Title: Ascendo al Monto-Blanka en 1787
Author: Saussure, Horace Bénédict  de
Language: Esperanto
As this book started as an ASCII text book there are no pictures available.


*** Start of this LibraryBlog Digital Book "Ascendo al Monto-Blanka en 1787" ***


  ASCENDO
  AL
  MONTO-BLANKA
  EN 1787
  DE
  H. B. DE SAUSSURE

  _Eltiraĵo el "Voyages dans les Alpes", tradukita
  de René de Saussure en internacian lingvon
  ESPERANTO_


ELDONITA DE LA "PROPAGANDEJO ESPERANTISTA"

10 HOTELGASSE — BERN (SVISLANDO)

1918

Prezo 0,40 Sm. (1 fr.)



-----------------------

[Noto de la transskribanto: Bildo de Horace-Benedict de SAUSSURE kun la
jena teksto:

Horace-Benedict de SAUSSURE.

Natursciencisto kaj fizikisto, profesoro ĉe la Ĝeneva universitato.

(Naskiĝis en 1740. Li faris serion da botanikaj kaj geologiaj
studvojaĝoj en diversaj landoj, sed precipe en la Alpoj. Klasikaj estas
liaj elserĉoj pri la glaciejoj; al li estas ŝuldata la eltrovo de
multaj mineraloj kaj la elpenso de diversaj fizikinstrumentoj,
interalie de la harhigrometro, cianometro, diafanometro, pajl-, kaj
pint-elektrometro, aktinometro, anemometro, eŭdiometro, ktp. Li eldiris
la unuajn principojn de la racia meteorologio. Lia plej grava verko
literatura estas titolita: _Vojaĝoj tra la Alpoj._ Li mortis en 1799.]

-----------------------



ASCENDO AL MONTO-BLANKA

(EN 1787)

DE H. B. DE SAUSSURE.

Diversaj periodaĵoj sciigis al la publiko, ke dum la monato aŭgusto
1786 du loĝantoj de Chamouni, S-ro Paccard, doktoro je medicino, kaj la
gvidisto Jacques Balmat, atingis la supron de Monto-Blanka, kiu estis
ĝis tiam rigardita kiel nesurirebla. Mi tuj la sekvintan tagon ĝin
eksciis kaj senprokraste ekvojaĝis por se fareble sekvi iliajn paŝojn.
Sed pluvoj kaj neĝoj devigis min forlasi la entreprenon ĝis la proksima
jaro. Al Jacques Balmat mi komisiis esplori la montegon je komenco de
junio kaj averti min pri la momento, kiam la platiĝo de la vintraj
neĝoj igos ĝin alirebla. Intertempe mi iris al la Provenca marbordo por
fari eksperimentojn kun tiuj komparotajn, kiujn mi intencis provi sur
Monto-Blanka.

Dum la monato junio Jacques Balmat sensukcese faris du ascendprovojn;
tamen li skribis al mi, ke sendube oni povos ascendi en la unuaj tagoj
de julio. Mi tiam ekveturis al Chamouni. En Sallenche renkontis mi la
kuraĝan Balmat, kiu estis ekvojaĝanta Ĝenevon por anonci al mi siajn
denovajn sukcesojn; la 5-an de julio li estis surprenirinta ĝis la
pinto de la montego kune kun du aliaj gvidistoj, Johan-Miĥael Cachat
kaj Aleksis Tournier. Kiam mi alvenis en Chamouni, pluvis, kaj la
malbela vetero daŭris preske kvar semajnojn. Sed mi estis decidinta
atendi ĝis fino de la sezono, prefere ol maltrafi la oportunan okazon.
Fine ĝi venis, tiu momento tiom dezirata, kaj mi ekmarŝis la 1-an de
aŭgusto, akompanata de unu servisto kaj dek ok gvidistoj, kiuj portis
miajn fizik-instrumentojn kaj la tutan ilaron, kiun mi bezonis. Mia
pliaĝa filo vigle deziris akompani min; sed mi timis, ke li estas ne
ankore sufiĉe fortika kaj ekzercita al tiaj marŝoj. Mi postulis, ke li
rezignu. Li restis ĉe la "Prieuré", kie li tre zorge faris observojn al
tiuj kunrespondajn, kiujn mi estis faronta sur la montsupro.

Kvankam estas apene du mejloj kaj kvarono rektlinie de la Prieuré de
Chamouni ĝis la pinto de Monto-Blanka, tiu ekskurso ĉiam postulis
almene dek ok marŝhorojn, tial ke ekzistas danĝeraj lokoj, malrektaĵoj,
kaj proksimume mil naŭcent dudek klaftoj ascendendaj.

Irante de la "Prieuré" ĝis Monto-Blanka tra la monto "La Côte", oni
unue sekvas la al Ĝenevo kondukantan vojon, ĝis la vilaĝo "Les
Bossons", kaj tie oni uzas la vojeton, kiu atingas la samnoman
glaciejon. Sed je malsupro de la deklivo, kiu kondukas al tiu glaciejo,
oni iras dekstren tra la vilaĝeto de l'Mont. Iom trans tiu vilaĝeto oni
ekascendas, sekvante la bordon de la torento, kiu ŝprucas el la
Taconay-glaciejo. Tiu suprenirejo estas tre sovaĝaspekta, funde de
mallarĝa valeto, lokita kontraŭ la Taconay-glaciejo, kiu svarmas je
glaciaĵoj, ne blankaj kaj puraj, kiel tiuj de "Bossons", sed
malpurigitaj de nigra koto kaj tratranĉitaj de samkoloraj ŝtonegoj; sed
daŭrigante la ascendon, oni evkidas super tiu glaciejo la purajn kaj
krutajn neĝojn de la kupolmonto "Goûté". Balde poste oni alvenas iom
super la Taconay- glaciejo, oni trapasas kelkajn danĝerajn lokojn, kaj
oni atingas fontanon kun klara kaj freŝa akvo, ĉe kiu la gvidistoj, jam
lacigitaj pro siaj ŝarĝoj, plezurege ripozis dum kelkaj momentoj.

Duon-horon post forlaso de la glaciejo, oni alvenas ĉe la piedo de
sufiĉe alta preske vertikala roko, kiu baras mallarĝan kaj profundan
koridoron. Por eliri el tiu koridoro, oni devas surgrimpi la rokaĵon;
tiu pasejo nomiĝas _Mapas_ aŭ Malbona-Paŝo. Oni estis tie metinta
ŝtupetaron, en la penso, ke mi ĝin bezonos; sed, ĉar mi timis impresi
al miaj gvidistoj malbonan opinion pri mi, se mi ĝin uzus, mi pasis
preter la ŝtupetaro, ne tuŝinte ĝin. Trans la "Mapas" oni estas
devigata surpaŝi kelkajn mallarĝajn kornicojn super altaj krutaĵoj.
Poste oni sekvas akran kreston kun profundegaĵo dekstre kaj tre
deklivaj herbejoj maldekstre; post kio oni per kvindek-grada deklivo
ascendas al groto aŭ kaverneto, kie mi tranoktis la 20-an de aŭgusto
1786, kiam, tuj post la vojaĝo de doktoro Paccard, mi provis, sekvante
liajn postsignojn, atingi la pinton de Monto-Blanka. Sed dumnokte
ekfalis torentsimila pluvego kaj neĝis sur la altaĵoj; malĝoje devis mi
reveni sur miajn paŝojn kaj prokrasti la aferon ĝis proksima jaro. En
ambe vojaĝoj mi bezonis proksimume kvar horojn, ne inkludante la
ripoztempojn, por iri de "Prieuré de Chamouni" ĝis tiu rifuĝejo.

La supro de l'rokaĵo, nord-weste de tiu groto, prezentas tre belan
vidaĵon. Tiu supro formas unu el la pintoj de la mallarĝa kresto de
l'monto "La Côte", kiu apartigas la glaciejojn "Taconay" kaj "Les
Bossons". La tiea montpasejo kuŝas je alto da ĉirkaŭe sescent klaftoj
super la "Prieuré de Chamouni". De tiu kresto oni ekvidas sub siaj
piedoj la du ĵus nomitajn glaciejojn, la tutan Chamouni-valon ĝis la
Balma pasejo kaj ambe montĉenojn, kiuj flankas tiun pasejon: pli
malproksime, oni ekvidas la Aï-turojn kaj la Sud-pinton, kiu superas
Saint-Maurice, kiel anke aliajn suprojn pli malapudajn. Sed la plej
interesa vidaĵo estas la nord-westa laŭlonge vidita parto de la kresto
mem, sur kiu oni staras. Egaj akrangulaj rokoj, strange kaj maltime
amasigitaj, kronas la supron de tiu kresto kaj aspektas plej nekutime
kaj sovaĝe; la bela kaj rideta paroĥo de "Ouches" ŝajnas dispecigita
per tiuj senfruktaj rokaĵoj kaj mirinde kontrastas kun ili. Unu el tiuj
rokoj, kies elstaranta angulo antaŭenas super la profundegaĵo, nomiĝas
pro tio _Birdbeko_. Oni rakontas, ke paŝtisto, vetinta iri kaj sidiĝi
sur tiun bekpinton, sukcesis kaj tie sidiĝis; sed restariĝante li pro
mallerta movo perdis la egalpezon, falegis kaj mortiĝis surloke.

Estis tagmezo, kiam ni alvenis sur tiun kreston; mi haltis duonhoron,
por ke miaj gvidistoj povas manĝi. Dume mi amuziĝis, rigardante je
granda profundo sub miaj piedoj fremdulojn, kiuj subtenataj de siaj
gvidistoj pene trapaŝis la malsupran plataĵon de la glaciejo "Les
Bossons", kaj kiuj verŝajne preparis por sia reveno fanfaronan rakonton
pri sia kuraĝo kaj pri la renkontitaj danĝeroj. Sed mi provis, kaj vane
provis, ekvidi sur la dua plataĵo du el miaj portistoj, kiuj pretendis
alveni pli rapide ol ni sur la kreston, kie ni staris, pasante tra tiu
glaciplataĵo, kiu efektive prezentas de la "Prieuré" vojon pli rektan.
Ĉar troviĝas danĝeraj paslokoj, ni estis maltrankvilaj pro ilia
neapero. Tamen ili reatingis nin, sed multe pli malfrue.

Daŭrigante la supreniron oblikve inter la glaciejo "Les Bossons" kaj la
supro de la kresto, ni pasis sub profunda kaverno, kie Jacques Balmat
en sia unua vojaĝo estis kaŝinta la ŝtupetaron, kiu helpis al ni
trapasi la krevaĵon de la glaciejo, kaj abistangon, uzendan por la
malfacilaj paslokoj. La ŝtupetaron li retrovis, sed la stangon oni
estis ŝtelinta; estas strange, ke tie troviĝis ŝtelistoj; oni tamen ne
povus diri, ke estis grandvojaj ŝtelistoj. Ni anke pasis ĉe la piedo de
la "Tur"-pinto, kiu estas la plej alta de tiu kresto, kaj je la unua
horo kaj tri kvaronoj ni atingis la supron de la "Côte"-monto, en loko
kie ni intencis tranokti. Tiu unua tago do ne estis longa: ni bezonis
nur ses horojn kaj duonon de "Prieuré" ĝis nia unua kuŝiĝejo.

Tiu rifuĝejo konsistis el amaso da egaj granitŝtonegoj, inter kiuj miaj
gvidistoj esperis trovi ŝirmejon, kaj kie doktoro Paccard kaj Jacques
Balmat tranoktis la unuan vesperon de sia esplorvojaĝo. Tiuj ŝtonegoj
estis tien ŝovitaj de la glaciaro, kiu estas tute proksima, kaj kiun
oni devas trapaŝi por progresi al supro de Monto-Blanka. Tie oni
forlasas la firman teron kaj ekpaŝas sur la glaciojn kaj sur la neĝojn
ĝis fino de la vojaĝo.

Preferinde estas trapaŝi la glaciejon dummatene, kiam la neĝo estas
ankore hardita; multe pli danĝera estas la trapaŝo vespere, kiam la
tagvarmo estas ĝin moliginta. Tion spertis Marie Coutet, sub kiu la
neĝo ekkrevis, kiam li iris esplori la pasejon, kiun ni estis sekvonta
la morgan tagon. Feliĉe li restis pendanta per la ŝnurego, kiu ligis
lin al liaj du akompanantaj kamaradoj. Je ilia reveno ni ĉiuj interese
demandis ilin pri ilia esplorpromeno, kiel oni demandas al spionoj
novaĵojn pri la malamika armeo. Trankvile kaj eĉ gaje raportis Marie
Coutet sian aventuron: malgraŭe, lia rakonto sternis malhelan vualon
sur la vizaĝojn; la plej bravaj ŝercis pri ĝi, sed la aliaj ŝajne
opiniis tiujn ŝercojn iom malkonvenaj. Tamen reveni hejmen neniu
proponis, ĉiu okupis sin serĉante ŝirmejon por pasigi la nokton; unuj
loĝiĝis en mia malnova rifuĝejo, kie ili esperis esti pli varme; aliaj
nestis inter la granitŝtonegoj; mi mem, kun mia servisto kaj du aŭ tri
el miaj fidelaj gvidistoj, kuŝiĝis sub tendo, kiun mi kunportigis, por
esti tute libera pri la loko, kie mi tranoktos.

La morgon, 2-an de aŭgusto, malgraŭ la vigla deziro, kiun ĉiuj havis
ekmarŝi frumatene, okazis tiom da diskutoj inter la gvidistoj pri la
divido kaj aranĝo de iliaj ŝarĝoj, ke nur je la sesa kaj duono ni povis
ekvojaĝi. Ĉiu timis tro ŝarĝi sin, ne por eviti laciĝon, sed por ne
trakrevigi la neĝon per sia pezo kaj tiel fali en profundaĵon.

Ni ekpaŝis sur la glaciejon kontraŭeje de la granitŝtonegoj, sub kies
ŝirmo ni estis dormintaj; la komenco estas tre facila; sed balde poste
oni envenas en glaciaĵan labirinton, disŝiritan per larĝaj krevaĵoj,
jen tute malplenaj, jen tute aŭ parte plenigitaj de neĝoj, kiuj ofte
formas arkaĵojn sube kavigitajn, kaj kiuj estas tamen kelkafoje la sola
rimedo havebla por transiri tiujn krevaĵojn; aliloke, oni uzas akran
glacikreston, kiel ponton por ilin transpaŝi. En kelkaj lokoj, kie la
krevaĵoj estas tute malplenaj, oni estas devigata malsupreniri ĝis la
fundo kaj denove supreniri per ŝtuparoj hakitaj en la glacion mem de la
kontraŭeja muro. Sed nenie oni atingas, nek eĉ ekvidas la rokon; la
fundo ĉiam estas neĝa aŭ glacia; kaj okazas momentoj kiam, post
malsupreniro en tiujn preske vertikalajn abismojn ĉirkaŭitajn de
glacimuroj, oni ne povas imagi, tra kie oni eliros. Tamen tiom longe
kiam oni marŝas sur la glacio mem, kiom ajn mallarĝaj estas la krestoj,
kiom ajn kliniĝaj estas la deklivoj, tiuj maltimaj Chamouni'anoj havas
la kapon kaj la piedon egale firmaj, kaj ili ŝajnas nek timigitaj nek
maltrankvilaj: ili interparolas, ridas, konkuras inter si; sed, kiam
oni paŝas sur tiuj maldikaj arkaĵoj pendantaj super abismoj, ili marŝas
en plej profunda silento; la unuaj tri, kune ligitaj per ŝnuregoj je
interspaco da kvin aŭ ses futoj unu de la alia; la okuloj fiksitaj
pieden, ĉiu penante meti la piedon precize kaj lerte en la postsignon
lasitan de la antaŭiranto. Sed, precipe pligrandiĝis tiu speco de timo,
kiam ni ekvidis la lokon, kie Marie Coutet[TR1] estis enprofundiĝinta;
la neĝo estis sub liaj piedoj subite krevinta, kreante ĉirkaŭ li
malplenaĵon, ses aŭ sep futojn diametre, malkovrantan abismon, kies nek
fundon nek randojn oni povis ekvidi, kaj tio en loko, kie neniu ekstera
signo anoncis plej etan averton de danĝero. Sekve, kiam transpaŝinte
iun el tiuj suspektaj neĝoj, la karavano retrovis sin sur la firma
glacio, esprimo de ĝojo kaj kvieto heligis ĉiujn vizaĝojn, babilo kaj
ŝercoj rekomencis; oni interdiskutis pri la vojo sekvenda, kaj,
trankviligita de la sukceso, oni pli konfide riskis sin je novaj
danĝeroj. Preske tri horojn ni pasigis por trapaŝi tiun timigan
glaciejon, kvankam ĝi havas larĝon da apene unu kvaronmejlo. De tiam ni
marŝis nur sur neĝoj, ofte tre malfacilaj pro la kliniĝo de la deklivoj
kaj kelkafoje danĝeraj, kiam tiuj deklivoj borderas profundegaĵojn; sed
tiam almene oni timas neniun alian danĝeron, ol tiun, kiun oni vidas,
kaj oni ne riskas esti englutita, sen ke nek forto nek lerto povas
helpi.

Elirante el la glaciejo, oni estas devigata supreniri unu el tiuj
ekstreme krutaj deklivoj; poste, oni pasas ĉe piedo de la plej malalta
kaj plej norda pinto de ĉeneto da rokoj, izolitaj meze de la
Mont-Blank'a glaciaro. Tiu ĉeneto, oriente, estas apartigita je la
Sudpinto kaj je la montoj, ligantaj tiun pinton kun Monto-Blanka, per
tre sovaĝaspekta glaciejo.

Post ol esti preterpasinta tiujn rokojn, oni ilin forlasas por serpente
supreniri en neĝplana valeto, kiu de nordo iras suden ĝis piedo de la
plej alta montpinto. Tiu neĝo estas tie ĉi kaj tie tratranĉita de
grandegaj kaj belegaj krevaĵoj. Ilia akra kaj neta tranĉo vidigas
neĝojn horizontale tavolitajn, ĉiu tavolo kunrespondanta al unu jaro.
Kiom ajn larĝa estas tiuj krevaĵoj, nenie oni povas ekvidi ties fundon.

Ni realbordiĝis la rokĉenon en la sama loko, kie la pasintan jaron mi
konstruigis rifuĝdometon; tiam mia intenco estis tranokti tie dum la
ascendo; sed malbela vetero malhelpis min atingi ĝis tie.

Tiu ĉeno ofte estas interrompita de neĝoj; la rokpintoj eliĝas kiel
insuletoj, aŭ kiel rifoj, el la neĝmaro, kiu kovras la tutan regionon.
Tie miaj gvidistoj perdigis al mi multan tempon, sub preteksto
matenmanĝi kaj ripozi; ilia intenco estis prokrasti nian marŝon sufiĉe,
por ke fariĝos neeble progresi ante la nokto en la parton de l'vojo,
kie jam ne troviĝas rokaĵoj kaj kie oni estus devigata kuŝiĝi surneĝe.
Nur je la dekunua ni revojaĝis, kvankam ni estis alvenintaj iom post la
naŭa.

De la tieaj rokoj ni povis ekvidi la lagon[1] trans la valo
"Abondance"; sed, daŭrigante la ascendon, oni ĝin vidis ĉiam pli bone;
ni eĉ tre facile rekonis la urbeton "Nyon". Antaŭ ni la montoj de
"Faucigny" iom post iom malsuprenis. La traborita pinto "Reposoir"
(Ripozejo) nin plej longtempe kontraŭstaris, tial ke ĝi estis najbara
kaj ĝia pinto konturiĝis kontraŭ la malproksima horizonto; efektive ni
konsideris venkitaj nur tiujn altaĵojn, super kiuj ni povis vidi la
Jura'on. Ĉiu tia venko estis ĝojtemo por la tuta karavano; ĉar nenio
plivivigas kaj kuraĝigas, ol la klara konstato de akiritaj progresoj.

Post unuhora marŝo ni pasis rande de grandega krevaĵo. Kvankam ĝi estis
larĝa je pli ol cent futoj, oni nenie ekvidis ĝian fundon. Dum ni ĉiuj
ripozis starantaj sur ĝia rando, admirante ĝian profundon kaj
observante ĝiajn neĝtavolojn, mia servisto, pro neklarigebla distriĝo,
fallasis la piedon de mia barometro, kiun li en la mano tenis; glitegis
tiu piedo sagrapide sur la dekliva flanko de la krevaĵo kaj je granda
profundo plantiĝis en la kontraŭejan flankon, kie ĝi restis fiksita,
vibrante kiel la lanco de Aĥilo sur la Skamandra bordo. Viglan
ĉagreniĝon mi pri tio eksentis, ĉar tiun piedon oni uzis ne nur por la
barometro, sed anke por la kompaso, por la lorno kaj por diversaj aliaj
instrumentoj, kiujn oni fiksas sur ĝin. Sed en tiu sama momento kelkaj
el miaj gvidistoj, kompatantaj mian ĉagreniĝon, proponis al mi iri kaj
rekapti ĝin; kaj, ĉar la timo ilin endanĝerigi retenis mian konsenton,
ili certigis, ke ili nenion riskas. Kaj unu el ili tuj pasigis al si
sub la brakoj ŝnuregon, kaj la aliaj retenante ĝin lasis lin malsupren
ĝis la barometra piedo, kiun li ekkaptis kaj triumfe realportis. Dum
efektiviĝis tiu entrepreno mi havis duoblan kaŭzon je malkvieto; unue
pri la sorto de la je ŝnuro pendanta gvidisto; poste, ĉar oni povis
vidi nin de Chamouni, de kie oni per lorno povis sekvi ĉiujn niajn
movojn, mi ekpensis, ke, se en tiu momento oni direktus al ni la
rigardojn, oni sendube kredus, ke unu el ni falis en la krevaĵon, kaj
ke ni klopodas por lin retiri. Feliĉe mi pli poste eksciis, ke en tiu
momento oni ne observis nin.

Ni estis devigataj trapaŝi tiun saman krevaĵon sur kliniĝa kaj danĝera
neĝponto; post kio, per anke tre kruta neĝdeklivo ni atingis unu el la
lastaj rokoj de la izolita ĉeno, kie mi tranoktis la postmorgon,
revenante de la montpinto, kaj pro tio mi nomis ĝin la _roko de la
Feliĉa Reveno_. Ĝia alto estas mil sepcent okdek klaftoj. Ni alvenis
tie je la unua kaj duono, kaj ni bonapetite tagmanĝis je sunvarmo. Sed
ĉar ni bedaŭris, ke ni ne havas akvon, la gvidistoj elpensis tre lertan
rimedon por ĝin havigi al ni. Ili pafis egajn neĝbulojn kontraŭ
sunekspozitajn rokojn; parto de la neĝo tie algluiĝis, fandiĝis pro la
varmigita roko, kaj ni kolektis la akvon, kiu gute destiliĝis teren.
Ili interŝanĝis sin por pafi la bulojn, kaj post kelkaj momentoj
kreiĝis fontano, kiu provizis nin je tiom da akvo, kiom ni povis deziri.

Tiu rokaĵo, izolita meze de la neĝoj, estis por niaj gvidistoj vera
ĝuloko, kvaze Kalipsa insulo; ili ne povis konsenti forlasi ĝin kaj
nepre volis tranokti tie. Ili imagas, ke ĉe tiuj altaj neĝoj regas
dumnokte absolute netolerebla frosto, kaj ili serioze timis mortiĝi
tie. Fine mi diris al ili, ke koncerne min, mi estas firme decidinta,
iri tien kun tiuj el ili, kiuj estas fidindaj, ke ni profunde fosos en
la neĝon, ke ni kovros tiun kavaĵon per la tendtolo, ke ni tien
enfermos nin ĉiujn kune, kaj ke tiel ni ne suferos pro malvarmo, kiom
ajn akra ĝi estos. Trankviligis ilin tiu aranĝo, kaj ni ekmarŝis
antaŭen.

Post tridekkvinminuta supreniro ni atingis la unuan neĝplataĵon, kiu
prezentiĝas sur tiu vojo. La kliniĝo de tiu plataĵo certe ankore estas
dek- ĝis dekdugrada, tamen ĝi ŝajnis esti nivelaĵo kompare kun la
grimpitaj de ni deklivoj. Maldekstre staris la Sud-pinto, kiu komencis
senteble malsupreni; dekstre, la kupolpinto Goûté. Plej nekutiman kaj
grandiozan spektaklon prezentis la supro de tiu kupolo, niaflanke
tratranĉita preske vertikale, kovrita per duoncirkla neĝtavolo, simila
al pontarkaĵo, kaj kronita per vico da grandegaj kubformaj neĝblokoj,
kiujn ni nomis "serakoj". Antaŭ ni staris la Mont-Blank'a pinto, celo
de nia vojaĝo, ankore mirinde altega je niaj okuloj; maldekstre de ĝi
vidiĝis la rokoj, kiujn mi nomas ĝia ŝtuparo, kaj belegaj tranĉoj de
freŝaj neĝoj, kiuj por la sunlumo aspektis eksterordinare rebrilaj kaj
blindigaj.

Dudek minutojn ni bezonis por trapaŝi tiun plataĵon; kaj tiu tempo
ŝajnis al ni tre longa, tial ke de post la lasta vojaĝo de Jacques
Balmat ĝi estis tra sia tuta larĝo balaata de du potencegaj
seraklavangoj, deŝiritaj el la Goûté'a kupolpinto: ni estis devigataj
marŝi tra tiuj glaciaĵoj kun la timo denove sublavangiĝi. De tiu
plataĵo ni dum preske unu horo supreniris tridekkvargradan deklivon,
kaj tiel ni atingis la duan plataĵon, kie ni estis tranoktontaj.

Unue okazis daŭraj kaj seriozaj pridiskutoj por elekti la lokon, kie
fiksota estos la tendo, sub kiu ni ĉiuj devos kuniĝi por esti ŝirmataj
kontraŭ la nokta frosto, kiu tiom terurigis la gvidistojn. Krom la
malvarmo ni devis eviti du danĝerojn, el kiuj unu venis de supre, la
alia de malsupre: ni devis elekti lokon, kie la ekfalontaj de la altaĵo
lavangoj ne povus atingi nin, kaj kie oni ne povus suspekti la ekziston
de iu krevaĵo, kaŝata de supraĵaj neĝoj. Tremis la gvidistoj je la
penso, ke tiu neĝo, ŝarĝita per la pezo de dudek en malgrandan spacon
kunigitaj homoj, kaj moligita de la varmo de iliaj korpoj, povus subite
ekkrevi kaj nin ĉiujn kune engluti meze de la nokto. La almenan eblon
de tia supozo pruvis teruriga krevaĵo, kiun ni estis randintaj
suprenirante sur tiun saman plataĵon, kaj kiu eble penetris sub ĝin.
Tamen, cent kvindek paŝojn post la eniro sur la plataĵon ni trovis
lokon, kiu ŝajnis al ni bone ŝirmata kontraŭ ĉiuj tiaj danĝeroj.

Tie miaj gvidistoj unue ekfosis la lokon, kie ni intencis tranokti; sed
tre balde ili eksentis la efikon de la maldensa aero. Tiuj fortikaj
viroj, kiujn la ĵus faritaj sep aŭ ok marŝhoroj tute ne lacigis, jam
post kvin aŭ ses neĝŝoveloj plu ne povis daŭrigi; ili estis devigataj
sin konstante interŝanĝi. Unu el ili, kiu estis retraŭirinta por ĉerpi
akvon antee viditan en krevaĵo, ekmalsaniĝis irante tien, revenis sen
la akvo kaj pasigis la vesperon en plej malagrabla sentumo. Mi mem,
observante miajn meteorologiajn instrumentojn, sentis min lacega,
kvankam mi estas kutimigita al la montara aero kaj pli bone fartas en
tiu aero, ol en tiu de la malaltaĵo. Tiu sentumo brule soifigis nin,
kaj ni povis havigi al ni akvon nur per fando de la neĝo, ĉar la akvon,
kiun ni vidis dum la ascendo, ni trovis glaciiĝinta, kiam ni revene
iris serĉi ĝin; kaj la malgranda karbhejtilo, kiun mi estis
kunpreninta, estis negranda helpo por dudek soifantaj personoj.

De la mezo de tiu plataĵo, lokita inter la lasta pinto de Monto-Blanka
sude, ties altaj ŝtupoj oriente, kaj la Goûté'a kupolmonto okcidente,
oni ekvidas preske nur neĝojn; ili estas puraj, blindige blankaj, kaj
sur la altaj pintoj ili plej strange kontrastas kun la preske nigra
ĉielo de tiuj altaj regionoj. Oni vidas tie neniun vivan estaĵon,
neniun ŝajnon de vegetaĵoj; tie estas la regno de frosto kaj silento.
Kiam mi reprezentis al mi doktoron Paccard kaj Jacques Balmat ĉe
krepusko alvenantaj unuaj en tiun dezerton, sen ŝirmejo, sen helpo, eĉ
ne estante certaj, ke homoj povas vivi en la lokoj, kien ili pretendis
iri, daŭrigante tamen sian entreprenon maltime, mi admiris iliajn
spiritforton kaj kuraĝon.

Sur la senneĝaj montaroj, kies alto ne superas mil ĝis mil ducent
klaftojn, estas agrable atingi la kuŝiĝejon frue: ripozigas la
vesperfreŝo post la dumtaga laciĝo; oni sidiĝas surherbe aŭ surroke,
oni amuzas sin observante la malheliĝantajn nuancojn de la lumo kaj la
fenomenojn, kiuj preske ĉiam akompanas la sunsubiĝon kaj la krepuskon.
Sed sur la altaj kaj neĝkovritaj montegoj, tiuj tagfiniĝoj estas tre
malagrablaj; oni ne scias kie resti: se oni staras senmove, oni
frostegas, kaj pro la laciĝo kaj la aera maldenso oni estas senigita je
la forto kaj kuraĝo varmigi sin per ekzercmovoj. Tion ni spertis en tiu
stacio, kie ni estis alvenintaj ĉirkaŭe je la kvara. Ni ĉiuj frostis
pro malvarmo; kun ekstrema senpacienco atendis ni, ĝis la tendo estos
starigita; tuj kiam ĝi estis preta, ĉiuj sin ĵetis internen, kaj balde
la babilo de la gvidistoj kaj la naŭzaĵoj de la vomemuloj devigis min
eliri. Mi akceligis kiel eble plej la vespermanĝon. Poste ni nur
malfacile povis aranĝi nin tiamaniere, ke ĉiuj povas eniri en la
tendon, en pozicio taŭga por pasigi la nokton; ili permesis al mi
kuŝiĝi en angulo; sed koncerne ilin, ili povis nur sidiĝi surpajle,
inter la kruroj unuj de la aliaj; ĉiam priokupataj de timo pro
malvarmo, ili tiel zorge ŝtopis ĉiujn fendojn de la tendo, ke mi multe
suferis pro la varmo kaj pro la per nia spiro haladzigita aero. Mi
estis devigata dumnokte eliri por libere spiri. Brilis la luno plej
hele meze de ebonnigra ĉielo; Jupitro anke tutplene lumradianta estis
eliranta postaŭ la plej alta pinto oriente de Monto-Blanka, kaj tiom
blindiga estis la lumo rebriligata de tiu neĝkampego, ke nur la
unue- aŭ duegrandajn stelojn oni povis ekvidi. Fine, ni ĵus estis
ekdormantaj, kiam nin vekis bruego de granda lavango, kiu ekkovris
parton de la deklivo ascendenda la morgan tagon. Je tagiĝo montris la
termometro tri gradojn sub la glacipunkto.

Ni ekmarŝis nur malfrue, tial ke ni devis fandi neĝon por la matenmanĝo
kaj por la vojaĝo; tuj kiam fluidiĝintan, oni ĝin trinkis, kaj tiuj
samaj homoj, kiuj kvazereligie konservis la kunportitan vinon,
konstante ŝtelis la akvon, kiun mi estis enrezerve metinta. Ni trapaŝis
unue la duan plataĵon, ĉe kies enirejo ni ĵus tranoktis; de tie ni
supreniris al la tria, kiun ni anke trairis, kaj post duonhoro ni
alvenis ĉe la malsupro de la granda deklivo, tra kiu marŝante eŝten oni
atingas la rokon, kiu formas la maldekstran ŝultron de la Mont-Blank'a
pinto. Komencante tiun supreniron, mi estis jam sufiĉe elspirigita pro
la aermaldenso; tamen nelonga halto, ĉiutridekpaŝe kaj nesidiĝante,
multe helpis al mi rekapti la spirkapablon; kaj tiel mi post kvardek
minutoj atingis la enirejon al la lavango, kiu estis la antean nokton
falinta kaj ĝis en nia tendo aŭdita.

Tie ni ĉiuj haltis dum kelkaj momentoj, en la espero ke, ripoziginte
plene la krurojn kaj pulmojn niajn, ni povos trapaŝi la lavangon iom
rapide kaj senhalte, sed tio estis neebla; nepre nevenkebla estas la
speco de laco, kiu rezultas de la aermaldenso; kiam ĝi atingas sian
plejon, la plej urĝe minacanta danĝero eĉ ne povus devigi onin fari nur
unu pluan paŝon. Sed mi trankviligis miajn gvidistojn, klarigante al
ili, ke tiu loko estas ĝuste la malplej danĝera, tial ke la el la
superantaj altaĵoj kaduka neĝo jam estis defalinta.

Trans tiu lavango la deklivo fariĝis ĉiam pli kruta kaj kondukis
maldekstre al teruriga profundegaĵo; ni devis trapasi sufiĉe larĝan
fendon, kies transiro estis ĝenata de glacibloko, kiu nin devigis paŝi
pli proksime al la deklivrando. Estis la antaŭaj gvidistoj hakintaj
paŝaron en la harditan neĝsupraĵon; sed la paŝojn ili faris tro longaj,
tiamaniere ke por atingi la hakitaĵon, oni estis devigata fari paŝegon,
tiel riskante maltrafi ĝin aŭ nepre gliti en la profundaĵon. Poste, ĉe
la supra parto la glaciiĝinta supraĵo estis pli maldika; tiam ĝi
rompiĝis sub niaj paŝoj, kaj sube troviĝis ok aŭ naŭ coloj da
farunsimila neĝo, subportata de dua hardita neĝkrusto; oni tiel
duonkrure enneĝiĝis; post kio oni glitis direkte al la profundegaĵo,
kontraŭ kiu oni estis haltigita nur per la supera krusto, kiu tiel
devis kontraŭstari grandan parton de la pezo de niaj korpoj; kaj, se ĝi
rompiĝus, oni nepre glitus ĝisfunde. Sed pri la danĝero mi tute ne
priokupis min; mia volo estis firma, mi estis decidinta iri antaŭen,
tiel longe ĝis miaj fortoj malpermesos; mi havis nenian ideon alian, ol
firmigi miajn paŝojn kaj antaŭeniri.

Oni diras, ke pasante rande de profundegaĵo oni devas ne rigardi ĝin,
kaj tio estas ĝisiugrade vera; tamen jen pri tiu temo la rezulto de mia
longa sperto. Ante ol ekpaŝi en krutejon, oni devas unue esplori la
profundaĵon per la rigardo kaj tieldire satiĝi je ĝi, ĝis ĝia efiko sur
la imagon estas tute elĉerpita kaj ĝis oni povas vidi ĝin kvaze
indiferente. Oni samtempe studu la sekvendan vojon kaj tieldire marku
la farendajn paŝojn. Poste oni jam ne pensas pri la danĝero kaj oni sin
okupas nur pri la zorgo sekvi la elektitan vojon. Tamen, se oni estas
nekapabla elporti la vidon de la profundaĵo kaj kutimiĝi je ĝi, tiam
prefere estas rezigni la entreprenon; ĉar, kiam la vojeto estas
mallarĝa, estas neeble rigardi tien, kien oni metas la piedon,
nevidante samtempe la profundaĵon; kaj tiu vidaĵo, kiam neatendita,
naskas kapturnojn kaj povas kaŭzi onian perdon.

En tia loko kaj en aliaj danĝeraj pasejoj mi uzis la kutiman de la
gvidistoj agmanieron, kiu ŝajnas al mi samtempe la plej maldanĝera por
la uzanto kaj la plej oportuna por la helpantaj gvidistoj: oni
kunprenas malpezan sed fortan bastonon je ok ĝis dek futoj da longo; du
gvidistoj, unu antaŭe, la alia postaŭe, tenas la bastonon ĉe la
profundaĵa vojflanko, unu per unu finiĝo, la alia per la alia; kaj oni
marŝas meze je tiu moviĝanta barilo, sur kiun oni sin apogas kiam
necese; tio nek ĝenas nek lacigas iumaniere la gvidistojn kaj povas
servi al ilia propra subteno en la okazo, se unu el ili ekglitas aŭ
ekfalas en fendaĵon.

Fine, post du kaj duona marŝhoroj nombritaj de la loko, kie ni estis
tranoktintaj, ni atingis la rokon nomitan de mi maldekstra ŝultro aŭ
dua Mont-Blank'a ŝtuparo. Tie prezentiĝis al miaj okuloj grandega kaj
por mi tute nova horizonto, ĉar la pintego staris ĉe nia dekstro, kaj
direkte al Italio nenio plu kaŝis al ni la tuton de la Alpoj, kiujn mi
neniam estis vidinta de tiel grandega alto. Tie mi havis la kontentigon
certe atingi la ĉefpinton, ĉar la ankore farenda ascendo estis nek
kruta nek danĝera. Sidantaj sur la rando de tiu belega teraso, ni
manĝis peceton; sed la kunportitaj pano kaj viando estis trafrostintaj.
Tamen neniam montris la termometro malpli ol tri gradojn sub la
glacipunkto; kaj tiuj manĝaĵoj, kovremetitaj en dorskorbon de homo
portitan, certe estis iom ŝirmitaj kontraŭ la frosto per la varmo de
lia korpo. Mi do estas konvinkita, ke en la malaltaĵo tiuj manĝaĵoj
neniel estus frostintaj po la sama grado, kaj ke tie eĉ termometro
enfermita en la dorskorbon ne estus atingita la nulgradon; sed en tiu
maldensa kaj ĉiam renovigita aero la trapenetritaj de akvo korpoj
ellasas fortan elvaporiĝon kaj tial malvarmiĝas multe pli, ol la seka
termometra bulbo.

Ripozinte kaj observinte la nudajn tie renkontitajn rokojn, kiuj de la
bordoj de nia lago estas tre klare videblaj maldekstre de la plej alta
pinto de Monto-Blanka, mi reekmarŝis; estis proksimume la naŭa horo.
Ĉar mi estis de Chamouni mezurinta la altojn de la diversaj partoj de
la montego, mi sciis, ke restas ne pli ol ĉirkaŭe cent kvindek klaftoj
ascendendaj, kaj tio per deklivo de nur dudek ok ĝis dudek naŭ gradoj,
sur neĝo sufiĉe firma kaj tamen neniel glitiga, sen krevaĵoj kaj
neproksima al profundegaĵoj; mi do esperis atingi la pintegon en malpli
ol trikvaron-horo; sed la aermaldenso kaŭzis malfacilaĵojn pli
grandajn, ol mi estus kredinta. Ĉe la fino mi estis devigata halti
ĉiudekkvin- aŭ deksespaŝe por rekapti spiron; tion mi plej ofte faris
starante kaj apogite sur mian bastonon, sed el tri fojoj mi devis
sidiĝi ĉirkaŭe unu fojon. Tiu ripozbezono estis tute nevenkebla; kiam
mi provis kontraŭstari je ĝi, rifuzis la kruroj sian servon, mi
eksentis duonsvenon kaj estis kaptita de kapturnoj tute sendependaj de
la lumago, ĉar la okulojn perfekte protektis la duobla vualo kovranta
mian vizaĝon. Ĉar mi kun granda bedaŭro vidis la tempon pasanta, kiun
mi esperis dediĉi al miaj eksperimentoj sur la montpinto, mi faris
diversajn provojn por mallongigi la ripoztempojn; mi provis ekzemple ne
paŝi ĝis perdo de la fortoj kaj momente halti ĉiujn kvar aŭ kvin
paŝojn, sed mi neniom gajnis; post dek kvin aŭ dek ses paŝoj mi estis
devigata ripozi tiom longe, kiom se mi estus ilin farinta senhalte; kaj
pli rimarkinde, la plej forte malagrabla sentumo spertiĝis nur ok aŭ
dek sekundojn post ĉesigo de la marŝo. Sole helpis kaj plifortigis min
la freŝa nordvento; kiam suprenirante mi turnis la vizaĝon tiudirekte
kaj glutis profunden la aeron de tie venantan, mi povis fari dudek kvin
ĝis dudek ses paŝojn senhalte.

Ĉirkaŭe ĉe la mezo de tiu supreniro, oni preterpasas du malgrandajn
rokojn, elstarantajn el la neĝo. La pli alta el ambe estis antenelonge
frakasita, ĉar ĝiaj fragmentoj dise kuŝis ĉiuflanke sur la freŝa neĝo
je distanco ĝis kelkaj futoj. Kaj ĉar certe neniu homo venis tie por
ekkrakigi tiun rokon per pulvo, aŭ ĝin dispecigi per fera frapmaso, oni
ne povas dubi, ke tio estis efiko de fulmo.

La lasta parto de la ascendo inter tiuj roketoj kaj la montpinto estis,
kiel supozite, la plej laciga por la spiro; tamen, mi fine atingis la
tiom longe deziratan celon. Ĉar dum tiu duhora laciga ascendo mi
konstante havis antaŭ la okuloj la preske tutan videblan parton de la
pintego, la alveno ne estis por mi subita surprizo; ĝi eĉ ne donis al
mi tian kontenton, kian oni povus imagi; la plej vigla, plej dolĉe
sento estis por mi la ĉeso de la malkvietoj, kies objekto mi estis;
efektive, kvaze incitis min la daŭro de tiu lukto, la memoro kaj la
ankore emocia sento mem de la penoj kaŭzitaj al mi de tiu venko. En la
momento, kiam mi atingis la plej altan punkton de la neĝo kronanta tiun
montpinton, mi pli kun kolera ol kun plezura sento piedpremis ĝin.
Cetere, mia celo estis ne nur atingi la plej altan punkton, sed precipe
fari observojn kaj eksperimentojn, kiuj sole donus ian valoron al tiu
vojaĝo, kaj mi tre timis, ke mi nur parton de tio povos fari, kion mi
projektis. Efektive mi jam estis spertinta, eĉ sur la plataĵo, kie ni
tranoktis, ke en tiu malpeza aero ĉiu zorge farata observo lacigas,
tial ke oni nevole haltigas la spiron; kaj tiu spirreteno kaŭzas
sentumon des pli malagrablan, ke la aermaldenso postulus enspirojn pli
oftajn; mi estis devigata ripozi kaj enspiri post ĉiu perinstrumenta
observo, kvaze mi estus farinta rapidan supreniron.

Tamen viglan kontenton donis al mi la grandioza spektaklo, kiun mi
havis antaŭ la okuloj. Verdire malpeza vaporo flosanta en la malsupraj
aerregionoj forprenis de mi la vidon de la plej malaltaj kaj distancaj
objektoj, kiaj la Francaj kaj Lombardaj ebenaĵoj; sed ne multe bedaŭris
mi tiun perdon; kion mi precipe venis por vidi, kaj kion mi plej klare
vidis, tio estis la tuto de ĉiuj altaj montpintoj, kies organizon mi
jam de longe deziris koni. Mi ne povis kredi je miaj okuloj; al mi
ŝajnis esti sonĝo, vidi sub miaj piedoj tiujn majestajn montsuprojn,
tiujn timindajn pintegojn, la Sudpinton, la Argentieron, la Giganton,
kies eĉ la bazoj antee estis por mi tiom malfacile kaj danĝerplene
alireblaj. Mi ekkomprenis iliajn rilatojn, ilian interligon, ilian
strukturon, kaj unu sola rigardo forigis dubojn, kiujn jaroj da laboro
ne povis klarigi.

Dume, streĉis miaj gvidistoj la tendon kaj starigis en ĝi la tableton,
sur kiun mi intencis fari la eksperimenton de akvoboligo. Sed, kiam mi
volis aranĝi kaj observi miajn instrumentojn, mi estis devigata
ĉiumomente interrompi mian laboron por okupi min nur pri la zorgo
spiri. Se oni konsideras, ke la barometro montris nur dek ses colojn
kaj unu linjon, kaj sekve ke la aero posedis apene pli ol duonon da sia
kutima denso, oni komprenos, ke tiun mankon ni devis kontraŭagi per
enspiroj pli rapidaj. Nu, tiu rapido akcelis la sangmovon des pli, ke
la arterioj jam ne ricevis de ekstere la kutiman kontraŭpremon; ni do
ĉiuj havis febron.

Kiam mi restis tute senmova, mi spertis nur iom da svensento, malfortan
vomemon. Sed, kiam mi penis aŭ fiksis mian atenton dum kelkaj momentoj
sinsekve, kaj precipe kiam mi antaŭen kliniĝante kunpremis mian
bruston, tiam mi estis devigata ripozi kaj rapidspiri dum du aŭ tri
minutoj. Similajn sentumojn spertis miaj gvidistoj. Ili havis nenian
apetiton; kaj verdire, nia manĝprovizo, kiu tute frostis dumvoje, ne
estis tre taŭga eksciti ĝin; ili eĉ ne zorgis pri la vino, nek pri la
brando. Efektive, ili estis konstatintaj, ke la fortaj likvoroj
pliakcentas tiun malbonstaton, sendube tial, ke ili ankore pli
rapidigas la sangmovon. Nur freŝa akvo alportis komforton kaj plezuron,
kaj ni bezonis tempon kaj penon por havigi fajron, sen kiu neniom da
akvo estis ricevebla. Kelkaj el miaj gvidistoj, nekapablaj toleri pli
longe tiujn diversajn suferojn, malascendis la montegon la unuaj por
reĝui aeron pli densan.

La pinto de Monto-Blanka estas speco de azendorso, aŭ longforma kresto
direktata de oriente okcidenten, proksimume horizontala en la plej alta
parto kaj dekliva ĉe ambe ekstremaĵoj laŭ anguloj da dudek ok ĝis
tridek gradoj. Tre mallarĝa estas tiu kresto, preske tranĉa ĉe sia
supro, tiom ke du personoj ne povus tie marŝi duope; tamen, ĝi
plilarĝiĝas kaj rondiĝas malsuprenante eŝten, kaj westflanke ĝi similas
antaŭtegmenton, elstarantan norden. La tuta supro estas plene kovrita
de neĝo: el ĝi vidiĝas neniu rokaĵo, escepte ses- aŭ sepdek klaftojn
pli malsupre. Estus nature kredi, ke la plej alta pinto de la Alpoj sin
trovas apud ties centro, aŭ almene meze en la larĝo de la pramontara
amaso. Tamen, ne estas tiel. De la Mont-Blank'a pinto oni konstatas, ke
pli multaj estas la altaj suproj sude, Italflanke, ol norde,
Savojflanke; sekve tiu altega pinto staras preske ĉe la norda rando de
la pramontara tutaĵo. Tial multe pli bela kaj interesa estas la
spektaklo Italflanke; la sekundariaj montaroj norde, kronataj per la
blua kaj unuforma linio de l'Jura, prezentas nenion grandan nek
diversaspektan; kaj niaj ebenaĵoj, eĉ nia lago, oblikve vidataj tra la
horizontaj vaporoj, prezentas nur malfortajn nuancojn kaj
nedistingeblajn objektojn. Male, ĉe la suda flanko, la horizonto estas
ĝis vidlimo kovrata de altaj montpintoj diverse formataj kaj
grupigataj, miksataj de neĝoj kaj rokoj kaj tratranĉataj de verdaj
valoj; la tuto aspektas tiom strange kiom belege. Sed precipe, kiel mi
jam diris, la pintoj kaj la glaciejoj de la Mont-Blank'a apudaĵo estis
por mi spektaklo samtempe plej rava kaj plej instrua.

Oni demandis, ĉu pro la alto de Monto-Blanka oni ne povus de ĝia pinto
ekvidi la maron. Ni certe ne povis distingi ĝin; sed, eĉ se ĝi estus en
la sfero de nia vidradio, ni estus ĝin ne vidinta pro la vaporo
flosanta sur la horizonto. Tamen, se ekzistus nur ebenaĵoj inter
Monto-Blanka kaj la maro, oni povus de tiu montpinto vidi la bordojn de
la Ĝenova golfo, kaj eĉ dek du mejlojn transe, kvankam ili kuŝas je
distanco da kvindek ses mejloj; tio neniel estus kontraŭa al leĝoj de
optiko kombine kun kurbeco de l'tero. Sed, ĉar la tuta golfo estas
borderita de montoj, ĉu de la Alpoj ĝis okcidento, ĉu de la Apeninoj
ĝis oriento, ŝajnas neeble vidi de Monto-Blanka la maron, nek eĉ de
maro la Monto-Blankan (kio estus pli facila, tial ke ĝia blanka pinto
sin projekcianta kontraŭ la ĉielbluo formus objekton pli videblan),
escepte se oni ĝin ekvidus tra iu montgorĝo aŭ iu malaltigita parto el
la montaro de la Ĝenova marbordo. Tamen, tiun pinton oni tre klare
povas vidi de la montsuproj, kiuj staras ĉe la marbordo; mi eĉ kredas,
ke mi ĝin rekonis de la Cauma monto, super Tulono. De interne de la
teroj oni povas vidi Monto-Blankan de tre granda malproksimo; de Diĵono
ekzemple, kaj eĉ de Langres, kiu distancas sesdek kvin mejlojn
rektlinie.

Blovis sufiĉe akra nordvento, kiu sur la tranĉa supro igis la froston
neagrabla; sed tuj kiam oni malsupreniĝis sube de la kresto, ĉe la
sudflanko, oni ĝuis komfortan temperaturon: la plimulto de miaj
gvidistoj dormis aŭ ripozis je sunvarmo sur siaj tornistroj, sternitaj
surneĝe. Vere, estas rimarkinde, ke sur ĉiuj altaj montsuproj, tuj kiam
oni estas ŝirmata kontraŭ la senpera impreso de l'vento, oni ĝin tute
ne sentas plu: en la malaltaĵo, male, eĉ kiam oni estas protektata
kontraŭ la rekta ago de l'vento, oni tamen perceptas ties refluojn kaj
reblovojn. Sendube la maldensa aero ne rebatas la venton, kiel faras
aero pli peza.

Kiuj atingis la supron de altaj montoj, al tiuj estas la fakto konata,
ke la ĉielo tie aspektas pli malhele blua, ol en la malaltaĵo. Sed ĉar
la esprimoj "pli" kaj "malpli" rilatas al nedifinitaj sentumoj,
konservataj en imago ofte trompa, mi serĉis rimedon por tieldire
kunpreni kun mi specimenon de la Mont-Blank'a ĉielo, aŭ almene de la
koloro prezentita al mi de ĝi. Tiucele, mi estis per lazurbluo aŭ bela
Prusbluo kolorinta paperbanderolojn je dek ses diversaj nuancoj, de la
plej malhela, markita per n-o 1, ĝis la plej pala, per n-o 16. El ĉiu
el tiuj banderoloj mi fortranĉis tri egalajn kvadratojn, kaj tiel mi
formis el tiuj nuancoj tri seriojn, tute similajn inter si; unun el
tiuj serioj mi lasis al S-ro Senebier en Ĝenevo, alian al mia filo en
Chamouni, kaj la trian mi kunprenis kun mi. Je tagmezo de la tago, en
kiu mi estis sur la montpinto, la ĉielo zenite de Ĝenevo aspektis kiel
la sepa nuanco; en Chamouni, inter la kvina kaj la sesa, kaj sur
Monto-Blanka, inter la unua kaj la dua, t. e. tute proksime al plej
malpala reĝbluo. Malgraŭ la forto de la ĉielkoloro la ombroj sur la
Mont-Blank'a pinto neniel ŝajnis koloritaj. Estas vere tamen, ke la
tiama horo ne estis favora por tia observo.

La granda puro kaj lumpenetreco de la aero, kiuj estas kaŭzoj de la
forte kolorita ĉielbluo, produktas sur la Mont-Blank'a supro strangan
fenomenon: la steloj estas videblaj je taghelo; tamen, por ilin vidi,
necese estas stari tute en ombro kaj eĉ havi super la kapo ombrotavolon
sufiĉe dikan; se ne, la tro forte lumigita aero dronigas la palan helon
de la steloj. La plej konvena loko por fari tiun observon dummatene
estis la deklivo, kiu suprenas ĝis la Mont-Blank'a ŝultro: kelkaj el la
gvidistoj asertis, ke ili de tie ekvidis stelojn; koncerne min, mi ne
pensis pri tio, sekve mi ne povis mem konstati tiun fenomenon; tamen la
unuanima aserto de la gvidistoj lasas nenian dubon pri ĝia realo. Alia
stranga efiko de la aerpuro kaj de la malpala ĉielkoloro, kiu rezultas
el ĝi, estas la teruro, kiun ĝi elvokis ĉe kelkaj gvidistoj dum unu el
la unuaj provoj faritaj por atingi la montpinton. Dum ili ascendis
krutan neĝdeklivon, ili subite ekvidis la ĉielon tra speco de fendaĵo,
kiu boris la supron de tiu deklivo; pro la nigra ĉielkoloro la fendo
ŝajnis al ili esti profundegaĵo: kaptitaj de granda timego, ili
retraŭiris kaj raportis en Chamouni, ke ili ne povis plu antaŭen, tial
ke vidiĝis antaŭe teruriga profundaĵo.

Sur la montsupro la neĝsupraĵo estas kovrata de maldika glacilako, kiu
fariĝas skvama per ekkrako. Sunfrapoj fandas la neĝojn supraĵe; kaj,
ĉar ĝi balde poste reglaciiĝas, tio formas specon de lako. Tuj kiam
vento iom forte ekblovas, ĝi ŝiras tiun lakaĵon, sublevas la skvamojn
kaj ilin flirtigas altege. Aldoniĝas neĝpolvoj, kiujn la vento
forblovas ankore pli facile. Oni tiam ekvidas de la najbaraj valoj
specon de fumo, kiu aspektas kiel nubo suprenanta el la montpinto laŭ
direkto de la vento. La enlanduloj tiam diras, ke Monto-Blanka fumas
sian pipon. Tiu flirtanta neĝo ruĝkoloriĝas ĉe la subiĝanta suno kaj
kelkafoje similas flamon de vulkano. Sub tiu glacilako la neĝo estas
sufiĉe firma, kaj, kvankam oni povas profundigi en ĝin bastonon, ĝi
tamen kontraŭstaras sufiĉe forte. La deklivoj sube de la pinto, kiuj
estas ekspozataj al pli forta ago de la sunradioj, fandiĝas pli
profunden; kaj reglaciiĝante poste dum la nokto, ili formas pli dikan
kruston, kiu povas subteni homon senkrake en kelkaj lokoj, sed en aliaj
ĝi rompiĝas sub la piedoj. Sub tiu krusto, precipe en la krutaj
deklivoj, oni trovas farunan kaj nekoheran neĝon, en kiun oni tamen
eniĝas nur duonkrure, tial ke oni tiam renkontas alian pli fortan
kruston; tamen, kiam oni surpaŝas neĝojn tute farunajn, oni
enprofundiĝas ĝiszone, kiel mi ĝin dumvintre spertis.

Oni ofte esprimis deziron scii, kioma estas la diko de la neĝĉapo, kiu
kovras la Mont-Blank'an pinton. Sed, ekzistas nenia rimedo por ĝin
certigi; estus necese, ke tiu ĉapo estu ie tratranĉita; sed tio ne
estas: ĝi malsuprenas ĉiuflanke per deklivoj pli-malpli longaj, kiuj
nenie montras iom klare la dikon de la neĝo. Sur la Goûté'a montkupolo
la neĝĉapo estas nete tranĉita ĉe la eŝta flanko, kaj tiu tranĉo estas
borderita de la ortangulaj neĝ- kaj glacimasoj, kiujn mi priparolis kaj
nomis "serakoj". Tiuj masoj, glitintaj aŭ ruliĝintaj de la supro de tiu
tranĉo ĝis la malsupro de la plataĵo trapaŝita de ni, prezentis dikon
da nur dek du futoj; sed verŝajne ilia supra parto, maldika kaj
nekohera, rompiĝis survoje.

Poste mi serĉis proksime de la pinto iun alian lokon, ĉe kiu oni povus
vidi neĝtavolon vertikale tratranĉitan super roko, kie ne okazas
lavangoj, kaj kies neĝoj povas esti konsiderataj kiel produktaĵo de la
rekte el la ĉielo neĝado. Super la dekstra ŝultro de Monto-Blanka mi
trovis tian tranĉaĵon, kies diko estis ĉirkaŭe tridek unu klaftoj aŭ
cent naŭdek futoj. Nu, ĉar falas pli da neĝo sube de la pinto ol sur la
pinto mem, mi verŝajne estos pli supere al vero ol sube, asertante ke
la diko de la ĉiamaj neĝoj sur la Mont-Blank'a pinto ne superas ducent
futojn, kaj tio estas la maksimumo, al kiu ĝin reduktas la ventoj, la
elvaporiĝo kaj la fandiĝo, ĉu funda, ĉu supraĵa. Oni do ne kredu, kiel
supozis kelkaj personoj, ke tiu diko kreskas senĉese. Tie ĉi, kiel en
multaj aliaj okazoj, la kaŭzoj kreskigaj estas limigataj de la kaŭzoj
detruaj, kvaze la Naturo fiksus al si limojn ne transpaŝendajn.

Kiam oni observas de proksime iun el tiuj grandaj neĝtranĉoj, oni
rimarkas, kiel mi jam faris sur la Buet'a montpinto, ke ili estas
laŭtavole aranĝitaj. La interno[TR2] de tiuj tavoloj estas markita per
brunaj strioj, produkto de la polvo kaj tero transportitaj de la vento,
precipe dumsomere, kiam la fandiĝo de la neĝo malkovras grandajn areojn
da teraĵo. Mi havis tre oportunan okazon fari tiun observon ĉe la
flankoj de la belega krevaĵo, en kiun estis falinta la piedo de mia
barometro. Mi konstatis, ke ju pli profunde kuŝas tiuj tavoloj, des pli
maldikaj ili fariĝas per la kunaj efikoj de premo kaj fandiĝo
produktitaj de la trapenetro de la akvoj; tamen tiu maldikiĝo ne estas
regula pro la nekonstanto de la pojare falinta neĝkvanto, kiel anke de
la kaŭzoj kiuj produktas la maldikiĝon. Mi provis nombri tiujn
tavolojn, kaj mi atingis ĝis dek naŭ; sed la oblikvo de la
krevaĵflankoj, en la lokoj kie ĝi mallarĝiĝas, igas la nombradon
necerta; kaj cetere, el tio oni povus konkludi nenion, ĉar la fundon
oni ne povis vidi.

Neniajn bestojn ni vidis proksime de la pinto, krom du papilioj: unu
estis malgranda faleno griza, kiu surflugis la unuan neĝplataĵon; la
alia estis tagpapilio, kiu ŝajnis al mi esti "mirtelo"; li traflugis
sur la lasta deklivo de Monto-Blanka, ĉirkaŭe cent klaftojn sube de la
pinto. Mi kelkafoje povis konstati kiumaniere tiuj insektoj penetras
sur la glaciejojn. Flirtinte sur la apudaj herbejoj, ili aventure
flugas super la neĝo aŭ la glacio; kaj, se ili perdas vidon de la tero,
ili iras ĉiam pli antaŭen, kaj ne sciante kie ripozi, ili flugas
subtenataj de la vento ĝis la plej altaj montsuproj, kie ili fine falas
pro laco kaj mortas surneĝe.

La vegetaĵo, kiun mi renkontis ĉe la plej granda alto, en perfekta
stato kaj provizata je distingeblaj floroj, estas la _"silene
acaulis"_, aŭ _muska sileno_. Floritan faskon da ili mi trovis en
rokfendo, apud kiu mi tranoktis dum mia reveno, je proksimume mil
sepcent okdek klaftoj super maro. Sed malgrandajn tuberozajn likenojn
mi vidis ĝis sur la plej altaj rokoj.

Iuj vojaĝantoj, mi ne scias kial, kredas, ke niaj sentumiloj, kaj
precipe la gustumaj kaj la flaraj, ne ricevas la samajn impresojn sur
la montaro, kiel en la malaltaĵo. Koncerne min kaj ĉiujn, kun kiuj mi
vojaĝis sur ĉiualtaj montoj, ĝis la Mont-Blank'a pinto, ni neniam
trovis ian diferencon, kvankam ni intence eksperimentis ĝin: pano,
vino, viando, fruktoj, likvoroj, ĉiam ŝajnis al ni tute posedi la
kutimajn gustumon kaj odoron; kaj en la principoj de fiziko aŭ de
fiziologio troviĝas nenio, kio povus antevidigi alian rezulton. Se la
sono estas pli malforta, tio venas ne de malfortiĝo de la aŭdorgano,
sed de la maldenso de la aero, kiu malpliigas ties streĉon kaj
vibroforton, kaj ĉe izolita montpinto krome efikas anke la foresto de
eĥoj kaj de sonoj rebatitaj de solidaj objektoj. Tiuj kunigitaj kaŭzoj
efektive igis la sonojn rimarkinde malfortaj sur la Mont-Blank'a pinto;
pistolpafo tie ne bruis pli, ol Ĥina petardo en ĉambro.

Fakton sufiĉe surprizan mi observis, nome ke por kelkaj individuoj
ekzistas perfekte difinita limo, trans kiu la aera maldenso estas al
ili tute netolerebla. Mi ofte kunprenis kun mi kamparanojn, cetere tre
fortikajn, kiuj, atinginte difinitan alton, subite malsaniĝis tiom, ke
ili nepre ne povis ascendi pli supren; kaj ebligi al ili transiri tiun
limon povis nek ripozo, nek likvoroj, nek plej vigla deziro atingi la
montpinton. Ekkaptis unujn korbatoj, alian vomoj, aliajn sveno, aliajn
alta febro, kaj tiuj akcidentoj ĉiuj foriĝis, tuj kiam ili spiris aeron
pli densan. Mi vidis da ili, kvankam malofte, kiujn tiu ekmalsaniĝo
devigis halti je okcent klaftoj super maro, aliaj je mil ducent, kelkaj
je mil kvin- aŭ sescent; pri mi, kiel pri la plejmulto de la Alpanoj,
mi estas senteble atingita nur je mil sepcent klaftoj; sed trans tiu
limo, eksuferas la plej ekzercitaj homoj, tuj kiam ili sin movas iom
rapide.

Naturo ne intencis la homon por tiuj altaj regionoj; frosto kaj aera
maldenso forpelas lin; kaj, ĉar li trovas tie nek bestojn, nek
plantojn, nek eĉ metalojn, nenio altiras lin; scivolemo kaj vigla
deziro instruiĝi, sole povas instigi lin survenki momente la ĉiuspecajn
obstaklojn, kiuj malfaciligas la penetron tien.

Mi tamen restis sur la montpinto ĝis la tria kaj duono posttagmeze, kaj
kvankam mi ne perdis eĉ unu momenton, mi dum tiuj kvar kaj duono horoj
ne povis fari ĉiujn eksperimentojn, kiujn mi ofte estis fininta en
malpli ol tri horoj ĉe la marbordo. Mi bedaŭris, ke mi devis foriri, ne
plenuminte tutan mian projekton; sed nepre urĝis gajni tempon, por esti
certa pasi antenokte la danĝerajn lokojn transpaŝendajn. Cetere, mi
kunprenis la esperon ripari tiujn mankojn en pli oportuna, kvankam
malpli alta, loko, kiu tamen estos multe pli alta, ol iu ajn el tiuj,
kie oni ĝis nun provis similajn eksperimentojn. Oni vidos, en mia
vojaĝo al Giganta montpasejo, ĝis kiu grado estis tiuj esperoj
realigataj.

Je la tria kaj duono mi kun granda bedaŭro forlasis tiun belegan
belvederon. En tri kvaronhoroj mi atingis la rokon, kiu formas ŝultron,
eŝte de la pinto. La malsupreniro de tiu deklivo, kies ascendo estis
tiom peniga, estis facila kaj agrabla; nek tro hardita nek tro mola
estis la neĝo, kaj ĉar dum la malascendo la korpmovoj ne premas la
diafragmon, ĝi ne ĝenas la spiron, kaj oni ne suferas pro maldenso de
la aero. Cetere, tiu deklivo estas larĝa kaj malproksima je la
profundegaĵoj; sekve ĝi nenion prezentas, kio povus timigi aŭ prokrasti
la marŝon. Sed ne estis same por la malsupreniro, kiu kondukas de la
ŝultrosupro ĝis la plataĵo, kie ni estis tranoktintaj. Tre peniga ĝin
faris la deklivkruto kaj la netolereble rebrilata de la neĝo sunhelo,
kiu nin frapis en la okulojn kaj kiu ŝajnigis pli terurigaj la
profundaĵojn lumigitajn de ĝi sub niaj piedoj. Cetere, kiom la firmo de
la neĝo igis nian marŝon malfacila dum la mateno, tiom ĝia molo,
produktita de la sunbrilo, estis al ni maloportuna dum la vespero, tial
ke sub la moligita supraĵo ĉiam troviĝis fundo hardita kaj glita.

Ĉar ni ĉiuj timis tiun malsupreniron, kelkaj el la gvidistoj estis, dum
mi faris miajn observojn sur la pinto, serĉintaj iun alian pasejon; sed
vanaj estis iliaj klopodoj: ni estis devigataj sekvi malascende la
saman vojon, kiun ni uzis ascende. Tamen, dank' al la zorgo de la
gvidistoj, ni ĝin faris sen iu ajn akcidento, kaj tion en malpli ol unu
horo kaj kvarono. Tie, ni preterpasis la lokon, kie ni estis, se ne
dormintaj, almene ripozintaj la antean nokton; kaj unu mejlon pli
antaŭe ni ankore pasis ĝis la roko, apud kiu ni estis haltintaj
dumascende. Mi decidis tranokti tie; mi streĉigis la tendon kontraŭ la
suda ekstremaĵo de tiu roko, en vere stranga situacio. Ĝi staris
surneĝe, rande de tre kruta deklivo, kiu malsuprenas en la neĝan valon,
superitan de la Goûté'a[TR3] montkupolo kun ties serakkrono, kaj
finiĝantan sude ĉe la Mont-Blank'a pinto. Malsupre de tiu deklivo
etendiĝis larĝa kaj profunda krevaĵo, kiu nin apartigis de tiu valo kaj
ĉion ensorbegis, kio falis de la ĉirkaŭaĵo de nia tendo.

Tiun postenon ni elektis por eviti lavangdanĝeron kaj por provizi en la
rokfendoj ŝirmejojn por la gvidistoj, tiamaniere ke ni ne estu dense
amasigitaj en la tendo, kiel ni estis la antean nokton.

Dumvespere mi okupis min observante la barometron, kies nivelalto
montris por tiu roko alton da mil sepcent okdek klaftoj. Mi serĉis tie
vegetaĵojn, kaj mi trovis faskon da silenoj, pri kiuj mi jam parolis.
Mi amuziĝis rigardante la nubamason, kiu flosis sub niaj piedoj, super
la valoj kaj montoj malpli altaj ol ni. Tiuj nuboj, anstataŭ[TR4]
prezenti platajn aŭ glatajn surfacojn, kiel oni ilin vidas de malsupre
supren, montris formojn tre strangajn, turojn, kastelojn, gigantojn,
kaj ili ŝajnis sublevataj de vertikalaj ventoj, blovantaj de diversaj
punktoj el la sube lokataj regionoj. Super ĉiuj tiuj nuboj, mi vidis la
horizonton, borderitan de dustrian randaĵon: la malsupra strio estis
nigreruĝa, kiel sekiĝinta sango; la supra, pli hela, el kiu ŝajnis
supreni flamo matenruĝa, malegala, diafana kaj diverse nuancita.

Ni poste vespermanĝis gaje kaj tre bonapetite; post kio mi pasigis
bonegan nokton sur mia malgranda matraco. Nur tiam ĝuis mi je la
plezuro esti plenuminta tiun entreprenon, projektitan de ante dudek sep
jaroj, t. e. dum mia unua vojaĝo al Chamouni, en 1760; projekto, kiun
mi ofte forlasis, kaj refaris, kaj kiu estis por mia familio konstanta
temo de zorgo kaj malkvieto. Tio fariĝis por mi kvaza malsano: ne povis
miaj okuloj rigardi Monto-Blankan, videblan de tiom da najbaraj lokoj,
sen ke mi spertu specon de dolora korpremo. Kiam mi ĝin atingis, mia
kontento ne estis plena; ankore malpli, je momento ekvojaĝi; mi tiam
nur tion vidis, kion mi ne sukcesis fari. Sed, en la noktsilento,
ripozinte je mia laciĝo, kiam mi rememoris la faritajn observojn, kiam
precipe mi reelvokis la belegan Alpspektaklon, gravuritan en mia cerbo,
kiam fine mi konservis la bone pravigitan esperon finfari sur la
Giganta pasejo tion, kion mi ne povis fari kaj verŝajne neniu povos
fari sur Monto-Blanka mem, mi ĝuis veran kaj nemiksitan ĝojon.

La 4-an de aŭgusto, kvaran vojaĝtagon, ni ekmarŝis nur je ĉirkaŭe la
sesa matene. Post unu horeto ni atingis la dometon. Ni estis devigataj
poste malsupreniri neĝdeklivon kvardeksesgrade klinitan kaj trapasi
larĝan krevaĵon sur tiel maldika neĝponto, ke ĝi havis nur tri colojn
da diko ĉerande; unu el la gvidistoj, kiu marŝis iom flanke de la vojo,
enprofundigis unu el siaj kruroj en la malplenaĵon. Post unuhora marŝo
sube de la ŝirmdometo ni renkontis krevaĵojn, kiuj estis formiĝintaj
sur nia vojo, kaj, por eviti ilin, ni devis malsupreniri kvindekgradan
deklivon. Kiam ni poste eksurpaŝis la glaciejon, de ni trapasendan, ni
trovis ĝin tute ŝanĝita dum tiuj kvardek ok horoj, tiom ke ni ne povis
rekoni la vojon, kiun ni estis sekvintaj dumascende; la krevaĵoj estis
plilarĝiĝintaj, la pontoj rompiĝintaj; ofte ne trovante trairejon, ni
estis devigataj retraŭveni sur niajn paŝojn: ankore pli ofte, ni devis
uzi la ŝtupetaron por trapasi krevaĵojn, kiujn ni neniel povus trasalti
sen tiu helpo. Tute proksime al haveno mankis la pieda apogo al unu el
la gvidistoj, kiu glitis ĝis rando de fendaĵo, kien li preske falis kaj
kie li perdis unu el la stangetoj por la tendo.

En tiu terurplena momento, ega glaciaĵo falegis en grandan krevaĵon kun
bruego, kiu kvaze skuis la tutan glaciejon kaj tremigis la tutan
karavanon. Sed fine ni atingis la firman rokon je la naŭa kaj duono
matene, ŝirmitaj je ĉiaj pluaj peno kaj danĝero. Ni bezonis nur du
horojn kaj tri kvaronojn de tie ĝis Prieuré de Chamouni, kie mi havis
la kontenton reveni kun ĉiuj miaj gvidistoj en perfekta sano.


* * *

Samtempe gaja kaj kortuŝa estis nia alveno: ĉiuj parencoj kaj amikoj de
miaj gvidistoj venis ilin kisi kaj gratuli pri ilia reveno. Mia edzino,
ŝiaj fratinoj kaj miaj filoj, kiuj pasigis kune en Chamouni longan kaj
malkvietigan tempon atendante nian reaperon, kelkaj amikoj venintaj el
Ĝenevo por ĉeesti nian revenon, ĉiuj esprimis en tiu feliĉiga momento,
sian kontenton, des pli vigle kaj kortuŝe, pro la pasintaj timoj kaj
laŭ la grado de intereso, kiun ni estis inspirintaj.

Mi pasigis ankore unu tagon en Chamouni por fari kelkajn komparajn
observojn, post kio ni ĉiuj ĝoje revojaĝis Ĝenevon, de kie mi revidis
Monto-Blankan kun vera plezuro kaj ne spertante plu tiun penan kaj
malkvietan senton, kiun antee ĝi kaŭzis al mi.



PIEDNOTOJ DE LA AŬTORO

[1] Temas tie ĉi pri la Lemana aŭ Ĝeneva lago. — _Noto de la trad._



PIEDNOTOJ DE LA TRANSSKRIBANTO

[TR1] "Courtet" -> "Coutet"

[TR2] "intero" -> "interno"

[TR3] "Gouté'a" -> "Goûté'a"

[TR4] "anstat" -> "anstataŭ"


Noto de la transskribanto:

La tradukinto elektis nekutimajn formojn por kelkaj vortoj.
Ekzemple: apene, preske, ankore, eŝta, westa. En ĉi tiu teksto,
tiaj vortoj estas prezentita laŭ la originala libro.



-----------------------

[Noto de la transskribanto: Bildo kun la jena teksto:

Vojaĝo de Horace-Bénédict de Saussure al pinto de Monto-Blanka, en
aŭgusto 1787. (Laŭ samepoka bildo.)]

-----------------------



ESPERANTISTAJ GAZETOJ

#Amerika Esperantisto,# "American Esperantist Co.", West Newton, Mass.,
U.S.A.

#Argentina Esperantisto,# E. Unidos 1354, Buenos-Aires, Argentino.

#Brazila Esperantisto,# Praça Quinze de Novembro, Rio de Janeiro,
Brazilo.

#British Esperantist,# "British Esperanto Association", 17, Hart
Street, London W. C.

#Bulteno de la Svisa Esp. Societo,# Cullmannstr. 57, Zürich.

#France-Esperanto,# Office central Espérantiste, 51, rue de Clichy,
Paris, France.

#Esperantista Voĉo,# Salo Grenkamp, Dietlà 62, Krakaŭ.

#Esperanto,# "Universala Esperanto-Asocio", 10, rue de la Bourse,
Genève.

#Esperanto Monthly,# 218 Brunstfield Place, Edinburgh, Skotlando.

#Germana Esperantisto,# Ader & Borel, 40 Struvestrasse, Dresden A 1,
Germanio.

#Holanda Pioniro,# J. L. Bruijn, 37 Paul Krugerlaan, 's-Gravenhage,
Holando.

#Japana Esperantisto,# Japana Esperantista Asocio, 155 Kogai-ĉo
Azabu-ku, Tokio.

#La Eklezia Revuo,# Farnley Tyas Vicarage, Huddersfield, Anglio.

#La Espero,# J. Lundgren, Hedemora; J. Helsing, Gävle, Svedio.

#La Teknika Revuo,# 10, Hôtelgasse, Bern.

#Latin-Amerika Esperantisto,# Apartado 1824, Habana, Kuba.

#Le Monde Espérantiste,# 3, rue Sophie-Germain, Paris, Francio.

#Nederlanda Katoliko,# Postbus 5 — 's-Hertogenbusch, Holando.

#Ondo de Esperanto,# 3 Lubjanskij projezd, Moskvo, Ruslando.

#Skandinava Esperantisto,# Karl Fröding, 417, Seventh Street, Rockford,
Ill. U.S.A.



-----------------------


  Verkoj kaj tradukoj
  de
  D-ro R. de Saussure

                                                                  Prezo
                                                                    Sm.
 #Projekto pri internacia monsistemo,# Ĝenevo, 1907
 (elĉerpita)......................................................._____
 #La geometrio de folietoj,# Ĝenevo 1909........................... 0.40
 #La logika bazo de vortfarado en Esperanto,# Ĝenevo 1910.........._____
 (elĉerpita)......................................................._____
 #La construction logique des mots en Esperanto,# Ĝenevo 1910
 (elĉerpita)......................................................._____
 #Resumo de la teorio de Antido,# Ĝenevo........................... 0.20
 #La devo,# Parolaĵo de prof. Ernest Naville. Tradukita el
 franco, Ĝenevo 1910............................................... 0.90
 #Aline,# Rakonto de C. F. Ramuz. Tradukita el franco,
 Ĝenevo 1911....................................................... 1.00
 #Adèle Kamm,# de Paul Seippel. Tradukita el franco, Bern 1915 .... 1.20
 #La vort-teorio en Esperanto,# Bern 1914.......................... 0.40
 #La Vort-strukturo en Esperanto,# Bern 1916 (senpaga)........ (senpaga)

Tiuj verkoj estas riceveblaj de la Administro de #La Teknika Revuo,#
10, Hôtelgasse, Bern.





*** End of this LibraryBlog Digital Book "Ascendo al Monto-Blanka en 1787" ***

Copyright 2023 LibraryBlog. All rights reserved.