð getel and gefêgednysse. PARTICIPIVM HABET SEX
ACCIDENTIA #dǣlnimend hæfð syx gelimp#: hê hæfð 15
GENVS (þæt is #cynn#), CASVS (#gebîgednys#), TEMPVS
(_tîd_), SIGNIFICATIO (#getâcnunc#), NVMERVS (_getel_), FIGVRA
(#gefêgednys#). wê wyllað nû secgan be ðisum eallum
gewislîcor.
9 incipit de p. _U, f. JTW_ 10--249^2 sǣdon _statt dessen der abschnitt
ü. d. part. aus Donat_ (_Gr. lat. ed. Keil IV 363^13--364^31_) _T_ ‖
articipium _W_ 11 bion _H_ 12 forþam þe _H_ ‖ of--13 nimð _f. H_ ‖
_1._ and _aus_ c _C_ ‖ _1._ (o)f _C_ 13 -unge _DJ_, itocnunge _W_ ‖
_2._ of] and of _CU_ ‖ heom _H_ 14 getæl _FHh_ ‖ and g. _f. H_ ‖
gefednysse _R_ 16 þ. is c. _gl. R_ ‖ þ. is _f. DJ_ ‖ gebegednes _H_,
gebygednesse _J_, þet is ibeiȝednesse _W_ 17 _drittes_ i _in_ sign.
_aus_ a _D_ ‖ getacnung _ausser JO_ ‖ getæl _FHh_ ‖ figuia _F_ 18
secgean _U_, seccan _h_ ‖ alle þissen _W_ ‖ þissum _h_, ðissum _J_,
þison _U_
[[243]]
Ealle ðâ dǣlnimendan, ðe getâcnjað andwearde tîde,
syndon ðrêora cynna. of ðâm worde _amo_ #ic lufige# cymð
PARTICIPIVM andwerdre tîde þrêora cynna: _hic et haec et
hoc amans_ #þes and þêos and þis lufjende#, _huius
amantis_ and swâ forð æfter þǣre ðriddan declinunge. 5
ðâ ôðre ealle geendjað on _us_ and synd MOBILIA, þæt is
#âwendendlîce fram cynne tô cynne#: _amatus_ #gelufod#
tô werlîcum hâde, _amata_ tô wîflîcum cynne, _amatum_
tô nâðrum cynne. eallswâ _doctus_ #gelǣred# hê, _docta_
hêo, _doctum_ hit. þâs ðrêo cynn synd on ðysum dǣle 10
and nâ mâ, forðan ðe on ðisum dǣle ne bið nân COMMVNE
DVVM GENERVM, þæt is #gemǣne twegra cynna#, nê
nân EPICENON, þæt is #gemencged cynn#.
1 _kein absatz_ ‖ -nimendum _H_ ‖ -werde _CFhJRU_, -wyrde _D_ ‖ tyd
_U_ 2 siondon þr(i)ora _H_ ‖ beoþ _W_ 3 part:icipium _O_ ‖ -weardre
_H_ ‖ þ(r)eora _O_, þriora _H_ 4 amas _U_ ‖ þeos and þes _W_ ‖ huius
_f. W_ 5 þare _H_ 6 geændiaþ _H_, endeþ _W_ ‖ siond _H_, beoþ _W_, sind
ealle _h_ 6. 7 þ. :is: a. _gl._ (fr. c. t. c. _in d. z._) _R_ 6 is] synd
_J_, ic _H_ 7 awendenlice _CUW_, awendedlice _hJ_ ‖ e _beim 2._ cynne
_nachträglich H_ ‖ amatus--9 cynne _f. U_ 8 wer:licum _FO_ ‖ wiflicum
(c _auf r._) hade _H_ 9 gelæreð _H, gl._ (he, heo, hit _in d. z._) _R_
‖ docta ::: _O_, dota _W_ 10 t _von_ hit _auf r. O_ ‖ þrio _H_ ‖ synt
_C_, siond _H_, beoþ _W_ ‖ ðissum _hJ_ ‖ dælum _D_ 11 and--dǣle _f.
FW_ ‖ nâ mâ] nammâ _H_ ‖ -þam _H_, -ðā _h_ ‖ ðissum _J_ 12 duum] dium
_U_ ‖ þ.--cynna _gl. R_ ‖ ge:::::mæne _C_, gemæna _H_ ‖ twegera _F_
13 epichenon _W_ ‖ þ.--cynn _gl. R_ ‖ gemenged _CDU_, gemæncged _H_,
gemenced _R_
¶ man cweð
on lêden _hic miluus_ #þes glida#. swâ hwæðer swâ hit sŷ,
hê þê hêo, and _haec aquila_ #þes earn#, hê and hêo. ac 15
þæt gecynd nele geþafjan, þæt ðâs cynn bêon on þysum
dǣle. swâswâ ðâ word belimpað tô ðrŷm cynnum, swâ
êac þâ PARTICIPIA, ðe of ðâm wordum cumað, belimpað
tô þrŷm cynnum, tô were and tô wîfe and tô nâðrum
[[244]]
cynne. _doceo_ #ic tǣce#: wer tǣcð and wîf tǣcð and
MANCIPIVM, þæt is #weal#, tǣcð sumne cræft. nû cymð
of þâm worde PARTICIPIVM _docens_ #tǣcende# þrêora cynna
and _doctus_ #gelǣred#, _docta_, _doctum_, swâswâ wê ǣr cwǣdon.
ealle, þâ þe geendjaþ on _us_, folgjað þǣre ôðre 5
declinunge æfter werlîcum hâde and, þâ ðe geendjað
on _um_, gâð æfter NEVTRVM and, þâ ðe geendjað on _a_,
folgjað þǣre forman declinunge.
13. 14 man cweð eac on leden _am rande v. ds. hd. C_ 13 cwæð
(_abgekürzt_) _hJ_, cweþ ær _W_ 14 læden _Hh_ ‖ milius _H_ ‖ li _in_
glida _auf r. D_, glidda _W_ ‖ hweðer (-þ- _J_) _FJ_ ‖ sŷ] is _W_ 15
oþer _W_ ‖ hio _H_ ‖ and] et _J_ ‖ and þes e. _gl. R_ ‖ he a. heo
_in d. z. R_ ‖ hê _f. J_ 16 gecyn(d) _F_ ‖ þæt _vor_ ðâs _f. CFHhUW_
‖ bion _H_, beo _J_ ‖ ðyssum _J_, þissum _h_ 17 þreom _H_ 18 þâ _f. O_
‖ partic(i)pia _O_ 19 þriom _H_, oðrum _F_, oþrum _CU_ ‖ cyn|::num _h_
1 duceo _J_ ‖ tæce: _H_ ‖ wer tæcð _doppelt_ (_das erste getilgt_) _D_
2 þ. is w. _gl. R_ ‖ teacð sume _J_ ‖ t _in_ cræft _auf r. O_ ‖ c:ymð
_O_ 3 :worde (w _auf r._) _C_ ‖ partic(i)pium _O_, um _auf r. D_ ‖
þriora _H_ 4 and] et _J_ ‖ _nur ein_ so _W_ 5 e:alle (t _rad._) _O_ ‖
geændiað _H_, endeþ _W_ ‖ folewe[þ--9 de casibus] _W_ 6 werlicum _aus_
fær- _F_ ‖ and--7 neutrum _f. F_ ‖ geændiaþ _H_ 7 (æfter) _C_ ‖ ðe]
ða _O_, þa _R_ ‖ geændiaþ _H_ 8 fo(l)giað (l _ü. rasur vom rubr._) _J_
DE CASIBVS.
Ðes dǣl hæfð six CASVS ǣfre befullan, and heora nân 10
ne âteorað on ǣnigre declinunge, þêah ðe sume naman
dôn.
9 de casu _D, f. J_ 10 _kein absatz DFJW_ ‖ del _J_ 11 ateor:að (i
_rad._) _h_, ateoriað _CJU_ ‖ ægnigre _F_ ‖ [declinun]ge _W_ ‖ suman
_J_, e _auf r. D_ 11. 12 _zweites_ a _in_ naman _und z. t._ m _auf r. D_
DE TEMPORIBVS.
Ðes dǣl hæfð þâ ylcan tîda, þe ðâ word habbað,
þe hê of cymð. 15
13 _keine überschrift J_ 14 _kein absatz FW_ ‖ þæs _R_ ‖ del _J_ ‖
ti[da þe] _W_ ‖ þe ðâ] þa þe (ðe _U_) _CU_ 15 heo of cumað _W_ ‖ h
_in_ he _auf rasur von_ ð _F_
Þes part oððe þes dǣl næfð nân angin nê nǣnne
stede of him sylfum, ac byð of worde âcenned and becymð
syþþan tô his âgenre geþingðe, swâswâ nân ôðer
[[245]]
ne dêð. ðâ ôðre seofan dǣlas sindon sume frumcennede,
sume cumað of ðâm ôðrum. _rex_ #cyning# is frumcenned
nama, and _regalis_ #cynelîc# cymð of þâm and hæfð ealle
þâ ðing, þe his ealdor hæfð; and ealswâ ealle þâ ôðre
dǣlas. gif ðonne se ofgangenda dǣl gewent tô ôðrum 5
dǣle, ðonne hæfð hê ðâ ðing êac, ðe him tô gebyrjað.
16 _absatz nur O_ ‖ oþer _W_ ‖ [angin] _W_ 17 _1._ of] on _H_ ‖ ac he
_J_ ‖ beoð _H_ ‖ acænned _H_ 17. 18 becu[meþ] _W_ 18 sioþþan _H_ ‖
agenne _J_ ‖ geðincðe _FR_, geþincðe _Dh_, geþincþe _HJ_ ‖ oðer: (r
_rad._) _R_ ‖ 1 seou[on dæ]les _W_ ‖ seofon _CFhJU_, sifon _R_ ‖ dæles
_J_, s _aus_ r _O, auf r. C_ ‖ siondon _H_, beoþ _W_ ‖ frum:c- _D_,
-cænnede _H_, -cynnede _DJ_ 2 _ein wol zufälliger punct hinter_ o _in_
oðrum _lässt es einem_ a _ähnlich scheinen R_ ‖ cyningc _hR_, -nc _H_ ‖
[frum]kenned _W_, -cænned _H_, -d: _D_ 3 _1._ and] et _J, f. h_ ‖
regales _J_, r(e)g- _C_ ‖ y _in_ cymð _aus_ u _O_, cyð _F_, biþ _W_
4 þincg _R_, ðingc _h_, þinc _H_ ‖ [þe his] _W_ ‖ do _in_ ealdor _auf
r. D_ 5 ðonn̄ _h, f. W_ ‖ se _f. O_ ‖ -nde _hJ_ ‖ iwen[t to] _W_ ‖
gewend _U_ ‖ (t)o _H_ 6 dǣle _f. CDHJU_ ‖ þonn̄ _H_ ‖ ðingc _h_, þinc _H_
¶ _bonus_ #gôd# is nama, and of ðâm cymð ADVERBIVM _bene_
#wel#. nû hæfð se _bene_ þâ ðing, þe ADVERBIO gebyrað
tô hæbbenne, nâ ðâ þing, þe naman gebyrjað, þêah ðe
hê of naman côme. ealswâ _uigilo_ #ic wacige# is word, 10
and of ðâm cymð nama _uigil_ #wacol#, ac þæt word hæfð
þâ ðing, þe him tô gebyrjað, and se nama hæfð þâ ðing,
þe him gebyrjað, þonne hê ôðer dǣl is, ôðer his ealdor;
and swâ gehwylce ôðre.
7 [god] _W_ ‖ of] oft _U_ 8 þin[g þe] _W_ ‖ ðingc _h_, þinc _H_ ‖
aduerbio--9 þe _f. H_ ‖ aduerbia _J_ ‖ gebyrað--9 naman _f. J_ ‖
gebiriað _R_ 9 to--gebyrigað _nachträglich ü. d. z. R_ ‖ hæbenne _U_,
hæbbene _F_ ‖ (na) _3. corr. F_, nout _W_ ‖ þin(c)g _R_, ðingc _h_
9. 10 [þe he] _W_ 10 cume _CU_ 11 þam (ðam _D_) worde cymð _CDU_ ‖
v[igil] _W_ 12 þincg _R_, ðingc _h_, þinc _H_ ‖ gebyrað _DJ_ ‖
(and--13 gebyriað) _corr. U_ ‖ h[aueþ] _W_ ‖ ðingc _h_, þinc _H_ 13 to
geb. _J_ ‖ þonn̄ _H_ ‖ dǣl _f. W_ ‖ his] is _HhRU_, ys _C_ 14 and swa
_auf r. D_ ‖ ihw[ulche] _W_
¶ nû is PARTICIPIVM of worde
and of worde cymð, byð swâ ðêah ôðer dǣl and ôðer 15
þing, ôðer his ealdor bið; and for ðî hæfð sume gelimp,
þe his ealdor næfð, swylce hê sŷ frumcenned, ðêah ðe
hê symle of ôðrum cume. ne sî nân man swâ dysig,
[[246]]
þæt hê þâs gelîcnysse tô ǣnigum hâlgum þinge âwende,
forðan ðe þis is woruldcræft fram ûðwitum âset tô gesceâdwîsre
sprǣce and ne mæg nê ne môt ǣnigum hâlgum
þinge bêon geefenlǣht.
wordum _das erste mal J_ 15 beoð _U_ 16 þincg _J_, þinc _H_, ðingc _h_,
[þing] _W_ ‖ his _f. H_, is _F_ ‖ beoð _U_ ‖ sum(e) _von a. hd.? R_
17 þe] þet _W_ ‖ swlche [he beo] _W_ ‖ -cænned _H_ 18 hê _f. J_ ‖
symble _RU_, simble _H_, æfre _W_ ‖ of :|oþrum (o _rad._, oþ _auf r._)
_U_ ‖ ne sî] nis _W_ ‖ dysi _J_ 1 þeo[s ilicnesse--10 andwer]dre _W_
‖ haligum _CDU, f. F_ ‖ þincge _H_, þingum _J_ ‖ awænde _H_ 2 weorld-
_J_, wuruld- _H_ ‖ afet _F_ ‖ (to) _U_ 2. 3 scead- _J_ 3. 4 haligum
_U_ 4 þincge _H_, þince _D_ ‖ bion _H_ ‖ geefenlæhte _J, mit_
geefenlæht _beginnt die erste spalte des 5. fragments von r, die bis_ 6
wyrcende _geht_
[[18 hê _f. J_
text reads “16”]]
PARTICIPIVM hæfð þrêo tîda, PRAESENS #andwerd#: 5
_legens_ #rǣdende# oððe _faciens_ #wyrcende#. PRAETERITVM
is #forðgewiten#: _factus_ #geworht#. FVTVRVM is #tôwerd
tîd#: _facturus_ #tô wyrcenne#.
5 _absatz nur O_ ‖ þrio _H_, þreora _R_ ‖ andweard _H_, andwerd is _h_
6 oððe--wy. _f. H_ ‖ oððe] ł _r_ 7 is f. _gl. R_ ‖ gewroht _J_ 7. 8 is
t. t. _gl. R_ 7 -weard _JU_ 8 futurus _J_ ‖ wyrcene _C_, -canne _H_
[[PARTICIPIVM hæfð þrêo tîda, PRAESENS #andwerd#:
text has _praesens_]]
Of dǣdlîcum worde cumað twegen PARTICIPIA. ân
is andwerdre tîde: _legens_ #rǣdende#; ôðer is tôwerdre 10
tîde: _lecturus_ #sê ðe rǣdan sceal#; _lecturus sum cras_
#ic sceal rǣdan tô merigen#.
9 _kein absatz_ 10 andweardre _H_ ‖ towyrdre _D_, -weardre _JH,
dahinter zwei buchst._ (to?) _rad. O_ 11 þe þet _W_ 12 sceall _R_ ‖
mergen _HU_
Of ðâm þrôwjendlîcum worde cumað eft twegen
PARTICIPIA: forðgewitenre tîde, swâswâ is _lectus_ #gerǣd#;
tôwerdre tîde is _legendus_ #þæt ðe sceal bêon gerǣd#; 15
and swâ ungerîme ôðre.
13 _kein absatz_ ‖ of] on _J_ ‖ þrowigen- _zu_ -wien- _O_ 14 -witendre
_F_, -iwitendre _W_ 15 toweardre _HJ_ ‖ þæt--geræd _in d. z. R_ ‖ þe
þe _W_ ‖ sceall _RU_, scæl _H_ ‖ bion _H_
Of nâðres cynnes wordum cumað êac PARTICIPIA
andwerdre tîde and tôwerdre, swâswâ of dǣdlîcum wordum:
_sto_ #ic stande# is NEVTRVM, and of ðâm is PARTICIPIVM
_stans_ #standende# and _staturus_ #sê ðe standan sceal#. 20
17 _kein absatz_ ‖ êac _f. H_ 18 andweardre _H_ ‖ toweardre _HJU_,
-wyrdre and _D; dahinter_ tide _O_, tyde _getilgt U_ ‖ _von_ swaswa--20
staturus _geht die zweite spalte des 5. fragmentes von r_ 18. 19 wordum
_aus_ worde _R_ 20 ston[dend]e _W_ ‖ and] et _Jr_ ‖ standen _J_ ‖
sceall _R_
Of þâm fîf þrôwigendlîcum NEVTRVM cumað þrêo
[[247]]
PARTICIPIA: _gaudeo_ #ic blîssige#, and of ðâm is _gaudens_
#blîssigende# and _gauisus_ #geblîssod# and _gauisurus_
#sê ðe blîssjan sceal#; _audeo_ #ic dearr#, _audens_ #gedyrstlǣcende#,
_ausus_ #dyrstig# oððe #gedyrstlǣht#, _ausurus_
#sê ðe gedyrstlǣcð#; _soleo_ #ic gewunige#, _solens_ #wunigende#, 5
_solitus_ #gewunod tô sumum ðincge#, _soliturus_
#sê ðe sceal bêon gewunod#; _fio_ #ic eom geworht#
oððe #geworden#, _fiens_ #wurþende#, _factus_ #geworden#
oððe #geworht#, _fiendus_ #ðæt ðe gewurðan
sceal#; _fido_ #ic getrûwige#, _fidens_ #trûwigende#, _fisus_ 10
#getrûwod#, _fisurus_ #sê ðe wyle# oððe #sceal trûwjan#.
21 _absatz nur O_ ‖ þan _H_ ‖ þrowigenlicum _H, dahinter_ wordum
_durchstrichen O_ ‖ [cumaþ--247^{3. 4} idurstlæ]chende _W_ ‖ þrio _H_
1 caudeo _H_ ‖ blîssige--gaudens _f. F_ ‖ is _f. CDU_ 2 blissige(n)de
_C_ ‖ _1._ and] et _J_ ‖ _2._ and] et _J_ 3 :se _h_ ‖ s(c)eal _O_,
sceall _R_ ‖ audens _aus_ audiens (_erst später U_) _FU_ 4 gedyrsti _H_
‖ o. g. _in d. z. R, f. H_ ‖ -lǣht] -læcð _O_ 5 -lǣcð] -læhð (-þ _h_)
_FhR_, -læþ _H_ ‖ soleo--11 trûwjan] and mænige oþre ðys angelice (_so:
mit fränk._ g) _H_ ‖ so[leo ic iw]unie _W_ ‖ wunige _CDU_ 6 us _in_
solitus _auf r. D_ ‖ þinge _CFhJRU_ 7 þe [þe scal] _W_ ‖ sceall _R_ 8
o. g. _in d. z. R_ ‖ d _in_ geworden _unvollst. aus e. a._ (h?) _h_,
geworned _F_, iworned _W_ 8. 9 iwur[þen ł i]wrouht _W_ ‖ gewordon _CU_
9 o. g. _in d. z. R_ ‖ gewroht _J_ ‖ _nach_ fiendus _etwas rad. O_ ‖
ðe: _D_ ‖ gewurþon _C_ 10 sceall _R_ ‖ de (_von_ truwigende)--12 cu
(_von_ cumað) _dritte spalte des 5. fragmentes von r_ 10. 11 [fisus
it]reowod _W_ 11 o. sc. t. _in d. z. R_ ‖ oððe] ł _r_
[[Of þâm fîf þrôwigendlîcum NEVTRVM cumað þrêo
text has “neutrum” in plain type]]
Of ðâm worde, ðe is gecweden DEPONENS, cumað
þrêo PARTICIPIA. _loquor_ #ic sprece# is DEPONENS, and of
ðâm is PARTICIPIVM _loquens_ #sprecende# and _locutus_ #sê
ðe spræc# and _loquuturus_ #sê ðe wyle# oððe #sceal 15
sprecan#.
12 _kein absatz_ ‖ [depon]ens _W_ 13 þrio _H_ 14 parti[cipium] _W_ ‖
and] et _J_ 15 sprec _F_ ‖ and] et _J, f. FW_ ‖ locuturus _CDHUW_,
loquiturus _F_ 16 [speken] _W_
Of þâm worde, þe is gecweden COMMVNE, cumað
fêower PARTICIPIA, twegen dǣdlîce and twegen þrôwigendlîce.
_osculor_ #ic cysse# getâcnað ǣgðer gê dǣde gê þrôwunge,
and of ðâm is PARTICIPIVM _osculans_ #cyssende# 20
[[248]]
andwerdre tîde, swâswâ dǣdlîce word. ôðer is forðgewitenre
tîde þrôwigendlîc: _osculatus_ #gecyssed#. êac
wê cweðað _osculatus sum_ #ic cyste# oððe #ic eom gecyssed#,
_osculatus es_ tô þâm ôðrum hâde, _osculatus est_
tô ðâm þriddan hâde. twegen sind tôwerde, ân dǣdlîc 5
_osculaturus_ #sê ðe wyle# oððe #sceal cyssan# and ôðer
þrôwigendlîc _osculandus_ #sê ðe sceal bêon gecyssed#.
17 _kein absatz_ ‖ þe] þis _O_ 18 dedlice _F_, [dedli]che _W_ 18. 19
þrowigenlice _H_, hreowigendlice _CU_ 19. 20 [ȝe þro]wunge _W_ ‖
þrowun|wunge _h_ 20 partipium _J_, u _aus_ a _O_ ‖ ossculans _U_ 1
-weardre _H_, -wyrdre (dre _in folge eines loches u. fleckes
undeutlich_) _D_ ‖ swâswâ d. w. _f. O_ ‖ [dedli]che _W_ ‖ is _f. J_
1. 2 -iwitendre _W_ 2 -enlic _H_ ‖ osculatus--3 cweðað _f. J_ 2. 3 [ec
we] _W_ 2 eac _aus_ ac _von ds. hd. U_ 3 we:: _O_ ‖ cyste _aus_ cysse
_F_, cysse _CDJOU_, cusse _W_ 3. 4 o. ic eom g. _in d. z. R_ ‖ a _über_
ge _von_ gecyssed _C_ 4 osculatus es--5 dǣdlic _vierte spalte des 5.
fragmentes von r_ ‖ es--osculatus _f. J_ ‖ es] est _H_ ‖ [hode] _W_
‖ osculatus--5 hâde _f. H_ 5 þridan _C_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖
towearde _HU_ 6 [oscul]aturus _W_ ‖ sceall _R_ 7 osculandus _aus_ -das
_O_ ‖ þe [þe sca]l _W_ ‖ sceall _R_ ‖ bion _H_
Of eallum fulfremedum wordum cumað PARTICIPIA,
swâswâ hêr âwriten is, on fîf wîsan, and, þâ ðe sind
andwerdre tîde, ðâ sind þrêora cynna. of ðǣre forman 10
CONIVGATIONE geendjað ealle on _ans_: _amans_ #lufigende#,
_spirans_ #orðigende#; of ðǣre ôðre CONIVGATIONE geendjað
on _ens_: _docens_ #tǣcende#, _habens_ #hæbbende#; of
ðǣre ðryddan sume on _ens_, sume on _iens_: _legens_ #rǣdende#,
_faciens_ #wyrcende#; of ðǣre fêorðan geendjað ealle on 15
_iens_: _audiens_ #gehŷrende#, _ueniens_ #cumende#. ealle ðâs
word sind þrêora cynna and gâð æfter ðǣre þryddan
declinunge.
8 _kein absatz_ ‖ wordum _f. H_ 9 [her a]writen _W_ ‖ awritan _H_ ‖
wison _hRW_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ 10 -weardre _H_ ‖ siond _H_, beoþ
_W_ ‖ þriora _H_, [þreor]a _W_ ‖ þare _H_ 11 coniu:gatione (n _rad._)
_H_ ‖ geændiaþ _H_, endieþ _W_ ‖ (ealle) _1. corr. h_ ‖ [luuiende--18
decl.] _W_ 12 orþ(i)gende _C_ ‖ (oðre) _corr. U_, oð:re _R, f. C_
12. 13 geændiað _H, dahinter_ ealle _J_ 13 on] ân _J_ ‖ habbende _J_ 14
þrid(d)an _C_ ‖ geendiað (geæn- _H_) _vor dem ersten_ sume _CDHU_ ‖
ens sume on _f. F_ ‖ on iens] ongens (_mit ae._ g) _J_ 15 f(e)orðan _O_
‖ geændiað _H_ 16 audiens _erst von moderner hd._ (_F. Junius?_) _F_ 17
siond _H_ ‖ þriora _H_ ‖ (þære) _corr. U_
Ðâ ôðre geendjað sume on _tus_, sume on _sus_, sume
[[249]]
on _rus_, sume on _dus_ and wendað heora FEMININVM on _a_
and heora NEVTRVM on _um_, swâswâ wê ǣr sǣdon. and
þâm casum hî bêoð geðêodde, ðe ðâ word synd, ðe hî
of cumað. _amo deum_ #ic lufige god#, _amans deum_ #lufigende
god#. _doceo pueros_ #ic lǣre þâ cild#, _docens 5
pueros_ #tǣcende þâm cildum#. _lego librum_ #ic rǣde
âne bôc#, _legens librum_ #rǣdende þâ bôc#. _audio te_
#ic gehŷre ðê#, _audiens te_ #gehŷrende þê#. þus gâð
ealle mǣst dǣdlîce word.
19 _kein absatz_ ‖ geændiaþ _H_, endiaþ _W_ 1 rus] rurs _J_ ‖ wændaþ
_H_ ‖ hiora _H_ ‖ feminium _F_ 2 nuutrum _O_ ‖ sædon _aus_ rædon _H_
‖ _2._ and--3 bêoð] participia beoð þam casum _T, das jetzt wider sein
gewöhnliches verhältniss zu den übrigen hss. zeigt_ 3 bioþ _H_ ‖ siond
_H_, beoþ _W_ 4 amo--god _f. J_ ‖ --251^5 _ü. f. T_ 5 ic--6 pueros _f.
J_ ‖ þa _f. W_ ‖ children _W_ 6 þeo childran _W_ ‖ audio (te) _C_ 8
audiens--þe _doppelt_ (_aber das zweite mal durchstrichen_) _C_ ‖
(ende) _von_ gehyrende _u._ (þe) _das erste mal C_ ‖ geherende _H_ ‖
þus _aus_ þas _1. corr. h_
Sume nimað DATIVVM CASVM. _impero tibi_ #ic bebêode 10
ðê# and _imperans tibi_. _benedico tibi_ oþðe _te_ #ic blêtsige
ðê#, _benedicens tibi_ VEL _te_. _noceo tibi_ #ic derige ðê#,
_nocens tibi_. _inuideo tibi_ #ic andige on ðê#, _inuidens
tibi_. _parco tibi_ #ic ârige ðê#, _parcens tibi_. _respondeo
tibi_ #ic andswarige ðê#, _respondens tibi_. 15
10 _kein absatz_ ‖ nima[þ--250^3 ic] _W_ ‖ niomaþ _H_ ‖ beode _J_ 11
and--12 _1._ ðê _f. U_ ‖ and] et _J, f. T_ ‖ impera(n)s _1. corr. h_,
imperas _HJ_ ‖ oþðe] ł _DJT_ 12 _1._ (tibi) _C_ ‖ oððe _O_, ł _die
übrigen_ ‖ dyrige _J_ 13 inuideo tibi _doppelt_ (_das erste mal
getilgt_) _h_ ‖ ige _in_ andige _auf r. C_ 14 parce _C_ ‖ :arige (c
_rad._) _F_ ‖ resp.--15 _2._ tibi _f. H_ 15 andswerige _J_
Þrôwigendlîce word bêoð oftost geðêodde ABLATIVVM:
_amor a te_ #ic eom gelufod fram ðê# and PARTICIPIVM
_amatus a te_ #gelufod fram ðê#; and swâ fela ôðre.
16 _kein absatz_ ‖ þrowigenlice _H_ ‖ word] and word _C_ ‖ bioþ _H,
f. J_ 17 (eom) _D_ ‖ and--18 ðê _f. H_ ‖ and pa _überklebt D_ ‖ and]
et _J_ 18 am. a te] amatusta _F_ ‖ g. f. ðê _f. CDU_ ‖ a. s. f. ô. _f.
T_ ‖ feala _F_
DEPONENTIA nymað sume GENITIVVM and DATIVVM. _misereor
tui_ and _tibi_ and _te_ #ic miltsige þê#, _miserens tui_ 20
and _miserens illius_ #miltsigende ðîn# and #miltsigende
[[250]]
his#. wê cweðað _miserere nostri, domine_ and _miserere
nobis, domine_ #miltsa ûs, drihten#. _obliuiscor tui_ and
_tibi_ and _te_ #ic forgyte ðê#, _obliuiscens tui_ and _tibi_ and
_te_. _recordor tui_ #ic gemune ðê# oððe #ic eom ðîn gemyndig#,
_recordans tui_. sume gâð elles. _loquor uerbum_ 5
#ic sprece word# and _loquor ad te_ #ic sprece tô ðê#,
_loquens ad te_ oððe _loquutus_, and _loquor tibi_. _precor deum_
#ic bidde god#, _precans_ and _precatus deum_. _dignor te
illa re_ #ic gemedemige ðê tô ðâm ðinge# and _dignans
te illa re_ and #medemigende ðê tô ðâm ðinge#. _careo 10
mea pecunia_ #ic ðolige mînes fêos#, _carens sua re_ #ðoligende
his þinges#.
19 _kein absatz_ 19. 20 et _J alle drei mal_ 20 miserens tui _f. J_ 21
_1._ et _J_ ‖ mildsigende _beide mal J_ 1 et _J_ ‖ misere _h_ 2 domine
_nachtr. am rande 1. corr. h_ ‖ m. us d. _ü._ miserere nostri _R_ 2. 3
and tibi _f. CU_ ‖ et _beide mal J_ ‖ ic--4 te _f. H_ ‖ ðê _f. W_ ‖
[tui--5 imun]di _W_ (_doch anfangs einige reste übrig_) ‖ et _beide mal
J, das erste mal T_ 4 _hinter_ te _hinzu gefügt_ obliuiscens tui et té
_T_ ‖ recordor tui and tibi and te _H_ ‖ ðê] de _F_ ‖ m _von_ eom
_fast ganz weg H_ 4. 5 gemindig ðin _h_ 5 recordaris _CU_, -datus _DH_
‖ loqu[or--6 ad] te _W_ 6 et _J_ ‖ loqu:or _h_ ‖ spece _D_ 7 at _O_
‖ oððe] et _J_ ‖ loquutus _mit punct unter dem 2._ u _h_, locutus
_HTUW_, loquitus _J_ ‖ [and--8 god] _W_ ‖ et _J_ ‖ loquor tibi]
locutúrus _T_ 8 et _JR_ ‖ pre:cans _C_ 9 ic[--dig]nans _W_ ‖ medemige
_DFHh_ ‖ þincge _H_ ‖ and--10 ðinge] _f. D_ 9 et _JR_ 10 medemige(nde)
_R_, -nd _J_, medemige _F_ ‖ tô _f. J_ ‖ [þinge--11 þolie] _W_ ‖
þincge _H_ 11 peccunia _U_ 12 þ[inges--13 geni]tiuum _W_ ‖ þincges _H_
Ealle naman mǣst têoð GENITIVVM: _amicus illius_ #his
frêond#, _arator illius_ #his yrðling#, _faber regis_ #þæs
cyninges smið#, _reus mortis_ #dêaðes scyldig#, _ignarus 15
doli_ #nytende fâcn#, _securus armorum_ #orsorh wǣpna#.
hî magon êac sume bêon geðêodde DATIVO gehiwodlîce:
_amicus illi est_ #hê is him frêond#, _scriptor illi est_ #hê
is him wrîtere#, þæt is ðâm men, þe hê wrît. sume
[[251]]
nimað ACCVSSATIVVM gehiwodlîce: _exosus bella_ #onscunjende
gefeoht#, _praescius futura_ #forewitig tôweardra
ðinga#. sume têoð ABLATIVVM: _dignus est bono_ #hê is
wyrðe gôdes#, _dignus est morte_ #hê is wyrðe dêaðes#,
_mactus uirtute_ #geþogen on mægne#. and eallswâ hî 5
gâð menigfealdlîce and tô ǣlcum cynne.
13 _kein absatz_ ‖ naman _f. H_ ‖ --15 scyldig _ü. f. H_ 14
i[llius--þæs] _W_ ‖ eorðling _D_, yrðlingc _JR_, yrðlic _h_ ‖ þes _h_
15 cyneges _J_, cyning _O_ ‖ scul[di--16 se]curus _W_ ‖ sc(i)ldig _ds.
hd.? h_ 16 fa(c)n _ds. hd.? h_, facen _H_ ‖ securus--19 wrît _f. H_ ‖
amorum _F_ 17 hî m. êac _f. T_ ‖ ma[wen--datiuo] _W_ ‖ magon _zu_ -an
_O_ ‖ bêon] beoð _T_ ‖ gehiwodlice _f. T_ 18 ille _C_ ‖ his
fr[eond--19 him] _W_ ‖ _2._ illi _aus_ illius _F_, illius _Ch_ 19
þæt--wrît _in d. z. R, f. T_ ‖ is on ðam _F_ ‖ sum[me--251^1
iheowodli]che _W_ 19. 251^1 sume nimað _auf r. C_ 1 a:cu- _O_, acu-
_FhT_, -usa- _DFJRT_ ‖ gehiwedlice _J, f. T_ ‖ bella _aus_ belle _H_,
bealla _T_, bela _davor getilgt W_ 1. 2 inscuniende _W_ 2 ifeo[ht--3
þin]ga _W_ ‖ h _in_ gefeoht _aus_ þ? _U_ ‖ futurorum _T_ 2. 3 f. t. ð.
_f. H_ 2 forew. t. _auf r. C_ ‖ forewittig _J_ ‖ towerdra _FR_ 3
t(e)oð _C_, tioþ _H_ ‖ oblatiuum _F_ ‖ dignatus _J_ ‖ bono] homo _J_
‖ [he--4 morte] _W_ 3. 4 hê is w. g. _f. H_ 4 wurþe _J_ ‖ goodes _R_
‖ dignatus _J_, dig _auf r. O_ ‖ hê is w. d. _f. H_ ‖ wurðe _F_ 5
iþow[en--6 moni]foldliche _W_ ‖ mægene _CDFHhU_ ‖ and--6 cynne _f. T_
6 (a. to æ. c.) _O_
Ðæt word, þe wê cweðað _sum_ #ic eom#, _es_ #þû eart#,
_est_ #hê is#; ET PLVRALITER _sumus_ #wê sind#, _estis_ #gê synd#,
_sunt_ #hî synd#--of þissum worde cwǣdon þâ ealdan
bôceras PARTICIPIVM andwerdre tîde _ens_, ac hit nis nû 10
nâ gewunelîc. of ðâm is swâ ðêah gefêged _potens_ #mihtig#.
of ðâm worde cymð PRAETERITVM _fui_ #ic wæs#, and
his tôweardra PARTICIPIVM is _futurus_, ðæt wê cweðað
ǣfre tôwerd.
7 _kein absatz_ ‖ --14 _f. T_ ‖ þ[e--8 est] _W_ ‖ þe] þæt _CU_ ‖ wê
_f. J_ 8 płi _F_ 8. 9 _ü. des pl. f. H_ 8 we beoþ _W_ ‖ d _im 1._ synd
_aus_ t _und noch ein_ d _drüber J_ ‖ ȝe be[oþ--9 cwe]þen _W_ 9 hig
sint _U_ ‖ þisum _CH_, þysum _FR_, ðisan _D_, þum _U_ ‖ cwædan (_aus_
cweðað _1. corr. h_) _hR_, cweðað _J_ ‖ ealdan _aus_ ealde _1. corr. h_
10 bocaras .i. scribe _W_ ‖ part. _f. W_ ‖ and[werdre--11 na] _W_ ‖
-weardre _H_ ‖ ens] fiis _F_ ‖ nis] næs (_doch an_ æ _radiert_) _U_
10. 11 nu (na) _O_, na nu _J_ 11 swâ ðêah _f. J_ ‖ ðêah _f. H_ ‖
[potens--12 cumþ] _W_ 11. 12 mihtig _f. H_ 12 wordo _F_ ‖ ic wæs _f. H_
13 -werda _C_, -wearde _H_ ‖ par[ticipium--cweþaþ] _W_ ‖ ðæt] and _H_
14 toweard _DFHhJU_
Þæt word _eo_ #ic fare# (_is_ #ðû færst#, _it_ #hê færð#) 15
macað PARTICIPIVM _iens_ #farende#, _euntis_ #farendes#. eallswâ
of _queo_ #ic mæg# _quiens_ #magende#, _queuntis_, _queunti_
[[252]]
and swâ forð, and ealle, þâ ðe of him gefêgede
bêoð, habbað _e_ and _u_ on ðâm fîf gebîgedum casum.
heora tôweardan PARTICIPIA synd ðâs: _iturus_ #sê ðe wyle#
oððe #sceal faran#; _quiturus_, ac wê ne cunnon nân
englisc þǣr tô. 5
15 _kein absatz_ ‖ þ. w. _f. W_ ‖ ic--færð _f. T_ ‖ fars[t--16 p.]
_W_ 16 mac:að (i _rad._) _O_ ‖ færende _O, f. T_ ‖ farendes--254^8
ôðre _f. T_ 16. 17 als[o--mawen]de _W_ 17 qui.ens _O_, quens _H_ ‖ que
untis (e _aus etwas anderem?_) _O_, i _über dem_ e _corr.? U_ 17. 252^1
quiunti _H_, qui unti _O_ 1 þeo [þe--2 u] _W_ 2 bioð _H_ ‖ on] of _hJ_
‖ ðâm] him _J_ ‖ fîf _f. H_ ‖ gebîgedum] gebedum _F_, gefegedum _CU_
3 and h[ora--17 timan] _W_ ‖ towerdan _C_ ‖ ðâs _f. U_ 3. 4 _ü. ü._
it. _und_ quiturus _R_ 4 oððe sceal _f. H_ ‖ faren _HJ_ ‖ ac _usw. in
d. z. R_ ‖ cunnan _J_ ‖ nân _f. J_ ‖ 5 ænglisc _DH_
Sume gâð of þâm regole, forðan ðe se gewuna is
strengra. _eruo_ #ic generje#, _erutus_ #generod#: nû wolde
se regol þæs cræftes habban of ðâm _eruturus_, ac se
gewuna hylt _eruiturus_ #sê ðe wyle# oððe #sceal nerjan#.
_orior_ #ic ûp âspringe#, _ortus_ #ûp âsprungen#, _oriturus_ 10
#sê ðe wyle# oððe #sceal ûp âspringan#. _pario_ #ic cenne#
(þis gebyrað tô wîmmannum), _partus_ #âcenned#, _pariturus_
#sê ðe cennan sceal#. _fruor_ #ic brûce#, _fructus_
#gebrocen#, _fruiturus_ #sê ðe brûcan sceal#. _fungor_
#ic brûce# macað _functus_ #gebrocen# and _functurus_ #sê 15
ðe brûcan sceal#; of ðâm bið _defunctus_ #forðfaren#,
sê ðe his tîman brêac.
6 _kein absatz_ ‖ (gað) _ds. hd.? h_ ‖ (ge)wuna _D_, wuna _H_ 7
strængra _H_, n _aus e. a. F_ ‖ genyrige _D_ ‖ eritus _J_ 8 þæs] þas
_U_ 9 yl _in_ hylt _auf r. H_ ‖ o. sc. _f. H_ ‖ sceall _R_ ‖ nyrjan
_D_ 10 ortur _J_ ‖ o:riturus _D_, o:iturus _F_ 11 oððe sc. _f. H_ ‖
sc(e)al _D_, sceall _R_ ‖ aspringen _H_ ‖ patrio _H_ ‖ cænne _H_ 12
wifmannum _h_, wifmanum _U_, wismannum _J_ ‖ par:tus (a _rad._) _C_ ‖
acenned _aus_ accenned _O_, accenned _Fh_, acænned _H_ 13 sceal cænnan
_H_ ‖ acennan _U_ ‖ sceall _R_ ‖ fruor ic b. _auf r. F_ ‖ fruitus
_CU_ (i _auf r. C_) 14 gebrucen _U_ ‖ sceall _R_ ‖ ealswa fungor _H_
15 ic b. m.] and _H_ ‖ gebrucen _F, f. H_ ‖ et _J_ 15. 16 _ü. v._
functurus _f. H_ 16 sceal--256^7 par| _f. F_ (_ein blatt_) ‖ sceall _R_
‖ _abkürzung für_ and _getilgt vor_ of _R_ ‖ beoð _U_ ‖ -foren (e
_aus_ ð) _J_ 17 se--breac _in d. z. R, f. H_ ‖ tima _J_
[[oððe #sceal nerjan#.
final . invisible]]
Gyf þâ word âteorjað, þonne âteorjað êac þâ PARTICIPIA,
ðe him of cuman sceoldon.
18 _kein absatz_ ‖ _erstes_ ateori[aþ--particip]ia _W_ ‖ ate(o)riað
_das erste mal C_, t _auf r. h_ ‖ _das zweite mal_ atioriaþ _H_,
ateriað _J_ 19 heom _H_ ‖ scealdon _D_
[[253]]
DE NVMERO.
NVMERVS is #getel#: on ðisum dǣle SINGVLARIS #ânfeald#
_currens_ #yrnende# ET PLVRALIS #and menigfeald# _currentes_
#yrnende#; and hî nǣfre ne âteorjað on nâðrum getele
þê mâ, þe on casum. 5
1 _überschrift f. JW_ 2 _kein absatz J_ ‖ [numerus--singu]laris _W_ ‖
is g. _gl. R_ ‖ getell _O_, getæl _Hh_ ‖ þissum _h_, ðyssum _J_ ‖
singu(l)aris _aus_ -uraris _h_ 3 et] and _CHU_ ‖ and _f. H_ ‖ [m.--4
h]eo _W_ ‖ manifeald _J_ ‖ curentes _hO_ 4 nǣfre] æfre _J_ ‖ atioriaþ
_H_ 4. 5 getæle _HhJ_ 5 [þe mo--7 ne] _W_
DE FIGVRA.
Ne bið nân PARTICIPIVM gefêged, bûton þæt word, þe
hê of cymð, bêo ǣr gefêged. _facio_ #ic wyrce# is ânfeald
word, and of ðâm is ânfeald PARTICIPIVM _faciens_ #wyrcende#.
of ðâm is gefêged _perficio_ #ic gefremme#, and 10
of ðâm is gefêged PARTICIPIVM _perficiens_ #gefremmende#;
and swâ fela ôðre. gif ðonne se PARTICIPIVM bið gefêged
þurh hine sylfne and þæt word ne bið nâ gefêged,
þonne wyrð se PARTICIPIVM tô naman.
6 _keine überschrift J_ 7 _kein absatz W_ ‖ butan _H_, boton _h_ ‖
[word--8 ifeiȝe]d _W_ 8 cemð _D_ 9 of [þen--wurch]ende _W_ ‖ f _in_
anfeald _aus_ w _H_ ‖ participium _aus_ participia _h_ 9. 10 _1._ e
_in_ wyrcende _aus_ c? _J_ 10 perficio--11 gefêged _f. J_ ‖ [and--11
perficien]s _W_ 11 persiciens _H_ ‖ ge(f)remmende _O_, -mede _J, f. H_
12 þon[ne--13 hin]e _W_ ‖ þonn̄ _H_ 13 þurh _auf r. C_, þuruh _U,
dahinter_ þ _rad. H_ ‖ selfne _H_ ‖ nout _W_ ‖ ifei[ȝed--14
no]man _W_
[[6 _keine überschrift J_ 7 _kein absatz W_
text has superfluous divider: ‖ 7]]
¶ _noceo_ #ic derige#
and of þâm _nocens_ #derjende# ǣgðer gê PARTICIPIVM gê 15
nama: _innocens_ #unsceððig# is ǣfre nama, forðan ðe hê
is gefêged bûton þâm worde: _innoceo_ ne bið nâ gewunelîc
[[254]]
word. _sapio_ #ic wât#, and of ðâm _sapiens_ #wîs# is PARTICIPIVM
and nama: _insipiens_ #unwîs# oððe #unsnotor# is
ǣfre nama, forðan ðe hê is swâ gefêged, swâ þæt word
ne mæg bêon, þe hê of côm; and swâ fela ôðre. eft,
gif hî bêoð wiðmetene, þæt is, gif hî bêoð COMPARATIVA, 5
ðonne bêoð hî êac naman. _indulgens_ #miltsigende#,
_indulgentior_ #mildre#; _acceptus_ #andfencge#, _acceptior_
#andfengra#;
and fela ôðre.
14 dyrige _DJ_ 15 deri[ende--16 i]nnocens _W_ ‖ derjende _f. H_ 16
unscæððig (ðþ, þþ) _HhJR_, unscæðþi _D_, unsculdi. ł. unsceaþi _W_ ‖
no[ma--17 buton] .i. sine þen worde _W_ ‖ -ðā _h_ 17 butan _D_ ‖ ne
bið na ge _auf r. H_ ‖ nout _W_ ‖ [iwunelic--254^1 of þen] _W_ 1
sapio--4 ôðre _f. H_ 2 insi[piens--3 no]ma _W_ ‖ unsnoter _DhR_ 3
(nama) _R_ ‖ for þam _U_, for þā _C_ ‖ ðe _f. CU_ ‖ wor(d) _getilgt
W_ 4 [ne--so] _W_ ‖ e _in_ fela _aus_ t _D_ 5 bioþ _H_ ‖ wiðmetenne
_O_ ‖ [þet--6 b]eoþ heo _W_ ‖ bioð _H_ 6 þonne _J_ ‖ bioð _H_ ‖ (hi)
_R_ ‖ indulgiens _O_ ‖ miltci[ende--7 accept]us _W_ ‖ miltiende _O_ 7
acceptus--8 ôðre _f. H_ ‖ andfenge _ChU_, -fænge _D_ 7. 8 a(nd)fengra
_C_, -fængra _D_ 8 and--parti]cipia _W_ ‖
¶ sume synd ǣgðer gê PARTICIPIA
gê naman. _passus_ #geþrôwod# is PARTICIPIVM of ðâm
worde _patior_ #ic þrôwige#, and eft _passus_ #stæpe# is nama. 10
_lapsus_ #âsliden# of þâm worde _labor_ #ic ætslîde#, and
_lapsus_ #slide# is nama. _monitus_ #gemyngod# of þâm worde
_moneo_ #ic mynegige#, and _monitus_ #mynegung# is nama;
and swâ gehwylce ôðre. ac, gif hî bêoð PARTICIPIA, þonne
bêoð hî ðǣre ôðre declinunge and MOBILIA.
siond eac æ. _H_ ‖ :ge _das erste mal_ (_ein missratenes_ g _rad.?_)
_O_ ‖ participium _T_ 9--13 _ü. f. T_ 9 [is--10 þr]owie _W_ ‖ -pium
_aus_ -pia _h_ ‖ and of _H_ 10 patior--11 worde _f. D_ ‖ ic þr. _f. H_
‖ eft] ef _H_ 11 lapsus--12 nama _f. T_ ‖ lap[sus--æts]lide _W_ ‖
:lapsus as:liden _h_ ‖ (æt)aslide _C_ ‖ et _J_ 12 [imunegod--13
m]unegie _W_ ‖ gemynegod and of _J_ 13 mynigige _J_, myngige _DH_,
myngie _C_, mingie _U_ ‖ et _J_ ‖ myngung _CH_, mingung _U_ ‖
[noma--14 be]oþ _W_ 14 and--ôðre] et cetera _T_ ‖ bioþ _H_ ‖ particip̄
_h_ 15 (beoð) _corr. U_, bioð _H_ ‖ bið _hinter_ hig _getilgt corr. U_
‖ [oþre--heo] _W_ ‖ (oðre) _O_, oþre _auf r. von_ forman _H_ ‖ et _J_
‖ heo _D_, hit _H_ ‖
¶ gif hî bêoð 15
naman, þonne bêoð hî ðǣre fêorðan declinunge and FIXA,
þæt is #unâwendendlîce#. eallswâ eft _uisus_ #gesewen#
[[255]]
is PARTICIPIVM, and _uisus_ #gesihð# is nama. _auditus_ #gehŷrd#
is PARTICIPIVM, and _auditus_ #hlist# is nama. _ictus_ #gecnysed#
and _ictus_ #sweng# oððe #cnyssung#. _tactus_ #gehrepod#
and _tactus_ #hrepung#. _habitus_ #gehæfd# and _habitus_
#gyrla#. _usus_ #gebrocen# and _usus_ #brŷce# and ôðre þyllîce. 5
bioþ _H_ 16 bioþ _H_ ‖ þæ[re--17 unaw]endliche _W_ ‖ et _J_ 17 þ. is
u. _in d. z. RT_ ‖ unawende(n)dlice _ds. hd.? h_, unawended- _CU_,
awændedlic _H_, unawendlice _DT_ ‖ eallswâ _f. DJT_ ‖ efT (T _erst
nachträgl._) _U_ ‖ --255^2 _ü. f. T_ ‖ gesewen--255^1 uisus _f. H_ ‖
is[ewen is] _W_ 17 ewe _in_ gesewen _auf r. D_ 1 particium _O_, u _aus_
a _D_ ‖ and--2 participium _corr. U_ ‖ and] et _J_ ‖ isihþa _W_ ‖
audi::tus _O_ ‖ gehyred _ausser O_ 2 -pium _aus_ -piuir _O_,
particip[i]um _W_ ‖ et _J_ ‖ i _in_ hlist _aus e. a._ (u?) _r. O_,
gehlyst _D_ ‖ ictus--5 þyllîce _f. H_ ‖ gecnised _U_, gecnyssed (_in
d. z. T_) _d. übr. ausser O_ 3 and] et _J_ ‖ sweng--10 lufigend _f. T_
‖ swe(n)g _h_, swencg _C_, -gc _J_ ‖ o. c. _in d. z. R_ ‖ [oþþe] _W_
‖ cnyssed _J_ 3. 4 ge(h)repod _corr. U_, hrepung _D_, gereowod _J_ 4 et
_J_ ‖ (h)repung _corr. U_, gehrepod _D_, hreowung _J_ ‖ gehæfd] gefehð
(_unter_ e _punct_) _J_, ihæfð _W_ ‖ et _J_ ‖ [ha]bitus _W_ 5 la _in_
gyrla _auf r. O_ ‖ _unter_ ge _in_ gebr. _u._ b _in_ brice _und_ ac
_v._ 6 acenned _je 2 rote puncte R_ ‖ _1._ et _J_ ‖ bruce _J_ ‖
þylice _O_, swche _W_
¶ eft _natus_ #âcenned# is PARTICIPIVM, and _meus natus_ #mîn
bearn# is nama oððe _natus illius_ #his sunu#. eft _amans
deum_ #lufigende god# is PARTICIPIVM, and _amans dei_ is
nama, þæt is _amator dei_, #godes lufigend#; and _amans
uirtutis_ #mihte lufigend#. _factum_ #geworht# PARTICIPIVM 10
and _factum_ #dǣd#. _dictum_ #gecweden# and _dictum_ #cwyde#.
_audiendus_ #sê ðe sceal bêon gehŷred# and _audiendus
est_ #hê is tô gehŷrenne# nama. _habendus_ #sê ðe sceal
bêon gehæfd# and _habendus est_ #hê is tô hæbbenne#. 14
_scriptura_ is FEMININVM PARTICIPIVM of _scripturus_, and _scriptura_
is #gewrit# (nama).
6 acænned _H_, a[ken]ned _W_ ‖ et _J_ ‖ eus _v._ meus _auf r. O_ 7
[his] _W_ ‖ suna _W_ 8 l. g. _f. H_ ‖ et _J_ ‖ dei] deum _CU_ 9
nom[a] _W_ ‖ amator dei _f. H_ ‖ amaror _O_ ‖ and--10 lufigend _f. H_
‖ et _J_ 10 factum ys participium _T_ ‖ [fac]tum _W_ ‖ parti- _aus_
parci- _h_ 11 et _J_ ‖ dǣd--16 nama _f. T_ ‖ et _J_ ‖ di:ctum _O_ ‖
cwy _über_ cwide _corr. U_ 12 _1._ audiendus--14 hæbbenne _f. H_ ‖ bion
_h_ ‖ et _J, f. CU_ 13 gehyrende _O_, iher[en]ne _W_ 14 bion _h_ ‖
(ge)hæfd _C_, gehæfð _J_ ‖ et _J_ ‖ e _in_ habendus _unvollst. h_ ‖
i[s] _W_ ‖ hæb(b)enne _R_, hæbbenne _aus_ -ende _O_, habbende _W_,
hebbe _J_ 15 :: feminium _O_, feminum _J_ ‖ scripturas _O_, scripturum
_hW_ ‖ et _J, f. H_ 16 is _f. R_ ‖ gewrit _gl. R_, gewriten _JO_ ‖
¶ ealswâ _pictura_ #sêo ðe mêtan
[[256]]
sceal# and _pictura_ #mêting#. _statura_ #sêo ðe standan
sceal# and _statura_ #mannes leng#. _usura_ #sêo ðe brûcan
sceal# and _usura_ #gafol#. _litura_ #sêo ðe clǣman
sceal# and _litura_ #clǣming#. _diligentia_ is menigfeald
NEVTRVM of _diligens_, and _haec diligentia_ #þêos geornfulnys# 5
is nama. _abstinentia_ is menigfeald PARTICIPIVM
and _abstinentia_ #forhæfednys#. ealswâ _sapientia_ PARTICIPIVM
and #wîsdôm#; and swâ fela ôðre.
pictura--256^1 mêting _f. T_ ‖ sêo] se _CU_ ‖ metan _aus_ meten _H_,
meten _J_ 1 sceall _R_ ‖ et _J_ ‖ meti(n)g _H_, metingc _J_, metin[g]
_W_ ‖ s. ðe st. sc.] ys participium _T_ ‖ sio _H_, se _CJU_ 2 et _J_
‖ mannes l.] ys nama _T_ ‖ lengc _J_, læng _H_ 2. 3 s. ðe b. sc.] ys
participium _T_ 2 seo: (o _auf r._) _O_, se _CJU_ ‖ þ[e] _W_ 3 sceall
_R_ ‖ et _J_ ‖ gauol _D_, ys nama _T_ ‖ litura--8 ôðre _f. T_ ‖
li:tura _C_ ‖ sêo] se _CJU_ ‖ clæmen _J_ 4 sceall _R_ ‖ et _J_ ‖
clæmingc _J_, -nc _H_, cl[æ]mung _W_ ‖ diligentia--8 ôðre _f. H_ ‖ is
menigfeald _ü._ diligentia _R_ 5 et _J_ ‖ diligent[ia] _W_, diligen:tia
_R_ 5. 6 ðeos geornfullnyss _ü._ 5 diligens _R_ 7 [and] _W_, et _J_ ‖
forhefednyss _R_, -hæfdnys _CD_, -hæfnis _U_ 7. 8 ẇisdôm and ṗarticipium
and _D_ ‖ _mit_ ticipium _setzt F wider ein_ 8 and w. _in d. z. R_,
wisdom (_ohne_ and) _hinter_ sap. _W_ ‖ [so] _W, f. J_ ‖ feala _F_
[[7. 8 ẇisdôm and ṗarticipium and _D_
initial w and p each printed with triple over-dots]]
Sume bêoð ǣfre naman, forðan ðe hî ne cumað nâ
of wordum: _capillatus_ #sîdfexede#; _comatus_ #sê ðe loccas 10
hæfð#: _coma_ is #loc#; _auris_ is #êare#, and of ðâm is _auritus_
#sê ðe hæfð mycele êaran#; _nasus_ #nosu#, _nasatus_
#sê ðe hæfð mycele nosu#; _dens_ #tôð#, _dentatus_ #sê ðe
hæfð mycele têð#; _barba_ #beard#, _barbatus_ #gebyrd#; 14
_galea_ #helm#, _galeatus_ #gehelmod#; _lorica_ #byrne#, _loricatus_
#gebyrnod#; _scutum_ #scyld#, _scutatus_ #gescyldod#;
[[257]]
_gladius_ #swurd#, _gladiatus_ #geswurdod#; _asta_ #sceaft# oððe
#spere#, _astatus_ #gesperod#; _purpura_ #purpur#, _purpuratus_
#mid purpuran gescrŷd#; _pallium_ #pæl#, _palliatus_
#mid pælle gescrŷd#; _tonica_ #tunece#, _tonicatus_ #mid
tunecan gescrŷd#; _arma_ #wǣpnu#, _armatus_ #gewǣpnod#; 5
_gemma_ #gimstân#, _gemmatus_ #gegymmod#; _littera_ #stæf#,
_litteratus_ #sê ðe can stæfcræft#; _cornu_ #horn#, _cornutus_
#gehyrned#; _astu_ #præt#, _astutus_ #pætig#.
9 _kein absatz_ ‖ bioð _H_ ‖ -þam _U_ ‖ ne _f. FW_ 9. 10 na of _auf
r. C_ 9 no[ut] _W_ 10 capillus capillatus _T_ ‖ --16 _ü. f. T_ ‖
sidfexe _H_ 10. 11 coma _steht vor_ comatus _T_ ‖ haueþ l[oc]cas _W_ 11
is locc _gl. R, f. T_ ‖ is _vor_ loc _f. O_ ‖ is eare _gl. R, f. T_ ‖
is _vor_ êare _f. CU_ ‖ and of ðâm is _f. T_ 11. 12 aritus _J_, auratus
_W_ 12 miccle _DFhR_, myccle _CU_, c _aus_ l _O_ ‖ narus _H_ ‖ neose
_W_ ‖ nas:atus _O_, nassarus _J, zweites_ a _auf r. h_ 13 mycle _J_,
miccle _CDFhR_, myccle _U_ ‖ nosu] [neo]se _W_ 14 myccle _CJU_, miccle
_DFR_, micle _h_ ‖ bear[d] _W_ ‖ geb.] þe þe haueþ muchele beard .i.
iburd _W_ 15 [ga]leatus _W_ 15. 16 loricarus _J_ 16 scutum--257^2
gesperod _f. T_ ‖ s(c)utum _C_ ‖ scel[d] _W_ 1 gladius--8 pætig _f. H_
‖ sweord _h_ ‖ glad(i)atus _C_ ‖ gesweordod _h_, geswyrdod _J_ ‖
[asta--3 m]id _W_ ‖ asta _zu_ hasta _von einer späteren hd._ (_des 16.
jhds.?_) _h_ ‖ scæft _J, auf r. U_ 1. 2 o. sp. _in d. z. R_ 2 purpurr
_FhR, f. T_ ‖ purpvratus _aus_ purpar- _O, erstes_ u _sogleich aus_ a
_D_ 3--8 _ü. f. T_ 3 pæl] pell:: _h_ 3. 4 (p. m. p. gescryd) _corr. U,
f. C_ 3 pelliatus _J_ 4 pelle _hU_ ‖ gesc(r)yd _a. hd.? h_, [isc]rud
_W_ ‖ tonica _und_ tonicatus _f. T_ ‖ tunica _W_ ‖ tunice _F_, tunuce
_CU_, tuneca _J_, curtel _W_ ‖ tonicatus :::: _R_, tunicatus _W_ 5
tunican _CU_, curtle _W_ ‖ ar[ma] _W_ 6 gemma _aus_ gemina _h_, gemina
_F_ ‖ _zweites_ m _in_ gemmatus _auf r. O, aus_ in _h_ ‖ ge _in_
gegymmod _nachträglich v. ds. hd. O_, i[ȝim]mod _W_ ‖ litera _FTW_ 7
(litteratus se ðe c. st.) _O_ ‖ literatus _TW_ ‖ cornatus _O_,
cor[nut]us _W_ 8 ihurnd _W_ ‖ prætt _CDU_ ‖ astutu _O_
Ðâs and þyllîce sindon MOBILIA NOMINA, ðæt is #âwendendlîce
naman#, forðan þe hî nabbað word on gewunan, 10
bûton _armatus_ is ǣgðer gê nama gê PARTICIPIVM:
_armo_ #ic wǣpnige sumne man# is dǣdlîc word, and
_armor_ #ic eom gewǣpnod# is ðrôwigendlîc, and of ðâm
is _armatus_, þonne hit bið PARTICIPIVM and tîde getâcnað.
9 _absatz nur O_ ‖ swche _W_ ‖ siondon _H_, beoþ _W_ ‖ mobi[lia] _W_
‖ ðæt--14 getâcnað _f. T_ 9. 10 ð. is a. n. _gl. R, f. H_ ‖ is] synd
_J_ ‖ a:wend- _O_, awende(n)d- _C_, -denlice _J_ 10 -þam _U_ ‖
nab[baþ] _W_ ‖ wurd _U_ 11 naman _U_ ‖ par[tic]ipium _W_ 12 a(r)mo _C_
‖ man] nam _H_ 13 amor _O_ ‖ [am] _W_ 14 bið hit _U_, biþ [hi]t _W_,
byð hyt _C_ ‖ bið] bit _O_
DE CONIVNCTIONE. 15
CONIVNCTIO EST PARS ORATIONIS INDECLINABILIS ADNECTENS
ORDINANSQVE SENTENTIAM. CONIVNCTIO mæg bêon gecweden
[[258]]
#geþêodnys#. sê is #ân dǣl lêdensprǣce undeclinigendlîc
gefæstnjende and endebyrdigende
ǣlcne cwyde#. swâswâ lîm gefæstnað fel tô sumum
brede, swâ getîgð sêo CONIVNCTIO þâ word tôgædere.
þes dǣl gefæstnað and gefrætwað lêdensprǣce and hwîlon 5
tôscǣt and hwîlon geendebyrt. _pius et fortis fuit
Dauid rex_ #ârfæst and strang wæs DAVID cyning#:
se _et_ is CONIVNCTIO, þæt is on englisc #and#. _ego et tu_
#ic and ðû#, _nos et uos_ #wê and gê# wyllað ân. nû þû
miht gehŷran, hû þes dǣl tîgð þâ word tôgædere. næfð 10
þes dǣl nâne mihte nê nân andgit, gif hê âna stent,
ac on endebyrdnysse lêdensprǣce hê gelîmað þâ word,
nê hê ne bið nâht on englisc âwend bûtan ôðrum wordum.
15 incipit coniunctio _D, f. JW_ ‖ coniu::tione (ga _rad._) _H_,
iunctione _FU_ 16 coniun(c)tio _H_, [c]on- _W_ ‖ -nabiles _O_ 1 læden-
_Hh_, [led]enspeche _W_ 1. 2 undeclinigenlic _H_, -lice _T_ ‖ ænde-
_H_, -byrþigende _F_ 3 ælcne ::: _O_ ‖ [cw]ide _W_ ‖ wa _in dem
zweiten_ swa _auf r. 1. corr. h_ ‖ gefæstnað _aus_ ges- _U_, festneþ
(_wie es scheint_) _W_ 4 getihð _DhJRU_, getihþ _H_, getyhð _T_, teȝeþ
_W_ ‖ ‖ [wo]rd _W_ 5 þæs _J_ ‖ gefæs(t)nað _C_ ‖ gefrætewað _F_,
ifrætewaþ _W_ ‖ læden- _Hh_, -spæce _O_ 6 tosceat _DJ_, [tos]cæt _W_ ‖
geændebyrd _H_ 7 _ü. f. T_ ‖ [str]ong _W_ ‖ cyningc _h_, -nc _H_ 8
þæt--and _in der zeile R, f. T_ ‖ ænglisc _H, dahinter_ (geðeodnys) _2.
corr. h_ ‖ and _auf r. C, von a. hd.? F_ ‖ [et tu] _W_ 9 ic and ðû _f.
CTU_ ‖ et] & _ü._ ⁊ _D_ ‖ wê--ân _f. T_ ‖ w. an _in d. z. R_ 10
gehyren _J_ ‖ g _in_ tigð _auf r. OR_, tihð _CDhJTU_, tihþ _H_, [teȝe]þ
_W_ ‖ wurd _U_ 11 a _in_ nân _aus_ æ _D_ ‖ [ȝif] _W_ ‖ stænt _H_ 12
on :: _R_ ‖ ænde- _H_, -birnisse _U_, gebyrdnysse _F_ ‖ læden- _HhW_,
ledespr- _F_ ‖ [wo]rd _W_ 13 ænglisc _H_ ‖ awænd _H_, on wend _T_ ‖
buton _CDFHhJRU_ ‖ wordon _U_
TRIA ACCIDVNT CONIVNCTIONI #þrêo ðing gelimpað#
þisum dǣle: ân is POTESTAS #miht#, ôðer is FIGVRA #gefêgednys#, 15
þridda ORDO #endebyrdnys#. POTESTAS is #miht#, and
sêo geswutelað, hwæt þes dǣl mæge fremman, forðan ðe
hê hwîlon geþêot ôðre dǣlas and hwîlon tôscǣt. sume
[[259]]
sindon gehâtene COPVLATIVAE, þæt sind #geðêodendlîce#,
forðan ðe hî geðêodað ôðre dǣlas on ðǣre sprǣce
endebyrdnysse, ac hî nabbað nân andgit, gif hî âna
standað. þâs sind geþêodendlîce: _et_, _que_, _ac_, _ast_, _at_,
_atque_. _uir et mulier_ #wer and wîf#. _stetitque_ #and hê 5
stôd#. _cantauitque_ #and hê sang#. _omnis populus uirorum
ac mulierum_ #eall folc wera and wîfa#. _ast alii
adfirmant_ #and ôðre sêþað#. _at_ is ongeânweardlîc: _at
Iesus ait_ #and se hǣlend cwæð him tôgeânes#; _at
illi tacuerunt_ #and hî sûwodon tôgeânes þæs hǣlendes 10
wordum#. _atque aliis est largus_ #and ôþrum hê
is cystig#. ealle ðâs habbað ân englisc, þêah ðe hî
for fægernysse fela synd on lêdensprǣce.
14 _kein absatz_ ‖ tria]. III. _F_, [tr]ia _W_ ‖ þrio _H_ ‖ þincg
_R_, þingc _J_, þinc _H_ 15 ðissum _h_ ‖ po[tes]tas _W_ ‖ þæt is miht
_H_ 16 þridda _zu_ -e _a. hd.? h_, -e _CHU_ ‖ endeburd[ne]sse _W, f.
HT_ ‖ is miht _gl. R, in d. z. T_ ‖ and _nachträglich eingefügt corr.?
R_ 17 (seo g.) _corr.? R_ ‖ sio _H_ ‖ (þes) _corr.? R_ ‖ mæg
gefremman _DHTO_, mæi fremmen _W_ ‖ [fo]r- _W_, -þon _J_ 18 geþeod (d
_auf r. C_) _CHU_ ‖ dæles _J_ ‖ tosceat _JT_, æt _davon auf r. U_ ‖
sum[m]e _W_ 1 siondon _H_, beoþ _W_ ‖ þ. s. g. _in d. z. R_ ‖ siond
_H_, beoþ _W_ 1. 2 geðeodęndlice _T_, -lice _aus_ -lic _R_, -lic _J_ 2
forðan ðe--4 geþêodendlîce] swáswa is _T, f. H_ ‖ -þam _U_ ‖ [þe] _W_
‖ heo _D_ ‖ ðǣre] þreo _W_ 3 -byrnisse _U_, -berd- _D_ ‖ [heo--heo]
_W_ 4 stadað _F_ ‖ beoþ _W_ ‖ iþeo[dendliche--9 him] _W_ ‖ at _f. CU_
5 a(t)que _C_ ‖ --12 _ü. f. T_ 6 cantauitque _f. T_ 7 folc _ü.
getilgtem_ swa _corr. U_, swa _C_ 8 affirmant _U_, aduirmant _O, erstes_
a _ü. getilgtem undeutl._ a _H_ ‖ at is o. _f. T_ ‖ -werdlic _J_ 9 hīs
_statt_ ih͞s _h_ ‖ helend _h_ ‖ hiom _D_ ‖ togænes _H_ 10 suwedon
_DU_, swugedan _H_ ‖ togænes _H_, ongeanes _CU, punct über_ s _wol
zufällig O_ ‖ ðes helendes _J_ 10. 11 h[elen]des wordes _W_ 11 largus
est _D_ 12 h[ab]beþ _W_ ‖ an _aus_ on _R_ ‖ ænglisc _H_ ‖ þêah--13
lêdenspr. _f. T_ ‖ ðe _f. DH_ 13 fegernysse _D_ ‖ fe(l)a _H_, feala
_CF_ (ea _auf r. C_) ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖ o[n le]den. _W_ ‖
læden- _H_
[[14 ... tria]. III. _F_
text unchanged: error for “.III.”?]]
Sume synd gehâtene DISIVNCTIVAE, þæt synd #âscyrigendlîce#,
forðan ðe hî tôtwǣmað þæt andgyt and þâ 15
word geðêodað. hêr synd ðâ: _aut_, _ue_, _uel_, _ne_, _nec_, _an_,
_neque_. _lege aut scribe_ #rǣd oððe wrît#. _aut aliquis latet
error_ #oððe sum gedwyld lûtað þǣr#. _ne lingua nec
[[260]]
manus oculiue peccent_ #nê tunge nê handa oððe êagan
syngjon#.
14 _kein absatz_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖ þ. s. a. _gl. R_ ‖ siond
_H_, beoþ _W_, is _T_ 14. 15 ascir- _aus_ æsc- _D_, asc(i)r- (c _auf
r._) _h_, ascyregendlice _T_, -lic _W_ 15 forðan ðe--16 geðêodað _f. T_
‖ -þam _U_ ‖ totwemað _h_, -twym- _J_ 16 iþ[eo]deþ _W_ ‖ siond _H_,
beoþ _W_ ‖ ne _f. T_ 17 s(c)ribe _corr. U_, scr[i]be _W_ ‖ r. o. w.
_f. HT_ ‖ :::: latet _C_ 18 o _in_ error _auf r. C_ ‖ _ü. in d. z. T_
‖ :sum _D_, (sum) _von späterer_ (_mod.?_) _hd. F_ ‖ gedweld _D_ ‖
lvtað _aus_ latað _O_ ‖ þer _F_ 1--9 _ü. f. T_ 1 tuncge _F_ ‖ ho[n]da
oþer _W_ 2 syngian _H_ ‖
¶ _sentisne?_ #understentst þû lâ?# _uisne?_
#wylt þû lâ?# _uel dies est uel nox_ #oððe hit is dæg
oððe niht#. _tota die uel legit iste uel cogitat_ #eallne dæg
oððe þes man rǣt oððe hê þencð#. _nec laudo nec 5
uitupero_ #nê ic ne herige nê ic ne tǣle#. eft ongeânwerdlîce:
_nec una hora auarus neglegit lucrum neque pius
iustitiam_ #nê forgyt se gŷtsere his gestrêon âne tîd
nê se ârfæsta his rihtwîsnysse#. _siue_ and _seu_ syndon
êac DISIVNCTIVAE: _siue errore uiae seu tempestatibus 10
acti_ #hî synd genêadode oððe mid gedwylde þæs
weges oððe mid stormum þæs unwederes#. _siue
uir siue mulier_ #swâ hwæþer swâ hit sŷ, swâ wer,
swâ wîf#.
ne _in_ sentisne _auf r. a. hd.? h_ ‖ understænst _H_, -stent _FJ,
dahinter etwas rad. O_ ‖ u _in_ þu _aus etwas a. O_ ‖ ne _in_ uisne
_auf r. a. hd.? h_ 3 w[ult] _W_ ‖ _2._ uel _HJUW_, ł _CDFhRT_, oððe _O_
‖ o.--4 niht _f. H_ 3. 4 oþer _beide mal W_ 3 is] his _J_ 4 _erstes_
uel _J_, ł _CDFhRTUW_, oððe _O, f. H_ ‖ [le]git _W_ ‖ istæ _T_ ‖
_zweites_ uel _HJ_, ł _CDFhRTUW_, oðþe _O_ ‖ cogitatus _H, letztes_ t
_auf r. O_ ‖ --5 _ü. f. H_ ‖ eall:ne (e _r._) _O_, al _W_ 5 oþer
_beidemal W_ ‖ þe mon _W_ ‖ hê _f. J_ ‖ þengð _O_ ‖ ne claudo (o
_auf r._) _O_ ‖ l[au]do _W_ 6. 7 eft ong. _f. T_ ‖ :: ongeanw- (w _auf
r._) _O_, -weard- _DHJR_, -wir(d)lice _v. ds. hd.? U, letztes_ e
_nachträglich 1. corr. h_, aȝeanwerliche _W_ 7 huna _O_ ‖ ora _FJOTUW_
‖ næglegyt _O_, negligit _W_ 8 iusticiam _W_ ‖ fo[rȝit] _W_ ‖
gestrion (n _aus_ m) _H_ 9 ne _auf r. O_ ‖ se _aus_ fe _H_ ‖ -ne[sse
si]ue _W_ ‖ rihitw- _F_, -nessa (a _hinter getilgtem_ e) _H_ ‖ and] et
_J_ 9. 10 siondon _H_, beoþ _W_ 10 (e)ac _h_ ‖ so hwæþer so hit beo so
wer [so wif] _hinter_ d. _W_ ‖ _von_ siue _an wider die erste hd. h_ ‖
seu _auf r._ (_v. ds. hd._) _O_ 11--12 _ü. in d. z. T_ 11 siondon _H_,
beoþ _W_ ‖ inedde _W_ ‖ oþ[er mid] _W_ ‖ gedwolan _h_ 12 wæges _D_ ‖
oþer _W_ ‖ stormes _W_ ‖ unwedres _F_, underes _J_, unweres _W_ 12. 13
siue uir--14 wîf _f. H_ ‖ siu[e mu]lier siue vir _W_ 13--14 _ü. f. T_
13 hweþer _J_ 13. 14 beo so wif so wer _W_
¶ _an_ is INTERROGATIVA, þæt is #âxjendlîc#: _tu
es, qui uenturus es, an alium expectamus?_ #eart þû, sê# 15
[[261]]
#ðe tôweard is, oððe wê ôðres anbîdjan sceolon?#
hê is êac DVBITATIVA, þæt is #twŷnjendlîc#: _eloquor an
sileam?_ #hwæðer ic sprece oððe swŷgje?#
14 (ys) _C_ ‖ interrog[atiua] _W_, interrogatiuo _T_, -tiuum _CU_ ‖ þ.
is a. _ü._ an is _R, f. HT_ 15 _erstes_ u _in_ uenturus _aus e. a. D_ ‖
es: (t _rad._) _R_, est _H_ ‖ exsp- _H_ ‖ --261^3 _ü. f. T_ ‖ ær[t
þu] _W_ 1 towerd _DFhR_ ‖ oþer _W_ ‖ onbid(i)an _v. ds. hd.? U_,
andbidian _FhR_, anbidan _H_ ‖ sculon _H_, sceolan _D_ 2 dub[ita]tiua
_W_ ‖ þ. is t. _gl. R, f. T_ ‖ eloquoor _H_ 3 hweðer _F_, hwyðer _J_
‖ spece _O_ ‖ oþ[er] _W_ ‖ suwige _CDFhJRU_, swugige _H_, suwie _W_
Sume syndon gehâtene EXPLETIVAE oððe COMPLETIVAE
gecwedene, þæt synd #gefyllendlîce#: þâ gefyllað and 5
gefægerjað þâ lêdensprǣce, and, þêah ðe hîg forlǣtene
bêon, ne byð swâ ðêah þǣre sprǣce andgit forlǣten.
hêr synd ðâ: _autem_, _enim_, _uero_, _quidem_, _equidem_, _quoque_,
_nam_, _namque_, _uidelicet_. _tu autem, domine, miserere mei et
resuscita me_ #ðû, sôðlîce, drihten, miltsa mê and 10
ârǣr mê#. _ego enim sum dominus, deus tuus_ #ic, sôðlîce,
eom drihten, ðîn god#. _tu uero odisti disciplinam_
#þû, sôðlîce, hatedest godes stêore#. _ego quidem
facio_ #ic, witodlîce, dô#. _equidem merui_ #ic, witodlîce,
þæt geearnode#. _tu quoque_ #þû êac swylce#. 15
_doctus sum; nam legi_ #ic eom gelǣred; sôðlîce, ic
rǣdde#. _erat namque in sermone uerax_ #hê wæs, sôðlîce,
on sprǣce sôðfæst#. _hominem uidelicet iustum
[[262]]
laudo_ #rihtwîsne mannan, gewislîce, ic herige#.
eallswâ _regnum scilicet illud_ #þæt rîce, gewislîce#.
4 _kein absatz_ ‖ siondon _H_, synd _O_, beoþ _W_ ‖ expletiua _H_,
expleaue _O, auf r. U_ ‖ oþer _W_ ‖ conpl- _T_, cōpl- _FhJ_,
-ple(ti)ue (ti _ü. rad._ a _wol v. ds. hd._) _O_, -tiue (e _auf rasur
von_ a) _H_, -tiui _F_ 5 gecw. þ. s. g. _f. T_ ‖ þ. s. g. _in d. z. R_
‖ siond _H_, beo[þ] _W_ ‖ -fell- _beide mal D_ ‖ [i]fullendliche _W_,
gefyllenlice _F_ 6 gefægriað _U_, geferiað _F_ ‖ læden- _H_ ‖ and--7
forlǣten _f. T_ ‖ [þe heo] _W_ 7 bion _aus_ beon _H_ ‖ beoð _U_ ‖
an(d)gyt _C_, angit _O_ ‖ forlo[ren] oþer forlæten _W_ 8 siond _H_,
synd:: _U_, beoþ _W_ ‖ [quoque] _W_ 10 rescu- (_aber_ s _getilgt_) _D_,
rescita _U_ ‖ [_1._ me--14 ic wi]todliche do _W_ ‖ --15 geearnode _ü.
f. T_ ‖ mildsa _J_ 11 dominus _f. F_ 13 hatedest _3. corr. F_ 14 a _in_
facio (_v. ds. hd.?_) _ü. zum teil rad._ u _O_ ‖ wito|dodlice _O_ ‖
equidem] ego quidem _J_, ego (e)quidem _1. corr. h_ ‖ merui _auf r. D_
15 geear:node (d _rad._) _O_, geearndde _J_ ‖ [quoqu]e _W_ ‖ þu eac
sw. _in d. z. T_ 16--262^2 _ü. f. T_ ‖ ic eom g. _hier ausgestrichen
und vom 2. corr. hinter_ sum| _an den rand gesetzt h_ ‖ (gelæred) _ds.
hd. U_ 17 ræde _C_, rǣde _U_, [ræd]de _W_ ‖ sermonem _J_ 18 sprece _U_
‖ [soð]fæst _W, erstes_ s _aus_ f (_und_ o _aus_ a?) _O_ 1 mann:: _C_,
man _HU_ ‖ iwisli[ch]e _W_ 2 eallswâ _f. T_ ‖ re:gnum (n _rad._) _O_
Sume sindon CAVSALES gehâtene. CAVSA is #intinga#,
and þâs bêoð for sumon intingan gecwedene: _si_, _etsi_,
_etiamsi_, _siquidem_. _si uis_ #gif ðû wylt#; _si possum_ #gif 5
ic mæg#. _etsi uoluero gloriari, non ero insipiens_ #þêah
ðe ic wylle wuldrjan, ne bêo ic nâ unsnoter#.
_etiamsi mortuus fuerit, uiuet_ #þêah ðe hê bêo dêad,
hê leofað#. DONATVS telð gyt mâ tô ðisum: _ni_, _nisi_,
_sed_. _ni_ and _nisi_ habbað ân andgyt. _ni uelles, non uenisses_ 10
#bûton þû woldest, ne côme ðû#. _ni fallor_ #bûton
ic bêo mid lêasunge bepǣht#. _nisi dominus custodierit
ciuitatem_ #bûton drihten gehealde þâ burh#.
_non ego, sed tu_ #nâ ic, ac ðû#. _non bos est, sed equus_
#nis hit nâ oxa, ac is hors#.
3 _kein absatz_ ‖ sum[m]e _W_ ‖ siondon _H_, beoþ _W_ ‖ gehâtene--4
gecwedene _f. T_ ‖ is intinga _gl. R_ ‖ intiga _J, erstes_ i _auf r.
H_ 4 bioþ _H_ ‖ suman _Dh_, sumum _CU_, [su]me _W_ ‖ intigan _J_ 5
etiâmsi _auf r. U_ ‖ --9 _ü. f. T_ ‖ [wul]t _W_ ‖ possum _aus_ possus
_H_ 6 (ic) _O_ ‖ et(si) _corr. vom rubr. T_ ‖ o _von_ uoluero _auf r.
C_ ‖ [þau]h _W_ 7 ic snotor _J_ ‖ nout _W_ ‖ -snotor _CHRU_ 8
mor[tuus] _W_ ‖ he--9 leofað _auf r. F_ ‖ bio _H_ 9 leouað _H_ ‖ ȝet
[tel]þ _W_ ‖ tælð _J_, telð _zu_ tecð _a. hd. h_ ‖ ðyssum _J_ 10 sed]
ac _J_ ‖ [ni ue]lles _W_ 10. 11 uenises _h_ 11--15 _ü. f. T_ 11 butan
_h_, [buto]n _W_ 12 bio _H_ ‖ leasunga _H_ 13 ciuita[tem bu]ton _W_ 14
nout _W_ ‖ [bos est s]ed _W_ ‖ set _J_ 15 nis: (i _rad._) _O_ ‖
¶ gyt synd mâ ðyssera 15
æfter Priscianes tǣcinge: _quoniam_, _quia_, _quam ob rem_.
_confitemini domino, quoniam bonus_ #andettað drihtne,
forðan ðe hê is gôd#. _quia fecisti rem hanc_ #forðan
ðe þû dydest þys þing#. eft _quia tu es Petrus_ #þæt
þû eart# PETRVS. _quam ob rem uenisti?_ #for hwî# 20
[[263]]
#côme ðû?# _quam ob rem uolui_ #for þî ic wolde#. þis is
êac ADVERBIVM and bið menigfealdlîce _quas ob res?_ #for
hwilcum ðingum?# naman bêoð êac tô ðisum genumene:
_qua causa?_ #for hwilcum intingan?# _qua gratia?_ #for
hwilcum gesceâde?#; and PRAEPOSITIO: _quapropter_ #for 5
ðî þonne#; and PRONOMEN: _ideo_ #for þî#, _idcirco_ #for ðî#,
_propterea_ #for þî# ET SIMILIA.
nout _W_ ‖ gyt--16 tǣcinge _f. T_ ‖ gyt] sit _H_ ‖ siond: (o _rad._)
_H_, beoþ _W_ ‖ ðyssere _J_ 16 [æfter] _W_ ‖ priscianus _FHR_ ‖
tæcincge _J_, tæchunge _W_ 17 :domino quoniam: _O_ ‖ [quoniam b]onus
_W_ ‖ --263^1 _ü. f. T_ ‖ andetað _C_ ‖ drihtene _h_ 18 góód _R_ ‖
[hanc] _W_ ‖ -þa(n) _C_, -þam _U_, for _D_ 19 ðe _f. DW_ ‖ (þis) _ds.
hd.? U_ ‖ _aus_ þinc _h_, þingc _J_, þinc _H_ ‖ þæt] forþen þe _W_ 20
[þu æ]rt _W_ 1 [þi ic w]olde _W_ ‖ þis--3 ðingum _f. T_ 2 beoð _U, f.
O_ ‖ quas _aus_ quam _von späterer_ (_moderner?_) _hd. F_, quam _W_ ‖
ob res] ebres _H_ ‖ for: (þ _rad._) _H_ 3 hwulche [þing]es _W_ ‖ bioþ
_H_ ‖ ðyssum _J_, sisum _H_ 4 _1._ qua] quia _J_, quam _T_ ‖ --7 _ü.
f. T_ ‖ in[tinga]n _W, aus_ -gam _O_ ‖ gratia] gram _DO_, ratione _T_
5 gesce(a)de _O_ ‖ et _J_ ‖ quaꝓt̄ _W_ 5. 6 for (þig) _ds. hd.? U_ 6
þonn̄ _H_ ‖ et _J_ ‖ [prono]men _W_ 7 et similia _f. T_ ‖ mil _von_
similia _z. t. u._ ia _ganz weg H_
Sume sind gecwedene RATIONALES. RATIO is #gesceâd#,
and þâs sind for sumon gesceâde gesette on endebyrdnysse
lêdensprǣce: _ergo_, _igitur_, _ita_, _itaque_, _utique_. _tulit 10
ergo dominus hominem_ #eornostlîce, drihten genam
þone mann#. _igitur perfecti sunt caeli et terrae_ #eornostlîce,
heofenas and eorðan wǣron fulfremedlîce
geworhte#. _sicut domino placuit, ita factum est_ #swâswâ
hit drihtne gelîcode, swâ hit is gedôn#. _itaque 15
epulemur in domino_ #witodlîce, uton wistfulljan
on drihtne#. _utique uolo_ #witodlîce, ic wylle#. _utique
uolumus_ #witodlîce, wê wyllað#.
8 _kein absatz_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖ i[cweþene] _W_ ‖ is g. _gl.
R_ ‖ gescad _H_ 9 siond _H_, syndon _T_, beoþ _W_ ‖ suman _CDT_, sumum
_U_ ‖ gescade _H_ ‖ [on en]deb. _W_ ‖ :ende- (o _rad.?_) _O_,
ændebyrdnesse _H_ 10 lede(n)- _O_, læden- _H_ ‖ ita _f. J_ ‖ uti _in_
utique _auf r. O_ 11 er[go domi]nus _W_ ‖ --18 _ü. f. T_ ‖ ernost-
_J_, eornest- _h_ ‖ nam _J_ 12 f _in_ perfecti _zu_ s _rad. O_ ‖
eornest- _h_, witod- _H_ 13 heofonas _CFhJ_, heofones _D_ 13. 14
-fre(me)d- _J_, fulfredl[iche] _W_ 14 iwrouht _W_ 15 drihtene _hW_,
drihten _H_ ‖ licode _D_ ‖ [so] _W_ 16 uton--17 witodlîce _f. J_ ‖
u:ton _F_, utan _H_ 17 [on] _W_ ‖ drihtene _C_ ‖ _1._ ut(i)que _h_ ‖
witodlîce--18 uolumus _ü. d. z. 1. corr. h_ ‖ _zweites_ utique--18
wyllað _f. H_ 18 _nach_ uolumus _ein_ q _getilgt O_ ‖ wittodli[che] _W_
PRISCIANVS cwæð, þæt sume sind ADVERSATIVAE, þæt
[[264]]
sind #wiþerrǣdlîce#. _quamuis_, _quamquam_, _licet_, _etsi_,
_etiamsi_, _tamen_. _quamuis clames, non audiat surdus_ #ðêah
ðe ðû clypige, hit ne gehŷrð se dêafa#. _quamquam
stultus moneatur, non emendetur_ #ðêah ðe se stunta
bêo gemynegod, hê ne byð gerihtlǣht#. _licet petieris 5
dimidium regni mei_ #ðêah ðe ðû bidde healfne
dǣl mînes rîces#. _licet_ #is âlŷfed# is word: _mihi licet_
#ic môt#, _nobis licet_ #wê môton#; _tibi licuit_ #ðû môstest#;
_licitus sermo_ #âlŷfed sprǣc#, _licita res_ #âlŷfed ðingc#,
_licitum uerbum_ #âlŷfed word#; _inlicitum_ #unâlŷfed#; and 10
PARTICIPIVM _licens_ #âlŷfende# and ADVERBIVM _licenter_ #âlŷfedlîce#,
swâswâ of _libet_ #mê lyst# _libens_ #lustbǣre# and
_libenter_ #lustlîce#. se ôðer _licet_ næfð nâht ðyses. _quamuis
non roget, tamen uult habere_ #ðêah ðe hê ne bidde,
þêah hê wyle habban#. _tamen uult_ #ðêah hê wyle#. 15
be ðâm ôðrum wê sǣdon. _saltim_ getâcnað wanunge:
_saltim, si haberem unum denarium_ #hûru, gif ic hæfde
ǣnne pening#; _si non uis legere, saltim audi_ #gif ðû
nelt rǣdan, hlyst hûru#.
19 _kein absatz_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖ aduersatiua _FW_ 19. 264^1 þ.
s. w. _gl. R, in d. z. T_ 1 sion _F_, beoþ _W_ ‖ [wi]þer- _W_ ‖ quâ
quâ _R_ ‖ eti _O_ 2 quamuis--282^12 getele _f. H_ (_mitten in d.
zeile_) ‖ quamu[is] _W_ ‖ --7 _ü. f. T_ 3 ðe _f. CU_ ‖ clypiæ _C_ ‖
[þe] _W_ ‖ deafa _auf r. C_ 4 moueatur (_doch das erste_ u _mit a. t.
zu_ n? _F_) _FT_ ‖ em- _aus_ -datur _D_ ‖ ðe _f. J_ 5 [beo] _W_ ‖
gemyn:egod (d _rad._) _O_, -myngod _CDF_, -mingod _U_ 6 re[gni] _W_ ‖
ðe: (a _rad._) _D_ ‖ bede _W_ 7 _1._ licet--13 ðyses _f. T_ ‖ ale[fed]
_W_ ‖ michi _DJ_ 8 mos[test] _W_, mostes _CU_ 9 lictus _F_ ‖ ðing
_hR_, þing _CDFU_ 10 uer[bum] _W_ ‖ inli(ci)tum (t _aus etwas a._) _1.
corr.? h_, inlicium _F_ ‖ l _in_ unalyfed _aus e. a. h, dahinter_ þing
(_auf r. C_) _CU_ ‖ et _J_ 11 [and ad]uerbium _W_ ‖ et _J_ ‖
licenter::: _O_ 11. 12 alyfed:lice _O_, alyfend- _F_, alefendliche _W_
12 libet] licet _J_ ‖ lest _D_, hlyst _J_ ‖ [and] _W_, et _J_ 13
ðysses _J_, þisses _F_ 14 ro[get] _W_ ‖ --19 _ü. f. T_ 15 þeah ðe he
_F_ ‖ tamen--16 sǣdon _f. T_ ‖ [ta]men _W_, tam _U_ ‖ uult habere
_CU_ (_doch_ habere _mit a. t. getilgt U_) 16 itocne[þ] _W_ 17 una _W_
‖ danarium _O_ ‖ hura _W_ 18 en[ne] _W_ ‖ peningc _J_, penig _CRU_,
peni _W_ ‖ saltim _von späterer hd. aus_ :ai:tim _F_ 19 hlest _D_ ‖
hura _W_
Sume synd gehâtene ENCLETICAE on grêcisc, þæt is 20
[[265]]
on lêden INCLINATIVAE and on englisc #âhyldendlîce#,
forðan ðe hî âhyldað and gebîgað heora swêg tô ðâm
stæfgefêge, þe him ætforan stent. þæt sind ðrêo: _que_,
_ne_, _ue_. _arma uirumque_ #þâ wǣpnu and þone wer#.
_oculiue_ #oððe êagan#. _satisne est_ oððe _estne satis?_ #is 5
ðǣr genôh lâ?# on eallum þisum and þyllecum gǣð
se swêg tô ðâm stæfgefêge, þe him ætforan stent. þes
_que_ is sceort mid þrŷm stafum gewriten oððe getitelod,
and se langa _quae_, þe is FEMININVM of _quis_, sceal bêon
mid fêower stafum _q_, _u_, _a_, _e_ âwriten. 10
20 _kein absatz_ ‖ s(u)me _C_, [su]me _W_ ‖ beoþ _W_ ‖ en _in_
encletice _auf r. U_ ‖ þæt _usw. in d. z. R_ 1 incli[na]tiue _W_ ‖
ahild- _aus_ as- _U_, ahyl(t)endlice (t _ü. unterpunctiertem und rad._
d) _O_ 2 fofþan _C_ ‖ ahy(l)dað _C_, -held- _D_ ‖ an(d) _C_ ‖
gebigeað _JT_, bigað _O_, ib[e]ȝeþ _W_ ‖ þan _D_ 3 beoþ _W_ 4. 5 _ü. in
d. z. T_ 4 wæpna _D_ ‖ (þone) _corr.? U_, ðon̄ _h_ ‖ er _von_ wer _auf
r. U_ 5 oculiu[e] _W_, oculine _J_ ‖ oþer _W_ ‖ egan _T_ ‖ oððe] ł
_DJ_ ‖ estne: (_punct radiert_) _O_ ‖ is--7 stent _f. T_ 5. 6 is ð. g.
la _gl. ü._ satisne est _R_ 6 þissum _F_, ðissum _J_, þi[s]sen _W_ ‖
and on _J_ ‖ þyllicum _DJR_, þillicum (_2._ i _aus_ u _rad._) _U, am_ e
_von_ þyllecum _rad. F_ ‖ gað _U_ 7 (s)weg _a. hd. F_ ‖ s _von_ þes
_erst nachträglich eingeflickt_ (_corr.?_) _U_ 8 þreom _T_ ‖ awriten
_DJT_ ‖ getitelod _aus_ getitolod _O_, -tolod _hJ_ 9 lange _J_, lo[n]ge
_W_ ‖ of] on _CU_ ‖ sceall _R_ 10 (q).u.a.e _F_, q.u[.a.e] _W, f. J_
Sume syndon ǣgðer gê CONIVNCTIONES gê ADVERBIA.
gif ic cweðe _uolo, ut legas_ #ic wylle, ðæt ðû rǣde#,
þonne byð se _ut_ CONIVNCTIO; eft _rogo, ut facias_ #ic bidde,
þæt ðû dô#. gif ic cweðe _feci, ut potui_ #ic dyde, swâ
ic mihte#, þonne bið se _ut_ ADVERBIVM and getâcnað gelîcnysse. 15
ealswâ _feci, ut homo_ #ic dyde, swâswâ mann#.
hwîlon hê getâcnað êac tîde: _ut uidit beatus Sebastianus_
#þâ ðâ se êadiga# SEBASTIANVS #geseah#; on þissere
stôwe hê is TEMPORALE ADVERBIVM, þæt is #tîdlîc#, forðan
[[266]]
þe hê getâcnað tîde hêr, swâswâ hê dêþ gehwǣr. _dum_
and _cum_ sindon ǣgðer gê ADVERBIA gê CONIVNCTIONES.
gif hî bêoð geðêodde þâm gemete, ðe is gehâten INDICATIVVS,
þonne bêoð hî ADVERBIA; and eft, ðonne hi bêoð
geþêodde þâm gemete, þe is gecweden CONIVNCTIVVS, 5
þonne bêoð hî CONIVNCTIONES. manega synd gyt CONIVNCTIONES,
þe wê ne magon nû secgan on ðissere
sceortnysse.
11 _kein absatz_ ‖ beoþ _W_ ‖ ægðær _F_ 12 [ȝif i]c _W_ ‖ --18 _ü. f.
T_ 13 þone _C_ ‖ is _W_ ‖ _erstes_ ut _von späterer hd. auf r. F_ ‖
[coniu]nctio _W_, coiunctio _D_ ‖ eft _f. W_ ‖ _zweites_ a _in_ facias
_aus e. a. h_ 14 fe[ci ut] _W_ ‖ f(e)ci _aus_ fici _3. corr.? F_ ‖
p(o)tui _aus_ putui _O_ 15 is _W_ ‖ ut _von späterer hd. auf r. F_ ‖
and _f. T_ 15. 16 [ilicn]esse _W_ 16 (u)t (u _über r._) _O_ 17 (h)e _F_
‖ itoc[neþ] _W_ ‖ tidi _T_ ‖ beatus _am rande von ds. hd. C_ 18
sebas[tian]us _W_ ‖ þisse _T_ 19 adu. temp. _W_ ‖ tomporale _C_ ‖
auuerbium _O_ ‖ þæt--266^1 gehwǣr _f. T_ ‖ þ. is t. _gl. ü._ temporale
_R_ ‖ tid[lic f]or. _W_ 1 hê _f. J_ ‖ (ge)tacnað _v. ds. hd.? U_,
tacnað _C_ ‖ _nur ein_ swa _D_ 2 [beo]þ _W_ ‖ coniunctionis _T_ 3
:geðeodde (_angefangenes_ g _rad._) _O_ ‖ [þen] _W_ ‖ þet _W_ ‖
gahaten _C_, gecweden _D_ 4 and _corr. U, f. C_ ‖ [eft] _W_ ‖ þonn _W_
5 þâm--gecweden _f. T_ ‖ þe] þis _O_, þet _W_ ‖ coniunc[tiu]us _W_,
-uo _T_ 6 þonne--8 sceortnysse] et cetera _T_ ‖ (coniunctiones) _C_ ‖
beoþ _W_ 7 [þe w]e _W_ ‖ magan _J_
DE FIGVRA.
Fêawa CONIVNCTIONES bêoð gefêgede. _si_ and _que_ and 10
_ne_ underfôð fêginge ðus: _si quis_ #swâ hwâ#, _si quando_
#gif ǣfre# oþðe #âhwænne#; _ne quis_: _ne quis furetur_ #þæt
nân ne stele#, _ne quando obdormiam in morte_ #þæt ic
nǣfre on dêaðe ne slâpe#; and þâs sind MOBILIA.
_quisque_ #gehwâ#, _ubique_ #gehwǣr#, _undique_ #ǣghwanon#. 15
on þisum æftemystan nis nâ se _que_ ENCLETICA, forðan ðe
hê ne âhylt ðone swêg him tô, swâswâ his gewuna is.
_nam_ is ânfeald CONIVNCTIO, and _namque_ is gefêged and
swâ gehwylce.
9 _überschrift f. JW_ 10 _kein absatz h_ ‖ Fêawa] [þê]o _W_ ‖ _1._
and] et _J_ 10. 11 quę (and ne) and underf. _corr. U_ 10 _2._ and _f.
OT_ 11 ne _f. allen ausser corr. U_ ‖ fegincge _FhJR_, gefeginge _T_ ‖
si quis _f. J_ ‖ --12 _ü. in d. z. T_ 12 æfre _auf r. C_ ‖ o. ahw. _in
d. z. R_ ‖ ahwenne _h_, hwænne _J_ ‖ ne quis _nur einmal hJOT_ ‖
þæt--15 _ü. f. T_ 13 nân ne] nane _h_ ‖ q(v)ando (q _auf r._) _O_ ‖
mor[te] _W_ 14 n _in_ næfre _aus_ m? _O_ ‖ slæpe _DJ_, slepe _W_ ‖ a.
þ. s. m. _f. T_ ‖ þa _CU_ ‖ beoþ _W_ 15 quis[que] _W_ ‖ gehwanon _O_
16 on--17 is _f. T_ ‖ ðyssum _J_ ‖ æftemes[tan] _W_ ‖ nout _W_ ‖
-þon _CJU_, þan| _v. sp. hd. D_ 17 ahelt _D_, hylt _J_ ‖ þone _aus_
þonne _D_ ‖ [swe]ih _W_ 18 andfeald _U_ ‖ gefegod _C_, [ife]iȝed _W_
18. 19 a. s. g.] et similia _T_ 19 (ge)hwilce _h_, gelice _J_
[[267]]
DE ORDINE.
ORDO is #endebyrdnys#, and sume CONIVNCTIONES æfter
gecynde standað ǣfre on foreweardan on ǣlcere lêdensprǣce,
swâswâ dôð þâs: _at_, _ast_, _si_ and gehwylce ôðre.
þâs and þillîce synd gehâtene PRAEPOSITIVAE, þæt sind 5
#foresettendlîce#. sume sind gehâtene SVBIVNCTIVAE,
þæt sind #underþêodendlîce#, forþan ðe hî bêoð ǣfre
underþêodde on ðǣre lêdensprǣce endebyrdnysse, swâswâ
is _que_ and _autem_ and gehwylce ôðre. sume sind
COMMVNES, þæt is #gemǣnre endebyrdnysse#, forðan ðe 10
hî magon hwîlon ætforan standan, hwîlon bæftan, swâswâ
dêð _ergo_ and _igitur_ and gehwylce ôðre.
1 _überschrift f. J_ ‖ de _f. F_ 2 _kein absatz FW_ ‖ is e. _in d. z.
R_ ‖ sum[m]e _W_ ‖ coniunctionis _T_ 3 standað--lêdenspr. _f. T_ ‖
forewerdan _R_, werdan _FW_ ‖ on _vor_ ǣlcere _f. COTU_ ‖ ælcre _R_,
[æl]chere _W_ 3. 4 on ledenspeche _W_, spræce (_ohne_ leden) _CU_ 4
swaswa--8 underðeodde, _soweit nicht gl., auf r. R_ ‖ a. g. ô.] et
similia _T_ ‖ [oþ]re _W_ 5 þâs--9 ôðre _f. T_ ‖ beoþ _W_ ‖ prepositie
_W_ 5. 6 þ. s. f. _gl. R_ 5 beoþ _W_ 6 fore[set]tendliche _W_, -setend-
_J_ ‖ sind _v. ds. hd. am rande nachgetr. O_, beþ _W_ 7 þ. s. u. _gl.
R_ ‖ beoþ _W_ ‖ un[de]rþeodliche _W_ ‖ -þam _C_ 8 [þ]ere _W_ ‖
-berd- _D_, -byrnisse _U_ 9 ihwl[k]e _W_ ‖ beoþ _W_ 10 þæt _usw. in d.
z. R_ ‖ gemænre: (s _rad._) _h_ ‖ -ðon _T_, -þam _U_ 11 æt _in_
ætforan _auf r. D_ ‖ hw[ulon b.] _W_ ‖ beæftan _CDRU_, beæfton _h, in
d. z. T_ 12 a. g. ô.] et cetera _T_
INCIPIT PRAEPOSITIO.
PRAEPOSITIO EST PARS ORATIONIS INDECLINABILIS. PRAEPOSITIO
mæg bêon gecweden on englisc #foresetnys#, forðan ðe 15
hê stent ǣfre on foreweardan, swâ hwǣr swâ hê byð,
bêo hê gefêged tô ôðrum worde, ne bêo hê. hwîlon hê
[[268]]
geêacnað and gefylð þǣra worda andgit, ðe hê tô cymð,
and hwîlon hê âwent heora getâcnunge and hwîlon wanað.
_celsus_ is #hêalîc#. dô ðǣr tô PRAEPOSITIO _ex_, þonne byð
hit _excelsus_ #swŷðe hêalîc#: hêr hê gefylð þæt andgit.
_iustus_ is #rihtwîs#. dô ðǣr tô PRAEPOSITIO _in_, þonne byð 5
hit _iniustus_ #unrihtwîs#: hêr hê âwent þæt andgit. _rideo_
#ic hliche#. dô ðǣr tô PRAEPOSITIO _sub_, þonne byð hit
_subrideo_ #ic smercige#: hêr hê gewanað þæt andgit and
swâ gehwǣr.
13 i. p. est _F_, de prepositione (_ohne_ incipit) _U, f. JW_ 14 _kein
absatz J_ ‖ repositio _W_ ‖ est] ês _J_ ‖ indeclinabis _U_ 15
mæg--englisc] is _T_ ‖ m[æi beon icwe]þen _W_ ‖ gec(w)yden _D_ ‖ -ðon
_h_ 16 o[n forewear]dan _W_ ‖ a _in dem zweiten_ swa _aus_ e _und_ a
_noch einmal drüber J_ 17 (fe)ged _O_ ‖ tô ô. w. _f. DT_ ‖ wordum _U_,
worden _W_ ‖ [ne beo he] _W_ ‖ _2._ hê] he gefeged and _T_ 1 geeacnoð
_h, zweites_ e _sp. hd. auf r. F_ ‖ þara _CDT_ ‖ _über_ a _in_ worda
_ein gz. kleines_ o _O_ ‖ [he to c.] _W_ 2 and] hwilon (_also_ hw.
_doppelt_) _T_ ‖ awend _U_ 3 [c. is hea]lic _W_ ‖ is h. _gl. R_ 4
swu[þe h. her] _W_ ‖ hê _f. Dh_ 5 is r. _gl. R_ ‖ pre[positio in
þon]ne _W_ 6 hit--9 gehwǣr] þæt andgit gewanod _T_ (_vgl._ 8) ‖ hêr
_f. CU_ ‖ and[ȝit rideo ic] _W_ ‖ andgit] gyt _J_ 7 hli(c)he _C_,
hlihhe _U_, hlihe _O_, hleihe _W_ ‖ praepositiuo _F_ ‖ (hit) _C_ 8
subrid[eo ic sm.] _W_ ‖ subridio _O_, subrid(v)o _F_ ‖ smer(c)ige _C,
erstes_ e _aus_ i? _O_, mearcige _F_ ‖ (he) _O_ ‖ ‖ _erstes_ a _in_
gewanað _aus_ u _O_
Ân þing gelimpð þisum dǣle, þæt is CASVS. twegen 10
CASVS hê tŷhð him tô, ACCVSATIVVM and ABLATIVVM. wê
wyllað nû ǣrest âwrîtan þâ PRAEPOSITIONES, þe belimpað
tô ACCVSSATIVVM, ac hî nabbað nâ full andgyt, gyf hî âna
standað bûtan ôðrum wordum. hêr synd ðâ: _ad_, _apud_,
_ante_, _aduersum_, _cis_, _citra_, _circum_, _circa_, _contra_,
_erga_, _extra_, 15
_inter_, _intra_, _infra_, _iuxta_, _ob_, _pone_, _per_,
_prope_, _propter_,
_secundum_, _post_, _trans_, _ultra_, _praeter_, _supra_,
_circiter_, _usque_,
_secus_, _penes_. wê cweðað _ad patrem_ #tô fæder#, _ad deum_
[[269]]
#tô gode#, _ad regem equito_ #tô cyninge ic rîde#. _apud
homines sum_ #mid mannum ic eom#, _apud episcopum
manet_ #mid ðâm biscope hê wunað#.
10 _kein absatz_ ‖ ðyncg _J_ ‖ ilim[pþ þ. d.] _W_ ‖ gelimð _D_,
gelimpað _T_ 11 ac(c)u- _T_, acu- _O_, acassa- _F_, -ussa- _ChU_ ‖ [and
a. we] _W_ ‖ ablitiuum _O_ ‖ wê--13 accussatiuum _f. T_ 12 awriten _J_
12. 13 belimpe[þ to a-]uum _W_ 12 belimpð (p _aus e. a._) _C_ 13 acu-
_FhO_, -usa- _DJRW_ ‖ nâ] nan _CU_, non _W_ 14 stonde[þ b. o.] _W_ ‖
on _von_ b. _und_ o. w. _auf rasur F_ ‖ buton _CDFhJRU_ ‖ oððrum _F_
‖ beoþ _W_ 15 citra--contra _auf r. h_ ‖ circum--16 iuxta _am rande
und zwischen d. z. von ds. hd. R_ ‖ [circum circa] _W_ ‖ circum _f. T_
‖ cyrca _U_ 16 inter _f. CU_ ‖ intra | intra (_das erste rad._) _C_ ‖
ob] oð _U_ ‖ po(n)e _corr. U_ ‖ p[er prope propter] _W_ 17 t:rans _F_
18 p[enes we cwe]þaþ _W_ ‖ --271^8 _ü. f. T_ (_doch vgl. zu_ 271^1) 1
d _in_ ad _vor_ r. _auf r. h_ ‖ [to kinge] _W_ ‖ (to) _corr.? U_ ‖
cynincge _J_, cynge _CDU_, cincge _hR_, cingge _F_ 2 ic eom _f. D_ 2. 3
[ep. m.] _W_ 3 wunat _F_ ‖
¶ _ante hostium stat_
#ætforan ðǣre dura hê stent#, _ante regem stat_ #ætforan
ðâm cyninge hê stent#. _aduersum inimicum pergit_ 5
#tôgeânes his fŷnd hê gǣð#. _cis Romam_ #beheonan
Rôme#, _cis Alpes_ #beheonan muntan#. _citra plateam_
#beheonan þǣre strǣt#. _circum montem_ #ymbe ðâ
dûne#. _circa forum_ #wið ðâ cêpstrǣt#. _contra ignem_
#ongeân þæt fŷr#. _erga propinquos curo_ #embe mîne 10
mâgas ic hogige#. _extra terminum_ #ofer landgemǣru#,
_extra legem dei facit_ #ofer godes ǣ hê dêð#. _inter amicos
sum_ #betwux frêondum ic eom#. _intra moenia_ #binnon
weallum#. _infra tectum_ #under hrôfe#. _iuxta uiam_
#wið þone weg#. _ob meritum_ #for geearnunge#. _pone 15
tribunal sedeo_ #wið þæt dômsetl ic sitte#. _per loca_
#geond stôwa#, _per dies_ #geond dagas#, _per hostium
intramus_ #ðurh þâ duru wê gâð in#.
ostium _CD_ 4--5 _ü. f. W_ 4 ætforan--stat _f. F_ ‖ dura: _C_, duru
_hJ_, dure _D_ ‖ stænt _h_ ‖ a. r. st. _f. T_ ‖ reg[em stat aduersum]
_W_ ‖ stað _U_ 5 cynincge _hJ_, ci(ni)ncge _R_, cynge _D_, cyninge
_getilgt und v. späterer hd._ dura _darüber F_ 6 tógenes _h_, toȝean _W_
‖ feond _CUW_, feonde _D_ 6. 7 beh[eonan r.] _W_ 7 muntan _aus_ muntam
_O_ 8 þ[ære st. cir]cum _W_ ‖ stræt: (e _rad._) _D_ ‖ circú _h_, circa
_J_ ‖ embe _CD_, ymb _J_ 9 dûne] munte _J_ ‖ chæpstre[t c. i.] _W_ ‖
cyp- _J_, ceap- _CDRU_, æ _in_ -stræt _auf r. U_ 10 propinquas _F,
zweites_ o _auf r. C_ ‖ curo _f. W_ ‖ ymbe _JR_ 11 mæȝ[es ic h.] _W_
12 [dei f.--15 for] iearnunge _W_ ‖ ofer] of _CU_ ‖ dêð] gæð _F_ 13
betwyx _R_ ‖ menia _alle ausser U_ ‖ bi(n)non _C_, binnan _J_, i _aus
e. a. F_ 14 infra] intra _F_ ‖ rofe _DU_ 15 weig _U_ 16 tribunal _aus_
trab- _F_ ‖ sedeo _f. T_ ‖ wið] bi _W_ ‖ domset[l ic s. p. loc]a _W_
17 ge(ond) stowa _mod. hd. D_ ‖ studen _W_ ‖ _das zweite mal_ gond _F_
‖ ostium _U_ 18 in[tramus þ. þ. d]ura _W_ ‖ dura _aus_ duru _hO_, dura
_F_ ‖ gað _aus_ gat _O_ ‖
¶ _prope fenestram
scribo_ #gehende þâm êhþyrle ic wrîte#, _prope est dies
[[270]]
domini_ #gehende is godes dæg#. _propter fidem passus
est_ #for gelêafan hê ðrôwode#. _secundum regulam
uiuo_ #æfter regole ic lybbe#, _secundum apostolicam
doctrinam_ #be þǣre apostolican lâre#, _secundum Mathaeum_
#æfter Mathees gesetnysse#. _post tres annos_ 5
#æfter þrîm geârum#, _post multum tempus_ #æfter mycelre
tîde#. _trans uadum_ #ofer þone ford#, _trans mare_
#ofer sǣ#. _ultra mare est_ #begeondan sǣ hê is#, _ultra
te_ #begeondan ðê#. _praeter illa_ #tôforan ðâm# oððe
#bûtan þâm#; eft _spem in alium numquam habui, praeter 10
in te, deus Israel_ #næfde ic nǣnne hiht on ôðerne
nǣfre, bûton on ðê, Israhela god#.
f _in_ fen. _aus etwas a. O_ 19 neih ł ihen[de þ. e.] _W_ ‖ -ðerle _J_
1 domini (_ausser_ d) _auf r. U_ ‖ neih ł ihende _W_ ‖ [p. f. p]assus
_W_ 2 þrowode (ð- _U_) _aus_ -wede _DU_, þrowede _C_ ‖ regulam--3 libbe
_auf r. C_ ‖ regolam _R_ 3 [æ. r.] _W_ ‖ æfter :::: _R_ ‖ r(e)gole
_C_, reogole _J_ ‖ secundum--4 lâre _f. F_ 4 apos[tolican l. se]c. _W_
‖ aposto(li)can _C, zu_ -am _O_ 4. 5 matħum _hT_ 5 matheus _J_, matheus
_und darüber_ ł es _v. ds. hd. oder corr.? U_ ‖ post _aus_ per _h_ 5. 6
[annos æ.] þreo ȝeræs _W_ 6 earon _U_ 7 [tr. u. o]fer _W_ ‖ þonne _C_ 8
e _in_ mare _auf r. O_ ‖ est _f. W_ ‖ bi[ȝ. s. he is u]ltra _W_ 8. 9
begeondon _F_ 9 illam _FW_ ‖ tôforan] for _J_ 9. 10 o. b. þ. _in d. z.
R_, ł hire [ł butan þ]am ł hire _W_ 10 buton _FR_ ‖ eft _f. T_ ‖ alio
_W_ ‖ nunquam _W_ ‖ abui _O_ 11 [isr. næfd]e _W_ ‖ israhel _CDFR_,
isrł _hJU_ ‖ :on (o _r._) _O_ 12 [isr. g. s]upra _W_ ‖
¶ _supra pectus
domini_ #bufan drihtnes brêoste#. _circiter tria milia_
#forneân þrêo þûsend#, _circiter triginta annos_ #forneân
þrittig geâra#, _circiter kalendas_ #wið ðâm mônðe# (_kalendae_ 15
synd #clypunga#, forðan ðe ðâ ealdan men clypodon
symle on niwum mônan). _usque_ nimð oftost
ôðerne PRAEPOSITIO him tô: _usque ad faeces biberunt_ #hî
[[271]]
druncon ôð ðâ drosna#, _usque ad uesperum_ #ôð ǣfen#.
_secus uiam_ #wið þone weg#, _secus uadum sedet_ #wið ðone
ford hê sit#. _penes uos est_ #mid êow hê is#, _penes
iudices_ #mid dêmum#. þâs PRAEPOSITIONES sume magon
bêon ADVERBIA, gif hî bêoð bæftan gesette. _ego supra 5
aspicio, tu infra_ #ic hâwige bufan and ðû beneoðan#:
hêr is se _infra_ ADVERBIVM. _ego in hac parte sto, tu contra_
#ic stande on þâs healfe and ðû ongeân#: hêr is se
_contra_ ADVERBIVM; and swâ gehwylce ôðre.
s _in_ pectus _aus_ r _O_ 13 bufon _CDFhUW_, bufon _aus_ buton _J_ ‖
tr:ia _F_ 13. 14 [m. fornea]n _W_ 14 forneân--triginta _f. CU_ ‖ þusen
_F_ ‖ cerciter _h_ ‖ trigenta _O_, XXX _F_, tria milia _W_ 15 þreo
[þusend ȝeræ]s _W_ ‖ þritig _R_, þritti _U_, XXX _und darüber_ þrittig
_3. corr. h_ ‖ kalendas _aus_ ral- _O_, cal- _J_ ‖ monða _J_ ‖
kalendae--17 mônan _f. T_ 16 beoþ _W_ ‖ cleo[p. forþ]en þe _W_ ‖ -ðam
_h_ ‖ ealdan _f. J_ 17 symble _U_, æfre _W_ ‖ mo[nan u. nim]eþ _W_ ‖
monan _aus_ -on _U_; monum _J_ 18 pre- _aus_ propositio _C_ ‖ bi[b.
heo] _W_ ‖ bibent̄ (_aber v. a. hd._ n, _wie es scheint, zu_ r =
biberunt) _F_ 1 dru(n)con _C_, -an _DFR_ ‖ _1._ ôð] on _J_, to _W_ ‖ a
_in_ ða _aus e. a. O_, þe _W_ ‖ oþet æfen _W, in d. z. T_ ‖ efen _U_ 2
se[cus u. w]iþ ł bi þene wei _W, f. F_ ‖ uadam _OT, dah._ sedum _mit a.
t. getilgt F_ ‖ sedet _f. T_ ‖ wið] bi _W_ 3 [p. u. est] _W_ 4
preposio[nes sume m]awon _W_ ‖ pre- _aus_ pro- (preposi _auf r._) _C_
‖ magan _D_ 5 geset(t)e _C_ 5. 6 [ego s. asp]itio _W_ 6 neoðan _J_ 7
[her is þe in]fra _W_ ‖ a _in_ parte _aus etwas a. O_ 8 ston[de on þ.
h]alue _W_ ‖ se _f. DT_ 9 [and so ihwilke] oþre _W_, et similia _T_ ‖
gehw.] gelice _J_
Ðâs ôðre bêoð geðêodde tô ABLATIVVM: _a_, _ab_, _abs_, 10
_cum_, _coram_, _clam_, _de_, _e_, _ex_, _pro_, _prae_, _palam_,
_sine_, _absque_,
_tenus_. wê cweðað on lêdensprǣce _a domo_ #of hûse# oððe
#fram hûse#. _ab homine_ #fram men#, _ab illo_ #fram him#.
_abs quolibet iussu_ #bûtan ǣnigre hǣse#. _cum exercitu
pergit_ #mid here hê færð#. _cum rege est_ #mid cynincge 15
hê is#. _coram uobis stat_ #ætforan êow hê stent#. _clam_
is swîðor ADVERBIVM, þonne PRAEPOSITIO: _bona aperte facit,
mala clam_ #gôd hê dêð openlîce and yfel dîgellîce#;
hêr is _clam_ ADVERBIVM, ac hê bið swâ þêah PRAEPOSITIO,
þonne hê bið foreset: _clam custodibus surgo_ #nytendum# 20
[[272]]
#ðâm weardmannum ic ârîse#, _clam te est_ #dîgele ðê
is#.
10 _kein absatz_ ‖ ab:latiuum (_unterpunctiertes_ b _rad._) _O_ 10. 11
[ab abs cum coram] _W_ 11 cum] cam _J_ ‖ clam--pre _nur die oberen
enden übrig W_ 12 cwe[þaþ--14 æ.] _W_ ‖ -spræc _J_ ‖ --15 færð _ü. als
gl. T_ 12. 13 oððe f. h. _in d. z. R_ 12 oððe] ł _T_ 13 hûse _f. T_ ‖
men] meam _F_ ‖ illa _J_ ‖ fram him _f. T_ 14 o _in_ quo- _auf r. C_
‖ buton _CDFJTU_, buto _R_ ‖ hæste _W_ 15 r[ege--mid] _W_ ‖
mid--272^1 âr. _ü. f. T_ ‖ cyninge _J_, cynge _CDU_, cinge _F_, cincge
_hR_ 16. 17 [cl. is sw.] _W_ 17 operta _J_ ‖ facis _FW_ 18 mal[a--he]
_W_ ‖ i _ü._ y _von_ yfel _C_ ‖ digel(l)ice _C_ 19 aduer[bium--biþ]
_W_ 20 c[ust. s.] _W_ ‖ netendum _D_, nytende _J_ 1 ðâm _f. R_ ‖
[est--2 is] _W_ 1. 2 d. ðe is _in d. z. T_ 1 digle _DU_, dygle _C_, g
_aus_ l _O_
¶ _de loco_ #fram stôwe# oððe #be stôwe#, _de domo dei_
#of godes hûse#, _de illo homine loquor_ #be ðâm men
ic sprece#, _de rege loquitur episcopus_ #be ðâm cyncge
sprecð se bisceop#. _e terra_ #of eorðan#, _fons ascendebat 5
e terra_ #se wyll âstâh ûp of ðǣre eorðan#.
_ex illo loco_ #of ðǣre stôwe#. _pro hominibus oro_ #for
mannum ic gebidde#. _prae timore non audeo_ #for ege
ic ne dear#. _palam omnibus dico_ #openlîce ic secge
him eallum#. _sine labore hic sedeo_ #bûtan geswince 10
ic sitte hêr#, _sine crimine_ #bûtan leahtre#. _absque
terrore quiescit_ #bûtan ôgan hê hine gerest#, _absque
ambiguitate_ #bûtan twŷnunge#.
2 fram ł of stowe _gl. T_ ‖ stude _das 1. mal W_ ‖ o. be st. _in d. z.
R_ ‖ e _in_ be _auf r. D_ 3 of--4 sprece _f. T_ ‖ g[odes--illo] _W_ ‖
ille _U_ 4 loq[uitur--þen] _W_ ‖ be--5 eorðan _f. T_ ‖ ðan _D_ ‖
cynge _CDFU_, cinge _hR_ 5 spre:cð (s _v. a. hd._) _h_, spricð _U_ ‖
biscep _O_, bisceob _D_ ‖ e t. of e.] et cetera _J_ 5. 6
ascend[ebat--wel]le astauh _W_ ‖ ascendebað _O_ 6 e] de _T_ ‖ _ü. gl.
T_ ‖ ðǣre _f. W_ ‖ (e)orðan _C_, et cetera _ü. d. z. hinter_ eorðan
_T_ 7 of ð. st. _in d. z. T_, of þene stude _W_ ‖ ho[m. o. for] _W_ ‖
homnibus (_so!_) _auf r. D_ ‖ oro _aus_ ora _h, aus_ ara _O, aus_ horo
_U_ ‖ for--9 _ü. gl. T_ 8 bidde _JW_ ‖ ege] fore _W_ 9 [dear--om]nibus
_W_ ‖ --11 _ü. f. T_ 10 eallon _U_ ‖ laboro _J_ ‖ h[ic--buton] _W_ ‖
butan--11 crimine _am rande von ds. hd._ (e _von_ sitte _und_ mine _von_
crimine _abgeschnitten_) _C_ ‖ buton _hR_ 11 butan _aus_ -on _R_, buton
_hW_ 11. 12 [ab. t. q.] _W_ 12 _ü. gl. T_ ‖ buton _DW_ ‖ hyne _aus_
hene _C_ 13 ambignitate _J_, iguitate _davon auf r. C_ ‖ bûtan--273^1
ealswâ _f. T_ ‖ but[on tw. t.] _W_ ‖ buton _h_ ‖
¶ _tenus_ is ADVERBIVM mid
Grêcum, ac hê is mid Lêdenwarum geteald tô PRAEPOSITIO,
forðan ðe hê ne mæg ân standende ǣnige mihte 15
habban, and byð oftost swâ ðêah geendebyrd bæftan:
_capulotenus abdidit ensem_ #ôð ðâ hylta hê behŷdde
[[273]]
þæt swurd#. ealswâ _pubetenus_ #ôð cnihthâde# and
_finetenus_ #ôð ende#, _mortetenus_ #ôð dêað#, _collotenus_ #ôð
ðone swuran#, _uerbotenus_ #be worde#, _talotenus_ #ôð ðâ
andclêow#. hê bið êac geþêod GENITIVO æfter grêciscum
gewunan: _crurumtenus_ #ôð ðâ sceancan# (_hoc crus_ #þes 5
scanca#, _horum crurum_ #ðyssera sceancena#). hê
âwent êac tô ADVERBIVM: _actenus_ #ôð ðæt# and #ôð þis#.
sume of ðisum bêoð ADVERBIA, swâswâ wê ǣr sǣdon.
zenus _O_ 14 ledumwarum _F_ 14. 15 itol[d to p. forþen] þe _W_ 14 tô] te
(e _durch einen fleck verdeckt und drüber v. a. hd._ o) _h_ 15 -(ðan)
_h_, -þon _U_ 16 habb[an--so] _W_ ‖ beoð _U_ ‖ oft(o)st _C_ ‖
geendbyrd _hR_ 17 o _in_ capulo _aus_ a _O_ ‖ [e. oþ þeo] hilta _W_ ‖
a _in_ ða _aus_ e _a. hd.? h_ ‖ i _über_ y _in_ hylta _O_ 1 swyrd _C_
‖ pub(e)tenus _C_ ‖ oþe[t cn. and] _W_ ‖ oð c. _gl. T_ ‖ -hade _zu_
-had _C_; -hâd _U_ ‖ and] et _hJ, f. T_ 2 finitenus _OT_ (_vor_
pubetenus _T_), fynetenus _U_, fitenus _F_ ‖ oþet ende _W, f. T_, de
_auf r. h_ ‖ oþet deaþ _W, f. T_ ‖ deað: _h_, d _aus_ ð _O_ 2. 3
collote[nus--swu]ran _W_ ‖ ôð ð. s. _f. T_ 3 ðone] ða _J_ ‖ be--4 _ü.
gl. T_ ‖ :be (b _r._) _D_ ‖ ðâ] ðe _J_ 4 ancleow _CDTU_, c _in_
ancleow _aus_ t _und noch ein_ c _darüber J_ ‖ hê--8 sǣdon _f. T_ ‖
h[e--ge]nitiuo _W_ ‖ (eac) _R_ 5 oþ [þa sc. hoc] _W_ ‖ scancan _h_ ‖
þeos _J_ 6 sc(e)anca _R_, sceancan _J_, sceanca _d. übr. ausser O_ ‖
þysera _J_, þyssere _F_ ‖ -cana _h_ ‖ h[e--7 ad]u. _W_ 8 b[eoþ--so]so
_W_ ‖ sædan (_aber ein kleines_ o _ü._ a) _O_
[[1 ... oð c. _gl. T_
text has “oð. c.”]]
Gyt synd fêower PRAEPOSITIONES, þe magon bêon geþêodde
ǣgðer gê ACCVSSATIVO gê ABLATIVO: _in_, _sub_, _super_, 10
_subter_. _in_ and _sub_ bêoð geþêodde ACCVSSATIVO, þonne hî
getâcnjað AD LOCVM, þæt is #færeld tô sumere stôwe#.
_in urbem uado_ #ic gange in tô ðǣre byrig#. _introibo
in domum tuam, domine_ #ic gange in tô ðînum hûse,
drihten#. _in ciuitatem equitauit rex_ #in tô ðǣre ceastre 15
râd se cyning#. _sub ipsos postes_ #under ðâm sylfum
postum#. _gallina congregat pullos suos sub alas_ #henn
gegaderað hire cicenu under fiðerum#.
9 _kein absatz_ ‖ beoþ _W_ ‖ feorwer _T_ ‖ (pre)posisitiones _O_ ‖
[mawen beon] _W_ 10 acu- _FJOT_, -usa- _DJRTUW_, -uo _aus_ -ua _O_
10. 11 [sup. subt. in and] _W_ 11 supter _D_ ‖ acu- _FJO_, -usa-
_DJRTUW_ 12 itoc[neþ--15 _1._ in] _W_ ‖ þæt--stowe _gl. T, in d. z. R_
‖ tô--13 gange _f. CU_ ‖ sumre _T_ 13 ic gange--274^11 _ü. f. T_ ‖
gan(ge) _R_ 16 [king--ipsos] _W_ ‖ kyn(in)g _R_, cynincg _h_ ‖ ipses
_U_ ‖ postes _auf rasur C_, potes _O_ ‖ ðâm _f. W_ 17 gall- _aus_
gill- _von späterer hd. F_ ‖ congregað _hO_, -auit _U_ ‖ [p. s. sub]
_W_ ‖ :alas _D_ ‖ þe hen _W_ 18 ge(ga)derað _h_, -gæd- _R_, gædereþ
_W_ ‖ cicena _h_, chicnen _W_ ‖ feþe[rum--274^1 h]eo _W_ ‖ fiðrum
_F_, feðerum _U_
¶ eft, ðonne
[[274]]
hî getâcnjað IN LOCO, þæt is #on ðǣre stôwe#, þonne
bêoð hî geðêodde ABLATIVO. _in aula sedeo_ #on healle
ic sitte#. _in lectulo iacet_ #on bedde hê lîð#. _sub arbore
sto_ #under trêowe ic stande#. _sub diem_ and _sub die_
#under dæge#. _sub iustitiam_ and _sub iustitia_ #under 5
rihtwîsnysse#. _super_ and _subter_, þonne hî getâcnjað
styrunge, þonne bêoð hî geþêodde ACCVSATIVO.
1 hig g. in _auf r. C_ ‖ getacn(i)að _U_ ‖ þ. is on ð. st. _in d. z.
R, f. T_ ‖ on stude _W_ 2 [heo iþ. abla]tiuo _W_ ‖ (hig) _C_ ‖ ::::
sedeo _O_ ‖ helle _J_ 3 sub diem ł e _vor_ in _T_ (_vgl. 4_) ‖ lectolo
_J_, -o: _O_ ‖ ia[cet--he] _W_ ‖ hê _f. F_ ‖ ligð _F_ ‖ arbore _aus_
arpore _von a. hd. F_, e _von a. hd. O_ 4 :sto _O_ ‖ unde(r) _D_ ‖
trewe _U_ ‖ sub diem and s. d. _f. T hier_ (_vgl. zu 3_) ‖ [diem--5
_1._ u]nder _W_ ‖ and] ł _J_ 5 iusticiam _W_ ‖ et _C_, ł _J_ ‖
iusticia _W_ 5. 6 _gl. ü. dem 1. ausdrucke R_ 6 riht[wisn.--sub]ter _W_
‖ et _ChJ_ 7 þon(n)e _C_ ‖ [heo--accu]satiuo _W_ ‖ acu- _FO_, -ussa-
_CFhU_ ‖
¶ _qui ascendit
super caelos_ #sê þe âstâh ofer heofenas#. _super
montem excelsum ascende tu_ #ofer hêalîce dûne âstîh
ðû#. _subter aquam mersus est_ #under wætere hê is 10
besenced#. eft, ðonne hî getâcnjað IN LOCO, þæt is #on
stôwe#, þonne genimað hî ABLATIVVM. _fronde super uiridi
sunt nobis mitia poma_ #ûs synd lîðe æppla ofer grênum
bôge#. _super arbore sedent_ #ofer trêowe hî sittað#.
hê getâcnað êac gemynd, swâswâ _de_. _super hac 15
re_ and _de hac re_ #be ðysum þinge#. _super_ bið êac
ADVERBIVM. _subter densa testudine_ #under ðiccum scyldtruman#
oððe #randbêage#; and swâ gehwǣr.
qu(i) _v. a. hd. O_ 7. 8 as(c)- _h_, a _aus etwas a. O_ 8 o:fer (f
_radiert_) _O_ ‖ [heof.--9 m]ontem _W_ ‖ heofonas _CDhJ_ 9 monten _O_
‖ excelsus _O, hinter_ tu (_aber durch übergesetzte buchst.
umgestellt_) _U_ ‖ hælice _J_ 9. 10 [a. þu subter] _W_ 10 (a)quam _1.
corr.? h_ 11 [þonne heo itocnie]þ _W_ 11. 12 þ. is on s. _gl. R, f. T_
12 stude _W_ ‖ ab[l.--s]uper _W_ 12. 13 uiridi sunt] uiridiscant _J_
13. 14 _ü. in d. z. T_ 13 beoþ _W_ ‖ [æ.--gr]ene _W_ ‖ appla _CD_ 14
ge _in_ boge _aus_ n _J_ ‖ arborem _C_, arborum _U_ ‖ sedend _O_ ‖
--16 _ü. f. T_ ‖ treowa _J_ 14. 15 [sitteþ heo itocneþ] _W_ ‖ sitað
_R_ 15 de] d _CDU_ ‖ hac] ac _F_ 16 and] ł _J_ ‖ hac] ac _O_ ‖ _gl
ü._ super h. re _R_ ‖ bi _h_ ‖ [þ. þ. super] _W_ ‖ þissum _J_ ‖
þincge _R_ ‖ super] subter _J_ 17 _aus_ supter _C_, supter _FhT_, super
_O_ ‖ _aus_ testitudine _W_ 17. 18 _ü. gl. T_ ‖ [þ. sceldtrum]an _W_
18 o. r. _in d. z. R_ ‖ ł _T_, oþer _W_ ‖ a. s. g. _f. T_ ‖
(ge)hwær _R_
[[275]]
Hî bêoð êac ealle mǣst gefêgede oððe tô wordum
oðþe tô namum. _obsto_ #ic ongeân stande#, _obuius_ #ongeân
cumende#. _posthabeo_ #ic forsêo#, _posterus_ #æftergenga#,
_posthumus_ #æfterboren# (sê þe bið geboren æfter
bebyrgedum fæder). _circumfero_ #ic ferje onbûtan#. _contradico_ 5
#ic wiðcweðe#, _contrarius_ #wiþerrǣde#, _contrarietas_
and _contrauersio_ #wiðerrǣdnys#. _intercapedo_ #fyrst#,
_interuallum_ #lytel fæc#. _amendo_ #ic betǣce fram mê#,
_amens_ #gewitlêas#. _ebibo_ #ic of âdrince#, _educo_ (_educas_)
#ic fêde#.
1 _kein absatz_ ‖ _obwol_ eac _schon in d. z. steht, ist es noch einmal
über d. z. v. ds. hd., wie es scheint, gesetzt mit einem
verweisungszeichen hinter_ beoð _O_, ec _f. W_ ‖ [mest--oþe]r _W_ ‖
gefægede _h_ 2 (o. to n.) _O_ ‖ oþer _W_ ‖ naman _O_, mannum _C_ ‖ --
277^7 _ü., falls nichts bemerkt, gl. T_ 2. 3 obuius o. c. (_ü. in d.
z._) _vor_ obsto _T_ ‖ [obu. o.] _W_ 3 f _in_ forseo _aus_ s _und das
erste_ o _auf r. U_ ‖ poster:us _R_ 3. 4 [æ. posthum]us _W_ ‖ -genge
_D_ 4 se--5 fæder _in d. z. R, f. T_ ‖ þe _f. F_ 5 bebur[eȝede f.
circ]umfero _W_ ‖ bebyrigedum _C_, -rigedan _J_ 5. 6 c. ic w. _f. D_ 6
[contrarius wiþerr]æde _W_ ‖ co _in_ contrarius _auf r. D_ 6. 7
contrarietos _J_ 7 and] ł _J_ ‖ contrauerso _U_, -uer(i)so _C_, -uorsio
_urspr. W_ ‖ wiðær- _J, ü. dem ersten wort RT_ ‖ -ræd[nesse int.] _W_
8. 9 [fr. me a. iwi]tleas _W_ 9 e _in_ ebibo _aus etwas a. O_ ‖ of
_aus_ af _O_ ‖ adrincce _h_ ‖ ł educas _J_ 10 ic fede _ü._ educo _RT_
¶ _abduco_ #ic of âlǣde#. _aufero_ #ic ætbrêde#: 10
hêr is se _b_ âwend on _u_. _asporto_ #ic aweg bere#: hêr
is se _b_ âwend on _s_. _arripio_ #ic gelæcce#: _b_ on _r_. _abscondo_
#ic behŷde#. _detraho_ #ic tǣle bæftan#, _desperatus_
#georwêned#, _demens_ #gemyndlêas#. _procliuus_ #forðheald#,
_prostratus_ #âstreht#, _pro sua uita uult_ #be his 15
lîfe he wyle#, _pro uiribus suis_ #be his mægnum#. _praedico_
[[276]]
#ic bodige# oððe #foresecge#, _praedicator_ #prydecere#
(_praeco_ #bydel# is ânfeald), _prae me_ #tôforan mê#,
_prae omnibus_ #tôforan eallum#.
[abd. ic of aled]e _W_ ‖ :ic (o _rad._) _O_ ‖ (a)læde _O_, a _aus_ æ
_h_ ‖ ic ætbræde _T_ 11 [asp.--b]ere _W_ ‖ a:sporto (port _auf rasur
wol von ds. hd., die auch_ asporto _am rande widerholt hat_) _O_ 12
(awend) _corr. U, f. C_ ‖ [_2._ b--13 _1._ ic] _W_ ‖ _2._ b] her is se
b _JT_ ‖ on] awend on _T_ ‖ r _aus_ er _U_ 12. 13 abcondo _T_ 13 ic b.
_f. T_ ‖ detrao _T_ ‖ ic t. b. _f. T_ ‖ bæftan _aus_ -on _U_, baftan
_F_ 14 [iorwened--15 astreht] _W_ ‖ georwend _O_ ‖ procli::uus _O_ 15
prostra _auf r. U_ ‖ astreaht _DT_ ‖ uul _F_ 15. 16 be _ü._ pro (_die
übrige ü. f._) _beidemal T_ 16 [pro u.--mæȝ]ne _W_ ‖ usribus _J_ 1 o.
f. _in d. z. R, f. T_ ‖ oððe] predico ic _J_ ‖ predic[ator--2 budel]
_W_ 1. 2 predicere (p̄- _U_) _CU, 1._ e _aus_ i _J, f. T_ 2 bydel _f. T_
‖ is a. _ü._ preco _T_ ‖ anfald _T_, andfeald (eald _auf r. U_) _CU_ 3
pre _aus_ pro _C_ ‖ omnib[us--a]wend _W_ ‖ t. ea. _f. T_ ‖
¶ _cum_ bið âwend tô _con_
on gefêgednysse: _coniungo_ #ic geðêode#, _conspiro_ #ic gerêonige#,
_conculco_ #ic fortrede#. _exhibeo_ #ic gearcige#, 5
_excludo_ #ic ût âlûce#, _expers_ #orhlyte#, _exlex_ #bûtan ǣ#
oððe #ûtlaga#. _inspiro_ #ic on orðige#, _infirmo_ #ic untrumige#,
_insanus_ #gewitlêas#, _infirmus_ #untrum#. _subpono_
#ic underlecge#. _supersideo_ #ic ofersitte#, _superuolo_
#ic oferflêo#, _superuacuus_ #unnyt# oððe #îdel#, _superficies_ 10
#sumes ðinges brâdnyss#; and swâ gehwylce
ôðre, ac swâ þêah ne bêoð hî ealle gefêgede.
con] com _O_ 4 coniungo _aus_ -gio _mit a. t. F_ ‖ [ic iþ.--ireo]nie
_W_ 5 conculeo _J_ ‖ d _in_ fortrede _undeutlich_ (_aus e. a.?_) _und
daher ü. d. z. widerholt J_, for:trede _U_, fordrede _O_ ‖ exibeo _U_
‖ ic iȝe[arkie--6 alu]ke _W_ ‖ ic georcige _D, f. T_ 6 alúca _T_ 6. 7
b. ǣ o. _f. T_ 6 buton _hJR_ ‖ ǣ] lawe _W_ 7 oððe u. _in d. z. R_ ‖
utlaga ł butan ǽ _in d. z. T_ ‖ u[tlawa--or]þie _W_ ‖ ic on o. _f. T_
‖ infirmor _J_ ‖ ic u. _f. T_ 8 i[witleas--untrum] _W_ ‖ gewitlêas
_f. T_ ‖ infyrmus _F_ 8. 9 suppono _UW_ 9 supersedeo _FU_ ‖
[ofers.--10 ofer]fleo _W_ 10 _zweites_ f _in_ oferfleo _von sp. hd. F_
‖ oððe] ł _T_ 10. 11 super[ficies--brod]nesse _W_ ‖ superfacies _J_ 11
sume _T_ ‖ bradnyss: (e _rad._) _O_ ‖ and--12 ô.] et similia _T_ 12
[ne--ifeiȝede] _W_
Gyt synd syx PRAEPOSITIONES: _di_, _dis_, _re_, _se_, _am_, _con_:
þâs sind gehâtene LOQVELARES. _loquela_ is #sprǣc#, and
LOQVELARES synd #gesprǣcelîce#, forðan ðe ðâs six 15
PRAEPOSITIONES ne bêoð nâhwâr âna, ac bêoð ǣfre tô
[[277]]
sumum ôðrum worde gefêgede. _di_: _diuido_ #ic tôdǣle#,
_dimitto_ #ic forlǣte#, _disertus_ #getinge#. _dis_: _discurro_ #ic
geondyrne#, _discutio_ #ic tôsceace#, _disiungo_ #ic ungeocige#
oððe #tôtwǣme#, _distraho_ #ic âspende yfele#.
_re_: _reuertor_ #ic ongeân cyrre#, _respicio_ #ic besêo under 5
bæc#. _se_: _seduco_ #ic bepǣce# oðþe #forlǣde#, _separo_ #ic
âscirige#, _securus_ #orsorh#. _am_: _amputo_ #ic of âceorfe#,
_amplector_ #ic beclyppe#. _con_ stent gehwǣr for _cum_, swâswâ
wê ǣr sǣdon, ac hê forlŷst þone _n_, gyf ǣnig VOCALIS
him cymð tô: _coaequo_ #ic emnette#, _coarto_ #ic genyrwige# 10
ET CETERA. þâs synd gehâtene PRAEPOSITIONES,
forþan ðe hî bêoð ǣfre foresette ôðrum wordum, swâ
hwǣr swâ hî bêoð gefêgede.
13 _kein absatz_ ‖ beoþ _W_ ‖ sixe _W_ ‖ r _in_ prepositiones _aus_ f
_O_ ‖ a[m--14 ihotene] _W_ 14 a _in_ þas _aus_ o _U_, þa _hT_ ‖ is
spr. _gl. RT_ ‖ is _aus_ ic (_von sp. hd. F_) _DF_, ic _h_, :: (ge
_rad.?_) _O_ ‖ spræc: _aus_ sprec: _und noch_ æ _ü. d. z. O_ ‖ and] et
_J, f. FUW_ 15 be[oþ--]þeos sixe _W_ ‖ s. g. _gl. R_, syngespræc eace
_T_, sind gesp _auf r. h_ ‖ gesprecelice _O_, spræcelice _F und über_
sprecendilce _corr. U_, sprecelice _C_ ‖ -ðam _T_ ‖ sixe _W_ 16 beoð
_aus_ bið _corr. U_ ‖ :nahwar _C_, nahwær _TU_ ‖ [ana--277^1 sumum]
_W_ ‖ c _in_ ac _auf r. D_ ‖ beoð _aus_ bið _corr. U_ 1 ôðru _U, f. J_
‖ wordum _J_ ‖ todæl[e--2 diser]tus _W_ 2 ic f. _in d. z. T_ ‖
getincge _J_, getenge _T_ ‖ dis: curro (_unterpunctiertes_ s _rad._)
_O_ 3 gynd- _T_, eond- _U_ ‖ [discutio--dis]iungo _W_ ‖ discucio _J_
‖ tosceade _JT_ 3. 4 uniucige (ge _auf r. C_, -iu:c- _F_) _CDFhJR_,
unieocie _T_ 4 o. t. _in d. z. R_ ‖ oððe] ł _T_, ł ic _W_ ‖ distra[ho
ic a]spende _W_ ‖ distroho _h_ 5 re _f. F_ ‖ (ge)cyrre _corr. U_ ‖
[respicio--6 bæc] _W_ ‖ besêo--280^13 âfæstlâ _f. F_ (_ein blatt_) ‖
beseo _aus_ geseo _U_, beo seo _J_ 6 se _f. T_ ‖ o. f. _in d. z. R_, ł
forræde _T_ ‖ separo] seuero _T_ 6. 7 [ic â.--orsorh] _W_ 7 astirige
_U_ ‖ securus orsorh _f. T_ ‖ orsorg _CD_ ‖ amputa _J_ 7 ic--8 _ü. f.
T_ 7 ic _aus_ io? _C_ ‖ (of) _C_ ‖ (a)ceorfe _J_ 8 amplecto[r--ihwær]
_W_ ‖ stant _T_ ‖ gehwar _T_ 8. 9 s. wê ǣr s. _f. T_ 9 (we) _R_ ‖
forlysð _DJ_, -leosð _T_ ‖ [þene n--10 him] _W_ 10 cymð] cyð _J_ ‖
emnytte _CDhJR_, emnutte _W_, emnitte _U_, enette _T_ ‖ [_2._ ic--11
beoþ] _W_ 10. 11 ic g. _in d. z. T_ ‖ geni(r)wige _corr. U_ 11 þâs--13
gefêgede _f. T_ 12 [æfre--wordum] _W_ ‖ forsette _O_
INCIPIT INTERIECTIO.
INTERIECTIO EST PARS ORATIONIS SIGNIFICANS MENTIS AFFECTVM 15
VOCE INCONDITA, INTERIECTIO #is ân dǣl lêdensprǣce
getâcnjende þæs môdes gewilnunge mid ungesceapenre
[[278]]
stemne#.
14 de interiectione (inc. _f._) _DU, f. JW_ 15 nteriectio _W_ ‖
signifi::|cans _O_ ‖ [mentis--16 inc.] _W_ 16 o _in_ incondita _aus_ a,
t _aus_ d _h_ ‖ interiectio--278^1 stemne _gl. R_ ‖ interi(e)ctio _C_
‖ leden:spræce _O_ 17 itoc[niende--iwilnun]ge _W_ 17. 278^1
ungesceapendre _J_
¶ INTERIECTIO mæg bêon gecweden
#betwuxâlegednys# on englisc, forþan ðe hê lîð betwux
wordum and geopenað þæs môdes styrunge mid
behŷddre stemne. ân þing hê hæfþ: SIGNIFICATIO, þæt is
#getâcnung#, forðan ðe hê getâcnað hwîlon ðæs môdes 5
blîsse, hwîlon sârnysse, hwîlon wundrunge and gehwæt.
_heu_ getâcnað þæs môdes sârnysse: _heu mihi, domine,
quia peccaui nimis in uita mea_ #wâ is mê, drihten,
forþan þe ic syngode swîðe on mînum lîfe#.
þes _heu_ and _ei_ getâcnjað wânunge. _hui_ man cweþ on 10
lêden and ealswâ on englisc: #huig, hû færst ðû#.
_uae_ getâcnað hwîlon wânunge, hwîlon ðêowracan, hwîlon
wyrigunge. _uae mihi, quia tacui_ #wâ is mê, þæt ic
sûwode#.
1 interi[ectio--2 be]twux. _W_ 2 betwyx- _TU_, -alegednysse _T_, -nesse
_J_ ‖ forþ[en þe--betwux] _W_ ‖ -þon _J_ ‖ lîð] bið _U_ 2. 3 betwix
_U_ 3 sturu[nge--4 behuddre] _W_ 4 behydd(r)e _O_, behydre _h_ ‖ stæmne
_J_ ‖ _absatz W_ ‖ [on--hæfþ] _W_ ‖ þingc _J_ 4. 5 þ. is g. _gl. R_ 5
for[þen þe--hwulon] _W_ ‖ forþig he _U_ ‖ geta(c)nað _O_ 6 and hwulon
_W_ ‖ sarnæsse _T_ ‖ [hw. w. a.] _W_ ‖ hwylo(N) _C_, w _aus e. a. D_
‖ and hwæt _ursprüngl. U_, and gehwæt _am rande corr. U_ 7 sor[nesse--8
pec]caui _W_ ‖ h(e)u _C_ ‖ michi _JRT_ 8--9 _ü. f. T_ ‖ drihten
_hinter_ 9 liue _W_ 9 for[þen þe--swuþ]e _W_ ‖ swîðe _f. J_ ‖ e _in_
life _beim einbinden unsichtbar geworden h_ 10 ei] hui _W_ ‖
[itocniaþ--m]on _W_ ‖ hui] huhig _U_ ‖ cwæð _JU_, cw̄ _h_ 11 [huig--12
ito]cneþ _W_ ‖ huig] hui _J_ ‖ færstu _T_ ‖ fæ(r)st _ds. hd.? h_,
fearst _J_, st _auf r. D_ 12 _2._ hwilan _U_ 12. 13 þeou[r. hw.
wariu]nge _W_ 12 ðeow- _aus_ ðeor- _O_, þeowrace _D_, þiwrace _C_,
ðiwwrace (_erstes_ w _auf r._) _U_ ‖ _3._ hwilan _O_ 13 wyriunge (wi-
_RU_) _CDhRU_ ‖ michi _J_ 13. 14 _ü. f. T_ ‖ wa (y)s _C_ 14
su[wede--iudan] _W_ ‖
¶ Crîst cwæð be Judan: _uae illi_ #wâ him#. hê
cwæð be þâm ungelêaffullum Judeiscum: _uae uobis_ #wâ 15
êow#. on wyrigunge: _uae tibi sit_ #wâ þê sî#. eft hê
getâcnað wâwan, swâswâ se wîtega EZECHIEL cwæð be
þǣre bêc, þe him wæs gebrôht fram gode: _et scriptae
[[279]]
erant in eo lamentationes et carmen et uae_ #and on ðǣre
wǣron âwritene hêofunga and lêoð and wâwa#
(ðâ hêofunga getâcnodon þǣra manna wôp, ðe heora
synna behrêowsjað and mid sôðre dǣdbôte gebêtað. þæt
lêoð getâcnode godes þêowena sang and ðǣra manna, 5
þe god herjað mid gâstlîcum lofsangum. se wâwa getâcnað
þone êcan wâwan, ðe ðâ habbað on hellewîte,
þe nû god forsêoð and his beboda). þes _uae_ sceal bêon
âwriten mid þrîm stafum, and se sceorta _ue_, ðe is CONIVNCTIO,
hæfð twegen stafas: _quid est stultius quidue turpius?_ 10
#hwæt is stuntlîcor oðþe hwæt fracedlîcor?#
be] to _J_ ‖ wa h. _in d. z. T_ 15 ðan _D_ ‖ vnile[aff.--uobi]s _W_ ‖
ungeleaffull(v)m _aus_ -am _O_, -leafu- _CU_, -an _J, f. T_ 15. 16 wâ
êow _f. T_ 16 êow] heom _J_ ‖ on w. _f. T_ ‖ wyriunge (wi- _CU_)
_CDhJRU_ ‖ wâ þê sî _f. CTU_ ‖ [þe--17 wow]an _W_ ‖ hê--17 wîtega _f.
T_ 17 be--18 gode _f. T_ ‖ [þære-ibro]uht _W_ ‖ broht _DU_ ‖
scri(p)tę _corr. vom rubr. T_ 1 era(n)t _R_ ‖ [in eo--et] ve _W_ ‖ in
eo] meo _T_ ‖ _ü._ uę _noch_ uoe _corr. U_ ‖ and--8 beboda _f. T_ ‖
þære boc _W_ 2 [heofunga--3 þ]eo _W_ ‖ wawan _J_ 3 getacnedon _CDJU_ ‖
þara _CD_ ‖ [wop--4 bereo]wsiaþ _W_ 5 [leoþ--þeow]ene _W_ 6
heri[aþ--lofsongum] _W_ ‖ herjað] lufiað _U_ ‖ wawan _J_ 7 þonne _C_
‖ ecean (ece _auf r. C_) _CU_ ‖ þe[ þeo--8 þ]e _W_ 8 _ü._ uę _noch_
uoe _corr. U_ ‖ [scal--þreo] staues _W_ 9 awritan _D_ ‖ þreom stauum
_T_ ‖ ue _aus_ uę _C_, uae _h_ 10 ha[ueþ--st]ultius _W_ ‖ stultus
_J_, ius _auf r. U_ ‖ qui(d)ue _O_, -uae _h_ 11 _ü. f. T_ ‖
stunt[lucor--fracedluco]r _W_ ‖ stundlicor _J_ ‖ _zweites_ hwæt _f.
CDU_ ‖ fracod- _U_
Þes dǣl INTERIECTIO hæfð wordes fremminge, þêah
ðe hê fǣrlîce geclypod bêo, and hê hæfð swâ fela stemna,
swâ hê hæfð getâcnunga, and hî ne magon ealle bêon
on englisc âwende. _haha_ and _hehe_ getâcnjað hlehter 15
on lêden and on englisc, forðan ðe hî bêoð hlichende
geclypode. _uah_ getâcnað gebŷsmrunge, and _racha_ getâcnað
ǣbylignysse oððe yrre. _uah_ and _racha_ sind
ebreisce INTERIECTIONES, and ǣlc þêod hæfð synderlîce
INTERIECTIONES, ac hî ne magon nâht êaðe tô ôðrum 20
[[280]]
gereorde bêon âwende. _la_ getâcnað yrsunge. _e_ gebîcnað
forsewennysse. _euge_ gebîcnað blîsse and bŷsmrunge.
_o_ getâcnað ǣbilignysse and sârnysse and wundrunge
and is ADVERBIVM VOCANDI: _o magister_ #êalâ ðû
lârêow#, and hê is êac ân stæf. _a_ and _e_ sindon INTERIECTIONES 5
and PRAEPOSITIONES and êac stafas. _pro_ is PRAEPOSITIO
and INTERIECTIO: _pro, si remeasset in urbem_ #êalâ,
gif hê gecyrde in tô ðǣre byrig#. hwîlon hî bêoð
êac of ôðrum partum gefêgede. _pro dolor_ #wâlâ# and
gehwylce ôðre, þe gebîcnjað þæs môdes styrunge ðurh 10
clypunge. ealle hî sind INTERIECTIONES, ac heora swêg
byð hwîlon gescyrt and hwîlon gelencged be ðæs môdes
styrunge. #âfæstlâ# and #hîlâhî# and #wellâwell# and
ðyllîce ôðre sindon englisce INTERIECTIONES.
12 _kein absatz_ ‖ frem[minge--13 færlic]he _W_ ‖ fremmincge _J_,
-ngce _R_, fremunge _h_ 13 geclyped _JT_ ‖ _2._ hê] ne _U_ ‖ feola _T_
‖ [st.--14 itocnun]ga _W_ 14 getâcnunga] gebicunga _U_ ‖ ne _f. J_ 15
en[glisc--i]tocneþ _W_ ‖ and _f. U_ 16 _1._ on--17 geclypode _f. T_ ‖
_zweites_ on _aus_ en _U_ ‖ [forþen þe--hleihend]e _W_ ‖ hlihhende _U_
17 h _in_ uah _aus e. a. D_ ‖ gebysm:runge _h_, bysmrunge _JT_,
bismerunge _U_ ‖ [and--18 æbulines]se oþer _W_ ‖ and _f. R_ 18 beoþ
_W_ 19 ebreissce _h_, ebreisc _U_ ‖ [int.--s]underliche _W_ ‖ and--20
interiectiones _f. JU_ ‖ hæf _h_ 20 ac hi ne magon _auf r. D_ ‖ h(i)g
_C_ ‖ [nout--280^1 ireor]de _W_ 1 gehreorde _R_ ‖ la] ia _vielleicht
CDR_, ȝa _W_ ‖ [e--5. 6 interiectiones] _W_ ‖ _über_ e _zwei häkchen
neben einander R_ 2 forsewenisse _U_ ‖ blissa _J_ 2. 3 bysrunge _T_
3. 4 wundrung _h_ 4 and--5 stæf _f. T_ 5 e] se _O_, :e (w _rad.?_) _h_ 6
_1._ and _f. h_ ‖ pro] p _J_ 6. 7 prepositio _aus_ pro- _O_ 7. 8 _ü. f.
T_ 8 cyrde _CDU_ ‖ (in) _R, f. h_ ‖ hhilon _R_ 9 êac _f. W_ ‖ wálawá
_T_, walawo _W_ ‖ and--11 clypunge] et similia _T_ ‖ gebicnað _C_,
-nað _aus_ -niað _U_ ‖ ð(v)rh _J_ 11 beoþ _W_ 12 beoð _U_ ‖ and _f. T_
‖ gelenged _CDhJTU_ 13 styru(n)ge _C_, -ga _J_ ‖ auæstla _CJOTU_, :au-
_h_, auæ:tla (s _rad._) _D_, æftla _W_ ‖ _mit 1._ and _fängt F wider
an_ ‖ hilai _F_, higlahig _CDU_ 14 beoþ _W_
[[13 styru(n)ge _C_
text reads “15”]]
FINIVNT PARTES ANGLICE. 15
DE NOMINIBVS NVMERORVM.
Ic wylle êac âwrîtan on englisc þâ naman, ðe getâcnjað
getel and þâ ðe him of cumað. _unus_ (I) #ân# gebyrað
[[281]]
tô werlîcum hâde, _una_ tô wîflîcum, _unum_ tô NEVTRVM.
_duo_ (II) #twegen# gebyrjað tô MASCVLINVM and tô NEVTRVM,
_duae_ #twâ# tô FEMININVM. _tres_ (III) #ðrŷ# gebyrjað tô MASCVLINVM
and FEMININVM, _tria_ #þrêo# tô NEVTRVM. _quattuor_
(IIII) #fêower# gebyrjað tô eallum þâm þrîm cynnum 5
and swâ forð ôð hundtêontig. _quinque_ (V) _uiri_ #fîf ceorlas#.
15 f. p. a.] partes orationis finiunt _v. neuerer hd. T, in dem nun nur
noch_ 4^3--6^3 six _folgt_ ‖ partis _h_ ‖ ang:lice _O_ ‖ _zwischen 15
u. 16 unter der überschrift_ INCIPIVNT QVINQVE DECLINATIONES _lat.
fragen über dieselben auf nicht ganz zwei seiten und dann eine seite
leer D_ 16 _f. JW_ 17 ic] c _W_ ‖ awriten _J_ 18 getæl _F_ ‖ ða þæ
_h_, þeo þeo _W_ ‖ of ham _W_ ‖ of _f. O_ ‖ --282^7 _die
eingeklammerten ziffern über dem lateinischen zahlwort CDFh und bis_
281^6 _U, hinter dem ganzen latein_ (_über dem die übersetzung steht_)
_R, f. JOW und von_ 281^7 _an U_ 1 wyrlicum _J_ 2 gebyr(i)að _C_ 3 þreo
_W_ 4 and to _CUW_ ‖ feminum _J_ ‖ quatuor _W_ 5 :gebyriað (_ein
angefangenes_ g _rad._) _O_ 6 hunteontig _D_ ‖ _2._ i _in_ uiri _auf r.
J_ ‖ (fif) _O_ 6. 7 weres _W_
¶ _sex_ (VI) _litterae_ #six stafas#. _septem_ (VII) _uerba_
#seofan word#. _octo_ (VIII) #eahta# tô ǣlcum cynne and
tô ǣlcum CASV and swâ forð. _nouem_ (VIIII) #nigon#.
_decem_ (X) #tŷn#. _undecim_ (XI) #endleofan#. _duodecim_ 10
(XII) #twelf#. _tredecim_ (XIII) #þreottŷne#. _quattuordecim_
(XIIII) #fêowertŷne#. _quindecim_ (XV) #fîftŷne#.
_sedecim_ (XVI) #syxtŷne#. _decem et septem_ (XVII) #seofantŷne#.
_decem et octo_ (XVIII) #eahtatŷne#. _decem et nouem_
(XVIIII) #nigontŷne#. _uiginti_ (XX) #twentig#. _uiginti 15
unum_ (XXI) #ân and twentig# and swâ forð. _triginta_
(XXX) #þrittig#. _quadraginta_ (XL) #fêowertig#. _quinquaginta_
(L) #fîftig#. _sexaginta_ (LX) #syxtig#. _septuaginta_
(LXX) #hundseofontig#. _octoginta_ (LXXX) #hundeahtatig#.
_nonaginta_ (XC) #hundnigontig#.
7 litere _W_ ‖ VII _f. h_ 8 seofon _ausser hO_ ‖ ehta _O_ ‖ kynne _h_
9 elcum _U_ ‖ case _CDJUW_ ‖ nonem _W_ ‖ IX _FR_ ‖ nigon _f. F_ 10
endleofon _F_, -lufan _CDR_, -lufon _U_, -lefen _J_, ændlyfan _h_,
elleouene _W_ 11 tweolue _W_ ‖ þreodtyne _C_, þreodtine _U_ ‖ quatuor-
_W_ 12 quindecim _am rande_ (_ziffer u. ü. f._) _3. corr. h_ 13 dcm _D_
‖ seofon- _ausser hO_ 14 _1._ decim _U_ ‖ eahtaty::ne (ny _rad.?_)
_O_, eahte- _J_ 15 XIX _D_ 16 XI _R, f. D_ 17 þritig (ð- _h_) _hR_ 18
fîftig _f. CU_ ‖ syxtig _f. CU_ 19 -seo::fontig _O_, -seofan- _h_
¶ _centum_ 20
(C) #hundtêontig#. þâ ôðre heonon forð sindon MOBILIA.
_ducenti_ (CC) _uiri_ #twâ hund wera#, _ducentae feminae_
#twâ hund wîfa#, _ducenta uerba_ #twâ hund worda# and
[[282]]
swâ forð tô ǣlcum cynne and tô ǣlcum case: _ducentorum_,
_ducentarum_; _ducentis_; _ducentos_, _ducentas_, _ducenta_;
ET CETERA.
21 hunteontig _D_ ‖ beoþ _W_ 22 CC _nach_ uiri _R_ ‖ weras _W_ ‖
femine _sp. hd. aus_ -na _F_ 23 u _in 1._ hund _aus e. a. D_ ‖ wiues
_W_ ‖ ducenta _aus_ -te _von ds. u. dann noch einmal v. sp. hd. F_,
-ta: (b _rad.?_) _O, aus_ -tia _C_ ‖ two hundred word _W_ 2
ducen[tis--9 nongen]ta per sincopam ⁊ nonaginta. te. ta. Mille _W_
[[23 ... -ta: (b _rad.?_) _O_
text has . in “b. _rad.?_”;
in MS one letter is erased, probably b]]
¶ ealswâ _trecenti_ (CCC), _-tae_, _-ta_ #þrêo hund#. _quadringenti_
(CCCC), _-tae_, _-ta_ #fêower hund#. _quingenti_ (D), 4
_-tae_, _-ta_ #fîf hund#. _sexcenti_ (DC), _-tae_, _-ta_ #syx hund#.
_septingenti_ (DCC), _-tae_, _-ta_ #seofon hund#. _octingenti_
(DCCC), _-tae_, _-ta_ #eahta hund#. _noningenti_ (DCCCC),
_-tae_, _-ta_ #nigon hund# ET PER SINCOPAM #and þurh wanunge#
_nongenti_ and _nongentae_ and _nongenta_. _mille_
#þûsend# is þrêora cynna. ân getitelod ī getâcnað ân 10
þûsend, and twegen îas getitelode, ī ī getâcnjað twâ
þûsend and swâ forð tô ǣlcum getele.
3 trecenti: _F_ ‖ CCC _usw. nach_ -ta _R_ 4 CCCC _f. F_ ‖ tae ta _f.
h_ ‖ D _f. C_ 5 sescenti _CDFJO_, x _auf r. hR_ ‖ DC _f. h_ ‖ _2._
tae--6 ta _f. h_ 6 septi(n)genti _O_ ‖ tae ta _f. J_ ‖ octoginti _h_ 7
DCCC _f. F_ ‖ noningenti _zu_ nongenti _hR_, nongenti _CDFU, dahinter_
ł ingenti _F_ 8 (te ta) _3. corr. h_ ‖ sincopum _CDFhU_ ‖ a. þ. w.
_gl. R_ 9 _beide mal_ et _J_ ‖ _vgl. zu 2_ 10 ī] i _J_, m̄ _CU_, m̄
getacnað ân þusend and ân getitelod ī _D_ ‖ _zweites_ ân] on _O_ 11
îas] ī ī _W_ ‖ getitolode _J, vor_ ias _F_ ‖ I͞I I͞I _CU_ (_das
zweite_ I͞I _mit a. t. getilgt U_), _f. JW_ 12 tô] on _F_ ‖ getæle _F_
Of ðisum bêoð âcennede ORDINALIA NOMINA, þæt synd
#endebyrdlîce naman#. _primus_ #se forma#, _prima_, _primum_
and swâ forð on ðrêo wîsan. _secundus_ #se ôðer#. 15
_tertius_ #se ðridda#. _quartus_ #se fêorða#. _quintus_ #se
fîfta#. _sextus_ #se sixta#. _septimus_ #se seofoða#. _octauus_
#se eahteoða#. _nonus_ #se nigoða#. _decimus_ #se têoða#.
_undecimus_ #se endleofta#. _duodecimus_ #se twelfta#. þâ
ôðre wendað on ǣgþerne ende. _tertius decimus_ #se þreottêoða#, 20
[[283]]
_tertia decima_ and _tertium decimum_ and swâ forð
tô ðrŷm cynnum. _quartus decimus_ #sê fêowertêoða#.
_quintus decimus_ #se fîftêoða#. _sextus decimus_ #se syxtêoða#.
_septimus decimus_ #se seofontêoða#. _octauus
decimus_ #se eahtatêoða#. _nonus decimus_ #se nigontêoða#. 5
_uicesimus_ #se twenteogoða#. _uicesimus primus_
#se ân and twenteogoða# ET CETERA.
13 _hier setzt H wider ein_ ‖ _kein absatz_ ‖ þissum _J_ ‖ bioþ _H_
‖ accennede _F_, acænde _H_ ‖ þæt--14 naman _gl. R_ ‖ siond _H_, beoþ
_W_ 14 ænde- _H_, -byrlice _U_ 15 þrio _H_ 16 tercius _W_ ‖ þridde _J_
‖ --283^1 _ü. f. W_ ‖ qu(i)ntus _H_ 17 sexus _J_ ‖ sexta _h_ ‖
seofeþa _H_ 18 ehteoða _O_, eahteþa _J_, eahtoþa _D_, eahtoð(a) _C_,
eahtoþe _H_ ‖ nigoða _aus_ -ðe _O_, neogoða _D_, nicheða _J_ ‖ t(e)oða
_J_ 19 endlufta _ChRU_, -lyfta _D_, -lefta _J_, ænd- _H_ ‖ f _in_
twelfta _auf r. O_ 20 wændað _H_ ‖ ænde _H_ ‖ --283^1 terci- _W_
20. 283^1 þriotteoþa _H_, þretteoþa _U_, þreoteoða _J_ 1 tercia _U_ ‖
_1._ et _J_ ‖ decicimum (_das 2._ ci _getilgt_) _O_ 2 þriom _H_ ‖
cynnvm _aus_ -ym _O_ ‖ r _in_ quartus _auf r._ t _D_ 3 qu(i)ntus _D_ ‖
--6 _ü. f. W_ ‖ sexus _J_ 3. 4 sixteoþa _aus_ -þe _H_ 4 seofen- _H_,
syfan- _h_ 5 eahtateoþe _aus_ -þa _H_ 6 _das erste mal_ uicessimus _FJ_,
uigessimus _H_ ‖ twentigoða (-þa _H_) _DHJ_ ‖ _das zweite mal_
ui(ce)simus _C_, uicessimus _FHO_, uigessimus _H_ 7 þe on antwentiþe _W_
‖ and _f. C_ ‖ twentteogoða _C_, twentegeða _h_, -tigoða _J_, -tigoða
(-þ- _H_) _DH_, a _aus_ e _O_
¶ genôh bið, þæt
wê âwrîton þâ CARDINALES NVMEROS, þæt synd þâ #hêafodgetel#,
tŷn and twentig and swâ fram tŷn tô tŷnum.
_tricesimus_ #se þrittigoða#. _quadragesimus_ #se fêowerteogoða#. 10
_quinquagesimus_ #se fîfteogoða#. _sexagesimus_
#se sixteogoða#. _septuagesimus_ #se hundseofontigoða#.
_octogesimus_ #se hundeahtatigoða#. _nonagesimus_ #se
hundnigontigoða#. _centesimus_ #se hundtêontigoða#
and swâ forð; _ducentesimus_ sê ðe byð #on ðâm twâm# 15
[[284]]
#hundredum æftemyst#, þonne hî man rîmð; _trecentesimus_,
_quadringentesimus_, _quingentesimus_, _sexcentesimus_,
_septingentesimus_, _octingentesimus_, _nongentesimus_, _millesimus_
sê ðe bið #æftemyst on ðûsendgetele#.
8 awritan _H_, writon _F_ ‖ l _in_ cardinales _aus e. a. D_ ‖ numeros
_aus_ numerus _R_ ‖ þ. s. þa h. _gl. R_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖
heofod- _D_ 9 -getæl _F_, -getæle _H_ ‖ _1._ teon _D_ ‖ _2._ tion _H_,
tene _W_ ‖ tionum _H_, twenti _W_ 10 trice:simus _OR_, tricessimus
_FHJ_ ‖ --284^4 _ü. f. W_ ‖ ðritogoða _h_, þritteogoða (-þa _H_) _FH_,
þreotteogaþa _J_ ‖ quadragessimus _J_, quaragessimus _F_ 10. 11 feo.
qu. se _ursprünglich ausgelassen_ (_aber das folgende_ fifteoða (_so_)
_v. 3. corr. zu_ feowerteoða _geändert und_ quinquagess[i]mus se
fifteoþ[a] _zugefügt_) _h_ ‖ feowerteoða _J_ 11 quinquagesimus _aus_
-gessimus _R_, -gessimus _FJ_ ‖ fifteogaða (_das erste_ f _aus_ s) _J_
‖ se(x)a- _D_, sexa:gesimus (g _rad.?_) _O_, -gessimus _FJ_ 12 se s.
sept. _f. O_ ‖ sixteogaða _J_, -teoða _h_ ‖ -gessimus _FJ_ ‖ -seofan-
_H_, -teogoða (-þa) _CDFHhU_, -teogaþa _J_ 13 oct. _und ü. am rande v.
3. corr. h_ ‖ octogessi- _FhJ_ ‖ hund _f. J_, -teogoþa _H_, -teogaþa
_J_, -eahtigoða _D_ 13. 14 n. se h. _f. J_ 13 nonagessimus _F_ 14
-neogon- _D_, -teogoða (-þ- _H_) _DHhU_, -teogaða _R_, -tegoða _C_,
-teoða _F_ ‖ centessimus _J_, cencessimus _F_ ‖ -teogoða (-þ- _CH_)
_CDFHhRU_, -teogaþa _J_ 15 and swâ forð _f. W_ ‖ sê _usw. in d. z. R_
‖ ðe _f. H_ 1 hundredon _U_, -rædum _D_ ‖ æftemest _HJ_ ‖ þ.--r. _f.
W_ ‖ mon _J_ ‖ rimað _CU_ 1. 2 trecesimus _h_, n _auf r. von_ s _H_ 2
sesc- _DOR_, sessc- _FJ_, sex:c- (s _rad._) _h_, -centessimus _FhJOR_ 3
septin:gentessimus _O_ ‖ octi(n)gentesimus _corr.? U_ ‖ mi(l)lesimus
_O_, -essimus _Fh_ 4 se _usw. in d. z. R_ ‖ æftemest _HJ_ ‖
-getæle _FH_
Sum getel bið ǣfre menigfeald: _singuli homines_ #ǣnlîpige 5
men#, _bini_ #getwynne# oððe #twâm and twâm#,
_terni_ #þrîm and þrîm#, _quaterni_ #fêower and fêower#.
ealswâ _quini_, _seni_, _septeni_, _octoni_, _noueni_, _deni_,
_undeni_,
_duodeni_, _terni deni_, _quaterni deni_, _quindeni_, _seni deni_,
_septeni deni_, _octoni deni_, _noueni deni_, _uiceni_,
_uiceni singuli_, 10
_uiceni bini_, _uiceni terni_; SIMILITER CETERI; _trigeni_,
_quadrageni_,
_quinquageni_, _sexageni_, _septuageni_, _octogeni_, _nonageni_,
_centeni_, _ducenteni_, _tricenteni_, _quadringenteni_, _quingenteni_,
_sexcenteni_, _septingenteni_, _octingenteni_, _nongenteni_, _milleni_
#þûsendfealde# oðþe #ðûsendum and þûsendum#. 15
5 _kein absatz_ ‖ getæl _FH_ ‖ biþ _auf r. H_, is _W_ ‖ mæni(g)- _H_
‖ synguli _F_ ‖ 5. 6 ænlepige _J_ 6 mæn _H_ ‖ byni _FhO_ ‖ o. t. a.
t. _in d. z. R_ 7 and _auch vor dem ersten_ þrim _O_ ‖ _beide mal_
þriom _H, beide mal_ þreo _W_ ‖ fowre and fowre _W_ 8 ontoni _F_ 9
quater deni _CDHU_ ‖ s. d.] sedeni _FW_ 10. 11 uinceni _und das letzte
mal_ ueceni _O_ 10 _das zweite_ uiceni _f. FW_ 11 cetera _W, dahinter_
gelice þam oðrum _J_ 11. 12 quarageni _F_ 13 centene _O_ ‖
quadrigenteni _H_ 14 sex:cen- _h_, sescen- _DJR_, sesscen- _FOW_ ‖
oct::ingenteni _U_ ‖ nonginteni _J, f. CU_ ‖ _zweites_ i _von_ milleni
_auf r. O_ 15 þusynd- _U_, -fealda _H_, -fold _W_ ‖ o. ð. a. þ. _in d.
z. R_ ‖ þusund and þusund _W_
Gyt ðǣr is ôðer getel æfter ðisum: _singularis_ #ânfeald#,
_dualis_ #twŷfeald#, _ternarius numerus_ #ðrŷfeald
getel#, _quaternarius_ #fêowerfeald#. _quinarius_ #fîffeald#,
_senarius_ #syxfeald#, _septenarius_ #seofonfeald#, _octonarius_
[[285]]
#eahtafeald#, _nouenarius_ #nigonfeald#, _denarius_ #tŷnfeald#
(_denarius_ is êac #se dinor#, þe âwehð DECEM NVMMOS,
þæt sind #tŷn penegas#), _uicenarius_ #twentigfeald
getel#, _tricenarius_ #þrîtigfeald#, _quadragenarius_
#fêowertigfeald#,
_quinquagenarius_ #fîftigfeald#, _sexagenarius_ 5
#syxtigfeald getel# oðþe #syxtig geâra eald man#,
_septuagenarius_, _octogenarius_, _nonagenarius_, _centenarius_,
_ducentenarius_, _tricentenarius_, _quadringentenarius_,
_quingentenarius_,
_sexcentenarius_, _septingentenarius_, _octingentenarius_,
_nongentenarius_, _millenarius_ #þûsendfeald getel# oððe 10
#sê ðe leofað þûsend geâra#, swâswâ dyde MATVSALAM
bûton ân and þrittig geâra.
16 _kein absatz_ ‖ ðer is _D_ ‖ getell _R_, getæl _FH_ ‖ þissum _J_
17 ternarias _O_ 18 getæl _FH_ ‖ rius _in_ quat- _auf r. H_ ‖
quin.--285^1 nou. _ü. f. W_ ‖ quinarius--19 seofonfeald _f. J_ 19
septinarius _H_, septe _auf r. F_ ‖ seofan- _H_ ‖ ontonarius (_an dem
ersten_ n _rad._) _F_, octogenarius _H_ 1 nigonfea(l)d _aus_ -feand _H_
‖ tŷn-] syn- _moderne hd. auf unlesbarer stelle C_ 2 is _usw. in d. z.
R_ ‖ i _in_ is _aus e. a. D_ ‖ awehð _aus_ awað _O_, awegð _J_, awecþ
_H_, weihþ _W_ ‖ decem :: _O_ 3 þ. s. t. p. _gl. R, f. W_ ‖ siond _H_
‖ uicenerius is _H_ ‖ twyntig- _D_, -feal(d) _J_ 4 getell _R_, getæl
_FH_ ‖ þrittifold _W_, þrittig- (ð- _J_) _CDFHJU_ 4. 5 f. _f. W_ 5
fiftifeald _H, f. W_ 6 syxtigf.--man] fiftifold itel ł fifti ȝere old
mon _W_ ‖ getell _R_, getæl _FH_ ‖ o. s. g. e. m. _in d. z. R_ ‖ oþþe
oððe _H_ 7 cente::narius _F_ 8 duc. tric. _f. F_ ‖ ducententenarius
(_das 1._ ten _vom rubr. getilgt_) _J_, decentenarius _H_ ‖
tricencenarius _H_ 8. 9 quingentenarius _auf r. F, f. D_ 9 x _in_ sexc.
_auf r._ s _O_, sex:c- _h_, sesc- _R_, sessc- _DJ_, sesscente _auf r.
F_, sess(c)e- _W_ ‖ septingen(ten)arius _O_ 10 nongenarius _W_ ‖
mellenarius _J_ ‖ getæl _FH_ ‖ oððe _usw. in d. z. R_ 11 se--þusend
_auf r. D_ ‖ þe þet _W_ ‖ liofað (iof _auf r. C_) _CH_ ‖ _nur ein_
swa _J_ ‖ _letztes_ a _in_ matusalam _auf r. R_, matulam _W_ 12 butan
_FJ_ ‖ þritig _R_, þritti _FH_, XXX _h_
ADVERBIA cumað êac of ǣlcum getele: _semel legi_
#ǣne ic rǣdde#, _bis legi_ #tuwa ic rǣdde#, _ter_ #þriwa#,
_quater_ #fêower sîðon#. þâ ôðre geendjað ealle on 15
langne _es_: _quinquies_ #fîf sîðon#, _sexies_ #syx sîþon#, _septies_
#seofon sîðon#, _octies_ #eahta sîðon#, _nouies_ #nigon sîðon#,
[[286]]
_decies_ #tŷn sîðon#, _uicies_ #twentigon sîðon#, _tricies_
#þrîtigon sîðon#, _quadragies_ #fêowertigon sîðon#,
_quinquagies_ #fîftigon sîðon#, _sexagies_ #syxtigon sîðon#,
_septuagies_ #hundseofontigon sîþon#, _octuagies_ #hundeahtatigon
sîðon#, _nonagies_ #hundnigontigon sîðon#, 5
_centies mentitur uersipellis_ #hund sîðon lŷhð se lêas
brêdenda#, _ducenties_ #twâ hund sîðon#, _tricenties_ #þrêo
hund sîþon#, _quadringenties_ #fêower hund sîðon#,
_quingenties_ #fîf hund sîðon#, _sexcenties_ #syx hund sîðon#,
_septingenties_ #seofon hund sîðon#, _octingenties_ 10
#eahta hund sîðon#, _nongenties_ #nigon hund sîðon#,
_milies_ #ðûsend sîðon#. þâm ungeendodum getelum man
set _n_ betwux: _quotiens legisti?_ #hû oft rǣddest ðû?#
eft _quotiens uolui!_ #lâ, hû oft ic wolde!# _totiens_ #swâ
oft#, _multotiens_ #forwel oft#, _aliquotiens_ #on sumne sǣl#. 15
13 _kein absatz_ ‖ getæle _FH_ ‖ s. l.] semellej _h_ ‖ i _in_ legi
_aus_ e _O_ 14 _1._ ræ(d)de _3. corr. h_, ræde _CU_ ‖ bis _doppelt W_
‖ t. ic r. _f. W_ ‖ twuwa _H_ ‖ rǣde _U_, r _aus_ w _H_ ‖ þreowa
_D_, legi _W_ 15 siðan (-þ- _H_) _Hh_ ‖ þâ--17 seofon sîðon _f. CU_ ‖
geændiaþ _H_, endeþ _W_ 16 longne _h_, lagne _H_ ‖ n _in_ quinquies
_aus_ m _O_ ‖ sexies--17 seofon sîðon _f. H_ ‖ sex:ies _D_, sexsies
_F_ ‖ septies--286^1 decies _ü. f. W_ 17 _1._ sifon _D_ ‖ octiges _J_
‖ ehta siðan _O_ ‖ no:uies _O_, nouiges _H_ 1 twyntigon _mit ausnahme
des ersten_ t _auf r. D_ 2 þrittigon _CFHJU_, þryttigon _D_, þritti _W_
‖ qua.--5 non. _ü. f. W_ ‖ quadraies _H_ 2. 3 (f. s. qu.) _O_ 2 f-an
siþan _H_ 3 quinquaies _H_, quinquies _O_ ‖ f-an siþan _H_ ‖ s. siþan
_H_ 4 h-an _H_ ‖ siþan _H_, syþan _F_ ‖ octoagies _J_ 5 nonagies _aus_
nan- _O, davor_ ealswa _H_ ‖ _ü. f. H_ ‖ siðan _h_ 6 hundseouenti siþe
_W_ ‖ li _in_ lihð _auf r. D_, hlihð _h_ ‖ se] sio _H_ ‖ lêas _f. J_
7 brendenda _h_ ‖ duc.--11 nongenties _ü. f. W_ ‖ ducentius _U_ ‖ twâ
_auf r. D_ ‖ trecenties _R_, tricentiis _aus_ -tius? _U_, -cies _W_ ‖
þrio _H_, þry _D_ 8 quadri(n)genties _D_ ‖ IIII _F_, feor _h_ ‖ siþon
_aus_ -þan _H_ 9 quingenti:es (g _rad. u._ ngen _auf r._) _O_ ‖ siþan
_H_ ‖ x _in_ sexc- _auf r. R_, sex:c- (s _rad._) _h_, sesc- _O_, sessc-
_FW_, -ti(e)s _C_ 10 sept. s. h. s. _v. 3. corr. am r._ (es _und_ ðon
_abgeschnitten_) _h_ ‖ septingentes (_letztes_ e _aus_ i) _J_ ‖ seofan
_H_, syfan _h_ ‖ siþan _H_ 11 ehta _O_ 12 millies _O_ ‖ siðo(n) _R_,
-an _H_ ‖ ungeendedum _CDU_, ungeændedum _H_ ‖ getælum _FH, aus_
getele? _h_ 13 n] .II. _F_, a _J_ ‖ betwyx _CHJ_, -twix _U_ ‖
quotiens--14 eft _f. J_ ‖ rædest _h_ 15 on sum tide _W_ ‖ on _aus_ of
_H_ ‖ n _in_ sumne _aus_ s _H_
Gyt synd manega getel on mislîcum getâcnungum:
_simplum_ #be ânfealdum# ic forgylde, _duplum_ #be twŷfealdum#,
_triplum_ #be þrîmfealdum#, _quadruplum_ #be
[[287]]
fêowerfealdum#, _centuplum_ #be hundfealdum#. _simplex_
#ânfeald#, _duplex_ #twŷfeald#, _triplex_ #þrŷfeald#,
_multiplex_ #menigfeald# and word of ðisum: _duplico_ #ic
twŷfylde#, _triplico_ #ic ðrŷfylde#, _multiplico_ #ic
menigfylde#. 5
16 _kein absatz_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖ getæl _F_, getæle _H_ ‖
mistli[che--simp]lum _W_ ‖ mistlicum _H_ 17 symplum _U_ ‖ be anf. ic
f. _in d. z. R_ 17. 18 two[folde--287^1 hundfol]de _W_ 18 tripum _D_ ‖
þriom- _H_ ‖ quadrup(l)um _C_ 1 cen _von_ centuplum _z. t. weg H_ 2
tryplex _O_ 3 mæni(g)- _H_ ‖ and of þissen is word _W_ ‖ word] wordum
_U_ ‖ du:plico _R_, dupplico _DHW_ 4 twy _auf rad._ mænig _J_ ‖
þryfealde _H_
Man cweð êac _undeuiginti_ #ân læs twentig#, _duodeuiginti_
#twâm læs twentig#, _duodetriginta_ #twâm læs
þrittig# ET CETERA.
6 _kein absatz_ ‖ cwið _U_, cwyð (y _auf r._) _C_, cwyþ _H_, cw̄ _J_,
cwæð (-þ _h_) _Fh_ ‖ un(un)deuiginti _3. corr.? h_, unum de uiginti _W_
‖ ân] un _h_ ‖ twen _von_ twentig _auf r. O_ 6. 7 duo(de)uigintig _O_
7 -trigintig _J_ 8 þritig _ChR_ ‖ et cetera _f. HW_
_Vniformis_ #ânes hiwes#, _biformis_ #twŷhiwede#,
_triformis_ #ðrŷhiwede# ET CETERA. 10
9 _kein absatz_ ‖ uniformis--10 cetera _f. U_ 10 tr. ðr. _f. C_ ‖
þreo- _F_ ‖ et cetera _f. H_
_Anniculus_ #ânes geâres cild# oððe #lamb#. _annuus_
#geârlîc#, _annua festiuitas_ #geârlîc frêolsdæg#, _annuum
tempus_ #geârlîc tîd#. _biennis_ #twŷwintre#, _triennis_ #þrŷwintre#,
_quadriennis_ #fêowerwintre#, _quinquennis_ #fîfwintre#.
_biennium_ #for twâm geârum# oððe #twegra 15
geâra fyrst#, _triennium_ #þrêora geâra fyrst#, _quadriennium_
#fêower geâra fæc#, _quinquennium_ #fîf geâra
fæc# ET CETERA. eft _bimus_ #twŷwintre#, _trimus_ #þrŷwintre#,
_quadrimus_ #fêowerwintre#.
11 _kein absatz_ ‖ aniculus _O_ ‖ o. l. _in d. z. R_ 12 festifitas _O_
‖ annu(u)m _C_ 13. 14 ðrywintra _J_, -tre|tre _F_ 14 quadrigennis _DH_,
-inennis _J_, -i(ni)ennis _O_, -ingennis _CU_ 15. 16 o. t. g. f. _in d.
z. R_ 16 _1._ fyrst] færst _J_, fæc _F_ ‖ þrêora] feower (_unter jedem_
e _ein punct_) _J_ 16. 17 quadrigennium _R_, -i(ni)ennium _O_, -inennium
_FJ_ 17 fêo. g. f. _f. W_ ‖ feowe(r) _C_ ‖ fec _J_, fyrst _O_ ‖ fîf]
.V. _F_ 18 first _W_ ‖ et c. _f. W_ ‖ binus _FJ_ 18. 19 þrywintra _J_
19 a bimatu fram twiwintre fæce _hinter_ f. _H_
_Bipes_ #twŷfête#, _tripes_ #þrŷfête#, _quadrupes_ #fyþerfête#, 20
_decempes_ (lôc, hwæt hæbbe tŷn fêt).
20 _kein absatz_ ‖ twyfeate _J_ ‖ ðryfeate _J_, þrifotede _W_ ‖
feðer- _R_, feþer- _J_, feower- _U, f. W_ 21 loc _usw. in d. z. R_ ‖
loca _HW_ ‖ fæt _JW_
[[288]]
_Biduum_ #twegra daga fæc#, _triduum_ #þrêora daga
fæc#, _quatriduum_ #fêower daga fæc#. _biduanum ieiunium_
#twegra daga fæsten#, _triduanum_ #þrêora#. _binoctium_
#twegra nihta fæc#, _trinoctium_ #ðrêora nihta fæc#,
_quadrinoctium_ #fêower nihta fæc#. 5
1 _kein absatz_ ‖ triduum--2 _2._ fæc _f. JW_ ‖ þr.--2 quatr. _f. CU_
‖ þriora _H_ 2 quadruum _F_ ‖ um _von_ ieiunium _auf r. H_ 3 þriora
_H_ 4 tr.--fæc _f. J_ ‖ dr.--5 nihta _ü. der zeile mit verweisung
hinter_ trinoctium, _doch stand_ ðr. n. f. _schon in der zeile, daher
über der zeile getilgt, so dass die verweisung nun unrichtig ist O_ ‖
þriora _H_ ‖ nihta fæc _f. DHW_ 5 quadrinnoctium (_aber das 2._ n
_getilgt_) _O_ ‖ _erstes_ e _in_ feower _aus_ o _O_, feow(er) _C_ ‖
fæc _f. HhJOW_
Eft _bipatens_ #twŷhlydede#, _tripatens_ #ðrŷhlidede#.
_bilinguis_ #twŷsprǣce# oððe #sê ðe hæfð twâ tungan#,
_trilinguis_ #sê ðe hæfð þrêo#.
6 _kein absatz_ ‖ [tr]ipatens þry[h]lydede _am rande 3. corr. h_ 7
li:linguis (g _rad._) _O_ ‖ oððe--tungan _in d. z. R_, ł twotungode _W_
‖ ðe _f. J_ 8 se þe h. þ. _gl. R_ ‖ þrio _H_
Eft _biuium_ #twegra wega gelǣtu#, _triuium_ #þrêora#.
_bifidus_ #twŷstrenge# oððe #twŷgǣrede#, _trifidus_ #þrŷ-#, 10
_quadrifidus_ #fêower-#. _bisulcus_ #twŷsnæcce# oððe #twŷfyrede#,
_trisulcus_: _trisulcam linguam habet serpens_ #þrŷsnece
tungan hæfð sêo næddre#. _geminus_ #getwysa#,
_tergeminus_ #þǣr ðǣr bêoð þrêo tôgædere#. _unimanus_
#ânhynde#. _unicus_ #âncenned#. _unitas_ #ânnyss#. _uniuersus 15
populus_ #eal folc#. ealswâ _cunctus exercitus_ #eall
[[289]]
se here# oððe #fyrd#, _procinctus_ #fyrding#. _unio_ (_unis_)
oðþe _uno_ (_unas_) #ic geânlǣce#. _biiugus_ #on twâ geiht#,
_triiugus_ #on ðrêo geiht#, _quadriiugus_ #on fêower#. _triangulus_
#þrŷhyrnede#, _quadrangulus_ #fyþerscŷte#, _quinquangulus_
#fîfecgede#, _sexangulus_ #sixecgede#. þâs synd 5
MOBILIA: _triangula_, _triangulum_, and fela ðǣr beforan.
9 _kein absatz_ ‖ eft _f. J_ ‖ biui:um _D, aus_ bifium _O_, bifium _H_
‖ tweira weia ilṭeta _W_ ‖ gelæta _J_, lætu _H_ ‖ þriora _H_ 10
biuidus _O_, gyfidus _F_ ‖ twistrænge _H_, -strencge _hR_ ‖ o.
twygære(de) _in d. z. R_ ‖ twyferclede _J_ ‖ triuidus _O_ ‖ þreo _R_,
þrio _H_, .III. _CDFhUW_ 11 quatrifidus _O_ ‖ r _in_ feower _aus_ w
_J_, .IIII. _CDFhUW_ ‖ :::: bisulcus _W_ ‖ twi- _HU_, -snæ:ce (c
_rad.?_) _F_, -snæce _HhU_, -snæce: _C_, twynecce _J_ 11. 12 o. t.
_in d. z. R_ ‖ -ferede _DF_, -fy::rede (þe _r._) _H_, -fyþerede _C_,
twifeðerede _U_ 12 trisulcus _f. FH, dah._ þry _J, darü._ þryfyrede _R_
‖ -lcum _F_ ‖ þreo- _DU_, þrio- _H_ 13 -snæce _FU_, -snæce: _C_,
-snæcce _DJ_ ‖ sio _H_ ‖ nædre _Fh_ ‖ gem. _doppelt CU_ (_das 2. mit
a. t. getilgt U_) 14 bioþ _H_ ‖ þrio _H_ ‖ togadere _F_ 15 _aus_
-hyrde _O_, -hende _DH_, -hande _U_, onhondode _W_ ‖ a(n)c- _O_,
-cænned _H_, -cynned _JR_ 15. 16 -(v)ersus _aus_ -fersus _O_ 16
p.--eals.] ⁊ _W_ ‖ cuntus _W, 1._ u _aus_ n? _O_, n _u._ us _z. t. u._
t _gz. weg H_ 1 procunctus _O_ ‖ fyrdung _J_, furþung _W_ 2 oðþe] ł _J_
‖ ic geanlæce _ü._ unio _R_, ic anlæce _O_ ‖ twâ] twi _H_ ‖ ge:îht (h
_rad._) _h_, gehiht _J_, geihte _C_, geyhte _U_, ieiht _W_, yht _H_ 3
triiugus _aus_ triuigus _O_ ‖ þrio _H_ ‖ ieiht _W_, yht _H, f. J_ ‖
quadri(iu)gus _H_, quadriugus _C_ ‖ _hinter_ feower _noch_ geiht _R_,
yht _H_ 4 þreo- _D_, þrio- _H_ ‖ feþer- _H_; -scete _R_ 5 six ecged _O_
‖ siond _H_, beoþ _W_ 6 [mob.--10 stef]creft _W_ ‖ mobilia _aus_ -lio
_O_ ‖ triangula] triangulus triangula (us _auf rasur und dahinter am
rande_ triangula _v. ds. hd. C_) _CU_ ‖ fela _aus_ feala _H_; feala _F_
‖ þara _D_
TRIGINTA DIVISIONES GRAMMATICAE ARTIS.
GRAMMA on grêcisc is LITTERA on lêden and on englisc
#stæf#, and GRAMMATICA is #stæfcræft#. se cræft geopenað 10
and gehylt lêdensprǣce, and nân man næfð lêdenbôca
andgit befullon, bûton hê þone cræft cunne. se cræft
is ealra bôclîcra cræfta ordfruma and grundweall. GRAMMATICVS
is, sê ðe can ðone cræft grammatican befullan.
and se cræft hæfð þrîtig tôdâl. 15
7. 8 _überschrift f._ (_aber eine zeile leer_) _J_ 7 gramatice _C_ 8
aris _F_ 9 lyttera: _C_ ‖ læden _H_ ‖ ænglis _H_ 10 and :: _C_ ‖
gammatica _O_, gramatica _J_ 11 _1._ and _nachträglich C_ ‖ halt _W_ ‖
læden- _H_ 11. 12 leden[b. and]ȝit _W_ 11 ledenboc _H_ 12 -fullan _CHU_
‖ _2._ cræf(t) _a. hd.? h_ 13 [crefta ord]frumæ _W_ ‖ grundwæl _J_,
-weall: _D_ 13. 14 g(r)ammaticus _O_ 14 grammatica[n beful]lan _W_ ‖
grammaticam _RU_ ‖ befullon _J_ 15 þrittig _CDFHJU_, þritti _W_ ‖ a
_in_ todal _auf r. O_
[[#stæf#, and GRAMMATICA is #stæfcræft#.
text has “stæfcræft” in plain type]]
(I) Þæt forme tôdâl is VOX #stemn#, (II) þæt ôðer
[[290]]
LITTERA #stæf#, (III) þæt þridde is SILLABA #stæfgefêg#.
be þisum ðrîm tôdâlum wê âwriton on forewerdre þyssere
bêc. æfter ðisum wê tellað OCTO PARTES ORATIONIS, þæt
synd #þâ eahta dǣlas lêdensprǣce#, be ðâm þe þêos
bôc is geset, ac wê secgað hêr, þæt fêower ðǣra dǣla 5
synd DECLINABILIA, þæt is #declinigendlîce#. þâ ðrŷ
man gebîgð on casum: NOMEN and PRONOMEN and PARTICIPIVM.
VERBVM bið gebîged IN MODIS, þæt is #on gemetum#
oððe #on ðǣre sprǣce wîson#. þâ ôðre fêower:
ADVERBIVM, CONIVNCTIO, PRAEPOSITIO, INTERIECTIO, sindon 10
INDECLINABILIA, þæt is #undeclinigendlîce#. hêr synd
nû geteald endlufan tôdâl.
16 _kein absatz_ ‖ --296^8 _die ziffern stehen im text H, am rande_
(_doch s. zu_ 291^1) _FhR und von_ XX _an_ (_doch z. t.
weggeschnitten_) _C, fehlen DJOUW u. bis_ XVIIII _C_ (_doch s. anm._
291^1) 16. 290^1 I II III _f. H_ 16 forme _aus_ -ma _H_ ‖ uox _aus_
nox _O_ ‖ stæmn _HR_ 16. 290^1 oþ[er l.] _W_ 1 III _f. F_ ‖ ðride _h_,
ðridda _J_ ‖ is _f._ (_wegradiert?_) _J_ ‖ syllaba _CDU_ ‖ -gefæg
_O_, -gefege (_letztes_ e _nachgetragen C_) _CU_, stæffeg _F_, steffeih
_W_ 2 þissum _U_ ‖ þriom _H_ ‖ aw[riton] _W_ ‖ foreweardre _HJ_,
-wyrdre _D_ ‖ þisse _H_ 3 ðissum _J_ ‖ [oratio]nis _W, zu_ -nes _O_;
-nes _J_ 4 siond _H_, beoþ _W_ ‖ þâ _f. W_ ‖ ðâm] ham _W_ ‖ þe _f.
OW_ ‖ þios _H_ 5 a[c we] _W_ ‖ (ac) _O_ ‖ þara _H_ ‖ dæla _doppelt_
(_das erste mal getilgt_) _U_ 6 siond _H_, þe synd _U_, beoþ _W_ ‖ þ.
is d. _f. W_ ‖ ðreo _D_ 7 men gebygð _J_ ‖ _ursprünglich_ gebygð
(_dann_ i _ü. ungetilgtem_ y) _O_, [ibei]ȝeþ _W_ ‖ _beide mal_ et _J_
7. 8 particium _W_ 8 beoð _U_, is _W_ ‖ þ. is on g. _gl. R_ ‖ [on
ime]tum _W_ 9 oð.--w. _in d. z. R_ ‖ oþer _W_ ‖ wisan _H_, wison _aus_
sison _U_, sison _C_ ‖ oþer foure _W_ ‖ feawær _urspr._ (_aber_ a _zu_
o _und es scheint auch an_ æ _radiert worden zu sein_) _O; f. J_ 10
[preposi]tio _W_ ‖ interiectio _RW_, (interiectio) _D, f. CFHhJOU_ ‖
siondon _H_, beoþ _W_ 11 þ. is u. _gl. R, f. W_ ‖ -lic _O_ ‖ synd::
_C_, siond _H_, beoþ _W_ 12 nú _auf r. C_ ‖ geteald: (e _rad._) _R_ ‖
ændlifan _H_, -leofan _F_, -lyfan _J_, -lufon _CDU_, elleouene _W_
[[3 ... -nes _O_; -nes _J_
text has : for ;]]
(XII) Sume tôdâl sindon PEDES, þæt synd #fêt#, and
þǣra fôta is fela: mid ðâm setton POETAE, þæt sind #gelǣrede
sceopas#, heora lêoðcræft on bôcum. 15
13 _kein absatz_ ‖ XI _F_ ‖ (sume dal) _O_ ‖ [sum]me _W_ ‖ siondon
_H_, beoþ _W_ ‖ þ. s. f. _gl. R_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ 14 þara _Hh_,
þære _FJ_ ‖ feala _FJ_ ‖ ðâm] ham _W_ ‖ settan _J_ ‖ [poete] _W_
14. 15 þæt s. g. sc. _in d. z. R_ 14 siond _H_, beoþ _W_ 15 scopas _H_,
-as _aus_ -es _U_ ‖ leoðcræt _F_
(XIII) Sum tôdâl is ACCENTVS, þæt is #swêg#, on
hwilcum stæfgefêge ǣlc word swêgan sceal.
16 _kein absatz_ ‖ accent[us þet] _W_ ‖ þ. is s. _gl. R_ 17 sceall _R_
[[291]]
(XIIII) Sume sind POSITVRAE, þâ sind on ôðre wîson
gehâtene DISTINCTIONES, þæt sind #tôdâl#, hû man tôdǣlð
þâ fers on rǣdinge. se forma prica on þâm ferse is
gehâten MEDIA DISTINCTIO, þæt is #on middan tôdâl#. se
ôðer hâtte SVBDISTINCTIO, þæt is #undertôdâl#. se þridda 5
hâtte DISTINCTIO oððe PERIODOS, sê belŷcð þæt fers. DISTINCTIO
is #tôdâl#, and PERIODOS is #clŷsing# oððe #geendung
þæs ferses#.
1 _kein absatz_ ‖ XIIII _im texte auch hO_ ‖ synt _C_, siond _H_, beoþ
_W_ ‖ po[situ]re _W_ ‖ ðâ _nachträglich D_, þæt (_abgekürzt_) _J_ ‖
siond _H_, beoþ _W_ ‖ oðre] ðære _J_ ‖ wisan _HJ_ 2 þ. s. t. _gl. R_
‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖ [todælþ] _W_ 3 þ(a) _R_ ‖ f _in_ fers _auf r.
C_, uers _DhW_ ‖ rædincge _HhJR_ ‖ pricca _W_ ‖ f _in_ ferse _auf r.
U_, uerse _CDFHhW_ 4 di[stinctio] _W_ ‖ þ. is on m. t. _gl. R_ ‖ se--5
undertôdâl _f. CU_ 5 þ. is u. _gl. R_ ‖ -todo[l þe] _W_ 6 hattæ
(_unter_ æ _punct_) _O_ ‖ oþer _W_ ‖ peridos _O_, periodas _CDFHhUW_
‖ y _in_ belycð _auf r. U_ ‖ færs _h_, fyrs _D_ 7 is t. _in d. z. R_
‖ tod[ol ⁊ peri]odas _W_ ‖ peridos _O_, periodas _CDFHhU_, [peri]odas
_W_ ‖ is cl. _usw. in d. z. R_ ‖ clysingc _J_, clusung _W_ ‖ oþer _W_
7. 8 geændung _H_, endung _J_ 8 fyrses _D_
(XV) Sum ðǣra dǣla is gehâten NOTA, þæt is #mearcung#.
þǣra mearcunga sind manega and mislîce gesceapene 10
ǣgðer gê on sangbôcum gê on lêoðcræfte gê
on gehwylcum gesceâde. scêawige, sê ðe wylle.
9 _kein absatz_ ‖ [nota] _W_ ‖ þ. is m. _in d. z. R_ 9. 10 mærcung _J_
10 ðara _CD_, þara _H_ ‖ meacunga _O_, mærc- _J_ ‖ siond _H_, beoþ _W_
‖ mistlice _H_ 10. 11 gescapena _H_, isceap[ene] _W_ 11 -cræfte _aus_
-wisan _O_ 12 hwilcum _J_ ‖ gescade _H_, sceade _W_ ‖ sceaw[ie þe]
þe _W_
(XVI) Sum is gecweden ORTOGRAPHIA on grêcisc,
þæt is on lêden RECTA SCRIPTVRA and on englisc #riht
gewrit#. ic cweðe nû gewislîcor. sê þe wrît _ad_, gif hê 15
byð PRAEPOSITIO, þonne sceal hê settan _d_ æfter þâm _a_,
and, gif hit bið _at_ CONIVNCTIO, wrîte hê _t_ tô ðâm _a_. eft
_apud_ PRAEPOSITIO sceal habban _d_ on æfteweardan, and
[[292]]
_caput_ #hêafod# sceal habban _t_. _haud_ ADVERBIVM, þæt is
on englisc #nâtes hwôn#, sceal habban _h_ on forewerdan
and _d_ on æfteweardan, and _aut_ CONIVNCTIO nimð _t_ on
æfteweardan and nânne _h_ ætforan. _fedus_ #fûllîc# næfð
nǣnne _o_, and _foedus_ #wedd# nimð _o_ ætforan þâm _e_ and 5
ealswâ _poena_ #wîte# and _foenum_ #gærs# and _moenia_ #weallas#.
13 _kein absatz_ ‖ XVI _f. F_ ‖ gecwyden _D_ ‖ ortogra:|phia _J_ 14
þ. is on l. _in d. z. R_ ‖ læden _H_ ‖ [scrip]tura _W_ ‖ and--15
gewrit _in d. z. R_ ‖ ænglisc _H_ 15 nu þe _J_ ‖ wrît ad] writað _J_
‖ (he) _C, f. FHh_, hit _W_ 16 [biþ] _W_, beoð _U_ ‖ sceall _R_ ‖
(he) _C_ ‖ þā _DF_, þan _hJOR_ 17 beoð _U_ ‖ w[rite] _W_ 18 apud _aus_
aput _C_ ‖ prepositio _aus_ prop- _C_; prop- (_aus_ propis- _O_) _FO_
‖ sceall _R_ ‖ -werdan _R_ 1 capud _JO_ ‖ [hea]fod _W_ ‖ sceall _R_
‖ þæt _usw. in der zeile R_ 2 ænglisc _H_ ‖ sceall _hR_ ‖ ha[bben]
_W_ ‖ on f.] biforan _W_ ‖ -weardan _CDFHhJU_ 3 on æ.] bæften _W_ ‖
-werdan _R_ ‖ t _auf r. U_ 4 nenn[e h æt]foran _W_ ‖ nænne _ausser O_
‖ (ætforan--5 _1._ o) _3. corr. h_ ‖ onforan _H_ ‖ næfð _f. HO_ 5
þe[n e and] _W_ 6 (ealswa) _O_ ‖ fenum _C_
¶ _pene_ #forneân# ADVERBIVM næfð nǣnne _o_. _hora_ #tîd#
hæfð _h_, and _ora_ #læppa# oððe #ende# næfð nǣnne. ealswâ
_honor_ #wurðmynt# nimð _h_, and _onus_ #byrðen# gebyrað
bûtan _h_. _quid_ #hwæt# hæfð _d_, and of ðâm worde _queo_ 10
#ic mæg# (_quis_ #ðû miht#) _quit_ #hê mæg# scel geendjan
on _t_. _sed_ CONIVNCTIO geendað on _d_, and word geendjað
on _t_: _cum esset_ #ðâ þâ hê wæs#, _cum amasset_ #ðâ ðâ hê
lufode# ET CETERA.
7 forn(e)an _O_ ‖ aduerbi[um naueþ] _W_ 8 læppe _D_ ‖ oððe e. _in d.
z. R_ ‖ ænde _H_ ‖ neenne _R, dahinter_ h _HR und corr. U_ (nænne h
_am rande widerholt corr. U_) ‖ [also--12 on] d _W_ 9 ho _von_ honor
_auf r. C_ ‖ wvrð- _aus_ wyrð- _O_, wyrð- _ChRU_; -mynd _C_, -mind _U_,
-ment _D_ ‖ byrðen] byr|ðær _J_ ‖ gebir(i)að _v. ds. hd.? U_ 10 buton
_HR_ ‖ h _f. FJ_ 11 qui(t) t _ü. r. O_ ‖ meg _R_ ‖ sceal _ausser O_
‖ geændian _H, davon_ endia _auf r. h_ 12 t] t: (e _rad.?_) _O_, te _J_
‖ sed] seo _aus_ sed _O_, seo _J_, se _H_ ‖ geændaþ _H_, -diað _CDJU_
‖ geændiað _H_, endeþ endeþ _W_ 13 t] set _H_ ‖ wæss _R_ ‖ _2._ hê
_f. F_ 14 lufade _H_, [lufede] _W_
[[geændiað _H_, endeþ endeþ _W_
repeated word at line break: expected form “doppelt endeþ”]]
(XVII) Sum ðǣra dǣla hâtte ANALOGIA on grêcisc, 15
þæt is on lêden SIMILIVM RERVM COMPARATIO and on englisc
#gelîccra ðinga wiðmetenys#. gif ðû nâst sumne
lêdennaman, hwilces cynnes hê sŷ on ðâm cræfte, þonne
scêawa þû be sumum ôðrum, ðe him gelîc sŷ, and þû
[[293]]
wâst þonne, gyf ðû smêast þonne, hwylces cynnes hê
sŷ. _funis_ #râp#, þonne bið _panis_ #hlâf# him gelîc on declinunge,
and hî begen synd MASCVLINI GENERIS and swâ
gehwylce ôðre.
15 _kein absatz_ ‖ þara _H_ ‖ is gehaten (aten _z. t. weg_) _H_ ‖
anologia _CDFhOR_, anoloia _J_ ‖ þæt _usw. in d. z. R_ 16 læden _H_ ‖
simili[um rerum] _W_ ‖ comparatiuo _J_ ‖ and--17 ðinga _f. H_ 17
gelicra _h_ ‖ (wiðm.--18 -naman) _R_ ‖ -tennys _C_, -tennyss _FR_,
-tynnyss _h_, -tynnes _D_, -tennesse _JW_ 17. 18 su[me lede]n. _W_ 17
sume _alle, auf r. F_ 18 læden- _H_ ‖ cynnes _am rande D_ ‖ beo _W_ 19
sceawe _J_, loke _W_ ‖ [sume oþ]re _W_ ‖ iliche beo _W_ 1 a _in_ wast
_aus_ æ _R_ ‖ þenchest _W_ ‖ [kunnes] _W, f. J_ ‖ (he) _C, f. DFHhJW_
2 beo _W_ ‖ funi:s _R_ ‖ is _W_ ‖ iliche _W_ 3 [beiȝen] _W_ ‖ siond
_H_, beoþ _W_ ‖ swâ _f. W_ 4 hwylce _H_
(XVIII) Sum þǣra hâtte ETHIMOLOGIA, þæt is #namena 5
ordfruma and gesceâd, hwî hî swâ gehâtene sind#.
_rex_ #cyning# is gecweden A REGENDO, þæt is #fram recendôme#,
forðan ðe se cyning sceal mid micelum wîsdôme
his lêode wissjan and bewerjan mid cræfte. _homo_ #mann#
is gecweden fram HVMO, þæt is fram #moldan#, forþan 10
ðe sêo eorðe wæs þæs mannes antimber; and swâ gehwylce
ôðre.
5 _kein absatz_ ‖ þara _H_ ‖ ęthimologia _CD_ ‖ þæt _usw. in d. z. R_
‖ [þet is n]omene _W_ ‖ namana _C_, naman _U_ 6 gescad _DH_ ‖ synd
_vor_ swa _J_, sy _auf r. D_, beoþ _W_ 7 kyni(n)g _R_, -nc _H_ ‖
iho[ten a r]egendo _W_ 7. 8 þ. is f. r. _in d. z. R_ ‖ reccen- _R_,
re(c)cen- _H_, o _aus e. a. D_ 8 forðan ðe--wîsdôme _f. F_ ‖ -þam _H_
‖ cynincg _R_, -nc _H_, cyng _D_ ‖ sceall _R_ ‖ micclum _DJRU_,
miclum _h_, mycclum _C_, myclum _H_, mu[chele] _W_ 10 [icweþ]en _W_ ‖
fram] ab _CDU, f. H_ ‖ hvmo _aus_ homo _O_ ‖ þæt _usw. in d. z. R_
10. 11 forþen þe eorþe _W_ 10 -þam _U_ 11 sio _H_, se _J, f. F_ ‖ þes
_J_ ‖ mon[nes an]timber _W_ 11. 12 gehw.] gelice _J_
(XVIIII) Sum ðǣra is GLOSSA, þæt is #glêsing#,
þonne man glêsð þâ earfoðan word mid êðran lêdene.
_faustus_ is on ôðrum lêdene _beatus_, ðæt is #êadig#. _fatuus_ 15
is on ôðrum lêdene _stultus_, þæt is #stunt#; and swâ gehwylce
ôðre.
13 _kein absatz_ ‖ XIX _H_ ‖ þara _H_ ‖ glo:sa (s _r._) _O_, glosa
_FH, dah._ gehaten _H_ ‖ þ. is gl. _gl. R_ ‖ glesincg _hR_, glysing
_D_ 14 þon[ne mo]n _W_ ‖ glesað _H_, glysþ _D_ ‖ mid _f. O_ ‖ eaðran
_ausser OW_ ‖ lædene _H_, d _aus_ n _O_ 15 fustus _F_ ‖ s _in 1._ ys
_nachträglich C_ ‖ lædene _H_, [leden]e _W_ ‖ ð. is e. _gl. R_ ‖
fatuus--16 lêdene _f. H_ ‖ fa:tuus _O_ 16 l _in_ stultus _auf r._ n _D_
‖ þ. is st. _gl. R_ 16. 17 a. s. g. ô. _f. H_ ‖ [and so ih]wulke _W_
(XX) Sum ðǣra is DIFFERENTIA, þæt is #tôdâl
betwux twâm þingum#. ic cweþe nû _rex_ #cyning#,
[[294]]
þæt is sê ðe gemetfæstlîce his folc gewissað. gif hê
þonne mid his rîccetere hî ofsit, þonne bið hê _tyrannus_,
þæt is #rêðe# oððe #wælhrêow#.
18 _kein absatz_ ‖ þara _H_ ‖ þ. is t. _gl. R_ 19 b. t. þ. _in d. z.
R_ ‖ betwyx _CHU_, bitwuxen _W_ ‖ twâm] þam _CDJU_ ‖ [þinge]s _W_ ‖
cynincg _h_, -nc _H_, kynig _R_ 1 þæt _usw. in d. z. R_ ‖ metfæstlice
_J_, -fæslice _CU_ ‖ folce _CDHU_ ‖ wisseþ _W_ 1. 2 [he þo]nne _W_ 2
ricetere _CJhU_, riccere _O_ ‖ ofersitt _D_ ‖ bið] (ys) _C_, ys _U_,
is _W_ ‖ tirannus _HW_ 3 þ. is r. _gl. R_ ‖ hreþe _J_ ‖ o. w. _in d.
z. R_ ‖ wælreow _CHJ_, [wælre]ow _W_, reðe wælriow _H_ (_also_ reðe
_doppelt_)
(XXI) Sum ðǣra is BARBARISMVS, þæt is #ânes wordes
gewemmednyss#, gif hit byð miswriten oððe 5
miscweden of þâm rihtan cræfte.
4 _kein absatz_ ‖ þara _H_ ‖ barbaris:mus _U_ 4. 5 þæt is a. w. g. _in
d. z. R_ 4 þæt is _f. H_ 5 gewæmmed- _DHR_, -wêmed- _h_, -wemed- _O_ ‖
[bip mis]writen _W_ ‖ beoð _U_
(XXII) Sum ðǣra is SOLOCISMVS, þæt is miscweden
word on endebyrdnysse þǣre rǣdinge of ðâm rihtan
cræfte. BARBARISMVS bið on ânum worde, and SOLOCISMVS
bið sum lêas word on ðâm ferse. swâ ðêah ne gebyrjað 10
þâs twegen dǣlas tô ðâm cræfte, ac hî becumað of þâm
sâmlǣredum lêaslîce geclypode oððe âwritene.
7 _kein absatz_ ‖ ðara (þ- _H_) _Hh, f. CU_ ‖ solo(e)cismus _corr. U_
‖ þæt _usw. in d. z. R_ ‖ miscwyden _D_, [miscw]eþen _W_ 8
ændebyrdnesse _H_, -berd- _D_ ‖ rædincge _HJ_ ‖ þan _U_ ‖ a _in_
rihtan _aus_ e _H_ 9 cræfte _f. W_ ‖ barba[rismu]s _W_, barbaris|:mus
_U_ ‖ beoð _U_ ‖ solo(e)cismus _corr. U_ 10 læs _J_ ‖ uerse _DFHhJRW_
‖ [þauh] _W_ ‖ buriaþ _W_ 11 tô] on _U_ ‖ cumaþ _J_ 12 sam::l- _D_,
-lærdum _H_, [saml]ærede _W_ ‖ _zweites_ l _in_ leaslice _durch
wurmstich z. t. weg U_ ‖ gecliopode _H_ ‖ gewritene _J_, iwritene _W_
(XXIII) Sume sind gecwedene VITIA, þæt synd
#leahtras# on lêdensprǣce on manegum wîsum miswritene
oððe miscwedene. þâm eallum wê sceolon wiðcweðan, 15
gyf wê cunnon þæt gesceâd.
13 _kein absatz_ ‖ beoþ ihotene _W_ ‖ siond _H_ 13. 14 þæt s. l. _in
d. z. R_ ‖ [beoþ leah]tras _W_ 13 siond _H_ 14 læden- _H_; -sprece _U_
15 oþer _W_ ‖ midcweþene _W_ ‖ [þam] _W_ ‖ sce(o)lon _O_, sculon
_CDH_, scullen _W_ 16 g _in_ gif _auf r. h_ ‖ cu(n)non _U_ ‖
gescad _H_
(XXIIII) Sum þǣra dǣla is METAPLASMVS, þæt is
#âwend sprǣc tô ôðrum hiwe# hwîlon for fægernysse,
hwîlon for nêode, swâswâ is _audacter_ #dyrstelîce#: hit
[[295]]
sceolde bêon _audaciter_, gyf hit môste; and swâ gehwilce
ôðre.
17 _kein absatz_ ‖ þæ:ra (ð _r._) _D_, þara _H_ ‖ dala _J, f. D_ ‖
[meta]plasmus _W_ ‖ þæt _usw. in d. z. R_ 18 awę(n)d _a. hd. H_ ‖
spræc: (e _rad._) _O_, spræce _J_ 18. 19 fæiȝernes[se hw]ulon _W_ 19
niode _H_ ‖ dyrst.--295^1 audaciter _f. O_ ‖ durstiliche _W_ 1 scolde
bion _H_ ‖ audaci[ter ȝi]f _W_ ‖ hit _urspr. U, aber jemand, der die
etwas verbl. buchst. dieser stelle nachgezogen hat, hat_ hig _daraus
gemacht_; hi _h_
(XXV) Sume sind gehâtene SCEMATA, þæt sind mislîce
hiw and fægernyssa on lêdensprǣce, hû hêo betst
gelôgod bêo. 5
3 _k. abs._ ‖ sum(e) _O_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖ þæt _usw. in d. z.
R_ ‖ beo[þ mi]sliche _W_ ‖ siond _H_, sid _O_ 3. 4 mistlice _H_ 4
-nysse _CJ_, -nisse _U_ ‖ læden- _H_ ‖ hio _H_ ‖ beotst _J_, best _W_
5 beoð _h_
(XXVI) Sume sind gehâtene TROPI, þæt sind mislîce
getâcnunga oððe wîsan on lêdensprǣce âbrodene
of heora âgenre getâcnunge tô ôðre gelîcnysse, swâswâ
is gecweden _fluctuare segetes_, _gemmare uites_, #þæt æceras
ŷðjað# and #wîntrêowa gimmjað#, forðan ðe æceras 10
farað on sumera, swâswâ sǣ ŷðigende, and wîntrêowa
blôstman bêoð gimmum gelîce. ealswâ _floridam iuuentutem
et lacteam caniciem_ #ðâ blôstmbǣran juguðe and
þâ meolchwîtan hârunge#.
6 _k. abs._ ‖ sum[me b]eoþ _W_ ‖ siond _H_ ‖ þæt _usw. in d. z. R_ ‖
siond _H_, beoþ _W_ 6. 7 mistlice _H_, mistliche _W_ 7 -nga _aus_ -nge
_H_ ‖ oþer _W_ ‖ wison (on _z. t. weg_) [on--9] þet _W_ ‖ læden- _H_
8 hiora _H_, hyra _D_ ‖ tacnunge _h_ 9 f(l)uctuare _aus_ fact- _a. hd.?
H_, fructuare _F_ ‖ uitis _H_ ‖ aceras _H_ 10 [and w.] _W_ ‖
wintr(i)owa _H_, wentrywa _J_ ‖ gymmiað forþan þe _auf r. C_ ‖ forþui
þe (_wie es scheint_) _W_ 11 sumere _J_ ‖ sæ _auf r. O_ ‖ -triowa _H_,
-treo[wa] _W_ 12 blost::man (ti _rad.?_) _F_, blos(t)man _D_, blosman
_J_ ‖ beoð _aus_ bioð _a. hd. H_ ‖ gim:mum (n _rad.?_) _O_ 12. 13
iuuentem _J_ 13 canic(i)em _O_, canitiem _U_ ‖ [þeo] _W_ ‖ blostbæran
_CHU_, -bæra(n) _O_ ‖ iugoðe _J_ 14 meolc- _aus_ miolc- _a. hd. H_ ‖
harunge _aus_ hæ-? _R_
(XXVII) Sum ðǣra is PROSA, þæt is #forðriht lêden# 15
bûton lêoðcræfte gelencged and gelôgod.
15 _kein absatz_ ‖ þara _H_ ‖ þæt _usw. in d. z. R_ ‖ forþ[riht] _W_,
-rihte _H_ ‖ læden _H_, lyden _U_ 16 butan _Dh_ ‖ gelenged _CDU_,
geglæncged _H_, geglenced _J_ ‖ gologod _unvollst. zu_ gel- _H_
(XXVIII) Sume sind gehâtene METRA on grêcisc,
ðæt is on lêden MENSVRAE and on englisc #gemetu#. ðâ
gemetu gebyrjað tô lêdenum lêoðcræfte. se cræft is
[[296]]
swâ âmeten, þæt ðǣr ne môt bêon furðon ân stæf ofer
getel, ac bêoð ealle þâ fers geemnytte be ânum getele,
gif hit âht bêon sceal.
17 _kein absatz_ ‖ siond _H_, :beoþ _W_ ‖ gre[kisc] _W_ 18 þæt _usw.
in d. z. R_ ‖ (on) _O_ ‖ læden _H_ ‖ mensura _W_ ‖ ænglis _H_ 18. 19
ðâ g. _f. J_ 19 gebirigað _U_ ‖ lædenum _H_, leden _W_ ‖ _mit_
leoðcræfte _endet R_ (_doch ist der schluss der grammatik von moderner
hd. aus U ergänzt_), leoþcræ[fte] _W_ 1 beon _aus_ bion _a. hd. H_ ‖
furþan _FW_ 2 getæl _FH_ ‖ all[e] _W, f. D_ ‖ uers _CDFhUW_ ‖
geemnette _H_ ‖ getæle _FH_ 3 beon _aus_ bion _a. hd. H_
(XXIX) Sume synd gehâtene FABVLAE, þæt synd
#îdele spellunga#. FABVLAE synd þâ saga, þe menn 5
secgað ongeân gecynde, þæt ðe nǣfre ne gewearð nê
gewurðan ne mæg.
4 _kein absatz_ ‖ XXVII[II] _C_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ ‖ fab[u]le _W_,
fubule _O_ ‖ siond _H_, beoþ _W_ 5 siond _H_, beoþ _W_ ‖ saga] laga
_U_ ‖ mæn _H_ 6 ik[un]de _W_, gecynd _CDU_ ‖ ðe _f._ (_rasur C_) _CU_
(XXX) Sum ðǣra is gehâten HISTORIA, þæt is #gerecednyss#.
mid þǣre man âwrît and gerehð þâ ðing and
þâ dǣda, þe wǣron gedône on ealdum dagum and ûs 10
dyrne wǣron.
8 _kein absatz_ ‖ þara _CD, von_ þara _nur das erste_ a _gz. erhalten
H_ ‖ _1._ is _gz. weg H_ ‖ hystoria _DU_, ist- _H_ ‖ [is] _W_ 8. 9
gerecced- _F_, gerec:ced- _O_ 9 mid] mit _F_ ‖ þæra _H_, ðæra _J_ ‖
man âwrît] mana writ _U_ ‖ i _und z. t._ t _in_ awrit _auf r. h_ ‖
gerecð (-þ _H_) _CDHJU_ ‖ þinc _H_ 10 weron _J_ ‖ id[one] _W_ ‖
eald(um) _O_
SY ÞEOS BOC ÐVS HER GEENDOD.
12 _f. U_ (_doch raum dafür gelassen_) ‖ beo _W_ ‖ geændod _H_
On lêdensprǣce synd menigfealde getel, ac on englisc
nis nân ðǣra gewunelîc bûtan þrîm ânum. _libra_ on
lêden is #pund# on englisc. fîf penegas gemacjað ǣnne 15
scylling and þrittig penega ǣnne mancus.
13 DE NVMERO _als überschrift des letzten absatzes H_ ‖ _1._ on--297^14
mâ _f. W_ ‖ on] in (i _vom rubricator_) _F_ ‖ læden- _H_; -sprece _U_
‖ siond _H, f. CU_ ‖ getæl _FH_ ‖ ac _f. F_ ‖ ::englisc _C_, ænglisc
_H_ 14 þara _DH_, a _auf r. C_ ‖ buton _CDFHhJU_ ‖ þ(r)im _O_, þriom
_H_ ‖ lib:ra (e _rad._) _O_ 15 læden _H_ ‖ ænglisc _H_ ‖ pænegas _J_
‖ anne _C_ 16 scyllingc _D_, scillingc _CJU_ ‖ þritti _H_, þritig _h_,
XXX _und_ ti _darüber C_, XXX _U_ ‖ pænega _J, dahinter_ gemaciaþ _H_
‖ anne _C_ ‖ manccus _h_, mancs _U_
[[297]]
INCIPIVNT NOMINA MVLTARVM RERVM ANGLICE.
NOMINA.
_Deus omnipotens_, #þæt is# god ælmihtig, #sê wæs ǣfre
unbegunnen and ǣfre bið ungeendod#. _caelum_ heofen. 5
_angelus_ engel. _archangelus_ hêahengel. _stella_ steorra.
_sol_ sunne. _luna_ môna. _firmamentum_ roder. _cursus_ ryne.
_mundus_ ł _cosmus_ middaneard. _tellus_ ł _terra_ eorðe. _humus_
molde. _mare_ ł _aequor_ sǣ. _pelagus_ wîdsǣ. _oceanum_
gârsecg. _homo_ mann. _mas_ ł _masculus_ werhâdes mann. 10
_femina_ wîfhâdes mann. _sexus_ werhâd #oððe# wîfhâd.
_das glossar in CFHJOUW_ (_doch vgl. zu_ 296^{13}. 298^{7}. 299^11) 1--3
_fehlt FJ_ 1 incipi(un)t _O_ ‖ nomina] glos(ul)e _U_ 3 momina _H_,
exposite a quodam sapiente _U_ 4 (god) _C_ ‖ -mihti _H_ 5 únb(e)gunnen
_C_ ‖ beoð _U, f. H_ ‖ ungeændod _H_ 5. 6 heofon _F_ 6 æncgel _H_ ‖
heahængel _F_ 7 sunna _J_ ‖ roder _aus_ rodor _oder umgekehrt H_ ‖
currus _F_ 8 _ff._ ł] oððe _immer O_ (_doch vgl._ 312^12 _u._ 321^3)
‖ cos:mus (u _rad._) _J_ ‖ middangeard _U_, mid(dan)geard _C_, þæt is
m. _O_ ‖ þæt is eorðe _O_ 9 þæt is sǣ _O_ ‖ (p. w.) _O_ 10 garsegc _J_
‖ ma(s)culus _F_ ‖ þæt is w. _O_
NOMINA MEMBRORVM.
_Membrum_ ân lim, _membra_ mâ lima. _caput_ hêafod, _capita_
mâ. _uertex_ hnoll. _cerebrum_ brægen. _ceruix_ hnecca.
_collum_ swura. _frons_ foreweard hêafod. _nasus_ ł _naris_ 15
[[298]]
nosu. _capillus_ hǣr, _capilli_ mâ. _caessaries_ fex. _coma_ locc.
_auris_ êare, _aures_ mâ. _timpus_ þunwenge, _timpora_ mâ.
_maxilla_ hlêor. _facies_ ansŷn. _supercilium_ oferbrûwa. _palpebrae_
brǣwas. _oculus_ êage, _oculi_ mâ. _pupilla_ sêo. _os_
mûð. _os_ bân. _medulla_ mearh. _labium_ weler, _labia_ mâ. 5
_dens_ tôð, _dentes_ mâ. _lingua_ tunge. _palatum_ gôma. _guttur_
þrotu. _mentum_ cinn. _barba_ beard.
12 _überschrift f. CFJU_ 13 _kein absatz U_ ‖ mem::brum _O_ ‖ capud
_FJOU_ ‖ copita _J_ 14 ma heafda _HO_ ‖ hnoll] noll _aus_ holl
_unvollst. rad. H_ ‖ cerebrum br. _f. W_ ‖ celebrum (_an_ l _rad._)
_J_ ‖ bragen _CFHJU_ ‖ cer[uix] _W_ 15 collum--298^2 _1._ mâ _f. W_ ‖
sweora _H_, swyra _F_, swyre _J_ ‖ fore(weard) _O_, -wearde _J_ 1 þæt
is nosu _O_ ‖ capilli mâ _f. H_ ‖ ma hæra _O_ ‖ cesaries _JU_ 2 aures
mâ _f. H_ ‖ ma earena _O_ ‖ -wencge _J_, -wange _H_ ‖ timpora mâ _f.
H_ ‖ tympora _U_ 3 s. o. _f. W_ 4 bre[wes] _W_ ‖ egælid _ü._ bræwas
_hd. 12. jhd. F_ ‖ o. ê. o. mâ _f. W_ ‖ eage _aus_ eagan _O_, eaga _J_
‖ oculi mâ _f. H_ ‖ i _in_ pupilla _aus e. a. C_ ‖ lacrime teares
_h._ seo _H_ 4. 5 os m.--mearh _f. W_ ‖ flegina oreþ _h._ muþ _H_ 5 oss
ban _CFHOU_ ‖ medulla mearh _f. H_ ‖ mærh _J_ ‖ weler:: _O_ ‖ labia
mâ _f. H_ 6 dens--9 milte _f. W_ ‖ dentes mâ _f. H_ ‖ ma toða _O_ 7
þrota _J, dah._ rumes wasend gula (h)race _H_ ‖ _mit_ beard _endet U_
¶ _pectus_ brêost. _cor_
heorte. _pulmones_ lungena. _iecur_ lifer. _fel_ gealla. _stomachus_
maga. _splen_ milte. _adeps_ rysel. _aruina_ ungel.
_uiscus_ innoð, _uiscera_ mâ. _exta_ þearmas. _sanguis_ blôd. 10
_caro_ flǣsc. _cutis_ hŷd. _pellis_ fell. _scapula_ sculdra. _dorsum_
hrycg. _uenter_ wamb. _brachium_ earm, _brachia_ mâ.
_ulna_ elboga. _manus_ hand. _digitus_ finger, _digiti_ mâ. _unguis_
nægel, _ungues_ mâ. _pollex_ ðûma. _index_ scytefinger. 14
_medius_ middelfinger. _medicus_ lǣcefinger. _auricularis_ êarfinger.
_palma_ handbred. _artus_ lið. _latus_ sîde, _latera_ mâ.
8 pu(l)mones _C_ ‖ liuer _C_ ‖ geall:a _H_ 9 ungel] smera _u. davor am
rande v. a. hd._ ungel ł _O_ 10 ui(s)cus _O_ ‖ i[n]no[þ] _W_ ‖
sanguis--12 mâ _f. W_ 11 sculdru _C, dah._ (h)umera eaxla _H_ 12 hryc
_J_ ‖ uenter _aus_ uerter _a. hd. H_, :::ter (uen _r.?_) _F_ ‖
brac(h)ium _C_ 13 eleboga _J, dah._ oþþe elm _H_ ‖ manus--18 uenae mâ
_f. W_ ‖ cubitus fæðm _h._ hand _H_ 14 nægl _CJ_ ‖ ungue:s (n _r._)
_J_ ‖ mâ _f. H_ ‖ scytelfinger _J_ 15 læce fincer _O_ ‖ auriculariis
_H_, -larius (_ü. getilg._ medicus _C_) _CJ_ 15. 16 eare finger _J_ 16
oððe brad hand pugnus fyst _h._ handbred _H_ ‖ medulla mærig _h._ lið
_H_ (_vgl. zu 5_) ‖ látera :: _O_
¶ _costa_ ribb, _costae_ ł _costas_ mâ. _renes_ lendena.
_neruus_ sinu,
_nerui_ mâ. _uena_ ǣddre, _uenae_ mâ. _femur_ þêoh, _femora_
[[299]]
mâ. _coxa_ þêoh. _clunis_ hype. _poples_ hamm, _poplites_ mâ.
_genu_ cnêow, _genua_ mâ. _pulpa_ lira. _sura_ spærlira. _crus_
sceanca, _crura_ mâ. _tibia_ scina #oððe# scinbân. _talus_ anclêow.
_pes_ fôt, _pedes_ mâ. _planta_ fôtwylm, _plantae_ ł _plantas_
mâ. _allox_ tâ, _alloces_ mâ. _ungula_ hôf #oððe# clawu. 5
17 costa _aus_ casta _F_ ‖ c _v._ costas _auf r. F_ ‖ mâ _f. C_, ma
ribba _O_ ‖ lændena _H_ ‖ sina _FO_, syna _C_ 18 ma sina _O_ ‖ uenae
mâ] uertellum hweorban _H_ ‖ ma æddra _O_ ‖ femur--299^1 þêoh] femur ł
coxa þih _W_ ‖ oh _in_ þeoh _auf r. O_ 18. 299^1 femora mâ] calamus
teors _dick durchstrichen H_ 1 ma ðeona _O_ ‖ cuniade :::::: testicula
hærþan _hinter_ þeoh (_rad. ausser_ testicula) _H_ ‖ catacris hupeb.
_a. hd. am rande O_ ‖ poples--mâ _f. W_ ‖ pobles _CF_ ‖ poplites mâ
_f. H_ ‖ poblites _CF_ 2 genua mâ _f. H_ ‖ [lira] _W_ ‖ surra _H_ ‖
sperlira _FO_ 3 scanca _H_ ‖ crura mâ _f. HW_ ‖ scyne _J_ ‖ o. sc.
_f. W_ 3. 4 angleow (_aber_ g _zu_ c _und_ c _noch einmal darüber_) _J_
4 pes--mâ _f. W_ ‖ pedes mâ _f. H_ ‖ plantae--5 _1._ mâ _f. HW_ 5
al[lox] _W_ ‖ alloces mâ _f. HW_ ‖ ma tana _O_ ‖ clau _W_
_Patriarcha_ hêahfæder. _propheta_ wîtega. _apostolus_
apostol. _archiepiscopus_ ercebisceop. _episcopus_ lêodbisceop.
_diocesis_ ł _parochia_ bisceoprîce. _regnum_ rîce. _abbas_ abbod
#oððe# fæder. _presbiter_ mæsseprêost. _sacerdos_ sacerd.
_clericus_ prêost #oððe# cleric. _diaconus_ ł _leuita_ diacon. 10
_subdiaconus_ underdiacon. _archidiaconus_ ercediacon. _monachus_
munuc #oððe# ân standende. _monacha_ ł _monialis_
mynecynu. _anachorita_ ancra. _eremita_ wêstensetla. _nonna_
ârwyrþe wydewe #oððe# nunne. _cantor_ sangere. _cantrix_
sangestre. _lector_ rǣdere. _lectrix_ rǣdestre. _laicus_ lǣwede 15
mann. _coniunx_ gemæcca. _coniuges_ ł _coniugales_ gesinhîwan.
_coniugium_ ł _matrimonium_ sinscipe. _castus_ clǣne.
_incestus_ unclǣne. _pulcher homo_ fæger mann. _formosus_
wel gewlitegod. _deformis_ hiwlêas. _speciosus_ ł _decorus_
wlitig. 20
6 _kein absatz_ ‖ patriarcha--7 lêodb. _f. W_ 7 arce- _C_, a(r)ce- _H_;
-biscop _H_, -ƀ _C_ ‖ leodbiscop _H_ 8 diocessis _J_ ‖ parrochia
_CFHO_ ‖ biscop- _H_ ‖ regnum--13 ancra _f. W_ 9 (mæsse)preost _O_ ‖
sacerdos--10 preost _am rande von ds. hd. nachgetragen O_ 10 clercus _O_
‖ prêost oððe _f. H_ 11 subd. underd. _f. CO_ ‖ archidiaconus--318^7
ceaster _f. H_ 13 mynycenu _C_, mycenu _J_ ‖ aeremita _F_, here- _CW_
‖ westense[tla] _W_ ‖ nonna--16 mann _f. W_ 14 arwurðe _C_, -wurþe _J_
‖ wuduwe _C_ 15 sangystre _J_ ‖ rædistre _J_ 16 coniuncs _CO_, -uncx
_F_ ‖ gemecca _J_ 17 coniungium _J_ ‖ sins[cipe] _W_ ‖ (c)læne _O_ 18
inc.--mann _f. W_ 19 speciosus ł _f. W_
_Pater_ fæder. _mater_ môdor. _auus_ ealda fæder. _abauus_
[[300]]
ðridda fæder. _proauus_ fêorða fæder. _atauus_ fîfta fæder.
_filius_ sunu. _filia_ dohtor. _liberi_ mâ bearna. _soboles_ bearn.
_familia_ hîwrǣden #oððe# hîrêd. _frater_ brôðer. _soror_ swyster.
_uitricus_ stêopfæder. _nouerca_ stêopmôdor. _priuignus_
stêopsunu. _filiaster_ stêopdohtor. _nepos_ neua, _neptis_ #be 5
wîmmen#. _altor_ ł _nutritor_ fôsterfæder. _altrix_ ł _nutrix_
fôstermôder. _alumnus_ fôstercild. _patruus_ fædera. _matertera_
môdrige. _auunculus_ êam. _amita_ faðu. _osculum_ coss.
_propinquus_ mǣg. _affinis_ ł _consanguineus_ siblingc. _amicus_
frêond. _progenies_ ł _tribus_ mǣgð. _generatio_ cynryn. _gener_ 10
âðum. _socer_ swêor. _socrus_ sweger. _nurus_ snoru.
[[_neptis_ #be wîmmen#.
anomalous gesperrt text in original]]
21 _kein absatz_ ‖ pater--300^2 bearna _f. W_ ‖ (pater) _O_ ‖ moder
_J_ 1 ðridde _J_, þidda _F_ ‖ próauu(s) _O_ 2 sunu: (s _rad._) _O_ ‖
dohter _J_ ‖ lib. mâ bearn _hinter_ sob. bearn _J_ ‖ bear(n)a _O_,
bearn _CJ_ ‖ sobole[s ł] liberi bearn _W_ 3 familia--swyster _f. W_ ‖
broðor _F_, -þor _C_ 3. 4 swy:ster _O_, swuster _CJ_ 4 ui:tric:us (c
_und_ i _rad._) _F_, ui:tricius _O_, uictricius _W_ ‖ n. st. _f. W_ ‖
-moder _FJ_ ‖ priuiuignus _W_ 5 -dohter _FJ_, stepd[oh]ter _W_ 5. 6
neptis be w. _f. W_ 7 -mo[der] _W_ ‖ alum(n)us _C_, -mpnus _J_ ‖
forster cild (s _aus e. a._) _O_ ‖ patruus--8 coss _f. W_ 8 moddrige
_CFJ_ 9 afinis _F_, affínus _C_ ‖ consanguín(e)us _C_, -neos _J_ ‖
sibling _FJ_, sybling _C_ 9. 10 am. fr. _f. W_ 10 freo(n)d _O_ ‖
[proge]nies _W_ ‖ cynren _J_ 11 so[crus] _W_
_Rex_ kyning. _sceptrum_ cynegyrd. _regina_ cwên. _imperator_
ł _caesar_ ł _augustus_ câsere. _imperatrix_ ł _augusta_
ðæs câseres cwên. _princeps_ ealdormann. _dux_ heretoga
#oððe# lâttêow. _comes_ ealdormann #oððe# gerêfa. _clito_ 15
æþeling. _obses_ gŷsel. _primas_ hêafodmann. _satrapa_ þegen.
_iudex_ dêma. _praepositus_ gerêfa #oððe# prâuost. _miles_ ł
_athleta_ cempa. _exercitus_ here. _populus_ folc. _procinctus_
fyrdingc. _edictum_ geban.
12 _kein absatz_ ‖ rex--14 cwên _f. W_ ‖ cyning _CJ_ ‖ regina cwên
_f. C_ 13 inperatrix _C_ 14 þes _J_ ‖ princeps--15 lâttêow _f. C_ ‖
heoratoga _J_ 15 lateow _J_ ‖ gerêfa] gefera _O_ 16 æþelingc _J_ ‖
s:atrapa (t _rad._) _O_ ‖ þegn _J_ 17 iudex dêma _f. C_ ‖ pr.--pr. _f.
W_ ‖ gereua _F_ ‖ prafost _CJ_ 18 adleta _JO_, adtleta _F und wol W_
‖ e. h. p. f. _f. W_ ‖ _ü._ ex. h. populus _von einer späteren hd._
(_des 12. jhds.?_) pubis cnihthad inpubis berdles _F_ ‖ here ::: _O_ ‖
pop(v)lus _aus_ popolus _J_ 19 fyrding _CF_ ‖
¶ _uulgus_ ceorlfolc. _congregatio_ ł
_contio_ gegaderung. _conuentus_ ł _conuentio_ gemêting. _sinodus_ 20
[[301]]
sinoð. _dominus_ ł _herus_ hlâford. _matrona_ forðwîf. _domina_
hlǣfdige. _cliens_ ł _clientulus_ incniht. _emticius_ geboht
ðêowa. _uernaculus_ inbyrdling. _seruus_ ðêowa. _ancilla_
ł _serua_ ł _abra_ wyln. _custos_ ł _pastor_ hyrde. _puer_
cnapa. _puella_ mǣden #oððe# geong wîfmann. _uirgo_ mǣdenmann. 5
_procus_ wôgere. _sponsus_ brŷdguma. _sponsa_ brŷd.
_infans_ unsprecende cild. _uir_ wer #oððe# wǣpmann. _mulier_
wîf. _maritus_ ceorl, ðe wîf hæfð. _uxor_ wîf, þe wer hæfð.
_uidua_ wydewe. _senex_ eald mann. _anus_ eald wîf. _adolescens_
geong mann. _iuuenis_ jungling. _pater_ fæder. _paterfamilias_ 10
hîrêdes hlâford. _materfamilias_ hîredes môdor
#oððe# hlǣfdige.
ł] l _C_ 20 contio _aus_ contia _O_ ‖ gemetingc _J_ ‖ sín(o)dus _C,
aus_ sunodus _oder_ simodus _F_ 1 sinoþ ł imot _W_ ‖ [for]þwif _W_ 1. 2
d. hl. _f. W_ 2 clientu(lu)s _O_ ‖ [emticius--4 w]iln ł þinen _W_ ‖
empticius _J_ 3 inbyrdlingc _J_ 4 puer--5. 6 mǣdenmann _f. W_ ‖ _ü._
puer--5 mæden _von ds. hd. wie_ 300^18 mulio mulhyrde agaso horshyrdæ
_F_ 5 (c)napa _C_ 6 wogege (_2._ g _unvollst. zu_ r) _F_, wowawe? _W_ ‖
sponsus--brŷd _f. W_ ‖ bryd :::: _O_ 7 infans _fast ganz weg W_ ‖
unspecende _F_, unspe[ke]nde (unspe _fast ganz weg_) _W_ ‖ uir--10
fæder _f. W_ 8 itus _in_ maritus _auf r. O_ ‖ þe wer hæfð _f. C_ 9
wuduwe _C_ 10 iung _J_ ‖ geongling _C_, -ngc _J_ ‖ pater fæder _f. JO_
11 -fami(li)as _O_ ‖ hlâford] ealdor _C_ ‖ mater.--12 hl. _f. W_ ‖
moder _J_ 12 oððe] ł _C_ ‖
[[hîrêdes hlâford. _materfamilias_ hîredes môdor
inconsistent spelling unchanged]]
¶ _consiliarius_ rǣdbora. _consilium_ rǣd. _contionator_
gemôtmann. _operarius_ wyrhta. _faber_ ł _cudo_ smið.
_officina_ smiððe. _ferrarius_ îsenwyrhta. _lignarius_ trêowwyrhta.
_aurifex_ goldsmið. _argentarius_ seolforsmið. _aerarius_ 15
mæstlingsmið. _rusticus_ æcerceorl. _arator_ yrðling.
_ars_ cræft. _artifex_ cræftca. _opus_ weorc. _opifex_ cræftca.
_architectus_ yldest wyrhtena. _piscator_ fiscere. _rete_ net.
_hamus_ angel. _uenator_ hunta. _uenabulum_ bârspere. _auceps_
[[302]]
fuglere. _laqueus_ grin. _trapezeta_ ł _numularius_ mynetere.
_numisma_ mynet. _sollers_ menigtŷwe. _iners_ cræftlêas. _potens_
mihtig. _gigas_ ent. _nanus_ dweorh.
r(æ)d- _aus_ red- _O_ ‖ consilium rǣd _f. W_ 12. 13 con[ci]onator _W_
14 oficina _FO_ ‖ smiþ[þe] _W, dahinter ü. d. z. v. ds. hd. wie_ 300^18
incus onfilt _F_ ‖ ferr.--15 seolf. _f. W_ ‖ ferrar(i)us _O_ ‖ lign.
tr. _f. C_ ‖ li:gnarius (n _r._) _F_ 15 argentar(i)us _O_ ‖ seo(l)for-
_O_, seolfer- _C_ 15. 16 ae:rarius (r _rad._) _C_ 16 mæslingc- _J_ ‖ r.
æ. _f. W_ ‖ yrðlingc _J_ 17 ars cr. _f. W_ ‖ cræf _J_ ‖ cræftica _C_
‖ wearc _urspr._ (_aber_ a _zu_ o?) _C_ ‖ opi[fex] _W_ ‖ cræftica _C_
18 wyr(h)tena _C_, wyrhta _J_ ‖ piscator--net _f. W_ ‖ pischator _O_
‖ nyt _J_ 19 amus _FJW_, us _auf r. O_ ‖ ue::nator (ne _rad.?_) _O_ ‖
uena[bu]lum _W_ ‖ borsper _W_ ‖ s _in_ auceps _auf r. von etwa drei
buchst. O_ 1 fugelere _FJ_ ‖ l. gr. _f. W_ ‖ nummularius _JW_ ‖
myntere _C_ 2 nummisma _JO_, num[mi]sma _W_ ‖ mynyt _C_ ‖ mænigtiwe
_J_, menitywe _O_, męnitype _C_ ‖ cræft _vor_ cræftleas _getilgt O_ ‖
potens--3 ent _f. W_ 3 giga(s) _aus_ gigans _O_ ‖ t _in_ ent _auf r. O_
¶ _fidis_ streng. _citharista_
ł _citharoedus_ hearpere. _plectrum_ hearpnægel. _lira_ ł _cithara_
hearpe. _tubicen_ bŷmere. _tuba_ bŷme. _tibicen_ pîpere. _musa_ 5
pîpe #oððe# hwistle. _fidicen_ fiðelere. _fidicina_ fiðelestre.
_cornicen_ hornblâwere. _cornu_ horn. _fistula_ hwistle. _liticen_
trûð. _lituus_ trûðhorn #oððe# sarga. _poeta_ sceop #oððe#
lêoðwyrhta. _mimus_ ł _scurra_ gligmann. _saltator_ hlêapere.
_saltatrix_ hlêapestre.
[str]eng _W_ ‖ citharista--5 hearpe _f. W_ 4 hearpere _auch vor_ ł _C_
‖ ł cith. _f. J_ ‖ citharedus _CFO_ ‖ p. h. l. ł _f. J_ ‖ -næg(e)l
_C_ 5 hearpe:: _O_, heappe _F_ ‖ tuba b. _f. W_ ‖ byma _J_ ‖ pip
_von_ pipere _auf r. O_ 6 hwisle _F_ ‖ fiþela[re] _W_ ‖ fidicina--7
horn _f. W_ 7 -blæwere _F_ ‖ cornu horn _f. F_ ‖ wystle _C_ ‖ lyticen
_FO_ 8 lithuus _CFO_ ‖ o. s. _f. W_ ‖ s(e)arga _C_ ‖ sceop--9 scurra
_f. C_ 9 [mim]us _W_ ‖ glimann _O_ ‖ saltator--10 hleapestre _f. W_ ‖
hlapere _O_ 10 _ü._ saltatrix hl. _v. ds. hd. wie_ 300^18 histrio (o
_undeutlich, daher noch eines darüber_) tumbere _F_ ‖ h(l)eapestre _C_
¶ _mercator_ ł _negotiator_ mangere. _merx_ 10
waru. _pirata_ wîcing #oððe# flotman. _classis_ sciphere. _nauis_
scip. _remus_ rôðor. _remex_ ł _nauta_ rêðra. _gubernator_ ł
_nauclerus_ stêormann. _proreta_ ancermann. _prora_ þâr se
ancerman sitt. _puppis_ stêorsetl. _anchora_ ancra. _antemna_
segelgyrd. _uelum_ segel #oððe# wâhreft. _clauus_ stêorsceofol 15
#oððe# nægel. _medicus_ lǣce. _medicina_ lǣcedôm. _arsura_
ł _ustulatio_ bærnet. _potio_ drenc. _unguentum_ smyrels #oððe#
sealf. _malagma_ cliða. _salinator_ sealtere. _sutor_ sûtere.
[[303]]
_sartor_ sêamere. _sartrix_ sêamestre. _dispensator_ dihtnere.
_diuisor_ dǣlere. _pincerna_ byrle. _caupo_ tæppere.
negatiator _J_ ‖ merx--11 flotman _f. W_ 11 u _von_ waru _auf r. C_ ‖
wigcyng _C_ ‖ scip[her]e _W_ 11. 12 n. sc. _f. W_ 12 :scip _O_ ‖ remus
_zu_ remis _O_ ‖ roðer _J_ ‖ nauca _O_ 13 steor[mo]n _W_ ‖ þar
_ausser O_ 14 steor[setl] _W_ ‖ anchoro _J_ ‖ ancer _J_ ‖ antempna
_J_, ant- _aus_ aut- _O_ 15 segl _J_ ‖ -sceofel (_aber_ o _ü. dem
letzten_ e) _O_, -sceoful _C_, -scofle _W_ 16 nægl _J_ ‖ medicus--18
sealf _f. W_ 17 un(g)uuentum (g _von späterer hd._) _F_, ungentum (g _a.
hd. auf r._) _O_ 18 sealfe _J_ ‖ [mala]gma _W_ ‖ sal.--sûtere _f. W_ 1
_erstes_ r _in_ sartor _v. späterer hd. F_ ‖ sa:trix (r _rad.?_) _F_ ‖
sêamestre] heo _W_ ‖ dispensat(o)r (o _ü. einem getilgten buchst._) _O_
2 di[ui]sor _W_ ‖ caupa _O_
_Diues_ welig. _locuples_ landspêdig. _inops_ hafenlêas.
_pauper_ þearfa. _egenus_ wædla. _fur_ þêof. _latro_ sceaða.
_profugus_ flŷma. _exul_ ûtlaga. _fidelis_ getrywe #oððe# gelêafful.
_infidelis_ ungetrêowe. _felix_ gesǣlig. _infelix_ ungesǣlig. 6
_contentiosus_ geflitful. _iniuriosus_ têonful. _piger_ sleac.
_inpiger_ unslâw. _hebes_ dwǣs. _parasitus_ lêas ôlæcere. _augur_
wiglere. _incantator_ galere. _ueneficus_ unlybwyrhta. _maleficus_
yfeldǣda. _magus_ drŷ. _phitonissa_ wicce. _centurio_ 10
hundredes ealdor. _persecutor_ êhtere. _telonarius_ tollere.
_bonus homo_ gôd mann. _malus_ yfel. _bonum_ gôd. _malum_
yfel. _dispendium_ ł _damnum_ hŷnð. _iactura_ lyre. _commodum_
hŷð. _res_ þing. _anulus_ hring. _armilla_ bêah. _diadema_
kynehelm. _capitium_ hæt. _monile_ myne #oððe# swurbêah. 15
_spinther_ dalc #oððe# prêon. _fibula_ oferfeng. _uitta_ snôd.
_inauris_ êarprêon.
3 _kein absatz_ ‖ lond[spe]di _W_ 4 [scea]þa _W_, seaþa _J, dahinter_
merx waræ concors iþwære _W_ 5 fidelis--6. 7 ungesǣlig _f. W_ ‖
getreowe _J_, -treowe _aus_ -wa _oder_ -wæ? _F_ 6 ungetrywe _C_ 7
conten[tios]us _W, ein punct unter dem_ i _wol zufällig O_ 8 _ü._
inpiger--parasitus _von ds. hd. wie_ 300^18 nugas abroþen deses asolcan
reses aswundan _F_ ‖ inp. un. _f. W_ ‖ unsleaw _J_, ungleaw _F_ ‖
leasa læcetere (i _ü._ æ) _O_ ‖ [leas] _W_ ‖ olecere _J_ ‖ augus _C_
9 -wyrhta: (r _aus_ w) _O_ 9. 10 [ma]leficus _W_, maléficius _O_ 10
_punct unter_ æ _von_ -dæda _wol zufällig O_ ‖ phytonyssa _J_ 11 _2._ d
_in_ hundredes _auf r. J_ ‖ [ald]or _W_ ‖ tel.--13 yfel _f. W_ ‖
the:lon(e)arius (o _auf r._) _C_, theolenarius _FJO_ 12 malus homo yfel
mann _C_ ‖ góód _O_, good _F_ 13 dampnum _J_ ‖ iactura _aus_ la- _O_
14 res--hring _f. W_ ‖ þingc _J_ ‖ hringc _J_ ‖ [arm]illa _W_ 15
cyne- _CJ_; -healm _J_, e _auf r. C_ ‖ capicium _W_ ‖ monile _aus_
-ille _C_ ‖ sweor- _F_ 16 [spi]nter _W_ ‖ dolc _J_ ‖ fibula _aus_
fab- _F_ ‖ oferfengc _J_
_Indigena_ ł _incola_ inlendisc. _aduena_ ûtan cumen.
_peregrinus_ ælþêodig. _colonus_ tilja. _agricola_ æcermann.
[[304]]
_messor_ rîftere. _messis_ gerîp. _aceruus_ hrêac #oððe# hŷpe.
_aratrum_ sulh. _uomer_ scer. _culter_ cultor. _iugum_ geoc.
_stimulus_ gâd. _aculeus_ sticels. _circus_ ł _circulus_ wiððe.
_funis_ ł _funiculus_ râp. _doctor_ lârêow. _magister_ magister.
_scriptor_ wrîtere. _scriptura_ gewrit. _epistola_ ǣrendgewrit. 5
_euangelium_, ID EST _bonum nuntium_, godspel. _quaternio_
cîne. _planca_ spelt. _diploma_ boga. _enula_ pærl. _pergamenum_
ł _membranum_ bôcfel. _sceda_ ł _scedula_ ymele. _penna_
feðer. _graffium_ græf. _pictor_ mêtere. _pictura_ mêting.
_minium_ têafor. _gluten_ lîm. _sculptor_ grafere. _sculptura_ 10
græft. _imago_ ł _agalma_ anlîcnys. _scalprum_ ł _scalpellum_
græfsex. _scola_ scôl. _scolasticus_ scôlman. _paedagogus_ cildra
hyrde. _discipulus_ leorningcniht. _disciplina_ lâr #oððe# stêor.
_doctrina_ lâr.
18 _kein absatz_ ‖ incolo _J_ ‖ ut _C_ ‖ cuman _J_, acumen _C_ 19 in
_vor_ peregrinus _getilgt F_ ‖ per. æl. _f. C_ ‖ c. t. a. æ. _f. W_ 1
riptere _J_ ‖ l _an_ hype _nachträglich gesetzt C_, hupel _W_ ‖
aratrum--2 geoc _f. W_ 2 sul _CF_ ‖ scear _CJ_ ‖ cultor culter _JO_ 3
â _in_ gâd _aus_ o _O_ ‖ sticel: _C_, sticcels _F_ 4 funis--5 gewrit
_f. W_ ‖ râap _C_ ‖ mægister _das zweite mal J_ 5 ep. ǣ. _f. J_ ‖
æren(d)- _C_ 6 eu.--godspel _f. W_ ‖ euuang- _CFJ_ 7 planta _J_ ‖
diploma--8 _1._ ł _f. C_ ‖ enula--8 bôcfel _f. W_ ‖ n _in_ énula _auf
r._, a _nachträglich v. ds. hd. O_ 7. 8 pergamentum _J_ 8 scedla ł _W_ 9
graphium _C_ ‖ f _in_ græf _aus_ r _J_ ‖ metingc _J_ 10 teapor _W_ ‖
cementum lim to wealle _hinter_ lîm _J_ ‖ scul(p)tor _C_ ‖ grafere
_zu_ græfere _C_, græfere _O, dahinter_ grafium græf _W_ ‖ sculpture
_J_ 11 t _in_ græft _sehr verblasst W_ ‖ imago ł _f. W_ ‖ imaga _J_ 12
-seax _C_, -se[x] _W_ ‖ [scola--15 miser]? _W_ ‖ scol _zu_ scolu _C_
‖ peda(g)ogus (g _v. späterer hd. ü. rad._ l) _F_, pedagogas _J_ 12. 13
cildre hyrda _J_
_Miser_ earming. _caecus_ blind. _claudus_ healt. _mutus_ 15
dumb. _balbus_ stamur. _blaessus_ wlips. _surdus_ dêaf. _debilis_
lama. _luscus_ ł _monoptalmus_ ânêgede. _strabo_ scylêgede.
_lippus_ sûrêgede. _mancus_ ânhynde. _infirmus_ untrum.
_aeger_ ł _aegrotus_ âdlig. _paraclytus_ frôfergâst. _paraliticus_
[[305]]
bedreda #oððe# sê ðe PARALISIN hæfð. _leprosus_ hrêoflig
#oððe# lîcðrôwere. _lunaticus_ mônaðsêoc. _daemoniacus_
dêofolsêoc. _energuminus_ gewitsêoc. _morbus_ âdl. _pestis_
cwyld. _amens_ ł _demens_ gemyndlêas. _rabidus_ ł _insanus_ 4
wôd. _sanus_ hâl. _rabies_ wôdnys. _incolomis_ gesund. _freneticus_
sê ðe ðurh slǣplêaste âwêt. _frenesis_ sêo untrumnys.
_lethargus_ ł _letargicus_ ungelimplîce slâpol. _lethargia_
ungelimplîc slâpolnys.
15 _kein absatz_ ‖ earmingc _J_, ærming? _W_ 15. 16 caecus b. c. h. m.
d. _f. W_ 16 blesus _C_ ‖ _hinter_ wlips _am rande von ds. hd. wie_
300^18 glabrio calu oðða nót _F_ ‖ surdus--17 lama _f. W_ ‖ deaf _v.
a. hd. aus_ dead _F_ 17 luscus _aus_ lurcus _O_ ‖ oneiȝe[de strabo] _W_
17. 18 scyulegede _C_, scelgegede _J_ 18 lyppus _F_ ‖ _erstes_ e _in_
suregede _aus_ c _J_ ‖ anhende _J_ 19 eg[er ł egrotus] ł languidus _W_
‖ egrot(v)s _aus_ -tos _J_ ‖ paraclitus _CFOW_ 19. 305^1 parali(ti)cus
_C_ 1 bedrida _C_ ‖ o.--hæfð _f. W_ ‖ e _von_ se _auf r. O_ ‖ ðe _f.
C_ ‖ hæ. pa. _J_ 1. 2 [hr. o. lic]þroware _W_ ‖ hreoflic _O_ 2 e _in_
oððe _nachträglich zugefügt O_ ‖ monoð- _C_, monð- _F_, monaþsic _W;
davor_ (fell seoc ł) _v. a. hd. O_ ‖ acus _von_ d. _auf r. O_ 3
deofelsic _W_ ‖ [iwits. mor]bus _W_ ‖ morb. (_so!_) _F_ 4. 5 ⁊
insanu[s wod rabies] _W_ 5 sanus hâl _f. W_ ‖ incolomis _zu_ -lumis
_F_, -lumis _W_ 5. 6 frenetus _W_ 6 þe þet _W_ ‖ sleap- _CJ_ ‖ awed
_C_ ‖ fr. s. u. _f. CFW_ ‖ freneris _O_ 7 [leth. ł] _W_ ‖ lethargus
_aus_ -ur _O_ ‖ letar:icus (g _rad._) _O_ ‖ lethargia--8 wæcce _f. W_
‖ leth.--8 uigil _auf r. F_ ‖ g _in_ lethargia _scheint aus_ r
_gemacht und hat hier fränkische form O_; letharga _F_, letarga _C_ 8
ungelimplice _C_ ‖
¶ _uigil_ wacol. _uigilia_ wæcce. _peruigil_
þurhwacol. _pius_ ârfæst. _impius_ ârlêas. _iustus_
rihtwîs. _iniustus_ unrihtwîs. _famosus_ hlîsful. _fama_ hlîsa. 10
_infamis_ unhlîsful. _infamia_ unhlîsa. _largus_ cystig. _tenax_
fæsthafol #oððe# uncystig. _frugi_ ł _parcus_ spærhynde. _auarus_
gîtsere. _raptor_ rêafere. _sagax_ ł _gnarus_ glêaw. _sapiens_
wîs. _insipiens_ unwîs. _prudens_ snotor. _inprudens_ unsnotor.
_astutus_ pætig. _stultus_ stunt. _sottus_ sot. _uerax_ 15
sôðfæst. _ueridicus_ sôðsagol. _fallax_ ł _mendax_ lêas. _falsidicus_
unsôðsagol. _testis_ gewita. _testimonium_ gewitnys
#oððe# gecŷðnys. _sermo_ ł _locutio_ sprǣc. _cursor_ rynel.
_superbus_ môdig. _superbia_ môdignys. _humilis_ êadmôd.
_humilitas_ êadmôdnys. 20
uigila _J_ 9 pius _auf r. F_ ‖ ârfæst] ærest _auf r. F_ ‖ [impius
or]leas _W_ ‖ iustus--10 unr. _f. W_ 10 ł _vor_ iniustus _rad. F_ ‖
_ü._ famosus h. _v. ds. hd. wie_ 300^18 svavis wunsum oðða softa _F_ 11
infama _F_ ‖ unhli[sa largus] _W_ ‖ cysti _FO_ 12 -haful _C_, -hafod
_J_ ‖ oððe] parcus _W_ ‖ uncysti _FO_ ‖ frui _C_ ‖ -hende _J_ ‖
au.--13 rêaf. _f. W_ 13 s[agax ł gna]rus _W_ ‖ sap.--14 unwîs _f. W_ 14
snoter _FJ_ 14. 15 unsnoter _FJ_ 15 stultu[s stunt ue]rax _W_ ‖ sottus
sot _f. W_ 17 uns[oþsawel testis] _W_ 18 oððe g. _f. F_ ‖ s. ł l. sp.
_f. W_ ‖ cu(r)sor _C_ 19 [superbia mo]dinesse _W_ ‖ modinys _F_ 20
humilitus _J_
[[306]]
_Vita_ lîf. _anima_ sâwul. _spiritus_ gâst. _mors_ dêað.
_yris_ ł _arcus_ rênboga. _tonitruum_ þunor. _fulgor_ lîget.
_pluuia_ rên. _nix_ snâw. _grando_ hagol. _gelu_ forst. _glacies_
îs. _aer_ lyft. _uentus_ wind. _aura_ hwiða #oððe# weder.
_nimbus_ scûr. _procella_ storm. _nubes_ wolcn. _lux_ lêoht. 5
_tenebrae_ þêostru. _flamma_ lîg. _seculum_ woruld. _dies_ dæg.
_nox_ niht. _mane_ merigen. _uesperum_ ǣfen. _hora_ tîd. _ebdomada_
wucu. _mensis_ mônað. _uer_ lencten. _aestas_ sumor.
_autumnus_ hærfest. _hiems_ winter. _uernum tempus_ lenctentîd.
_uernalis dies_ lenctenlîc dæg. _aestiuus dies_ sumorlîc 10
dæg. _autumnalis dies_ hærfestlîc dæg. _hiemalis nox_ winterlîc
niht. _annus_ geâr. _tempus_ tîma. _hodie_ tô dæg.
_cras_ tô merigen. _heri_ gyrstan dæg. _nunc_ ł _modo_ nû.
_sursum_ ûpp. _deorsum_ nyðer. _calor_ hǣte. _frigus_ cŷle.
_feruor_ micel hǣte. _cauma_ swôloð. _siccitas_ drugoð #oþðe# 15
hǣð. _humor_ wǣta. _sterilitas_ unwæstmbǣrnys. _fertilitas_
wæstmbǣrnys. _color_ bleoh. _albus_ hwît. _niger_ blac. _ruber_
rêad. _fuluus_ ł _flauus_ geolu. _uiridis_ grêne. _uarius_ fâh.
_unius coloris_ ânes blêos. _discolor_ mislîces blêos. _forma_
hiw. _fantasma_ gedwimor. _umbra_ sceadu. _creator_ scyppend. 20
_creatura_ gesceaft.
1 _kein absatz_ ‖ uita--4 îs _f. W_ ‖ sawl _C_ 2 yris _CFJO_ ‖ leget
_J_ 4 u. w. _f. W_ ‖ aura _von späterer hd. aus_ auro _F_, auro _W_
4. 5 [weder nimbus] _W_ 5 nimb. (_so!_) _F_ ‖ wolcna _C_, weolcne _W_
‖ lux--8 mônað _f. W_ ‖ mâne mergen _hinter_ leoht _C_ (_vgl. 7_) 6
world _C_, weorld _J_ 7 m. m. _f. hier C_ (_les. zu 5_) ‖ merien _J_ 8
lengcten _J_ ‖ ae. s. _f. W_ 9 herfest _J_ ‖ h. w. _f. W_ ‖ hyemps
_J_ ‖ temp[us leintentid] _W_ 10 _erstes_ n _in_ lenctenlic _aus e. a.
F_ ‖ aestiuus--15 micel hǣte _f. W_, --11 _2._ dæg _f. J_ ‖ aesti(u)us
_von sp. hd. aus_ -inus _F_ 11 nox _auf r. C_ 13 mergen _C_, merien _F_
‖ ł] oðð _O_ ‖ mod(o) _O_ 15 ferfor _J_ ‖ swaloð _J_, sweoli _W_
15. 16 s. d. o. h. _f. W_ ‖ drugað _J_ 16 sterilitas _aus_ sterelitas
_F_, sterelitas _JO_ ‖ un[wæstmbernes]se _W_ 17 wæstbernys _J_ ‖
albus--blac _f. W_ ‖ rubor _J_ 18 ȝ[eolu uarius] _W_ ‖ g:eolu _O_ ‖
uiridis grêne _f. W_ ‖ fag _F_ 19 unius--_1._ blêos _f. W_ ‖ l _in_
discolor _aus_ b _F_ ‖ mistlices _O_ ‖ r _in_ forma _von sp. hd. F_ 20
umbra--307^4 storc _f. W_ 21 cr(e)atura _C_ ‖ geseaft _J_
[[307]]
NOMINA AVIVM.
_Auis_ ł _uolatilis_ fugel. _aquila_ earn. _coruus_ hremn. _miluus_
glida. _accipiter_ hafoc. _grus_ cran. _ardea_ hrâhra. _ciconia_
storc. _merula_ þrostle. _columba_ culfre. _palumba_ wudeculfre.
_aneta_ ened. _alcedo_ mǣw. _pauo_ pâwa. _olor_ ł _cignus_ 5
ylfette. _rostrum_ bile. _mergus_ ł _mergulus_ scealfra. _hirundo_
swalewe. _passer_ spearewa #oððe# lytel fugel. _turdus_ stær.
_ficus_ fina. _auca_ gôs. _anser_ gandra. _gallus_ coc. _gallina_
henn. _coturnix_ erschenn. _pullus_ cicen #oððe# brid #oðþe#
fola. _ouum_ ǣg. _nidus_ nest. _uespertilio_ hrêremûs. _noctua_ 10
ł _strix_ ûle. _falco_ ł _capum_ wealhhafoc. _turtur_ turtle.
_graculus_
hrôc. _alauda_ lâuerce. _parrax_ wrǣnna. _apis_ bêo.
_fucus_ dræn. _uespa_ wæps. _bruchus_ ceafor. _scabro_ hyrnette.
[[308]]
_scarabeus_ scernwibba. _musca_ flêoge. _cinomia_ hundes lûs.
_culex_ stût. _scinifes_ gnæt.
1 _überschrift f._ (_aber raum dafür mitten in der zeile gelassen_) _J_
2 _kein absatz J_ ‖ auig _F_ ‖ hrem _CF_, hræm _J_ 3 _erstes_ c _in_
accipiter _auf r. O_ ‖ hafuc _CF_, heafuc _J_, (gos)hafuc _v. sp. hd._
(_fr._ g) _F_ ‖ hragra _CFJ_ 4 storc _aus_ steorc _C_ ‖ merul[a
þrostle alcedo] _W_ ‖ þrosle _C_ ‖ columba--5 ened _f. W_ ‖ columbe
_J_ ‖ wudu- _CJ_ 5 mawa _ü._ mæw _ds. hd. wie 3 F_, meaw _W_ ‖ pauo--7
fugel _f. W_ ‖ cignus _mit fränkischem_ g _O_, cingnus _J_ 6 scea(l)fra
_C_ ‖ hyrundo _FJO_ 7 spearwa _CJ_ ‖ tardus _F_, turduh _J_ 8 ficus--9
henn _f. W_ ‖ gos] ::: (_aber am rande_ go(s). anster hwit _von a. hd.,
dahinter_ gos _von ds. hd. wie_ 300^18, _die auch die folgenden am rande
stehenden glossen geschrieben hat_: canta grei gos. cucu lapawinca.
bicoca hæuerbleta. fusianus worhana. cornelia crawa. cornicula cheo.
alietum sperhauac. scuricaricus musha(uac). robusca ruduc. turdus screc.
beacita (stern). picus higera. gaus hedeshen. _eine spätere hand hat zum
teil sehr schwer lesbare frz. glossen beigefügt_) _F_ ‖ ganra _J_ 9
co:turnix _O_, cont- _J_, [co]t[ur]nix (_eingekl. unlesbar_) _W_ ‖
erschenn _zu_ -hen _C_, ediscine _W_ ‖ pullus _auf r. O_ ‖ o.] ⁊ _W
beide mal_ 10 ou.--nest _f. W_ ‖ uespertilia _F_ ‖ re[remus noctua]
_W_ ‖ _zweites_ re _in_ hreremus _v. a. hd. auf r. F_ 11 strinx _J,
dahinter_ ł bubo _W_ ‖ falco--turtle _f. W_ ‖ fulco _J_ ‖ capū _FJ_
‖ wea(l)h- _C_, hweal- _J_; -hafuc _F_ ‖ turle _F_ 11. 12 craculus _J_
12 al. l. _f. W_ ‖ læuerce _C_ ‖ wrenne _J_ ‖ a:pis _C_ 13 examen
swerm oðð dom _ü._ f. d. u. _ds. hd. wie_ 300^18 _F_ ‖ dro[n scabro
hur]nette _W_ ‖ dran _aus_ dræn _radiert C_, dran _F_ ‖ uespa--ceafor
_f. W_ ‖ wæ:p(s) _O_, weaps _J_ ‖ hyrnete _J_ 1 scearn- _C_, scærn-
_J_, scearnbudda (_letztes_ d _zum teil abgerieben_) _W_ ‖ m. f. _f. W_
‖ lûs] fliæ _W_ 2 stu(t) (t) _über rad._ nt _O_ ‖ sc.--4 fisc _f. W_
‖ s(c)inifes _O_, scnifes _C_
NOMINA PISCIVM.
_Piscis_ fisc. _cetus_ hwæl. _delfinus_ mereswŷn. _ysicius_ ł
_salmo_ leax. _mugilis_ ł _mugil_ mêcefisc. _taricus_ ł _allec_
hærinc. 5
_mullus_ heardra. _tructa_ truht. _anguilla_ ǣl. _fannus_ hreoche.
_rocea_ scealga. _cancer_ crabba. _polipos_ loppestre. _ostrea_ ł
_ostreum_ ostre. _muscula_ muxle. _murena_ ł _murenula_ merenæddre.
_luceus_ hacod. _belua_ egeslîc nŷten on sǣ oððe
on lande. _concha_ scyll. 10
3 _überschrift f._ (_doch raum dafür gelassen_) _J_ 4 _am rande v. ds.
hd. wie_ 300^18 platissa floc. focus sæl. castorius beuer. celasus
martra _F_ ‖ pisscis _F_, pisces (e _durchstrichen_) _C_ ‖ [hwæl
delfinus] _W_ ‖ delfin _aus_ -nus _F_ ‖ ysi::|cius _C_, yricius _O_,
yscius _F_ 5 lex _CFJW_ ‖ mugilis--mêc. _f. W_ ‖ mæce- _J_ ‖ tariscus
_C_ ‖ ł _vor_ allec] oþþe _hier auch C_ ‖ hæring _CFW_ 6 mullus--ǣl
_f. W_ ‖ anguilla _von späterer hd. aus_ anwilla _F_; anwilla (_an_ w
_geändert O_) _CO_ ‖ fanus _C_ ‖ ro[che cancer] _W_ ‖ hreo(c)he _O_,
reoh|che _J_, hreohe _CF_ 7 rocea sc. _f. W_ ‖ canger _J_ ‖ polipes
_W_ ‖ ostrea--8 muxle _f. W_ ‖ ost(r)ea _C_ 8 mu(s)cula _O_, musculo
_F_ 8. 9 myre- _J_; -nædre _F_, -næddra _J_ 9 [luceus h.] _W_ ‖ luceus
_alle, aber_ e _durchstrichen C_ ‖ oþer _W_ 10 conchra _J_
[[8. 9 myre- _J_
invisible dot in “8 9”]]
NOMINA FERARVM.
_Fera_ wildêor. _lupus_ wulf. _leo_ lêo. _linx_ gemenged hund
and wulf. _unicornis_ ânhyrne dêor (þæt dêor hæfð ǣnne
horn bufan ðâm twâm êagum swâ strangne and swâ
[[309]]
scearpne, þæt hê fyht wið ðone mycclan ylp and hine
oft gewundað on ðǣre wambe ôð dêað. hê hâtte êac
_rinoceron_ and _monoceron_). _griffes_ fiðerfôte fugel lêone
gelîc on wæstme and earne gelîc on hêafde and on
fiðerum: sê is swâ micel, þæt hê gewylt hors and menn. 5
11 _überschrift f._ (_aber raum dafür gelassen J_) _JW_, incipiunt n. f.
_C_ 12 wilde d[eor linx imenge]d hund _W_ ‖ lupus w. l. l. _f. W_ ‖
_das zweite mal_ l:o (e _rad._) _F_ ‖ gemencged _J_, -ngod _C_ 2
vnicornis ł rinoceron ł monoceron _W_ ‖ anhyrned _J_ ‖ deo[r taxo ł
me]lus broc _W_ ‖ þæt--309^6 fox _f. W_ ‖ anne _C_ 14 bufan _aus_
bafan _O_ ‖ e(a)gum _O_ 1 (he) _O_ ‖ þonne _C_ ‖ myclan _J_, miclan
_F_ 2 oft] of _F_ ‖ :: on _O_ ‖ ôð] of _J_ 3 grif(f)es _O_, giffres
_C_, griffus _J_ 5 gewyld _C_
¶ _uulpes_ fox. _taxo_ ł _melus_ broc. _equus_ hors. _equa_ myre.
_asinus_ ł _asina_ assa. _camelus_ olfend. _onager_ wilde assa.
_mulus_ mûl. _elefas_ ylp. _ursus_ bera. _ursa_ hêo. _simia_ apa.
_lutrius_ oter. _fiber_ befor. _feruncus_ mearð. _mustela_ wesle.
_talpa_ wandewurpe. _cattus_ ł _murilegulus aut muriceps_ catt. 10
_hyricius_ ł _erinacius_ îl. _glis_ sisemûs. _mus_ ł _sorex_ mûs.
_uermis_ wyrm. _lumbricus_ angeltwicce. _ceruus_ heort. _cerua_
hind. _damma_ ł _dammula_ dâ. _hinnulus_ hindcealf. _capreolus_
râhdêor. _caprea_ rǣge. _caper_ ł _hircus_ bucca. _caprea_ ł 14
_capella_ gât. _haedus_ ticcen. _lepus_ hara. _porcus_ ł _sus_ swŷn.
_scroffa_ sugu. _aper_ ł _uerres_ bâr. _magalis_ bearh. _porcellus_
fear. _bos_ oxa. _uacca_ ł _bucula_ cû. _uitulus_ cealf. _iuuencus_
styrc. _ouis_ sceâp. _aries_ ramm. _ueruex_ weðer. _agnus_
lamb. _pecus_ ł _iumentum_ nŷten.
6 uulpis _J_ ‖ uox _F_ ‖ ł mellus ł melleht brocc _C_ ‖ equus--7 _1._
assa _f. W_ 7 bilis gealla _v. ds. hd. wie_ 300^18 _ü._ asinus _F_ ‖
asina] acina _aus_ aqua _F_ 8 m. m. _f. W_ ‖ mu:::|lus (sus _rad.?_)
_O_ ‖ elefas _aus_ -fans _O_; -fans _CFJW_ ‖ ursus--apa _f. W_ ‖
simia|lia (lia _getilgt_) _C_ 9 [oter fiber] _W_ ‖ beofer _J_ ‖
feruncus--12 wyrm _f. W_ ‖ mærð _J_ 10 -worpe _F_ ‖ m(u)ri- _v. a. hd.
aus_ meri- _F_; -legulus|:: (us _nachträglich vor_ | _u. rad. nach_ |)
_O_, -legutus _J_ ‖ aut] oððe _O_ 11 yricius _J_ ‖ eri:nacius _O_ ‖
îl] hil _F_ ‖ s(v)rex _aus_ so- _C_ 12 lubricus _JW_ ‖ -twiccæ _O_,
-twicca _J_, -cwycce _F_, -twæcche _W_ ‖ ceruus--13 hindcealf _f. W_ 13
damma--hindcealf _f. F_ ‖ damma _aus_ damna _O_ ‖ capreoleus _F_ 14
[c. ł h.] _W_ ‖ hyrcus _FO_, yrcus _C_ ‖ caprea _zu_ capra _F_, capra
_J_ 15 capella aut egidiam gât _C_ ‖ damma ł dammula do ceruus heort
c[erua hind]kælf hinnulus hind _zwischen_ got _und_ hedus _W_ ‖
lepus--swŷn _f. W_ 16 suga _J_, suwa _W_ ‖ b[or magalis] _W_ ‖
porcellus--17 oxa _f. W_ 17 fearr _CF_, fearh _J_ ‖ _am rande von
späterer hd._ armentum ryþer _O_ ‖ uit. c. _f. W_ 17. 18 iuuencncus
steor _W_ 18 ouis--310^1 byð _f. W_ ‖ scep (_an_ p _radiert_) _F_ 19
lam: _F_ ‖ pec|:us _J_ ‖
[[_cattus_ ł _murilegulus aut muriceps_ catt.
text unchanged: expected form AUT in small capitals]]
¶ _animal_ ǣlc þing, ðe cucu
[[310]]
byð. _canis_ hund. _molosus_ ryþþa. _catulus_ hwelp. _draco_
draca. _uipera_ ł _serpens_ ł _anguis_ næddre. _coluber_ snaca.
_rubeta_ tâdje. _rana_ frogga. _lacerta_ efete. _stellio_ slâwyrm.
_locusta_ gærstapa. _sanguissuga_ lǣce. _limax_ snægel. _testudo_
sê þe hæfð hûs. _formica_ ǣmette. _eruca_ mǣlsceafa. _peduculus_ 5
lûs. _pulex_ flêa. _cimex_ maðu. _tinea_ moððe.
þingc _J_ 1 molo[sus r. ru]beta _W_ ‖ catulus--2 snaca _f. W_ ‖ hwylp
_J_ ‖ (d)raco _a. hd. F_, dracus _J_ 2 snaca _aus_ s::anca _O_ 3 tadde
_W_ ‖ ra. fr. _f. W_ ‖ efeta _J_ ‖ stellia _O_ 4 gærsstapa _J_, gars.
tapa _F_, greshoppe _W_ ‖ sa. l. _f. W_ ‖ san::::suga _F_, sanuuissuga
_O, dahinter_ ł hyrundo _J_ ‖ li[max sn. testu]do _W_ ‖ snæ:gel _O_,
snegel _J_ 5 ð _in_ hæfð _aus_ t _C_ ‖ f. ǣ. _f. W_ ‖ mæslesceafe _W_
5. 6 ped.--6 flêa _f. W_ ‖ pedulus _F_ 6 pulix _CFO_ ‖ f:l(e)a (o
_rad._) _O_ ‖ tine[a--10 felt]wurt _W_ ‖ tinea] oðða _ü. d. z. von ds.
hd. wie_ 300^18, _die auch hinter_ moððe _noch_ gvrgulio (e)mel
(_erstes_ e _ü. getilgtem undeutlichem_ e) _gesetzt hat F_
NOMINA HERBARVM.
_Herba_ gærs #oððe# wyrt. _allium_ lêac. _dilla_ docca. _libestica_
lufestice. _febrefugia_ feferfugje. _simphoniaca_ hennebelle.
_auadonia_ feltwyrt. _aprotanum_ sûðerne wudu. _sinitia_ 10
grundeswelige. _feniculum_ finol. _anetum_ dile. _electrum_
elehtre. _malua_ hoclêaf. _malua crispa_ simæringcwyrt. _polipedium_
hremmes fôt. _consolda_ dæges êage. _solsequium_
solsece. _slaregia_ slarege. _adriaca_ galluc. _ruta_ rûde. _betonica_
sêo læsse bisceopwyrt. _petrocilinum_ petersylige. 15
[[311]]
_costa_ cost. _epicurium_ halswyrt. _millefolium_ gearewe. _tanicetum_
helde. _saxifriga_ sundcorn. _citsana_ fana. _calamus_ ł
_canna_ ł _arundo_ hrêod. _papauer_ papig. _absinthium_ wermôd.
7 _überschr. f._ (_aber raum dafür gelassen_) _J, von neuerer hd.
aufgefrischt C_ ‖ erbarum _F_ 8 herba::: _O_ ‖ wurt _C_ ‖ algium
_CO_, aligum _F_ ‖ docca _zu_ doccæ _C_ 9 lufesstice _F_ ‖ -fugia _J_,
-fuge _F_ ‖ simfoni(a)ca (a) _ü. getilgtem_ o _a. hd. O_ 10 feldwyrt
_C_ ‖ abrotanum _W_ ‖ suþer wude _W_ ‖ sin.--12 elehtre _f. W_ 11
-swylige _F_ ‖ fenol _J_, finel _C_ 12 electre _J_, lehtre (_punct
unter_ h _zufällig?_) _C_ ‖ _das erste mal_ malfa _J_ ‖ hoclêaf malua]
tuber swam _v. a. hd. auf rasur F_ ‖ hoc (_ohne_ leaf) _W_ ‖
symeringc- _J_, siniærring- _F_, -ng- _C_, [s-]rt _W, dahinter_ simitia
grundeswulie anetum dile _W_ 12. 13 polipodium _W_ 13 hrem(m)es (m) _ü.
getilgtem_ n _O_, hræ- _F_, refnes _W_ ‖ [consolda d]eies eien _W_ ‖
eaga _O_, ege _CF_ 14 solsece--ruta _f. W_ ‖ solsæce _J_ 14. 15
bettonica _F_ 15 petr.--311^1 gearewe _f. W_ ‖ petrocilium petersilium
_J_ 1 epicurrum _F_ ‖ halstwyrt _F_ ‖ gearwe _J_ 1. 2 ta[nicetum
hel]de _W_ 2 saxifraga _J_, -fragia _W_ ‖ suntcorn _C_ ‖ citsôna _C_,
gitsana _W_ ‖ fana _aus_ fanu _O_; fanu _CF_, fæarn _W_ 3 [arundo
hr]eod _W_ ‖ arundo _aus_ -da _O_ ‖ hre(o)d _O_ ‖ pap(a)uer _aus_
papeuer _O_ ‖ papi _CFO_, popig _J_, popi _W_ ‖ absintium _J_ ‖
-mot _W_
[[3 ... pap(a)uer _aus_ papeuer _O_
text unchanged: MS reading is pap(á)uer]]
¶ _urtica_ netle. _archangelica_ blindnetle. _plantago_ wegbrǣde.
_quinquefolium_ fîflêafe. _uinca_ perfince. _marubium_ hârhûne. 5
_camicula_ argentille. _fraga_ strêowberjan wisan. _ciminum_
cymen. _modera_ cicena mete. _apium_ merce. _lappa_ clâte
#oððe# clifwyrt. _helena_ horselene. _sandix_ wâd. _caula_ ł
_magudaris_ cawul. _cresco_ cærse. _menta_ minte. _serpillum_ fille.
_artemesia_ mugcwyrt. _saluia_ saluje. _fel terrae_ ł _centauria_ 10
eorðgealla. _ambrosia_ hindheolað. _pionia_. _mandragora_. _pollegia_
hylwyrt #oððe# dweorge dwesle. _organum_ organe.
_cardus_ þistel. _hermodactula_ ł _tidolosa_ crâwan lêac. _pastinaca_
wealmoru. _lilium_ lilje. _rosa_ rose. _uiola_ clǣfre. _agrimonia_
gârclife. _rafanum_ rædic. _filex_ fearn. _carex_ segc. 15
_iuncus_ ł _scirpus_ risc.
4 netele _C_, netel _FJ_ ‖ archan[gelica bli]ndenetle _W_ ‖ -netele
_C_, -netel _FJ_ ‖ wægbræde _C, dahinter ein verweisungszeichen und am
rande von a. hd._ ostrago sticwyn| _O_ 5 qu. f. _f. W_ ‖ -um _zu_ -am
_O_ ‖ perfi(n)ce _O_, f _aus_ p _CO_, peruince _J_, peruenke _W_,
perpince _F_ ‖ hor[hune fraga] _W_ 6 carnicula _F_, -lo _J_ ‖
argentillæ _aus_ -illa _O_; -illa _CJ_ ‖ fragra _C_ ‖ st.--7 cymen _ü.
d. z. v. a. hd.? C_ ‖ stræberie wise _W_ ‖ streaw- _J_ ‖ wise _C_
6. 7 c. c. _f. W_ 6 cyminum _C_ 7 m(o)dera (m _auf r._) _C_ ‖ appium
_J_ ‖ merc _W_ ‖ (cl)ate (cl _ü. r._) _O_ 8 clif[wurt--helena] _W_ ‖
horselne _W_ 9 caul _CFJW_ ‖ [m. mint]e _W_ ‖ minte _zu_ minta _O_ ‖
s. f. _f. W_ ‖ cerpillum _auf r. C_, serp- _zu_ cerp- _O_; -pellim _F_
10 artemessia _J_ ‖ mugwyrt _J_ ‖ s. s. _f. W_ ‖ saluige _J_, salfie
_F_ ‖ centaurea _W_ 11 eorðealla _C_, -gealle _J_ ‖ [hindh.] _W_,
-heoloð _CF_ ‖ pi.--13 þistel _f. W_ ‖ piôna _C_ ‖ agene nama _nach_
mandragora _J_ 11. 12 pollegi _F_ 12 dwyrge _CJ_, dwurge _F_ ‖ dwysle
_CJ_ ‖ organum _f. J_ ‖ agene naman _hinter_ organe _J_ 13
hermodoctula _J_ ‖ ł _f. W_ ‖ craw _O_ 14 -mora _J_ ‖ lilium--rose
_f. W_ ‖ lilige _FJ_ 14. 15 [cl. agri]monia _W_ 14 clæfre _zu_ clafre
_F_ 15 gâr-] car- _J_, gor- _W_; -clifu _FW, ü._ e _etwas_ (o?)
_wegradiert O_ ‖ rafanum _aus_ raua- _O_; rafanu _J_ ‖ millefolium
gearwe _hinter_ rædic _F_ ‖ filex _zu_ filix _O, aus_ filix _C_ ‖ secg
_CF_ 16 iuncus--risc _f. W_ ‖ scyrpus _J_ ‖ rixs _C_, resce _J_
[[4 ... ostrago sticwyn| _O_
text unchanged: MS reading is ostrágo]]
[[312]]
NOMINA ARBORVM.
_Arbor_ trêow. _flos_ blôstm. _cortex_ rind. _folium_ lêaf. _buxus_
box. _fraxinus_ æsc. _quercus_ ł _ilex_ âc. _taxus_ îw. _corilus_
hæsel. _fagus_ bôctrêow. _alnus_ alr. _laurus_ lawerbêam. _malus_
apeldre. _pinus_ pîntrêow. _fructus_ wæstm. _baculus_ stæf. 5
_uirga_ gyrd. _uirgultum_ telgra. _ramus_ bôh. _glans_ æceren.
_granum_ cyrnel. _radix_ wyrtruma. _pirus_ pyrige. _prunus_
plûmtrêow. _ficus_ fîctrêow. _ulcia_ holen. _populus_ byrc.
_palma_ palmtwîga. _sabina_ sauene. _genesta_ brôm. _cedrus_
cederbêam. _cypressus_ næfð nǣnne engliscne naman. _sentes_ 10
þornas. _frutex_ þŷfel. _ramnus_ fyrs. _spina_ þorn. _uepres_
brêmelas. _abies_ æps. _olea_ ł _oliua_ êlebêam. _morus_ môrbêam.
1 _überschrift f._ (_aber platz dafür gelassen J_) _JW_ 2 _kein absatz
JW_ ‖ [treow querc]us _W_ ‖ flos--3 æsc _f. W_ ‖ c. r. _vor_ f. b.
_J_ ‖ blostme (e _nachträglich?_) _C_, blosan _J_ ‖ rinde _J_ ‖ boxus
_F_ 3 taxu:x (s _rad._) _O_ 3. 4 c. h. _f. W_ 4 alrr _FO_, olrr _W_ ‖
l. l. _f. W_ ‖ lauwerbeam _J_ 5 æp[eldre uir]ga _W_ ‖ apuldre _C_,
æpeltre _J_ ‖ pinus--stæf _f. W_ ‖ wastm _F_ 6 ramus--æceren _f. W_ ‖
bog _und darüber von F. Junius’ hd.? F_ ‖ æcern _J_ 7 cyrnel] corn _mit
verweisung auf das von a. hd. geschriebene_ nucleus cyrnel _am rande O_
‖ _ü._ wyrttruma p. p. _von ds. hd. wie_ 300^18 frons boh. stipes boh.
fomes tender _F_ ‖ radix--8 fîctrêow _f. W_ ‖ wyrttruma (a _v. a. hd.
aus_ e?) _C_ 8. 9 [byrc palma] _W_ 9 _ziemlich weit unter_ a _in_ -twiga
_ein wol zufälliger punkt O_, twaltiga _J_, -twig _W_, palmtreow _C_ ‖
s. s. _f. W_ ‖ b _in_ sabina _aus_ p _O_ ‖ safene _C_, -uine _J_,
sæuine _F_ ‖ bromb _F_ ‖ cedrus--10 naman _f. W_ 10 cipressus _FO_ ‖
englisce _J_ 11 [furs uepres] _W_ ‖ sp. þ. _f. W_ ‖ uepres _v. a. hd.?
aus_ uipres _C_ 12 olea--êl. _f. W_ ‖ ł _von a. hd. am rande O_ ‖
olina _J_ ‖ m. m. _f. C_ ‖ murus _J_
¶ _uitis_ wîntrêow. _salix_ wîðig. _silua_ wudu. _lignum_
âhêawen trêow. _ligna_ drige wudu. _truncus_ stoc. _stirps_
styb. _nemus_ ł _saltus_ holt. _desertum_ ł _heremus_ wêsten. 15
_uia_ weg. _semita_ pæð. _inuium_ bûtan wege. _iter_ sîðfæt.
[[313]]
_patria_ êþel. _prouincia_ ł _paga_ scŷr. _mons_ dûn. _collis_ hyll
#oððe# beorh. _uallis_ dene. _foenum_ hîg #oþþe# gærs. _ager_
æcer. _seges_ âsâwen æcer. _campus_ feld. _pascua_ læsa. _pons_
brygc. _uadum_ ford. _pratum_ mǣd. _aqua_ wæter. _gutta_ ł
_stilla_ dropa. _stagnum_ mere. _amnis_ êa. _flumen_ ł _fluuius_ 5
flôd. _ripa_ stæþ. _litus_ sǣstrand. _alueus_ strêam. _torrens_
burna. _riuus_ rið. _fons_ wyll. _arena_ sandceosol. _gurges_
wǣl. _uiuarium_ fiscpôl. _puteus_ pytt. _lacus_ sêað. _latex_ burna
#oððe# brôc.
13 salis _F_ ‖ [silua wudu] _W_ ‖ sylua _F_ 14 iheawen _W_ ‖ styrps
_FJ_, sty(r)ps _O_ 15 [styb nemus] _W_ ‖ nemvs _aus_ -mes _v. a. hd.?
C_ ‖ saleus _F_ ‖ _2._ ł _f. F_ ‖ eremus _FW_ 16 strues wudauin(a)
_v. ds. hd. wie_ 300^18 _ü._ uia weg _F_ ‖ weg _f. C_ ‖ [inuium buto]n
weie _W_ ‖ buton _CF_ ‖ siðfæ(t)t (_das_ t _in d. z. auf r._) _O_ 1
æþel _J_ ‖ paga _zu_ pago _von a. hd. C_, pagus _J_ ‖ [dûn collis] _W_
2 fenum _CFOW_ 3 _1._ æcer _aus_ acer _O_ ‖ se[ges asowen] _W_ 3. 4 p.
l. p. b. _f. W_ 3 læswe _J_ 4 pratum mǣd _f. W_ ‖ aqua--6 stæþ _hinter_
7 riþ _W_ ‖ _punct unter dem zweiten_ a _in_ aqua _wol zufällig O_ 5
stangnum _FW_ ‖ [mere amni]s _W_ ‖ ia _C_, eaa _W_ ‖ flumen flod ł
(oððe _O_) fluuius _FOW_ 6. 7 [torrens burn]a _W_ 6 tollens _C_ 7 byrna
_aus_ burna (_mit a. t.?_) _F_ ‖ fons--s. _f. W_ ‖ harena _CF_ ‖
-ceosel _J_ ‖ gurgens _J_ 8 u.--pytt _f. W_ ‖ uiuarium _aus_ -riaim
_O_ ‖ puteus _aus_ puteum _O_ ‖ putt _O_ 8. 9 [seaþ latex b]roc ł
burna vnda uþæ _W_ 8 s:eað (c _rad.?_) _O_
NOMINA DOMORVM. 10
_Domus_ hûs. _templum_ tempel. _ecclesia_ cyrice #oððe# gelêafful
gegæderung. _angulus_ hyrne #oððe# heall. _altare_
weofod. _liber_ ł _codex_ bôc ł _uolumen_ bôc. _littera_ stæf.
_folium_ lêaf. _pagina_ tramet. _arca_ scrîn. _loculus_ cyst #oþþe#
mŷderce. _calix_ calic. _patena_ hûseldisc. _crux_ ł _staurus_ 15
rôd. _candelabrum_ candelstæf. _cathedra_ bisceopsetl. _fundamentum_
grundweall. _pauimentum_ ł _solum_ flôr. _paries_ wâh.
10 _überschrift f. CJOW_ (_doch raum dafür gelassen J_) 11 _kein absatz
JOW_ ‖ t. t. _f. W_ ‖ ecl- _W_ ‖ cyrce _CFJ_ 12 gegaderung _F_,
gaderung _J_, gelaþung _C_, [igæderung] ł ilaþung _W_ ‖ angulus--14
lêaf _f. W_ ‖ oððe _f. F_ ‖ altera _J_ 13 d _in_ codex _aus_ t (_v. a.
hd.?_) _C_ ‖ _das erste_ bôc _f. J_ 14 _das letzte_ t _von_ tramet _auf
r. C_ ‖ archa _W_ 14. 15 [ł m. cal]ix _W_ 15 mederce _J_ ‖ patina _J_
16 can. can. _f. W_ ‖ ca(n)delstæf _O_ ‖ a _am ende v._ cathedra
_verlöscht O_ ‖ [bisceopsetl f]und. _W_ ‖ -setl] -stæf _J_ 17 p. w.
_f. W_ ‖ parietes _F_
[[314]]
¶ _tectum_ þecen #oððe# hrôf. _fenestra_ êhþyrl. _hostium_ duru.
_hostiarius_ dureward. _ianua_ ł _ualua_ get. _arcus_ ł _fornix_
bîgels. _columna_ swer. _ianuarius_ getweard. _clausura_ loc.
_clauis_ cǣg. _clauus_ nægel. _sera_ hæpse. _chorus_ chor. _gradus_
stæpe. _indicatorium_ æstel. _scabellum_ scamul. _thus_ stôr. 5
_odor_ brǣð. _thuribulum_ stôrcylle. _legula_ sticca. _regula_
regolsticca. _lampas_ ł _lucerna_ ł _laterna_ lêohtfæt. _lichinus_
blâcern. _cereus_ tapor. _cera_ wex. _candela_ candel. _munctorium_
îsentange. _clocca_ belle. _cloccarium_ ł _lucar_ bellhûs.
_tintinnabulum_ litel belle. _campana_ micel belle.
1 þæcen _J_ ‖ [o. rof arcus] _W_ ‖ rof _JO_ ‖ fenestra--2 get _f. W_
‖ :eh- _O_, eah- _C_ ‖ :ostium _C_ 2 duru- _C_; -weard _CFJ_ ‖ ianua
_aus_ lanua _O_ ‖ ualla _F_ ‖ geat _J_ ‖ fo(r)nix _C_ 3 _punct unter_
e _von_ b. _wol zufällig O_ ‖ -mpna _J_, -m(p)na _sp. hd. O_ ‖ ia. g.
_f. W_ ‖ geat- _J_ 4 [clauus næi]l _W_ 5 in::dic- _F_ ‖ [æstel legul]a
_W_ ‖ scab.--6 stôrcylle _f. W_ ‖ sceamul _FJ_ 6 t(h)uri- _corr. v. a.
hd. O_, turi- _CFJ_ ‖ -cyl(le) _O_, -cyl _FJ_ ‖ _zweites_ l _in_
legula _aus_ i _J_ ‖ sticce _J_ ‖ regola _J_ 7 reogol- _J_ ‖ lampal
_F_ ‖ later[na leohtf]et _W_ ‖ later(n)a _O, zu_ la(n)terna _v. a.
hd.? C_ ‖ lichimus _W_ 8 _ü._ blacern _von einer a. hd. des 12. jhds.
als_ 300^18 lihtstan _F_ ‖ cereus--candel _f. W_ ‖ weax _J_ ‖ candel]
caldel _F_ 8. 9 muntorium _F_ 9 irenetonge _W_, -tancge _F_, -tanga _J_,
-tang _C_ ‖ clo[cca--13. 14 cingu]lum _W_ ‖ bellhus _aus_ balchus _O_
10 camppana _O_, compâna _J_, cappana _F_, capana _aus_ cappana _C_
¶ _uestis_ ł 10
_uestimentum_ rêaf ł _indumentum_ rêaf. _alba_ albe. _casula_
mæssehacele. _stola_ stole. _superhumerale_ sculdorhrægel.
_planeta_ cæppe. _manualis_ handlîn #oðþe# handbôc. _cingulum_
ł _zona_ ł _cinctorium_ gyrdel. _caliga_ ł _ocrea_ hosa. _fico_
sceô. _calciamentum_ gescŷ. _suptularis_ swiftlere. _tractorium_ 15
tîgel. _flagrum_ ł _flagellum_ swipu. _uirga_ gyrd. _dormitorium_
slǣpern. _lectum_ ł _lectulum_ bedd. _stramentum_ beddingc.
_stragula_ wæstlingc. _sagum_ hwîtel. _puluinar_ pyle. _sindo_
[[315]]
scŷte. _fulcra_ eall bedrêaf. _femoralia_ brêc. _perizomata_ ł
_campestria_ wǣdbrêc. _filum_ þrǣd. _fimbria_ fnæd. _cappa_
cæppe. _pellicia_ pylce. _colobium_ ł _interulum_ syric. _manica_
slŷf. _cuculla_ cugle. _pedula_ mêo. _commissura_ clût.
11 _1._ rêaf _f. JO_ ‖ þæt is reaf _O_ 12 -hacele _aus_ -hæc- _C_ ‖
stola] sta _F_ ‖ -hrægl _J_ 13 (canter) :cæppe _O_ 14 _das erste_ ł _f.
F_ ‖ cinctorium ł zona _W_ ‖ bi(?) _vor_ caliga (b _durch
untergesetzten punct getilgt_) _W_ 15 sc[eo calciamen]tum isco _W_ ‖
suptalaris _FJW_, t _auf r. und zweites_ u _nachträglich O_, -is _zu_ es
_C_ ‖ swiftlæras _C_ ‖ traccorium _F_ 16 tigl _J_ ‖ flag[ellum swipu]
_W_ ‖ scypu _J_ ‖ u. g. _f. W_ 17 lectum--bedd _f. W_ ‖ bedding _CF_,
-nge _J_ 18 wæs[tling sagum] _W_ ‖ wæstling _CF_ ‖ p(u)luinar _C_,
-i(n)ar _O_ ‖ syndo _J, darüb. v. ds. hd. wie_ 300^18 ł lintheolus _F_
1 _ü._ fulcra _von ds. hd. wie_ 300^18 feðerbed _F_ ‖ _zweites_ l _von_
eall _auf r. O_ ‖ fe[moralia brec] _W_ ‖ bræc _J_ 2 capestria
wædbsec(!) _F_ ‖ f. þ. _f. W_ ‖ f:îmbr(i)a _C_, fimbrium _J_ 2. 3 c.
c. p. p. _f. W_ 3 pellicie pylece _J_ ‖ colobi[um ł interulum] _W_ ‖
interula _J_ ‖ ma.--4 cugle _f. W_ 4 cu:le (g _rad._) _O_ ‖ pedulos
meon _J_ ‖ commisûra _C_ ‖
¶ _toral_
rocc. _tela_ ł _peplum_ web. _linum_ flex. _lana_ wull. _globus_ 5
cliwen. _colus_ distæf. _fusus_ spinl. _textrinum opus_ tôwlîc
weorc. _latrina_ gang. _trabes_ bêam. _tignum_ ræfter. _laquear_
fyrst. _cleta_ hyrdel. _cimbalum_ cimbal. _refectorium_ bêoddern
#oððe# gereordunghûs. _tapeta_ sethrægel. _matta_ meatte.
_mensa_ bêod #oððe# mŷse. _discus_ disc. _discifer_ discðên. 10
_minister_ þên. _lardum_ spic. _caseum_ cŷse. _butyrum_ butere.
_ouum_ ǣg. _sal_ sealt. _panis_ hlâf. _puls_ briw. _olera_ wyrta.
_ceruisa_ ł _celea_ ealu. _uinum_ wîn. _acetum_ eced. _oleum_ êle.
_medo_ medu. _ydromellum_ ł _mulsum_ bêor. _lac_ meolc. _mustum_
must. _sicera_ ǣlces cynnes gewringc bûton wîne ânum. 15
tôrall _C_ 5 _2._ c _in_ rocc _nachträglich zugefügt O, dahinter steht_
mastrûga crusene oððe deorfellen roc _J_ (_vgl. zu 9_) ‖ pep[lum web
globus] _W_ ‖ li.--wull _f. W_ ‖ _ü._ linum--7 weorc _von ds. hd. wie_
300^18 licitorium webba #(telere ⁊ tes)seranda# radium risle cladica
wefel conducta garnwinda (#desuuidur#?) stamen werp #stæīm# alibium reol
(#tͣul#) apidiscus webhoc _F_ ‖ fleax _J_ ‖ glomus _J_ 6 opum _v._
opus _getilgt O_ 7 [weorc latrina] _W_ ‖ tigilli ræfteras _hinter_
ræfter _C_ 8 cleata _J_ ‖ hir[del refecto]rium _W_ ‖ cim. cim. _f. W_
‖ cymbalum _J_, cinbalum _F_ ‖ cinbal _C_ 9 _hinter_ -hus _steht in O,
was in J auf_ 5 rocc _folgt_ (_dabei_ fellen _aus_ fellenne) ‖ setlrægl
_C_, setrægl _J_ ‖ ma. mea. _f. W_ ‖ _ü._ matta _von späterer hd._ ł
psiatiu _und am rande_ ł psiathium _O_ 10 [beod o. m.] _W_ ‖ discus
disc _f. W_ ‖ discifer:: _C_ ‖ -þegn _J_ 11 caseum--12 hlâf _f. W_ ‖
caseus _J_ ‖ butirum _O_ 12 puls briw _f. J_ ‖ bri _W_ ‖ olera--13
wîn _f. W_ 13 eala _FO_, eale _J_ ‖ uinum--êle _f. J_ ‖ a[cetum eced
me]do _W_ ‖ oleum êle _f. W_ 14 medu] meodu _JW_ ‖ idromellum _W_ ‖
lac--15 must _f. W_ ‖ meoluc _C_ 15 cicera _W_ ‖ iw[ring buton] win
one _W_ ‖ gewring _CF_ 16 mantela _O, erstes_ e _durchstrichen C_ ‖
sceat _J_
¶ _manuterium_ ł _mantele_ scêt. _cultellus_ sex. _artauus_ cnîf.
_uas_
[[316]]
fæt. _poculum_ drencecuppe. _anaphus_ hnæp. _patera_ bledu.
_cibus_ mete ł _esca_. _potus_ drenc. _liquor_ wǣta. _claustrum_
clauster. _coquina_ cicene. _cocus_ côc. _ignis_ ł _focus_ fŷr.
_flamma_ lîg. _pruna_ glêd. _andena_ brandîsen. _titio_ brand.
_olla_ crocca. _caccabus_ cytel. _lebes_ hwer. _caro_ flǣsc. _ius_ 5
broð. _iutilis canis_ broðhund. _fascinula_ âwul. _comedia_
racu. _daps_ sand. _ferculum_ bǣrdisc. _ueru_ spitu. _assura_
bǣrde. _sartago_ îsenpanne. _frixorium_ hyrsting. _coctio_ gesod.
_coctus_ gesoden #oððe# gebacen. _frustum_ sticce. _offa_ snǣd.
_mica_ cruma. _uestiarium_ hrægelhûs. _testamentum_ cwide. 10
_sigillum_ insegel. _cellarium_ hêddern. _cellerarius_ hordere.
_molendinum_ myln. _mola_ cwyrnstân. _mel_ hunig.
16. 316^1 artauus k[nif poculum] drunccuppe _W_ 1 uas fæt _f. W_ ‖ c
_in_ poculum _auf r. O_ ‖ drenccuppe _J_, cuppe _F_ ‖ potera _F_ 2
cibus--4 glêd _f. W_ ‖ ł esca _vor_ mete _J_ 4 undena _F_ ‖ bron[disen
titio] _W_ ‖ t:iti:o _F_ ‖ (fax blasa) _hinter_ brand _von ds. hd.
wie_ 300^18 _F_ 5 cacabus _W_, caccal _F_ ‖ hwyr _J_ 5. 6 [ius broþ
iu]tilis _W_ 6 apozimum broð _hinter_ broð _C_ ‖ fascinula _zu_ f(v)sc-
_O_, fuscinula _W_ ‖ awel _J_, owul vncinus hoc _W_ 6. 7 comm[edia racu
daps] _W_ 7 uæru _J_ ‖ assura] _dazu am rande_ ł assutura _a. hd. O_ 8
bræd[e sartago] _W_ ‖ sartano _J_ ‖ irene ponne _W_ ‖ -panna _J_ ‖
hyrstyngc _J, darüber v. ds. hd. wie_ 300^18 iserne bacstan _F_ ‖
coctio _unlesbar F_ 9 isod[en ł ibaken] _W_ ‖ tum sticce off _unlesbar
F_ ‖ frustrum _J_ 10 m. cr. _f. W_ ‖ _ü._ uestiarium _von späterer
hd._ uestiarius regel þegen _O_ ‖ hrægl- _F_, rægel- _J_ ‖ t. cw. _f.
W_ ‖ testamentum _unlesbar F_ 11 si:gillum (g _rad._) _O_ ‖ i[nseil
cel]larium _W_ ‖ insegl _J_ ‖ hyddern _J_, heddyrn _C_ ‖ cellarius
_CF_, celerarius _W_ 12 m. m. _f. W_ ‖ molendenum _J_ ‖ mel h. _f. W_
[[_cibus_ mete ł _esca_.
text unchanged: MSS O and C have same word order]]
¶ _uictus_
bîgleofa. _pecunia_ feoh. _nummus_ peningc. _marsupium_ sêod.
_pistrinum_ bæcern. _fornax_ ł _clibanus_ ouen. _pistor_ bæcestre.
_granum_ corn. _farina_ melu. _bratium_ mealt. _acus_ syfeða. 15
_cribra_ ł _cribellum_ syfe. _furfures_ grytta. _faex_ drosna.
_anfora_ sester. _laguena_ bûc. _dolium_ cyf. _cupa_ tunne.
_utensilia_
[[317]]
andluman. _suppellex_ yddisce. _aula_ heall. _triclinium_
bûr. _solarium_ ûpflôr. _turris_ stŷpel. _cardo_ heorre. _strigil_ ł
_strigilis_ horscamb. _risus_ hlehter. _laetus_ blîðe.
_tristis_ unrôt.
_maestus_ drêorig. _famis_ hunger. _abundantia_ ł _copia_
genihtsumnys.
_laetitia_ blîs. _tristitia_ unrôtnys. _ieiunium_ fæsten. 5
_ieiunus_ fæstende. _pinguis_ fǣtt. _pinguedo_ fǣttnys. _corpulentus_
þiccol. _macer_ ł _macilentus_ hlǣne. _macies_ hlǣnnyss.
12. 13 vi[ctus bileo]ue _W_ 13 biglyfa _C_ ‖ peccunia _C, dahinter_ ł
nummus _J_ ‖ n. p. _f. JW_ ‖ _erstes_ m _in_ nummus _aus_ ni _O_ ‖
pening _CF_ 14 for[nax ł cliba]nus _W_ ‖ for:nax _F_ ‖ ofen _CJ_ ‖
piscor _J_ 15 gr.--melu _f. W_ ‖ bracium _W_ ‖ _punct unter_ a _von_
mealt _wol zufällig O_ 16 crib[ra ł cr.] sife _W_ ‖ _ü._ f. gr. _v. ds.
hd. wie_ 300^18 pollis smedema _F_ ‖ gretta _J_ ‖ faex _F_, faex _zu_
fex _CO_, fex _JW_ ‖ ł fêces _hinter_ drosna _C_ 17 anfora _aus_ aufora
_O_ ‖ sestyr _C_ ‖ languena _J_, lagena _W_ ‖ b[uc dolium] cuf _W_ ‖
cyfe _J_ ‖ cufa _W_ 1 andluman _aus_ -en _C_, anluman _v. späterer hd.
zu_ andloman _und darüber v. einer hd. des 12. jhd._ an fetles _F_,
andloman _W_ ‖ supplex _J_ ‖ yddi[sce triclini]um _W_ ‖ aula heall
_f. W_ 2 t. st. _f. W_ ‖ hearre _J_ ‖ strigil _aus_ strigel _O_ 3
[horscomb] _W_ ‖ hleahter _J_ ‖ l. bl. _f. W_ ‖ liþe _von_ bliþe _auf
r. F_ 4 _ü._ f. h. _v. ds. hd. wie_ 300^18 lugubris drorilic _F_, f. h.
_f. W_ ‖ habun- _CO_, -datio _O_ ‖ [ł copia] _W_ 5 laetitia--6 fǣttnys
_f. W_ ‖ ieiuni- _aus_ leuini- _O_ 6 ieiu- _aus_ leui- _O, auch_ nu
_aus e. a._ (_darüber_ a _durchstr._) _O_; -nius _J_ ‖ pi(n)guis _C_ ‖
_das erste_ t _in_ fættnys _auf r. O_, fæ:tnys (s _rad._) _F_ 6. 7
corpulentur _F, erstes_ u(v) _ü. getilgtem_ o _C_ 7 macer--9 strang _f.
W_ ‖ macilentur _F_ ‖ lænnys _J_
¶ _grossus_ grêat. _gracilis_ smæl. _longus_ lang. _breuis_ sceort.
_magnus_ mycel. _paruus_ litel. _fortis_ strang. _inualidus_ unstrang.
_sollicitus_ carful. _securus_ orsorh. _cura_ caru. _securitas_ 10
orsorhnys. _causa_ intinga. _accusator_ wrêgere. _excusator_
belâdjend. _accusatio_ wrêging. _excusatio_ belâdung. _magnum_
ł _multum_ mycel. _nihil_ nâht. _aliquid_ sum þing.
8 ge(r)at _O_ 10 solli[citus carful] amurca .i. fex olei dersten securus
_W_ ‖ sollitus _J_ ‖ orseoruh tutus siker c[ura care] _W_ ‖ c:ura _F_
10. 11 sec. or. _f. W_ 11 [cau]sa _W_ ‖ acc. wr.] occasio inca _W_ ‖
accussator _CF_ ‖ wr. exc. _f. F_ ‖ excussator _C_ 12 accus.--14 setl
_f. W_ ‖ accussatio _F_ ‖ wreginc _J_ ‖ excussatio _F_ 13 nichil _CJ_
‖ aliquid _aus_ -it _C_ ‖ þingc _J_
_Sella_ sadol #oððe# setl. _mento_ felt. _ulcea_ gâran. _scansile_
stîgerâp. _corrigia_ ðwang. _calcar_ spura. _antela_ forðgyrd. 15
_postela_ æfterrǣp. _falerae_ gerǣdu. _frenum_ brîdel.
_capistrum_ hælftre. _arma_ wǣpna. _galea_ helm. _lorica_ byrne.
_gladius_ ł _machaera_ ł _spata_ ł _framea_ swurd. _spatarius_
swurdbora. _armiger_ wǣpnbora. _bellum_ ł _pugna_ gefeoht. 19
_signifer_ tâcnbora. _lancea_ ł _falarica_ spere. _uictor_ sigefæst.
[[318]]
_uictoria_ sige. _acies_ ecg. _capulum_ hiltan. _mucro_ swurdes
ord oððe ôðres wǣpnes. _sica_ litel swurd #oððe# handsex.
_hasta_ ł _quiris_ sceaft. _uagina_ scǣð. _manubrium_ hæft.
_sagitta_ ł _telum_ flâ. _fustis_ sâgel. _uectis_ steng. _arcus_ boga.
_faretra_ cocer. _scutum_ ł _clipeus_ scyld. _umbo_ randbêah. 5
14 _kein absatz_ ‖ [ulcea--20 signifer] _W_ ‖ ulc:a _C_, e _getilgt
und, wie es scheint_, i _darüber O_ 15 stigrap _J_ ‖ ðwangc _J_ 15. 16
forðgy(r)d _O_ 16 -ræpe _C_, -rap _J_ ‖ falera _aus_ falere _C_ 17
carpistrum _F_ 18 swyrd _F, f. J_ 19 swyrd- _F_ 20 tocnebora _W_ 1 [sige
a. e.] _W_ ‖ egc _J_ ‖ capu:lum (l _rad._) _F_ ‖ hiltan _aus_ hilten
_O_, hilta _W_ 2 oððres _F_ ‖ wæpnes _aus_ -as _C_ ‖ sica _aus_ sicca
_C_ ‖ [sw. ł hond]sex _W_ ‖ swyrd _F_ 3 asta _CFJW_ ‖ uagina--4 ł _f.
W_ ‖ sceð _F_, sceað _J_ 4 sagol _J_ ‖ stengc _J_ ‖ a. b. _f. W_ 5
[c. sc. ł] _W_ ‖ clipens _F_ ‖ umbro _J_
¶ _funda_ liðere. _atrium_ cauertûn #oððe# inburh. _fundibalum_
stæfliðere. _ciuitas_ ceaster. _porta_ portgeat. _ciuis_ ceastergewara
#oððe# portman. _praeco_ bydel. _oppidum_ fæsten.
_castellum_ wîc #oððe# litel port. _urbs_ burh. _urbanus_ burhwita.
_suburbanus_ sê ðe sit bûtan ðǣre byrig. _carcer_ 10
cweartern. _oppidanus_ sê ðe on fæstene sit. _uilla_ tûn.
_uillanus_ tûnmann. _uillicus_ tûngerêfa. _ortus_ orcerd. _ortulanus_
orcerdwerd. _pomerium_ æppeltûn. _uiridiarium_ wyrtûn.
_horreum_ bern. _saepes_ hege. _fossa_ dîc. _puteus_ pytt.
_praedium_ worðig. _ferramentum_ tôl. _securis_ æx. _ascia_ adesa. 15
_terebrum_ nauegâr. _terebro_ ic borige. _foramen_ þyrl. _uanga_
ł _fossorium_ spadu. _ligo_ becca. _bipennis_ stânæx. _palus_ pâl.
_serra_ snîd. _falx_ sicol. _falcastrum_ sîðe. _acus_ nǣdl. _subula_
[[319]]
ǣl. _aurum_ gold. _argentum_ seolfor.
6 f. l. _f. W_ (_vielleicht weggeschnitten hinter_ inburh) ‖ f(v)nda (v
_ü. r._) _O_ ‖ clisanus liþere _hinter_ liþere _C_ ‖ cafertun _W_ ‖
[........ f]undibalum _W_ 7 _ü._ u _von_ ciuitas _etwas rad. O_ ‖ p. p.
_f. W_ ‖ parta _H, das hiermit wieder einsetzt_ ‖ portget _H_ 7. 8
cestergewaru _H_ 8 [po. prec]o _W_ 9 bu[ruh urbanu]s _W_ 10 sit :: |::::
b. _O_ ‖ buton _CJ_ ‖ byri _O_, berig _J_ 10. 11 car[cer cw.] _W_ 11
cwearten _C_, cweartrn _J_ ‖ uilla tûn _f. W_ 12 [tunireua or]tus _W_
‖ _hinter_ tungerefa _in d. z._ discoforus stiward _H, ü. d. z. v. ds.
hd. wie_ 300^18 edilis boldweard _F_ ‖ orcyrd _J_, orceard _H_, orchard
_W_ 12. 13 ortalanus _F_, orto- _W_ 13 orceard- _H_, ordcyrd- _C_,
orchard- _W_; -weard _CFHJW_ ‖ [uir.] _W_ 13. 14 wyrtum _O_, wyrttun
_H_ 14 ho.--pytt _f. W_ ‖ beren _H_, bærn _J_ ‖ sepe _F_ 15 praeedium
(e _vor_ d _getilgt_) _C, punct ü._ r _wol zufällig O_ ‖ wurþig _H_ ‖
(tol) _C_ ‖ ex _J_ 15. 16 ade[sa terebrum na]uegar _W_ 15 adese _H_ 16
tereb::rum _J_ ‖ nafegar _CH_ ‖ f. þ. _f. W_ 17 fossorum _C_ ‖ spædu
_J_ ‖ ligo _aus_ liga _O_ ‖ [bip. ston]æx _W_ ‖ stanex _J_ 18 fal(c)x
_H_, x _auf r. O_ ‖ sîðe _f. W_ ‖ nelde _W_ 18. 319^1 [s. æl(?)
a]uricalcum _W_ 1 aur.--seol. _f. W_ ‖ seolfer _J_, siolfor _aus_
-fer _H_
¶ _auricalcum_ goldmæstlingc.
_aes_ bræs. _stagnum_ tin. _plumbum_ lêad. _uitrum_ glæs.
_ferrum_ îsen. _electrum_ smylting. _metallum_ ǣlces cynnes
wecg. _massa_ blôma #oððe# dâh. _lapis_ ł _petra_ stân. _rima_
ł _fissura_ cinu. _marmor_ marmstân. _saxum_ weorcstân. 5
_silex_ flint. _gipsum_ spærstân. _gemma_ gymstân. _margarita_
meregrota. _calx_ celcstân. _aries_ ram. _cimentum_ andweorc
tô wealle. _cimentarius_ wealwyrhta. _rogus_ âd. _iocus_ plega.
1. 2 glod- _O_; -mæslinc _J_, -ling _CF_, -linc _H_, -ligc _O_ 2 st.--3
îsen _f. W_ ‖ sta:gnum (n _rad._) _F_, stangnum _O_ 3 flectrum _F_ ‖
smyltinc _J_, smeltinc _H_ 3. 4 [æ. k. w]ecg _W_ 4 wegc _J_ 4. 5 rima ł
_f. W_ 4 prima _F_ 5 or _in_ marmor _v. a. hd. auf r. u. dahinter_ stan
_rad. F_ ‖ marmstân _f. F_, [marmston] _W_ ‖ saxsum _F_ ‖ wurc- _H_
6 gipsum::: _W_ 6. 7 [ma. me]regr. _W_ 7 mergrota _H_ ‖ calcx _FHOW_ ‖
ceal(c)- _C_, cealc- _FHJ_ ‖ cimentum _zu_ cem- _C_ ‖ andwearc _C_
8 cemen[tarius walwyr]hta _W_ ‖ i _in_ iocus _aus_ l _CO_, ludus _F_
[[2 st.--3 îsen _f. W_
text has “isen”: corrected from body text]]
¶ _locus_ stôw. _omnis_ ǣlc. _omne_ eall. _totum_ eal. _profanus_
mânful. _exosus_ ł _perosus_ andsǣte. _callidus_ gêap. _simulator_ 10
hiwere. _hipochrita_ lîccettere. _adulator_ lyffetere. _adulatio_
lyffetung. _deceptor_ ł _seductor_ bepǣcend. _proditor_ ł _traditor_
lǣwa. _homicida_ manslaga. _patricida_ fæderslaga. _matricida_
môderslaga. _fratricida_ brôðerslaga. _parricida_ mǣgslaga.
_uulnus_ wund. _cicatrix_ dolhswaðu. _corpus_ lîc ǣgþer gê 15
cuces mannes gê dêades. _truncus_ hêafodlêas bodig. _funus_
lîc #oððe# hrêaw. _cadauer_ lîc _oððe_ hold. _feretrum_ bǣr.
_uiuus_ cucu. _mortuus_ dêad. _defunctus_ forðfaren. _longaeuus_
[[320]]
langlîf. _nobilis_ æðelboren. _ignobilis_ unæþelboren. _pretiosus_
dêorwurðe. _uilis_ wâclîc. _carus_ lêof. _odiosus_ lâð.
9 locus--eal _f. W_ ‖ ællc _O_ ‖ (o. e. t. e.) _O_ ‖ omnem _F_ ‖
eall] æl _J_, ł _H_ ‖ prophanus _FJOW_ 10 and[sæte callidus] _W_ ‖
gleaw _W_ 11 ypochrita _J_, hipocrita _W_ ‖ licetere _H_, licettere
_W_, licitere _C_, liccetere _FJ_ ‖ adulatur _FH_ ‖ lufe[tere
adula]tio _W_ ‖ lyf(f)etere _H_ ‖ adulatio--12 _1._ ł _f. H_ 12
luffetung _C_ ‖ decepto _F_ 12. 13 proditor ł tra[ditor l. h]om. _W_ 13
monsleia _W_ ‖ fæderslaga _auf r. H, f. W_ 14 modor- _HJ, f. W_ ‖
broðor- _J_, -þor- _CH, f. W_ ‖ patricida _F_ ‖ m. _f. W_ 15 [uulnus
wund c]icatrix _W_ ‖ do(l)hswað: _C_, -swæð _aus_ -swaðu _mit a. t. H_
‖ corpus lic _hinter_ 16 bodi _W_ ‖ ǣgþer--16 dêades _f. W_ 16 cuces:
(t _rad.?_) _C_ ‖ mannes _f. CJ_ ‖ deaðes _CJ_ ‖ trunccus _C_ ‖ bodi
_H_ 17 [l. o. hr. cad]auer _W_ ‖ hrêaw] ræw _H_ ‖ (oððe hold) _ü. r.
v. etwa 6 buchst. O, f. H_ ‖ hold _später zu_ huld _F_ 18 uiuus--dêad
_f. W_ ‖ mortu(v)s _aus_ mortuis _O_ 1 [longlif nobi]lis _W_ ‖
langlife _C_, -liue _H_ ‖ i. u. _f. J_ 1. 2 p. d. _f. HW_ 1 presiosius
_J_ 2 [o. l.] _W_
_Limen_ oferslege #oððe# þrexwold. _sciffus_ læfel. _urceus_
ceac. _peluis_ wætermêle. _plaustrum_ ł _carrum_ wǣn. _rota_
hweowul. _currus_ ł _basterna_ ł _heseda_ cræt. _stabulum_ fald 5
#oððe# hûs be wege. _caula_ loc. _tugurium_ hulc. _cella_ cyte.
_mausoleum_ ðrûh #oððe# ofergeweorc. _monumentum_ ł _sepulchrum_
byrigen. _sarcofagum_ þrûh. _elemosina_ ælmesse. _donum_
ł _datum_ gifu. _munus_ lâc. _uter_ bytt. _flasco_ butruc.
_tentorium_ ł _tabernaculum_ geteld. _pretium_ wurð. _corbis_ ł 10
_cofinus_ wylige #oððe# meoxberewe. _sportella_ tǣnel. _cartallum_
windel. _calathus_ wearpfæt. _pila_ pîlstoc #oððe# ðoðer.
_loquela_ sprǣc. _uox_ stefn. _sonus_ swêg. _uerbum_ word.
_pecten_ camb. _sapo_ sâpe. _perna_ flicce. _sagena_ sǣnett.
3 _kein absatz_ ‖ oferslæge _FJ_ ‖ sci:fus _C_ ‖ usceus _J_ 4
wætermele peluis _H_ ‖ [w. p]laustrum _W_ ‖ -mæle _J_ ‖ _hinter_
peluis _folgt_ wængerefa captarius _H_ 4. 5 r. hw. _f. W_ 5 hweo::l (wu
_rad._) _F_, hweogol _H_, hweol _J; dahinter_ radi spacen _H_ ‖ carrus
_O_ ‖ ł _vor_ b. _f. C_ ‖ hesæda _H_, hesseda _J_, hereda _W_ ‖ cræ:t
(f _rad._) _F_, cræft _H_, cert _W_ 5. 6 stabu[lum f. ł hu]s _W_ 6 o. h.
be w. _f. H_ ‖ caula] ul _z. t. u._ a _gz. weg H_ ‖ t. h. c. c. _f. H_
‖ cyte] cot _W_ 7 mausaleum _J_, mansoleum ł sarcofagum _H_ ‖ þurh _H_
‖ oððe--ł _f. H_ ‖ [o. o.] _W_ 7. 8 sepulcrum _JW_ 8 byrgen (n _z. t.
weggerissen_) _H_, buriles _W_ ‖ s. þ. _f. H_ (_s. les. zu 7_) ‖ þurh
_F_, ðurh _J_ ‖ el. æl. _f. W_ ‖ ælmysse _F_ 8. 9 donum--9 gifu _f. H_
‖ [datum giue] _W_ ‖ buteruc _CF u. wahrscheinlich_ (_aber_ e _fast
gz. weg_) _H_ 10 tabern[aculum--16 nouacu]lum _W_ ‖ corbis] s _weg H_
11 cophinus _H_ ‖ meox _v. a. hd. ü. getilgtem_ meorum _H_, -bearwe
_J_, -bearuwe _FH_ ‖ sportelle _F_ 12 calathus--13 sprǣc _f. H_ 13
stemn _zu_ stefn _O_; stemn _CFJ_ ‖ swæg _J_ ‖ uerb:um _C_ 14 sopo _J,
dahinter_ ł smigmata _H_ ‖ slicce _H_ ‖ sagene _J_
¶ _follis_ bylig. _malleus_ slecg. _lima_ fêole. _scorium_ sinder. 15
_forceps_ tange. _carbo_ col. _forfex_ sceâra. _nouacula_ nægelseax.
_cos_ hwetstân. _apricus locus_ hlêowstede. _apricitas_
hlêowð. _aedificium_ getimbrung. _palatium_ kynelîc botl.
[[321]]
_basis_ syll. _postis_ post. _catena_ racentêah. _compes_ ł _cippus_
fôtcops. _bogia_ juc #oððe# swurcops. _manicae_ handcops.
_complex_ gegada. _poena_ ł _supplicium_ wîte. _uincula_ ł _ligamen_
bend. _pellis_ fel. _cutis_ ł _corium_ hŷd. _nebris_ næsc #oððe#
herþa. _mercenarius_ hŷrman. _horologium_ dægmǣl. _gnomon_ 5
dægmǣles pîl. _hospes_ cuma. _hospitium_ gesthûs. _hostis_ ł
_osor_ fêond. _mansio_ wunung. _thesaurus_ hord. _gazofilacium_
mâðmhûs.
15 slegc _J_, slecg _wol urspr._ (_aber zu_ slaga _von späterer hd._)
_F_ ‖ scorrium _F_ 16 nouaculum _F_, [nouacu]lum _W_ ‖ nægl- _J_ 17
-sex _CFHJ_ ‖ hweston _W_ ‖ locus _aus_ la- _O_ 18 edific[ium] _W_ ‖
cynelic _CH_, cyne _J_ ‖ tl _in_ botl _auf r. C_ 1 ba:sis (s _rad._)
_F_, bassis _CHOW_ ‖ postis] post. is _J_ ‖ ca. r. _f. W_ ‖ cippos
_H_, cyppus _C, darüber_ #cep# .i. stoccas _a. hd. F_ 2 f[otcops] _W_ ‖
o _in_ bogia _aus_ a _und darüber etwas radiert O_, boia _W_ ‖ ioc _W_
‖ sweor- _HW_ 3 pena _aus_ pana _u. dahinter_ wite _H_ ‖ ł _f. FH_ ‖
supp[licium] _W_ ‖ uinc.--4 hŷd _f. W_ ‖ uinculum ł ligamen bend _v.
a. hd. am rande O_ 4 bænd _H_ ‖ pellis--ne (_v._ nebris) _f. O_ ‖
pellis fel]::: _F_ ‖ ł] hyd _H_ ‖ corrium _F_ ‖ næst _W_ 4. 5 o. h.
_f. CFHW_ 5 heorþa _J_ ‖ m:erc- _O_, mercenna- _CFHJW_ ‖ hor:o- (r.
_r._) _C_ ‖ gooman _FW_, -on _zu_ -en? _C_ 6 d[æimæ]les _W_ ‖ pîl] wil
_W_, pinn _C_, pin _H_ ‖ _1._ s _in_ hospes _v. a. hd. F_ ‖ gæst-
_FJ_, gest- _zu_ gyst- _v. sp. hd. C_ 7 m. w. _f. W_ ‖ ma(n)sio _J_ ‖
hor[d gazo]filacium _W_ ‖ goldhord _H_ ‖ gazafi- _F_, gazaphi- _HJ_, z
_auf r. O_ 8 madm- _CHW_
_Edax_ ł _glutto_ oferetol. _ambro_ frec. _gulosus_ gîfre.
_procax_ gemâh. _procacitas_ gemâgnys. _obstinatus_ ânwille. 10
_obstinantia_ ânwilnys. _uerecundus_ sceamfæst. _impudens_
unsceamfæst. _pudicus_ sideful. _inpudicus_ unsideful. _interpres_
wealhstôd. _reus_ scyldig. _damnatus_ ł _condemnatus_
fordêmed. _peccator_ synful. _peccatum_ synn. _sceleratus_
ł _facinorosus_
forscyldegod. _scelus_ scyld. _facinus_ ł _culpa_ gylt. 15
_adulter_ forlîr. _periurus_ forsworen. _gibberosus_ ł _strumosus_
[[322]]
hoferede. _gibbus_ ł _struma_ hofer. _meretrix_ ł _scorta_ myltestre.
_pelex_ cyfes.
9 _kein absatz_ ‖ glutto] _erstes_ t _aus_ c _O_, gluto _W_ ‖ -ettol
_CO_, -eotol _J_ ‖ fræc _CFHW_ ‖ gy:fre _C_, gyfe _F_ 10 p[rocax] _W,
v. a. hd. aus_ procox _O_ ‖ procacitas g. _f. H_ ‖ gemahnyss(-nes
_FJ_) _CFJ_ ‖ obsti:natus _F_ 11 obstinantia â. _f. H_ ‖ abstinantia
_J_ ‖ onwilln[esse] _W_ ‖ scamfæst _H_, sceomefest _W_ ‖ inpudens
_CHW_ 12 unscamfæst _H_, unsceomefest _W_ ‖ inp- _zu_ imp- _O_,
inpudicur _F_, inpud[icus] _W_ 13 dampnatus _O_ ‖ ł] geniþerad _H_ ‖
condempnatus _JO_, -dennatus _H_ 14 for[demed] _W_ ‖ p. s. p. s. _f. W_
‖ peccator] r _nicht ganz erhalten H_ ‖ sceleratus--15 gylt _f. H_ 15
forscy(l)degod _C_ ‖ g[ult] _W_ 16 forliger _HW_, -ligir _C_, -ligr _J;
dah._ ł æwbræche _W_ ‖ gybb:erosus _O_, gybbe- _FHJ_, g:ybe- _C_ 1
gi[bbus ł] _W_ ‖ gybbus _FHO_, cibbus _J_ ‖ ł struma _f. H_ ‖ lena
spenæstra _ü._ meretrix _von ds. hd. wie_ 300^18 _F_ ‖ ł _erst später
F_ 2 p(e)lex _F_ ‖ _hinter_ cyfes _ü. d. z. v. gz. hd._ catarrus
hwosta _F_
Wê ne magan swâ þêah ealle naman âwrîtan nê
furþon geþencan.
3 _kein absatz_ ‖ wê--4 geþencan] et cetera _W_ ‖ magon _ausser O_ 4
for þon _O_, furþor _J_ ‖ geþæncan _H, dahinter_ deo gratias _C_
[Decoration]
* * * * *
* * * *
_Transcriber’s Notes_
This e-text was made from three sets of scans representing two physical
copies, both located in Toronto. In the critical apparatus, flyspecks
that are visible in both copies were assumed to be intentional dots.
Conversely, dots that are only visible in one copy were assumed to be
flyspecks unless the text seemed to call for a . (period or full stop).
Although the introduction implies that Zupitza was planning a second
volume, presumably containing notes, this does not seem to have been
published.
_Details about the Transcription_
Paragraph breaks marked with ¶ were added by the transcriber.
Overflowing lines are indented, as in verse. All [[double brackets]]
represent material added by the transcriber, including page numbers.
Typographical errors are listed at the end of each paragraph.
The “F. Junius” mentioned in the apparatus to 312.1 and 248.16 is not
identified.
In this e-text, forms such as “IIII^or” and “IIII^ta” represent letters
written directly above a Roman numeral. Ordinary superscripts in this
position do not occur.
_Variant Spellings_
The form “wider” (modern “wieder”, not “wider-”) is common.
All alternation between ð and þ is in the original, following MS O.
_Typography_
æ̂ (æ with circumflex) has been rendered as ǣ (æ with macron) for
better font support.
Three letters were printed in non-standard ways:
ð (eth) was printed as đ
ȝ (yogh) was printed as ʒ (ezh)
⁊ (tironian ampersand) was printed as ד (Hebrew daleth)
All three have been changed to their ordinary forms.
The Polish letter ł is used in this e-text as a stand-in for l with
slash, meaning “vel” or “or”, in all critical apparatus and in the
body text of the Glossary section.
Italic parentheses in the critical apparatus have been silently
regularized.
_Manuscripts_
The following is a more detailed version of Zupitza’s list. Where MS
images are available online, the URL is given. Some long URLs have been
split across line breaks. Note in particular that Zupitza’s first-choice
MS O is fully viewable online.
A: Oxford, All Souls’ College MS. 38; 11th c.; ff. I-VI and i-vi,
leaves from the same copy as r, reused as flyleaves (97.14-105.7,
120.3-152.8)
C: Cambridge, Corpus Christi College MS. 449; early 11th c.;
ff. 42-96, incomplete (111.16-end)
_online_ (all pages, but zoomed images only available to subscribed
institutions):
http://parkerweb.stanford.edu/parker/actions/
page_turner.do?ms_no=449
_The online version includes ff. 1-41, which are significantly
newer and were not used-- or even mentioned-- by Zupitza._
D: Durham Cathedral Library MS. B. III. 32; 11th c., Canterbury;
ff. 56-127, grammar only without glossary (up to 296)
F: London, British Library MS. Cotton Faustina A. x; 11th c., with
12th c. Norman French glosses; ff. 3-101, incomplete (3.20-252.16,
256.7-277.5, 280.13-end)
H: London, British Library MS. Harley 107; 11th c., ??Worcester;
ff. 1-71v, incomplete (start-264.2, 282.13-299.11, 318.7-end)
_online_ (f. 63r = 252.9-254.10 in Zupitza)
http://www.british-library.uk/catalogues/illuminatedmanuscripts/
ILLUMIN.ASP?Size=mid&IllID=16336
h: London, British Library MS. Harley 3271; early 11th c.; ff. 7-90,
grammar only without glossary (up to 296)
_online_ (f. 7r = 1.1-2.11 in Zupitza)
http://www.bl.uk/catalogues/illuminatedmanuscripts/ILLUMIN.ASP
?Size=mid&IllID=23836
J: London, British Library MS. Cotton Julius A. ii; 11th c.;
ff. 9-134, incomplete (6.4-18.11, 20.18-end)
O: Oxford, St. John’s College MS. 154; early 11th c., Durham;
ff. 1-160, complete
_online_ (all pages, full size; at time of preparation, folio 60v
was unavailable)
http://image.ox.ac.uk/show?collection=stj&manuscript=ms154
P: Paris, Bibliothèque nationale MS. anglais 67; early 11th c.;
ff. 1-2v, one bifolium (193.13-202.4)
R: London, British Library MS. Royal 15 B. xxii; 11th c.; ff. 5-70v,
grammar only without glossary, incomplete (up to 295.19)
_online_ (f. 65r = 289.6-290.3 in Zupitza)
http://ifa.amu.edu.pl/sap/files/40/01Stevick.pdf [page 5, pdf 2]
r: London, British Library MS. Royal 12 G. xii; 11th c.; seven
leaves and part of an eighth, from the same copy as A
(ff. 2-3 = 194.1-201.13; ff. 4-5 = 217.17-226.3;
f. 6 = 236.12-240.3; ff. 7-8 = 48.11-58.2; f. 9 = 246.4-6, 18-20,
247.10-12, 248.4-5)
S: Formerly Sigmaringen, now Bloomington, Indiana, Lilly Library
MS. Add. 1000; early 11th c.; one cropped leaf (201.6-202.6,
202.12-203.14)
T: Cambridge, Trinity College MS. R. 9. 17; 11/12th c., with 12th c.
Norman French glosses, and the prefaces in a 16th c. hand;
ff. 1-44v, grammar only without glossary, incomplete (4.3-6.3,
8.6-191.5, 197.1-242.8, 249.2-280.15)
U: Cambridge University Library MS. Hh. 1. 10; 11th c., Exeter;
ff. 1-93v, incomplete (up to 298.7)
_online_ (image included in _An Introduction to Greek and Latin
Palaeography_; folio number not given = 151.4-20 in Zupitza)
http://www.archive.org/stream/greeklatin00thomuoft#page/400/mode/1up
W: Worcester Cathedral Library MS. F. 174; early 13th c., Worcester;
ff. 1-63, incomplete (4.6-8.9, 30.15-end)
_Abbreviations Used in Critical Apparatus_
Some of the following are guesses. Zupitza does not explain why an Old
English text about the Latin language required German critical
apparatus.
Abbreviation
Full German word
meaning
examples
a.
1) anderer
(an)other, different
2) auf
on:
_a. r(asur)_, “on an erasure”
3) am
at/on:
_a. rande_, “in the margin”
abgek.
abgekürzt
abbreviated
abl.
ablativus
ablative
abs.
absatz
paragraph(-break)
acc.
accusativus
accusative
ae.
altenglisch
Old English (i.e. insular, of letter-forms, as opposed to
Frankish or continental)
and.
anderer
same as a. (1)
anm.
anmerkung
note
b.
buchstabe
same as buchst.
bem.
bemerkung
comment
bez.
beziehungsweise
respectively
buchst.
buchstabe
letter
cas. obl.
casus obliqui
oblique cases
corr.
corrector, correctur
corrector, correction; normally denotes the hand of a scribe
who systematically corrected a MS; _1. corr._, _2. corr._ etc.
if more than one such hand is identifiable
d.
1) der, die, das ...
the
2) dinte
ink; also _tinte_
dah.
dahinter
after it
dar., darü., darüb.
darüber
above it
dat.
dativus
dative
dem., demonstr.
demonstrativ
demonstrative
ders.
derselbe
same as ds.
drgl.
dergleichen
such
ds., dsb.
derselbe
the same
durchstr.
durchstrichen
crossed out
e.
1) etwas
something
2) ein(er)
one (i.e. the same: “e. hd.”)
eingefl.
eingeflickt
patched in
eingekl.
eingeklammert
bracketed
engl.
englisch
English
erg.
ergänzt
expanded
f.
1) fehlt
missing (i.e. omitted by the scribe)
2) feminin
same as fem. (less commonly)
fem.
feminin
feminine
ff.
folgende
following (plural)
fg.
folgend
following
fol.
folio
folio (i.e. leaf)
fr.
fränkisch
same as fränk.
fragm.
fragment
fragment
fränk.
fränkisch
Frankish (i.e. continental, of letter-forms, as opposed to
Old English or insular)
frz.
französisch
French
geb.
gebessert
improved
gen.
genitiv
genitive
get., getilg.
getilgt
deleted (by e.g. expunctuation, underlining or crossing out;
but probably not by erasure)
gl.
glossator, glosse
glossator, gloss; normally denotes the hand of a scribe who
systematically added glosses to a MS.
(Gloss = a translation, especially a word-by-word translation
written in the margin or between the lines.)
gleichz.
gleichzeitig
same as gz. (2)
Gr. lat. ed. Keil
Grammatici latini, ed. H. Keil, 8 vols., Leipzig 1855-1880
gz.
1) ganz
completely
2) gleichzeitig
contemporary (less commonly: _gz. hd._ “contemporary hand”)
h.
1) hinter
after
2) hand
same as hd. (less commonly: _a. h._ andere hand, “another hand”)
hd.
hand
hand = scribe (does not mean that the scribe switched between
his right and his left hand!)
hs(s).
handschrift(en)
manuscript(s)
i.
in
in:
_i. d. z._ in der zeile, “inline”
jhd. (genitive jhds., jhdts.)
jahrhundert
century
k.
kein
no
lat.
latein
Latin
les., lesa.
lesart
reading
m.
1) mal
time
2) mit
with
mod.
modern
modern
n.
neutrum
same as neutr.
nachgetr.
nachgetragen
added
nachtr., nachträg., nachträgl.
nachträglich
later (but note _foo nachtr. X_ vs. _(foo) X_ and
_foo v. a. hd. X_)
neutr.
neutrum
neuter
nom.
nominativus
nominative
o.
oder
or
part.
partizip
participle
perf.
perfekt
same as pf.
pers.
person
person
pf.
perfekt
perfect
pl.
plural
plural
possessivpron.
possessivpronomen
possessive pronoun
pron.
pronomen
pronoun
ps.
person
person
r.
1) rasur
erasure
2) radiert
erased (less commonly)
3) rot
red (perhaps at 18.21, 36.1 and 39.4 only)
rad.
radiert
erased (i.e. scraped off the parchment with a knife)
rubr.
rubricator
rubricator (the scribe who filled in the large coloured initials)
s.
siehe
see
sg., sing.
singular
singular
sp.
später
later
st.
statt
instead of
sup.
supinum
supine
t.
1) teil
part:
_z. t._ zum teil, “partly”
2) tinte
ink:
_a. t._ andere tinte, “different ink”; also _dinte_
u.
1) und
and
2) unten
below (_v. u._ von unten, “from the bottom”); perhaps only at
158.11
ü.
1) über
over, above
2) übersetzung
translation:
_ü. f._ übersetzung fehlt, “translation missing”, i.e.
this MS has the Latin text without the Anglo-Saxon part;
not to be confused with _überschrift f._ written out, meaning
that the section header is missing in this MS
übers.
übersetzung
same as ü. (2)
überschr.
überschrift
heading
übr.
übrigen
remainder, all the other MSS
undeutl.
undeutlich
indistinct
unlesb.
unlesbar
unreadable
unt.
unterer
lower
unvollst.
unvollständig
incomplete(ly)
urspr., ursprüngl.
ursprünglich
original(ly)
usw.
und so weiter
et cetera
v.
1) von
of, by, from
2) vor
before (very occasionally, as in 133.6 and 136.1)
verb., verbess.
verbessert
improved
verbl.
verblasst
faded
verweisungsz.
verweisungszeichen
direction sign
vgl.
vergleiche
compare
voc.
vocativus
vocative
vollst.
vollständig
complete
vorh.
vorhergehend
same as vorherg.
vorherg.
vorhergehend
preceding
w.
1) wort
word
2) weiteres
further (bis auf w., “until further notice”); perhaps only at
165.1
weggeschn.
weggeschnitten
cut away
z.
1) zeile
line:
_in d. z._ in der zeile, “inline”;
_ü. d. z._ über der zeile, “above the line”
2) zu
to:
_z. t._ zum teil, “partly”
zw.
1) zweiter
second
2) zwischen
between
_Other Notations_
(text) in parentheses
text at first omitted by the scribe then added above the line
[text] in brackets
text missing because of damage to the manuscript:
_[foo--17 b]ar Q_: everything from foo on the current line
to the first letter of bar on line 17 is missing from MS Q
: (literal colon)
a letter erased by the scribe
| (“pipe” character or single vertical line)
line end in the MS:
_gâð | gâð R_: the scribe of R wrote gâð at the end of a line
and then (mistakenly) repeated it at the start of the next line.
* * * * *
* * * *
* * * * *
TEXT-ONLY VERSION
[This version is presented as plain text, preserving Zupitza’s paragraph
divisions but omitting all text formatting (italics, spaced text, small
capitals). Errata for this section apply only to the body text.]
INCIPIT PRAEFATIO HVIVS LIBRI.
Ego Ælfricus, ut minus sapiens, has excerptiones de
Prisciano minore uel maiore uobis puerulis tenellis ad
uestram linguam transferre studui, quatinus perlectis octo
partibus Donati in isto libello potestis utramque linguam,
uidelicet latinam et anglicam, uestrae teneritudini inserere
interim, usque quo ad perfectiora perueniatis studia. noui
namque multos me reprehensuros, quod talibus studiis meum
ingenium occupare uoluissem, scilicet grammaticam artem ad
anglicam linguam uertendo. sed ego deputo hanc lectionem
inscientibus puerulis, non senibus, aptandam fore. scio
multimodis uerba posse interpretari, sed ego simplicem
interpretationem sequor fastidii uitandi causa. si alicui
tamen displicuerit, nostram interpretationem dicat, quomodo
uult: nos contenti sumus, sicut didicimus in scola
Aðelwoldi, uenerabilis praesulis, qui multos ad bonum
imbuit. sciendum tamen, quod ars grammatica multis in locis
non facile anglicae linguae capit interpretationem, sicut de
pedibus uel metris, de quibus hic reticemus, sed aestimamus
ad inchoationem tamen hanc interpretationem paruulis
prodesse posse, sicut iam diximus. miror ualde, quare multi
corripiunt sillabas in prosa, quae in metro breues sunt, cum
prosa absoluta sit a lege metri; sicut pronuntiant pater
brittonice et malus et similia, quae in metro habentur
breues. mihi tamen uidetur melius inuocare deum patrem
honorifice producta sillaba, quam brittonice corripere, quia
nec deus arti grammaticae subiciendus est. ualete, o
pueruli, in domino.
Ic Ælfrîc wolde þâs lytlan bôc âwendan tô engliscum gereorde
of ðâm stæfcræfte, þe is gehâten grammatica, syððan ic ðâ
twâ bêc âwende on hundeahtatigum spellum, forðan ðe
stæfcræft is sêo cǣg, ðe ðǣra bôca andgit unlîcð; and ic
þôhte, þæt ðêos bôc mihte fremjan jungum cildum tô anginne
þæs cræftes, ôððæt hî tô mâran andgyte becumon. ǣlcum men
gebyrað, þe ǣnigne gôdne cræft hæfð, þæt hê ðone dô nytne
ôðrum mannum and befæste þæt pund, þe him god befæste, sumum
ôðrum men, þæt godes feoh ne ætlicge and hê bêo lyðre þêowa
gehâten and bêo gebunden and geworpen intô ðêostrum, swâswâ
þæt hâlige godspel segð. jungum mannum gedafenað, þæt hî
leornjon sumne wîsdôm and ðâm ealdum gedafenað, þæt hî tǣcon
sum gerâd heora junglingum, forðan ðe ðurh lâre byð se
gelêafa gehealden. and ǣlc man, ðe wîsdôm lufað, byð
gesǣlig, and, sê ðe nâðor nele nê leornjan nê tǣcan, gif hê
mæg, þonne âcôlað his andgyt fram ðǣre hâlgan lâre, and hê
gewît swâ lytlum and lytlum fram gode. hwanon sceolon cuman
wîse lârêowas on godes folce, bûton hî on jugoðe leornjon?
and hû mæg se gelêafa bêon forðgenge, gif sêo lâr and ðâ
lârêowas âteorjað? is nû for ðî godes þêowum and
mynstermannum georne tô warnigenne, þæt sêo hâlige lâr on
ûrum dagum ne âcôlige oððe âteorige, swâswâ hit wæs gedôn on
angelcynne nû for ânum fêawum geârum, swâ þæt nân englisc
prêost ne cûðe dihtan oððe âsmêagean ânne pistol on lêden,
ôðþæt dûnstân arcebisceop and aðelwold bisceop eft þâ lâre
on munuclîfum ârǣrdon. ne cweðe ic nâ for ðî, þæt ðêos bôc
mæge micclum tô lâre fremjan, ac hêo byð swâ ðêah sum angyn
tô ǣgðrum gereorde, gif hêo hwâm lîcað. ic bidde nû on godes
naman, gyf hwâ ðâs bôc âwrîtan wylle, þæt hê hî gerihte wel
be ðǣre bysne; forðan ðe ic nâh geweald, þêah hî hwâ tô wôge
gebringe þurh lêase wrîteras, and hit bið ðonne his pleoh,
nâ mîn. micel yfel dêð se unwrîtere, gyf he nele his wôh
gerihtan.
INCIPIVNT EXCERPTIONES DE ARTE GRAMMATICA ANGLICE.
Secundum donatum omnis uox aut articulata est aut confusa.
articulata est, quae litteris conprehendi potest; confusa,
quae scribi non potest. stemn is geslagen lyft gefrêdendlîc
on hlyste, swâ micel swâ on ðǣre heorcnunge is. ic secge nû
gewislîcor, þæt ǣlc stemn byð geworden of ðæs mûðes clypunge
and of ðǣre lyfte cnyssunge. se mûð drîfð ût ðâ clypunge,
and sêo lyft byð geslagen mid ðǣre clypunge and gewyrð tô
stemne. ǣlc stemn is oððe andgytfullîc oððe gemenged.
andgytfullîc stemn is, þe mid andgyte bið geclypod, swâswâ
ys arma uirumque cano ic herige þâ wǣpnu and ðone wer.
gemenged stemn is, þe bið bûtan andgyte, swylc swâ is
hryðera gehlôw and horsa hnǣgung, hunda gebeorc, trêowa
brastlung et cetera.
DE LITTERA.
Littera is stæf on englisc and is se læsta dǣl on bôcum and
untôdǣledlîc. wê tôdǣlað þâ bôc tô cwydum and syððan ðâ
cwydas tô dǣlum, eft ðâ dǣlas tô stæfgefêgum and syððan þâ
stæfgefêgu tô stafum: þonne bêoð ðâ stafas untôdǣledlîce;
forðan ðe nân stæf ne byð nâht, gif hê gǣð on twâ. ǣlc stæf
hæfð þrêo ðing: nomen, figura, potestas, þæt is, nama and
hiw and miht. nama, hû hê gehâten byð: a, b, c. hiw, hû hê
gesceapen byð. miht, hwæt hê mæge betwux ôðrum stafum.
sôðlîce on lêdensprǣce synd þrêo and twentig stafa: a, b, c,
d, e, f, g, h, i, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, x, y, z.
of ðâm syndon fîf uocales, þæt synd clypjendlîce: a, e, i,
o, u. ðâs fîf stafas ætêowjað heora naman þurh hî sylfe and
bûtan ðâm stafum ne mæg nân word bêon âwriten, and for ðî hî
synd quinque uocales gehâtene. tô ðisum is genumen se
grêcisca y for intingan grêciscra namena, and se ylca y is
on engliscum gewritum swîðe gewunelîc. ealle ðâ ôðre stafas
syndon gehâtene consonantes, þæt is, samod swêgende; forðan
ðe hî swêgaþ mid ðâm fîf clypjendlîcum. ðonne bêoð gyt of
þâm samod swêgendum sume semiuocales, þæt synd
healfclypjende; sume syndon mutae, þæt synd dumbe.
semiuocales syndon seofan: f, l, m, n, r, s, x. þâs syndon
healfclypjende gecîgede, forðan ðe hî nabbað fulle clypunge,
swâswâ ðâ quinque uocales. and þâ syx ongynnað of ðâm stæfe
e and geendjað on him sylfum. x âna ongynð of þâm stæfe i
æfter ûðwitena tǣcinge. þâ ôðre nigon consonantes synd
gecwedene mutae, þæt synd dumbe. hî ne synd nâ mid ealle
dumbe, ac hî habbað lytle clypunge. þâ synd: b, c, d, g, h,
k, p, q, t. þâs ongynnað of him sylfum and geendjað on ðâm
clypjendlîcum stafum. b, c, d, g, p, t geendjað on e. h and
k geendjað on a æfter rihte. q geendað on u. z êac, se
grêcisca stæf, geendað on a. se stæf is genumen of grêcum tô
lêdensprǣce for grêciscum wordum. i and u bêoð âwende tô
consonantes, gif hî bêoð tôgædere gesette oððe mid ôðrum
swêgendlîcum. gyf ðû cwyst nû iudex, þonne byð se i
consonans. gif ðû cwest uir, þonne bið se u consonans.
ianua, hêr is se i consonans. uatis, hêr is se u consonans.
ðâs twegen stafas habbað mâran mihte, þonne wê hêr secgan
wyllað. êac wê mihton be eallum þâm ôðrum stafum
menigfealdlîce sprecan, gif hit on englisc gedafenlîc wǣre.
DE SILLABA.
Syllaba is stæfgefêg on ânre orðunge geendod. a domo fram
hûse: hêr is se a for ânum stæfgefêge. ab homine fram ðâm
menn: hêr is se ab ân stæfgefêg. hwîlon byð þæt stæfgefêg on
ânum stæfe, hwîlon on twâm, swâswâ wê ǣr sǣdon; hwîlon on
þrîm stafum: arx wîghûs; hwîlon on fêowor: pars dǣl; hwîlon
on fîf: stans standende; hwîlon on syx: stirps stybb oððe
mǣgð.
DE DIPTONGIS.
Dyptongus is twŷfeald swêg oððe twŷfeald stæfgefêg, and ðâra
synd fêowor: ân on ae: musae, poetae; on þisum namum synd ðâ
twegen stafas a and e tô ânre dyptongon getealde. ôðer
dyptongon ys au: aurum gold; þridda eu: eurus sûðêasterne
wind; fêorða ys oe: poena wîte, foenum gærs oððe strêow. ne
sprece wê hêr nâ mâre be ðisum.
PRAEFATIO DE PARTIBVS ORATIONIS.
Partes orationis sunt octo eahta dǣlas synd lêdensprǣce:
nomen, pronomen, uerbum, aduerbium, participium, coniunctio,
praepositio, interiectio. nomen is nama, mid ðâm wê nemnað
ealle ðing ǣgðer gê synderlîce gê gemǣnelîce. synderlîce be
âgenum naman: eadgarus, aðelwoldus; gemǣnelîce: rex cyning,
episcopus bisceop. pronomen is ðæs naman speljend, sê spelað
þone naman, þæt ðû ne ðurfe tuwa hine nemnan. gif ðû cwest
nû: hwâ lǣrde ðê?, þonne cweðe ic: dûnstân. hwâ hâdode ðê?
hê mê hâdode: þonne stent se hê on his naman stede and
spelað hine. eft, gif ðû âxast: quis hoc fecit? hwâ dyde
ðis?, þonne cwest ðû: ego hoc feci ic dyde ðis: þonne stent
se ic on ðînes naman stede; tu ðû; ille sê. uerbum is word,
and word getâcnað weorc oððe ðrôwunge oððe geþafunge. weorc
byð, þonne ðû cwest: aro ic erige; uerbero ic swinge.
þrôwung byð, þonne ðû cwyst: uerberor ic eom beswungen;
ligor ic eom gebunden. geðafung byþ, ðonne ðû cwyst: amor ic
eom gelufod; doceor ic eom gelǣred. aduerbium is wordes
gefêra, forðan ðe hê næfð nâne fulfremednysse, bûton hê mid
ðâm worde bêo. word gefylð his âgene getâcnunge mid fullum
andgyte. þonne ðû cwyst: scribo ic wrîte, þonne byð ðǣr full
andgyt. aduerbium is bene wel. hêr nys nâ ful andgyt, bûton
ðû cweðe word ðâr tô: bene scribo wel ic wrîte; bene scribis
wel ðû wrîtst; bene scribit wel hê wrît; et pluraliter and
menigfealdlîce: male legimus yfele wê rǣdað; melius legitis
bet gê rǣdað; optime legunt sêlost hî rǣdað; et cetera.
Participium ys dǣl nimend. hê nymð ânne dǣl of naman and
ôðerne of worde. of naman hê nymð casus, þæt is, declinunge,
and of worde hê nymð tîde and getâcnunge. of him bâm hê nymð
getel and hiw. amans lufjende cymð of ðâm worde amo ic
lufige: þonne nymð hê of ðâm naman him ealle ðâ syx casus:
nominatiuum, genitiuum, datiuum, accussatiuum, uocatiuum,
ablatiuum; et pluraliter and menigfealdlîce. ðes participium
is ðrêora cynna: hic amans uir þes lufjenda wer; haec amans
femina þis lufjende wîf; hoc amans mancipium þes lufjenda
þêowa man; et cetera. coniunctio is geðêodnys oððe fêging.
þes dǣl ne mæg nâht þurh hine sylfne, ac hê gefêgð tôgædere
ǣgðer gê naman gê word. gif ðû befrinst: quis equitat in
ciuitatem? hwâ rît intô ðâm port?, ðonne cweð hê: rex et
episcopus se cyningc and se bisceop. se et, þæt is, and, ⁊,
is coniunctio: ego et tu ic and ðû. word hê gefêgð þus: stat
et loquitur hê stent and sprycð; et cetera. praepositio is
foresetnyss. sê byð geðêod naman and worde and stent ǣfre on
foreweardan. ab illo homine fram ðâm men: hêr is se ab
praepositio. apud regem sum ic eom mid ðâm cyninge: hêr is
se apud praepositio. ad regem equito ic rîde tô cyninge, et
cetera. interiectio is betwuxâworpennyss. se dǣl lîð betwux
ôðrum wordum and geswutelað þæs môdes styrunge. heu
geswutelað môdes sârnysse: heu mihi wâmmê. pape geswutelað
wundrunge, atat geswutelað ôgan, racha geswutelað
ǣbylignysse, et cetera. witodlîce on ðisum eahta dǣlum is
eal lêdensprǣc belocen, and ðæt englisc geðwǣrlǣcð tô eallum
ðâm dǣlum, swâswâ wê nû sceortlîce trahtnodon. on ðisum
eahta dǣlum synd ðâ mǣstan and ðâ mihtigostan nomen et
uerbum, þæt is, nama and word. mid ðâm naman wê nemnað ealle
ðing and mid ðâm worde wê sprecað be eallum ðingum. sume
naman synd primitiua, þæt synd frumcennede oððe fyrmyste,
swâswâ ys scola on englisc scôl, mons dûn, ciuitas ceaster.
sume synd diriuatiua, þæt synd, ðâ ðe cumað of ôðrum namum:
scolasticus sê ðe on scôle ys, montanus dûnlendisc, ciuis
ceastergewara. sume synd âgene naman, swâswâ is êadgâr,
dûnstân; sume gemǣnelîce: cyning, bisceop, homo man. sume
synd incorporalia, þæt is, unlîchamlîce, swâswâ is angelus
engel, michael, gabriel, raphael. sume synd omonima, id sunt
uniuoca, ðâ getâcnjað mâ þinga mid ânre clypunge: acies egc
oððe se ord on here oððe scearp gesihð; aries byð ram betwux
sceâpum and ram tô wealgeweorce and aries ys ân ðâra twelf
tâcna. sume synd sinonima, id sunt pluriuoca, ðâ getâcnjað
ân ðing mid menigfealdre clypunge, swâswâ ys ensis swurd,
gladius swurd, mucro swurd; terra eorðe, tellus eorðe. sume
synd adiectiua, þæt synd, ðâ ðe bêoð geîhte tô ôðrum namum
and getâcnjað oððe herunge oððe tâl: iustus rihtwîs,
iniustus unrihtwîs, bonus homo gôd man, malus homo yfel
mann. sume synd accidentia, þæt synt gelimplîce, þe gelimpað
ânum gehwylcum: niger coruus blac hrem, profundum mare dêop
sǣ, prudens snoter, albus hwît, longus lang, breuis sceort.
sume syndon ad aliquid dicta, ðâ synd gecwedene tô sumum
þinge and ne magon bêon gecwedene bûton ðâm ðinge: filius
sunu, seruus ðêowa. þonne ðû cwest sunu, þonne byð se fæder
þǣr tô understanden and se hlâford tô þâm ðêowan. sume
syndon forneân þisum gelîce: dies dæg, nox niht; dexter
swîðra, sinister wynstra; calor hǣtu, frigus cŷle. sume
syndon gentilia, þâ getâcnjaþ, hwylcere þêode hê sîg:
graecus grêcisc, anglus englisc. sume synd patriae, þâ
geswuteljað þæs mannes êþel: romanus rômanisc, lundoniensis
lundenisc, wiltuniensis wiltûnisc. sume synd interrogatiua,
þæt synd âxjendlîce: quis hwâ, qualis hwylc, quantus hû
micel, quot hû fela, quotus hwylces geteles on
endebyrdnysse, se forma oððe se ôðer. sume synd collectiua,
þâ getâcnjað on ânfealdum getele mycele meniu: populus folc:
menig mann byð on folce; exercitus here, legio îored,
congregatio gegaderung. sume synd diuidua, þâ getâcnjað
tôdâl mid edlesendre sprǣce: uterque heora ǣgðer, quisque
gehwâ, singuli ǣnlîpige, bini getwinne oððe twŷfealde, terni
ðrŷfealde, deni tŷnfealde, uiceni twentigfealde, triceni
þrittigfealde, centeni hundfealde. sume synd ordinalia, þâ
geswuteljað endebyrdnysse: primus fyrmest, secundus ôðer,
tertius ðridda; et cetera. sume syndon numeralia, þâ
geswuteljað getel: unus ân, duo twegen, tres ðrŷ; et cetera.
sume syndon facticia, þâ synd geworhte æfter gelîcnysse
âgenes swêges: tintinnabulum belle, turtur turtle, clangor
cyrm, bos oxa, grus cran. sume synd generalia, þæt synd
gemǣnelîce: animal nŷten: animal is ǣlc ðingc, ðe orðað;
arbor ǣlces cynnes trêow, gemma ǣlces cynnes gymstân. sume
syndon specialia, þæt synd synderlîce, þâ ðe bêoð tôdǣlede
fram þâm gemǣnelîcum. animal is ǣlc ðing, ðe orðað: ðonne is
synderlîce homo man, equus hors, ouis scêp. gemǣnelîce arbor
trêow; synderlîce uitis wîntrêow, laurus lawerbêam, corilus
hæsel, abies æps, quercus âc, malus apuldre. gemǣnelîce
gemma gimstân; synderlîce cristallum, topazius, berillus.
sume syndon absolutiuae, þæt synd ungebundene, þâ ne
behôfjað nânre tîginge ôðres naman: deus god, ratio gesceâd,
mens môd. sume syndon temporalia, þæt synd tîdlîce, þâ
ætêowjað tîman: annus geâr, mensis mônoð, ebdomada wucu,
dies dæg. sume syndon localia, þæt synd stôwlîce, þâ
geswuteljað gehendnysse oððe ungehendnysse: propinquus
gehende oððe mǣg, longinquus fyrlen, proximus neâxð,
medioximus midlen. sume syndon patronomica, þæt synd
fæderlîce naman, æfter grêciscum þêawe, ac sêo lêdensprǣc
næfð þâ naman. hî synd swâ ðêah on engliscre sprǣce: penda
and of ðâm pending and pendingas, cwicelm and of ðâm
cwicelmingas and fela ôðre. sume synd possessiua, þæt synd
geâgnigendlîce, þâ geswuteljað þâ þing, þė bêoð geâgnode:
regius honor cynelîc wurðmynt; pater fæder, paternus
fæderlîc; mater môdor, maternus môdorlîc; frater brôðor,
fraternus brôðorlîc. of ôðrum antimbre ferrum îsen, ferreus
îsen; aurum gold, aureus gylden; argentum seolfor, argenteus
sylfren; stagnum tin, stagneus tinen; aes bræs oððe âr,
aeneus bræsen oþþe ǣren; plumbum lêad, plumbeus lêaden;
uitrum glæs, uitreus glæsen; lapis stân, lapideus stǣnen;
lignum trêow, ligneus trêowen; et cetera. sume hî synd
comparatiua, þæt synd wiðmetenlîce, þâ geswuteljað mâran
oððe beteran: maior mâre, melior betere. sume synd
superlatiua, þæt synd oferstîgendlîce, þâ geswuteljað ðâ
mǣstan and ðâ betstan: maximus se mǣsta, optimus se sêlosta.
positiuus is se forma stæpe: iustus rihtwîs. comparatiuus ys
se ôðer stæpe: iustior rihtwîsre. superlatiuus is se ðridda
stæpe: iustissimus ealra rihtwîsost. bonus gôd, melior
betere, optimus sêlost; malus yfel, peior wyrse, pessimus
ealra wyrst; magnus mycel, maior mâre, maximus mǣst; paruus
lytel, minor læsse, minimus læst; facilis êaðelîc, facilior
êaðre, facillimus ealra êaðost; difficilis earfoðe,
difficilior earfoðre, difficillimus ealra earfoðust;
gracilis smæl, gracilior smælre, gracillimus ealra smælst;
humilis êadmôd, humilior êadmôdre; humillimus ealra
êadmôdust; similis gelîc, similior gelîcre, simillimus ealra
gelîcost; ealswâ dissimilis ungelîc; agilis hræd oððe glæd,
agilior hræddre, agillimus ealra hradost. of eallum ðisum
stæpum cumað aduerbia: bene wel, melius bet, optime sêlost
(hê dêð); facile êaðelîce, facilius êaðelîcor, facillime
ealra êaðelîcost (hê dêð); et cetera. sume naman synd
diminutiua, þæt synd wanjendlîce, þâ geswuteljað wanunge, nâ
wiðmetennysse: rex cyning, regulus lytel cyning oððe
undercyning; frater brôðor, fraterculus lytel brôðor; puer
cild, puerulus lytel cild; pater fæder, paterculus lytel
fæder; mater môdor, matercula lytel môdor; mulier wîf,
muliercula lytel wîf; soror swustor, sororcula lytel
swustor; opus weorc, opusculum lytel weorc; corpus lîchama,
corpusculum lytel lîchama; ager æcer, agellus lytel æcer;
liber bôc, libellus lytel bôc; homo mann, homunculus lytel
man and omuncio et cetera. gyt ðǣr is ân hiw denominatiuum
gecîged. denominatiuum is gecweden eal, þæt of naman cymð,
and on ðâm hiwe synd belocene patronomica and possessiua and
comparatiua and superlatiua and diminutiua and manega ôðre
naman tô êacan ðisum. bonus ys nama, þonne byð of ðâm
bonitas gôdnys denominatiuum of ðâm naman. eft iustus
rihtwîs, iustitia rihtwîsnys; socius gefêra, societas
gefêrrǣden; frater brôðor, fraternitas brôðorrǣden; uetus
eald, uetustas ealdnys; castus clǣne, castitas clǣnnys;
sanctus hâlig, sanctitas hâlignys; uir wer, uirilis werlîc;
mulier wîf, muliebris wîflîc; puer cild, puerilis cildlîc;
puella mǣden, puellaris mǣdenlîc; uirgo mǣden, uirginalis
mǣdenlîc; caelum heofen, caelestis heofonlîc; terra eorðe,
terrestris eorðlîc. witodlîce ealle ðâ naman, þe of ôðrum
namum cumað, ealle hî synd denominatiua gecwedene, and ðâra
ys forneân ungerîm.
DE GENERIBVS.
I. Æfter gecynde syndon twâ cyn on namum, masculinum and
femininum, þæt is, werlîc and wîflîc. werlîc cyn byð hic uir
þes wer, wîflîc haec femina þis wîf. þâs twâ cyn synd
gecyndelîce on mannum and on nŷtenum.
II. Nû ys gecweden æfter cræfte gemǣne cyn, þæt is, ǣgðer gê
werlîc gê wîflîc: hic et haec diues ðes and þêos welega:
ǣgðer byð welig gê wer gê wîf; hic et haec heres þes and
þêos yrfenuma; et cetera.
III. Neutrum is nâðor cynn, nê werlîces nê wîflîces, on
cræftsprǣce, ac hit byð swâ ðêah oft on andgyte, swâswâ ys
hoc mancipium ðes weal, hoc animal þis nŷten: ǣlc nŷten byð
oððe hê oððe hêo. ac swâ ðêah ðis cyn gebyrað oftost tô
nâðrum cynne, swâswâ ys hoc uerbum þis word, hoc lumen þis
lêoht. ys êac tô witenne, þæt hî bêoð oft ôðres cynnes on
lêden and ôðres cynnes on englisc. wê cweðað on lêdyn hic
liber and on englisc þêos bôc; eft on lêden haec mulier and
on englisc ðis wîf, nâ ðêos; eft on lêden hoc iudicium and
on englisc ðes dôm, nâ ðis.
IIII. Ys gyt ân cynn commune trium generum, þæt is,
gemǣnelîce þrêora cynna: hic et haec et hoc sapiens þes and
ðêos and ðis wîse, hic sapiens rex þes wîsa cyning, haec
sapiens regina þêos wîse cwên, hoc sapiens mancipium þes
wîsa weal. ealswâ hic et haec et hoc felix þes and ðêos and
þis gesǣlige et cetera.
V. Sum cyn is gecweden epicena, þæt is on lêden promiscua
and on englisc gemenged: hic coruus ðes hremn, swâ hwæðer
swâ hit byð, swâ hê, swâ hêo; hic miluus ðes glida, ǣgðer gê
hê gê hêo; haec aquila ðes earn, ǣgðer gê hê gê hêo. ealswâ
mustela wesle et cetera.
VI. Sume synd gecwedene dubii generis, þæt is, twŷlîces
cynnes. hî bêoð gemêtte on bôcum hwîlon æfter werlîcum
cynne, hwîlon æfter wîflîcum: hic finis þes ende and eft
haec finis; hic silex þes flint and eft haec silex; hic
margo ðes ôfer and eft haec margo; et cetera.
VII. Sume synd mobilia, þæt synd âwendendlîce, forðan ðe hî
bêoð âwende fram cynne tô cynne: hic sanctus ðes hâlga, haec
sancta þêos hâlige, hoc sanctum ðis hâlige; ealswâ iustus
rihtwîs, iusta, iustum; bonus gôd, bona, bonum; et cetera.
filius sunu, filia dohtor.
VIII. Sume synd mobilia, þæt synd âwendendlîce, on gecynde
and on getâcnunge, nâ on stemne: hic pater þes fæder, haec
mater ðêos môdor; frater brôðor, soror swustor; patruus
fædera, amita faðu; auunculus êam, matertera môddrje.
VIIII. Oftost on trêowcynne bêoð ðâ trêowa getealde feminini
generis and se wæstm neutri generis: haec pirus þêos pyrige,
hoc pirum sêo peru; haec malus ðêos apuldre, hoc malum se
æppel; haec prunus ðis plûmtrêow, hoc prunum sêo plŷme. ac
hit ne bið swâ ðêah swâ be eallum trêowum: haec buxus þis
boxtrêow, hoc buxum forcorfen box.
INCIPIVNT QVINQVE DECLINATIONES NOMINVM.
Omnia nomina quibus latina utitur eloquentia, quinque
declinationibus inflectuntur ealle naman, ðǣra ðe lêdensprǣc
brîcð, bêoð gebîgede on fîf declinungum. sêo forme
declinatio, þæt is, sêo forme declinung, macað hire
genitiuum on ae: huius poetae þises sceopes. sêo ôðer
declinatio geendað hire genitiuum on langne i: huius
episcopi þises bisceopes. sêo ðridde declinatio âwent hire
genitiuum on scortne is: huius regis þises cyninges. sêo
fêorðe declinatio macað hire genitiuum on langne us: huius
exercitus þises heres. sêo fîfte declinatio gebîgð hire
genitiuum on e and i tôdǣledlîce: huius rei þises ðinges.
Wê fôð nû gewislîcor on ðâ forman declinunge. nominatiuo hic
citharista ðes hearpere, genitiuo huius citharistae þises
hearperes, datiuo huic citharistae þisum hearpere,
accussatiuo hunc citharistam þisne hearpere, uocatiuo o
citharista êalâ ðû hearpere, ablatiuo ab hoc citharista fram
ðisum hearpere; et pluraliter and menigfealdlîce nominatiuo
hi citharistae þâs hearperas, genitiuo horum citharistarum
ðissera hearpera, datiuo his citharistis ðisum hearperum,
accussatiuo hos citharistas þâs hearperas, uocatiuo o
citharistae êalâ gê hearperas, ablatiuo ab his citharistis
fram ðisum hearperum.
Nominatiuus ys nemnjendlîc: mid ðâm casu wê nemnað ealle
ðing, swylce ðû cweðe: hic homo equitat þes man rît.
genitiuus is gestrŷnendlîc oððe geâgnjendlîc: mid þâm casu
byð geswutelod ǣlces ðinges gestrêon oþþe ǣhta: huius
hominis filius þises mannes sunu uel huius hominis equus
oððe ðises mannes hors. datiuus ys forgyfendlîc: mid ðâm
casu byð geswutelod ǣlces ðinges gifu: huic homini do equum
ðisum men ic forgyfe hors; quid das mihi? hwæt gyfst ðû mê?
unum librum do tibi âne bôc ic ðê gife. accussatiuus ys
wrêgendlîc: mid ðâm casu byð geswutelod, hû men sprecað be
ǣlcum þinge: hunc hominem accuso ðysne man ic wrêge; hunc
hominem amo þysne man ic lufige; hanc rem apprehendi þis
ðing ic gelæhte. uocatiuus ys clypjendlîc oððe gecîgendlîc:
mid ðâm casu wê clypjað tô ǣlcum ðinge: o homo, ueni huc
êalâ ðû man, cum hider; o homo, loquere ad me êalâ ðû man,
sprec tô mê; o magister, doce me aliquid êalâ ðû lârêow,
tǣce mê sum ðing. ablatiuus ys ætbrêdendlîc: mid ðâm casu
byð geswutelod, swâ hwæt swâ wê ætbrêdað ôðrum oððe swâ hwæt
swâ wê underfôð æt ôðrum oððe hwanon wê farað: ab hoc homine
pecuniam accepi fram þisum men ic underfêng feoh; ab hoc
magistro audiui sapientiam fram ðisum lârêowe ic gehŷrde
wîsdôm; ab illa ciuitate equitaui fram ðǣre byrig ic râd; a
rege ueni fram cyninge ic côm. þâs syx casus befôd and
belûcað, swâ hwæt swâ men embe sprecað, gif ðǣr bêoð word tô
geîhte. ealswâ ðû miht hî gebîgean tô menigfealdum getele:
nominatiuo hi pueri discunt þâs cild leornjað; genitiuo
horum puerorum doctrina ðissera cildra lâr; datiuo his
pueris ministro þisum cildum ic ðênige; accussatiuo hos
pueros flagello ðâs cild ic swinge; uocatiuo o pueri,
cantate bene êalâ gê cild, singað well; ablatiuo ab his
pueris doctus sum fram ðisum cildum ic eom gelǣred; ab his
poetis audiui carmina fram ðisum sceopum ic gehŷrde lêoð.
Sêo forme declinatio hæfð tres terminationes, þæt synd ðrêo
geendunga: a and as and es. ðâ naman, þe geendjað on a, gif
hî gebyrjað tô wǣpmanna þênunge, þonne synd hî masculini
generis: hic poeta þes sceop, huius poetae þises sceopes;
hic scriba ðes bôcere; leuita diacon; sophista ûðwita; nauta
rêðra; pirata wîcing oððe scegðman; trapezeta mynetere;
proreta ancerman; et cetera. ðâ ôðre naman, ðe of wordum
cumað, synd communis generis: hic et haec agricola sê ðe
æcer begǣð; hic et haec aduena þes and ðêos ælðêodige;
conuiua gebêor; collega gefêra; homicida manslaga; parricida
mǣgslaga; et cetera. þâ ôðre ealle, þe on a geendjað þissere
declinunge, synd feminini generis: haec regina ðêos cwên,
huius reginae þissere cwêne, huic reginae þissere cwêne,
hanc reginam þâs cwêne, o regina êalâ ðû cwên, ab hac regina
fram ðissere cwêne; et pluraliter hae reginae, harum
reginarum, his reginis, has reginas, o reginae, ab his
reginis. ealswâ gâð ðâs: haec terra þêos eorðe; erba gærs;
aqua wæter; pluuia rên; arena sandceosol; uia weg; semita
pað; silua wudu; luna môna; stella steorra; ianua geat;
petra stân; unda ŷð; pagina tramet; littera stæf; ancilla
wyln; gallina henn; auca gôs; aneta ened; columba culfre;
ciconia storc; uacca cû; scroffa sugu; uita lîf; olla
crocca; fuscinula âwul; andena brandîsen and ealle naman
lêdensprǣce, ðe on a geendjað: ealle hî syndon feminini
generis. âgene naman, gif hî tô wǣpmannum gebyrjað, hî bêoð
þonne masculini generis: hic silla, hic seneca, hic beda.
gif hî tô wîfmannum gebyrjað, hî bêoð ðonne feminini
generis. ne bið nân neutri generis on ðǣre forman
declinunge.
On as geendjað âgene naman: hic aeneas, huius aeneae, huic
aeneae, hunc aeneam, o aenea, ab hoc aenea. nis ðǣr nâ
menigfeald getel, forðan ðe hit is âgen nama. ealswâ gǣð hic
andreas apostolus, hic thomas, hic matthias, hic barnabas;
et cetera.
On es geendjað grêciscra manna naman: hic anchises, huius
anchisae, huic anchisae, hunc anchisam, o anchises, ab hoc
anchisa. nis nâ menigfeald getel on âgenum namum.
Sume naman þissere declinunge macjað heora menigfealdan
datiuum and ablatiuum on bus. ðâ naman cumað of ðâm
masculinum, þe nabbað nânne neutrum: haec anima þêos sâwul,
his animabus ðisum sâwlum et ab his animabus; filia dohtor,
filiabus; equa myre, equabus; asina assa, asinabus; et
cetera, for ðâm gesceâde, þæt hî nǣron gelîce þâm
masculinum, þe hî of cumað.
Secunda declinatio habet terminationes sex: er, ir, ur, us,
eus, um; sêo ôðer declinatio hæfð syx geendunga, þâ þe wê nû
namedon. þâ naman, þe on er geendjað þissere declinunge,
synd masculini generis, bêon hî âgene naman, bêon hî elles
gemǣnelîce, swâswâ is faber smið. nominatiuo hic faber ðes
smið, genitiuo huius fabri þises smiþes, datiuo huic fabro
þisum smiðe, accussatiuo hunc fabrum þysne smið, uocatiuo o
faber êalâ ðû smiþ, ablatiuo ab hoc fabro fram ðisum smiðe;
et pluraliter nominatiuo hi fabri þâs smiðas, genitiuo horum
fabrorum þissera smiða, datiuo his fabris þisum smiðum,
accusatiuo hos fabros þâs smiðas, uocatiuo o fabri êalâ gê
smiþas, ablatiuo ab his fabris fram ðisum smiðum. ealswâ gâð
þâs ôðre: fiber befor, ager æcer, liber bôc, culter culter,
aper bâr, coluber snaca, cancer crabba, auster sûðdǣl,
oleaster êlebêam, apiaster merce, alexander âgen nama, sacer
hâlig, niger sweart, ater blac, teter blac, dexter and
dextera swîðra, sinister and sinistra wynstra.
Þâs macjað heora genitiuum on ôðre wîsan: hic puer ðis cild,
huius pueri þises cildes; socer swêor; gener âðum; miser
earming; adulter forligr; lucifer lêohtberend; signifer
tâcnberend; frugifer wæstmbǣre; belliger wîgbora; clauiger
cǣgbora; corniger hornbǣre; armiger wǣpnbora; graniger
cornbǣre; et similia.
On ir geendjað masculini generis hic uir þes wer, huius uiri
þises weres et cetera; hic leuir tâcor; semiuir healfmann;
duumuir twegra ceorla ealdor; triumuir þrêora ceorla ealdor;
quinqueuir fîf ceorla ealdor; septemuir seofon ceorla
ealdor; decemuir tŷn manna ealdor; centumuir hundtêontigra
manna ealdor. on ðissere geendunge ys ân nama neutrum: hoc
ir ðis handbred indeclinabile ungebîgendlîc.
On ðǣre geendunge ur ys ân nama masculini generis: hic satur
þes fulla man, huius saturi. of ðâm byð femininum haec
satura.
Þâ naman, þe on us geendjað, synd masculini generis: hic
campus þes feld, huius campi þises feldes et cetera; ortus
orceard oððe wyrtûn; nidus nest; fundus wurðig; ludus plega;
lucus holt; fumus smîc; uterus wîfes innoð; uentus wind;
cetus hwæl; taurus fearr; ircus bucca; porcus swŷn; uitulus
cealf; ceruus heort; hinnulus hindcealf; haedus ticcen;
agnus lamb; equus hors; pullus fola oððe brid; camelus
olfend; mulus mûl; asinus uel asina assa; chorus chor;
populus folc and eft populus byrc; infernus hell; miluus
glida; gallus cocc; coruus hremn.
Of ðisum synd neutri generis: hoc pelagus þêos wîdsǣ, huius
pelagi; hoc uulgus þis ceorlfolc uel hic uulgus; hoc uirus
þis wyrms indeclinabile; hoc pus ðêos forrotednyss
indeclinabile.
Þâ ôðre naman þissere geendunge synd adiectiua, þæt synd
tôgeîcendlîce, and macjað masculinum on us and femininum on
a and neutrum on um: hic bonus homo ðes gôda man, haec bona
mulier þis gôde wîf, hoc bonum uerbum þis gôde word. ealswâ
gâð þâs: malus yfel, iustus rihtwîs, iniustus unrihtwîs,
magnus mycel, paruus lytel, longus lang, modicus gehwǣde,
sanctus hâlig, almus hâlig, clarus beorht, egregius æðele,
doctus gelǣred et omnia istius modi and ealle þus gerâde.
êac swylce âgene naman: martinus, benedictus, augustinus et
cetera. ealle ôðre naman þissere geendunge synd feminini
generis: haec tirus ânre burge nama; haec ciprus ôðer burh.
Trêowa naman: haec cedrus ðes cederbêam; fagus bôctrêow;
fraxinus æsc; pirus pyrige; et cetera.
Syndon êac sume naman, þe synd ǣgðer gê ðissere declinunge
gê ðǣre fêorðan: haec quercus þêos âc; laurus laurbêam;
pinus pîntrêow; ficus fîctrêow; haec domus þis hûs; colus
distæf.
Gyt âne fêawa naman þissere declinunge synd feminini
generis: haec abyssus þêos niwelnys, huius abyssi, huic
abysso, hanc abyssum, o abysse, ab hac abysso; et pluraliter
hae abyssi, harum abyssorum, his abyssis, has abyssos, o
abyssi, ab his abyssis. ealswâ gǣð haec sinodus þis witena
gemôt, huius sinodi; humus molde; heremus wêsten; herebus
hell; aluus innoð; fusus spinl.
Þâ naman, þe geendjað on eus, synd âgene naman and grêcisce
ealle mǣst: hic titheus, huius tithei; pentheus, penthei;
matheus se godspellere, mathei, uocatiuo o mathee et cetera.
Þâ naman, þe geendjað on um, synd neutri generis: hoc
templum ðis templ; hoc uerbum þis word, huius uerbi þises
wordes, huic uerbo þisum worde, hoc uerbum ðis word, o
uerbum êalâ ðû word, ab hoc uerbo fram þisum worde; et
pluraliter haec uerba þâs word, horum uerborum þissera
worda, his uerbis ðisum wordum, haec uerba þâs word, o uerba
êalâ gê word, ab his uerbis fram ðisum wordum. ealswâ gâð
ðâs naman: hoc fundamentum þes grundweal, tectum hrôf, ouum
ǣg, pomum æppel, regnum rîce, telum flâ, bellum gefeoht,
biuium twegra wega gelǣte, triuium þrêora wega gelǣtu,
competum fela gelǣtu, tugurium hulc, scabellum scamel,
ostium duru, signum tâcn, scutum scyld, candelabrum
candelstæf, indicatorium æstel, triticum hwǣte, ordeum bere,
granum corn, uinum wîn, oleum êle, aurum gold, argentum
seolfor, auricalcum goldmæstlingc, stagnum tin, plumbum
lêad, ferrum îsen, lignum âhêawen trêow, otium ǣmethwîl,
spatium fæc, interuallum lytel hwîl et cetera.
Is êac tô witenne, þæt ðêos declinatio ne macað nâ hire
uocatiuum on eallum namum on âne wîsan. ðâ naman, þe
geendjað on er oððe on ir oððe on um, þâ macjað heora
uocatiuum, swâswâ heora nominatiuus byð: o puer êalâ ðû
cild; o uir êalâ ðû wer; o caelum êalâ ðû heofen. âgene
naman, þe geendjað on ius, wurpað aweg þæt stæfgefêg us and
macjað heora uocatiuum on langne i: uirgilius, o uirgili;
laurentius, o laurenti; dionisius, o dionisi; mauricius, o
maurici. gemǣnelîce naman macjað heora uocatiuum on scortne
e: socius gefêra, o socie; egregius æðele, o egregie; magnus
mycel, o magne. filius sunu macað on twâ wîsan: o fili and o
filie. êac hwîlon byð geset nominatiuus for uocatiuum,
swâswâ lucanus cwæð: degener o populus êalâ ðû âbroðene
folc. uirgilius cwæð: o fluuius êalâ ðû flôd for fluuie. þus
byð êac on mâ stôwum.
DE TERTIA DECLINATIONE.
Tertia declinatio habet terminationes septuaginta octo. sêo
ðridde declinatio ys mâre, þonne ealle ðâ ôðre, and hêo hæfð
eahta and hundseofontig geendunga oððe mâ.
I. Sêo forme geendung is on scortne a . on ðǣre geendjað
grêcisce naman and neutri generis: nominatiuo hoc poema ðes
lêoðcræft, genitiuo huius poematis ðises lêoðcræftes, datiuo
huic poemati ðisum lêoðcræfte, accusatiuo hoc poema þisne
lêoðcræft, uocatiuo o poema êalâ ðû lêoðcræft, ablatiuo ab
hoc poemate fram ðisum lêoðcræfte; et pluraliter nominatiuo
haec poemata ðâs lêoðcræftas, genitiuo horum poematum
ðissera lêoðcræfta, datiuo his poematibus ðisum lêoðcræftum,
accusatiuo haec poemata ðâs lêodcræftas, uocatiuo o poemata
êalâ gê lêoðcræftas, ablatiuo ab his poematibus fram ðisum
lêoðcræftum. ealswâ gâð ðâs naman: hoc cauma swôloð, thema
antimber, scema hiw, onoma nama, malagma cliða, agalma
anlîcness, aenigma rǣdels, plasma gesceaft, baptisma
fulluht, dogma lâr, scisma geflit et his similia and þisum
gelîce.
II. Sêo ôðer geendung is on scortne e, and ðâ naman, þe on
ðǣre geendjað, synd ealle neutri generis: hoc sedile þes
hlêda, huius sedilis, huic sedili, hoc sedile, o sedile, ab
hoc sedili; et pluraliter haec sedilia, horum sedilium, his
sedilibus et cetera. ealswâ gâð ðâs: hoc monile þes myne,
cubile denn, ouile êowd, praesaepe binn, mare sǣ. and ealle
hî geendjaþ ablatiuum on i, bûton gausape bêodclâð, ab hoc
gausape, and rete nett, ab hoc rete.
III. Sêo ðridde geendung ys on scortne o. on ðǣre geendjað
manega naman: âgene naman werlîces cynnes: hic cato, huius
catonis; hic milo et cetera. appellatiua synd gemǣnelîce:
hic sermo þêos sprǣc, huius sermonis. ealswâ hic cudo þes
smið, huius cudonis; spado, id est, eunuchus, þæt is,
belisnod; tiro geong cempa, praedo rêafere, pauo pâwa, mucro
swurd oððe ord, umbo randbêah, fullo spornere, carbo coll;
buffo id est, rubeta tâdje; quaternio cine oððe fêower manna
ealdor, quaternionis; centurio hundredes ealdor, decurio
gemôtman, mulio mûlhyrde, agaso horshyrde, histrio tumbere
oððe gligman, glabrio calu oððe hnot, stellio slâwyrm,
gurgulio ymel oððe ðrotbolla; et cetera. þâs ôðre synd
feminini generis: haec oratio ðis gebed, huius orationis;
actio dǣd, lectio rǣding, iussio hǣs, uisio gesihð, suasio
tihting, ratio gesceâd, titio brand; et cetera. communis
generis: hic et haec latro ðes and ðêos sceaða, huius
latronis; ambo begen: ambo loquuntur begen hî sprecað,
amborum loquutio heora begra sprǣc, ambobus respondeo him
bâm ic andswarige, ambos laudo hî begen ic herige (nis hêr
nân uocatiuus), ab ambobus accepi pecuniam fram him bâm ic
underfêng feoh. generis feminini ys ðǣre forman declinunge:
ambae feminae bûtû ðâ wîf, ambarum feminarum begra ðâra
wîfa, ambabus feminis bâm ðâm wîfum, ambas feminas bûtû ðâ
wîf, ab ambabus feminis fram bâm ðâm wîfum. generis neutri:
ambo uerba bûtû þâ word, amborum uerborum et cetera. ealswâ
gâð duo twegen and duae twâ. fîf naman synd masculini
generis, þe macjað femininum on a: hic draco þes draca
(huius draconis), haec dracaena hêo; leo, leaena oððe lea;
leno forspennend, lena forspennystre; strabo sceolêgede,
straba hêo; caupo tæppere, caupona tæppestre. and ealle ðâs
naman habbað langne o on eallum casum and macjað heora
ablatiuum on scortne e: ab hoc catone, ab hoc caupone. þâs
ôðre habbað scortne i for ðâm langan o on eallum casum: hic
et haec homo, huius hominis; ǣgðer is man gê wer gê wîf.
nemo nân man ys êac communis generis, neminis nânes mannes,
nemini, neminem (nis ðâr nân uocatiuus), a nemine: nis hêr
nâ menigfeald getel. ðâs ôðre synd feminini generis: haec
uirgo ðis mǣden, huius uirginis; fuligo sôt, caligo dimnyss
oððe mist, imago anlîcnyss, origo ordfruma, aerugo rust oððe
ôm, dulcedo swêtnys, raucedo hâsnys, alcedo mǣw, irundo
swalowe, arundo hrêod, grando hagol, testudo snægel oððe
randbêah. sume of ðisum syndon masculini generis: hic cardo
þêos heorr, huius cardinis; ordo endebyrdnyss, ordinis;
turbo ðôden; et similia.
IIII. On langne o geendjað grêcisce naman feminini generis
and synd âgene naman: haec dido ânes wîfes nama, huius
didonis; haec iuno, huius iunonis; haec io, huius ionis; et
cetera.
V. In al correptam. on scortne al ys ân nama masculini
generis: hic sal þis sealt, huius salis, and propria nomina,
þæt synd âgene naman: hic hannibal âgen nama; ealswâ hic
hastrubal. þâ ôðre synd neutri generis: hoc tribunal þis
dômsetl, huius tribunalis; calcar spura, uectigal gafol,
ceruical pyle, animal nŷten et similia. and ðâs neutri
generis habbað langne a on eallum casum and macjað ablatiuum
on langne i: ab hoc tribunali; et cetera.
VI. In el correptam. on scortne el geendjað neutri generis
hoc mel þis hunig, huius mellis (ablatiuum on e: ab hoc
melle); hoc fel þes gealla, huius fellis et cetera.
VII. In el productam. on langne el synd âgene naman
masculini: hic daniel, huius danielis; michael, gabriel,
raphael. ðâs habbað langne e on eallum casum and hî geendjað
heora ablatiuum on scortne e, swâswâ ealle mǣst þissere
declinunge.
VIII. In il correptam. on scortne il geendjað hic pugil ðes
bêatere; hic mugil þes mêcefisc, huius mugilis. generis
communis hic et haec uigil ðes and þêos wacole, huius
uigilis, ab hoc et ab hac uigile uel uigili, horum et harum
uigilum et cetera. ân nama is ðissere geendunge neutri
generis: nihil nâht indeclinabile, þæt is, undeclinigendlîc.
hit mæg bêon êac aduerbium, swâswâ multum mycel et paruum
and lytel.
VIIII. In ol productam. on langne ol geendað ân nama
masculini generis: hic sol þêos sunne, huius solis.
X. In ul correptam. on scortne ul geendað hic consul ðes
dêma, huius consulis; twegen communis generis: hic et haec
praesul þes and ðêos wealdend; wê cweðað swâ ðêah synderlîce
praesul bisceop, praesulis bisceopes; hic et haec exul ðes
and ðêos ûtlaga oððe ûtlendisc, huius exulis, ab hoc et ab
hac exule.
XI. In an productam. on ðâm langan an geendjað twegen
grêcisce naman masculini generis: hic titan þêos sunne,
huius titanis; hic paean þis lof, huius paeanis. on ðisum
namum byð se a lang on eallum casum.
XII. In en correptam. on scortne en geendjað manega naman.
sume syndon masculini generis: hic pecten ðes camb, huius
pectinis; hic flamen þes bisceop and hoc flamen wind; hic
cornicen þes hornblâwere, huius cornicinis; tubicen bŷmere,
liticen trûð, fidicen fiðelere, tibicen pîpere oððe
hwistlere. sume ðâs macjað femininum on a: haec fidicina,
haec tibicina. ealle ðâ ôðre synd neutri generis: hoc nomen
þes nama, huius nominis, huic nomini, hoc nomen, o nomen, ab
hoc nomine; et pluraliter haec nomina, horum nominum, his
nominibus et cetera. ealswâ gâð hoc carmen þis lêoð, crimen
leahter, examen swearm oððe dôm, limen oferslege oððe
þerexwold, semen sǣd, gluten lîm et cetera; solamen frôfer,
foramen ðyrl, regimen reccendôm, tegimen oððe tegmen wǣfels,
specimen hiw, acumen êagena scearpnys oððe îsenes, flumen
flôd, lumen lêoht, munimen ymbtrymming oððe fæstnys, molimen
orþanc oððe syrwung et cetera.
XIII. In en productam. on langne en geendjað fêawa naman
masculini generis: hic rien oððe ren þes lundlaga, huius
renis; hic splen þêos milte, huius splenis, and âgene
grêcisce naman: hic damen et cetera.
XIIII. In in productam. on langne in geendjað âgene naman
grêcisce: hic arin, huius arinis; haec trachin, huius
trachinis; ân appellatiuum: hic delfin þis mereswŷn, huius
delfinis; man cweð êac hic delfinus, huius delfini et
cetera.
XV. In on productam. on langne on befeallað þâs grêcisce
naman: hic dracon þes draca; hic leon þêos lêo. ac wê
forlǣtað þone n on lêdensprǣce and cweðað leo and draco.
generis feminini: haec sidon ân burh, huius sidonis et
cetera.
XVI. In ar correptam. on scortne ar befeallað þâs naman: hic
caesar þes câsere, huius caesaris, and âgene naman: hic
bostar, hic aspar. þâ ôðre synd ealle neutri generis: hoc
nectar þêos werodnys, huius nectaris; hoc iubar þes lêoma,
huius iubaris; hoc instar þêos gelîcnys indeclinabile
undeclinjendlîc. þâ ôðre habbað langne a on eallum casum:
hoc calcar þes spura, huius calcaris; lupanar myltestrena
hûs. ðâs and ðyllîce macjað heora ablatiuum on i: ab hoc
calcari et cetera.
XVII. In ar productam. on langne ar geendjað þâs naman: hic
lar ðis fŷr on ânfealdum getele, and hit getâcnað hûs on
menigfealdum getele: hi lares ðâs hûs. þanon ys gecweden
lardum spic, forðan ðe hit on hûsum hangað lange. hic nar ân
êa; naris byð nosu. commune trium generum: hic et haec et
hoc par gemaca, huius paris; ealswâ inpar ungemaca; dispar
ungelîc; compar gelîc gemaca; separ âsyndrod gemaca. and
ealle ðâs habbað scortne a on gebîgedum casum, bûton lar. ân
neutri generis: hoc far (huius farris) grǣg hwǣte; et
cetera.
XVIII. In er correptam. on scortne er geendjað fela naman
generis masculini: hic imber þes scûr, huius imbris;
september hærfestmônoð; october ôðer mônoð þâron fæst;
nouember: sê mônað ongynð on ealra hâlgena mæssedæg;
december: sê mônoð onginð ânum dæge æfter andrêasmæssan. and
hî macjað ablatiuum on i. hic uesper þes ǣfensteorra (hoc
uesperum oððe uespere byð ǣfen); hic pater þes fæder, frater
brôðor, uter bytt, uenter wamb, asser ræsn, anser gandra,
passer spearwa, accipiter hafuc, agger beorh, carcer
cweartern, sequester sêma (of ðâm byð femininum sequestra).
generis feminini: haec mater þêos môdor, haec mulier ðis
wîf, haec linter þes bât. generis neutri: hoc tuber ðes
swam, uber titt, papauer papig, piper piper, hoc iter ðis
sîðfæt (huius itineris), spinther dalc. ðâ ôðre synd
adiectiua, þæt sind tôgeîcendlîce, and macjað masculinum on
er and femininum on is and neutrum on e: hic saluber ðes
hâlwenda, haec salubris þêos hâlwende, hoc salubre þis
hâlwende; huius salubris. ealswâ gâð ðâs: alacer glæd oððe
hræd; acer scearp, acre ingenium scearp andgyt; uolucer
flêogende, celer swift, celeber mǣre, mediocer medeme et
cetera. ealle ðâs macjað heora ablatiuum on i: ab hoc et ab
hac et ab hoc salubri et cetera. ealswâ gâð ðâs
denominatiua: hic equester exercitus þes rîdenda here, haec
equestris turba þêos rîdende meniu, hoc equestre uulgus þis
rîdende ceorlfolc. ealswâ gâð þâs naman: pedester,
pedestris, pedestre gangende; siluester wudulîc, campester
feldlîc, paluster fenlîc et cetera. þâ ôðre naman, þe ðus ne
gâð, synd communia duum generum, þæt is, gemǣnelîce twegra
cynna: hic et haec pauper ðes and þêos ðearfa, huius
pauperis; degener wel boren and yfele geðogen, uber
genihtsum (of ðâm byð ubertas genihtsumnys).
XVIIII. In er productam. on langne er geendað ân nama
masculini generis: hic aer þêos lyft, huius aeris, and ân
neutri generis: hoc uer þis lengcten, huius ueris þises
lengctenes.
XX. In ir correptam. on scortne ir befylð ân âgen nama
neutri generis: hoc gadir ân burh, huius gadiris.
XXI. In or correptam. on scortne or geendjað ealle
comparatiua nomina, þæt synd wiðmetendlîce naman, þâ
getâcnjaþ beteran oððe mâran. positiuus gradus ys se forma
stæpe on þǣre getâcnunge: hic iustus ðes rihtwîsa, haec
iusta þêos rihtwîse. þonne bið of ðâm comparatiuus hic et
haec iustior ðes and ðêos rihtwîsra. neutrum positiuum hoc
iustum. of ðâm byð comparatiuus hoc iustius ðis rihtwîsre.
cweð ðonne tôgædere, gif ðû wylle, hic et haec iustior et
hoc iustius, huius iustioris, huic iustiori, hunc et hanc
iustiorem et hoc iustius, o iustior et o iustius, ab hoc et
ab hac et ab hoc iustiore uel iustiori; et pluraliter hi et
hae iustiores et haec iustiora, horum et harum et horum
iustiorum, his iustioribus; et cetera. of ðisum cumað
superlatiua, þæt synd oferstîgendlîce: hic iustissimus þes
rihtwîsosta, haec iustissima ðêos rihtwîsoste, hoc
iustissimum þis rihtwîsoste. ealswâ gâð hic et haec sanctior
et hoc sanctius hâligra, clarior and clarius beorhtra,
sapientior and sapientius wîsra, felicior and felicius
gesǣligra and ungerîme ôðre. ân nama is þisum gelîc on
geendunge and nâ on andgyte: hic senior þes ealda mann oððe
ealdor, huius senioris. þâ ôðre synd ealle mǣst masculini
generis: hic doctor þes lârêow, hic salinator þes sealtere
et omnia incorporalia, þæt synd unlîchamlîce: hic furor ðêos
hâtheortnyss, horror ôga, labor geswinc, sudor swât, pallor
blâcung, pudor sceamu, decor wlite, calor hǣte, feruor wylm,
rubor rêadnys oððe sceamu, algor cŷle. and ealle þâs and
ôðre þyllîce habbað langne o on gebîgedum casum. ðrŷ hêr
synd feminini generis: haec uxor wîf, þe hæfð ceorl, huius
uxoris; soror swuster, arbor trêow. on ðissere geendunge
synd fêower naman neutri generis: hoc marmor þes marmstân,
aequor sǣ, cor heorte (cordis), ador melu oððe offrung
indeclinabile. sume synd communis generis: hic et haec memor
þes and ðêos gemyndige; inmemor ungemyndig and ôðre gefêgede
naman: hic et haec indecor þes and þêos unwlitige, dedecor
huxlîc, discolor ungebleoh, concolor ânes blêos, bicorpor
twŷhêafdede oððe sê ðe hæfð twegen lîchaman, tricorpor sê ðe
hæfð þrŷ. sume synd âgene naman: hic hector, hic nestor et
cetera. and ealle ðâs naman fram arbor habbað scortne o on
gebîgedum casum. sume of ðisum macjað femininum on trix: hic
doctor þes lârêow, haec doctrix: huius doctoris, huius
doctricis; hic uictor rex ðes sigefæsta cyningc, haec
uictrix regina þêos sigefæste cwên; hic lector ðes rǣdere,
haec lectrix þêos rǣdestre; hic cantor þes sangere, haec
cantrix ðêos sangestre. auctor ealdor ys communis generis,
þonne hê getâcnað ealdordôm: eft, ðonne hê cymð of ðâm worde
augeo ic geîce and hê getâcnað geêacnunge, þonne macað hê
hic auctor þes îcend et haec auctrix and ðêos îcestre. ealle
ðâs naman habbað langne o and langne i on ðâm fîf gebîgedum
casum.
XXII. In ur correptam. on scortne ur befeallað þâs naman:
hic turtur ðêos turtle, huius turturis; hic uultur ânes
cynnes fugel, hic furfur þâs grytta. ân ðissera is communis
generis: hic et haec augur þes and ðêos wiglere. þâ ôðre
synd ealle neutri generis: hoc guttur þêos ðrotu, huius
gutturis; sulfur swefl, fulgur lîget, murmur cêorung (and
murmuratio). ealle ðâs habbað scortne u on genitiuo and on
eallum gebîgedum casum. þâs ôðre âwendað þone scortan u on
scortne o: hoc robur þes bêam oððe strengð (of þâm ys
gecweden robustus strang oððe ellenrôf), huius roboris; hoc
ebur þis ylpenbân, huius eboris; femur þêoh, huius femoris
(ys swâ ðêah eft gecweden femen, feminis); iecur lifer,
iecoris uel iecinoris.
XXIII. In ur productam. on langne ur geendað ân nama
communis generis: hic et haec fur þes and ðêos þêof, huius
furis getogenum u.
XXIIII. In as correptam. on scortne as geendjað grêcisce
naman, ac wê ne grêtað nû ðâ.
XXV. In as productam. on langne as befeallað fela naman:
communis generis hic et haec summas et hoc summate (summas
ys hêafodman oððe fyrmest manna), optimas ðegn, primas
fyrmest manna, infimas wâcost manna. þâs habbað langne a on
eallum casum and macjað heora neutrum on te and ablatiuum on
ti. þâ ôðre ðissere geendunge syndon feminini generis: haec
ciuitas þêos ceaster, huius ciuitatis, huic ciuitati, hanc
ciuitatem, o ciuitas, ab hac ciuitate; haec pietas þêos
ârfæstnyss, sanctitas hâlignyss, humilitas êadmôdnys,
bonitas gôdnys, malignitas yfelnys, ferocitas rêþnys,
felicitas gesǣlignys, credulitas gelêaffulnys, crudelitas
wælhrêownys, auctoritas ealdorscipe and ealle ôðre þyllîce
bûton ânum fêawum: hic as þes peningc oððe ânfeald getel,
huius assis; hic mas þes wǣpman, huius maris; hic uas þes
borhhand, huius uadis; hoc uas þis fæt, huius uasis; hoc fas
âlŷfedlîc þing, hoc nefas unâlŷfedlîc: þâs twegen naman synd
indeclinabilia, þæt synd ungebîgendlîce. ân hêr ys omnis
generis, þæt is ǣlces cynnes: hic et haec et hoc nugas, þæt
is âbroðen on englisc and ungebîgendlîc on declinunge.
XXVI. In es correptam. se gescyrta es underfêhð fela naman,
and þâ synd communis generis: hic et haec diues þes and ðêos
welige, huius diuitis; hic et haec hebes þes and þêos dwǣs,
huius hebetis. ealswâ miles cempa, militis; bipes twŷfête,
bipedis; tripes þrŷfête; quadrupes fyðerfête; teres
sinewealt, teretis; comes gesîð, comitis; superstes lâf oððe
oferlybbende; interpres wealhstôd, interpretis; pedes
gangende, peditis; eques ridda oððe rîdende. sume macjað
femininum on a: sospes gesund, sospita; hospes cuma,
hospita; antistes bisceop oððe forestandende, antistita. hic
et haec deses þes and ðêos âsolcena, huius desidis; ealswâ
reses âswunden oððe bæftan sittende; obses gîsel, obsidis;
praeses dêma oððe ealdorman, praesidis. inquies unstille, sê
hæfð langne e on gebîgedum casum, huius inquietis. þâs naman
bêoð oft geðêodde tô neutrum on gebîgedum casum, swâswâ
uirgilius âwrât: tereti mos est aptare flagello, and swâ
gelômlîce. þâs ôðre naman synd masculini generis: hic gurges
þis wǣl, þæt is, dêop wæter, huius gurgitis; ealswâ limes
gemǣro, limitis; trames weg, stipes bôh, poples ham, fomes
tender, cespes turf; aries ramm, arietis; paries wâh,
parietis. þâs ôðre synd feminini generis: haec seges þes
æcer, huius segetis; teges watul, tegetis; abies æps,
abietis; compes fôtcops, compedis et cetera. þâs habbað
scortne e on eallum casum, and ðâ ǣrran habbað scortne i.
XXVII. In es productam. on langne es geendjað âgene naman
and ôðre communis generis: hic et haec heres þes and ðêos
yrfenuma, huius heredis; hic et haec locuples ðes and ðêos
landspêdiga, huius locupletis. þâs ôðre synd feminini
generis: haec caedes ðes sliht, huius caedis; strages wæl on
gefeohte. strues wudufîn, saepes hege, rupes clûd, apes uel
apis bêo, uulpes fox, lues wyrms oððe wom, clades cwyld,
labes âwyrdnys, nubes oððe nubs wolcn, fames hungor; merces
mêd, mercedis; quies stilnys, quietis et cetera.
XXVIII. In is correptam. on scortne is geendjað manega naman
mislîces cynnes. sume synd communis generis: hic et haec
ciuis þes and ðêos ceastergewara, huius ciuis; hic et haec
hostis þes and þêos fêond, huius hostis; aedilis ys
masculini generis, þæt is botlwerd oððe byrigman. þâs ôðre
synd trium generum, þæt is ðrêora cynna: hic et haec fortis
et hoc forte, þæt is strang, huius fortis, huic forti, hunc
et hanc fortem et hoc forte, o fortis et o forte, ab hoc et
ab hac et ab hoc forti; et pluraliter hi et hae fortes et
haec fortia, horum et harum et horum fortium, his fortibus
et cetera. ealswâ gâð ðâs: hic et haec dulcis et hoc dulce
þæt is werod; suauis sôfte oððe wynsum, omnis ǣlc and ealle
denominatiua, þæt synd, ðâ ðe of ôðrum namum cumað: memoria
ys gemynd, þonne byð of ðâm memorialis gemyndelîc; uitalis
lîflîc, pluuialis rênlîc, fluuialis flôdlîc, iudicialis
dômlîc, corporalis lîchamlîc, spiritalis gâstlîc, hospitalis
cumlîðe, mortalis dêadlîc, principalis ealdorlîc, fidelis
getrêowfull, crudelis wælhrêow, similis gelîc, senilis
ealdlîc, puerilis cildlîc, iuuenilis junglîc, uirilis
werlîc, muliebris wîflîc, seruilis þêowtlîc, hostilis
fêondlîc. sume habbað scortne i: amabilis lufigendlîc,
stabilis staðolfæst, uolatilis flêogendlîc, natatilis
swymmendlîc, habilis hæbbendlîc, flebilis wôplîc, lugubris
drêoriglîc, utilis nytwurðlîc and ôðre ðyllîce, and ealle hî
macjað ablatiuum on langne i. þâs ôðre synd masculini
generis: hic panis þes hlâf, huius panis; ealswâ funis râp,
amnis îa, ignis fŷr, piscis fisc, fascis byrðen, fustis
sâgol oððe stæf, postis post, uectis steng, axis æx, mensis
mônað, ensis swurd, anguis næddre, unguis nægl oððe clawu,
collis beorh oððe clûd, follis bylig, orbis embehwyrft,
corbis wylige oððe windel. sume habbað ôðerne genitiuum: hic
lapis þes stân, huius lapidis; hic sanguis þis blôd, huius
sanguinis; pollis smedma of melwe, pollinis; cinis axan,
cineris; puluis dûst, pulueris; uomis scer, uomeris; pubis
cniht oððe cnihthâd, puberis; inpubis beardlêas. sume menn
geendjað ðâs naman on er: hic puluer, ciner, uomer, puber et
cetera. þâs ôðre synd feminini generis: haec cuspis þes
sceft, huius cuspidis; cassis helm, cassidis (is êac
gecweden cassida, swâswâ gracilis smæl and gracila. gracilis
ys ðrêora cynna: hic et haec gracilis et hoc gracile, huius
gracilis); haec auis ðes fugel, huius auis; haec clauis ðêos
cǣg, securis ex, bipennis twŷbile, pestis cwyld, uestis
rêaf, uallis dene, turris stŷpel, puppis scip oððe
stêorsetl, nauis scip, classis sciphere, cutis hŷd, pellis
fel, messis gerîp, bilis gealla. ðâ ðe synd gefêgede of
blôde oððe of môde, þâ synd þrêora cynna: hic et haec
exsanguis et hoc exsangue blôdlêas, huius exsanguis; hic et
haec exanimis et hoc exanime sâwullêas, huius exanimis et
cetera.
XXVIIII. In is productam. on langne is geendjað þâs naman:
hic delfis ðis mereswŷn, huius delfinis (ys swâ ðêah
gecweden delfin); haec glis ðêos sisemûs, huius gliris; hic
et haec dis þes and ðêos welega, huius ditis; haec lis þis
geflit, huius litis; haec uis ðêos nêadung oððe miht, huius
uis et cetera.
XXX. In os correptam. on scortne os geendað ân nama: hoc os
ðis bân, huius ossis; ys êac gecweden hoc ossum.
XXXI. In os productam. on langne os geendjað þâs naman: hic
ros ðes dêaw, huius roris; mos ðêaw, moris; flos blôstm,
floris; heros wîga, herois (herus, heri, is hlâford); nepos
nefa, nepotis (of ðâm byð femininum neptis); hic sacerdos
ðes sacerd, huius sacerdotis. sume syndon feminini generis:
haec dos ðêos brŷdgyfu, huius dotis; haec cos ðes hwetstân,
huius cotis. sume synd communia: hic et haec custos þes and
ðêos hyrde, huius custodis; compos wilfægen, compotis
(compotum is gerîm); inpos unmihtig, inpotis; hic et haec
bos ǣgðer gê oxa gê cû, huius bouis, huic boui, hunc et hanc
bouem, o bos, ab hoc et ab hac boue; et pluraliter hi et hae
boues, horum et harum boum, his bobus, hos et has boues, o
boues, ab his bobus. ne gǣð nân ôðer nama on ðâs wîsan. ân
nama hêr is neutri generis: hoc os þes mûð, huius oris. and
ealle þâs naman habbað langne o on gebîgedum casum, bûton
compos and inpos.
XXXII. In us correptam. on scortne us geendjað þâs naman:
hic lepus þes hara, huius leporis; hic et haec et hoc uetus
(lôc, hwæt eald sŷ), huius ueteris; haec pecus þis nŷten,
huius pecudis. þæt is êac neutri generis: hoc pecus, huius
pecoris. þâs ôðre sind neutri generis: hoc opus þis weorc,
huius operis; hoc uellus þis flŷs, huius uelleris. ealswâ
gâð þâs: uiscus innoð, uisceris; pondus byrðen oððe wǣge,
ponderis; holus wyrt, holeris; ulcus wund, ulceris; uulnus
wund, uulneris; latus sîde, lateris; munus lâc, muneris;
honus sêam oððe byrðen, honeris; genus kynn, generis; sidus
tungel. sume habbað scortne o: tempus tîma, temporis; timpus
þunwencge, timporis; litus strand, litoris; corpus lîc oððe
lîchama, corporis; pectus brêost pectoris; stercus meox,
stercoris; frigus cŷle, frigoris; nemus holt, nemoris; fenus
borh, fenoris uel feneris; pignus, pignoris, tudder; pignus,
pigneris, wed et cetera.
XXXIII. In us productam. on langne us geendjað þâs naman:
hic mus þêos mûs, huius muris; communia: hic et haec sus
swŷn, huius suis; hic et haec grus cran, huius gruis;
generis neutri: hoc rus þis land, huius ruris; hoc thus þes
stôr, huius thuris. ealswâ crus sceanca, cruris; ius lagu,
iuris; plus mâre, pluris; and ealle ðâs habbað langne u on
gebîgedum casum. bûton gruis and suis; forðan ðe nân u ne
byð lang on ðǣre stôwe ætforan ôðrum uocalem. is êac tô
witenne, þæt plus is neutri generis on ðâm forman case, and
on ðâm ôðrum fîf casum hyt byð þrêora cynna: hi et hae
plures et haec plura uel pluria. ðâ naman, þe weaxað on
genitiuum, þâ synd feminini generis: haec seruitus þes
þêowdôm, huius seruitutis. ealswâ gâð ðâs: incus anfilt,
incudis; uirtus miht, uirtutis; salus hǣl, salutis; senectus
yld, senectutis; iuuentus juguð, iuuentutis; tellus eorðe,
telluris; palus gyrwe fen, paludis (lang u on eallum casum).
XXXIIII. In ys synd grêcisce naman, þâ wê ne hreppað nû,
bûton haec clamys ðes basingc, huius clamydis.
XXXV. In aes. on aes geendjað twegen naman: hic praes þes
borhhand; hoc aes þis bræs oððe âr, huius aeris.
XXXVI. In aus. on aus geendjað twegen naman feminini
generis: haec laus þis lof, huius laudis; haec fraus þis
fâcn, huius fraudis.
XXXVII. In ans. on ans geendjað þâs naman: generis masculini
hic quadrans ðes feorðling oððe fêorðan dǣl ðinges, huius
quadrantis; generis communis hic et haec infans unsprecende
cild; generis feminini haec glans þis æceren, huius glandis.
amans lufigende is ǣgðer gê nama gê participium, amantis. on
ðissere geendunge gâð ealle participia primae coniugationis,
þæt synd ealle dǣl nymende þǣre forman geðêodnysse,
praesentis temporis andwerdre tîde. of þâm worde amo ic
lufige cymð hic et haec et hoc amans þes and ðêos and ðis
lufigende, huius amantis, huic amanti, hunc et hanc amantem
et hoc amans, o amans, ab hoc et ab hac et ab hoc amante uel
amanti; et pluraliter hi et hae amantes et haec amantia,
horum et harum et horum amantium, his amantibus et cetera.
ealswâ gâð þâs: stans standende, stantis; arans erigende,
ambulans gangende, laborans swincende, flans blâwende and
ôðre ungerîme.
XXXVIII. In ens. on ens geendjað þâs naman: hic ufens âgen
nama, huius ufentis; hic dens þes tôð, huius dentis; generis
feminini: haec gens ðêos mǣgð oððe þêod, huius gentis; haec
mens þis môd, huius mentis; generis communis: hic et haec
parens, huius parentis, fæder and môdor (gyf hit bið
participium of ðâm worde pareo ic gehŷrsumge, þonne bið hit
þrêora cynna); hic et haec et hoc sapiens wîs, huius
sapientis. sapiens is ǣgðer gê nama gê participium, and
insipiens unsnotor of ðâm gefêged is ǣfre nama. nocens
derigende is nama and participium and innocens underigende
of ðâm gefêged ys ǣfre nama; forðâm ðe ǣlc participium, þe
byð gefêged þurh hine sylfne, byð âwend tô naman. on ðissere
geendunge gâð ealle participia andwerdre tîde þǣra þrêora
geðêodnyssa: of ðâm worde doceo ic tǣce bið hic et haec et
hoc docens tǣcende, huius docentis; of lego ic rǣde hic et
haec et hoc legens rǣdende, huius legentis; of þâm worde
audio ic gehŷre cymð hic et haec et hoc audiens gehŷrende,
huius audientis; and ôðre ungerîme.
XXXVIIII. In ons. eft on ons geendjað þâs naman: generis
masculini hic mons þêos dûn, huius montis; hic fons þes
wyll, huius fontis; hic pons þêos bricg, huius pontis;
generis feminini haec frons þis forewearde hêafod, huius
frontis (frons, frondis, bið bôh on trêowe); generis omnis
hic et haec et hoc sons scyldig oððe scæððig, huius sontis;
ealswâ of ðâm gefêged insons unscyldig, insontis et cetera.
XL. In uns. on uns geendjað âgene naman: hic aruns, huius
aruntis et cetera.
XLI. In yns. on yns geendað ân grêcisc nama generis
feminini: haec tyryns, huius tyrynthis.
XLII. In ars. on ars geendjað þâs naman: hic mars âgen nama,
huius martis; haec ars þes cræft, huius artis; haec pars þes
dǣl, huius partis et cetera.
XLIII. In ers. on ers geendjað þâs naman: hic et haec et hoc
iners cræftlêas, huius inertis; hic et haec et hoc sollers
menigtŷwe, huius sollertis; hic et haec et hoc expers
orhlyte oððe bedǣled, huius expertis.
XLIIII. In ors. on ors geendjað þâs naman: hic mauors âgen
nama, huius mauortis; generis feminini: haec choors ðes
ðrêat, þæt is, lytel wered, huius choortis; haec sors þis
hlot oððe hlyt, huius sortis; haec mors þes dêað, huius
mortis; trium generum: hic et haec et hoc concors geðwǣre,
huius concordis; hic et haec et hoc discors ungeðwǣre, huius
discordis; hic et haec et hoc consors efenhlytta, huius
consortis et cetera.
XLV. In urs. ân nama geendað on urs trium generum, þæt is
ðrêora cynna: hic et haec et hoc tiburs, huius tiburtis,
gentile nomen ðêodlîc nama.
XLVI. In uls. ân nama befylð on uls generis feminini: haec
puls ðes brîw, huius pultis.
XLVII. In ems. ân nama geendað on ems generis feminini: haec
hiems ðes winter, huius hiemis.
XLVIII. In abs geendjað twegen naman, ân communis generis:
hic et haec arabs arabisc man (of þâm lande arabia), huius
arabis; ôðor femininum: haec trabs þes bêam, huius trabis.
XLVIIII. In ebs correptam. ân nama geendað on scortne ebs
omnis generis, þæt is, ǣlces cynnes: hic et haec et hoc
caelebs clǣne oððe heofonlîc, huius caelibis.
L. In ebs productam. on langne ebs geendað ân nama feminini
generis: haec plebs ðis folc, huius plebis. is êac gecweden
haec plebes, huius plebei on ðǣre fîftan declinunge.
LI. In obs. on obs geendað haec scrobs, huius scrobis.
scrobs ys pytt oððe dîc.
LII. In ybs. on ybs geendað ân nama masculini generis: hic
calybs ðis îsen, huius calybis.
LIII. In urbs. on urbs geendað ân nama generis feminini:
haec urbs ðêos burh, huius urbis.
LIIII. In aps. on aps geendað ân nama generis feminini: haec
daps þêos sand oððe êstmete, huius dapis.
LV. In eps. on eps geendjað þâs naman generis masculini: hic
manceps þes ðêowa mann, huius mancipis; forceps tang,
forcipis; auceps fugelere, aucipis uel aucupis; adeps rysel
oððe adipes. þâs ôðre synd communis generis: hic et haec
princeps þes and ðêos ealdor, huius principis; hic et haec
municeps burhealdor, huius municipis; hic et haec particeps
þes and ðêos dǣl nymend, huius participis; hic et haec
anceps twŷnigend oððe twŷhêafdede oððe twŷecgede, huius
ancipitis. ealswâ biceps twŷecgede oððe twŷhêafdede; triceps
þrŷhêafdede, tricipitis; praeceps forðheald oððe rêdelêas.
þâs gefêgedan naman macjað ablatiuum on scortne e and on
langne i: ab ancipite uel ancipiti, and menigfealdne
genitiuum on ium: ancipitium; a bicipite uel bicipiti, horum
et harum bicipitium et cetera.
LVI. In ops. on ops geendað ân nama generis feminini: haec
ops ðêos spêd, huius opis, and ðrêora cynna of ðâm gefêged
hic et haec et hoc inops ðes and ðêos and þis unspêdige,
huius inopis. þâ ôðre synd grêcisce: hic ydrops þêos
wætersêocnys, huius ydropis: ydropicus byð se wætersêoca and
ydor wæter, ydria wæterfæt et cetera.
LVII. In yps geendað hic cynyps þes stânbucca, huius
cynyphis.
LVIII. In irps. on irps geendað ân nama masculini generis:
hic stirps ðes stybb, huius stirpis. se ylca nama is êac
generis feminini, þonne hê getâcnað ofspringc.
LVIIII. In ax correptam. on scortne ax geendað haec fax þes
blysa, huius facis. ǣlc nama, þe geendað on x oððe on twâm
consonantem, byð lang on nominatiuo, ac se uocalis byð
gescyrt on ðâm ôðrum casum.
LX. In ax productam. on langne ax geendjað þâs naman: haec
pax þêos sybb, huius pacis; trium generum hic et haec et hoc
audax þes and ðêos and þis dyrstige, huius audacis. ealswâ
gâð þâs: capax numol oððe gefyndig, rapax rêafigende,
contumax tôðunden oððe môdig, fallax lêas, uerax sôðfæst,
ferax wæstmbǣre, sagax glêaw, fugax flugol oððe earh, tenax
fæsthafol, edax etol, loquax sprecol, minax þêowigende et
cetera. and ealle þâs habbað langne a on eallum casum and
macjað ablatiuum on e and i: ab hoc et ab hac et ab hoc
audace uel audaci et cetera.
LXI. In ex correptam. on scortne ex geendjað þâs naman: hic
grex þêos êowd, huius gregis; hic remex ðes rêðra, huius
remigis; hic uel haec silex ðes flint, huius silicis; hic
uel haec cortex rind, huius corticis; haec ilex æcerspranca
oððe âc, huius ilicis; haec carex þis secg, huius caricis;
hic et haec et hoc supplex êadmôd, supplicis; hic et haec et
hoc simplex ânfeald, duplex twŷfeald, triplex ðrŷfeald et
cetera.
LXII. In ex productam. on langne ex geendjað þâs: hic rex
þes cyningc, huius regis; haec lex þêos ǣ, huius legis; hic
et haec et hoc exlex ûtlaga oððe bûtan ǣ, huius exlegis et
cetera.
LXIII. In ix correptam. on scortne ix geendjað þâs naman:
hic calix þes calic, huius calicis; haec nix þes snâw, huius
niuis; haec pix ðis pic, huius picis; haec salix þes wîþig,
huius salicis et cetera.
LXIIII. In ix productam. on langne ix geendjað þâs naman:
hic fenix (swâ hâtte ân fugel on arabiscre ðêode, sê leofað
fîf hund geâra and æfter dêaðe eft ârîst geedcucod: and se
fugel getâcnað ûrne ǣrist on ðâm endenêxtan dæge), huius
fenicis; generis feminini: haec cornix þêos ceô; haec ceruix
þes hnecca, huius ceruicis; hic uel haec radix ðes wyrtruma,
huius radicis; trium generum: hic et haec et hoc felix
gesǣlig, huius felicis; hic et haec et hoc pernix swyft,
huius pernicis; haec nutrix þêos fôstormôdor, huius
nutricis; haec uictrix þêos sigefæste, huius uictricis and
ealle ôðre þyllîce, þe cumað of werlîcum namum: hic cantor
þes sangere, haec cantrix þêos sangystre; lector rǣdere,
lectrix rǣdestre; doctor lârêow, doctrix lǣrestre et
similia. þâs bêoð geðêodde tô neutrum on gebîgedum casum,
swâswâ ys gecweden uictricia tollite signa nymað þâ
sigefæstan mearca: nis swâ ðêah gewunelic hoc uictrix, ac on
ðâm gebîgedum casum.
LXV. In ox correptam. on scortne ox geendað ân nama feminini
generis: haec nox ðêos niht, huius noctis and ân of ðâm
gefêged þrêora cynna: hic et haec et hoc pernox þurhwacol,
huius pernoctis. on ðisum twâm namum ys se o scort on
gecynde, ac ðâ twegen consonantes c and t hine ðôð langne.
LXVI. In ox productam. on langne ox geendjað þâs naman:
generis feminini haec uox ðêos stemn, huius uocis; omnis
generis ǣlces cynnes hic et haec et hoc uelox swyft, huius
uelocis; hic et haec et hoc atrox wælhrêow, huius atrocis;
hic et haec et hoc ferox rêðe, huius ferocis et cetera.
LXVII. In ux correptam. on scortne ux geendjaþ þâs naman:
hic uolux âgen nama, huius uolucis; haec nux þêos hnutu,
huius nucis; haec crux þêos rôd, huius crucis; hic et haec
dux þes and ðêos lâttêow oððe heretoga, huius ducis; hic et
haec et hoc trux wælhrêow oððe rêþe, huius trucis.
LXVIII. In ux productam. on langne ux geendjað ðâs naman:
hic pollux âgen nama, huius pollucis; haec lux þis lêoht,
huius lucis.
LXVIIII. In yx. on yx geendjað þâs naman: hic sandyx þis
wâd, huius sandycis; haec styx hellemere, huius stygis.
LXX. In aex. on aex geendað ân nama: haec faex þâs drosna,
huius faecis.
LXXI. In aux geendað ân nama: haec faux þes gôma, huius
faucis.
LXXII. In alx. on alx geendjað twegen naman: haec falx þes
sicol, huius falcis; haec calx ðes cealcstân, huius calcis:
mid ðâm naman bið êac getâcnod hô oððe ende.
LXXIII. In anx. on anx geendað ân nama: haec lanx þêos wǣge
oððe scalu, huius lancis.
LXXIIII. In unx. on unx geendað ân nama: hic et haec coniunx
þes and ðêos gemaca, huius coniugis.
LXXV. In arx. on arx geendað ân nama: haec arx þis wîghûs,
huius arcis.
LXXVI. In ac. on ac geendað ân nama neutri generis: hoc lac
þêos meoloc, huius lactis.
LXXVII. In ec. on ec geendað ân nama neutri generis: hoc
allec ânes cynnes fisc, huius allecis.
LXXVIII. In ut. on ut geendað ân nama neutri generis: hoc
caput þis hêafod, huius capitis and of ðâm gefêgede hoc
sinciput healf hêafod, huius sincipitis; hoc occiput se
æftra dǣl ðæs hêafdes, huius occipitis.
Gyt syndon sume geendunga tô êacan þisum getele: huiusmodi
þus gerâd, huiusmodi homo ðus gerâd man, huiusmodi homines
ðus gerâde men; ealswâ tô femininum and tô neutrum. swâ gǣð
istiusmodi swâ gerâd and eiusmodi tô ǣlcum cynne and tô
ǣlcum case. ealswâ frugi uncystig oþþe spærhynde; frugi homo
uncystig man, frugi hominis uncystiges mannes; frugi mulier
uncystig wîf, frugi mulieris et cetera. ealswâ nequam mânful
oððe forcûð: hic et haec et hoc nequam, huius nequam. þâs
and ðyllîce synd indeclinabilia, þæt synd undeclinjendlîce.
Ys êac tô witenne, þæt lêdene lârêowas macjað on sumum namum
accussatiuum on im: haec uis þêos miht, hanc uim; haec
tussis ðes hwôsta, hanc tussim; haec caribdis ân stânclûd on
sǣ, hanc caribdim; haec syrtis þes sandhricg, hanc syrtim;
tiberis hâtte sêo êa, þe yrnð be rôme, hanc tiberim; tigris
ys ân êa and ânes cynnes dêor, hanc tigrim. þâs naman and
heora gelîcan macjað ablatiuum on i. sume naman macjað heora
accussatiuum ǣgðer gê on im gê on em: puppis stêorsetl, hanc
puppim uel puppem; nauis scip, hanc nauim uel nauem; clauis
cǣg, hanc clauim uel clauem; securis æx, hanc securim uel
securem; peluis wætermêle, hanc peluim uel peluem; turris
stŷpel, hanc turrim uel turrem; and ðâs macjað heora
ablatiuum on e and i: ab hac puppe uel puppi et cetera.
DE PLVRALI GENITIVO.
Gif hwâm twŷnað be ðâm menigfealdan genitiuo, þonne secge wê
hêr scortlîce be þâm earfoðostan. supplex êadmôd oððe âloten
ys þrêora cynna: horum et harum et horum supplicum;
supplicium ys wîte. artifex cræftica, horum artificum
þissera cræftycena; artificium is cræft. iudex dêma, horum
iudicum ðissera dêmena; iudicium is dôm. parens fæder oððe
môdor, horum parentum. uigil wacol, horum uigilum. memor
gemyndig, horum memorum gemyndigra. fons wyll, fontium. mons
dûn, montium. frons foreweard hêafod, frontium. pars dǣl,
partium. ars cræft, artium. arx wîghûs, arcium. urbs burh,
urbium. hiems winter, hiemum. princeps ealdorman, principum;
principium is angyn. municeps burhealdor, municipum;
municipium ys burhscipe. collis hyll oððe beorh, collium.
follis bylig, follium. caedes sliht oððe slege, caedium.
aedes botl, aedium. iuuenis junglingc, iuuenum. panis hlâf,
panum. canis hund, canum. uates wîtega oððe sceop, uatum.
ciuitas ceaster, ciuitatium; probitas gôdnyss, probitatium;
bûton sêo sincopa, þæt ys, sêo wanung, þone i oftêo, þæt sŷ
gecweden ciuitatum, probitatum, sanctitatum et cetera. hae
uires þâs mægnu, harum uirium. hi et hae tres et haec tria,
horum et harum et horum trium ðissera þrêora. hi et hae
plures mâ et haec pluria, horum et harum et horum plurium.
lis geflit, litium geflita. hic et haec dis welig, ditium.
nox niht, noctium. uox stemn, uocum. consul dêma, consulum.
dux heretoga, ducum. nux hnutu, nucum. caput hêafod,
capitum. pes fôt, pedum. ales fugel, alitum. bos oxa, boum.
þurh ðâs ðû miht þâra ôðra genitiuum understandan.
DE QVARTA DECLINATIONE.
Quarta declinatio habet terminationes duas sêo fêorðe
declinung hæfð twâ geendunga, us and u. on us geendjað
masculina nomina, and on u befeallað neutra. þêos declinung
gǣð þus: nominatiuo hic sensus þis andgyt, genitiuo huius
sensus ðises andgytes, datiuo huic sensui þisum andgyte,
accusatiuo hunc sensum þis andgyt, uocatiuo o sensus êalâ ðû
andgyt, ablatiuo ab hoc sensu fram ðisum andgyte; et
pluraliter nominatiuo hi sensus ðâs andgytu, genitiuo horum
sensuum ðissera andgyta, datiuo his sensibus þisum andgytum,
accusatiuo hos sensus þâs andgytu, uocatiuo o sensus êalâ gê
andgytu, ablatiuo ab his sensibus fram ðisum andgytum.
ealswâ gâð ðâs: hic casus hryre oþþe declinung, huius casus;
risus hlehter, cursus ryne, sexus werhâd oððe wîfhâd, nexus
cnotta, luxus lust oððe gǣlsa, fluxus tôflôwednyss, ritus
gewuna, metus ôga, impetus onrǣs, fluctus flôd oððe ŷð,
actus dǣd, fructus wæstm, uictus bîgleofa, uestitus scrûd,
habitus gyrla, saltus hlŷp and holt, exercitus werod oððe
here, uersus fers, uisus gesihð, auditus hlyst, gustus
swæcc, odoratus stenc, tactus hrepung, ictus sweng, motus
styrung, affectus gewilnung, effectus fremmingc, monitus
mynegung, passus stæpe, gradus hâd oððe stæpe, lapsus slide,
usus brîce oððe gewuna, potus drenc, portus hŷð, artus liþ,
arcus boga, lacus sêað, acus nǣdl, sinus bôsm, currus cræt,
uultus andwlite, cultus bîgeng et cetera.
Ðâs ôðre synd feminini generis: haec manus þêos hand, huius
manus, huic manui, hanc manum, o manus, ab hac manu; et
pluraliter hae manus, harum manuum, his manibus, has manus,
o manus, ab his manibus. ealswâ gâð þâs: haec anus ðis ealde
wîf, porticus portic, socrus sweger, nurus snoru, tribus
mǣgð, domus hûs.
Þâs ôðre synd neutri generis and indeclinabilia, þæt is,
undeclinjendlîce: hoc cornu þes horn, hoc tonitru þes ðunor.
nabbað þâs naman nâ ôðre gebîgednysse on ânfealdum getele,
ac þes ân casus bið gecweden for eallum ðâm ôðrum ðus: hoc
cornu, huius cornu, huic cornu, hoc cornu, o cornu, ab hoc
cornu; on menigfealdum getele hîg habbað sume casus: haec
cornua, horum cornuum, his cornibus, haec cornua, o cornua,
ab his cornibus. ealswâ gǣð hoc genu þis cnêow et pluraliter
haec genua; hoc gelu þes forst, ueru spitu, specu scræf,
pecu nŷten, testu crocscerd, penu hêddern et cetera, ac hî
âteorjað sume on menigfealdum getele. syndon êac gecwedene
hic cornus þes horn, hic tonitrus masculini generis on
ðissere declinunge. pecu gǣþ êac on ôðre wîsan on ðǣre
þriddan declinunge: hoc pecus, huius pecoris and haec pecus,
huius pecudis; and hoc testu þissere declinunge and haec
testa þǣre forman declinunge. ealswâ specu and penu gâð on
manega wîsan and on mislîcum kynne.
Arcus boga and artus lið and partus geêacnung healdaþ þone u
fæste on menigfealdum datiuo and ablatiuo: arcubus bogum,
artubus liðum, partubus geêacnungum, for ðâm gesceâde, þæt
hîg nǣron gelîce arcibus wîghûsum, artibus cræftum, partibus
dǣlum. êac sume ôðre healdað þone u on ðâm foresǣdum casum
bûtan intingan: portubus hŷðum, tribubus mǣgðum, lacubus
sêaðum et cetera.
DE QVINTA DECLINATIONE.
Quinta declinatio habet unam terminationem in es productam
sêo fîfte declinung hæfð âne geendunge on langne es, and
synd ealle feminini generis bûton ânum, þe ys ǣgðres cynnes
on ânfealdum getele and on menigfealdum getele ys masculini
generis: hic uel haec dies ðes dæg, and ân of ðâm gefêged ys
masculini generis: hic meridies þes middæg. þêos declinung
gǣð þus: nominatiuo hic uel haec dies þes dæg, genitiuo
huius diei þises dæges, datiuo huic diei ðisum dæge,
accusatiuo hunc uel hanc diem þisne dæg, uocatiuo o dies
êalâ ðû dæg, ablatiuo ab hoc uel ab hac die fram ðisum dæge;
et pluraliter nominatiuo hi dies þâs dagas, genitiuo horum
dierum þissera daga, datiuo his diebus ðisum dagum,
accusatiuo hos dies þâs dagas, uocatiuo o dies êalâ gê
dagas, ablatiuo ab his diebus fram ðisum dagum.
Ealle ôðre naman þissere declinunge syndon feminini generis;
haec facies ðêos ansŷn, haec species þêos wlitu, acies egc
oððe scearpnys, requies rest, progenies ofspringc, series
endebyrdnyss, pernicies cwelmbǣrnyss, rabies wôdnys, glacies
îs, canicies hârung, effigies hiw oððe anlîcnys, esuries
hungor, macies hlǣnnys, ingluuies oferǣt, caessaries feax.
þrŷ naman of ðisum gâð on twâ wîsan: duricies and duritia
heardnys, mollicies and mollitia hnescnys, materies and
materia antimber. fides gelêafa; res þing; spes hiht et
cetera. ac hî âteorjað sume on menigfealdum getele.
DE NVMERO.
Numerus is getel, singularis et pluralis ânfeald oððe
menigfeald. ânfeald getel ys on ânum: homo ân mann.
menigfeald getel ys homines menn. and ealle ðâ eahta partes
habbað þâs twâ getel: witodlîce âgene naman habbað ânfeald
getel and nabbað menigfeald. êac sunne and môna sindon
ânfealdes geteles. sindon êac manega ôðre naman, þe æfter
lêdensprǣce nabbað menigfeald getel: masculini generis þâs:
sanguis blôd (ac swâ ðêah on hâlgum bôcum wê rǣdað uirum
sanguinum), puluis dûst, fumus smîc, fimus scern, limus lâm;
generis feminini: pax sybb, lux lêoht, pix pic, fames
hungor, sitis ðurst, labes âwyrdnyss, tabes wyrms, humus
molde; generis neutri: coenum meox, foenum strêw, lutum
fenn, aeuum êcnys, penum hêddern, uulgus ceorlfolc, pelagus
wîdsǣ, uirus wyrms. and ǣlc þǣra ðinga, þe man wihð on wǣgan
oððe met on fate, næfð heora nân menigfeald getel, ðêah ðe
sume menn be heora âgenum dôme hî âwendað menigfealdlîce þus
cweðende: frumenta hwǣtas, ordea beras, fabae bêana, pisae
pisan, uina fela wîn, mella fela hunig et cetera.
Sume naman synd êac, þe nabbað ânfeald getel, ac bêoð ǣfre
menigfealdlîce gecwedene, swâswâ bêoð twâ ðǣra twelf tâcna,
gemini getwysan and pisces fixas, and manega ôðre tô êacan
þison: generis masculini hi manes þâs helwaran, primores
hêafodmenn, liberi bearn, cani hwîte hǣr on ealdum menn,
sentes ðornas, uepres brêmlas; generis feminini insidiae
syrwan, induciae fyrst, deliciae êstas, diuitiae welan,
excubiae weardan, manubiae hererêaf, primitiae frumwæstmas,
exequiae lîcðênunga, blanditiae geswǣnyssa oððe ôlæcunga,
bigae twegra horsa cræt, trigae þrêora horsa cræt; quadrigae
fêower horsa cræt, reliquiae sumes ðinges lâfe, kalendae
clypunga, forðan ðe ðâ ealdan men clypodon symle on niwum
mônan. ealswâ nonae ân getel on gerîmcræfte, idus
tôdǣlednyssa þæs mônðes; nundinae cŷpinga, latebrae
dimhofan, tenebrae þêostru, nuptiae giftu, quisquiliae
ǣfyrmðe; generis neutri: arma wǣpnu, moenia weallas,
crepundia swurbêagas, cunabula cildcradulas, spolia
hererêaf, exta þearmas, extales bæcðearmas, serta
cynehelmas, pascua læsa, sponsalia brŷdgyfa, praecordia
forebrêost.
Sume naman synd ôðres cynnes on ânfealdum getele and ôðres
cynnes on menigfealdum getele: hic locus ðêos stôw masculini
generis and on menigfealdum getele haec loca neutri generis.
ealswâ hic iocus þes plega et pluraliter haec ioca þâs
plegan; hic sibilus þêos hwistlung, haec sibila þâs
hwistlunga; hic carbasus þes segl, haec carbasa þâs seglu;
hic tartarus þêos hellîce sûsl, haec tartara mænigfealdlîce.
þâs ôðre synd generis neutri on ânfealdum getele and generis
feminini on menigfealdum getele: hoc epulum þêos wist and
menigfealdlîce hae epulae; hoc balneum þis bæð and
menigfealdlîce hae balneae; hoc caepe þis lêc
undeclinjendlîc and menigfealdlîce hae caepae declinjendlîc.
þâs ôðre synd neutri generis on ânfealdum getele and
masculini on menigfealdum: hoc caelum þêos heofen and
menigfealdlîce hi caeli; hoc porrum þis lêac and eft hi
porri; hoc frenum þes brîdel and menigfealdlîce hi freni uel
haec frena; hoc filum þes ðrǣd and menigfealdlîce hi fili
uel haec fila et cetera.
Sume naman habbað ôðre declinunge on ânfealdum getele and
ôðre on menigfealdum, swâswâ ys hoc iugerum þes æcer: se
nama ys þǣre ôðre declinunge on ânfealdum getele and ðǣre
ðriddan declinunge on menigfealdum getele; hoc uas þis fæt
ys ðǣre þriddan declinunge on ânfealdum getele and ðǣre ôðre
on menigfealdum.
DE FIGVRA.
Figura is hiw on namum and on ôðrum dǣlum and æfter donatum,
þâm lârêowe, synd twâ figura: simplex, þæt is, ânfeald et
composita, þæt is, gefêged. ânfeald hiw is decens geðæslîc
oððe ârwurðe, potens mihtig. gefêged hiw byð, þæt ðe byð of
twâm dǣlum oððe of mâ gefêged: indecens unðæslîc oððe
ungedafenlîc, inpotens unmihtig; and hî bêoþ gefêgede on
fêower wîsan: ǣrest of twâm ansundum dǣlum: iniustus
unrihtwîs; in is praepositio and iustus is nama. eft byð
gefêged of twâm tôbrocenum dǣlum beniuolus wel willende; eft
of ansundum dǣle and tôbrocenum inimicus fêond, insipiens
unwîs; eft of tôbrocenum dǣle and ansundum impius ârlêas,
efferus rêðe.
Ealle ðâ eahta dǣlas underfôð fêginge, bûton interiectio
âna, and, gif se nama bið gefêged of twâm ansundum dǣlum,
þonne mæg man on ǣgðrum ende hine declinjan: hoc ius
iurandum þes âðswara, huius iuris iurandi, huic iuri iurando
et cetera. gyf se nama byð gefêged of nominatiuo casu and of
ôðrum gebîgedum case, þonne bið se nama declinjendlîc on ðâ
healfe, þe se nominatiuus byð: hic praefectus urbis ðes
portgerêfa oððe burhealdor, huius praefecti urbis, huic
praefecto urbis, hunc praefectum urbis, o praefecte urbis,
ab hoc praefecto urbis et cetera. gif se nama byð gefêged of
twâm gebîgedum casum, þonne byð hê indeclinabile, þæt is,
undeclinjendlîc, ac gǣð se ân casus for eallum ðâm ôðrum
casum, swâswâ ys huius modi: huius modi homo þus gerâd man,
huius modi hominis þus gerâdes mannes, huius modi homini;
huius modi mulier þus gerâd wîf; huius modi mancipium þus
gerâd þêowman. ealswâ gâð illius modi swâ gerâd et cetera.
Be þâm syx casum wê habbað gesǣd, ac sume naman synd
gehâtene monoptota. þæt sind ânre gebîgednysse, and se ân
casus gǣð for ealle ðâ ôðre: nequam mânful and ealra stafa
naman: hoc a, huius a; hoc b, huius b and swâ forð. ealswâ
quattuor fêower, quattuor homines, quattuor hominum and swâ
tô ǣlcum case and tô ǣlcum cynne: quinque feminae fîf wîf,
quinque uerba fîf word; sex syx and swâ forð ôð centum
hundtêontig. mille þûsend gæð ealswâ.
Sume naman syndon diptota gecwedene, þâ habbað twegen
mislîce casus and nâ mâ on gewunan: ueru spitu, ueribus
spitum; tabi wyrms and tabo: nys ðǣr nâ mâ casu on gewunan.
Sume synd gecwedene triptota, þâ habbað þrŷ ungelîce casus,
swâswâ bêoð ealle naman neutri generis þǣre ôðre declinunge
on ânfealdum getele: hoc templum ðis templ, huius templi,
huic templo; nys ðǣr nâ mâ mislîcra casa. ealswâ byð on
menigfealdum getele on eallum neutrum: haec turibula þâs
stôrcyllan, horum turibulorum, his turibulis; haec sidera
þâs tunglan, horum siderum, his sideribus; cornua hornas,
cornuum, cornibus.
Sume naman syndon gehâtene tetraptota, þâ ðe habbað fêower
ungelîce casus, swâswâ synd ealle, þâ þe geendjað on er on
þǣre ôþre declinunge: hic presbiter þes mæsseprêost, huius
presbiteri, huic presbitero, hunc presbiterum et similia.
Sume synd gecwedene pentaptota, þâ ðe habbað fîf ungelîce
casas. swâswâ synd ealle, þâ ðe geendjað on us, ðǣre ôðre
declinunge: iustus rihtwîs, iusti, -to, -tum, o iuste and
manega ôðre þǣre ðriddan declinunge.
Sume naman synd gecwedene exaptota, þæt synd, þâ ðe habbað
syx casus, nân ôðrum gelîc, ac wê ne findað nâne naman bûton
ðrîm ðus gerâde: unus ân, unius ânes, uni ânum, unum ǣnne, o
une êalâ ðû âna, ab uno fram ânum. ealswâ gǣð solus âna and
totus eall.
Sit hoc satis de sex casualibus formis bêo ðis ðus genôh be
ðâm syx gebîgendlîcum hiwum gesǣd.
Wê habbað nû gesǣd be ðâm fîf ðingum, þe ðâm namum gelimpað,
þæt is species hiw, primitiua frumcenned and diriuatiua, þæt
is, ofgangendlîc. ôðer ys genus kynn; þridde numerus, þæt
is, getel; fêorðe figura hiw, þæt is, hwæðer hit bêo simplex
ânfeald aut composita oððe gefêged: fîfte ys casus, þæt is,
fyll oððe gebîgednys. nû wylle wê ongynnan pronomen.
INCIPIT PRONOMEN.
Pronomen est pars orationis, quae pro nomine proprio
uniuscuiusque accipitur personasque finitas recipit.
pronomen ys naman speljend, ân dǣl lêdensprǣce, sê byð
underfangen for âgenum naman, and hê underfêhð hâdas mid
fulre gewissunge. ðes dǣl, þæt is pronomen, hæfð syx
accidentia, þæt synd syx gelimp. him gelimpþ species, þæt
is, hiw; persona, þæt is, hâd; and genus, þæt is, cynn; and
figura, þæt is, ânfeald hiw oððe gefêged; and numerus, þæt
is, getel; and casus gebîgednyss. wê secgað nû gewislîcor be
ðison.
Species pronominum bipertita est þâra naman speljendra hiw
ys on twâ tôdǣled, forðan ðe hî synd sume primitiua, þæt
synd frumcennede, sume diriuatiua, þæt sind ofgangende.
eahta þǣr synd frumcennede and seofan ofcumende. se forma
hâd is frumcenned: ego ic; ealswâ se ôðer: tu ðû; and êac se
ðridda: ille hê. se forma hâd and se ôðer hâd habbað
ǣnlîpige stemna, forðan ðe hî bêoð ǣfre ætgædere and him
betwŷnan sprecað. þonne ic cweþe ego ic and ðû cwest tô mê
tu ðû, þonne bêo wyt ætgædere and for ðî ne behôfað nâðor
þissera pronomina nâ mâ stemna, bûton twegra. se ðridda hâd
hæfð syx clypunga, forðan ðe hê ys hwîlon mid hwîlon on ôðre
stôwe. iste þes ys ætêowjendlîc and ðâr bið, þâr man swâ
bîcnað be him. ille hê ne bið ðǣr ætforan andwerd, þâr man
swâ be him clypað. se forma hâd hæfð ǣnne pronomen: ego ic,
and se ôðer hâd hæfð ǣnne: tu ðû. se ðridda hæfð syx: ille
hê, ipse hê sylf, iste ðes, hic ðes, is se ylca, sui his.
þâs eahta synd primitiua pronomina and ðâ ôðre seofan syndon
diriuatiua, þæt is, þæt hî cumað of þâm ôðrum. hêr synd þâ
seofon diriuatiua: meus mîn, noster ûre and nostras
ûrelendisc; tuus ðîn, uester êower and uestras êowerlendisc,
suus his. ne synd nâ mâ naman speljende, bûton þâs fîftŷne,
beðan ðe priscianus tǣcð, sê ðe ys ealre lêdensprǣce wlite
gehâten.
Genera pronominum sunt quinque fîf cynn synd þâra naman
speljendra: masculinum hic ðes; femininum haec ðêos; neutrum
hoc ðis; commune gemǣne nostras ûres landes man, uestras
êowres landes mann; trium generum ðrêora cynna ego ic, tu
ðû. on lêdensprǣce cweð ǣgðer gê wer gê wîf gê ðêowman ego
et tu and on englisc ic and ðû; for ðî hî synd þrêora cynna
nâ on stemne, ac on andgite. ðâ ôðre ealle mǣst synd
mobilia, þæt is, âwendedlîce fram cynne tô cynne, swâswâ wê
nû rihte cûðlîcor secgað.
Pronomina habbað fêower declinunga. sêo forme is ego ic, mei
uel mis mîn, mihi mê, me mê, a me fram mê; et pluraliter nos
wê, nostrum uel nostri ûre, nobis ûs, nos ûs, a nobis fram
ûs. git swutelîcor: ego loquor ic sprece, mei locutio mîn
sprǣc, mihi respondes mê þû andswarast, me diligis mê ðû
lufast (nys hêr nân uocatiuus), a me audisti sapientiam fram
mê þû gehŷrdest wîsdôm; et pluraliter nos loquimur wê
sprecaþ, nostri sermo ûre sprǣc, nobis respondetis ûs gê
andswarjað, nos diligitis ûs gê lufjaþ, a nobis ambulasti
fram ûs ðû eodest. ealswâ tu ðû, tui uel tis þîn, tibi ðê,
te ðê, o tu êalâ ðû, a te fram ðê; et pluraliter uos gê,
uestrum uel uestri êower, uobis êow, uos êow, o uos êalâ gê,
a uobis fram êow. næfð nân frumcenned pronomen uocatiuum
bûton ðisum: o tu, o uos. tu doces me ðû tǣcst mê, tui
doctrina bona est þîn lâr is gôd, tibi reddo gratias þê ic
sylle þancunga; te laudo, ut sapientem þê ic herige, swâswâ
wîsne man; o tu doctor, loquere ad me êalâ ðû lârêow, sprec
tô mê; a te audiui multa utilia fram ðê ic gehŷrde fela
nytwurðe ðing; et pluraliter uos sedetis gê sittað, uestri
sedes êower setl, uobis ministro êow ic ðênige, uos moneo
êow ic myngje; o uos, audite monitionem meam êalâ gê,
gehŷrað mîne myngunge; a uobis ambulauerunt fram êow hî
eodon, et cetera. sui his næfð nǣnne nominatiuum nâðor nê
mid grêcum nê mid lêdenwarum for ðâm gesceâde, þæt hit nǣre
ôðrum wordum gelîc. fêower casus hê hæfð, and þâ belûcað
twŷfeald getel and tô ǣlcum cynne hî belimpað: sui equus his
hors, sui homines his men, sui uilla his tûn, sibi congregat
pecuniam him hê gaderað feoh, sibi placet him hê gelîcað;
petit, ut sibi concedas he bit, þæt ðû him geunne ðæs; se
custodit bene hine hê hylt wel, se defendit armis hine hê
bewerað mid wǣpnum, christus se dedit pro nobis crîst sealde
hyne sylfne for ûs, a se expulit malos fram him hê âdrǣfde
þâ yfelan, et cetera.
Sêo ôðer declinung gǣð þus: ille hê, illius his. ac hit bið
gewislîcor, gif þâr man cwyð sum word tô: ille me amat hê mê
lufað, illius amor his lufu, illi scribo unum librum him ic
wrîte âne bôc, illum accuso hine ic wrêge, ab illo ueni fram
him ic côm; et pluraliter illi equitant hî rîdað, illorum
congregatio heora gegaderung, illis respondeo him ic
andswarige, illos audio hîg ic gehŷre, ab illis uenimus fram
him wê cômon. generis feminini illa hêo, illius hyre; illa
suit hêo siwað. illius opus hyre weorc, illi do aliquid hire
ic forgife sum ðingc, illam odi hîg ic hatige, ab illa
discessi fram hyre ic gewât; et pluraliter illae nent lanam
hîg spinnað wulle, illarum uestis est heora hrægl hit is,
illas uitupero hîg ic tǣle, ab illis uenit nobis bonum fram
him ûs côm gôd. generis neutri illud caput þæt hêafod,
illius capitis þæs hêafdes, illi capiti þâm hêafde, illud
caput þæt hêafod, ab illo capite fram ðâm hêafde; et
pluraliter illa capita þâ hêafdu, illorum capitum þǣra
hêafda, illis capitibus ðâm hêafdum, illa capita þâ hêafdu,
ab illis capitibus fram ðâm hêafdum.
Ealswâ gǣð iste ðes: iste homo þes man, istius hominis þises
mannes, isti homini ðisum menn, istum hominem þisne man, ab
isto homine fram ðisum menn; et pluraliter isti homines þâs
menn, istorum hominum þissera manna, istis hominibus þisum
mannum, istos homines þâs men, ab istis hominibus fram þisum
mannum. generis feminini ista mulier þis wîf, istius
mulieris þises wîfes, isti mulieri þisum wîfe, istam
mulierem arguo ðis wîf ic ðrêage, ab ista muliere fram ðisum
wîfe; et pluraliter istae mulieres þâs wîf, istarum mulierum
þissera wîfa, istis mulieribus þisum wîfum, istas mulieres
laudo þâs wîf ic herige, ab istis mulieribus audiuimus
sermonem fram ðisum wîfum wê gehŷrdon sprǣce. generis neutri
istud animal ðis nŷten, istius animalis þises nŷtenes, isti
animali þisum nŷtene, istud animal occido þis nŷten ic
ofslêa, ab isto animali fram þisum nŷtene; et pluraliter
ista animalia huc adducta sunt þâs nŷtenu synd hider brôht,
istorum animalium þissera nŷtena, istis animalibus þisum
nŷtenum, ista animalia custodio þâs nŷtenu ic healde, ab
istis animalibus fram ðisum nŷtenum.
Hic ðes, haec ðêos, hoc þis. heora ealra genitiuus huius
þises oððe ðissere; huic ðisum; hunc þisne, hanc þâs, hoc
ðis; ab hoc fram ðisum, ab hac fram ðissere; et pluraliter
hi þâs tô masculinum, hae tô femininum, haec tô neutrum.
Is sê ys subiunctiuum, þæt ys, underðêodendlîc, oþðe
relatiuum, þæt ys, edlesendlîc, forðan ðe hê ne mæg bêon
æfter rihte gecweden, bûton þæt andgyt bêo ǣrfore sǣd; swâ
êac on engliscre sprǣce ne cweð nân man sê, bûton hê ǣr sum
ðingc be ðâm men sprǣce. aeneas fuit filius ueneris; is est,
qui uicit turnum eneas wæs ueneres sunu; sê oferswîðde
turnum. is sê, eius þæs, ei þâm, eum ðone, ab eo fram ðâm;
et pluraliter ei ðâ, eorum ðâra, eis þâm, eos accuso þâ ic
wrêge, ab eis fram him. generis feminini ea sêo, eius þǣre,
ei ðǣre, eam þâ, ab ea fram þǣre; et pluraliter eae mulieres
þâ wîf, earum þǣra, eis þâm, eas mulieres uidi þâ wîf ic
geseah, ab eis fram ðâm. generis neutri id þæt, eius þæs, ei
þâm, id uerbum audiui þæt word ic gehŷrde, ab eo fram ðâm;
et pluraliter ea uerba þâ word, eorum þǣra, eis þâm, ea
uerba audiui þâ word ic gehŷrde, ab eis fram ðâm.
Ipse hê sylf oþþe se ylca, ipsius, ipsi, ipsum, ab ipso; et
pluraliter ipsi hî sylfe oððe ðâ ylcan, ipsorum, ipsis,
ipsos, ab ipsis. generis feminini ipsa hêo sylf oþþe sêo
ylce, ipsius, ipsi, ipsam, ab ipsa; et pluraliter ipsae,
ipsarum, ipsis, ipsas, ab ipsis. generis neutri ipsum,
ipsius, ipsi, ipsum, ab ipso; et pluraliter ipsa, ipsorum,
ipsis, ipsa, ab ipsis. ipse, gif hê stent âna, þonne byð hit
hê sylf oððe se ylca. eft ego ipse ic sylf, tu ipse ðû sylf,
ille ipse hê sylf et cetera.
Wê habbað nû declinod þâ eahta frumcennedan pronomina: nû
wylle wê secgan þâ seofon diriuatiua. of ðâm forman hâde ego
of ðâm genitiuo mei cymð meus mîn. ðes pronomen and ðyllîce
synd possessiua, þæt synd geâgnigendlîce. meus seruus mîn
þêowa, mei serui mînes ðêowan, meo seruo mînum ðêowan, meum
seruum flagello mînne þêowan ic swinge; o mi serue, ara bene
êalâ mîn ðêowa, era wel; a meo seruo monitus sum fram mînum
þêowan ic eom gemyngod; et pluraliter mei serui laborant
mîne þêowan swincað, meorum seruorum labor mînra ðêowna
geswinc, meis seruis cibos do mînum þêowum ic sylle mettas,
meos seruos diligo mîne þêowan ic lufige, a meis seruis
ditatus sum fram mînum ðêowum ic eom gewelgod. generis
feminini mea ancilla hoc fecit mîn wyln dyde ðis, meae
ancillae ars mînre wylne cræft, meae ancillae do alimenta
mînre wylne ic sylle fôdan, meam ancillam arguo mîne wylne
ic ðrêage; o mea ancilla, esto utilis êalâ ðû mîn wyln, bêo
nytwyrðe; a mea ancilla uestitus sum fram mînre wylne ic eom
gescrŷd; et pluraliter meae ancillae bene operantur mîne
wylna wyrcað wel, mearum ancillarum domus mînra wylna hûs,
meis ancillis uictum tribuo mînum wylnum ic forgife
bîgleofan, meas ancillas moneo mîne wylna ic myngje; o meae
ancillae, operamini melius êalâ gê mîne wylna, wyrceað bet;
a meis ancillis talia uerba audiui fram mînum wylnum ic
gehŷrde swylce word. generis neutri meum mancipium loquitur
mîn weal sprecð, mei mancipii filius mînes weales sunu, meo
mancipio fabrico domus mînum weale ic timbrige hûs, meum
mancipium excuso mînne weal ic belâdige; o meum mancipium,
sere bene êalâ ðû mîn weal, sâw wel; a meo mancipio multa
bona accepi fram mînum weale ic underfêng fela gôd; et
pluraliter mea mancipia arant mîne wealas erjað, meorum
mancipiorum segetes mînra þêowra manna æceras, meis
mancipiis diuido denarios mînum ðêowum mannum ic dǣle
penegas, mea mancipia arguo mîne þêowan men ic ðrêage; o mea
mancipia, estote fideles êalâ gê mîne ðêowan, bêoð getrêowe;
a meis mancipiis adiutus sum fram mînum þêowum mannum ic eom
gefultumod.
Se forma hâd ego ic macað his menigfealde getel nos wê, and
of his genitiuum nostri cumað twâ diriuatiua: noster and
nostras. noster frater ûre brôðer, nostri fratris ûres
brôðor, nostro fratri ûrum brêðer, nostrum fratrem ûrne
brôðor, o noster frater êalâ ðû ûre brôðor, a nostro fratre
fram ûrum brêðer; et pluraliter nostri fratres ûre gebrôðra,
nostrorum fratrum obedientia ûre gebrôðra gehŷrsumnys,
nostris fratribus ministro ûrum gebrôðrum ic þênige, nostros
fratres amo ûre gebrôþra ic lufige, a nostris fratribus fram
ûrum gebrôðrum. generis feminini nostra soror ûre swuster,
nostrae sororis and swâ forð, swâ wê ǣr declinodon mea
ancilla. generis neutri nostrum consilium ûre rǣd, nostri
consilii ûres rǣdes and swâ forð æfter neutri generis. hic
et haec nostras et hoc nostrate ûres landes mann oððe elles
hwæt, nostratis and swâ forð æfter ðǣre þriddan declinunge.
ealswâ gǣð hic et haec uestras et hoc uestrate êowres landes
mann.
Se ôðer hâd ys tu ðû, and his genitiuus byð tui þîn. þonne
cymð of ðâm diriuatiuum tuus þîn: tuus equus ðîn hors, tui
equi þînes horses and swâ forð æfter ðǣre ôðre declinunge.
generis feminini tua uilla þîn tûn, tuae uillae ðînes tûnes
and swâ forð æfter ðǣre forman declinunge. generis neutri
tuum uerbum þîn word, tui uerbi ðînes wordes and swâ forð
æfter neutri generis.
Se frumcenneda tu macað his menigfealde getel uos. þonne
cumað of his genitiuo uestri twâ diriuatiua: uester êower
and uestras êower landes mann. uester bos êower oxa, uestri
bouis êowres oxan and swâ forþ, swâswâ noster. feminini
uestra uestis êower rêaf and swâ forð, swâswâ nostra.
generis neutri uestrum iudicium êower dôm, uestri iudicii
êowres dômes and swâ forð æfter neutri generis.
Of þâm frumcennedan sui cymð ân diriuatiuum suus his: suus
ager his æcer, sui agri his æceres and swâ forð, swâswâ ðâ
ôðre. femininum sua uxor his wîf, suae uxoris his wîfes and
swâ forð, swâswâ ðâ ôðre. neutrum suum rus his land, sui
ruris his landes and swâ forð æfter neutri generis.
Wê wyllaþ secgan, hwæt sŷ betwux þâm genitiuum þǣra
frumcennedra pronomina and ðǣra ofgangendra. mei, tui, sui,
nostri, uestri, gyf hîg bêoð frumcennede genitiui, þonne
magon hîg bêon gefêrlǣhte eallum casum and ǣgðrum getele.
mei ager est mîn æcer hyt ys, mei terra mîn land, mei agros
aro mîne æceras ic erige, mei uerba audisti mîne word þû
gehŷrdest. ealswâ tui seruus arat ðîn ðêowa man erað, tui
ancilla texit ðîn wyln wefð, tui agros metis þû rîpst þîne
æceras. ealswâ sui: sui equus est his hors hit is, sui
homines pergunt his men gâð, sui animalia sunt his nŷtenu
hit synt, sui ancilla laborat his wyln swincð. nostri
hominis equus est ûres mannes hors hit is, nostri seruum
arguo ûrne þêowan man ic ðrêage, nostri agros depastas þû
etst ûre æceras. uestri sermo êower sprǣc, uestri
congregatio êower gegaderung, uestri iudicia laudo êower
dômas ic herige.
Gif ðâs casus bêoð of ðâm diriuatiuum, þonne sceolon hîg
habban him gelîce casus and gelîc getel: meus ager mîn æcer,
mei agri semen mînes æceres sǣd, meo agro et cetera; tuus
seruus þîn ðêowa mann, tua ancilla ðîn wyln, tuae ancillae
filius þînre wylne sunu, tui hominis equus ðînes mannes
hors, tuum iudicium laudo þînne dôm ic herige; suus faber
est his smið hê is, sui fabri opus his smiþes weorc, suum
fabrum diligit his smiþ hê lufað; noster piscator est ûre
fiscere hê is, nostri piscatoris rete ûres fisceres nett,
nostro piscatori do nauem ûrum fiscere ic gyfe scip; uester
sutor est êower sûtere hê is, uestri sutoris instrumenta
êower sûteres tôl, uestra locutio mihi placet êowor sprǣc mê
lîcað, uestrum uerbum audiui êower word ic gehŷrde, uestri
uerbi êowres wordes et cetera.
DE FIGVRA.
Figura is gecweden on englisc hiw oððe gefêgednyss. þâra
synt twâ: simplex ânfeald et composita and gefêged. þâs
pronomina bêoð gefêgede ðus þurh sume casus: iste and hic
bêoþ tôgædere gefêgede on þrîm casum ðus: istic þes, istunc
þisne, ab istoc fram ðisum. femininum istaec ðêos, istanc
þâs, ab istac fram þissere. nis hêr nân menigfeald getel.
neutrum istoc iudicium þes dôm, istoc ðisne, ab istoc fram
ðisum. hêr is menigfeald getel: istaec iudicia ðâs dômas,
istaec accussatiuus, istaec uocatiuus. aduerbium hic hêr;
ôðre gefêgede aduerbia: adhuc gyt (lege adhuc rǣd gyt),
abhinc heonon.
Is sê byð gefêged tô ðâm aduerbio demum æt nêxtan ðus: idem
se ylca, eiusdem þæs ylcan, eidem þâm ylcan, eundem þone
ylcan, ab eodem fram ðâm ylcan; et pluraliter idem uel eidem
þâ ylcan, eorundem ðǣra ylcra, eisdem þâm ylcum, eosdem þâ
ylcan, ab eisdem fram ðâm ylcum. generis feminini eadem sêo
ylce, eiusdem þǣre ylcan, eidem, eandem, ab eadem; et
pluraliter eaedem þâ ylcan, earundem et cetera. generis
neutri idem þæt ylce, eiusdem ðæs ylcan, eidem, idem, ab
eodem; et pluraliter eadem þâ ylcan, eorundem, eisdem et
cetera.
Þrŷ êacan synd met, pte, ce, þe man êacnað on lêdensprǣce tô
sumum casum þises partes for gesceâde oððe fægernysse.
egomet ic sylf, meimet mînes sylfes, mihimet mê sylfum,
memet mê sylfne. on ðâm ôðrum hâde on genitiuo tuimet þînes
sylfes (forþan ðe tumet ys word: tumeo ic tôðinde, tumes þû
tôðindst, tumet hê tôðint), tibimet þê sylfum, temet ðê
sylfne. ðâm nominatiuo hê mæg bêon êac geðêod, gif ðû setst
ânne scortne te betwux: tutemet þû sylf; êac tute getâcnað
þæt ylce. et pluraliter nosmet wê sylfe, nobismet ûs sylfum,
uosmet gê sylfe, uobismet êow sylfum: nys hêr nâ mâ. on ðâm
þriddan hâde suimet his sylfes, sibimet him sylfum, semet
hyne sylfne.
Se ôðer êaca bið fîf ablatiuum wîflîces cynnes gefêrlǣht:
meapte on mîne wîsan, tuapte on ðîne wîsan, suapte on his
wîsan, nostrapte on ûre wîsan, uestrapte on êower wîsan.
Se þridda êaca gǣð þus: huiusce þises, hisce þisum, hosce
þâs; hasce þâs.
Sume hîg bêoð gefêgede þus: eccum, þæt is on andgyte, lôca
efne, þû gesihst hine; eccos lôca efne, þû gesihst hîg; eft
ellum for illum hine. ad femininum tô wîflîcum hâde ealswâ
ellam for illam; eccam lôca efne, ðû gesihst hîg and
menigfealdlîce eccas.
Eft mecum mid mê, tecum mid ðê, secum mid him, nobiscum mid
ûs, uobiscum mid êow.
Hic is ǣgðer gê pronomen gê aduerbium: hic þes and hic hêr.
tantundem is nama, þæt is eft swâ mycel. his genitiuus is
tantidem eft swâ myceles oððe ealswâ myceles. næfð hê nâ mâ
casa. totidem ealswâ fela ys êac nama and næfð nâ mâ casa.
DE NVMERO.
Numerus is getel, singularis ânfeald et pluralis and
menigfeald. ânfeald getel byð on ðisum parte ego ic, tu ðû,
ille hê, and menigfeald getel bið nos wê, uos gê, illi hîg.
sume hîg bêoð ǣgþres geteles: idem homo se ylca man and idem
homines þâ ylcan men. sume bêoð ǣgðres cynnes: haec ancilla
þêos wyln and menigfealdlîce haec mancipia þâs wealas. þâ
seofon diriuatiua pronomina, þæt synd ofgangendlîce naman
speligendan, habbað twŷfeald getel, ân wiðinnan, ôðer
wiðûtan. gif ðû âxast: cuius sunt hi libri? hwæs synd ðâs
bêc? and ic cweðe on lêden: mei sunt mîne hîg synd, þonne
byð on þâm forman stæfgefêge me ânfeald getel, and on ðâm
ôðrum stæfgefêge i bið menigfeald getel. ealswâ tua uerba
sunt ðîne word hit synd: on ðâm tu byð ânfeald getel and on
ðâm a menigfeald. hîg habbað êac ealle twegen hâdas and twâ
cynn: ân hâd and ân cynn byð on þâm hlâforde, þe cweð meus
mîn, and ôðer hâd and ôðer cynn byð on ðâm ǣhte, þe hê embe
sprecð, forðan ðe þæt forme stæfgefêg ys ðrêora cynna:
masculinum and femininum and neutrum, and þæt ôðer stæfgefêg
ys âwendendlîc fram cynne tô cynne: meus ager mîn æcer, mea
terra mîn land, meum aratrum mîn sul. hî synd êac gecwedene
possessiua, þæt synd geâgnigendlîce, forðan ðe hî getâcnjað
oftost ǣhta, ac nâ swâ ðêah symle: gif ic cweðe meus dominus
mîn hlâford oððe meus pater mîn fæder, ne byð ðǣr nân ǣht
geswutelod. suus his is ǣgðres geteles gê ânfealdes gê
menigfealdes, bûton priscianus luge, forðan ðe his
frumcenneda sui is ǣgðres geteles: sui causa facit for his
intingan hê hit dêð et sui causa faciunt and for heora
intingan hî hit dôð; sibi prodest him sylfum hê fremað et
sibi prosunt and him sylfum hî fremjað; se custodit hine
sylfne hê hylt et se custodiunt and hîg healdað hî sylfe; a
se expulit hostem fram him hê âdrǣfð þone fêond, a se
expellunt hostes hî âdrǣfað heora fŷnd him fram et similia.
DE CASV.
Ðâ pronomina, þe habbað uocatiuum, þâ habbað syx casus and
ðâ ôðre ealle nabbað, bûton fîf gebîgednyssa. on ðâm ôðrum
hâde tu ðû and uos gê, þǣr ðǣr byð tôsprǣc, þǣr mæg bêon
uocatiuus. eft on þâm ânum diriuatiuum, þæt ys ofgangende,
meus mîn hæfð uocatiuus nâ þæs âgneres, ac ðæs ôðres hâdes,
þe hê tô sprecð: o pater mi, doce filium tuum êalâ ðû fæder
mîn, lǣr þînne sunu; o mater mea, uesti filium tuum êalâ ðû
mîn môdor, scrŷd ðînne sunu; êac menigfealdlîce o noster
amice êalâ ðû ûre frêond, o nostra soror êalâ ðû ûre swuster
[o nostra soror, da nobis bibere êalâ ðû ûre swuster, syle
us drincan] et cetera. nostras ûres landes man, uestras
êowres landes mann habbað gelîce nominatiuum and uocatiuum,
and nys nâ mâ pronomina, þe hæbbe syx casus.
Âne nigon naman synt, ðe habbað þâ ylcan declinunga, þe
pronomina habbað, and for ðî wǣron sume bôceras swâ bepǣhte,
þæt hî tealdon ðâ nigon naman tô ðisum dǣle, þe wê hâtað
pronomen, ac se lârêow priscianus segð, þæt man sceal
tôcnâwan ǣlces dǣles mihte and getâcnunge and swâ
undergytan, hwæt hê sŷ, nâ be þǣre declinunge. gif sêo
declinatio, þæt is, declinung, sceal tôsceâdan, hwæt gehwylc
dǣl sî, þonne bêoð ealle ðâ seofon pronomina, þe wê nû embe
sprǣcon, and êac participia, þæt synd dǣl nymende, getealde
betwux namum; ac þæt ne byð nân gesceâd. þâs nigon naman, þe
wê embe sprecað, sind appellatiua, þæt sind gecîgendlîce.
proprium nomen is âgen nama and appellatiuum byð ǣlc ôþer
nama. hêr synd ðâ naman: quis hwâ, unus ân, ullus ǣnig,
nullus nân, solus âna, totus eall, alius ôðer oððe sum,
alter ôðer, uter heora ôðer. þâs naman synd mobilia per tria
genera, þâs naman synd âwendendlîce geond þrêo cynn. quis
hwâ is werlîc hâd; quae hwylc is wîflîc; quod hwylc nys
nâþres cynnes. heora ealra genitiuus byð cuius hwæs oððe
hwylces and heora ealra datiuus cui hwâm oððe hwylcum, quem
uirum laudas? hwylcne wer herast ðû? a quo uel a qui fram
hwylcum oððe fram hwâm; et pluraliter qui hwilce oððe ðâ,
quorum hwylcera oððe ðǣra, quis uel quibus hwylcum oððe ðâm,
quos laudas? hwylce herast ðû? oððe ðâ, a quis uel a quibus
fram hwylcum oððe fram þâm. þes nama hæfð twŷfealdne
nominatiuum: quis and qui. se qui byð ânfealdes geteles and
menigfealdes: qui uir sê wer, qui uiri þâ weras, and hî
habbað twŷfealdne ablatiuum, swâswâ wê ǣr sǣdon. generis
feminini quae hwylc, cuius hwylcere, cui, quam, a qua uel a
qui; et pluraliter quae hwylce, quarum hwylcera, quis uel
quibus, quas, a quis uel a quibus, ac se quibus ys
gewunelîcor, forðan ðe quis is ðâm ôðrum gelîc. generis
neutri quod uel quid hwylc oððe þæt, cuius ðæs oððe hwylces,
cui, quod, a quo uel a qui; et pluraliter quae hwylce oððe
ðâ, quorum, quis uel quibus, quae, a quis uel a quibus. hit
is tô witenne, þæt ðâs naman habbað mislîc andgyt, be ðâm ðe
hî gesette bêoð. gif ic cweðe: quis hoc fecit? hwâ dyde
ðis?, þonne byð se quis interrogatiuum, þæt is, âxigendlîc.
gif ic cweðe: nescio, quis hoc fecit nât ic, hwâ ðis dyde,
þonne byð se quis infinitiuum, þæt is, ungeendigendlîc. gif
ic cweðe: tu scis, quis hoc fecit þû wâst, hwâ ðis dyde,
þonne byð se quis relatiuum, þæt ys, edlesendlîc. of ðisum
bêoð gefêgede quisque gehwâ, quaeque, quodque gehwylc. heora
ealra genitiuus ys cuiusque; cuique and swâ forð, swâ þâ
ôðre. ealswâ on ðrêo wîsan quispiam, quaepiam, quodpiam ǣnig
and heora ealra genitiuus cuiuspiam ǣniges and swâ forð. eft
quisquam, quaequam, quodquam ǣnig. heora ealra genitiuus
cuiusquam and swâ forð. eft quisquis swâ hwâ, quaequae swâ
hwylc, quodquod swâ hwylc. heora ealra genitiuus cuiuscuius;
cuicui et cetera. eft quidam, quaedam, quoddam sum and heora
ealra genitiuus cuiusdam et cetera. eft quicumque swâ hwâ,
quaecumque swâ hwylc, quodcumque and heora ealra genitiuus
cuiuscumque et cetera. eft aliquis sum, aliqua sum, aliquod
sum and heora ealra genitiuus alicuius sumes et cetera.
Vnus ân, una ân, unum ân and heora ealra unius ânes; uni
ânum; et cetera.
Vllus, ulla, ullum ǣnig and heora ealra ullius ǣniges; ulli
ǣnigum; et cetera.
Nullus, nulla, nullum nân; nullius nânes; nulli nânum; et
cetera.
Solus, sola, solum âna and heora ealra solius ânes; soli
ânum; et cetera.
Totus, tota, totum eal; totius ealles; toti eallum; et
pluraliter toti ealle; totorum ealra; totis; et cetera.
Alius, alia, aliud ôðer and heora ealra genitiuus alius
ôðres; alii ôþrum; et cetera.
Vter, utra, utrum heora ôðer oððe uncer ôðer; heora ealra
genitiuus utrius heora ôðres; utri heora ôðrum. ealswâ gǣð
of ðisum gefêged uterque heora ǣgðer, utraque, utrumque
heora ǣgðer and heora ealra utriusque heora ǣgðres; utrique
heora ǣgðrum; et cetera. neuter nâðor of ðisum gefêged ne
gǣþ nâ swâ, ac gǣð æfter þǣre ôðre declinunge. neuter nâðor,
neutri nâðres, neutro nâðrum; femininum neutra nâðor ðǣre
forman declinunge: neutrae et cetera; neutrum nâðor, neutri
nâðres et cetera. and ealle þâs habbað langne i on genitiuo,
ac hê byð swâ ðêah on lêoþcræfte ǣgðer gê lang gê scort,
bûton alius: sê byð ǣfre lang.
Alter, altera, alterum ôðer and heora ealra alterius ôðres:
on ðisum byð se i ǣfre scort; alteri ôðrum; et cetera. of
ðisum ys gefêged alteruter, alterutra, alterutrum heora
ǣgðer. heora ealra genitiuus alterutrius and datiuus
alterutri et cetera.
Gyt syndon sume naman, þe wǣron unrihtlîce getealde betwux
naman speljendum, forðan ðe naman speljend ne mæg habban þâ
getâcnunga, ðe hî habbað. ân þâra ys qualis and quale hwylc,
þæt getâcnað þrêo ðingc: interrogationem, þæt is, âxunge and
infinitionem endelêasnysse et relationem and edlesunge. gif
ic cweðe: qualis est rex? hwylc ys se cyning?, þonne byð hê
interrogatiuum, þæt is, âxjendlîc. gif ic cweðe: nescio,
qualis est rex nât ic, hwylc se cyning is, þonne byð se
qualis infinitiuum, þæt is, ungeendigendlîc. gif ic cweðe:
tu scis bene, qualis est þû wâst wel, hwylc hê is, ðonne byð
hit relatiuum, þæt ys, edlesendlîc. talis and tale swylc
andwyrd þâm ôðrum. þû cwyst: qualis est ille? hwylc ys hê?
ic cweþe: talis est swylc hê is. þâs twegen naman gâð æfter
ðǣre ðriddan declinunge, þe macjað heora ablatiuum on i.
eft quantus hû micel getâcnað þrêo ðing: âxunge and
endelêasnesse and edlesunge. him andwyrt tantus swâ mycel;
and hî begen synd mobilia æfter þǣre ôðre declinunge. eft
quot hû fela getâcnað ðrêo ðing. him andwyrt tot swâ fela.
ðâs twegen naman synd ðrêora cynna. wê cweþað: quot homines?
hû fela manna? quot litterae? hû fela stafa? quot uerba? hû
fela worda? tot libri swâ fela bôca; tot paginae swâ fela
trameta; tot folia swâ fela lêafa; and hî synd
undeclinjendlîce, ac hî andwyrdað swâ ðêah eallum casum: hi
quot, horum quot; hi tot, horum tot. of ðisum bêoð gefêgede
quotus and totus, þâ gebyrjað swŷðost tô endebyrdnysse.
quotus es in ordine monachorum? hwylcere endebyrdnysse eart
ðû betwux munecum? ic cweþe secundus se ôþer uel tertius
oððe se ðridda. him geandwyrt totus: totus sum swylcere
endebyrdnysse ic eom. hî syndon mobilia æfter þǣre ôðre
declinunge.
Of ðâm naman quis cumað ðrêo genitiui æfter ealdre sprǣce:
cuius masculinum, cuia femininum, cuium neutrum. ac wê ne
gŷmað nâ swîðe on ðisum dagum þissera genitiuo, ac brûcað
þæs ânes on ǣlcum cynne. cuius hominis hwylces mannes oððe
ðæs mannes, cuius feminae, cuius animalis. êac bûton þison
cwǣdon ðâ ealdan: hic et haec cuias et hoc cuiate, huius
cuiatis. þæt byð þus on lêdensprǣce: cuias es? hwylcere
þêode eart þû? uestras sum êowre þêode ic eom oþþe êower
landes man; swâswâ cwæþ se ealda plautus: quid est? cuiates
estis aut quo ex oppido? hwæt is lâ? hwylcere þêode sind gê
oððe of hwylcum fæstene?
Is êac tô witenne, þæt ullus and nullus, nemo and ambo nê
nân þǣra namena, þe andwerd ne byð on sprǣce, næfð nânne
uocatiuum. eft alter and uter nê nân þǣra, þe gǣð on twâ,
næfð nǣnne uocatiuum, forðan ðe se uocatiuus, þæt ys, sêo
clypjendlîce gebîgednys, wyle bêon ǣfre tô andweardum menn
geclypod and tô ânum hâde.
INCIPIT DE VERBO.
Verbum est pars orationis cum tempore et persona sine casu
aut agere aliquid aut pati aut neutrum significans, uerbum
ys word, ân dǣl lêdensprǣce mid tîde and hâde bûtan case
getâcnjende oððe sum ðing tô dônne oððe sum ðing tô
þrôwigenne oððe nâðor. uerbum habet septem accidentia word
hæfð seofon gelimplîce ðing. him gelimpð significatio, þæt
ys, getâcnung, hwæt þæt word getâcnige, dǣde oððe þrôwunge
oððe nâðor; tempus tîd, modus gemet, species hiw, figura
gefêgednyss, coniugatio geþêodnyss, persona hâd, numerus
getel. wê wyllað nû secgan endebyrdlîce and gewislîce be
eallum þisum.
Significatio ys getâcnung, hwæt þæt word getâcnige. ǣlc
fulfremed word geendað on o oððe on or. on o geendjað actiua
uerba, þæt synd dǣdlîce word, þâ ðe geswuteljað, hwæt men
dôð. amo ic lufige geswutelað mîn weorc; ealswâ doceo ic
tǣce, lego ic rǣde, audio ic gehŷre: on eallum þisum wordum
ys mîn weorc geswutelod. þâs and ðyllîce synd actiua
gehâtene, þæt synd dǣdlîce, forðan ðe hî geswuteljað dǣda:
dô ǣnne r tô ðisum wordum, þonne bêoð hî passiua, þæt synd
ðrôwjendlîce; nâ swylce hî ǣfre pînunge getâcnjon, ac, þonne
ôðres mannes dǣd befylð on mê oððe on ðê, þonne byþ þæt on
lêdensprǣce passiuum uerbum. ic cweðe nû: amo ic lufige,
þonne cwyst ðû: quem amas? hwæne lufast ðû? ic cweþe: te amo
þê ic lufige; þonne befylð mîn lufu on ðê, and ðû miht
cweðan: amor a te ic eom gelufod fram ðê. doceo te ic tǣce
ðê, and ðû cwyst: doceor a te ic eom gelǣred fram ðê; et
cetera. nû synd þâ word gehâtene actiua, þæt synd dǣdlîce,
þâ ðe geendjað on o and macjað of him sylfum passiua uerba,
þæt synd þrôwjendlîce word, gif se r byþ þǣrtô genumen,
swâswâ wê nû sǣdon. þâ word, þe geendjað on o and ne magon
æfter andgyte bêon passiua, þâ synd neutra gehâtene, þæt is
nâðres cynnes: uiuo ic lybbe, spiro ic orðige, sto ic
stande, ambulo ic gange, sedeo ic sitte. ne mæg hêr bêon nân
passiuum on ðisum wordum, forðan ðe heora getâcnung ne
befylð on nânum ôðrum menn, bûton on ðâm, ðe hit cwyð. swâ
ðêah sume of ðisum neutrum macjað passiuum on ðâm ðriddan
hâde, nâ tô mannum, ac tô ôðrum ðingum. aro ic erige, aras
þû erast, arat hê erað. ne cweð nân mann: ic eom geerod, ac
on ðâm ðriddan hâde ys gecweden: aratur terra þæt land ys
geerod; bibo ic drince, bibitur uinum þæt wîn ys gedruncen;
manduco ic ete, manducatur panis se hlâf is geeten; laboro
ic swince, laboratur uestis þæt hrægl is beswuncen; et
cetera. þâ word, þe geendjað on or, habbaþ ðrêo getâcnunga.
ân ys ðrôwjendlîc, swâswâ wê ǣr sǣdon. ôþer ys commune, þæt
ys, gemǣne twegra getâcnunga, forþan þe on ðâm worde byð
ǣgðer gê dǣd gê ðrôwung: osculor te ic cysse ðê et osculor a
te and ic eom fram ðê cyssed; complector te ic ymbclyppe þê
et complector a te and ic eom fram ðê ymbclypped. þâs word
and ðyllîce ne bêoð nâ lêdenword, gif se r byð aweg gedôn.
þâ ðriddan getâcnunge hæfð deponens uerbum, þæt is,
âlecgende word, forðan ðe hê legð him fram ðâ âne getâcnunge
and hylt ðâ ôþre. deponentia uerba significant actum þâ
âlecgendlîcan word getâcnjað dǣde, swâswâ actiua, ac hî
geendjað on or, swâswâ passiua. luctor ic wraxlige, loquor
ic sprece: hêr is dǣd on ðissere getâcnunge. hî ne bêoð nâ
lêdenword, gif se r byð awege. ðâ word, þe synd passiua,
bêoð actiua, gif se r byþ aweg gedôn: armor ic eom gewǣpnod,
armo te ic wǣpnige ðê et cetera. twâ dǣdlîce word synd, ðe
habbað þwyrlîce getâcnunge: þæt ðe geendað on o, getâcnað
þrôwunge and, þæt ðe geendað on or, getâcnað dǣde. timeo ic
mê ondrǣde, metuo ic mê ondrǣde. sê ðe him ondrǣt, sumes
ðinges hê him ondrǣt. timeo deum ic mê ondrǣde god. timeor
ic eom ondrǣd, þæt is, þæt sumum men stent ege fram mê.
metuor a pueris nostris, þæt is on andgyte, ûrum cildum
stent ege fram mê. ðâ word êac sume, þe synd neutra
gecwedene, habbað þrôwjendlîce getâcnunge, swâswâ ys uapulo
ic eom beswungen, ueneo ic eom geseald; ac hî ne geendjað
nǣfre on or, swâ hwæðer swâ hî getâcnjað.
DE TEMPORE.
Tempus accidit uerbo tîd gelimpð worde for getâcnunge
mislîcra dǣda. æfter gecynde synd þrêo tîda on ǣlcum worde,
þe fulfremed byð: praesens tempus ys andwerd tîd: sto ic
stande; praeteritum tempus ys forðgewiten tîd: steti ic
stôd; futurum tempus is tôwerd tîd: stabo ic stande nû rihte
oððe on sumne tîman. ac swâ ðêah wîse lârêowas tôdǣldon þone
praeteritum tempus, þæt is, ðone forðgewitenan tîman, on
þrêo: on praeteritum inperfectum, þæt is unfulfremed
forðgewiten, swilce þæt ðing bêo ongunnen and ne bêo fuldôn:
stabam ic stôd. praeteritum perfectum ys forðgewiten
fulfremed: steti ic stôd fullîce. praeteritum
plusquamperfectum is forðgewiten mâre, þonne fulfremed,
forðan ðe hit wæs gefyrn gedôn: steteram ic stôd gefyrn.
forðî is se forðgewitena tîma on ðrêo tôdǣled, forðan ðe
nâht ne byð swâ gemyndelîc on gecynde, swâ þæt ys, þæt gedôn
byð.
DE MODIS.
Modus ys gemet oððe þǣre sprǣce wîse, and ðǣra synd fîf.
indicatiuus ys gebîcnjendlîc: mid ðâm wê geswuteljað, hwæt
wê dôð oððe ôðre menn. ic cweðe nû: lego ic rǣde; þǣr bið
mîn dǣd geswutelod. and ðis modus ys fulfremed on eallum
tîdum and on eallum hâdum and ys forðî fyrmest. þæt ôðer
modus ys imperatiuus, þæt ys, bebêodendlîc: mid þâm gemete
wê hâtað ôðre menn dôn sum ðing oððe sum ðing þrôwjan. lege
rǣd ðû; legat rǣde hê; flagella istum puerum beswing ðis
cild; flagelletur sŷ hê beswungen. þis gemet sprecð forðwerd
and næfð nânne praeteritum, forþan ðe nân man ne hǣt dôn,
þæt ðe gedôn byð. hê sprecð tô ôðrum and nâ tô him sylfum:
forþan ðe gehwâ hǣt ôðerne, nâ hyne sylfne. þæt ðridde gemet
ys optatiuus, þæt ys, gewîscendlîc, and hit hæfð
forðgewitenne tîman and behôfað ôðres wordes him tô fultume,
þæt hê fulfremednysse hæbbe. utinam amarem deum êalâ gif ic
lufode god, swylce ðû cweðe: forgeâfe god, þæt ic hine
lufode. utinam legerem nunc êalâ gif ic rǣdde nû. utinam
legerem heri êalâ gif ic rǣdde gyrstan dæg, þonne cûðe ic nû
âgyfan. utinam legissem in iuuentute êalâ gif ic rǣdde on
jugoðe, þonne cûðe ic nû sum gôd. utinam ys aduerbium, þæt
ys, wordes gefêra, and hê fylst þisum gemete ðus. þæt fêorðe
gemet ys subiunctiuus oþþe coniunctiuus, þæt ys,
underðêodendlîc, forðâm ðe hyt is under þâm foresǣdum
gemetum and behôfað ôþres wordes him tô fultume. cum legam
ðonne ic rǣde. cum legam, ueni ad me ðonne ic rǣde, cum tô
me. cum doceam, discas þonne ic tǣce, þû leornast et cetera.
þæt fîfte gemet ys infinitiuus, þæt is, ungeendigendlîc,
forðan ðe þǣr ne byð nân sprǣc geendod, bûton man ðâr dô tô
þrêo ðing, þæt is, hâd and tîd and getel. amare lufjan: nys
ðǣr nân gewis on ðǣre sprǣce, bûton ðû cweþe amare uolo ic
wylle lufjan. on ðâm uolo ys se forma hâd and andweard tîd
and ânfeald getel. þis gemet gǣð geond ealle tîda and ealle
hâdas and ealle getel. legere uis þû wylt rǣdan ys se ôðer
hâd and andweard tîd and ânfeald getel. legere uolui ic
wolde rǣdan, legere uoluistis gê woldon rǣdan sint
forðgewitene tîda; et cetera. gyt ys ân gemet gehâten
inpersonale, þæt gǣð ofer ealle ðâ ôþre fîf on ðâm ðriddan
hâde passiuum: amatur; amatur a me ic lufige; legitur a me
ic rǣde. ac wê nellað nâ mâre be ðisum hêr sprecan.
DE PERSONIS.
Sunt igitur personae uerborum tres þrŷ hâdas synt worda. se
forma hâd ys, þe sprecð be him sylfum âna ðus: dico ic
secge, oððe mid ôþrum mannum on menigfealdum getele: dicimus
wê secgað. se ôðer hâd is, þe se forma sprecð tô: dicis þû
segst, oþþe menigfealdlîce dicitis gê secgað. se þridda hâd
ys, be þâm ðe se forma hâd sprecð tô ðâm ôðrum hâde: dicit
hê segð, oððe menigfealdlîce dicunt hî secgaþ. se forma hâd
and se ôðer sprecað him betwŷnan and synd andwerde and
geendode, sôþlîce se þridda hâd nys nâ andweard nê geendod,
and forðî hê nymð him hwîlon tô fultume pronomen naman
speljend: ille dicit. ealle ðrŷ hî magon êac him tô genyman
naman speljende: ego lego ic rǣde, tu legis þû rǣtst, ille
legit hê rǣt. naman sôðlîce bêoð ǣfre on ðâm ðriddan hâde:
rex equitat se cyningc rît, episcopus docet se bisceop lǣrþ,
and swâ on eallum casum, bûton uocatiuus, sê ðe byð ǣfre on
ðâm ôðrum hâde: o puer, lege êalâ ðû cild, rǣd. êac se
nominatiuus mæg bêon on ðâm ôðrum hâde, gyf ðǣr byð pronomen
betwux: lego ego priscianus ic priscianus rǣde; legis tu
puer þû cild rǣdst. nama mæg bêon êac on ðâm forman hâde on
ðâm worde, ðe getâcnað edwiste: priscianus sum ic eom
priscianus, and ealswâ on ðâm wordum, ðe clypunge getâcnjað:
priscianus uocor ic eom gecîged priscianus, priscianus
nominor ic eom genemned priscianus, priscianus nuncupor ic
eom gehâten priscianus. manega word synd, þe ne magon habban
þâ twegen forman hâdas, ac habbað þone þriddan: tinnit
swêgð, pluit hit rînþ, tonat hit ðunrað, fulminat hit lîht,
ningit hit snîwð, grandinat hit hagelað, gelat hit frŷst.
ealswâ be nŷtenum: canis latrat hund byrcð, lupus ululat
wulf ðŷtt, equus hinnit hors hnǣgð, bos mugit oxa hlêwð,
ouis balat scêp blǣt, sus grunnit swîn grunað et similia.
þâs word and ðyllîce man mæg cweðan, gif man wyle, ongeân
gecynde on eallum þrîm hâdum, ac hit byð swîðe dyslîc, þæt
se man beorce oððe blǣte.
DE NVMERO.
Numerus accidit uerbis uterque, singularis et pluralis getel
gelimpð wordum ǣgðer gê ânfeald gê menigfeald. ânfeald getel
byð on ânum: lego ic rǣde, and menigfeald tô manegum:
legimus wê rǣdað, et cetera.
DE CONIVGATIONIBVS.
Coniugationes uerborum quattuor sunt secundum priscianum.
coniugatio uerborum ys worda geðêodnys, and þǣra sind fêower
æfter priscianes tǣcinge. naman habbað fîf declinationes,
and word habbað fêower coniugationes. declinatio mæg bêon
gecweden gebîgednys, forðan ðe on ðǣre bêoð ðâ naman
gebîgede fram case tô case. coniugatio mæg bêon gecweden
geðêodnys, forðan ðe on ðǣre bêoð manega word geðêodde on
ânre declinunge.
Sêo forme coniugatio ys, þe macað ðone ôðerne hâd on langne
as: amo ic lufige, amas ðû lufast, amat hê lufaþ; et
pluraliter amamus wê lufjað, amatis gê lufjað, amant hî
lufjað. eodem modo, id est, indicatiuo on ðâm ylcan gemete,
þæt ys, gebîcnigendlîcum praeterito tempore inperfecto
forðgewitenre tîde unfulfremedre amabam ic lufode, amabas ðû
lufodest, amabat hê lufode; et pluraliter amabamus wê
lufodon, amabatis gê lufodon, amabant hî lufodon. eodem modo
tempore praeterito perfecto amaui ic lufode fulfremedlîce,
amauisti þû lufodest, amauit hê lufode; et pluraliter
amauimus wê lufodon, amauistis gê lufedon, amauerunt uel
amauere hî lufodon. eodem modo tempore praeterito
plusquamperfecto amaueram ic lufode gefyrn, amaueras ðû
lufodest, amauerat hê lufode; et pluraliter amaueramus wê
lufodon, amaueratis gê lufodon, amauerant hî lufedon. eodem
modo on ðâm ylcan gemete futuro tempore on tôweardre tîde
amabo ic lufige gyt tô dæg oððe tô merjen, amabis þû lufast,
amabit hê lufað; et pluraliter amabimus wê lufjað, amabitis
gê lufjað, amabunt hî lufjað. imperatiuo modo on
bebêodendlîcum gemete tempore praesenti on andwerdre tîde ad
secundam et tertiam personam tô ðâm ôðrum hâde and tô ðâm
ðriddan ama lufa ðû, amet lufige hê; et pluraliter amemus
lufjon wê, amate lufige gê, ament lufjon hî. eodem modo
tempore futuro amato tu lufa ðû gyt, amato ille lufige hê;
et pluraliter amemus lufige wê, amatote lufige gê, amanto
lufjon hî. optatiuo modo gewîscendlîcum gemete praesenti
tempore et praeterito inperfecto utinam amarem êalâ gif ic
lufode nû oððe ǣr, utinam amares êalâ gif ðû lufodest,
utinam amaret êalâ gif hê lufode; et pluraliter utinam
amaremus êalâ gif wê lufodon, utinam amaretis êalâ gif gê
lufedon, utinam amarent êalâ gif hî lufodon. eodem modo
tempore praeterito perfecto et plusquamperfecto utinam
amauissem êalâ gif ic lufode fulfremedlîce oððe gefyrn,
utinam amauisses êalâ gif ðû lufodest, utinam amauisset êalâ
gif hê lufode; et pluraliter utinam amauissemus êalâ gif wê
lufodon; utinam amauissetis êalâ gif gê lufodon, utinam
amauissent êalâ gif hî lufodon. eodem modo tempore futuro
utinam amem forgife god, þæt ic lufige gyt, utinam ames þæt
ðû lufige, amet þæt hê lufige; et pluraliter utinam amemus
forgyfe god, þæt wê lufjon gyt, ametis þæt gê lufjon, ament
þæt hî lufjon. subiunctiuo modo underðêodendlîcum gemete
tempore praesenti cum amem þonne ic nû lufige, cum ames
þonne ðû lufast, cum amet þonne hê lufað; et pluraliter cum
amemus ðonne wê nû lufjað, cum ametis þonne gê lufjað, cum
ament þonne hî lufjað. eodem modo tempore praeterito
inperfecto cum amarem þâ ðâ ic lufode hwæt hwega, cum amares
ðâ ðâ ðû lufodest, cum amaret þâ ðâ hê lufode; et pluraliter
cum amaremus þâ ðâ wê lufodon, cum amaretis þâ þâ gê
lufodon, cum amarent þâ ðâ hî lufodon. eodem modo tempore
praeterito perfecto cum amauerim þâ ðâ ic lufode
fulfremedlîce, amaueris þâ ðâ ðû lufodest, amauerit þâ ðâ hê
lufode; et pluraliter cum amauerimus þâ ðâ wê lufodon,
amaueritis þâ ðâ gê lufodon, amauerint ðâ ðâ hî lufodon.
eodem modo tempore praeterito plusquamperfecto cum amauissem
þâ ðâ ic lufode gefyrn, amauisses þâ ðâ ðû lufodest,
amauisset þâ ðâ hê lufode; et pluraliter cum amauissemus þâ
ðâ wê lufodon, amauissetis þâ ðâ gê lufedon, amauissent þâ
ðâ hî lufedon. eodem modo tempore futuro cum amauero þonne
ic lufige gyt, cum amaueris þonne þû lufast gyt, cum
amauerit ðonne hê lufað gyt; et pluraliter cum amauerimus
þonne wê lufjað gyt, amaueritis ðonne gê lufjað gyt,
amauerint þonne hî lufjað gyt. infinitiuo modo
ungeendigendlîcum gemete numeris et personis on getelum and
on hâdum tempore praesenti et praeterito inperfecto amare
lufjan, praeterito perfecto et plusquamperfecto amasse uel
amauisse lufjan. infinitiuus ys ungeendigendlîc, ac dô ðǣr
tô getel and hâd and tîde, þonne byð hit geendod sprǣc:
amare uolo ic wylle nû lufjan; amare uolebam ic wolde
lufjan; sciui te aliquando amasse deum ic wiste, þæt ðû
hwîlon lufodest god. futuro amatum ire uel amaturum esse
lufjan; uis amatum ire wylt ðû faran lufjan; uenatum pergo
ic fare huntjan; uis doctum ire wylt ðû gân leornjan; lectum
pergit hê gǣð rǣdan; bibitum pergo ic gange drincan; et
cetera. þæt syxte gemet gǣð ofer ealle þâ ôðre fîf gemetu
and nimð ǣfre þone þriddan hâd of ðâm passiuum: amatur;
amatur a me ic lufige, amabatur a me ic lufode and swâ forð,
ac hit nis nâ swîðe gewunelîc on lêdensprǣce nê hûru on
englisc. quinque participalia uerba ueniunt a uerbo actiuo
fîf dǣlnymendlîce word cumað of ðâm dǣdlîcum worde: amandi
tô lufigenne, amando lufigende, amandum tô lufigenne, amatum
wê sǣdon ǣr, amatu mid lufe. wê secgað þâs word gewislîcor:
tempus est arandi hit ys tîma tô erigenne, arando proficio
erigende ic geðêo, legendo doceo rǣdende ic tǣce, arandum
est mihi mê ys to erigenne, legendum est nobis ûs ys tô
rǣdenne, habes agros ad arandum hæfst ðû æceras tô erigenne,
commoda mihi librum ad legendum lǣne mê ðâ bôc tô rǣdenne.
amatum wê sǣdon ǣr. amatu byð geset for naman for ablatiuum,
swâswâ priscianus âwrât: nec uisu facilis nec dictu
affabilis ulli nys hit nânum êaðe on gesihðe nê on cwyde
âsecgendlîc. ðâs fîf word synd swîðe wunderlîce and âwendað
hî tô eallum hâdum and tô eallum tîdum and tô ǣgðrum getele
and tô eallum cynnum: amando patrem, amando matrem, amando
fratres et cetera. ðâs fîf word synd gehâtene participalia,
forðan ðe hî synd gelîce dǣl nymendum on gebîgedum casum. hî
synd êac gecwedene gerundia of ðâm worde gero ic bere,
forðan ðe hî berað manega andgytu. hî synd êac gehâtene
sopina. sopinum ys ûpp âwend, and hî synd ûp âwende and
brâde, forðan ðe hî underfôð fela andgytu, swâswâ wê hêr
beforan sǣdon. duo participia ueniunt a uerbo actiuo twegen
dǣl nymende cumað of ðâm dǣdlîcum worde, praesentis
temporis, ut amans: andwerdre tîde ys amans lufigende;
futuri temporis, ut amaturus: tôwerdre tîde ys amaturus.
manducans est hê ys etende, legens est hê ys rǣdende;
lecturus sum cras ic sceal rǣdan tô merigen, lecturus es þû
scealt rǣdan, lecturus est hê sceal rǣdan, lecturi sunt hî
sceolon rǣdan; et cetera.
Ǣlc ðâra worda, þe ðus gâð, bêo hit actiuum, bêo hit
neutrum, ǣlc ðǣra ys ðǣre forman declinunge. þêos forme
coniugatio macað hyre praeteritum perfectum on fêower wîsan.
Sume hî macjað on aui: amo ic lufige, amaui ic lufode,
amatum gelufod, and byð ǣfre se a lang on lêdensprǣce.
ealswâ gâð þâs: beo ic weligje, beaui ic welegode, beatum
gewelgod; lanio ic tôtere; hio ic gynje; inchoo ic ongynne,
inchoaui; uacuo ic æmtige; turbo ic gedrêfe; sudo ic swǣte;
nauigo ic rôwe; triumpho ic sigerje; flo ic blâwe, flaui;
armo ic gewǣpnige; orno ic gefrætwige; no ic swymme, naui;
nato ic swymme; palpo ic grâpige; sedo ic gestylle; tenuo ic
gewanige oððe ic dô sum ðing ðinre; laboro ic swince; aro ic
erige; cribro ic syfte; quasso ic tôcwŷse; calco ic trede;
ambulo ic gange; praecipito ic sceûfe; uexo ic drecce;
euangelizo ic godspellige. ealle ðâs word and mâ macjað
heora praeteritum on aui and sopinum on atum.
Se ôðer praeteritum is on twâm stafum, ui: frico ic gnîde,
fricui ic gnâd, frictum gegniden; seco ic forceorfe, secui,
sectum; mico ic scîmige, micui (nys hêr nân sopinum); domo
ic temige, domui, domitum; sono ic swêge, sonui, sonitum;
tono ic tonige, tonui, tonitum; ueto ic forbêode, uetui,
uetitum; crepo ic tôberste, crepui, crepitum. sume macjað on
twâ wîsan: plico ic fealde, plicui uel plicaui ic fêold,
plicitum uel plicatum gefealden. ealswâ gǣð implico ic on
befealde, replico ic ongeân fealde, complico ic samod
fealde, explico ic fulfealde, applico ic tô fealde oððe ic
gelende mid scipe. þâ ðe bêoð mid naman gefêgede, þâ macjað
praeteritum on aui and sopinum on atum: duplico ic twŷfylde,
duplicaui, -catum; triplico ic ðrŷfylde, -caui, -catum;
multiplico ic menigfylde, -caui, -catum. cubo ic hlynige,
cubui, cubitum. neco ic nǣce oððe ic âcwelle gǣð êac on twâ
wîsan: necui uel necaui, nectum uel necatum.
Se ðridda praeteritum gǣð þus: iuuo ic fultumige, iuui ic
fultumode, iutum gefultumod, and of ðâm gefêged adiuuo ic
fultumige, adiuui, adiutum; lauo ic ðwêa, laui ic ðwôh,
lautum âðwogen. sume cweðað lotum oððe lauatum.
Sêo fêorðe praeteritum gǣð þus: sto ic stande, steti ic
stôd, statum gestanden; do ic gyfe, dedi ic geaf, datum
forgyfen, and of ðisum gefêgede resto ic bêo tô lâfe oððe ic
ætstande, restas, restiti, restitum; consto ic samod stande,
constiti, constitum; praesto ic getîðige, praestiti,
praestitum. ealswâ persto ic ðurhwunige; adsto ic æt stande;
absto ic fram stande: circumdo ic embedô oððe ic ymbgange,
circumdedi, circumdatum. þâ ôðre synd ðǣre ðriddan
geðêodnysse.
DE VERBO PASSIVO.
Amor ic eom gelufod ys passiuum, swâ wê ǣr cwǣdon, amaris þû
eart gelufod, amatur hê ys gelufod; et pluraliter amamur wê
synt gelufode, amamini gê synd, amantur hî synd. praeterito
inperfecto amabar ic wæs gelufod, amabaris ðû wǣre, amabatur
hê wæs; et pluraliter amabamur wê wǣron gelufode, amabamini
gê wǣron, amabantur hî wǣron. praeterito perfecto amatus sum
uel amatus fui ic wæs fulfremedlîce gelufod, amatus es uel
fuisti þû wǣre, amatus est uel fuit hê wæs; et pluraliter
amati sumus uel amati fuimus wê wǣron gelufode, amati estis
uel fuistis gê wǣron, amati sunt uel fuerunt uel fuere hî
wǣron gelufode. praeterito plusquamperfecto amatus eram uel
amatus fueram ic wæs gefyrn gelufod, amatus eras uel fueras
ðû wǣre, amatus erat uel fuerat hê wæs; et pluraliter amati
eramus uel fueramus wê wǣron gefyrn gelufode, amati eratis
uel fueratis gê wǣron, amati erant uel fuerant hî wǣron.
tempore futuro amabor ic bêo gelufod gyt, amaberis ðû bist,
amabitur hê byð; et pluraliter amabimur wê bêoð gelufode
gyt, amabimini gê bêoð, amabuntur hî bêoð gelufode.
imperatiuo modo amare sŷ ðû gelufod, ametur sŷ hê gelufod;
et pluraliter amemur bêon wê gelufode, amamini bêon gê
gelufode, amentur bêon hî gelufode. tempore futuro amator tu
sŷ ðû gelufod, amator ille sŷ hê gelufod; et pluraliter
amemur bêon wê gelufode, amaminor bêon gê gelufode, amantor
bêon hî. optatiuo modo tempore praesenti et praeterito
inperfecto utinam amarer êalâ gif ic wǣre gelufod, utinam
amareris êalâ gif ðû wǣre gelufod, utinam amaretur êalâ gif
hê wǣre gelufod; et pluraliter utinam amaremur êalâ gif wê
wǣron gelufode, utinam amaremini êalâ gif gê wǣron, utinam
amarentur êalâ gif hî wǣron. praeterito perfecto et
plusquamperfecto utinam amatus essem uel amatus fuissem êalâ
gif ic wǣre fulfremedlîce gelufod oððe gefyrn, utinam amatus
esses uel fuisses êalâ gif ðû wǣre, utinam amatus esset uel
fuisset êalâ gif hê wǣre; et pluraliter utinam amati essemus
uel fuissemus êalâ gif wê wǣron gelufode fulfremedlîce oððe
gefyrn, utinam amati essetis uel fuissetis êalâ gif gê
wǣron, utinam amati essent uel fuissent êalâ gif hî wǣron
gelufode. tempore futuro utinam amer êalâ gif ic bêo gelufod
gyt, utinam ameris êalâ gif ðû byst, utinam ametur êalâ gif
hê byð; et pluraliter utinam amemur êalâ gyf wê bêoð
gelufode gyt, utinam amemini êalâ gyf gê bêoð, utinam
amentur êalâ gyf hî bêoð. subiunctiuo modo cum amer þonne ic
eom nû gelufod, cum ameris þonne ðû eart, cum ametur þonne
hê ys; et pluraliter cum amemur þonne wê nû synd gelufode,
cum amemini þonne gê synd, cum amentur þonne hî synd.
praeterito inperfecto cum amarer þâ þâ ic wæs gelufod, cum
amareris þâ ðâ ðû wǣre, cum amaretur þâ ðâ hê wæs; et
pluraliter cum amaremur þâ ðâ wê wǣron gelufode, cum
amaremini þâ ðâ gê wǣron gelufode, cum amarentur þâ ðâ hî
wǣron. praeterito perfecto cum amatus sim uel amatus fuerim
þâ ðâ ic wæs fulfremedlîce gelufod, cum amatus sis uel
fueris þâ ðâ ðû wǣre gelufod, cum amatus sit uel fuerit þâ
þâ hê wæs gelufod; et pluraliter cum amati simus uel
fuerimus þâ ðâ wê wǣron gelufode, cum amati sitis uel
fueritis þâ ðâ gê wǣron gelufode, cum amati sint uel fuerint
ðâ ðâ hî wǣron. praeterito plusquamperfecto cum amatus essem
uel fuissem þâ ðâ ic wæs gefyrn gelufod, cum amatus esses
uel fuisses þâ ðâ ðû wǣre gelufod, cum amatus esset uel
fuisset þâ ðâ hê wæs gelufod; et pluraliter cum amati
essemus uel amati fuissemus þa ðâ wê wǣron gefyrn gelufode,
cum amati essetis uel fuissetis þâ ðâ gê wǣron gelufode, cum
amati essent uel fuissent þâ ðâ hî wǣron gelufode. eodem
modo tempore futuro cum amatus ero uel amatus fuero þonne ic
bêo gelufod gyt, cum amatus eris uel fueris þonne ðû byst
gelufod, cum amatus erit uel fuerit þonne hê byð; et
pluraliter cum amati erimus uel amati fuerimus þonne wê bêoð
gelufode gyt, cum amati eritis uel fueritis þonne gê bêoð
gelufode, cum amati erint uel fuerint þonne hî bêoð
gelufode. infinitiuo modo amari bêon gelufod, amari uolo ic
wylle bêon gelufod, amari uolumus wê wyllað bêon gelufode.
praeterito perfecto et plusquamperfecto amatum esse uel
amatum fuisse. ic secge nû gewislîcor: olim uolui te amatum
esse uel fuisse gefyrn ic wolde, þæt ðû wǣre gelufod; and
swâ tô eallum hâdum. futuro tempore amatum iri bêon gelufod,
uis amatum iri wylt ðû bêon gelufod, amatum iri uolo ic
wylle bêon gelufod. duo participia ueniunt a uerbo passiuo
twegen dǣl nymende cumað of ǣlcum ðrôwjendlîcum worde,
praeteriti temporis forðgewitenre tîde amatus gelufod,
futuri temporis tôwerdre tîde amandus sê ðe sceal bêon
gelufod; amandus est ille hê ys tô lufigenne et cetera.
Ðus gâð êac ealle þâ word, þe synd gecwedene communia oððe
deponentia, þissere geðêodnysse. commune uerbum ys osculor
ic cysse, oscularis ðû cyst, osculatur hê cyst, and swâ
forð. praeteritum perfectum osculatus sum ic cyste et
cetera. ealswâ criminor ic leahtrje, praeteritum criminatus
sum ic leahtrode; ortor ic tyhte, ortatus sum; auxilior ic
fultumige, auxiliatus sum; adulor ic lyffette; abhominor ic
onscunige; detestor ic onscunige; calumnior ic êhte mid
têonan; dominor ic gewylde mid hlâfordscipe; frustror ic
âîdlige; consolor ic gefrêfrige; scrutor ic smêage.
priscianus cwæð, þæt ðâs word and ðyllîce habbað twâ
getâcnunga, dǣde and þrôwunge, and ealle hî macjað heora
praeteritum on atus: scrutatus sum et cetera. þâs ôðre synd
deponentia, and hî getâcnjað dǣde: miror ic wundrige,
miraris ðû wundrast, miratur hê wundrað; et pluraliter
miramur wê wundrjað, miramini gê wundrjað, mirantur hî
wundrjað. ealswâ glorior ic wuldrige, meditor ic smêage,
sciscitor ic befrîne, uociferor ic hrŷme, contemplor ic
ymbwlâtige, uagor ic wôrige, fabulor ic spellige, causor ic
sprece stîðlîce for sumon intingan, gratulor ic blîssige,
percunctor ic âxige, opinor and suspicor ic wêne, for ic
sprece (faris ðû sprecst), laetor ic blîssige, praelior ic
feohte, aduersor ic ðwyrige oððe ic wiðerige, imitor ic
geefenlǣce, peregrinor ic wræcsîðige, rimor ic smêage,
epulor ic wistfullige, dignor ic gemedemige, philosophor ic
ûðwitige oððe ic smêage embe wîsdôm, testificor ic sêðe,
ueneror ic ârwurðige, precor ic bidde, furor ic stele,
recordor ic gemune, piscor ic fixje, aucupor ic fuglje,
altercor ic cîde, mercor and negotior ic mangige, lucror ic
gestrŷne, morigeror ic leornige þêawas, melioror ic betrige,
uerecundor mê sceamað, moderor ic gemetegje, zelor ic
andige, moror ic latige on sumre stôwe oððe ic elcige. þâs
word macjað heora praeteritum on atus: miratus sum ic
wundrode tô werlîcum hâde, mirata sum tô wîflîcum hâde,
miratum tô nâðrum cynne. furatus est uir bouem se ceorl
forstæl ǣnne oxan, furata est mulier, furatum est mancipium;
et cetera.
Þâ word, þe genymað on praeteritum ui and næfdon æt fruman
þone u (amo, amaui), þâ habbað hwîlon sincopam, þæt ys,
wanunge, on ðâm ôðrum hâde and on ðâm þriddan: amaui,
amauisti uel amasti (hêr ys se ui awege), amauistis uel
amastis, amauerunt uel amarunt. ealswâ neo ic spinne, neui
ic span, neuisti uel nesti ðû spunne, neuistis uel nestis gê
spunnon, neuerunt uel nerunt hî spunnon. ac hit ne byð nâ
swâ, gif se u byð æt fruman on ðâm worde: lauo ic ðwêa,
laui, lauisti. ne miht þû nâ cweðan hêr lasti.
DE SECVNDA CONIVGATIONE.
Sêo ôðer coniugatio ys ful êaðcnǣwe, forðan ðe ǣlc ðâra
worda, þe geendað on eo, and se ôðer hâd on es, ys þǣre ôðre
geðêodnysse. doceo ic lǣre, doces þû lǣrst, docet hê lǣrð;
et pluraliter docemus wê tǣcað, docetis gê tǣcað, docent hî
tǣcað. eodem modo tempore praeterito inperfecto docebam ic
tǣhte, docebas ðû tǣhtest, docebat hê tǣhte; et pluraliter
docebamus wê tǣhton, docebatis gê tǣhton, docebant hî
tǣhton. praeterito perfecto docui ic tǣhte, docuisti þû
tǣhtest, docuit hê tǣhte; et pluraliter docuimus wê tǣhton,
docuistis gê tǣhton, docuerunt uel docuere hî tǣhton.
praeterito plusquamperfecto docueram ic tǣhte gefyrn,
docueras þû tǣhtest, docuerat hê tǣhte; et pluraliter
docueramus wê tǣhton, docueratis gê tǣhton, docuerant hî
tǣhton. tempore futuro docebo ic tǣce gyt tô dæg oððe sume
dæg; docebis ðû tǣhst, docebit hê tǣhð; et pluraliter
docebimus wê tǣcað, docebitis gê tǣcað, docebunt hî tǣcað.
inperatiuo modo bebêodendlîcum gemete tempore praesenti on
andwerdre tîde ad secundam et tertiam personam tô ðâm ôðrum
hâde and tô ðâm ðriddan doce tǣc ðû, doceat tǣce hê; et
pluraliter doceamus tǣcon wê, docete tǣce gê, doceant tǣcon
hî. tempore futuro doceto tu tǣc ðû, doceto ille tǣce hê; et
pluraliter doceamus tǣce wê, docetote tǣce gê, docento tǣcon
hî. optatiuo modo utinam docerem êalâ gif ic tǣhte nû oððe
hwêne ǣr, utinam doceres êalâ gif ðû tǣhtest, utinam doceret
êalâ gif hê tǣhte; et pluraliter utinam doceremus êalâ gif
wê tǣhton, utinam doceretis êalâ gif gê tǣhton, utinam
docerent êalâ gif hî tǣhton. praeterito perfecto et
plusquamperfecto utinam docuissem êalâ gif ic tǣhte
fulfremedlîce oððe gefyrn, utinam docuisses êalâ gif ðû
tǣhtest, utinam docuisset êalâ gif hê tǣhte; et pluraliter
utinam docuissemus êalâ gif wê tǣhton, utinam docuissetis
êalâ gif gê tǣhton, utinam docuissent êalâ gif hî tǣhton.
tempore futuro utinam doceam êalâ gif ic tǣce gyt, utinam
doceas êalâ gif ðû tǣcst, utinam doceat êala gif hê tǣcð; et
pluraliter utinam doceamus êalâ gif we tǣcað gyt, utinam
doceatis êalâ gif gê tǣcað, utinam doceant êalâ gif hî
tǣcað. subiunctiuo modo underðêodendlîcum gemete cum doceam
þonne ic tǣce nû, cum doceas ðonne ðû tǣcst, cum doceat
þonne hê tǣcð; et pluraliter cum doceamus ðonne wê tǣcað,
cum doceatis þonne gê tǣcað, cum doceant þonne hî tǣcað.
praeterito inperfecto cum docerem þâ ðâ ic tǣhte lytle ǣr,
cum doceres þâ ðâ ðû tǣhtest, cum doceret ðâ ðâ hê tǣhte; et
pluraliter cum doceremus þâ ðâ wê tǣhton, cum doceretis þâ
ðâ gê tǣhton, cum docerent þâ ðâ hî tǣhton. praeterito
perfecto cum docuerim þâ ðâ ic tǣhte fulfremedlîce, cum
docueris ðâ ðâ ðû tǣhtest, cum docuerit þâ ðâ hê tǣhte; et
pluraliter cum docuerimus þâ ðâ wê tǣhton, cum docueritis þâ
ðâ gê tǣhton, cum docuerint þâ ðâ hî tǣhton. praeterito
plusquamperfecto cum docuissem þâ ðâ ic tǣhte gefyrn, cum
docuisses þâ ðâ ðû tǣhtest, cum docuisset þa ðâ hê tǣhte; et
pluraliter cum docuissemus þâ ðâ wê tǣhton gefyrn, cum
docuissetis þâ ðâ gê tǣhton, cum docuissent ðâ ðâ hî tǣhton.
tempore futuro cum docuero þonne ic tǣce gyt sume dæg, cum
docueris þonne ðû tǣcst, cum docuerit ðonne hê tǣcð; et
pluraliter cum docuerimus þonne wê tǣceað gyt, cum
docueritis þonne gê tǣceað, cum docuerint þonne hî tǣceað.
infinitiuo modo docere tǣcean; docere uolo ic wylle nû
tǣcean; docere uolebam ic wolde nû ǣr tǣcean; docere uolumus
wê wyllað tǣcan. praeterito perfecto et plusquamperfecto
docuisse tǣcan; uidi aliquando te docuisse pueros ic geseah
hwîlon ðê tǣcan ðâm cildum. futuro tempore doctum ire uel
docturum esse; uideo te doctum ire ic gesêo, þæt ðû gǣst
tǣcan; uideo te docturum esse ic gesêo, þæt ðû wylt tǣcan.
inpersonali modo docetur. þis gemet gǣð ofer ealle ðâ ôðre
ǣfre on ðâm ðriddan hâde and behôfað, þæt man ðǣr tô dô
subauditionem et personam, þæt ys, underhlystunge and hâd.
docetur, subaudis a me: ic tǣce. subaudis ys word: subaudio
ic underhlyste, subaudis ðû underhlyst, subaudit hê
underhlyst. praeterito inperfecto docebatur a te ðû tǣhtest
nû ǣr. praeterito perfecto doctum erat a nobis wê tǣhton and
swâ forð. infinitiuo modo doceri a me uolo ic wylle tǣcan;
doceri a nobis uolumus wê wyllað tǣcan. ac ðises gemetes nys
nân nêod. gerundia uel participalia uerba sunt haec:
docendi, docendo, docendum, doctum, doctu. tempus est
docendi tîma hyt ys tô tǣcenne, docendo loquor tǣcende ic
sprece, docendum est mihi mê ys tô tǣcenne, habes pueros ad
docendum hæfst ðû cild tô lǣrenne, uis doctum ire wylt ðû
gân tǣcan, doctu ueni fram lâre ic côm. þâs word magon tô
eallum hâdum and tô eallum tîdum and tô ǣgðrum getele and tô
ǣlcum cynne: multum ipse laborat docendo pueros swîðe hê
swincð tǣcende ðâm cildum, ipsa monialis uigilat docendo
puellas sêo mynecene wacað tǣcende ðâm mǣdencildum, legendo
docetur uir et legendo docetur mulier. and hî underfôð
praepositiones, þæt synd foresetnyssa, in and ad: in
conuertendo dominus captiuitatem sion, ad legendum et
cetera. eft, ðonne hî bêoð naman, ðonne nimað hî him gelîce
casus. amanda uirtus lufigendlîc miht, amandae uirtutis
lufigendlîcere mihte, in pascendis gregibus on læswigendum
êowdum, ad audiendam uocem tô gehŷrendlîcere stemne and fela
ôðre. duo participia ueniunt a uerbo actiuo twegen dǣlas, ðe
synd gecwedene dǣl nimende, cumað of ðâm dǣdlîcum worde,
praesentis temporis docens tǣcende, futuri temporis docturus
sum cras pueros ic wylle tǣcan tô merigen þâm cildum.
Ðus gâð ealle ðâ word, þe geendjað on eo on ðâm forman hâde
and on ðâm ôðrum hâde on langne es: habeo ic hæbbe, habes ðû
hæfst, habet hê hæfð. ðêos coniugatio macað hire praeteritum
perfectum on six wîsan.
I. Sêo forme praeteritum geendað on ui: fleo ic wêpe, fles
ðû wêpst, fleui ic wêop, fletum gewôpen. eallswâ defleo ic
bewêpe, defleui, defletum; neo ic spinne, neui, netum;
impleo ic gefylle; compleo ic fullfylle; suppleo ic fylle;
oleo ic wexe oððe ic stême, oleui, oletum oððe olui, olitum;
aboleo ic âdylegige, aboleui, aboletum oððe abolui,
abolitum. ðâ ôðre macjað praeteritum on eui and sopinum on
etum: deleo ic âdylegige, deleui ic âdylegode, deletum
âdilegod; of ðâm is gecweden letum dêað, þe âdylegað lîf.
II. Sêo ôðer praeteritum geendað on u.i: doceo ic tǣce,
docui; habeo ic hæbbe, habui ic hæfde, habitum gehæfd;
prohibeo ic forbêode, prohibui ic forbêad, prohibitum
forboden; exhibeo ic gearcige, exhibui, exhibitum; adhibeo
ic tô nime, adhibui, adhibitum; praebeo ic gearcige,
praebui, praebitum; taceo ic sûwige, tacui, tacitum;
conticeo ic samod sûwige, conticui, conticitum; moneo ic
mynegige, monui, monitum. sciendum est, quod neutra uerba
deficiunt in sopino is tô witenne, þæt ðâ word, ðe synd
neutra gehâtene, âteorjað on ðus gerâdum sopinum. caleo ic
wearmige, calui; nis ðǣr nân sopinum. eallswâ tepeo ic
wlacige, tepui; horreo ic onðracige, horrui; candeo ic
scîne, candui; studeo ic gecnyrdlǣce, studui; frondeo ic
grôwe, frondui; splendeo ic scîne, splendui; rubeo ic
rêadige, rubui; palleo ic blâcige, pallui; pareo ic
gehŷrsumige, parui; iaceo ic licge, iacui; caneo ic hârige,
canui; floreo ic blôwe, florui; uireo ic grôwe, uirui; areo
ic forsêarige, arui; calleo, id est, callidus fio ic bêo
pætig, callui; excelleo ic oferstîge, excellui (þis word byð
êac gecweden excello, excellis, þǣre ðriddan); stupeo ic
wafige, stupui; langueo ic âdlige, langui; uigeo ic
strangige oððe geðêo, uigui; rigeo ic stîfige, rigui; egeo
ic wædlige, egui; indigeo ic beþearf, indigui. careo ic
ðolige sumes ðinges, carui: on ðisum worde mæg bêon sopinum
caritum and participium cassus and futurum cariturus. timeo
ic ondrǣde, timui, næfð nǣnne sopinum nê metuo ic ondrǣde,
metui. teneo ic healde, tenui, hæfð sopinum tentum; censeo
ic dême oððe ic âsmêage, censui, censum; absorbeo ic
forswelge, absorbui, absorptum.
III. Sêo ðridde praeteritum geendað on si: suadeo ic tyhte,
suasi ic tyhte, suasum getyht; rideo ic hliche, risi, risum;
ardeo ic byrne, arsi, arsum; indulgeo ic forgyfe oððe
miltsige, indulsi, indulsum oððe indultum; algeo ic côlige,
alsi, alsum; mulgeo ic melce, mulsi, mulsum oððe mulctum;
fulgeo ic scîne, fulsi, fulsum; tergeo uel tergo ic wîpige,
tersi, tersum; turgeo ic tôswelle, tursi, tursum; urgeo ic
ðrafige, ursi (ursum is bera: hic ursus þes bera, hunc
ursum); torqueo ic wrîðe, torsi, tortum, ac ðâ ealdan cwǣdon
torsum; of ðâm gefêged distorqueo ic tôwrîðe, distorsi,
distortum; contorqueo ic samod þrâwe, contorsi, contortum;
extorqueo ic of âwringe extorsi, extortum; maneo ic wunige,
mansi, mansum; haereo ic tô geðêode oððe ic tô clifige,
haesi, haesum, and of ðâm gefêgede on ðâm ylcan andgyte
adhaereo, inhaereo; iubeo ic hâte, iussi ic hêt, iussum; et
similia.
IIII. Sêo fêorðe praeteritum geendað on xi: lugeo ic
hêofige, luxi, luctum; frigeo ic bêo ofcalen, frixi,
frictum; augeo ic geŷce, aucxi, auctum.
V. Sêo fîfte praeteritum âwent ðone eo on i: moueo ic
styrige, moui ic âstyrede, motum âstyred; uoueo ic behâte,
uoui, uotum; foueo ic beðige, foui, fotum; faueo ic
fultumige, faui, fautum (forðan ðe fatum byð of ðâm worde
for, faris); caueo ic warnige, caui, cautum (catum is ôðer
ðing); paueo ic forhtige, paui; conniueo ic wincige,
conniui; ferueo ic wealle, ferui; ac hî nabbað nǣnne
sopinum; cieo ic gelaðige, ciui, citum; uideo ic gesêo,
uidi, uisum; and of ðâm gefêgede praeuideo ic forescêawige,
praeuidi, praeuisum; inuideo ic andige, inuidi, inuisum;
sedeo ic sitte, sedi, sessum on twâm essum; and of ðâm
gefêgede possideo ic geâgnige, possedi, possessum; obsideo
ic ymbsitte, obsedi, obsessum; eallswâ insideo ic onsitte,
subsideo ic undersitte, resideo ic ûpp sitte oððe ic eft
sitte; strideo oððe strido ic cearcige oððe ic gristbitige,
stridi; respondeo ic andswarige, respondi, responsum;
prandeo ic gereordige, prandi, pransum.
VI. Sêo syxte praeteritum gǣð ðus: tondeo ic efesige oððe ic
scere scêp oððe hors, totondi, tonsum; mordeo ic bîte,
momordi, morsum; spondeo ic behâte oððe ic beweddige,
spopondi, sponsum (of ðâm cymð sponsus brŷdguma); pendeo ic
hangige, pependi, pensum. ac hî ne gâð nâ ðus, gyf hî bêoð
gefêgede: suspendo ic âhô, suspendi ic âhêngc, suspensum;
detondeo ic of âefesige, detondi; et cetera.
Sume word geendjað on eo on ðâm forman hâde, ac hî ne
geendjað on es on ðâm ôðrum hâde, forðan ðe hî gâð æfter
ðǣre forman coniugatione, nâ æfter ðǣre ôðre: meo ic fare,
meas ðû færst, meat hê færð; beo ic gegôdige sumne, beas;
creo ic gescyppe, creas; screo ic hrǣce oððe spǣte; laqueo
ic fô mid grine, laqueas; nauseo mê wlatað, nauseas; enucleo
ic âspyrige, enucleas; calceo uel calcio ic scôge mê,
calceas uel calcias. âne twâ word synd ðǣre fêorðan
geðêodnysse: eo ic gange, is ðû gǣst; queo ic mæg, quis ðû
miht.
DE VERBO PASSIVO.
Doceor ic eom gelǣred, doceris ðû eart gelǣred, docetur hê
is gelǣred (þæt englisc gǣð, swâswâ þæt ôðer, hêr bæftan);
et pluraliter docemur, docemini, docentur. eodem modo
tempore praeterito inperfecto docebar, docebaris, docebatur;
et pluraliter docebamur, docebamini, docebantur. eodem modo
tempore praeterito perfecto doctus sum, doctus es, doctus
est; et pluraliter docti sumus, docti estis, docti sunt. et
ulteriori modo and on ðâm ŷttran gemete doctus fui, doctus
fuisti, doctus fuit; et pluraliter docti fuimus, docti
fuistis, docti fuerunt uel fuere. eodem modo tempore
praeterito plusquamperfecto doctus eram, eras, erat; et
pluraliter docti eramus, eratis, erant. et ulteriori modo
doctus fueram, fueras, fuerat; et pluraliter docti fueramus,
fueratis, fuerant. eodem modo tempore futuro docebor,
doceberis, docebitur; et pluraliter docebimur, docebimini,
docebuntur. imperatiuo modo tempore praesenti ad secundam et
tertiam personam docere sî ðû gelǣred, doceatur; et
pluraliter doceamur, docemini, doceantur. eodem modo tempore
futuro docetor tu, docetor ille; et pluraliter doceamur,
doceminor, docentor. optatiuo modo tempore praesenti et
praeterito inperfecto utinam docerer, docereris, doceretur;
et pluraliter utinam doceremur, doceremini, docerentur.
eodem modo tempore praeterito perfecto et plusquamperfecto
utinam doctus essem, doctus esses, doctus esset; et
pluraliter utinam docti essemus, essetis, essent. et
ulteriori modo utinam doctus fuissem, fuisses, fuisset; et
pluraliter utinam docti fuissemus, fuissetis, fuissent.
eodem modo tempore futuro utinam docear, docearis, doceatur;
et pluraliter utinam doceamur, doceamini, doceantur.
subiunctiuo modo uel coniunctiuo modo tempore praesenti cum
docear, docearis, doceatur; et pluraliter cum doceamur,
doceamini, doceantur. eodem modo tempore praeterito
inperfecto cum docerer, docereris, doceretur; et pluraliter
cum doceremur, doceremini, docerentur. eodem modo tempore
praeterito perfecto cum doctus sim, cum doctus sis, cum
doctus sit; et pluraliter cum docti simus, cum docti sitis,
cum docti sint. et ulteriori modo cum doctus fuerim, cum
doctus fueris, cum doctus fuerit; et pluraliter cum docti
fuerimus, cum docti fueritis, cum docti fuerint. eodem modo
tempore praeterito plusquamperfecto cum doctus essem, cum
doctus esses, cum doctus esset; et pluraliter cum docti
essemus, cum docti essetis, cum docti essent. et ulteriori
modo cum doctus fuissem, fuisses, fuisset; et pluraliter cum
docti fuissemus, fuissetis, fuissent. eodem modo tempore
futuro cum doctus ero, eris, erit; et pluraliter cum docti
erimus, eritis, erunt. et ulteriori modo cum doctus fuero,
fueris, fuerit; et pluraliter cum docti fuerimus, fueritis,
fuerint. infinitiuo modo, numeris et personis tempore
praesenti doceri, praeterito doctum esse uel fuisse, futuro
doctum iri. duo participia trahuntur a uerbo passiuo
praeteriti temporis et futuri, praeteriti doctus, futuri, ut
docendus.
Ealswâ gâð þâ ôðre ðrôwigendlîcan word and deponentia:
mereor ic geearnige, mereris ðû geearnast, meretur hê
geearnað, and swâ forð; praeteritum merui uel meritus sum ic
geearnode; medeor ic gelâcnige, medicatus sum; misereor uel
miseror ic gemiltsige, misertus sum; reor ic wêne is
defectiuum, þæt is, âteorigendlîc, ratus sum ic wênde;
uereor ic anðracige oððe ic wandige, ueritus sum; fateor and
confiteor ic andette, confessus sum; polliceor ic behâte,
pollicitus sum; tueor ic gescylde mæg bêon commune uerbum,
þæt is, gemǣne word; intueor ic on lôcige oððe ic
bescêawige, intuitus; et similia.
DE TERTIA CONIVGATIONE.
Lego ic rǣde, legis ðû rǣdst, legit hê rǣt (þêos coniugatio
is gecweden correpta, ðæt is, gescyrt, forðan ðe hêo macað
hyre imperatiuum on sceortne e: lege rǣd; and eft on
infinitiuum byð se e sceort: legere rǣdan; and swâ ealle ðâ
word, ðe tô hyre belimpað, scyrtað þone foresǣdan e on ðâm
twâm gemetum and on mâ ôðrum, ðonne ðâ ôðre ðrêo
coniugationes bêoð ǣfre gelengde); et pluraliter legimus,
legitis, legunt. eodem modo tempore praeterito inperfecto
legebam, legebas, legebat; et pluraliter legebamus,
legebatis, legebant. eodem modo tempore praeterito perfecto
legi, legisti, legit; et pluraliter legimus, legistis,
legerunt uel legere. eodem modo tempore praeterito
plusquamperfecto legeram, legeras, legerat; et pluraliter
legeramus, legeratis, legerant. eodem modo tempore futuro
legam, leges, leget; et pluraliter legemus, legetis, legent.
imperatiuo modo tempore praesenti ad secundam et tertiam
personam lege, legat; et pluraliter legamus, legite, legant.
eodem modo tempore futuro legito tu, legito ille; et
pluraliter legamus, legitote, legunto uel leguntote.
optatiuo modo tempore praesenti et praeterito inperfecto
utinam legerem, utinam legeres, utinam legeret; et
pluraliter utinam legeremus, utinam legeretis, utinam
legerent. eodem modo tempore praeterito perfecto et
plusquamperfecto utinam legissem, legisses, legisset; et
pluraliter utinam legissemus, legissetis, legissent. eodem
modo tempore futuro utinam legam, legas, legat; et
pluraliter utinam legamus, legatis, legant. coniunctiuo modo
tempore praesenti cum legam, cum legas, cum legat; et
pluraliter cum legamus, cum legatis, cum legant. eodem modo
tempore praeterito inperfecto cum legerem, cum legeres, cum
legeret; et pluraliter cum legeremus, cum legeretis, cum
legerent. eodem modo tempore praeterito perfecto cum
legerim, cum legeris, cum legerit; et pluraliter cum
legerimus, cum legeritis, cum legerint. eodem modo tempore
praeterito plusquamperfecto cum legissem, cum legisses, cum
legisset; et pluraliter cum legissemus, cum legissetis, cum
legissent. eodem modo tempore futuro cum legero, cum
legeris, cum legerit; et pluraliter cum legerimus, cum
legeritis, cum legerint. infinitiuo modo, numeris et
personis tempore praesenti legere; praeterito legisse;
futuro lectum ire uel lecturum esse. inpersonali modo
tempore praesenti legitur; praeterito inperfecto legebatur;
et cetera.
Þêos coniugatio macað hire praeteritum on eahta wîsan,
swâswâ nân ðǣra ôðra ne dêð.
I. Sêo forme praeteritum gǣð ðus: quiesco ic geswîce oððe ic
forlǣte oððe ic mê gereste, quieui, quietum; cresco ic wexe,
creui ic weôx, cretum; nosco ic oncnâwe, noui, notum;
ignosco ic miltsige, ignoui, ignotum; cognosco ic oncnâwe,
cognoui, cognitum; agnosco ic oncnâwe, agnoui, agnitum;
pasco ic fêde oððe ic læswige, paui, pastum (of ðâm is nama
pastor hyrde); consuesco ic gewunige, consueui, consuetus
sum; sino ic geðafige, siui, situm; sterno ic strêwige oððe
ic sadelige hors oððe ic beddige, straui, stratum; cerno ic
gesêo, creui, cretum; lino ic clǣme, liui, litum; accerso ic
gelangige, -siui, -situm; lacesso ic tyrige, lacessiui,
lacessitum; pinso ic gearcige hlâf, pinsui, pistum (of ðâm
is nama pistor bæcestre); tero ic tôbrŷte, triui, tritum;
quaero ic sêce, quaesiui, quaesitum; sero ic sâwe, seui,
satum (sero, seras, ic hæpsige is ðǣre forman: seraui;
desero ic forlǣte, deserui on ôðre wîsan, desertum; insero
ic on besette, inserui, insertum); cupio ic gewilnige,
cupiui uel cupii, cupitum; concupio ic samod wilnige,
concupiui uel concupii, concupitum; sapio ic wât oððe ic
smæcce, sapiui uel sapui, sapitum; peto ic bidde, petiui,
petitum.
II. Sêo ôðer praeteritum geendað on ii, ac on ðǣre ne
befeallað nâ mâ worda, þonne, ðâ ðe gâð on twâ wîsan: cupio
ic gewilnige, cupiui oððe cupii; arcesso ic âflîge mîne fŷnd
oððe genyrwige, arcessiui uel arcessii; and byð se ǣrra i
ǣfre sceort.
III. Sêo ðridde praeteritum geendað on u.i: imbuo ic tŷ oððe
lǣre, imbui ic têah, imbutum, and byð se u lang on ðâm
sopinum and sceort on ðâm praeteritum; eallswâ acuo ic
hwette, acui, acutum; induo ic mê scrŷde, indui, indutum;
exuo ic mê unscrŷde, exui, exutum; innuo ic gebŷcnige,
innui, innutum; annuo ic getîðige, annui, annutum; diluo ic
âfeormige, dilui, dilutum; polluo ic besmîte, pollui,
pollutum; suo ic sywige, sui, sutum; tribuo ic sylle oððe
forgyfe, tribui, tributum; statuo ic sette, statui,
statutum; minuo ic wanige, minui, minutum; arguo ic ðrêage,
argui, argutum. pluo ic rîne macað plui, spuo ic spǣte spui,
metuo ic mê ondrǣde metui: þâs ðrêo word nabbað nǣnne
sopinum. ruo ic hrêose, rui, rutum, ac se tôwearda
participium hæfð i, ruiturus tô hrêosenne, and of ðisum
worde gefêgede habbað sceortne u on sopinum: eruo ic âhredde
oððe ût âliðige, erui, erutum; diruo ic tôwurpe, dirui,
dirutum. pono ic sette, posui, positum, and of ðâm gefêgede
subpono ic underlecge, subposui, subpositum; compono ic
gefêge, composui, compositum; gigno ic gestrŷne, genui,
genitum; uomo ic spîwe, uomui, uomitum; gemo ic geômrige,
gemui, gemitum; fremo ic grimette, fremui, fremitum; tremo
ic bifige, tremui, tremitum: on eallum ðisum byð se u sceort
on praeteritum and se i on sopinum. texo ic wefe, texui,
textum; nexo ic cnytte, nexis uel nexas ðǣre forman, nexui,
nexum; necto ic cnytte, nexui uel nexi, nexum; pecto ic
cembe, pexui uel pexi, pexum; meto ic rîpe, messui, messum;
strepo ic hlŷde, strepui, strepitum; rapio ic gelæcce,
rapui, raptum; of ðâm gefêged eripio ic ætbrêde oððe
âhredde, eripui, ereptum; diripio ic fram âtere, diripui,
direptum; sterto ic hrûte, stertui (nis ðǣr nân sopinum);
alo ic fêde, alui, altum uel alitum; colo ic begange oððe ic
wyrðige, colui, cultum; consulo ic âxige mê rǣdes oððe ic
ðeahtige, consului, consultum; occulo ic behŷde, occului,
occultum; molo ic grinde, molui, molitum; uolo ic wylle,
uolui (of ðâm byð nama uultus andwlita, swâswâ of occulo ic
bedîglige occultus bedîglod); nolo ic nelle, nolui: ac ðâs
twâ word nabbað nǣnne sopinum.
IIII. Sêo fêorðe praeteritum geendað on si: quatio ic
tôcwŷse, quassi ic tôcwŷsde, quassum tôcwŷsed; percutio ic
slêa, percussum; concutio ic sceace oððe ic samod slêa,
concussi, concussum; excutio ic of âsceace, excussi,
excussum; incutio ic on beslêa oððe on âsceace, incussi,
incussum (ðâs word macjað heora imperatiuum on te: percute
sleh, excute et cetera, and infinitiuum on tere: percutere
te uolo uirga ic wylle ðê slêan mid gyrde); gero ic bere,
gessi, gestum; uro ic forswǣle oððe forbærne, ussi, ustum;
uerro ic swâpe, uerri uel uersi, uersum; sumo ic underfô,
sumpsi, sumptum; promo ic geyppe, prompsi, promptum; demo ic
wanige, dempsi, demptum; como ic geglencge, compsi, comptum;
emo ic bicge macað emi, emptum; premo ic ofðrycce, pressi on
twâm essum, pressum and of ðâm gefêgede comprimo ic samod
ofðrycce, compressi, compressum; exprimo ic geswutelige oððe
swutelîce secge, expressi, expressum; tempno ic forsêo,
tempsi, temptum (ealswâ contempno, and of ðâm byð contemptus
forsewennyss); scribo ic wrîte, scripsi (hêr byð se b on p
âwend on praeteritum), scriptum; nubo ic oferwrêo, nupsi,
nuptum (ac ðis word gebyrað tô gyftum: ðanon is gecweden
nuptiae giftu); scalpo ic clâwe, scalpsi, scalptum; sculpo
ic grafe, sculpsi, sculptum; carpo ic tôtere oððe pluccige
oððe tǣse, carpsi, carptum and of ðâm gefêged excerpo ic of
âpluccige, excerpsi, excerptum; serpo ic smûge, serpsi,
serptum; repo ic crêope, repsi, reptum; ludo ic plege, lusi,
lusum; laedo ic derige, laesi, laesum; rado ic scere, rasi,
rasum; rodo ic gnage, rosi, rosum; trudo ic scêofe, trusi,
trusum; uado ic gange, uasi, uasum and of ðâm gefêged euado
ic ætwinde, euasi ic ætwand, euasum; illido ic on beslêa,
illisi, illisum; claudo ic belûce, clausi, clausum (claudo
oððe concludo ic belûce, conclusi, conclusum: eft claudo uel
claudeo uel claudico ic healtige, claudicas); plaudo ic
hafetige oððe fægnige, plausi, plausum; caedo ic fare aweg
oððe ic rŷme, caessi, caessum and of ðâm gefêgede recaedo
and apcaedo ic fare aweg; praecaedo ic forestæppe,
praecaessi, praecaessum; concaedo ic getîðige, concaessi,
concaessum; incaedo ic gange oððe on bestæppe: and ealle ðâs
word healdað þone dyptongon ae on praeteritum; eft accaedo
ic geneâlǣce, accaessi, accaessum. ôðer is caedo ic slêa
oððe swinge, cicidi ic swang, caesum and of ðâm gefêged
abscido ic of âceorfe, abscidi, abscisum; succido ic
forceorfe; concido ic samod ceorfe; incido ic forceorfe;
praecido ic foreceorfe: ðâs word ealle habbað ǣnne
praeteritum, and hî âwendað ðone dyptongon ae on langne i.
mergo ic besence oððe bedyppe, mersi, mersum; spargo ic
geondstrêde, sparsi, sparsum; tergo ic wîpige, tersi,
tersum; mitto ic âsende, misi on ânum esse, missum on twâm
essum; eallswâ of ðâm gefêgede inmitto ic on besende,
inmisi, inmissum; committo ic befæste oððe âgylte, commisi,
commissum; permitto ic geþafige; dimitto and omitto ic
forlǣte; transmitto ic ofersende; admitto ic âgylte; amitto
ic forlêose; submitto ic nyðer âlǣte; praemitto ic
foresende; promitto ic behâte; praetermitto ic forlǣte;
emitto ic âsende; remitto ic ongeân sende; and ealle hî
habbað ǣnne praeteritum and ǣnne sopinum.
V. Sêo fîfte praeteritum geendað on xi: duco ic lǣde, duxi
ic lǣdde, ductum; dico ic secge, dixi, dictum; rego ic
wissige, rexi, rectum (of ðâm cymð rex cyning, þe rihtlîce
wissað his folce); of ðisum bêoð gefêgede porrigo uel porgo
ic rǣce (porrige mihi librum ârǣce mê ðâ bôc), dirigo ic
tǣce sumum men his weg oððe ic gerihte sume wôhnysse,
corrigo ic bête sume lêase bôc oððe ic stŷre sumum stuntum
menn, erigo ic ûpp ârǣre, surgo ic ârîse; pergo ic gange,
perrexi, perrectum: eallswâ gâð þâ foresǣdan word. eft of
lego gefêgede neglego ic forgyte, neglexi, neglectum;
intellego ic undergyte, intellexi, intellectum (of ðâm is
intellectus andgit); diligo ic lufige, dilexi, dilectum.
cingo and accingo and succingo ic embgyrde, cinxi, cinctum;
unguo ic smyrige, unxi, unctum; iungo ic jucige, iunxi,
iunctum and of ðâm coniungo ic tô geðêode (of ðâm is coniunx
gemæcca, and hit forlǣt ðone n on genitiuo coniugis, þæt hit
nǣre ðâm worde gelîc coniungo, coniungis); extinguo ic
âcwence, extinxi, extinctum (stinguo nis nâ on gewunan);
ango ic geangsumige, anxi, anctum and of ðâm is anxietas
angsumnys; linguo ic liccige, linxi, linctum; ninguo ic
snîwe, ninxi, ninctum (of ðâm is nix snâw); tinguo ic
bedŷpe, tinxi, tinctum (of ðâm is tinctura dêagung); intingo
ic on bedŷpe; pungo ic pricige, punxi uel pupugi, punctum.
ðâs ôðre lǣtað ðone n aweg on sopinum: pingo ic mête, pinxi,
pictum (of ðâm is pictura mêting), fingo ic hiwige oððe
scyppe, finxi, fictum (of ðâm is figulus uel luti figulus
crocwyrhta); stringo uel restringo ic gewrîðe, strinxi,
strictum; ringo ic grennige, rinxi, rictum; mingo ic mîge,
minxi, mictum; affligo ic geswence, afflixi, afflictum; figo
ic gefæstnige, fixi, fixum; frigo ic hyrste, frixi, frixum
(of ðâm is frixorium hyrstung); sugo ic sûce, suxi, suxum;
aspicio ic behealde, aspexi, aspectum (of ðâm is aspectus
ymbwlâtung); conspicio and respicio ic besêo, -xi, -ctum (of
ðâm synd naman conspectus gesyhð and respectus anlǣc);
illicio ic beswîce, illexi, illectum; pellicio ic bepǣce,
pellexi, pellectum (of ðâm byð pelex cyfys oððe bepǣcystre);
elicio ic ût âloccige macað elicui and elicitum, forðan ðe
electus is gecoren; struo and construo ic timbrige,
construxi, constructum and of ðâm destruo ic tôwurpe, -xi,
-ctum; instruo ic lǣre, instruxi, instructum; fluo ic flôwe,
fluxi, fluxum and of ðâm defluo ic tôflôwe, -xi, -xum; uiuo
ic lybbe, uixi, uictum (of ðâm is uictus bîgleofa); coquo
uel coco ic sêoðe, coxi, coctum (of ðâm is cocus côc); eft
decoquo on ðâm ylcan andgyte (coquo gebyrað êac tô gebæce);
flexo oððe flecto ic gebîge, flexi, flexum; plecto ic brêde
net oððe ic gewîtnige, plexi, plexum; ueho ic wege oððe ic
ferige, uexi, uectum; traho ic têo, traxi, tractum and of
ðâm pertraho ic têo swŷðe, distraho ic âmyrre, detraho ic
tǣle; et similia.
VI. Sêo syxte praeteritum gǣð ðus: frango ic tôbrece, fregi,
fractum and of ðâm confringo, ic tôbrŷte; ealswâ perfringo,
-fregi, -fractum; ago ic dô, egi, actum and of ðâm exigo ic
ofgange, exegi, exactum; subigo ic wrôte oððe ic underþêode,
subegi, subactum; cogo ic nŷde, coegi, coactum; ambigo mê
twŷnað, ambegi, ambactum; lego ic rǣde, legi, lectum and of
ðâm perlego ic oferrǣde, perlegi, perlectum; relego ic rǣde
eft, relegi, relectum; colligo ic gadrige, collegi,
collectum (of ðâm is collecta gegaderung oððe gegaderode
word tô ânum gebede); uinco ic oferswîðe, uici, uictum;
eallswâ conuinco, -uici, -ctum (uincio ic binde is ðǣre
fêorðan); linquo ic forlǣte, liqui, lictum and of ðâm
derelinquo and relinquo on ðâm ylcan andgite, -liqui,
-lictum; delinquo ic âgylte; rumpo ic tôbrece oððe tôslîte,
rupi, ruptum and of ðâm disrumpo, abrumpo on ðâm ylcan
andgite, -rupi, -ruptum; corrumpo ic gewemme, corrupi,
corruptum; soluo ic unbinde oððe untîge, solui, solutum and
of ðâm absoluo and dissoluo on ðâm ylcan andgyte, -solui,
-solutum; uoluo ic âwende oððe wylewige, uolui, uolutum and
ealswâ reuoluo; caluo ic beswîce, calui, calutum; bibo ic
drince, bibi, bibitum; lambo ic liccige oððe lapige, lambi,
lambitum; scabo ic clifrige, scabi, scabitum; uerto ic
âwende, uerti, uersum; uello ic âwyrtwalige, uelli uel
uulsi, uulsum; ealswâ euello of ðâm gefêged on ðâm ylcan
andgite; percello ic slêa, perculi, perculsum; psallo ic
singe, psalli (næfð ðis nǣnne sopinum); pando ic geopenige,
pandi, passum; defendo ic bewerige, defendi, defensum;
ostendo ic geswutelige, ostendi, ostensum (ostentum is
forebêacn); scando and ascendo ic âstîge, -di, -sum; findo
ic tôclêofe, fidi bûton n, fissum on twâm essum; scindo ic
tôslîte, scidi, scissum; fundo ic âgêote, fudi, fusum (ân s,
forðan ðe se u is lang) and of ðâm gefêgede perfundo ic
geondgêote, perfudi, perfusum; confundo ic gemencge oððe
gescynde, confudi, confusum; cudo ic smiðige, cudi uel cusi,
cusum (of ðâm byð gecweden incus anfilt: cuso and accuso ic
wrêge is ðǣre forman geðêodnysse and excuso ic belâdige,
excusas and recuso ic wiþsace); diuido ic tôdǣle, diuisi,
diuisum; facio ic dô, feci, factum and of ðâm gefêgede
perficio ic fullfremme, perfeci, perfectum; inficio ic
begleddige, infeci, infectum et cetera; iacio ic torfige
oððe scêote, ieci, iactum and of ðâm gefêgede abicio ic fram
âwurpe, abieci, abiectum; proicio ic ût âwurpe, proieci,
proiectum; inicio ic on âwurpe; conicio ic samod wurpe oððe
ic rǣde swefn; capio ic gefô, cepi ic gefêngc, captum gelæht
(of ðâm is captiuus hæftlingc oððe gehergod); of ðyssum
gefêgde incipio ic onginne, incepi, inceptum; recipio and
suscipio ic underfô, -cepi, -ceptum. is êac tô witenne, þæt
ǣlc ðǣra worda byð lang on praeteritum, gyf hit hæfð læs
stæfgefêgu, þonne hit æt fruman on andwerdum hæfde. fodio ic
delfe, fodi, fossum on twâm essum and of ðâm gefêgede
perfodio ic ðurhdelfe oððe ðurhðŷ, perfodi, perfossum;
subfodio ic underdelfe; effodio ic ût âdelfe; fugio ic flêo,
fugi, fugitum; eallswâ of ðâm gefêgede refugio ic ongeân
flêo oððe ic sêce sôcne, refugi, refugitum (of ðâm is
refugium sôcn and fuga flêam and profugus flŷma); confugio
ic samod flêo; perfugio ic fulflêo, perfugi, perfugitum. is
êac tô witenne, þæt ǣfre byð se i sceort on ðus gerâdum
sopinum ætforan ðâm tum on ðissere coniugatione.
VII. Sêo seofoðe praeteritum getwŷfylt ðæt forme stæfgefêg
ðus: pello ic ût âdrǣfe, pepuli ic ût âdrǣfde, pulsum; fallo
ic lêoge, fefelli, falsum; tollo ic nime, tetuli on ðâ
ealdan wîsan, ac nû is gewunelîc sustuli and sublatum; cado
ic fealle, cecidi, casum; cano ic singe, cecini, cantum;
pario ic âcenne, peperi, partum; caedo ic swinge, cecidi,
caesum; disco ic leornige, didici, discitum; tango ic
hreppe, tetigi, tactum; pango ic geyppe, pepigi, pactum;
tundo ic cnucige, tutudi, tunsum; pungo ic pricige, pupugi,
punctum (of ðâm is nama punctus prica); posco ic bidde,
poposci, poscitum; parco ic sparige oððe ârige, peperci,
parsum (of ðâm is parcus uncystig); tendo ic âstrecce,
tetendi, tensum uel tentum; curro ic yrne, cucurri, cursum.
sume word of ðissum gefêgede ne gâð nâ swâ: expello ic ût
âdrǣfe, expuli; depello ic âdrǣfe, depuli, -pulsum; incido
ic on befealle, incidi; concido ic samod fealle; succino ic
undersinge oððe orgnige, succinui, succentum; occino ic
singe ongeân, occinui, occentum; inpingo ic ætspurne,
inpegi, inpactum; contingo and attingo ic tô gerǣce,
contigi, attigi (sceortne i), contactum; perpendo ic
undergyte, extendo ic âstrecce, perpendi, extendi; pertundo
ic cnucige, pertundi. sume gâð, swâswâ ðâ ânfealdan: dedisco
ic forgyte, þæt ic ǣr leornode, dedidici; deposco ic bidde
geornlîce, depoposci. sume gâð on twâ wîsan: decurro ic
ofyrne, decucurri et decurri et cetera.
VIII. Sêo eahtoðe praeteritum getwŷfylt þæt æftre stæfgefêg
ðus: do ic gyfe, das, is ðǣre forman geðêodnysse, and of ðâm
gefêgede sind ðǣre ðriddan: credo ic gelŷfe oððe befæste,
credidi, creditum; perdo ic forlêose, perdidi, perditum;
prodo ic âmeldige, prodidi, proditum; uendo ic sylle wið
wyrðe, uendidi, uenditum; reddo ic âgylde, reddidi,
redditum; condo ic getimbrige, condidi, conditum; abscondo
ic behŷde, -didi, -ditum.
DE VERBO PASSIVO.
Legor ic eom gerǣd on sumum gewrite sum ðing tô dônne:
legor, legeris uel legere, legitur; et pluraliter legimur,
legimini, leguntur. eodem modo tempore praeterito inperfecto
legebar, legebaris uel legebare, legebatur; et pluraliter
legebamur, legebamini, legebantur. eodem modo tempore
praeterito perfecto lectus sum, lectus es, lectus est; et
pluraliter lecti sumus, lecti estis, lecti sunt. et
ulteriori modo and on ðâm ŷttran gemete lectus fui, lectus
fuisti, lectus fuit; et pluraliter lecti fuimus, lecti
fuistis, lecti fuerunt uel fuere. eodem modo tempore
praeterito plusquamperfecto lectus eram, lectus eras, lectus
erat; et pluraliter lecti eramus, lecti eratis, lecti erant.
et ulteriori lectus fueram, lectus fueras, lectus fuerat; et
pluraliter lecti fueramus, lecti fueratis, lecti fuerant.
futuro legar, legeris uel legere, legetur; et pluraliter
legemur, legemini, legentur. imperatiuo modo tempore
praesenti ad secundam et tertiam personam legere sŷ þû
gerǣd, legatur sŷ hê gerǣd; et pluraliter legamur, legimini,
legantur. eodem modo tempore futuro legitor tu, legitor
ille; et pluraliter legamur, legiminor, leguntor. optatiuo
modo tempore praesenti et praeterito inperfecto utinam
legerer, utinam legereris uel legerere, utinam legeretur; et
pluraliter utinam legeremur, utinam legeremini, utinam
legerentur. eodem modo tempore praeterito perfecto et
plusquamperfecto utinam lectus essem, utinam lectus esses,
utinam lectus esset; et pluraliter utinam lecti essemus,
utinam lecti essetis, utinam lecti essent. et ulteriori modo
utinam lectus fuissem, utinam lectus fuisses, utinam lectus
fuisset; et pluraliter utinam lecti fuissemus, utinam lecti
fuissetis, utinam lecti fuissent. eodem modo tempore futuro
utinam legar, utinam legaris uel legare, utinam legatur; et
pluraliter utinam legamur, utinam legamini, utinam legantur.
coniunctiuo modo tempore praesenti cum legar, cum legaris
uel legare, cum legatur; et pluraliter cum legamur, cum
legamini, cum legantur. eodem modo tempore praeterito
inperfecto cum legerer, cum legereris uel legerere, cum
legeretur; et pluraliter cum legeremur, cum legeremini, cum
legerentur. eodem modo tempore praeterito perfecto cum
lectus sim, cum lectus sis, cum lectus sit; et pluraliter
cum lecti simus, cum lecti sitis, cum lecti sint. et
ulteriori modo cum lectus fuerim, cum lectus fueris, cum
lectus fuerit; et pluraliter cum lecti fuerimus, cum lecti
fueritis, cum lecti fuerint. eodem modo tempore praeterito
plusquamperfecto cum lectus essem, cum lectus esses, cum
lectus esset; et pluraliter cum lecti essemus, cum lecti
essetis, cum lecti essent. et ulteriori modo cum lectus
fuissem, cum lectus fuisses, cum lectus fuisset; et
pluraliter cum lecti fuissemus, cum lecti fuissetis, cum
lecti fuissent. eodem modo tempore futuro cum lectus ero,
cum lectus eris, cum lectus erit; et pluraliter cum lecti
erimus, cum lecti eritis, cum lecti erunt. et ulteriori modo
cum lectus fuero, cum lectus fueris, cum lectus fuerit; et
pluraliter cum lecti fuerimus, cum lecti fueritis, cum lecti
fuerint. infinitiuo modo, numeris et personis tempore
praesenti legi, praeterito lectum esse uel fuisse, futuro
lectum iri. duo participia trahuntur a uerbo passiuo,
praeteriti temporis et futuri: praeteriti, ut lectus,
futuri, ut legendus.
Eallswâ gâð ðâs word, deponentia uerba: loquor ic sprece,
loqueris ðû sprecst, loquitur hê sprecð and swâ forð,
praeteritum locutus sum ic spræc; labor ic ætslîde, laberis,
lapsus sum (ðis byð êac ðǣre forman neutri generis: labo,
labas, labat); liquor ic formylte, liquefactus sum;
adipiscor ic begyte, adeptus sum; gradior ic stæppe, gressus
sum and of ðâm gefêgede egredior ic ût fare, egressus sum;
eallswâ ingredior ic in gange; regredior ic ongeân gange;
nascor ic bêo âcenned, natus sum; of ðâm renascor ic bêo
geedcenned, renatus sum; sequor ic fylige (consequor ic
begyte, persequor ic êhte), secutus sum; utor ic brûce, usus
sum; uescor ic gereordige macað pastus sum; fruor ic brûce
macað potitus sum; fungor ic brûce, functus sum (of ðâm is
defunctus forðfaren); morior ic swelte (of ðâm is mortuus
dêad); nanciscor ic begyte, nactus sum; patior ic ðrôwige,
passus sum; conpatior ic besârgige; queror ic ceorige oððe
cîde, questus sum; ulciscor ic wrece, ultus sum ic wræc;
obliuiscor ic forgyte, oblitus sum; reminiscor ic geðence,
recordatus sum; amplector ic ymbclyppe, amplexus sum; et
similia.
DE QVARTA CONIVGATIONE.
Quarta coniugatio sêo fêorðe coniugatio hæfð langne is on
ðâm ôðrum hâde: audio ic gehŷre, audis ðû gehŷrst; and
langne i on imperatiuum: audi gehŷr. sêo coniugatio gǣð ðus:
audio ic gehŷre, audis þû gehŷrst, audit hê gehŷrð; et
pluraliter audimus, auditis, audiunt. eodem modo tempore
praeterito inperfecto audiebam, audiebas, audiebat; et
pluraliter audiebamus, audiebatis, audiebant. eodem modo
tempore praeterito perfecto audiui, audiuisti uel audisti,
audiuit; et pluraliter audiuimus, audiuistis uel audistis,
audierunt uel audiere. eodem modo tempore praeterito
plusquamperfecto audieram, audieras, audierat; et pluraliter
audieramus, audieratis, audierant. eodem modo tempore futuro
audiam, audies, audiet; et pluraliter audiemus, audietis,
audient. imperatiuo modo tempore praesenti ad secundam et
tertiam personam audi, audiat; et pluraliter audiamus,
audite, audiant. eodem modo tempore futuro audito tu, audito
ille; et pluraliter audiamus, auditote, audiunto. optatiuo
modo tempore praesenti et praeterito inperfecto utinam
audirem, utinam audires, utinam audiret; et pluraliter
utinam audiremus, utinam audiretis, utinam audirent. eodem
modo tempore praeterito perfecto et plusquamperfecto utinam
audissem, utinam audisses, utinam audisset; et pluraliter
utinam audissemus, utinam audissetis, utinam audissent.
eodem modo tempore futuro utinam audiam, utinam audias,
utinam audiat; et pluraliter utinam audiamus, utinam
audiatis, utinam audiant. coniunctiuo modo uel subiunctiuo
modo tempore praesenti cum audiam, cum audias, cum audiat;
et pluraliter cum audiamus, cum audiatis, cum audiant. eodem
modo tempore praeterito inperfecto cum audirem, cum audires,
cum audiret; et pluraliter cum audiremus, cum audiretis, cum
audirent. eodem modo tempore praeterito perfecto cum
audierim, cum audieris, cum audierit; et pluraliter cum
audierimus, cum audieritis, cum audierint. eodem modo
tempore praeterito plusquamperfecto cum audissem, cum
audisses, cum audisset; et pluraliter cum audissemus, cum
audissetis, cum audissent. eodem modo tempore futuro cum
audiero, cum audieris, cum audierit; et pluraliter cum
audierimus, cum audieritis, cum audierint. infinitiuo modo,
numeris et personis tempore praesenti et praeterito
inperfecto audire; praeterito perfecto et plusquamperfecto
audisse; futuro auditum ire uel auditurum esse. inpersonali
modo tempore praesenti auditur; praeterito inperfecto
audiebatur; praeterito perfecto auditum est uel auditum
fuit; praeterito plusquamperfecto auditum erat uel auditum
fuerat; futuro audietur. imperatiuo modo audiatur; futuro
auditor. optatiuo modo utinam audiretur; plusquamperfecto
utinam auditum esset uel auditum fuisset; futuro utinam
audiatur. coniunctiuo modo cum audiatur; praeterito
inperfecto cum audiretur; praeterito perfecto cum auditum
sit uel fuerit; praeterito plusquamperfecto cum auditum
esset uel fuisset; futuro cum auditum erit uel fuerit.
infinitiuo modo tempore praesenti audiri; praeterito auditum
esse uel fuisse; futuro auditum iri. gerundia uel
participalia uerba sunt haec: audiendi, audiendo, audiendum,
auditum, auditu. duo participia trahuntur a uerbo actiuo,
praesentis temporis et futuri: praesentis audiens, futuri
auditurus.
Ðêos coniugatio macað hyre praeteritum on syx wîsan.
I. Sêo forme praeteritum geendað on xi: uincio ic binde,
uinxi ic band, uinctum gebunden; sancio ic dême oððe ic
gesette oþþe ic hâlgige, sanxi, sanctum, ac þâ ealdan menn
cwǣdon sanciui uel sancii.
II. Sêo ôðer praeteritum geendað on si: fulcio ic underlecge
oððe underwreðige, fulsi, fultum; sarcio ic siwige, sarsi,
sartum (of ðâm is sartor sêamystre, sartrix hêo); farcio ic
crammige oððe fylle, farsi, fartum; of ðissum gefêgede
confercio ic samod fylle, refercio ic ongeân fylle, -fersi,
-fertum; raucio ic hâsige, rausi, rausum (of ðâm is raucus
and rauca hâs); sentio ic gefrêde oððe undergyte, sensi,
sensum; of ðâm consentio ic geðafige, consensi, consensum;
dissentio ic ungeðwǣrige, -si, -sum; haurio ic hlade, hausi,
haustum; of ðâm exhaurio ic of âhlade, exhausi, exhaustum;
saepio ic ymbhegige, saepsi, saeptum.
III. Sêo ðridde praeteritum geendað on ui: aperio ic
geopenige, aperui, apertum; cooperio ic oferwrêo, cooperui,
coopertum. prosilio ic forþ ârǣse, prosilui; insilio ic on
behlêape, insilui; dissilio ic of âlîhte, dissilui: þâs word
synd gefêgede of salio ic hlêape, ac hî nabbað nǣnne sopinum
on gewunan.
IIII. Sêo fêorðe praeteritum wyrpð aweg ðone o and wanað þæt
ân stæfgefêg: comperio ic ongyte, comperi, compertum;
reperio ic gemête, repperi on twâm pêum, repertum; uenio ic
cume, ueni, uentum and of ðâm gefêgede aduenio ic tô cume,
adueni, aduentum (of ðâm is aduentus tôcyme); conuenio ic
samod cume, conueni, conuentum; inuenio ic gemête, inueni,
inuentum.
V. Sêo fîfte praeteritum and sêo syxte gâð tôgædere ðus:
audio ic gehŷre, audiui uel audii, auditum. ealswâ gâð ðâs
word: scio ic wât, sciui uel scii, scitum and of ðâm
gefêgede asscio ic gefêrlǣce, assciui uel asscii, asscitum;
cio ic gelaðige, ciui uel cii, citum; mollio ic hnexige,
molliui uel mollii, mollitum. ealswâ gâð ðâs ôðre: seruio ic
ðêowige, munio ic ymbtrymme, stabilio ic gestaðelfæste,
dormio ic slâpe, saeuio and insanio ic wêde, bullio ic
wealle, of ðâm ebullio ic ûpp âwealle oððe ûpp âbrece,
obedio ic gehŷrsumige, fastidio mê âðrŷt, lenio ic
gelîðewǣce, exinanio ic âîdlige, nutrio ic fêde, finio ic
geendige, punio ic gewîtnige, sopio ic swefige, hinnio ic
hnǣge, redimio ic gefrætwige (redimo ic âlŷse is ðǣre
ðriddan geðêodnysse), lippio mê tŷrað mîne êagan oððe
scîmjað (of ðâm is lippus sûrêagede and lippitudo sêo
untrumnys), erudio ic lǣre, insignio ic mǣrsige oððe
frætwige, condio ic gelôgige oððe sylte (condo ic gescyppe
is ðǣre ðriddan: of ðâm is conditor scyppend), salio ic
hlêape (of ðâm is sopinum saltum), sallio ic sylte sceal
habban twegen ellas and sopinum sallitum (sallo ic sylte is
ðǣre þriddan and his sopinum salsum gesylt: of ðâm is
salsamentum sælmerige. psallo ic singe mîne sealmas sceal
habban p on foreweardan), sepelio ic bebyrige macað sopinum
sepultum and sepulturus tôweard, forðan ðe se gewuna is
strengra on ǣlcum worde, þonne his regol sŷ. eo ic fare, iui
uel ii, itum and of ðâm gefêgede exeo ic ût fare, adeo ic tô
fare (þæt is êac aduerbium adeo tô ðan swŷðe), obeo ic
gewîte, praetereo ic forgǣge; ac hî habbað ealle sceortne i
on sopinum ætforan þâm tum: exitum ût âfaren oððe ûtfæreld,
aditum, obitum, praeteritum. heora praeteritum bið ðus: iui
uel ii and futurum ibo ic fare, ibis þû færst; imperatiuum i
far ðû, eat fare hê, et cetera. ealswâ queo ic mæg, quis ðû
miht, quit hê mæg; quiui uel quii ic mihte: quitum (sceort
i); futurum quibo ealswâ ðǣre forman geþêodnysse. of ðâm
gefêged nequeo ic ne mæg, nequiui uel nequii, nequitum.
ueneo ic bêo geseald oððe ic gâ tô wurðe, ueniui uel uenii,
uenum. ambio ic gewilnige is gefêged of eo, and, forðan de
hit âwende ðone e on i, hit gelengde ðone bi on sopinum and
on participia: ambitus gewilnod, ambita, ambitum. se nama
swâ ðêah of ðâm, ambitus gewilnung, hæfð sceortne bi.
DE VERBO PASSIVO.
Audior ic eom gehŷred is ðrôwigendlîc word, audiris þû eart
gehŷred, auditur hê is gehŷred; et pluraliter audimur,
audimini, audiuntur. eodem modo tempore praeterito
inperfecto audiebar, audiebaris uel audiebare, audiebatur;
et pluraliter audiebamur, audiebamini, audiebantur. eodem
modo tempore praeterito perfecto auditus sum, auditus es,
auditus est; et pluraliter auditi sumus, auditi estis,
auditi sunt. et ulteriori modo auditus fui, auditus fuisti,
auditus fuit; et pluraliter auditi fuimus, auditi fuistis,
auditi fuerunt uel fuere. eodem modo tempore praeterito
plusquamperfecto auditus eram, auditus eras, auditus erat;
et pluraliter auditi eramus, auditi eratis, auditi erant. et
ulteriori modo auditus fueram, auditus fueras, auditus
fuerat; et pluraliter auditi fueramus, auditi fueratis,
auditi fuerant. eodem modo tempore futuro audiar, audieris
uel audiere, audietur; et pluraliter audiemur, audiemini,
audientur. imperatiuo modo tempore praesenti ad secundam et
tertiam personam audire, audiatur; et pluraliter audiamur,
audimini, audiantur. futuro auditor tu, auditor ille; et
pluraliter audimur, audiminor, audiuntor. optatiuo modo
tempore praesenti et praeterito inperfecto utinam audirer,
utinam audireris uel audirere, utinam audiretur; et
pluraliter utinam audiremur, audiremini, audirentur. eodem
modo tempore praeterito perfecto et plusquamperfecto utinam
auditus essem, auditus esses, auditus esset; et pluraliter
utinam auditi essemus, auditi essetis, auditi essent. et
ulteriori modo utinam auditus fuissem, auditus fuisses,
auditus fuisset; et pluraliter utinam auditi fuissemus,
auditi fuissetis, auditi fuissent. eodem modo tempore futuro
utinam audiar, utinam audiaris uel audiare, utinam audiatur;
et pluraliter utinam audiamur, utinam audiamini, utinam
audiantur. coniunctiuo modo tempore praesenti cum audiar,
cum audiaris uel audiare, cum audiatur; et pluraliter cum
audiamur, cum audiamini, cum audiantur. eodem modo tempore
praeterito inperfecto cum audirer, cum audireris uel
audirere, cum audiretur; et pluraliter cum audiremur, cum
audiremini, cum audirentur. eodem modo tempore praeterito
perfecto cum auditus sim, cum auditus sis, cum auditus sit;
et pluraliter cum auditi simus, cum auditi sitis, cum auditi
sint. et ulteriori modo cum auditus fuerim, cum auditus
fueris, cum auditus fuerit; et pluraliter cum auditi
fuerimus, cum auditi fueritis, cum auditi fuerint. eodem
modo tempore praeterito plusquamperfecto cum auditus essem,
cum auditus esses, cum auditus esset; et pluraliter cum
auditi essemus, cum auditi essetis, cum auditi essent. et
ulteriori modo cum auditus fuissem, cum auditus fuisses, cum
auditus fuisset; et pluraliter cum auditi fuissemus, cum
auditi fuissetis, cum auditi fuissent. eodem modo tempore
futuro cum auditus ero, cum auditus eris, cum auditus erit;
et pluraliter cum auditi erimus, cum auditi eritis, cum
auditi erunt. et ulteriori modo cum auditus fuero, cum
auditus fueris, cum auditus fuerit; et pluraliter cum auditi
fuerimus, cum auditi fueritis, cum auditi fuerint.
infinitiuo modo, numeris et personis tempore praesenti
audiri; praeterito auditum esse uel fuisse; futuro auditum
iri. participia trahuntur a uerbo passiuo duo, praeteriti
temporis et futuri: praeteriti, ut auditus; futuri, ut
audiendus.
Eallswâ gâð ðâs word deponentia: blandior ic geswǣslǣce oððe
ôlæce, praeteritum blanditus sum; molior ic hicge, molitus
sum; of þâm demolior ic âwêste, demolitus; partior ic
tôdǣle, partitus sum; metior ic mete, mensus; mentior ic
lêoge, mentitus sum; orior ic ûpp âspringe, ortus sum (ortus
est sol sunne is ûpp âgân); morior ic swelte, mortuus sum on
twâm ûum, swâswâ nân ôðer (ac ðis word is swŷðor ðǣre
ðriddan geðêodnysse); largior and dilargior ic dǣle oððe
gyfe cystelîce, largitus sum; sortior ic hlêote, sortitus
sum; experior ic âfinde, expertus sum ic âfunde; et similia.
Nû is tô witenne, þæt on ðǣre forman geðêodnysse is se a
lang on lêdensprǣce: amabam, amaui ic lufode, amare lufjan
and swâ gehwǣr. on ðǣre ôðre geðêodnysse is se e lang:
flebam, fleui ic wêop, flere wêpan; et cetera. on ðǣre
ðriddan geðêodnysse byð se e lang: legebam ic rǣdde, ac hê
byð sceort on ôðrum stôwum: cum legerem þâ ðâ ic rǣdde,
legere rǣdan; et cetera. on ðǣre fêorðan is se i lang:
audiui ic gehŷrde, cum audirem þâ ðâ ic gehŷrde, audire
gehŷran; et cetera. ealswâ on ðrôwigendlîcum, ac on ðǣre
þriddan geðêodnysse byð se e sceort on andwerdre tîde: legor
ic eom gerǣd, legeris; loquor ic sprece, loqueris. on
futurum hê byð lang (legar, legeris, legetur) on ðâm ôðrum
hâde and on ðâm ðriddan; ealswâ loquar, loqueris, loquetur.
ǣghwâr elles byð se e sceort. on imperatiuum byð se a lang
on ðâm ôðrum hâde: legatur, loquatur; et cetera.
DE VERBIS ANOMALIS VEL INEQVALIBVS.
Sume word synd gehâtene anomala oþþe inequalia. anomalus is
unemne, inequalis ungelîc: hî synd swâ gehâtene, forðan ðe
hî ne gâð nâ, swâswâ ôðre word, on sumere stôwe.
Fero ic bere gǣð ðus: fers ðû berst, fert hê berð; et
pluraliter ferimus wê berað, fertis gê berað, ferunt hî
berað. praeteritum inperfectum ferebam ic bær et cetera.
praeterito perfecto tuli ic bær, tulisti et cetera.
imperatiuum fer ber ðû, ferat bere hê et cetera. optatiuo
modo utinam ferrem, ferres. infinitiuo ferre beran. on
eallum ôðrum stôwum hit fyligð þǣre ðriddan geðêodnysse.
Volo ic wylle, uis ðû wylt, uult hê wyle; et pluraliter
uolumus wê wyllað, uultis gê wyllað, uolunt hî wyllað. næfð
ðis word nǣnne imperatiuum, forðan ðe se willa sceal bêon
ǣfre frîg. optatiuum utinam uellem êalâ gyf ic wolde; futuro
utinam uelim êalâ gyf ic wylle gyt. ealswâ on subiunctiuo:
praesens cum uelim on ânum elle, praeterito inperfecto cum
uellem on twâm ellum. infinitiuo uelle wyllan. on eallum
ôðrum stôwum hit gǣð æfter ðǣre ðriddan geðêodnysse. of ðâm
gefêged nolo ic nelle, non uis þû nelt, non uult hê nele; et
pluraliter nolumus wê nellað, non uultis gê nellað, nolunt
hî nellað. ðis word hæfð imperatiuum noli nelle ðû, nolite
nelle gê. utinam nollem. cum nollem. nolle nellan; et
cetera.
Edo ic ete, es ðû etst, est hê et; et pluraliter edimus wê
etað, editis gê etað, edunt hî etað and swâ forð æfter þǣre
ðriddan geðêodnysse. optatiuo utinam essem êalâ gif ic ǣte.
esse etan; et cetera.
Eo ic fare, is ðû færst, it hê færð; et pluraliter imus wê
farað, itis gê farað, eunt hî farað. praeterito inperfecto
ibam. perfecto iui. futuro ibo. i far ðû, eat fare hê.
infinitiuo ire; et cetera. ealswâ of dâm gefêgede. eft queo
ic mæg, futuro quibo, infinitiuo quire. ueneo ic gange tô
cêape oððe ic bêo geseald, uenibam, ueniui, uenibo et
cetera.
Sum ic eom is edwistlîc word and gebyrað tô gode ânum
synderlîce, forðan þe god is ǣfre unbegunnen and ungeendod
on him sylfum and ðurh hine sylfne wunigende. sum ic eom, es
ðû eart, est hê is; et pluraliter sumus wê synd, estis gê
synd, sunt hî synd. praeterito inperfecto eram ic wæs, eras,
erat. praeterito perfecto fui and swâ forð, swâswâ on
ðrôwigendlîcum worde stent âwriten. futuro ero ic bêo, eris,
erit; et pluraliter erimus, eritis, erunt. imperatiuo sis
bêo ðû, sit bêo hê; et pluraliter simus bêon wê, sitis,
sint. futuro esto bêo ðû, sit; et pluraliter estote bêon gê,
sunto uel suntote bêon hî. optatiuo futuro utinam sim. cum
sim; et cetera. ealswâ gâð of ðisum gefêgede praesum ic
begŷme oððe ic fore eom, praees, praeest; adsum ic æt eom
oððe hêr ic eom. prosum ic fremige, prodes, prodest (d
betwux); et pluraliter prosumus wê fremjað, prodestis,
prosunt. praeterito inperfecto proderam; perfecto profui; et
cetera. desum ic eom wana of ðâm getele, dees, deest. deest
mihi pecunia mê ys fêos wana, desunt mihi nummi mê synd wana
penegas; et similia.
DE VERBIS DEFECTIVIS.
Sume word syndon gehâtene defectiua, þæt synd
âteorigendlîce, forðan ðe hî âteorjað on sumere stôwe. ferio
ic slêa næfð nǣnne praeteritum perfectum, bûtan hit nime of
ôþrum worde ðæs ylcan andgites: percutio ic slêa, percussi
ic slôh. fero ic bere macað praeteritum tuli of ðâm worde
tollo ic nime oððe bere. sisto ic sette nimð praeteritum of
statuo ic sette, statui. furo ic wêde (furis, furit) macað
insaniui of insanio ic wêde. uescor ic gereordige (uesceris,
uescitur) is deponens and nimð praeteritum pastus sum of ðâm
worde pascor ic eom âfêd oððe gelæswod. medeor ic lâcnige
nimð praeteritum of medicor, medicatus sum. reminiscor ic
gemune nimð of recordor recordatus sum ic gemunde. cresco ic
wexe nimð of cerno ic gesêo praeteritum creui ic weôx oððe
geseah. maereo ic gnornige macað praeteritum maestus sum:
hit sceolde macjan maerui, ac se gewuna hit ne geðafað (of
ðisum is maeror gnornung). mereor ic geearnige macað merui
ic geearnode uel meritus sum (of ðâm is meritum geearnung).
Fîf word synd gecwedene neutra passiua, forðan ðe hî macjað
heora praeteritum, swâswâ ðrowigendlîce word; ðrêo ðǣre ôðre
geðêodnysse: gaudeo ic blîssige, gauisus sum; audeo ic dear,
ausus sum uel fui; soleo ic gewunige, solitus sum uel fui
(ðis word næfð nǣnne futurum, forðan ðe þæt andgyt nele); of
ðǣre ðriddan geðêodnysse fido ic trûwige, fisus sum; fio ic
eom geworden oððe geworht, factus sum. of fido byð gefêged
confido ic trûwige, confisus sum ic trûwode. facio ic wyrce
is neutrum and tôgeânes ðâm worde is fio ðrôwigendlîc.
Sume word habbað gelîce praesens, þæt is andweard, and
praeteritum: odi ic hatige and odi ic hatede, ac wê cweðað
hwîlon odio habeo ic hæbbe on hatunge, swâswâ stent on ðâm
sealme iniquos odio habui þâ unrihtwîsan ic hæfde on
hatunge. of ðâm is participium osus and gefêged exosus and
perosus andsǣte oððe onscunigendlîc and nama osor (osoris)
fêond oððe hatigend. noui ic cann oððe ic wât, noui ic
wiste; of ðâm is nama notus cûð and gefêged ignotus uncûð.
memini ic gemune nû and memini ic gemunde; imperatiuum
memento gemun ðû, mementote gemune gê. priscianus cwæð êac
meminens gemunende participium. on ôðrum stôwum hî âteorjað.
memor esto is of twâm dǣlum: esto bêo ðû, memor gemyndig.
coepi ic ongan hæfð praeteritum, coepisti þû ongunne, coepit
hê ongan; et pluraliter coepimus, coepistis, coeperunt: næfð
hit nâ mâre, bûton coeptus ongunnen participium and coepta,
coeptum.
Sume word synd gecwedene inpersonalia, þæt synd bûtan hâde.
hî habbað þone ðriddan hâd and synd âteorigendlîce: iuuat
gelustfullað, stat stent, constat swutol is. ic wylle
secgan, hwæt hî ealle habbað and hû hî bêoð geðêodde. sume
hî têoð nominatiuum casum. restat tô lâfe is; and ioseph
cwæð: adhuc restant anni quinque gyt ðâr synd fîf geâr tô
lâfe. iuuat me mê gelustfullað: hêr is accussatiuus; ealswâ
delectat gelustfullað (me, te, illum). datiuus: uacat mihi
ic eom æmtig, uacat nobis; uacate lectioni æmtigað êow tô
rǣdinge; uacans est lectionibus hê begǣð his rǣdincge. licet
mihi bibere môt ic drincan, mihi licuit ic môste, tibi
licet, nobis licet, si nobis liceret gyf wê môston;
infinitiuum licere bêon âlŷfed and licuisse and licitum
esse; licentia is lêaf. placet mihi mê gelîcað, libet mihi
mê gelustfullað; placuit, libuit; libens lustbǣre. ealswâ
liquet swutol is, conuenit gerîst, euenit becôm, accidit
gelamp, expedit fremað (mihi, tibi, nobis); et cetera.
accussatiuo taedet me mê âðrŷt: taedet animam meam uitae
meae, cwæð iob. decet gedafenað, me decet, nos decet; decuit
gedafenode. ealswâ oportet gedafenað, oportuit. poenitet me
mê ofðincð, poenituit, poenitere behrêowsjan (poenitentia
behrêowsung oððe ðǣdbôt). me pudet mê sceamað, puduit,
pudere. me piget mê ne lyst, piguit, pigere (pigritia
slǣwð). miseret me mê ofhrŷwð, misertum est (miseria yrmð).
latet dîgele is (me, te, nos). liquet swutel is (nobis ûs et
omnibus and eallum). ac ðâs word and ðyllîce nabbað nǣnne
futurum infinitiuum: poenitere, poenituisse behrêowsjan;
næfð hit nâ mâre, and ealle ðâ word, þe nabbað sopinum,
nabbað êac ðysne futurum.
Ealle ðrôwigendlîce word and deponentia oððe communia synd
âteorigendlîce on praeteritum, ac hî gefyllað swâ ðêah heora
declinunge mid ðâm worde sum: amatus sum uel fui et cetera.
Þæt ylce word sum ic eom and uolo ic wylle âteorjað on ðâm
tôweardan infinitiuum and sopinum and fela ôðre, ðe geendjað
on sco: posco ic bidde, compesco ic gestille et cetera.
Aio ic cweðe, ais ðû cwyðst, ait hê cwyð; et pluraliter
aiunt hî cweðað. praeterito inperfecto aiebat hê cwæð þrêora
stafa gefêg, aiebant hî cwǣdon. praeteritum perfectum ait hê
cwæð. imperatiuum ai cweð ðû. næfð ðis word nâ mâre.
Fores hæfð optatiuum utinam forem êalâ gyf ic wǣre, utinam
fores êalâ gyf ðû wǣre, utinam foret êalâ gif hê wǣre; et
pluraliter utinam forent. ealswâ on subiunctiuo, and
infinitiuum fore wesan.
Cedo is imperatiuum: cedo mihi sege mê, cedite secgað. infit
hê cwæð. nabbað ðâs word nâ mâre.
Inquio ic cweðe, inquis ðû cweðst, inquit hê cwyð; et
pluraliter inquiunt hî cweðað. praeteritum inquisti ðû
cwǣde. futurum inquiam ic cweðe gyt. imperatiuus inque cweð
ðû, inquiat cweðe hê. gyf ðǣr hwæt mâre byð, þonne gǣð þæt
æfter ðǣre ðriddan geðêodnysse.
Quaeso ic bidde and quaesumus wê biddað. sume cweðað êac
quaesere biddan.
Aue and salue habbað imperatiuum, and hî synd grêtingword:
aue oððe salue bêo gesund; et pluraliter auete, saluete bêoð
gesunde. faxo is tôwerdre tîde. faxo ic dô gyt, faxis ðû
dêst, faxit hê dêð. nabbað þâs word nâ mâre.
Meio ic mîge. imperatiuum meite mîge gê. infinitiuum meiere
mîgan ðrêora stafa gefêg. ouat blîssað and participium ouans
blîssigende. nabbað þâs word nâ mâre.
Sume word macjað heora imperatiuum on c: facio ic dô oððe
wyrce, fac dô; dic sege; duc lǣd; forðan ðe face is
ablatiuus of ðâm naman, ðe is fax blysa, and duce is
ablatiuus of ðâm naman dux lâttêow. fero ic bere macað
imperatiuum fer ber, forðan ðe fere is aduerbium: fere
forneâh.
Imperatiuus is bebêodendlîc, ac swâ ðêah wê hit âwendað oft
tô gebede. miserere mei, deus miltsa mê, god; exaudi, deus,
orationem meam gehŷr, god, mîn gebed: on ðisum and swylcum
is gebed and nâ hǣs.
DE SPECIE.
Species is hiw, primitiua frumcenned and diriuatiua
ofgangende. ealle ðâ eahta partes forneân habbað þâs twâ
hiw. lego ic rǣde is frumcenned. þonne cymð of ðâm lecturio
mê lyst rǣdan. þis hiw is gehâten meditatiua species, þæt is
smêagendlîc hiw, and ealle ðâ word gâð æfter ðǣre fêorðan
geðêodnysse, ðêah ðe þâ word, ðe hî of cumað, bêon mislîcra
geðêodnyssa. amo ic lufige, amaturio mê lyste lufjan;
dictaturio mê lyste dihtan; docturio mê lyste tǣcan; esurio
mê hingrað; scripturio mê lyste wrîtan; auditurio mê lyste
gehŷran; dormiturio mê lyste slâpan; et similia.
DE INCHOATIVIS.
Ôðer hiw is gehâten inchoatiua, þæt is onginnendlîc, forðan
ðe hit getâcnað weorces anginn, and cymð of ôðrum wordum.
caleo ic wearmige and of ðâm calesco ic onginne tô
wearmigenne; horreo ic andðracige, horresco ic onginne tô
anðracigenne. ealle hî bêoð âcennede of ðâm ôðrum hâde, gyf
ðû dêst ǣnne co þâr tô. ardeo ic byrne, ardes ðû byrnst;
ardesco. palleo ic blâcige, pallesco ic onginne tô
blâcigenne. albeo ic hwîtige, albesco. dureo ic heardige,
duresco. liqueo ic mylte, liquesco. marceo ic clinge,
marcesco. luceo ic onlîhte oððe scîne, lucesco. cupio ic
gewilnige, cupisco and concupisco. tremo ic bifige,
tremisco. uiuo ic lybbe, uiuisco and reuiuisco ic
geedcucige. dormio ic slâpe, dormisco. amo ic lufige,
amasco. labo ic ætslîde, labasco. uesperasco mê geǣfnað is
ðisum gelîc. ealle ðâs word and ðâ ôðre meditatiua nabbað
nǣnne praeteritum perfectum nê plusquamperfectum nê tôwerde
tîde on subiunctiuo. hio ic ginige, hias, macað hisco.
syndon êac sume word ðysum gelîce, ðe ne syndon nâ
inchoatiua: pasco ic læswige, posco ic bidde et similia.
DE VERBIS FREQVENTATIVIS.
Sume word synd gecwedene frequentatiua, þæt synd
gelômlǣcende, forðan ðe hî getâcnjað gelômlǣcunge, þonne man
sum ðingc gelôme dêð. rogo ic bidde and of ðâm rogito ic
bidde gelôme. uolo ic flêo, uolas; uolito ic flicerige. ðâs
word synd ealle þǣre forman geðêodnysse and macjað gelôme
passiua. inchoatiua synd ðǣre ðriddan geðêodnysse and
neutra, swâswâ meditatiua. eft quaero ic sêce, quaerito;
quaeso ic bidde, quaesito; domo ic gewylde oððe temige,
domito; fugio ic flêo, fugito; nosco ic oncnâwe, noscito. in
so. sume geendjað on so: mergo ic besence, merso ic doppete;
curro ic yrne, curso oððe cursito (of ðâm is cursor rynel);
et similia. sume geendjað on xo: necto ic cnytte, nexo ic
cnytte gelôme; flecto ic gebîge, flexo. sume geendjað on
xor: amplector ic ymbclyppe, amplexor; sequor ic fylige,
sector; et similia.
Sume word synd gecwedene desideratiua, þæt synd
gewilnigendlîce: uideo ic gesêo and of ðâm uiso mê lyst
gesêon; facio ic dô, facesso; capio ic gelæcce, capesso;
lacero ic tôslîte, lacesso. ðâs word and ðyllice synd ðǣre
ðriddan geðêodnysse: gif hî wǣron frequentatiua, þonne wǣron
hî dǣre forman geðêodnysse.
Gyt synd manega ôðre word of ôðrum wordum: garrio ic gyrre,
garrulo ic hlŷde; albo ic hwîtige, albico ic hwîtige; uello,
uellico ic wyrtwalige; fodio and fodico ic delfe; nutrio,
nutrico and nutricor ic fêde.
Sume word cumað êac of namum. pater fæder and of ðâm patro
ic gefremme and patrisso ic geefenlǣce mînum fæder. graecus
grêcisc: of ðâm graecisso and graecor ic leornige grêcisc.
philosophus is sê ðe lufað wîsdôm: of ðâm is word
philosophor ic smêage embe wîsdôm. poeta sceop, poetor ic
leornige sceopcræft. architectus cræftica, architector ic
cræfte. ealle mǣst ðâs word synd ðǣre forman geðêodnysse.
Nû cumað eft naman of wordum. armo ic gewǣpnige. hû mæg ic
cweðan ic gewǣpnige ðê, bûton ic ǣr hæbbe ðâ wǣpnu ðê tô
gyfenne? ǣrest byð se nama arma wǣpnu, and of ðâm byð word
armo ic wǣpnige. ealswâ os mûð and of ðâm oro ic bidde; aes
bræs, aero ic brasige (aeras); aurum gold, auro ic ofergylde
(auras); trutina wǣge, trutino ic wege (trutinas); et
similia. nû bêoð eft naman of wordum: doctor lârêow. hwâ byð
lârêow, bûton hê lǣre? eallswâ lector rǣdere, sê ðe rǣt;
piscator fiscere of ðâm worde piscor ic fixige (piscaris);
cantor sangere; uenator hunta; et similia. þus ðû miht
tôcnâwan, hwænne nama cymð of worde, hwænne word of naman.
Syndon êac on ânre geendunge ǣgðer gê word gê naman. cudo ic
smiðige, cudis ðû smiðast: eft, gyf ðû cweðst hic cudo,
huius cudonis, ðonne byð hit nama smið. palpo ic grâpige,
palpas; hic palpo ðes blinda mann, huius palponis ðyses
blindan. comedo ic ete, hic comedo ðes oferetola mann.
uerbero ic swinge and sê ðe swingð. caligo mê mistjað mîne
êagan and haec caligo ðes mist. propago ic tyddrige and haec
propago tyddrung oððe bôh. lanio ic tôslîte and lanio
cwellere. formido ic forhtige (formidas) and haec formido
ðêos fyrhtu (huius formidinis). susurro ic rûnige (susurras)
and hic susurro ðes rûnere oþþe wrôht. labor ic ætslîde,
laberis and hic labor ðis geswinc. furor ic stele (furaris)
and hic furor þêos hâtheortnys. amor ic eom gelufod and hic
amor ðêos lufu. nitor ic hycge (niteris) and hic nitor ðêos
beorhtnyss. liquor ic formylte (liqueris) and hic liquor ðes
wǣta; et similia.
DE FIGVRA.
Figura is gefêgednys oððe hiw. twâ hiw synd: simplex ânfeald
cupio ic gewilnige, taceo ic sûwige; composita gefêged
concupio ic gewilnige, conticeo ic samod sûwige et similia.
Sume word âwendað heora getâcnunge on gefêgednysse. eo ic
fare is neutrum, and of ðâm bêoð gefêgede actiua: adeo ic tô
fare and passiuum adeor ic eom offaren; subeo ic undergange,
passiuum subeor; ineo ic onginne and ineor. facio ic wyrce
neutrum; of ðâm reficio ic gereordige and reficior ic eom
gereordod and deponens uersificor ic fersige oððe ic wyrce
fers (uersificaris), gratificor ic gladige oððe ic ðancige
(gratificaris). eft calefacio ic wyrme mê, tepefacio ic
wlacige syndon neutra. uenio ic cume is neutrum and of ðâm
conuenio ic samod cume actiuum and conuenior passiuum ic eom
samod cumen oððe mê gewearð; eallswâ inuenio ic gemête and
inuenior ic eom gemêt. sedeo ic sitte and of ðâm obsideo ic
ymbsitte and obsideor ic eom beseten. on ôðre wîsan sentio
ic gefrêde is neutrum and of ðâm adsentio and adsentior ic
geðafige, dissentio and dissentior ic geunðwǣrige on ânre
getâcnunge. plecto ic gewîtnige is actiuum and of ðâm
amplector and complector ic ymbclyppe. orior ic ûpp âspringe
is deponens and of ðâm adorio neutrum and adorior deponens
ic gesprece sumne mann. partior ic dǣle and of ðâm bipertio
and bipertior ic dǣle on twâ; impertio and impertior ic
âspende oððe gyfe. uerto ic âwende is actiuum and of ðâm
reuerto and reuertor ic gecyrre, conuerto and conuertor ic
samod âwende neutra and deponentia. uerso ic hwearftlige
actiuum and of ðâm conuersor ic drôhtnige (conuersaris) and
controuersor ic wiðerige deponentia.
Sume word âwendað heora cynn on ðâm ylcan andgyte: labo ic
ætslîde (labas) neutrum and labor on ðâm ylcan andgyte
deponens.
Sume word âwendað ǣgðer gê heora getâcnunge gê hyra
declinunge. mando ic bebêode, mandas ðû bebŷtst; mando ic
ete, mandis ðû ytst. fundo (fundas) ic lecge grundweall;
fundo (fundis) ic âgêote; sero (seras) ic scytte sum loc
oððe hæpsige; sero (seris) ic sâwe. uolo (uolas) ic flêo;
uolo (uis) ic wylle. lego (legas) ic gaderige; lego (legis)
ic rǣde. dico (dicas) ic hâlgige; dico (dicis) ic secge.
lauo (lauas) ic ðwêa; lauo (lauis) ic wǣte.
Sume word habbað ân andgyt and gâð on twâ wîsan. denso
(densas) and denseo (denses) ic ðiccige. strideo (strides)
and strido (stridis) ic cearcige. ferueo ic wealle (ferues)
and feruo (feruis). cieo (cies) and cio (cis) ic gelangige
oððe gelaðige. dureo (dures) and duro (duras) ic âheardige.
tueor (tueris) and tuor (tueris) ic gescylde. oleo (oles)
and olo (olis) ic stince swôte oððe ic wexe. excelleo
(excelles) and excello (excellis) ic oferðêo. fulgeo
(fulges) and fulgo (and fulgis) ic scîne. sono (sonas), sono
(sonis) ic swêge. uno (unas) and unio (unis) ic geânlǣce.
orior (oreris) and orior (oriris) ic ûpp gange. morior
(moreris), morior (moriris) ic swelte. potior (poteris) and
potior (potiris) ic brûce. ðis word and orior synd swŷðor
ðǣre fêorðan and morior ðǣre ðriddan.
Sume word habbað âne geendunge and âne declinunge and habbað
mâ andgytu. committo ic befæste oððe syngige. admitto ic
underfô oððe syngige. sapio ic wât oððe ic gesmæcce. condo
ic timbrige oððe ic behŷde. et similia.
Word bêoð gefêgede mid namum. amplus brâd and of ðâm
amplifico ic gemenigfylde, amplificas ðû gemenigfyltst.
signum tâcn and of ðâm significo (significas) ic getâcnige.
mid ôðrum wordum: calefacio ic mê wyrme, calefio ic eom
gewyrmed; tepefio ic eom gewlacod. mid aduerbium: bene wel,
benedico ic blêtsige oððe ic wel secge; male yfele, maledico
ic wyrige oððe yfele secge; satis genôh, satisfacio ic
fulbête oððe behrêowsige. mid praepositione: indico
(indicas) ic gebŷcnige, indico (indicis) ic on gecweðe;
liquo (liquas) ic hlŷttrige and of ðâm eliquo ic
oferhlŷttrige; consternor (consternaris) ic eom âblîcged
deponens: in and e and con syndon foresetnyssa.
Nelle wê nâ swŷðor hêr be ðâm worde sprecan. wel, gif ðis
âht fremað.
INCIPIT ADVERBIVM.
Aduerbium est pars orationis indeclinabilis, cuius
significatio uerbis adicitur; aduerbium is ân dǣl
lêdensprǣce undeclinigendlîc, and his getâcnung byð tô
wordum geðêod. aduerbium mæg bêon gecweden wordes gefêra,
forðan ðe hê byð ǣfre tô wordum geðêod and næfð full andgit,
bûton hê mid worde bêo. sapienter wîslîce is aduerbium. ic
cweðe nû swutelîcor: sapienter loquor wîslîce ic sprece;
feliciter facis gesǣlelîce ðû dêst; humiliter precatur
êadmôdlîce hê bit. ðisum dǣle gelimpað ðrêo ðing: species,
figura, significatio.
Species is hiw, primitiua frumcenned and diriuatiua
ofgangende. primitiua is clam dîgellîce, saepe gelômlîce;
diriuatiua clanculum dîgellîce, saepius gelômlîcor and
saepissime gelômlîcost.
Figura is gefêgednys. simplex ânfeald: huc hider, prudenter
snotorlîce; composita adhuc gyt, lege adhuc rǣd gyt,
inprudenter unsnotorlîce; et similia.
Significatio is getâcnung, and ðes dǣl hæfð fela getâcnunga.
temporalia synd, ðâ ðe tîda getâcnjað. pridem gefyrn, olim
gefyrn, nuper niwan, antea ǣr, nudiustertius on ǣrron dæg,
heri gyrstan dæg, hodie tô dæg, nunc nû, cras tô mergen,
aliquando æt sumon cyrre. sume getâcnjað mâ tîda ðus: quando
eram iuuenis ðâ ðâ ic wæs geong and âxung: quando uenisti?
hwænne côm ðû? tôwerdre tîde: quando ueniam ad te, doce me
ðonne ic cume tô ðê, tǣc mê. eallswâ aliquando feci sic
hwîlon ic dyde swâ; si aliquando faciam sic gyf ic ǣfre dô
swâ; et cetera. eallswâ dudum gefyrn, quondam hwîlon and
olim getâcnjað þrêo tîda: forðgewitene and andwerde and
tôwerde.
Sume synd localia, þæt synd stôwlîce, forðan ðe hî getâcnjað
stôwa. huc hider, illuc þider. ueni huc gang hider. uade
illuc gang þider. quo uadis? hwider gǣst ðû. on stôwe: hic
hêr, illic and ibi þâr, ubi hwâr; ubi est meus liber? hwâr
is mîn bôc? illic iacet iuxta te þâr lîð wiþ ðê. fram stôwe:
hinc heonon, illinc ðanon, istinc þanon, inde þanon, unde
hwanon oððe ðanon. hac on ðâs healfe, illac on ðâ healfe;
super wiðufan, infra wiðnyðan; extra wiðûtan; ultra
begeondan, citra beheonon; sursum ûpp, deorsum and iosum
nyðer; dextrorsum on ðâ swŷðran healfe, sinistrorsum on ðâ
wynstran healfe; orientem uersum êastweard, occidentem
uersum westweard; aliorsum elles hwider.
Sume synd deortatiua, þæt synd forbêodendlîce oððe
mistihtendlîce. ne: caue, ne hoc facias warna, þæt ðû þæt ne
dô. neque: neque feci neque faciam nê ic ne dyde nê ic ne
dô. nisi uel ni: nisi dominus custodierit ciuitatem bûtan
drihten gehealde ðâ burh; ni fecissem bûtan ic dyde. swâ
ðêah ne synd nâ ealle ðâs forbêodendlîce.
Sume syndan abnegatiua, þæt synd wiðsacendlîce, mid ðâm wê
wiðsacað. non nese: fecisti hoc? dydest ðis? non feci ic ne
dyde. uis hoc? wylt ðû ðis? non nese. eft haud nâtes hwôn,
numquam nǣfre, nec umquam fiat nê hit nǣfre ne gewurðe,
minime nâtes hwôn, nullo modo on nâne wîsan, nullatenus
nâtes hwôn et similia.
Sume syndon con- uel adfirmatiua, þæt synd fæstnigende oððe
sêðende, mid ðâm wê âsêðað ûre sprǣce. etiam geâ: manducasti
hodie? ǣt ðû tô dæg? etiam, feci geâ, ic dyde. bibisti?
drunc ðû? nequaquam nâtes hwôn. eft ôðre adfirmatiua:
profecto witodlîce; scilicet and uidelicet gewislîce; quippe
and nemphe witodlîce; sic est swâ hit is; et similia.
Sume synd iuratiua, þæt synd swerigendlîce. per ðurh: iuro
per deum ic swerige ðurh god; per meum caput ðurh mîn
hêafod; per nostram fraternitatem, uerum dico ðurh uncer
brôðorrǣdene, ic secge sôð. ac crîst sylf ûs forbêad ǣlcne
âð and hêt ûs ûre sprǣce þus âfæstnjan: est? is hit swâ? est
hit is; non? nis hit swâ? non hit nis. mâ syndon
swergendlîce aduerbia, ac hwæt sceolon hî gesǣde, nû wê
swerjan ne môton?
Sume syndon optatiua, þæt synd gewîscendlîce. utinam haberem
pecuniam êalâ gif ic hæfde feoh. o and si getâcnjað þæt
ylce: o si haberem êalâ gyf ic hæfde.
Sume syndon ortatiua, þæt synd tihtendlîce, mid ðâm wê
tihtað ôðre forð. heia nûlâ; age nûlâ: þis is êac
menigfealdlîce agite nû gê lâ. ôðer is ðis, ôðer is word ago
ic dô and imperatiuum age dô ðû, agite dô gê.
Sume syndon remissiua, þæt synd âslacigendlîce. paulatim
lytlum, sensim stundmǣlum, suauiter sôfte, pedetemtim
fægere.
Sume synd qualitatis, ðâ getâcnjað hwylcnysse, hû hit gedôn
sŷ. prudenter snotorlîce, inprudenter unsnotorlîce; bene
wel, male yfele. pulchre cantat fægere hê singð. expresse
loquitur swutollîce hê sprecð.
Sume syndon quantitatis, ðâ getâcnjað mycelnysse oððe
lytelnesse. multum mycel, parum lytel, nil and nihil nâht.
Sume syndon dubitatiua, þæt synd twŷnigendlîce. forsan
wênunge, forsitan wênunge, fortassis and fortasse wênunge.
ðâs and ðyllîce getâcnjað twŷnunge, hwæðer hit gewurðe oððe
ne gewurðe.
Congregatiua syndon gadrigendlîce. simul samod, una samod,
pariter samod. simul manducant samod hî etað. pariter
ambulant æt gædere hî gâð.
Discretiua synd syndrigendlîce. separatim on sundron,
secrete dîgellîce, singillatim sedet on sundron hê sit,
diuise tôdǣledlîce.
Sume syndon similitudinis, ðâ getâcnjað gelîcnysse. sic swâ,
sicut swâswâ, sicuti fecisti swâswâ ðû dydest, quasi homo
swâswâ man, ut deus swâswâ god, uti sponsus swâswâ brŷdguma,
uelut sapiens swâswâ wita, ueluti doctus swâswâ gelǣred, ceu
puer swâswâ cild.
Ordinalia syndon endebyrdlîce. confestim ðâr rihte, continuo
and statim and protinus ðâr rihte, deinde syðþan, deinceps
and postea syððan.
Intentiua syndon geornfullîce. ualde swŷðe, nimis þearle,
nimium mycclum, prorsus eallunga, penitus mid ealle, omnino
eallunge.
Comparatiua synd wiðmetenlîce. magis swîðor, minus
hwônlîcor, melius bet, peius wyrs, prudentius snotorlîcor,
iustius rihtlîcor.
Superlatiua synd oferstîgendlîce. maxime swŷðost, minime
hwônlîcost, ocissime hrædlîcost. se forma stæpe is
positiuus: iuste rihtlîce. se ôðer stæpe is comparatiuus:
iustius rihtlîcor. se ðridda stæpe is superlatiuus:
iustissime rihtlîcost. eft prudenter snotorlîce, prudentius
snotorlîcor, prudentissime snotorlîcost. eft fortiter
stranglîce, fortius stranglîcor, fortissime stranglîcost. et
similia.
Diminutiua syndon wanigendlîce. clam is dîgellîce, and of
ðâm is wanigendlîc clanculum hwônlîcor dîgellîce. bene wel,
and of ðâm is belle nâ ealles swâ wel, bellissime ealra
wâclîcost.
Demonstratiua synd ætêowigendlîce. en efne oððe lôca nû, hêr
hit is; en, adest episcopus efne, hêr is se bisceop; ealswâ
ecce: ecce, uenit rex efne nû, hêr cymð se cyning.
Interrogatiua synd âxigendlîce. cur hwî, quare for hwî, quam
ob rem for hwî oððe for ðî, ubi hwâr, unde hwanon, quo
hwyder, quando hwænne. sume ðâs habbað þrŷfealde getâcnunge.
gyf ic cweðe ubi posuisti meum librum? hwâr lêdest ðû mîne
bôc? þonne is se ubi interrogatiuum, þæt is âxigendlîc. gyf
ic cweðe tu scis, ubi tuus liber est ðû wâst, hwâr þîn bôc
is, ðonne byð se ubi relatiuum, þæt is edlesendlîc, þæt is
ongeâncyrrendlîc. gyf ic cweðe nescio, ubi inueniam meum
librum nât ic, hwâr ic finde mîne bôc, þonne byð se ubi
infinitiuum, þæt is ungeendigendlîc. quando uenisti? hwanne
côm ðû? is interrogatiuum. quando eram iuuenis ðâ ðâ ic wæs
jung is relatiuum. quando ero doctus hwænne bêo ic gelǣred
is infinitiuum; quandoque on sumne sǣl.
Numeralia syndon, ðâ ðe getâcnjað getel. semel ǣne, bis
tuwa, ter þriwa, quater fêower sîðon, quinquies fîf sîðon et
cetera.
Sume aduerbia syndon frumcennede, swâswâ wê ǣr cwǣdon, and
sume bêoð of ôðrum âcennede. prope gehende is frumcenned,
and propius gehendor cymð of ðâm. ultra begeondan, ulterius
feor begeondan. citra beheonon, citerius hideror oððe gyt
beheonon.
Sume hî cumað of namum. felix gesǣlig is nama, and of ðâm
cymð aduerbium feliciter gesǣliglîce. ealswâ uir wer,
uiriliter werlîce and uiritim, þæt is geond gehwylce weras.
mulier wîf, muliebriter wîflîce. corpus lîchama,
corporaliter lîchamlîce. qualis hwylc, qualiter hû. alius
ôðer, aliter elles. genus cynn, generaliter gemǣnelîce.
species hiw, specialiter synderlîce.
Sume cumað of wordum. sto ic stande, statim þâr rihte. punio
ic gewîtnige, inpune unwîtnigendlîce oððe bûtan wîte. abundo
ic genihtsumige, abunde genihtsumlîce.
Sume cumað of naman speljendan. hic hêr, illic ðâr.
Sume cumað of dǣlnimendum. tractus getogen is participium,
and of ðâm cymð tractim langlîce. cursus âurnen is
participium, cursim hrædlîce is aduerbium.
Sume cumað of foresetnyssum. ex is praepositio, þæt is
foresetnys, and of ðâm cymð extra wiðûtan. in is praepositio
and intra wiðinnan aduerbium.
Naman bêoð êac gesette for aduerbio on eallum syx casum. on
nominatiuum sublime hêage: sublime uolat aquila hêage flŷhð
se earn; una samod, recens niwan. on genitiuo romae sum ic
eom on rômebyrig, domi est hê is æt hâm. on datiuum uesperi
on ǣfen, sorti on hlyte, ruri on lande. on accussatiuo romam
pergo ic fare tô rôme, domum uadit hê gǣð hâm, domum equitat
hê rît hâm. on ablatiuum roma uenio ic cume fram rôme, domo
uenio ic cume fram hâme et similia.
Ealle ðâ aduerbia, þe geendjað on a, habbað langne a: antea
ǣr, postea syþðan, interea betwyx þâm, praeterea tôforan
ðâm. ita swâ, þis ân hæfð sceortne a. ðâ ðe on e geendjað,
habbað sume sceortne e, sume langne. dâs habbað sceortne e:
paene forneâh, saepe gelômlîce; inde þanon oððe syððan and
of ðâm deinde syððan, exinde syððan (man cweð êac dein and
exin), subinde þanon, proinde for þî þonne; peregre
ælþêodiglîce, peregre sum hic ic eom ælþêodiglîce hêr,
peregre proficiscor ælþêodiglîce ic fare, peregre aduenio
ælþêodiglîce ic tô cume, peregre transeo ælþêodiglîce ic
oferfare; facile êaðelîce, forte fǣrunga, sponte sylfwilles,
mane on ǣrne merigen, utpote swylce ic swâ cweðe, bene wel,
male yfele et cetera. ðâ ðe habbað langne e, syndon
diriuatiua: clarus beorht and of ðâm clare beorhtlîce oððe
beorhte; pulcher wlitig, pulchre citharizat fægere hê
hearpað; faber smið, affabre cræftlîce; anglus englisc,
anglice on englisc; latinus lêden, latine and latialiter on
lêden; graecus grêcisc, graece on grêcisc; ebraicus and
ebraeus ebreisc, ebraice on ebreisc. þâs and þyllîce cumað
of ðâm ablatiuo, and wendað þone langan o on langne e. sume
êac standað on ðâm o: falso lêaslîce, consulto rǣdlîce,
postremo æt nêxtan, sedulo geornlîce, manifesto and
manifeste swutollîce; and oft hî scyrtað þone o: cito hraðe,
sero late, modo nûðâ oððe hwîltîdum, necessario nêdðearflîce
(necesse est mihi mê is nêod, necesse habeo ic hæbbe nêode).
sume of ðissere declinunge macjað of heora neutrum aduerbia:
multum þearle, multum diligit deum þearle hê lufað god;
uerum sôð and uere sôðlîce; primum and primo and prime
ǣrest.
Sume gâð on twâ wîsan: durus heard and of ðâm dure and
duriter heardlîce; largus cystig, large and largiter
cystelîce; humanus mǣðfull oððe mennisclîc, humane and
humaniter mǣðlîce oððe mennisclîce; firmus trum, firme and
firmiter trumlîce. ualidus strang, ualde þearle; ritus
gewuna, rite gewunelîce oððe rihtlîce.
Sume wendað heora getâcnunge: ferus dêor oððe rêðe, fere
forneân; sanus hâl, sane gewislîce; sensus andgit, sensim
stundmǣlum; passus stæpe, passim gehwâr; pridie ânum dæge
ǣr, hodie tô dæg, meridie on midne dæg.
On i geendjað þâs: heri gyrston dæg, ibi þâr, ephesi on ðǣre
byrig, domi æt hâm, belli on gefeohte et cetera.
Ðâs geendjað on o: quando hwænne, aliquando æt sumum cyrre,
ultro sylfwilles, profecto witodlîce, illo þyder, eo þyder.
Ðâs geendjað on u: diu lange, interdiu on dæg, noctu on
niht.
Þâs geendjað on c: nunc nû oððe hwîltîdum; tunc dâ oððe
ðonne; tunc dixit iesus þâ sǣde se hǣlend; tunc sedebit
super sedem maiestatis suae ðonne hê sit ofer setle his
mægenþrymmes; huc hider; illuc þider; donec ôððæt oððe ðâ
hwîle; dehinc heonon; adhuc gyt.
On am geendjað þâs: clam dîgellîce, coram êawunge, nequiquam
on îdel, nequaquam nâtes hwôn, numquam nǣfre, nusquam
nâhwâr, bifariam on twâ wîsan oððe on twâ healfa, trifariam
on ðrêo wîsan, omnifariam on ǣlce wîsan oððe on ǣlce healfe
(multifarie is êac on manega wîsan).
Þâs geendjað on em: item eft, tandem æt nêxtan, ibidem þâr
rihte, identidem efsôna.
Ðâs geendjað on im: pars dǣl, partim dǣlmǣlum; furtum stalu,
furtim stulorlîce; uicissim stundmǣlum; strictim nearolîce;
affatim genihtsumlîce (sceort fa); praesertim hûru þinga;
paulatim lytlum; et cetera.
Ðâs geendjað on um: dudum gefyrn, iterum eft, sursum ûpp,
deorsum nyðer, desursum ufan, dedeorsum nyþan, deorsum
uersum nyðerwerd, utroque uersum on ǣgðre healfe werd,
rursum (and rursus) eft, prorsum (and prorsus) eallunga,
actutum hrædlîce.
Ðâs geendjað on er: paulisper hwæt hwega, tantisper swâ
swŷðe oððe swâ micclum, parumper hwæt hwega, diligenter
geornlîce, utiliter nytwurðlîce, audacter dyrstelîce,
difficulter earfoðlîce (facile êaðelîce on e), similiter swâ
gelîce, aliter elles (and alias ælcor), semper symble,
aeternaliter and perpetualiter êcelîce et similia.
On is geendað satis genôh (mann cweð êac sat genôh bûtan is;
satius bet); nimis ðearle.
Þâs geendjað on sceortne us: haud secus nâ elles, caelitus
heofonlîce, stirpitus grundlunge oððe mid stybbe mid ealle,
funditus grundlunga, radicitus grundlunga oððe mid
wyrttruman mid ealle, mordicus hetelîce oþðe bitmǣlum,
actenus ôð ðis oððe ôð þæt, diuinitus godcundlîce, humanitus
mennisclîce (man cweð êac diuine and humane and humaniter
mǣðlîce), eminus foran ongeân, cominus foran ongeân,
aduersus (and aduersum) ongeân mid þwyrnysse (aduersus is
êac nama þwyr oððe wiðerrǣde). on ðissere geendunge gâð
ealle comparatiua: ocius hrædlîcor, ac heora superlatiua
geendjað on e: ocissime hrædlîcost; diu lange, diutius leng,
diutissime ealra lengst; tarde late, tardius lator,
tardissime latost; nuper niwan, nuperius niwlîcor, nuperrime
niwlîcost; extra wiðûtan, exterius wiðûtan oððe ûttor,
extreme swîðost wiðûtan; intra wiðinnan, interius wiðinnan
oððe innor, intime innemest; supra wiðufan, superius ufor,
supreme ufemest; infra wiðnyþan, inferius nyðor, infime
nyðemest; crebro gelôme, crebrius gelômlîcor, creberrime
gelômlîcost; raro seldan, rarius seldor, rarissime ealra
seldost. manega gâð on þâs wîsan. potius swŷþor and
potissime swîðost nabbað nânne positiuum.
Wê ne magon þisne part fullîce trahtnjan on engliscum
gereorde, ac wê wyllað gyt hwæt lytles be þâm secgan. immo
gyt mâ oððe gyt swŷþor byð on gecorennysse. magis swŷþor:
magis hoc uolo, quam illud swŷðor oððe hraðor ic wylle þis,
þonne ðæt. quam bonus homo êalâ, hû gôd man. tam bonus est
iste eallswâ gôd is þes. uix earfoðlîce: uix uoluit
earfoðlîce hê wolde. mox þâr rihte, deinceps syððan,
dumtaxat þæt ân, tantummodo þæt ân; utrum uult hwæðer hê
wylle; non uult hê nele.
Aduerbia bêoð gelimplîcor geendebyrde, gif hî standað on
foreweardan on ðǣre sprǣce: bene agit wel hê dêð; sapienter
loquitur wîslîce hê sprecð. man môt hî êac bæftan settan
bûtan þâm, ðe bêoð ânes stæfgefêges oððe ætêowigendlîce oððe
âstîgendlîce oððe tihtendlîce oððe gelîcnysse: ðâs sceolon
ǣfre standan on foreweardre sprǣce. o is tôclypigendlîc
aduerbium: o magister, doce me êalâ ðû lârêow, tǣc mê. hê is
êac wundrigendlîc: o qualis facies êalâ hwylc ansŷn. hê
stent on foreweardan. iam eallunga oððe nû getâcnað þrêo
tîda: forðgewitene and andwerde and tôwearde, and stent on
foreweardan. dum aduerbium getâcnað forðgewitene tîde and
andwerde: ego legi, dum manducasti ic rǣdde, ðâ hwîle ðe ðû
ǣte; lege, dum manduco rǣd, ðâ hwîle þe ic ete. hê byþ êac
coniunctio. intus sum ic eom wiðinnan, foris sum ic eom ûte,
foras eo ût ic gange; eft uade foras gang ût. de intus
wiðinnan, de foris wiðûtan forbêad donatus tô cweðenne, ac
hî standað swâ þêah on hâlgum bôcum.
DE PARTICIPIO.
Participium est pars orationis partem capiens nominis
partemque uerbi. þes part mæg bêon gehâten dǣlnimend, forþan
ðe hê nimð of naman cynn and casus, and of worde hê nimð
tîde and getâcnunga: of him bâm hê nimð getel and
gefêgednysse. participium habet sex accidentia dǣlnimend
hæfð syx gelimp: hê hæfð genus (þæt is cynn), casus
(gebîgednys), tempus (tîd), significatio (getâcnunc),
numerus (getel), figura (gefêgednys). wê wyllað nû secgan be
ðisum eallum gewislîcor.
Ealle ðâ dǣlnimendan, ðe getâcnjað andwearde tîde, syndon
ðrêora cynna. of ðâm worde amo ic lufige cymð participium
andwerdre tîde þrêora cynna: hic et haec et hoc amans þes
and þêos and þis lufjende, huius amantis and swâ forð æfter
þǣre ðriddan declinunge. ðâ ôðre ealle geendjað on us and
synd mobilia, þæt is âwendendlîce fram cynne tô cynne:
amatus gelufod tô werlîcum hâde, amata tô wîflîcum cynne,
amatum tô nâðrum cynne. eallswâ doctus gelǣred hê, docta
hêo, doctum hit. þâs ðrêo cynn synd on ðysum dǣle and nâ mâ,
forðan ðe on ðisum dǣle ne bið nân commune duum generum, þæt
is gemǣne twegra cynna, nê nân epicenon, þæt is gemencged
cynn. man cweð on lêden hic miluus þes glida. swâ hwæðer swâ
hit sŷ, hê þê hêo, and haec aquila þes earn, hê and hêo. ac
þæt gecynd nele geþafjan, þæt ðâs cynn bêon on þysum dǣle.
swâswâ ðâ word belimpað tô ðrŷm cynnum, swâ êac þâ
participia, ðe of ðâm wordum cumað, belimpað tô þrŷm cynnum,
tô were and tô wîfe and tô nâðrum cynne. doceo ic tǣce: wer
tǣcð and wîf tǣcð and mancipium, þæt is weal, tǣcð sumne
cræft. nû cymð of þâm worde participium docens tǣcende
þrêora cynna and doctus gelǣred, docta, doctum, swâswâ wê ǣr
cwǣdon. ealle, þâ þe geendjaþ on us, folgjað þǣre ôðre
declinunge æfter werlîcum hâde and, þâ ðe geendjað on um,
gâð æfter neutrum and, þâ ðe geendjað on a, folgjað þǣre
forman declinunge.
DE CASIBVS.
Ðes dǣl hæfð six casus ǣfre befullan, and heora nân ne
âteorað on ǣnigre declinunge, þêah ðe sume naman dôn.
DE TEMPORIBVS.
Ðes dǣl hæfð þâ ylcan tîda, þe ðâ word habbað, þe hê of
cymð.
Þes part oððe þes dǣl næfð nân angin nê nǣnne stede of him
sylfum, ac byð of worde âcenned and becymð syþþan tô his
âgenre geþingðe, swâswâ nân ôðer ne dêð. ðâ ôðre seofan
dǣlas sindon sume frumcennede, sume cumað of ðâm ôðrum. rex
cyning is frumcenned nama, and regalis cynelîc cymð of þâm
and hæfð ealle þâ ðing, þe his ealdor hæfð; and ealswâ ealle
þâ ôðre dǣlas. gif ðonne se ofgangenda dǣl gewent tô ôðrum
dǣle, ðonne hæfð hê ðâ ðing êac, ðe him tô gebyrjað. bonus
gôd is nama, and of ðâm cymð aduerbium bene wel. nû hæfð se
bene þâ ðing, þe aduerbio gebyrað tô hæbbenne, nâ ðâ þing,
þe naman gebyrjað, þêah ðe hê of naman côme. ealswâ uigilo
ic wacige is word, and of ðâm cymð nama uigil wacol, ac þæt
word hæfð þâ ðing, þe him tô gebyrjað, and se nama hæfð þâ
ðing, þe him gebyrjað, þonne hê ôðer dǣl is, ôðer his
ealdor; and swâ gehwylce ôðre. nû is participium of worde
and of worde cymð, byð swâ ðêah ôðer dǣl and ôðer þing, ôðer
his ealdor bið; and for ðî hæfð sume gelimp, þe his ealdor
næfð, swylce hê sŷ frumcenned, ðêah ðe hê symle of ôðrum
cume. ne sî nân man swâ dysig, þæt hê þâs gelîcnysse tô
ǣnigum hâlgum þinge âwende, forðan ðe þis is woruldcræft
fram ûðwitum âset tô gesceâdwîsre sprǣce and ne mæg nê ne
môt ǣnigum hâlgum þinge bêon geefenlǣht.
Participium hæfð þrêo tîda, praesens andwerd: legens rǣdende
oððe faciens wyrcende. praeteritum is forðgewiten: factus
geworht. futurum is tôwerd tîd: facturus tô wyrcenne.
Of dǣdlîcum worde cumað twegen participia. ân is andwerdre
tîde: legens rǣdende; ôðer is tôwerdre tîde: lecturus sê ðe
rǣdan sceal; lecturus sum cras ic sceal rǣdan tô merigen.
Of ðâm þrôwjendlîcum worde cumað eft twegen participia:
forðgewitenre tîde, swâswâ is lectus gerǣd; tôwerdre tîde is
legendus þæt ðe sceal bêon gerǣd; and swâ ungerîme ôðre.
Of nâðres cynnes wordum cumað êac participia andwerdre tîde
and tôwerdre, swâswâ of dǣdlîcum wordum: sto ic stande is
neutrum, and of ðâm is participium stans standende and
staturus sê ðe standan sceal.
Of þâm fîf þrôwigendlîcum neutrum cumað þrêo participia:
gaudeo ic blîssige, and of ðâm is gaudens blîssigende and
gauisus geblîssod and gauisurus sê ðe blîssjan sceal; audeo
ic dearr, audens gedyrstlǣcende, ausus dyrstig oððe
gedyrstlǣht, ausurus sê ðe gedyrstlǣcð; soleo ic gewunige,
solens wunigende, solitus gewunod tô sumum ðincge, soliturus
sê ðe sceal bêon gewunod; fio ic eom geworht oððe geworden,
fiens wurþende, factus geworden oððe geworht, fiendus ðæt ðe
gewurðan sceal; fido ic getrûwige, fidens trûwigende, fisus
getrûwod, fisurus sê ðe wyle oððe sceal trûwjan.
Of ðâm worde, ðe is gecweden deponens, cumað þrêo
participia. loquor ic sprece is deponens, and of ðâm is
participium loquens sprecende and locutus sê ðe spræc and
loquuturus sê ðe wyle oððe sceal sprecan.
Of þâm worde, þe is gecweden commune, cumað fêower
participia, twegen dǣdlîce and twegen þrôwigendlîce. osculor
ic cysse getâcnað ǣgðer gê dǣde gê þrôwunge, and of ðâm is
participium osculans cyssende andwerdre tîde, swâswâ dǣdlîce
word. ôðer is forðgewitenre tîde þrôwigendlîc: osculatus
gecyssed. êac wê cweðað osculatus sum ic cyste oððe ic eom
gecyssed, osculatus es tô þâm ôðrum hâde, osculatus est tô
ðâm þriddan hâde. twegen sind tôwerde, ân dǣdlîc osculaturus
sê ðe wyle oððe sceal cyssan and ôðer þrôwigendlîc
osculandus sê ðe sceal bêon gecyssed.
Of eallum fulfremedum wordum cumað participia, swâswâ hêr
âwriten is, on fîf wîsan, and, þâ ðe sind andwerdre tîde, ðâ
sind þrêora cynna. of ðǣre forman coniugatione geendjað
ealle on ans: amans lufigende, spirans orðigende; of ðǣre
ôðre coniugatione geendjað on ens: docens tǣcende, habens
hæbbende; of ðǣre ðryddan sume on ens, sume on iens: legens
rǣdende, faciens wyrcende; of ðǣre fêorðan geendjað ealle on
iens: audiens gehŷrende, ueniens cumende. ealle ðâs word
sind þrêora cynna and gâð æfter ðǣre þryddan declinunge.
Ðâ ôðre geendjað sume on tus, sume on sus, sume on rus, sume
on dus and wendað heora femininum on a and heora neutrum on
um, swâswâ wê ǣr sǣdon. and þâm casum hî bêoð geðêodde, ðe
ðâ word synd, ðe hî of cumað. amo deum ic lufige god, amans
deum lufigende god. doceo pueros ic lǣre þâ cild, docens
pueros tǣcende þâm cildum. lego librum ic rǣde âne bôc,
legens librum rǣdende þâ bôc. audio te ic gehŷre ðê, audiens
te gehŷrende þê. þus gâð ealle mǣst dǣdlîce word.
Sume nimað datiuum casum. impero tibi ic bebêode ðê and
imperans tibi. benedico tibi oþðe te ic blêtsige ðê,
benedicens tibi uel te. noceo tibi ic derige ðê, nocens
tibi. inuideo tibi ic andige on ðê, inuidens tibi. parco
tibi ic ârige ðê, parcens tibi. respondeo tibi ic andswarige
ðê, respondens tibi.
Þrôwigendlîce word bêoð oftost geðêodde ablatiuum: amor a te
ic eom gelufod fram ðê and participium amatus a te gelufod
fram ðê; and swâ fela ôðre.
Deponentia nymað sume genitiuum and datiuum. misereor tui
and tibi and te ic miltsige þê, miserens tui and miserens
illius miltsigende ðîn and miltsigende his. wê cweðað
miserere nostri, domine and miserere nobis, domine miltsa
ûs, drihten. obliuiscor tui and tibi and te ic forgyte ðê,
obliuiscens tui and tibi and te. recordor tui ic gemune ðê
oððe ic eom ðîn gemyndig, recordans tui. sume gâð elles.
loquor uerbum ic sprece word and loquor ad te ic sprece tô
ðê, loquens ad te oððe loquutus, and loquor tibi. precor
deum ic bidde god, precans and precatus deum. dignor te illa
re ic gemedemige ðê tô ðâm ðinge and dignans te illa re and
medemigende ðê tô ðâm ðinge. careo mea pecunia ic ðolige
mînes fêos, carens sua re ðoligende his þinges.
Ealle naman mǣst têoð genitiuum: amicus illius his frêond,
arator illius his yrðling, faber regis þæs cyninges smið,
reus mortis dêaðes scyldig, ignarus doli nytende fâcn,
securus armorum orsorh wǣpna. hî magon êac sume bêon
geðêodde datiuo gehiwodlîce: amicus illi est hê is him
frêond, scriptor illi est hê is him wrîtere, þæt is ðâm men,
þe hê wrît. sume nimað accussatiuum gehiwodlîce: exosus
bella onscunjende gefeoht, praescius futura forewitig
tôweardra ðinga. sume têoð ablatiuum: dignus est bono hê is
wyrðe gôdes, dignus est morte hê is wyrðe dêaðes, mactus
uirtute geþogen on mægne. and eallswâ hî gâð menigfealdlîce
and tô ǣlcum cynne.
Ðæt word, þe wê cweðað sum ic eom, es þû eart, est hê is; et
pluraliter sumus wê sind, estis gê synd, sunt hî synd--of
þissum worde cwǣdon þâ ealdan bôceras participium andwerdre
tîde ens, ac hit nis nû nâ gewunelîc. of ðâm is swâ ðêah
gefêged potens mihtig. of ðâm worde cymð praeteritum fui ic
wæs, and his tôweardra participium is futurus, ðæt wê cweðað
ǣfre tôwerd.
Þæt word eo ic fare (is ðû færst, it hê færð) macað
participium iens farende, euntis farendes. eallswâ of queo
ic mæg quiens magende, queuntis, queunti and swâ forð, and
ealle, þâ ðe of him gefêgede bêoð, habbað e and u on ðâm fîf
gebîgedum casum. heora tôweardan participia synd ðâs: iturus
sê ðe wyle oððe sceal faran; quiturus, ac wê ne cunnon nân
englisc þǣr tô.
Sume gâð of þâm regole, forðan ðe se gewuna is strengra.
eruo ic generje, erutus generod: nû wolde se regol þæs
cræftes habban of ðâm eruturus, ac se gewuna hylt eruiturus
sê ðe wyle oððe sceal nerjan. orior ic ûp âspringe, ortus ûp
âsprungen, oriturus sê ðe wyle oððe sceal ûp âspringan.
pario ic cenne (þis gebyrað tô wîmmannum), partus âcenned,
pariturus sê ðe cennan sceal. fruor ic brûce, fructus
gebrocen, fruiturus sê ðe brûcan sceal. fungor ic brûce
macað functus gebrocen and functurus sê ðe brûcan sceal; of
ðâm bið defunctus forðfaren, sê ðe his tîman brêac.
Gyf þâ word âteorjað, þonne âteorjað êac þâ participia, ðe
him of cuman sceoldon.
DE NVMERO.
Numerus is getel: on ðisum dǣle singularis ânfeald currens
yrnende et pluralis and menigfeald currentes yrnende; and hî
nǣfre ne âteorjað on nâðrum getele þê mâ, þe on casum.
DE FIGVRA.
Ne bið nân participium gefêged, bûton þæt word, þe hê of
cymð, bêo ǣr gefêged. facio ic wyrce is ânfeald word, and of
ðâm is ânfeald participium faciens wyrcende. of ðâm is
gefêged perficio ic gefremme, and of ðâm is gefêged
participium perficiens gefremmende; and swâ fela ôðre. gif
ðonne se participium bið gefêged þurh hine sylfne and þæt
word ne bið nâ gefêged, þonne wyrð se participium tô naman.
noceo ic derige and of þâm nocens derjende ǣgðer gê
participium gê nama: innocens unsceððig is ǣfre nama, forðan
ðe hê is gefêged bûton þâm worde: innoceo ne bið nâ
gewunelîc word. sapio ic wât, and of ðâm sapiens wîs is
participium and nama: insipiens unwîs oððe unsnotor is ǣfre
nama, forðan ðe hê is swâ gefêged, swâ þæt word ne mæg bêon,
þe hê of côm; and swâ fela ôðre. eft, gif hî bêoð wiðmetene,
þæt is, gif hî bêoð comparatiua, ðonne bêoð hî êac naman.
indulgens miltsigende, indulgentior mildre; acceptus
andfencge, acceptior andfengra; and fela ôðre. sume synd
ǣgðer gê participia gê naman. passus geþrôwod is participium
of ðâm worde patior ic þrôwige, and eft passus stæpe is
nama. lapsus âsliden of þâm worde labor ic ætslîde, and
lapsus slide is nama. monitus gemyngod of þâm worde moneo ic
mynegige, and monitus mynegung is nama; and swâ gehwylce
ôðre. ac, gif hî bêoð participia, þonne bêoð hî ðǣre ôðre
declinunge and mobilia. gif hî bêoð naman, þonne bêoð hî
ðǣre fêorðan declinunge and fixa, þæt is unâwendendlîce.
eallswâ eft uisus gesewen is participium, and uisus gesihð
is nama. auditus gehŷrd is participium, and auditus hlist is
nama. ictus gecnysed and ictus sweng oððe cnyssung. tactus
gehrepod and tactus hrepung. habitus gehæfd and habitus
gyrla. usus gebrocen and usus brŷce and ôðre þyllîce. eft
natus âcenned is participium, and meus natus mîn bearn is
nama oððe natus illius his sunu. eft amans deum lufigende
god is participium, and amans dei is nama, þæt is amator
dei, godes lufigend; and amans uirtutis mihte lufigend.
factum geworht participium and factum dǣd. dictum gecweden
and dictum cwyde. audiendus sê ðe sceal bêon gehŷred and
audiendus est hê is tô gehŷrenne nama. habendus sê ðe sceal
bêon gehæfd and habendus est hê is tô hæbbenne. scriptura is
femininum participium of scripturus, and scriptura is gewrit
(nama). ealswâ pictura sêo ðe mêtan sceal and pictura
mêting. statura sêo ðe standan sceal and statura mannes
leng. usura sêo ðe brûcan sceal and usura gafol. litura sêo
ðe clǣman sceal and litura clǣming. diligentia is menigfeald
neutrum of diligens, and haec diligentia þêos geornfulnys is
nama. abstinentia is menigfeald participium and abstinentia
forhæfednys. ealswâ sapientia participium and wîsdôm; and
swâ fela ôðre.
Sume bêoð ǣfre naman, forðan ðe hî ne cumað nâ of wordum:
capillatus sîdfexede; comatus sê ðe loccas hæfð: coma is
loc; auris is êare, and of ðâm is auritus sê ðe hæfð mycele
êaran; nasus nosu, nasatus sê ðe hæfð mycele nosu; dens tôð,
dentatus sê ðe hæfð mycele têð; barba beard, barbatus
gebyrd; galea helm, galeatus gehelmod; lorica byrne,
loricatus gebyrnod; scutum scyld, scutatus gescyldod;
gladius swurd, gladiatus geswurdod; asta sceaft oððe spere,
astatus gesperod; purpura purpur, purpuratus mid purpuran
gescrŷd; pallium pæl, palliatus mid pælle gescrŷd; tonica
tunece, tonicatus mid tunecan gescrŷd; arma wǣpnu, armatus
gewǣpnod; gemma gimstân, gemmatus gegymmod; littera stæf,
litteratus sê ðe can stæfcræft; cornu horn, cornutus
gehyrned; astu præt, astutus pætig.
Ðâs and þyllîce sindon mobilia nomina, ðæt is âwendendlîce
naman, forðan þe hî nabbað word on gewunan, bûton armatus is
ǣgðer gê nama gê participium: armo ic wǣpnige sumne man is
dǣdlîc word, and armor ic eom gewǣpnod is ðrôwigendlîc, and
of ðâm is armatus, þonne hit bið participium and tîde
getâcnað.
DE CONIVNCTIONE.
Coniunctio est pars orationis indeclinabilis adnectens
ordinansque sententiam. coniunctio mæg bêon gecweden
geþêodnys. sê is ân dǣl lêdensprǣce undeclinigendlîc
gefæstnjende and endebyrdigende ǣlcne cwyde. swâswâ lîm
gefæstnað fel tô sumum brede, swâ getîgð sêo coniunctio þâ
word tôgædere. þes dǣl gefæstnað and gefrætwað lêdensprǣce
and hwîlon tôscǣt and hwîlon geendebyrt. pius et fortis fuit
dauid rex ârfæst and strang wæs dauid cyning: se et is
coniunctio, þæt is on englisc and. ego et tu ic and ðû, nos
et uos wê and gê wyllað ân. nû þû miht gehŷran, hû þes dǣl
tîgð þâ word tôgædere. næfð þes dǣl nâne mihte nê nân
andgit, gif hê âna stent, ac on endebyrdnysse lêdensprǣce hê
gelîmað þâ word, nê hê ne bið nâht on englisc âwend bûtan
ôðrum wordum.
Tria accidunt coniunctioni þrêo ðing gelimpað þisum dǣle: ân
is potestas miht, ôðer is figura gefêgednys, þridda ordo
endebyrdnys. potestas is miht, and sêo geswutelað, hwæt þes
dǣl mæge fremman, forðan ðe hê hwîlon geþêot ôðre dǣlas and
hwîlon tôscǣt. sume sindon gehâtene copulatiuae, þæt sind
geðêodendlîce, forðan ðe hî geðêodað ôðre dǣlas on ðǣre
sprǣce endebyrdnysse, ac hî nabbað nân andgit, gif hî âna
standað. þâs sind geþêodendlîce: et, que, ac, ast, at,
atque. uir et mulier wer and wîf. stetitque and hê stôd.
cantauitque and hê sang. omnis populus uirorum ac mulierum
eall folc wera and wîfa. ast alii adfirmant and ôðre sêþað.
at is ongeânweardlîc: at iesus ait and se hǣlend cwæð him
tôgeânes; at illi tacuerunt and hî sûwodon tôgeânes þæs
hǣlendes wordum. atque aliis est largus and ôþrum hê is
cystig. ealle ðâs habbað ân englisc, þêah ðe hî for
fægernysse fela synd on lêdensprǣce.
Sume synd gehâtene disiunctiuae, þæt synd âscyrigendlîce,
forðan ðe hî tôtwǣmað þæt andgyt and þâ word geðêodað. hêr
synd ðâ: aut, ue, uel, ne, nec, an, neque. lege aut scribe
rǣd oððe wrît. aut aliquis latet error oððe sum gedwyld
lûtað þǣr. ne lingua nec manus oculiue peccent nê tunge nê
handa oððe êagan syngjon. sentisne? understentst þû lâ?
uisne? wylt þû lâ? uel dies est uel nox oððe hit is dæg oððe
niht. tota die uel legit iste uel cogitat eallne dæg oððe
þes man rǣt oððe hê þencð. nec laudo nec uitupero nê ic ne
herige nê ic ne tǣle. eft ongeânwerdlîce: nec una hora
auarus neglegit lucrum neque pius iustitiam nê forgyt se
gŷtsere his gestrêon âne tîd nê se ârfæsta his rihtwîsnysse.
siue and seu syndon êac disiunctiuae: siue errore uiae seu
tempestatibus acti hî synd genêadode oððe mid gedwylde þæs
weges oððe mid stormum þæs unwederes. siue uir siue mulier
swâ hwæþer swâ hit sŷ, swâ wer, swâ wîf. an is
interrogatiua, þæt is âxjendlîc: tu es, qui uenturus es, an
alium expectamus? eart þû, sê ðe tôweard is, oððe wê ôðres
anbîdjan sceolon? hê is êac dubitatiua, þæt is twŷnjendlîc:
eloquor an sileam? hwæðer ic sprece oððe swŷgje?
Sume syndon gehâtene expletiuae oððe completiuae gecwedene,
þæt synd gefyllendlîce: þâ gefyllað and gefægerjað þâ
lêdensprǣce, and, þêah ðe hîg forlǣtene bêon, ne byð swâ
ðêah þǣre sprǣce andgit forlǣten. hêr synd ðâ: autem, enim,
uero, quidem, equidem, quoque, nam, namque, uidelicet. tu
autem, domine, miserere mei et resuscita me ðû, sôðlîce,
drihten, miltsa mê and ârǣr mê. ego enim sum dominus, deus
tuus ic, sôðlîce, eom drihten, ðîn god. tu uero odisti
disciplinam þû, sôðlîce, hatedest godes stêore. ego quidem
facio ic, witodlîce, dô. equidem merui ic, witodlîce, þæt
geearnode. tu quoque þû êac swylce. doctus sum; nam legi ic
eom gelǣred; sôðlîce, ic rǣdde. erat namque in sermone uerax
hê wæs, sôðlîce, on sprǣce sôðfæst. hominem uidelicet iustum
laudo rihtwîsne mannan, gewislîce, ic herige. eallswâ regnum
scilicet illud þæt rîce, gewislîce.
Sume sindon causales gehâtene. causa is intinga, and þâs
bêoð for sumon intingan gecwedene: si, etsi, etiamsi,
siquidem. si uis gif ðû wylt; si possum gif ic mæg. etsi
uoluero gloriari, non ero insipiens þêah ðe ic wylle
wuldrjan, ne bêo ic nâ unsnoter. etiamsi mortuus fuerit,
uiuet þêah ðe hê bêo dêad, hê leofað. donatus telð gyt mâ tô
ðisum: ni, nisi, sed. ni and nisi habbað ân andgyt. ni
uelles, non uenisses bûton þû woldest, ne côme ðû. ni fallor
bûton ic bêo mid lêasunge bepǣht. nisi dominus custodierit
ciuitatem bûton drihten gehealde þâ burh. non ego, sed tu nâ
ic, ac ðû. non bos est, sed equus nis hit nâ oxa, ac is
hors. gyt synd mâ ðyssera æfter priscianes tǣcinge: quoniam,
quia, quam ob rem. confitemini domino, quoniam bonus
andettað drihtne, forðan ðe hê is gôd. quia fecisti rem hanc
forðan ðe þû dydest þys þing. eft quia tu es petrus þæt þû
eart petrus. quam ob rem uenisti? for hwî côme ðû? quam ob
rem uolui for þî ic wolde. þis is êac aduerbium and bið
menigfealdlîce quas ob res? for hwilcum ðingum? naman bêoð
êac tô ðisum genumene: qua causa? for hwilcum intingan? qua
gratia? for hwilcum gesceâde?; and praepositio: quapropter
for ðî þonne; and pronomen: ideo for þî, idcirco for ðî,
propterea for þî et similia.
Sume sind gecwedene rationales. ratio is gesceâd, and þâs
sind for sumon gesceâde gesette on endebyrdnysse
lêdensprǣce: ergo, igitur, ita, itaque, utique. tulit ergo
dominus hominem eornostlîce, drihten genam þone mann. igitur
perfecti sunt caeli et terrae eornostlîce, heofenas and
eorðan wǣron fulfremedlîce geworhte. sicut domino placuit,
ita factum est swâswâ hit drihtne gelîcode, swâ hit is
gedôn. itaque epulemur in domino witodlîce, uton wistfulljan
on drihtne. utique uolo witodlîce, ic wylle. utique uolumus
witodlîce, wê wyllað.
Priscianus cwæð, þæt sume sind aduersatiuae, þæt sind
wiþerrǣdlîce. quamuis, quamquam, licet, etsi, etiamsi,
tamen. quamuis clames, non audiat surdus ðêah ðe ðû clypige,
hit ne gehŷrð se dêafa. quamquam stultus moneatur, non
emendetur ðêah ðe se stunta bêo gemynegod, hê ne byð
gerihtlǣht. licet petieris dimidium regni mei ðêah ðe ðû
bidde healfne dǣl mînes rîces. licet is âlŷfed is word: mihi
licet ic môt, nobis licet wê môton; tibi licuit ðû môstest;
licitus sermo âlŷfed sprǣc, licita res âlŷfed ðingc, licitum
uerbum âlŷfed word; inlicitum unâlŷfed; and participium
licens âlŷfende and aduerbium licenter âlŷfedlîce, swâswâ of
libet mê lyst libens lustbǣre and libenter lustlîce. se ôðer
licet næfð nâht ðyses. quamuis non roget, tamen uult habere
ðêah ðe hê ne bidde, þêah hê wyle habban. tamen uult ðêah hê
wyle. be ðâm ôðrum wê sǣdon. saltim getâcnað wanunge:
saltim, si haberem unum denarium hûru, gif ic hæfde ǣnne
pening; si non uis legere, saltim audi gif ðû nelt rǣdan,
hlyst hûru.
Sume synd gehâtene encleticae on grêcisc, þæt is on lêden
inclinatiuae and on englisc âhyldendlîce, forðan ðe hî
âhyldað and gebîgað heora swêg tô ðâm stæfgefêge, þe him
ætforan stent. þæt sind ðrêo: que, ne, ue. arma uirumque þâ
wǣpnu and þone wer. oculiue oððe êagan. satisne est oððe
estne satis? is ðǣr genôh lâ? on eallum þisum and þyllecum
gǣð se swêg tô ðâm stæfgefêge, þe him ætforan stent. þes que
is sceort mid þrŷm stafum gewriten oððe getitelod, and se
langa quae, þe is femininum of quis, sceal bêon mid fêower
stafum q, u, a, e âwriten.
Sume syndon ǣgðer gê coniunctiones gê aduerbia. gif ic cweðe
uolo, ut legas ic wylle, ðæt ðû rǣde, þonne byð se ut
coniunctio; eft rogo, ut facias ic bidde, þæt ðû dô. gif ic
cweðe feci, ut potui ic dyde, swâ ic mihte, þonne bið se ut
aduerbium and getâcnað gelîcnysse. ealswâ feci, ut homo ic
dyde, swâswâ mann. hwîlon hê getâcnað êac tîde: ut uidit
beatus sebastianus þâ ðâ se êadiga sebastianus geseah; on
þissere stôwe hê is temporale aduerbium, þæt is tîdlîc,
forðan þe hê getâcnað tîde hêr, swâswâ hê dêþ gehwǣr. dum
and cum sindon ǣgðer gê aduerbia gê coniunctiones. gif hî
bêoð geðêodde þâm gemete, ðe is gehâten indicatiuus, þonne
bêoð hî aduerbia; and eft, ðonne hi bêoð geþêodde þâm
gemete, þe is gecweden coniunctiuus, þonne bêoð hî
coniunctiones. manega synd gyt coniunctiones, þe wê ne magon
nû secgan on ðissere sceortnysse.
DE FIGVRA.
Fêawa coniunctiones bêoð gefêgede. si and que and ne
underfôð fêginge ðus: si quis swâ hwâ, si quando gif ǣfre
oþðe âhwænne; ne quis: ne quis furetur þæt nân ne stele, ne
quando obdormiam in morte þæt ic nǣfre on dêaðe ne slâpe;
and þâs sind mobilia. quisque gehwâ, ubique gehwǣr, undique
ǣghwanon. on þisum æftemystan nis nâ se que encletica,
forðan ðe hê ne âhylt ðone swêg him tô, swâswâ his gewuna
is. nam is ânfeald coniunctio, and namque is gefêged and swâ
gehwylce.
DE ORDINE.
Ordo is endebyrdnys, and sume coniunctiones æfter gecynde
standað ǣfre on foreweardan on ǣlcere lêdensprǣce, swâswâ
dôð þâs: at, ast, si and gehwylce ôðre. þâs and þillîce synd
gehâtene praepositiuae, þæt sind foresettendlîce. sume sind
gehâtene subiunctiuae, þæt sind underþêodendlîce, forþan ðe
hî bêoð ǣfre underþêodde on ðǣre lêdensprǣce endebyrdnysse,
swâswâ is que and autem and gehwylce ôðre. sume sind
communes, þæt is gemǣnre endebyrdnysse, forðan ðe hî magon
hwîlon ætforan standan, hwîlon bæftan, swâswâ dêð ergo and
igitur and gehwylce ôðre.
INCIPIT PRAEPOSITIO.
Praepositio est pars orationis indeclinabilis. praepositio
mæg bêon gecweden on englisc foresetnys, forðan ðe hê stent
ǣfre on foreweardan, swâ hwǣr swâ hê byð, bêo hê gefêged tô
ôðrum worde, ne bêo hê. hwîlon hê geêacnað and gefylð þǣra
worda andgit, ðe hê tô cymð, and hwîlon hê âwent heora
getâcnunge and hwîlon wanað. celsus is hêalîc. dô ðǣr tô
praepositio ex, þonne byð hit excelsus swŷðe hêalîc: hêr hê
gefylð þæt andgit. iustus is rihtwîs. dô ðǣr tô praepositio
in, þonne byð hit iniustus unrihtwîs: hêr hê âwent þæt
andgit. rideo ic hliche. dô ðǣr tô praepositio sub, þonne
byð hit subrideo ic smercige: hêr hê gewanað þæt andgit and
swâ gehwǣr.
Ân þing gelimpð þisum dǣle, þæt is casus. twegen casus hê
tŷhð him tô, accusatiuum and ablatiuum. wê wyllað nû ǣrest
âwrîtan þâ praepositiones, þe belimpað tô accussatiuum, ac
hî nabbað nâ full andgyt, gyf hî âna standað bûtan ôðrum
wordum. hêr synd ðâ: ad, apud, ante, aduersum, cis, citra,
circum, circa, contra, erga, extra, inter, intra, infra,
iuxta, ob, pone, per, prope, propter, secundum, post, trans,
ultra, praeter, supra, circiter, usque, secus, penes. wê
cweðað ad patrem tô fæder, ad deum tô gode, ad regem equito
tô cyninge ic rîde. apud homines sum mid mannum ic eom, apud
episcopum manet mid ðâm biscope hê wunað. ante hostium stat
ætforan ðǣre dura hê stent, ante regem stat ætforan ðâm
cyninge hê stent. aduersum inimicum pergit tôgeânes his fŷnd
hê gǣð. cis romam beheonan rôme, cis alpes beheonan muntan.
citra plateam beheonan þǣre strǣt. circum montem ymbe ðâ
dûne. circa forum wið ðâ cêpstrǣt. contra ignem ongeân þæt
fŷr. erga propinquos curo embe mîne mâgas ic hogige. extra
terminum ofer landgemǣru, extra legem dei facit ofer godes ǣ
hê dêð. inter amicos sum betwux frêondum ic eom. intra
moenia binnon weallum. infra tectum under hrôfe. iuxta uiam
wið þone weg. ob meritum for geearnunge. pone tribunal sedeo
wið þæt dômsetl ic sitte. per loca geond stôwa, per dies
geond dagas, per hostium intramus ðurh þâ duru wê gâð in.
prope fenestram scribo gehende þâm êhþyrle ic wrîte, prope
est dies domini gehende is godes dæg. propter fidem passus
est for gelêafan hê ðrôwode. secundum regulam uiuo æfter
regole ic lybbe, secundum apostolicam doctrinam be þǣre
apostolican lâre, secundum mathaeum æfter mathees
gesetnysse. post tres annos æfter þrîm geârum, post multum
tempus æfter mycelre tîde. trans uadum ofer þone ford, trans
mare ofer sǣ. ultra mare est begeondan sǣ hê is, ultra te
begeondan ðê. praeter illa tôforan ðâm oððe bûtan þâm; eft
spem in alium numquam habui, praeter in te, deus israel
næfde ic nǣnne hiht on ôðerne nǣfre, bûton on ðê, israhela
god. supra pectus domini bufan drihtnes brêoste. circiter
tria milia forneân þrêo þûsend, circiter triginta annos
forneân þrittig geâra, circiter kalendas wið ðâm mônðe
(kalendae synd clypunga, forðan ðe ðâ ealdan men clypodon
symle on niwum mônan). usque nimð oftost ôðerne praepositio
him tô: usque ad faeces biberunt hî druncon ôð ðâ drosna,
usque ad uesperum ôð ǣfen. secus uiam wið þone weg, secus
uadum sedet wið ðone ford hê sit. penes uos est mid êow hê
is, penes iudices mid dêmum. þâs praepositiones sume magon
bêon aduerbia, gif hî bêoð bæftan gesette. ego supra
aspicio, tu infra ic hâwige bufan and ðû beneoðan: hêr is se
infra aduerbium. ego in hac parte sto, tu contra ic stande
on þâs healfe and ðû ongeân: hêr is se contra aduerbium; and
swâ gehwylce ôðre.
Ðâs ôðre bêoð geðêodde tô ablatiuum: a, ab, abs, cum, coram,
clam, de, e, ex, pro, prae, palam, sine, absque, tenus. wê
cweðað on lêdensprǣce a domo of hûse oððe fram hûse. ab
homine fram men, ab illo fram him. abs quolibet iussu bûtan
ǣnigre hǣse. cum exercitu pergit mid here hê færð. cum rege
est mid cynincge hê is. coram uobis stat ætforan êow hê
stent. clam is swîðor aduerbium, þonne praepositio: bona
aperte facit, mala clam gôd hê dêð openlîce and yfel
dîgellîce; hêr is clam aduerbium, ac hê bið swâ þêah
praepositio, þonne hê bið foreset: clam custodibus surgo
nytendum ðâm weardmannum ic ârîse, clam te est dîgele ðê is.
de loco fram stôwe oððe be stôwe, de domo dei of godes hûse,
de illo homine loquor be ðâm men ic sprece, de rege loquitur
episcopus be ðâm cyncge sprecð se bisceop. e terra of
eorðan, fons ascendebat e terra se wyll âstâh ûp of ðǣre
eorðan. ex illo loco of ðǣre stôwe. pro hominibus oro for
mannum ic gebidde. prae timore non audeo for ege ic ne dear.
palam omnibus dico openlîce ic secge him eallum. sine labore
hic sedeo bûtan geswince ic sitte hêr, sine crimine bûtan
leahtre. absque terrore quiescit bûtan ôgan hê hine gerest,
absque ambiguitate bûtan twŷnunge. tenus is aduerbium mid
grêcum, ac hê is mid lêdenwarum geteald tô praepositio,
forðan ðe hê ne mæg ân standende ǣnige mihte habban, and byð
oftost swâ ðêah geendebyrd bæftan: capulotenus abdidit ensem
ôð ðâ hylta hê behŷdde þæt swurd. ealswâ pubetenus ôð
cnihthâde and finetenus ôð ende, mortetenus ôð dêað,
collotenus ôð ðone swuran, uerbotenus be worde, talotenus ôð
ðâ andclêow. hê bið êac geþêod genitiuo æfter grêciscum
gewunan: crurumtenus ôð ðâ sceancan (hoc crus þes scanca,
horum crurum ðyssera sceancena). hê âwent êac tô aduerbium:
actenus ôð ðæt and ôð þis. sume of ðisum bêoð aduerbia,
swâswâ wê ǣr sǣdon.
Gyt synd fêower praepositiones, þe magon bêon geþêodde ǣgðer
gê accussatiuo gê ablatiuo: in, sub, super, subter. in and
sub bêoð geþêodde accussatiuo, þonne hî getâcnjað ad locum,
þæt is færeld tô sumere stôwe. in urbem uado ic gange in tô
ðǣre byrig. introibo in domum tuam, domine ic gange in tô
ðînum hûse, drihten. in ciuitatem equitauit rex in tô ðǣre
ceastre râd se cyning. sub ipsos postes under ðâm sylfum
postum. gallina congregat pullos suos sub alas henn
gegaderað hire cicenu under fiðerum. eft, ðonne hî getâcnjað
in loco, þæt is on ðǣre stôwe, þonne bêoð hî geðêodde
ablatiuo. in aula sedeo on healle ic sitte. in lectulo iacet
on bedde hê lîð. sub arbore sto under trêowe ic stande. sub
diem and sub die under dæge. sub iustitiam and sub iustitia
under rihtwîsnysse. super and subter, þonne hî getâcnjað
styrunge, þonne bêoð hî geþêodde accusatiuo. qui ascendit
super caelos sê þe âstâh ofer heofenas. super montem
excelsum ascende tu ofer hêalîce dûne âstîh ðû. subter aquam
mersus est under wætere hê is besenced. eft, ðonne hî
getâcnjað in loco, þæt is on stôwe, þonne genimað hî
ablatiuum. fronde super uiridi sunt nobis mitia poma ûs synd
lîðe æppla ofer grênum bôge. super arbore sedent ofer trêowe
hî sittað. hê getâcnað êac gemynd, swâswâ de. super hac re
and de hac re be ðysum þinge. super bið êac aduerbium.
subter densa testudine under ðiccum scyldtruman oððe
randbêage; and swâ gehwǣr.
Hî bêoð êac ealle mǣst gefêgede oððe tô wordum oðþe tô
namum. obsto ic ongeân stande, obuius ongeân cumende.
posthabeo ic forsêo, posterus æftergenga, posthumus
æfterboren (sê þe bið geboren æfter bebyrgedum fæder).
circumfero ic ferje onbûtan. contradico ic wiðcweðe,
contrarius wiþerrǣde, contrarietas and contrauersio
wiðerrǣdnys. intercapedo fyrst, interuallum lytel fæc.
amendo ic betǣce fram mê, amens gewitlêas. ebibo ic of
âdrince, educo (educas) ic fêde. abduco ic of âlǣde. aufero
ic ætbrêde: hêr is se b âwend on u. asporto ic aweg bere:
hêr is se b âwend on s. arripio ic gelæcce: b on r. abscondo
ic behŷde. detraho ic tǣle bæftan, desperatus georwêned,
demens gemyndlêas. procliuus forðheald, prostratus âstreht,
pro sua uita uult be his lîfe he wyle, pro uiribus suis be
his mægnum. praedico ic bodige oððe foresecge, praedicator
prydecere (praeco bydel is ânfeald), prae me tôforan mê,
prae omnibus tôforan eallum. cum bið âwend tô con on
gefêgednysse: coniungo ic geðêode, conspiro ic gerêonige,
conculco ic fortrede. exhibeo ic gearcige, excludo ic ût
âlûce, expers orhlyte, exlex bûtan ǣ oððe ûtlaga. inspiro ic
on orðige, infirmo ic untrumige, insanus gewitlêas, infirmus
untrum. subpono ic underlecge. supersideo ic ofersitte,
superuolo ic oferflêo, superuacuus unnyt oððe îdel,
superficies sumes ðinges brâdnyss; and swâ gehwylce ôðre, ac
swâ þêah ne bêoð hî ealle gefêgede.
Gyt synd syx praepositiones: di, dis, re, se, am, con: þâs
sind gehâtene loquelares. loquela is sprǣc, and loquelares
synd gesprǣcelîce, forðan ðe ðâs six praepositiones ne bêoð
nâhwâr âna, ac bêoð ǣfre tô sumum ôðrum worde gefêgede. di:
diuido ic tôdǣle, dimitto ic forlǣte, disertus getinge. dis:
discurro ic geondyrne, discutio ic tôsceace, disiungo ic
ungeocige oððe tôtwǣme, distraho ic âspende yfele. re:
reuertor ic ongeân cyrre, respicio ic besêo under bæc. se:
seduco ic bepǣce oðþe forlǣde, separo ic âscirige, securus
orsorh. am: amputo ic of âceorfe, amplector ic beclyppe. con
stent gehwǣr for cum, swâswâ wê ǣr sǣdon, ac hê forlŷst þone
n, gyf ǣnig uocalis him cymð tô: coaequo ic emnette, coarto
ic genyrwige et cetera. þâs synd gehâtene praepositiones,
forþan ðe hî bêoð ǣfre foresette ôðrum wordum, swâ hwǣr swâ
hî bêoð gefêgede.
INCIPIT INTERIECTIO.
Interiectio est pars orationis significans mentis affectum
uoce incondita, interiectio is ân dǣl lêdensprǣce
getâcnjende þæs môdes gewilnunge mid ungesceapenre stemne.
interiectio mæg bêon gecweden betwuxâlegednys on englisc,
forþan ðe hê lîð betwux wordum and geopenað þæs môdes
styrunge mid behŷddre stemne. ân þing hê hæfþ: significatio,
þæt is getâcnung, forðan ðe hê getâcnað hwîlon ðæs môdes
blîsse, hwîlon sârnysse, hwîlon wundrunge and gehwæt. heu
getâcnað þæs môdes sârnysse: heu mihi, domine, quia peccaui
nimis in uita mea wâ is mê, drihten, forþan þe ic syngode
swîðe on mînum lîfe. þes heu and ei getâcnjað wânunge. hui
man cweþ on lêden and ealswâ on englisc: huig, hû færst ðû.
uae getâcnað hwîlon wânunge, hwîlon ðêowracan, hwîlon
wyrigunge. uae mihi, quia tacui wâ is mê, þæt ic sûwode.
crîst cwæð be judan: uae illi wâ him. hê cwæð be þâm
ungelêaffullum judeiscum: uae uobis wâ êow. on wyrigunge:
uae tibi sit wâ þê sî. eft hê getâcnað wâwan, swâswâ se
wîtega ezechiel cwæð be þǣre bêc, þe him wæs gebrôht fram
gode: et scriptae erant in eo lamentationes et carmen et uae
and on ðǣre wǣron âwritene hêofunga and lêoð and wâwa (ðâ
hêofunga getâcnodon þǣra manna wôp, ðe heora synna
behrêowsjað and mid sôðre dǣdbôte gebêtað. þæt lêoð
getâcnode godes þêowena sang and ðǣra manna, þe god herjað
mid gâstlîcum lofsangum. se wâwa getâcnað þone êcan wâwan,
ðe ðâ habbað on hellewîte, þe nû god forsêoð and his
beboda). þes uae sceal bêon âwriten mid þrîm stafum, and se
sceorta ue, ðe is coniunctio, hæfð twegen stafas: quid est
stultius quidue turpius? hwæt is stuntlîcor oðþe hwæt
fracedlîcor?
Þes dǣl interiectio hæfð wordes fremminge, þêah ðe hê
fǣrlîce geclypod bêo, and hê hæfð swâ fela stemna, swâ hê
hæfð getâcnunga, and hî ne magon ealle bêon on englisc
âwende. haha and hehe getâcnjað hlehter on lêden and on
englisc, forðan ðe hî bêoð hlichende geclypode. uah getâcnað
gebŷsmrunge, and racha getâcnað ǣbylignysse oððe yrre. uah
and racha sind ebreisce interiectiones, and ǣlc þêod hæfð
synderlîce interiectiones, ac hî ne magon nâht êaðe tô ôðrum
gereorde bêon âwende. la getâcnað yrsunge. e gebîcnað
forsewennysse. euge gebîcnað blîsse and bŷsmrunge. o
getâcnað ǣbilignysse and sârnysse and wundrunge and is
aduerbium uocandi: o magister êalâ ðû lârêow, and hê is êac
ân stæf. a and e sindon interiectiones and praepositiones
and êac stafas. pro is praepositio and interiectio: pro, si
remeasset in urbem êalâ, gif hê gecyrde in tô ðǣre byrig.
hwîlon hî bêoð êac of ôðrum partum gefêgede. pro dolor wâlâ
and gehwylce ôðre, þe gebîcnjað þæs môdes styrunge ðurh
clypunge. ealle hî sind interiectiones, ac heora swêg byð
hwîlon gescyrt and hwîlon gelencged be ðæs môdes styrunge.
âfæstlâ and hîlâhî and wellâwell and ðyllîce ôðre sindon
englisce interiectiones.
FINIVNT PARTES ANGLICE.
DE NOMINIBVS NVMERORVM.
Ic wylle êac âwrîtan on englisc þâ naman, ðe getâcnjað getel
and þâ ðe him of cumað. unus (i) ân gebyrað tô werlîcum
hâde, una tô wîflîcum, unum tô neutrum. duo (ii) twegen
gebyrjað tô masculinum and tô neutrum, duae twâ tô
femininum. tres (iii) ðrŷ gebyrjað tô masculinum and
femininum, tria þrêo tô neutrum. quattuor (iiii) fêower
gebyrjað tô eallum þâm þrîm cynnum and swâ forð ôð
hundtêontig. quinque (u) uiri fîf ceorlas. sex (ui) litterae
six stafas. septem (uii) uerba seofan word. octo (uiii)
eahta tô ǣlcum cynne and tô ǣlcum casu and swâ forð. nouem
(uiiii) nigon. decem (x) tŷn. undecim (xi) endleofan.
duodecim (xii) twelf. tredecim (xiii) þreottŷne.
quattuordecim (xiiii) fêowertŷne. quindecim (xu) fîftŷne.
sedecim (xui) syxtŷne. decem et septem (xuii) seofantŷne.
decem et octo (xuiii) eahtatŷne. decem et nouem (xuiiii)
nigontŷne. uiginti (xx) twentig. uiginti unum (xxi) ân and
twentig and swâ forð. triginta (xxx) þrittig. quadraginta
(xl) fêowertig. quinquaginta (l) fîftig. sexaginta (lx)
syxtig. septuaginta (lxx) hundseofontig. octoginta (lxxx)
hundeahtatig. nonaginta (xc) hundnigontig. centum (c)
hundtêontig. þâ ôðre heonon forð sindon mobilia. ducenti
(cc) uiri twâ hund wera, ducentae feminae twâ hund wîfa,
ducenta uerba twâ hund worda and swâ forð tô ǣlcum cynne and
tô ǣlcum case: ducentorum, ducentarum; ducentis; ducentos,
ducentas, ducenta; et cetera. ealswâ trecenti (ccc), -tae,
-ta þrêo hund. quadringenti (cccc), -tae, -ta fêower hund.
quingenti (d), -tae, -ta fîf hund. sexcenti (dc), -tae, -ta
syx hund. septingenti (dcc), -tae, -ta seofon hund.
octingenti (dccc), -tae, -ta eahta hund. noningenti (dcccc),
-tae, -ta nigon hund et per sincopam and þurh wanunge
nongenti and nongentae and nongenta. mille þûsend is þrêora
cynna. ân getitelod ī getâcnað ân þûsend, and twegen îas
getitelode, ī ī getâcnjað twâ þûsend and swâ forð tô ǣlcum
getele.
Of ðisum bêoð âcennede ordinalia nomina, þæt synd
endebyrdlîce naman. primus se forma, prima, primum and swâ
forð on ðrêo wîsan. secundus se ôðer. tertius se ðridda.
quartus se fêorða. quintus se fîfta. sextus se sixta.
septimus se seofoða. octauus se eahteoða. nonus se nigoða.
decimus se têoða. undecimus se endleofta. duodecimus se
twelfta. þâ ôðre wendað on ǣgþerne ende. tertius decimus se
þreottêoða, tertia decima and tertium decimum and swâ forð
tô ðrŷm cynnum. quartus decimus sê fêowertêoða. quintus
decimus se fîftêoða. sextus decimus se syxtêoða. septimus
decimus se seofontêoða. octauus decimus se eahtatêoða. nonus
decimus se nigontêoða. uicesimus se twenteogoða. uicesimus
primus se ân and twenteogoða et cetera. genôh bið, þæt wê
âwrîton þâ cardinales numeros, þæt synd þâ hêafodgetel, tŷn
and twentig and swâ fram tŷn tô tŷnum. tricesimus se
þrittigoða. quadragesimus se fêowerteogoða. quinquagesimus
se fîfteogoða. sexagesimus se sixteogoða. septuagesimus se
hundseofontigoða. octogesimus se hundeahtatigoða.
nonagesimus se hundnigontigoða. centesimus se hundtêontigoða
and swâ forð; ducentesimus sê ðe byð on ðâm twâm hundredum
æftemyst, þonne hî man rîmð; trecentesimus,
quadringentesimus, quingentesimus, sexcentesimus,
septingentesimus, octingentesimus, nongentesimus, millesimus
sê ðe bið æftemyst on ðûsendgetele.
Sum getel bið ǣfre menigfeald: singuli homines ǣnlîpige men,
bini getwynne oððe twâm and twâm, terni þrîm and þrîm,
quaterni fêower and fêower. ealswâ quini, seni, septeni,
octoni, noueni, deni, undeni, duodeni, terni deni, quaterni
deni, quindeni, seni deni, septeni deni, octoni deni, noueni
deni, uiceni, uiceni singuli, uiceni bini, uiceni terni;
similiter ceteri; trigeni, quadrageni, quinquageni,
sexageni, septuageni, octogeni, nonageni, centeni,
ducenteni, tricenteni, quadringenteni, quingenteni,
sexcenteni, septingenteni, octingenteni, nongenteni, milleni
þûsendfealde oðþe ðûsendum and þûsendum.
Gyt ðǣr is ôðer getel æfter ðisum: singularis ânfeald,
dualis twŷfeald, ternarius numerus ðrŷfeald getel,
quaternarius fêowerfeald. quinarius fîffeald, senarius
syxfeald, septenarius seofonfeald, octonarius eahtafeald,
nouenarius nigonfeald, denarius tŷnfeald (denarius is êac se
dinor, þe âwehð decem nummos, þæt sind tŷn penegas),
uicenarius twentigfeald getel, tricenarius þrîtigfeald,
quadragenarius fêowertigfeald, quinquagenarius fîftigfeald,
sexagenarius syxtigfeald getel oðþe syxtig geâra eald man,
septuagenarius, octogenarius, nonagenarius, centenarius,
ducentenarius, tricentenarius, quadringentenarius,
quingentenarius, sexcentenarius, septingentenarius,
octingentenarius, nongentenarius, millenarius þûsendfeald
getel oððe sê ðe leofað þûsend geâra, swâswâ dyde matusalam
bûton ân and þrittig geâra.
Aduerbia cumað êac of ǣlcum getele: semel legi ǣne ic rǣdde,
bis legi tuwa ic rǣdde, ter þriwa, quater fêower sîðon. þâ
ôðre geendjað ealle on langne es: quinquies fîf sîðon,
sexies syx sîþon, septies seofon sîðon, octies eahta sîðon,
nouies nigon sîðon, decies tŷn sîðon, uicies twentigon
sîðon, tricies þrîtigon sîðon, quadragies fêowertigon sîðon,
quinquagies fîftigon sîðon, sexagies syxtigon sîðon,
septuagies hundseofontigon sîþon, octuagies hundeahtatigon
sîðon, nonagies hundnigontigon sîðon, centies mentitur
uersipellis hund sîðon lŷhð se lêas brêdenda, ducenties twâ
hund sîðon, tricenties þrêo hund sîþon, quadringenties
fêower hund sîðon, quingenties fîf hund sîðon, sexcenties
syx hund sîðon, septingenties seofon hund sîðon,
octingenties eahta hund sîðon, nongenties nigon hund sîðon,
milies ðûsend sîðon. þâm ungeendodum getelum man set n
betwux: quotiens legisti? hû oft rǣddest ðû? eft quotiens
uolui! lâ, hû oft ic wolde! totiens swâ oft, multotiens
forwel oft, aliquotiens on sumne sǣl.
Gyt synd manega getel on mislîcum getâcnungum: simplum be
ânfealdum ic forgylde, duplum be twŷfealdum, triplum be
þrîmfealdum, quadruplum be fêowerfealdum, centuplum be
hundfealdum. simplex ânfeald, duplex twŷfeald, triplex
þrŷfeald, multiplex menigfeald and word of ðisum: duplico ic
twŷfylde, triplico ic ðrŷfylde, multiplico ic menigfylde.
Man cweð êac undeuiginti ân læs twentig, duodeuiginti twâm
læs twentig, duodetriginta twâm læs þrittig et cetera.
Vniformis ânes hiwes, biformis twŷhiwede, triformis
ðrŷhiwede et cetera.
Anniculus ânes geâres cild oððe lamb. annuus geârlîc, annua
festiuitas geârlîc frêolsdæg, annuum tempus geârlîc tîd.
biennis twŷwintre, triennis þrŷwintre, quadriennis
fêowerwintre, quinquennis fîfwintre. biennium for twâm
geârum oððe twegra geâra fyrst, triennium þrêora geâra
fyrst, quadriennium fêower geâra fæc, quinquennium fîf geâra
fæc et cetera. eft bimus twŷwintre, trimus þrŷwintre,
quadrimus fêowerwintre.
Bipes twŷfête, tripes þrŷfête, quadrupes fyþerfête, decempes
(lôc, hwæt hæbbe tŷn fêt).
Biduum twegra daga fæc, triduum þrêora daga fæc, quatriduum
fêower daga fæc. biduanum ieiunium twegra daga fæsten,
triduanum þrêora. binoctium twegra nihta fæc, trinoctium
ðrêora nihta fæc, quadrinoctium fêower nihta fæc.
Eft bipatens twŷhlydede, tripatens ðrŷhlidede. bilinguis
twŷsprǣce oððe sê ðe hæfð twâ tungan, trilinguis sê ðe hæfð
þrêo.
Eft biuium twegra wega gelǣtu, triuium þrêora. bifidus
twŷstrenge oððe twŷgǣrede, trifidus þrŷ-, quadrifidus
fêower-. bisulcus twŷsnæcce oððe twŷfyrede, trisulcus:
trisulcam linguam habet serpens þrŷsnece tungan hæfð sêo
næddre. geminus getwysa, tergeminus þǣr ðǣr bêoð þrêo
tôgædere. unimanus ânhynde. unicus âncenned. unitas ânnyss.
uniuersus populus eal folc. ealswâ cunctus exercitus eall se
here oððe fyrd, procinctus fyrding. unio (unis) oðþe uno
(unas) ic geânlǣce. biiugus on twâ geiht, triiugus on ðrêo
geiht, quadriiugus on fêower. triangulus þrŷhyrnede,
quadrangulus fyþerscŷte, quinquangulus fîfecgede, sexangulus
sixecgede. þâs synd mobilia: triangula, triangulum, and fela
ðǣr beforan.
TRIGINTA DIVISIONES GRAMMATICAE ARTIS.
Gramma on grêcisc is littera on lêden and on englisc stæf,
and grammatica is stæfcræft. se cræft geopenað and gehylt
lêdensprǣce, and nân man næfð lêdenbôca andgit befullon,
bûton hê þone cræft cunne. se cræft is ealra bôclîcra cræfta
ordfruma and grundweall. grammaticus is, sê ðe can ðone
cræft grammatican befullan. and se cræft hæfð þrîtig tôdâl.
(I) Þæt forme tôdâl is uox stemn, (ii) þæt ôðer littera
stæf, (iii) þæt þridde is sillaba stæfgefêg. be þisum ðrîm
tôdâlum wê âwriton on forewerdre þyssere bêc. æfter ðisum wê
tellað octo partes orationis, þæt synd þâ eahta dǣlas
lêdensprǣce, be ðâm þe þêos bôc is geset, ac wê secgað hêr,
þæt fêower ðǣra dǣla synd declinabilia, þæt is
declinigendlîce. þâ ðrŷ man gebîgð on casum: nomen and
pronomen and participium. uerbum bið gebîged in modis, þæt
is on gemetum oððe on ðǣre sprǣce wîson. þâ ôðre fêower:
aduerbium, coniunctio, praepositio, interiectio, sindon
indeclinabilia, þæt is undeclinigendlîce. hêr synd nû
geteald endlufan tôdâl.
(XII) Sume tôdâl sindon pedes, þæt synd fêt, and þǣra fôta
is fela: mid ðâm setton poetae, þæt sind gelǣrede sceopas,
heora lêoðcræft on bôcum.
(XIII) Sum tôdâl is accentus, þæt is swêg, on hwilcum
stæfgefêge ǣlc word swêgan sceal.
(XIIII) Sume sind positurae, þâ sind on ôðre wîson gehâtene
distinctiones, þæt sind tôdâl, hû man tôdǣlð þâ fers on
rǣdinge. se forma prica on þâm ferse is gehâten media
distinctio, þæt is on middan tôdâl. se ôðer hâtte
subdistinctio, þæt is undertôdâl. se þridda hâtte distinctio
oððe periodos, sê belŷcð þæt fers. distinctio is tôdâl, and
periodos is clŷsing oððe geendung þæs ferses.
(XV) Sum ðǣra dǣla is gehâten nota, þæt is mearcung. þǣra
mearcunga sind manega and mislîce gesceapene ǣgðer gê on
sangbôcum gê on lêoðcræfte gê on gehwylcum gesceâde.
scêawige, sê ðe wylle.
(XVI) Sum is gecweden ortographia on grêcisc, þæt is on
lêden recta scriptura and on englisc riht gewrit. ic cweðe
nû gewislîcor. sê þe wrît ad, gif hê byð praepositio, þonne
sceal hê settan d æfter þâm a, and, gif hit bið at
coniunctio, wrîte hê t tô ðâm a. eft apud praepositio sceal
habban d on æfteweardan, and caput hêafod sceal habban t.
haud aduerbium, þæt is on englisc nâtes hwôn, sceal habban h
on forewerdan and d on æfteweardan, and aut coniunctio nimð
t on æfteweardan and nânne h ætforan. fedus fûllîc næfð
nǣnne o, and foedus wedd nimð o ætforan þâm e and ealswâ
poena wîte and foenum gærs and moenia weallas. pene forneân
aduerbium næfð nǣnne o. hora tîd hæfð h, and ora læppa oððe
ende næfð nǣnne. ealswâ honor wurðmynt nimð h, and onus
byrðen gebyrað bûtan h. quid hwæt hæfð d, and of ðâm worde
queo ic mæg (quis ðû miht) quit hê mæg scel geendjan on t.
sed coniunctio geendað on d, and word geendjað on t: cum
esset ðâ þâ hê wæs, cum amasset ðâ ðâ hê lufode et cetera.
(XVII) Sum ðǣra dǣla hâtte analogia on grêcisc, þæt is on
lêden similium rerum comparatio and on englisc gelîccra
ðinga wiðmetenys. gif ðû nâst sumne lêdennaman, hwilces
cynnes hê sŷ on ðâm cræfte, þonne scêawa þû be sumum ôðrum,
ðe him gelîc sŷ, and þû wâst þonne, gyf ðû smêast þonne,
hwylces cynnes hê sŷ. funis râp, þonne bið panis hlâf him
gelîc on declinunge, and hî begen synd masculini generis and
swâ gehwylce ôðre.
(XVIII) Sum þǣra hâtte ethimologia, þæt is namena ordfruma
and gesceâd, hwî hî swâ gehâtene sind. rex cyning is
gecweden a regendo, þæt is fram recendôme, forðan ðe se
cyning sceal mid micelum wîsdôme his lêode wissjan and
bewerjan mid cræfte. homo mann is gecweden fram humo, þæt is
fram moldan, forþan ðe sêo eorðe wæs þæs mannes antimber;
and swâ gehwylce ôðre.
(XVIIII) Sum ðǣra is glossa, þæt is glêsing, þonne man glêsð
þâ earfoðan word mid êðran lêdene. faustus is on ôðrum
lêdene beatus, ðæt is êadig. fatuus is on ôðrum lêdene
stultus, þæt is stunt; and swâ gehwylce ôðre.
(XX) Sum ðǣra is differentia, þæt is tôdâl betwux twâm
þingum. ic cweþe nû rex cyning, þæt is sê ðe gemetfæstlîce
his folc gewissað. gif hê þonne mid his rîccetere hî ofsit,
þonne bið hê tyrannus, þæt is rêðe oððe wælhrêow.
(XXI) Sum ðǣra is barbarismus, þæt is ânes wordes
gewemmednyss, gif hit byð miswriten oððe miscweden of þâm
rihtan cræfte.
(XXII) Sum ðǣra is solocismus, þæt is miscweden word on
endebyrdnysse þǣre rǣdinge of ðâm rihtan cræfte. barbarismus
bið on ânum worde, and solocismus bið sum lêas word on ðâm
ferse. swâ ðêah ne gebyrjað þâs twegen dǣlas tô ðâm cræfte,
ac hî becumað of þâm sâmlǣredum lêaslîce geclypode oððe
âwritene.
(XXIII) Sume sind gecwedene uitia, þæt synd leahtras on
lêdensprǣce on manegum wîsum miswritene oððe miscwedene. þâm
eallum wê sceolon wiðcweðan, gyf wê cunnon þæt gesceâd.
(XXIIII) Sum þǣra dǣla is metaplasmus, þæt is âwend sprǣc tô
ôðrum hiwe hwîlon for fægernysse, hwîlon for nêode, swâswâ
is audacter dyrstelîce: hit sceolde bêon audaciter, gyf hit
môste; and swâ gehwilce ôðre.
(XXV) Sume sind gehâtene scemata, þæt sind mislîce hiw and
fægernyssa on lêdensprǣce, hû hêo betst gelôgod bêo.
(XXVI) Sume sind gehâtene tropi, þæt sind mislîce getâcnunga
oððe wîsan on lêdensprǣce âbrodene of heora âgenre
getâcnunge tô ôðre gelîcnysse, swâswâ is gecweden fluctuare
segetes, gemmare uites, þæt æceras ŷðjað and wîntrêowa
gimmjað, forðan ðe æceras farað on sumera, swâswâ sǣ
ŷðigende, and wîntrêowa blôstman bêoð gimmum gelîce. ealswâ
floridam iuuentutem et lacteam caniciem ðâ blôstmbǣran
juguðe and þâ meolchwîtan hârunge.
(XXVII) Sum ðǣra is prosa, þæt is forðriht lêden bûton
lêoðcræfte gelencged and gelôgod.
(XXVIII) Sume sind gehâtene metra on grêcisc, ðæt is on
lêden mensurae and on englisc gemetu. ðâ gemetu gebyrjað tô
lêdenum lêoðcræfte. se cræft is swâ âmeten, þæt ðǣr ne môt
bêon furðon ân stæf ofer getel, ac bêoð ealle þâ fers
geemnytte be ânum getele, gif hit âht bêon sceal.
(XXIX) Sume synd gehâtene fabulae, þæt synd îdele spellunga.
fabulae synd þâ saga, þe menn secgað ongeân gecynde, þæt ðe
nǣfre ne gewearð nê gewurðan ne mæg.
(XXX) Sum ðǣra is gehâten historia, þæt is gerecednyss. mid
þǣre man âwrît and gerehð þâ ðing and þâ dǣda, þe wǣron
gedône on ealdum dagum and ûs dyrne wǣron.
SY ÞEOS BOC ÐVS HER GEENDOD.
On lêdensprǣce synd menigfealde getel, ac on englisc nis nân
ðǣra gewunelîc bûtan þrîm ânum. libra on lêden is pund on
englisc. fîf penegas gemacjað ǣnne scylling and þrittig
penega ǣnne mancus.
INCIPIVNT NOMINA MVLTARVM RERVM ANGLICE.
NOMINA.
Deus omnipotens, þæt is god ælmihtig, sê wæs ǣfre unbegunnen
and ǣfre bið ungeendod. caelum heofen. angelus engel.
archangelus hêahengel. stella steorra. sol sunne. luna môna.
firmamentum roder. cursus ryne. mundus ł cosmus middaneard.
tellus ł terra eorðe. humus molde. mare ł aequor sǣ. pelagus
wîdsǣ. oceanum gârsecg. homo mann. mas ł masculus werhâdes
mann. femina wîfhâdes mann. sexus werhâd oððe wîfhâd.
NOMINA MEMBRORVM.
Membrum ân lim, membra mâ lima. caput hêafod, capita mâ.
uertex hnoll. cerebrum brægen. ceruix hnecca. collum swura.
frons foreweard hêafod. nasus ł naris nosu. capillus hǣr,
capilli mâ. caessaries fex. coma locc. auris êare, aures mâ.
timpus þunwenge, timpora mâ. maxilla hlêor. facies ansŷn.
supercilium oferbrûwa. palpebrae brǣwas. oculus êage, oculi
mâ. pupilla sêo. os mûð. os bân. medulla mearh. labium
weler, labia mâ. dens tôð, dentes mâ. lingua tunge. palatum
gôma. guttur þrotu. mentum cinn. barba beard. pectus brêost.
cor heorte. pulmones lungena. iecur lifer. fel gealla.
stomachus maga. splen milte. adeps rysel. aruina ungel.
uiscus innoð, uiscera mâ. exta þearmas. sanguis blôd. caro
flǣsc. cutis hŷd. pellis fell. scapula sculdra. dorsum
hrycg. uenter wamb. brachium earm, brachia mâ. ulna elboga.
manus hand. digitus finger, digiti mâ. unguis nægel, ungues
mâ. pollex ðûma. index scytefinger. medius middelfinger.
medicus lǣcefinger. auricularis êarfinger. palma handbred.
artus lið. latus sîde, latera mâ. costa ribb, costae ł
costas mâ. renes lendena. neruus sinu, nerui mâ. uena ǣddre,
uenae mâ. femur þêoh, femora mâ. coxa þêoh. clunis hype.
poples hamm, poplites mâ. genu cnêow, genua mâ. pulpa lira.
sura spærlira. crus sceanca, crura mâ. tibia scina oððe
scinbân. talus anclêow. pes fôt, pedes mâ. planta fôtwylm,
plantae ł plantas mâ. allox tâ, alloces mâ. ungula hôf oððe
clawu.
Patriarcha hêahfæder. propheta wîtega. apostolus apostol.
archiepiscopus ercebisceop. episcopus lêodbisceop. diocesis
ł parochia bisceoprîce. regnum rîce. abbas abbod oððe fæder.
presbiter mæsseprêost. sacerdos sacerd. clericus prêost oððe
cleric. diaconus ł leuita diacon. subdiaconus underdiacon.
archidiaconus ercediacon. monachus munuc oððe ân standende.
monacha ł monialis mynecynu. anachorita ancra. eremita
wêstensetla. nonna ârwyrþe wydewe oððe nunne. cantor
sangere. cantrix sangestre. lector rǣdere. lectrix rǣdestre.
laicus lǣwede mann. coniunx gemæcca. coniuges ł coniugales
gesinhîwan. coniugium ł matrimonium sinscipe. castus clǣne.
incestus unclǣne. pulcher homo fæger mann. formosus wel
gewlitegod. deformis hiwlêas. speciosus ł decorus wlitig.
Pater fæder. mater môdor. auus ealda fæder. abauus ðridda
fæder. proauus fêorða fæder. atauus fîfta fæder. filius
sunu. filia dohtor. liberi mâ bearna. soboles bearn. familia
hîwrǣden oððe hîrêd. frater brôðer. soror swyster. uitricus
stêopfæder. nouerca stêopmôdor. priuignus stêopsunu.
filiaster stêopdohtor. nepos neua, neptis be wîmmen. altor ł
nutritor fôsterfæder. altrix ł nutrix fôstermôder. alumnus
fôstercild. patruus fædera. matertera môdrige. auunculus
êam. amita faðu. osculum coss. propinquus mǣg. affinis ł
consanguineus siblingc. amicus frêond. progenies ł tribus
mǣgð. generatio cynryn. gener âðum. socer swêor. socrus
sweger. nurus snoru.
Rex kyning. sceptrum cynegyrd. regina cwên. imperator ł
caesar ł augustus câsere. imperatrix ł augusta ðæs câseres
cwên. princeps ealdormann. dux heretoga oððe lâttêow. comes
ealdormann oððe gerêfa. clito æþeling. obses gŷsel. primas
hêafodmann. satrapa þegen. iudex dêma. praepositus gerêfa
oððe prâuost. miles ł athleta cempa. exercitus here. populus
folc. procinctus fyrdingc. edictum geban. uulgus ceorlfolc.
congregatio ł contio gegaderung. conuentus ł conuentio
gemêting. sinodus sinoð. dominus ł herus hlâford. matrona
forðwîf. domina hlǣfdige. cliens ł clientulus incniht.
emticius geboht ðêowa. uernaculus inbyrdling. seruus ðêowa.
ancilla ł serua ł abra wyln. custos ł pastor hyrde. puer
cnapa. puella mǣden oððe geong wîfmann. uirgo mǣdenmann.
procus wôgere. sponsus brŷdguma. sponsa brŷd. infans
unsprecende cild. uir wer oððe wǣpmann. mulier wîf. maritus
ceorl, ðe wîf hæfð. uxor wîf, þe wer hæfð. uidua wydewe.
senex eald mann. anus eald wîf. adolescens geong mann.
iuuenis jungling. pater fæder. paterfamilias hîrêdes
hlâford. materfamilias hîredes môdor oððe hlǣfdige.
consiliarius rǣdbora. consilium rǣd. contionator gemôtmann.
operarius wyrhta. faber ł cudo smið. officina smiððe.
ferrarius îsenwyrhta. lignarius trêowwyrhta. aurifex
goldsmið. argentarius seolforsmið. aerarius mæstlingsmið.
rusticus æcerceorl. arator yrðling. ars cræft. artifex
cræftca. opus weorc. opifex cræftca. architectus yldest
wyrhtena. piscator fiscere. rete net. hamus angel. uenator
hunta. uenabulum bârspere. auceps fuglere. laqueus grin.
trapezeta ł numularius mynetere. numisma mynet. sollers
menigtŷwe. iners cræftlêas. potens mihtig. gigas ent. nanus
dweorh. fidis streng. citharista ł citharoedus hearpere.
plectrum hearpnægel. lira ł cithara hearpe. tubicen bŷmere.
tuba bŷme. tibicen pîpere. musa pîpe oððe hwistle. fidicen
fiðelere. fidicina fiðelestre. cornicen hornblâwere. cornu
horn. fistula hwistle. liticen trûð. lituus trûðhorn oððe
sarga. poeta sceop oððe lêoðwyrhta. mimus ł scurra gligmann.
saltator hlêapere. saltatrix hlêapestre. mercator ł
negotiator mangere. merx waru. pirata wîcing oððe flotman.
classis sciphere. nauis scip. remus rôðor. remex ł nauta
rêðra. gubernator ł nauclerus stêormann. proreta ancermann.
prora þâr se ancerman sitt. puppis stêorsetl. anchora ancra.
antemna segelgyrd. uelum segel oððe wâhreft. clauus
stêorsceofol oððe nægel. medicus lǣce. medicina lǣcedôm.
arsura ł ustulatio bærnet. potio drenc. unguentum smyrels
oððe sealf. malagma cliða. salinator sealtere. sutor sûtere.
sartor sêamere. sartrix sêamestre. dispensator dihtnere.
diuisor dǣlere. pincerna byrle. caupo tæppere.
Diues welig. locuples landspêdig. inops hafenlêas. pauper
þearfa. egenus wædla. fur þêof. latro sceaða. profugus
flŷma. exul ûtlaga. fidelis getrywe oððe gelêafful.
infidelis ungetrêowe. felix gesǣlig. infelix ungesǣlig.
contentiosus geflitful. iniuriosus têonful. piger sleac.
inpiger unslâw. hebes dwǣs. parasitus lêas ôlæcere. augur
wiglere. incantator galere. ueneficus unlybwyrhta. maleficus
yfeldǣda. magus drŷ. phitonissa wicce. centurio hundredes
ealdor. persecutor êhtere. telonarius tollere. bonus homo
gôd mann. malus yfel. bonum gôd. malum yfel. dispendium ł
damnum hŷnð. iactura lyre. commodum hŷð. res þing. anulus
hring. armilla bêah. diadema kynehelm. capitium hæt. monile
myne oððe swurbêah. spinther dalc oððe prêon. fibula
oferfeng. uitta snôd. inauris êarprêon.
Indigena ł incola inlendisc. aduena ûtan cumen. peregrinus
ælþêodig. colonus tilja. agricola æcermann. messor rîftere.
messis gerîp. aceruus hrêac oððe hŷpe. aratrum sulh. uomer
scer. culter cultor. iugum geoc. stimulus gâd. aculeus
sticels. circus ł circulus wiððe. funis ł funiculus râp.
doctor lârêow. magister magister. scriptor wrîtere.
scriptura gewrit. epistola ǣrendgewrit. euangelium, id est
bonum nuntium, godspel. quaternio cîne. planca spelt.
diploma boga. enula pærl. pergamenum ł membranum bôcfel.
sceda ł scedula ymele. penna feðer. graffium græf. pictor
mêtere. pictura mêting. minium têafor. gluten lîm. sculptor
grafere. sculptura græft. imago ł agalma anlîcnys. scalprum
ł scalpellum græfsex. scola scôl. scolasticus scôlman.
paedagogus cildra hyrde. discipulus leorningcniht.
disciplina lâr oððe stêor. doctrina lâr.
Miser earming. caecus blind. claudus healt. mutus dumb.
balbus stamur. blaessus wlips. surdus dêaf. debilis lama.
luscus ł monoptalmus ânêgede. strabo scylêgede. lippus
sûrêgede. mancus ânhynde. infirmus untrum. aeger ł aegrotus
âdlig. paraclytus frôfergâst. paraliticus bedreda oððe sê ðe
paralisin hæfð. leprosus hrêoflig oððe lîcðrôwere. lunaticus
mônaðsêoc. daemoniacus dêofolsêoc. energuminus gewitsêoc.
morbus âdl. pestis cwyld. amens ł demens gemyndlêas. rabidus
ł insanus wôd. sanus hâl. rabies wôdnys. incolomis gesund.
freneticus sê ðe ðurh slǣplêaste âwêt. frenesis sêo
untrumnys. lethargus ł letargicus ungelimplîce slâpol.
lethargia ungelimplîc slâpolnys. uigil wacol. uigilia wæcce.
peruigil þurhwacol. pius ârfæst. impius ârlêas. iustus
rihtwîs. iniustus unrihtwîs. famosus hlîsful. fama hlîsa.
infamis unhlîsful. infamia unhlîsa. largus cystig. tenax
fæsthafol oððe uncystig. frugi ł parcus spærhynde. auarus
gîtsere. raptor rêafere. sagax ł gnarus glêaw. sapiens wîs.
insipiens unwîs. prudens snotor. inprudens unsnotor. astutus
pætig. stultus stunt. sottus sot. uerax sôðfæst. ueridicus
sôðsagol. fallax ł mendax lêas. falsidicus unsôðsagol.
testis gewita. testimonium gewitnys oððe gecŷðnys. sermo ł
locutio sprǣc. cursor rynel. superbus môdig. superbia
môdignys. humilis êadmôd. humilitas êadmôdnys.
Vita lîf. anima sâwul. spiritus gâst. mors dêað. yris ł
arcus rênboga. tonitruum þunor. fulgor lîget. pluuia rên.
nix snâw. grando hagol. gelu forst. glacies îs. aer lyft.
uentus wind. aura hwiða oððe weder. nimbus scûr. procella
storm. nubes wolcn. lux lêoht. tenebrae þêostru. flamma lîg.
seculum woruld. dies dæg. nox niht. mane merigen. uesperum
ǣfen. hora tîd. ebdomada wucu. mensis mônað. uer lencten.
aestas sumor. autumnus hærfest. hiems winter. uernum tempus
lenctentîd. uernalis dies lenctenlîc dæg. aestiuus dies
sumorlîc dæg. autumnalis dies hærfestlîc dæg. hiemalis nox
winterlîc niht. annus geâr. tempus tîma. hodie tô dæg. cras
tô merigen. heri gyrstan dæg. nunc ł modo nû. sursum ûpp.
deorsum nyðer. calor hǣte. frigus cŷle. feruor micel hǣte.
cauma swôloð. siccitas drugoð oþðe hǣð. humor wǣta.
sterilitas unwæstmbǣrnys. fertilitas wæstmbǣrnys. color
bleoh. albus hwît. niger blac. ruber rêad. fuluus ł flauus
geolu. uiridis grêne. uarius fâh. unius coloris ânes blêos.
discolor mislîces blêos. forma hiw. fantasma gedwimor. umbra
sceadu. creator scyppend. creatura gesceaft.
NOMINA AVIVM.
Auis ł uolatilis fugel. aquila earn. coruus hremn. miluus
glida. accipiter hafoc. grus cran. ardea hrâhra. ciconia
storc. merula þrostle. columba culfre. palumba wudeculfre.
aneta ened. alcedo mǣw. pauo pâwa. olor ł cignus ylfette.
rostrum bile. mergus ł mergulus scealfra. hirundo swalewe.
passer spearewa oððe lytel fugel. turdus stær. ficus fina.
auca gôs. anser gandra. gallus coc. gallina henn. coturnix
erschenn. pullus cicen oððe brid oðþe fola. ouum ǣg. nidus
nest. uespertilio hrêremûs. noctua ł strix ûle. falco ł
capum wealhhafoc. turtur turtle. graculus hrôc. alauda
lâuerce. parrax wrǣnna. apis bêo. fucus dræn. uespa wæps.
bruchus ceafor. scabro hyrnette. scarabeus scernwibba. musca
flêoge. cinomia hundes lûs. culex stût. scinifes gnæt.
NOMINA PISCIVM.
Piscis fisc. cetus hwæl. delfinus mereswŷn. ysicius ł salmo
leax. mugilis ł mugil mêcefisc. taricus ł allec hærinc.
mullus heardra. tructa truht. anguilla ǣl. fannus hreoche.
rocea scealga. cancer crabba. polipos loppestre. ostrea ł
ostreum ostre. muscula muxle. murena ł murenula merenæddre.
luceus hacod. belua egeslîc nŷten on sǣ oððe on lande.
concha scyll.
NOMINA FERARVM.
Fera wildêor. lupus wulf. leo lêo. linx gemenged hund and
wulf. unicornis ânhyrne dêor (þæt dêor hæfð ǣnne horn bufan
ðâm twâm êagum swâ strangne and swâ scearpne, þæt hê fyht
wið ðone mycclan ylp and hine oft gewundað on ðǣre wambe ôð
dêað. hê hâtte êac rinoceron and monoceron). griffes
fiðerfôte fugel lêone gelîc on wæstme and earne gelîc on
hêafde and on fiðerum: sê is swâ micel, þæt hê gewylt hors
and menn. uulpes fox. taxo ł melus broc. equus hors. equa
myre. asinus ł asina assa. camelus olfend. onager wilde
assa. mulus mûl. elefas ylp. ursus bera. ursa hêo. simia
apa. lutrius oter. fiber befor. feruncus mearð. mustela
wesle. talpa wandewurpe. cattus ł murilegulus aut muriceps
catt. hyricius ł erinacius îl. glis sisemûs. mus ł sorex
mûs. uermis wyrm. lumbricus angeltwicce. ceruus heort. cerua
hind. damma ł dammula dâ. hinnulus hindcealf. capreolus
râhdêor. caprea rǣge. caper ł hircus bucca. caprea ł capella
gât. haedus ticcen. lepus hara. porcus ł sus swŷn. scroffa
sugu. aper ł uerres bâr. magalis bearh. porcellus fear. bos
oxa. uacca ł bucula cû. uitulus cealf. iuuencus styrc. ouis
sceâp. aries ramm. ueruex weðer. agnus lamb. pecus ł
iumentum nŷten. animal ǣlc þing, ðe cucu byð. canis hund.
molosus ryþþa. catulus hwelp. draco draca. uipera ł serpens
ł anguis næddre. coluber snaca. rubeta tâdje. rana frogga.
lacerta efete. stellio slâwyrm. locusta gærstapa.
sanguissuga lǣce. limax snægel. testudo sê þe hæfð hûs.
formica ǣmette. eruca mǣlsceafa. peduculus lûs. pulex flêa.
cimex maðu. tinea moððe.
NOMINA HERBARVM.
Herba gærs oððe wyrt. allium lêac. dilla docca. libestica
lufestice. febrefugia feferfugje. simphoniaca hennebelle.
auadonia feltwyrt. aprotanum sûðerne wudu. sinitia
grundeswelige. feniculum finol. anetum dile. electrum
elehtre. malua hoclêaf. malua crispa simæringcwyrt.
polipedium hremmes fôt. consolda dæges êage. solsequium
solsece. slaregia slarege. adriaca galluc. ruta rûde.
betonica sêo læsse bisceopwyrt. petrocilinum petersylige.
costa cost. epicurium halswyrt. millefolium gearewe.
tanicetum helde. saxifriga sundcorn. citsana fana. calamus ł
canna ł arundo hrêod. papauer papig. absinthium wermôd.
urtica netle. archangelica blindnetle. plantago wegbrǣde.
quinquefolium fîflêafe. uinca perfince. marubium hârhûne.
camicula argentille. fraga strêowberjan wisan. ciminum
cymen. modera cicena mete. apium merce. lappa clâte oððe
clifwyrt. helena horselene. sandix wâd. caula ł magudaris
cawul. cresco cærse. menta minte. serpillum fille. artemesia
mugcwyrt. saluia saluje. fel terrae ł centauria eorðgealla.
ambrosia hindheolað. pionia. mandragora. pollegia hylwyrt
oððe dweorge dwesle. organum organe. cardus þistel.
hermodactula ł tidolosa crâwan lêac. pastinaca wealmoru.
lilium lilje. rosa rose. uiola clǣfre. agrimonia gârclife.
rafanum rædic. filex fearn. carex segc. iuncus ł scirpus
risc.
NOMINA ARBORVM.
Arbor trêow. flos blôstm. cortex rind. folium lêaf. buxus
box. fraxinus æsc. quercus ł ilex âc. taxus îw. corilus
hæsel. fagus bôctrêow. alnus alr. laurus lawerbêam. malus
apeldre. pinus pîntrêow. fructus wæstm. baculus stæf. uirga
gyrd. uirgultum telgra. ramus bôh. glans æceren. granum
cyrnel. radix wyrtruma. pirus pyrige. prunus plûmtrêow.
ficus fîctrêow. ulcia holen. populus byrc. palma palmtwîga.
sabina sauene. genesta brôm. cedrus cederbêam. cypressus
næfð nǣnne engliscne naman. sentes þornas. frutex þŷfel.
ramnus fyrs. spina þorn. uepres brêmelas. abies æps. olea ł
oliua êlebêam. morus môrbêam. uitis wîntrêow. salix wîðig.
silua wudu. lignum âhêawen trêow. ligna drige wudu. truncus
stoc. stirps styb. nemus ł saltus holt. desertum ł heremus
wêsten. uia weg. semita pæð. inuium bûtan wege. iter sîðfæt.
patria êþel. prouincia ł paga scŷr. mons dûn. collis hyll
oððe beorh. uallis dene. foenum hîg oþþe gærs. ager æcer.
seges âsâwen æcer. campus feld. pascua læsa. pons brygc.
uadum ford. pratum mǣd. aqua wæter. gutta ł stilla dropa.
stagnum mere. amnis êa. flumen ł fluuius flôd. ripa stæþ.
litus sǣstrand. alueus strêam. torrens burna. riuus rið.
fons wyll. arena sandceosol. gurges wǣl. uiuarium fiscpôl.
puteus pytt. lacus sêað. latex burna oððe brôc.
NOMINA DOMORVM.
Domus hûs. templum tempel. ecclesia cyrice oððe gelêafful
gegæderung. angulus hyrne oððe heall. altare weofod. liber ł
codex bôc ł uolumen bôc. littera stæf. folium lêaf. pagina
tramet. arca scrîn. loculus cyst oþþe mŷderce. calix calic.
patena hûseldisc. crux ł staurus rôd. candelabrum
candelstæf. cathedra bisceopsetl. fundamentum grundweall.
pauimentum ł solum flôr. paries wâh. tectum þecen oððe hrôf.
fenestra êhþyrl. hostium duru. hostiarius dureward. ianua ł
ualua get. arcus ł fornix bîgels. columna swer. ianuarius
getweard. clausura loc. clauis cǣg. clauus nægel. sera
hæpse. chorus chor. gradus stæpe. indicatorium æstel.
scabellum scamul. thus stôr. odor brǣð. thuribulum
stôrcylle. legula sticca. regula regolsticca. lampas ł
lucerna ł laterna lêohtfæt. lichinus blâcern. cereus tapor.
cera wex. candela candel. munctorium îsentange. clocca
belle. cloccarium ł lucar bellhûs. tintinnabulum litel
belle. campana micel belle. uestis ł uestimentum rêaf ł
indumentum rêaf. alba albe. casula mæssehacele. stola stole.
superhumerale sculdorhrægel. planeta cæppe. manualis handlîn
oðþe handbôc. cingulum ł zona ł cinctorium gyrdel. caliga ł
ocrea hosa. fico sceô. calciamentum gescŷ. suptularis
swiftlere. tractorium tîgel. flagrum ł flagellum swipu.
uirga gyrd. dormitorium slǣpern. lectum ł lectulum bedd.
stramentum beddingc. stragula wæstlingc. sagum hwîtel.
puluinar pyle. sindo scŷte. fulcra eall bedrêaf. femoralia
brêc. perizomata ł campestria wǣdbrêc. filum þrǣd. fimbria
fnæd. cappa cæppe. pellicia pylce. colobium ł interulum
syric. manica slŷf. cuculla cugle. pedula mêo. commissura
clût. toral rocc. tela ł peplum web. linum flex. lana wull.
globus cliwen. colus distæf. fusus spinl. textrinum opus
tôwlîc weorc. latrina gang. trabes bêam. tignum ræfter.
laquear fyrst. cleta hyrdel. cimbalum cimbal. refectorium
bêoddern oððe gereordunghûs. tapeta sethrægel. matta meatte.
mensa bêod oððe mŷse. discus disc. discifer discðên.
minister þên. lardum spic. caseum cŷse. butyrum butere. ouum
ǣg. sal sealt. panis hlâf. puls briw. olera wyrta. ceruisa ł
celea ealu. uinum wîn. acetum eced. oleum êle. medo medu.
ydromellum ł mulsum bêor. lac meolc. mustum must. sicera
ǣlces cynnes gewringc bûton wîne ânum. manuterium ł mantele
scêt. cultellus sex. artauus cnîf. uas fæt. poculum
drencecuppe. anaphus hnæp. patera bledu. cibus mete ł esca.
potus drenc. liquor wǣta. claustrum clauster. coquina
cicene. cocus côc. ignis ł focus fŷr. flamma lîg. pruna
glêd. andena brandîsen. titio brand. olla crocca. caccabus
cytel. lebes hwer. caro flǣsc. ius broð. iutilis canis
broðhund. fascinula âwul. comedia racu. daps sand. ferculum
bǣrdisc. ueru spitu. assura bǣrde. sartago îsenpanne.
frixorium hyrsting. coctio gesod. coctus gesoden oððe
gebacen. frustum sticce. offa snǣd. mica cruma. uestiarium
hrægelhûs. testamentum cwide. sigillum insegel. cellarium
hêddern. cellerarius hordere. molendinum myln. mola
cwyrnstân. mel hunig. uictus bîgleofa. pecunia feoh. nummus
peningc. marsupium sêod. pistrinum bæcern. fornax ł clibanus
ouen. pistor bæcestre. granum corn. farina melu. bratium
mealt. acus syfeða. cribra ł cribellum syfe. furfures
grytta. faex drosna. anfora sester. laguena bûc. dolium cyf.
cupa tunne. utensilia andluman. suppellex yddisce. aula
heall. triclinium bûr. solarium ûpflôr. turris stŷpel. cardo
heorre. strigil ł strigilis horscamb. risus hlehter. laetus
blîðe. tristis unrôt. maestus drêorig. famis hunger.
abundantia ł copia genihtsumnys. laetitia blîs. tristitia
unrôtnys. ieiunium fæsten. ieiunus fæstende. pinguis fǣtt.
pinguedo fǣttnys. corpulentus þiccol. macer ł macilentus
hlǣne. macies hlǣnnyss. grossus grêat. gracilis smæl. longus
lang. breuis sceort. magnus mycel. paruus litel. fortis
strang. inualidus unstrang. sollicitus carful. securus
orsorh. cura caru. securitas orsorhnys. causa intinga.
accusator wrêgere. excusator belâdjend. accusatio wrêging.
excusatio belâdung. magnum ł multum mycel. nihil nâht.
aliquid sum þing.
Sella sadol oððe setl. mento felt. ulcea gâran. scansile
stîgerâp. corrigia ðwang. calcar spura. antela forðgyrd.
postela æfterrǣp. falerae gerǣdu. frenum brîdel. capistrum
hælftre. arma wǣpna. galea helm. lorica byrne. gladius ł
machaera ł spata ł framea swurd. spatarius swurdbora.
armiger wǣpnbora. bellum ł pugna gefeoht. signifer tâcnbora.
lancea ł falarica spere. uictor sigefæst. uictoria sige.
acies ecg. capulum hiltan. mucro swurdes ord oððe ôðres
wǣpnes. sica litel swurd oððe handsex. hasta ł quiris
sceaft. uagina scǣð. manubrium hæft. sagitta ł telum flâ.
fustis sâgel. uectis steng. arcus boga. faretra cocer.
scutum ł clipeus scyld. umbo randbêah. funda liðere. atrium
cauertûn oððe inburh. fundibalum stæfliðere. ciuitas
ceaster. porta portgeat. ciuis ceastergewara oððe portman.
praeco bydel. oppidum fæsten. castellum wîc oððe litel port.
urbs burh. urbanus burhwita. suburbanus sê ðe sit bûtan ðǣre
byrig. carcer cweartern. oppidanus sê ðe on fæstene sit.
uilla tûn. uillanus tûnmann. uillicus tûngerêfa. ortus
orcerd. ortulanus orcerdwerd. pomerium æppeltûn. uiridiarium
wyrtûn. horreum bern. saepes hege. fossa dîc. puteus pytt.
praedium worðig. ferramentum tôl. securis æx. ascia adesa.
terebrum nauegâr. terebro ic borige. foramen þyrl. uanga ł
fossorium spadu. ligo becca. bipennis stânæx. palus pâl.
serra snîd. falx sicol. falcastrum sîðe. acus nǣdl. subula
ǣl. aurum gold. argentum seolfor. auricalcum goldmæstlingc.
aes bræs. stagnum tin. plumbum lêad. uitrum glæs. ferrum
îsen. electrum smylting. metallum ǣlces cynnes wecg. massa
blôma oððe dâh. lapis ł petra stân. rima ł fissura cinu.
marmor marmstân. saxum weorcstân. silex flint. gipsum
spærstân. gemma gymstân. margarita meregrota. calx celcstân.
aries ram. cimentum andweorc tô wealle. cimentarius
wealwyrhta. rogus âd. iocus plega. locus stôw. omnis ǣlc.
omne eall. totum eal. profanus mânful. exosus ł perosus
andsǣte. callidus gêap. simulator hiwere. hipochrita
lîccettere. adulator lyffetere. adulatio lyffetung. deceptor
ł seductor bepǣcend. proditor ł traditor lǣwa. homicida
manslaga. patricida fæderslaga. matricida môderslaga.
fratricida brôðerslaga. parricida mǣgslaga. uulnus wund.
cicatrix dolhswaðu. corpus lîc ǣgþer gê cuces mannes gê
dêades. truncus hêafodlêas bodig. funus lîc oððe hrêaw.
cadauer lîc oððe hold. feretrum bǣr. uiuus cucu. mortuus
dêad. defunctus forðfaren. longaeuus langlîf. nobilis
æðelboren. ignobilis unæþelboren. pretiosus dêorwurðe. uilis
wâclîc. carus lêof. odiosus lâð.
Limen oferslege oððe þrexwold. sciffus læfel. urceus ceac.
peluis wætermêle. plaustrum ł carrum wǣn. rota hweowul.
currus ł basterna ł heseda cræt. stabulum fald oððe hûs be
wege. caula loc. tugurium hulc. cella cyte. mausoleum ðrûh
oððe ofergeweorc. monumentum ł sepulchrum byrigen.
sarcofagum þrûh. elemosina ælmesse. donum ł datum gifu.
munus lâc. uter bytt. flasco butruc. tentorium ł
tabernaculum geteld. pretium wurð. corbis ł cofinus wylige
oððe meoxberewe. sportella tǣnel. cartallum windel. calathus
wearpfæt. pila pîlstoc oððe ðoðer. loquela sprǣc. uox stefn.
sonus swêg. uerbum word. pecten camb. sapo sâpe. perna
flicce. sagena sǣnett. follis bylig. malleus slecg. lima
fêole. scorium sinder. forceps tange. carbo col. forfex
sceâra. nouacula nægelseax. cos hwetstân. apricus locus
hlêowstede. apricitas hlêowð. aedificium getimbrung.
palatium kynelîc botl. basis syll. postis post. catena
racentêah. compes ł cippus fôtcops. bogia juc oððe swurcops.
manicae handcops. complex gegada. poena ł supplicium wîte.
uincula ł ligamen bend. pellis fel. cutis ł corium hŷd.
nebris næsc oððe herþa. mercenarius hŷrman. horologium
dægmǣl. gnomon dægmǣles pîl. hospes cuma. hospitium gesthûs.
hostis ł osor fêond. mansio wunung. thesaurus hord.
gazofilacium mâðmhûs.
Edax ł glutto oferetol. ambro frec. gulosus gîfre. procax
gemâh. procacitas gemâgnys. obstinatus ânwille. obstinantia
ânwilnys. uerecundus sceamfæst. impudens unsceamfæst.
pudicus sideful. inpudicus unsideful. interpres wealhstôd.
reus scyldig. damnatus ł condemnatus fordêmed. peccator
synful. peccatum synn. sceleratus ł facinorosus
forscyldegod. scelus scyld. facinus ł culpa gylt. adulter
forlîr. periurus forsworen. gibberosus ł strumosus hoferede.
gibbus ł struma hofer. meretrix ł scorta myltestre. pelex
cyfes.
Wê ne magan swâ þêah ealle naman âwrîtan nê furþon geþencan.
Errors and Inconsistencies: Text-Only Version
þė bêoð geâgnode:
unexplained over-dot in original(s)
of ðisum synd neutri generis: hoc pelagus þêos
: missing
I. Sêo forme geendung is on scortne a . on ðǣre
anomalous space after a in original
buffo id est, rubeta tâdje;
punctuation unchanged: expected comma after buffo
and rubeta
hundtêontig. mille þûsend gæð ealswâ.
printed as shown: error for “gǣð”?
twegen mislîce casus and nâ mâ on gewunan:
text has “mislice”
o noster amice êalâ ðû ûre frêond
text has “ealâ”
o nostra soror êalâ ðû ûre swuster
text has “êala”
oððe ðâm, quos laudas? hwylce herast ðû?
missing ? after “laudas”
DE TEMPORE.
text has “te tempore”
ametur sŷ hê gelufod
text has ametur, sŷ hê gelufod with comma
utinam doceat êala gif hê tǣcð
text unchanged: expected form “êalâ”
DE VERBIS DEFECTIVIS.
text has “aerbis”
amplexor; sequor ic fylige
text has amplexor. sequor
pariter ambulant æt gædere hî gâð.
text unchanged: expected form “ætgædere” in one word
oððe sceal nerjan.
final . invisible
hîrêdes hlâford. materfamilias hîredes môdor
inconsistent spelling unchanged
cibus mete ł esca.
text unchanged: MSS O and C have same word order
*** End of this LibraryBlog Digital Book "Ælfrics Grammatik und Glossar" ***
Copyright 2023 LibraryBlog. All rights reserved.