Title: Deklaracio
Author: Arishima, Takeo
Language: Esperanto
As this book started as an ASCII text book there are no pictures available.


*** Start of this LibraryBlog Digital Book "Deklaracio" ***


  INTERNACIA
  MONDLITERATURO

  Kolekto de la plej famaj verkoj
  el ĉiuj naciaj literaturoj

  FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG / 1924
  ESPERANTO-FAKO



T. ARIŜIMA

DEKLARACIO

  El la japana originalo tradukis kun permeso de la aŭtoro
  T. Tooguu

  FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG / 1924
  ESPERANTO-FAKO

ĈIUJ RAJTOJ ESTAS REZERVATAJ

PRESEJO BREITKOPF & HÄRTEL, LEIPZIG



ANTAŬPAROLO


La aŭtoro, sinjoro Takeo Ariŝima, naskiĝis la 4an de Majo 1878
en Tokio kiel unua filo de iu oficisto de financa ministrejo. 1882
lia patro fariĝis estro de l’ lim-impostejo en Jokohama kaj
transloĝiĝis tien kun sia familio. Tie la aŭtoro estis edukita
en la domo de nordamerika sinjoro kaj vizitis „Anglo-japanan
lernejon“. Tiam li unue vidis kristanisman vivon kaj vizitis
dimanĉan lernejon. 1887 li forlasis la anglo-japanan lernejon kaj
eniris en la preparan klason de pornoblula gimnazio en Tokio. 1896,
fininte la mezan klason de la pornoblula gimnazio, li eniris en la
agrikulturan kolegion en Hokkaido kaj loĝante ĉe sinjoro D-ro
Nitobé li vizitis la kolegion.

Li alproksimiĝis al kristanismo kaj fariĝis 1900 ano de „Sendependa
Eklezio“. 1901 li rekonstruis kun kelkaj junuloj la eklezion, tute
sendependiginte ĝin de dogmoj.

1903 li transveturis al Usono kaj tie studis la ekonomian sciencon.
De tiam li eksentis maltrankvilecon en religia vivo kaj fariĝis
skeptikulo. Li eklegis verkojn de Emerson, Whitman, Brandes,
Turgenjeff, Ibsen, Tolstoj, Kropotkin ktp., kaj nun estis ĵetita
antaŭ la praktika problemo, ĉu fariĝi agrikulturisto, aŭ
pedagogo, aŭ literaturisto.

Forlasinte Usonon 1904, li vojaĝis tra Italujo, Svisujo, Germanujo,
Holando, Belgujo, Francujo kaj Anglujo, kaj reveninte al la patrujo
li fariĝis profesoro de angla literaturo je Sapporo Agrikultura
Fakultato.

En Julio 1917 li publikigis du noveletojn: „Posteuloj de Kaino“
en la „Literatura gazeto“, „Nova Novelo“ kaj „Letero de iu
ordinara homo“ en „Nova Tajdo“. Ili altiris atenton de l’
legantaro, kaj li fariĝis tuj favorito en la japana literatura
mondo, kio ja malofte okazas. Poste li publikigis kelkajn novelojn
kaj dramojn kaj lia famo iom post iom pligrandiĝis. Li nun havas la
plej multajn legantojn inter kleraj gejunuloj.

Je nia miro, li senpage disdonis 1922 la kampobienon, kiun li heredis
de sia patro, al la farmantoj. Ĝia amplekso estis ĉirkaŭ 40 000
arojn.

„Deklaracio“ estas novelo verkita de li en la formo de leteroj
interŝanĝitaj inter du junuloj: studento kaj juna licenciato de
scienca fakultato. La kaŭzo, kial mi preferis ĉi tiun verkon por
esperantigi ĝin, estas, ke mi kredis, ke ĝi bone montros, kiel
japanaj junuloj pensas, suferas ktp.

La tradukinto.


NOTO

Mi atentigas la legantaron de la „Internacia Mondliteraturo“,
ke la apero de la verko de la japana aŭtoro T. Ariŝima en
esperantlingva traduko estas atentinda okazantaĵo. Laŭ mia scio,
ĉi tiu libro estas la unua -- pli ampleksa -- Esperanto-tradukaĵo
el la japana literaturo, kiu aperas en eldonejo de la eŭropa
kontinento.

Ĝi bone montras, ke nia lingvo ankaŭ taŭgas por la celoj de la
orient-aziaj popoloj.

Por ne difekti ĝin, mi lasis la ĉarman originalecon de la stilo
de nia samideano Tooguu tute netuŝita, ankaŭ tiam, kiam mi estus
preferinta aliajn frazmanierojn, kaj dum la trastudado de lia
manuskripto mi korektis nur tre malmultajn evidentajn skriberarojn
ktp.

D-ro Dietterle.



DEKLARACIO


(De A. al B.)

Tokio, la 15an de Septembro 1912.

  Kara B.!

Laŭ via lasta letero mi nur atendis, ke vi povos reveni; sed vane.

La antaŭlegado komenciĝis hieraŭ, sed ĝi estas neinteresa
laŭkutime. Je la komenco de l’ nova studjaro mi ĉiam havas
ian novan atendon, sed mi ĝin trovas ĉiam precize perfidita.
Antaŭlegado de sinjoro prof. A. sufiĉas, por min tute enuigi post
30minuta aŭskultado. Je nia miro sinjoro C. jam ĉeestas ĉi tiun
jaron kaj kiel kutime li ĉiujn ĉirkaŭrigardas kun ironiaj okuloj
de sur la altkreska korpo.

Kia do estas via farto? En Tokio estas ankoraŭ iom varmege, sed
havante daŭre belan veteron kaj iom pli sekan aeron, ni kelkajn
fojojn trovas la vesperon tre bela. Ĉu vi ne kuraĝas reveni ĉi
tien? Mi nepre prezentos al vi D-ron B., kiu laŭ onidiro havas
konfidindan sperton je la malsano de l’ spiradorgano kaj efektive
bonan famon; ankaŭ mia onklo estas kuracita iam de li. Havante de la
infaneco nenian rilaton al la malsano, mi ne povas plene imagi vian
sentadon; sed ŝajnas al mi, ke vi pensas iom hipoĥondre pri via
malsano. Antaŭ ĉio mi nun opinias, ke estas malbone por vi, pensi
pri tro diversaj aferoj. Ĉu la loko Ŝiobara[1] estas bona por via
malsano? Onidire la ŝanĝo de la klimato estas granda en via loko
kaj mi opinias, ke tie malvarmiĝos pli frue ol en Tokio.

Ankaŭ por mi mem mi deziras, ke vi nun restu en Tokio; ĉar mi
sentas, ke mi ankaŭ ekkomprenis la religion. Entute la familio de
miaj gepatroj tute ne atentis religian vivon, kaj tio ne devenis
de memkonscio. Eble mia patro pensis iom pri tio, sed al la aliaj
familianoj tio okazis nur pro malvigla, senmemkonscia vivado.
Implikite en tiun atmosferon, mi ankaŭ havis ĝis nun neniun
rilaton al religia vivo. Akceptinte supraĵan antaŭopinion, kiu
devenis de iu scienca antaŭjuĝo, tiel, kia ĝi estas, mi pensis,
ke por mi estas nenecese rigardi la religion rekte; kaj efektive mi
estis tiam tiel senpripensema, ke ĝi estis nenecesa por mi. Sed
ŝajnas al mi, ke ankaŭ mia vivo ektravivis strangan turnotempon.
La mondo ekŝajnis al mi tiel vivoplena, al la celo progresanta
kaj organika, ke mi ĝin nur sub abstrakta, dubsenca vorto kiel
„sorto“ ne povas kompreni. Dum tia penso ekkreskis en mi, mi
unue ekinteresiĝis je la kristanismo, kiun vi konfesas. Mi denove
rigardis mian ĉirkaŭon kaj vidis kun miro, ke mistera mondo, de
mi ĝis nun tute neatentita, antaŭ mi disvolviĝas. Eksciiĝinte,
ke homa vivo povas tiel ŝanĝiĝi laŭ la maniero de rigardo, mi
nur miregas pri ĝia riĉa amplekso. De antaŭ nelonge mi regule
legadis la leteron „al la Romanoj“ ĉiuvespere antaŭ enlitiĝo
kaj, sentinte en mia koro ĉiun tiaman sekreton, mi timis antaŭ la
profunda kaj akra sagaceco de Kristo. Mi pensas, ke povis observi
tiel akre kiel ambaŭklinga glavo nur Paŭlo revivigita de Kristo.
Jen min kaptas timo, ke, se mi antaŭenpaŝos unu paŝon, tiom
da peko disvastiĝos ĉirkaŭ mi, kaj se mi malantaŭenpaŝos du
paŝojn, tiom da pento estos tie postlasata.

Ĝis nun mi min rigardis viro energia, pli vigla kaj iom kuraĝa; sed
mi min sentas soleca, kiam mi pensas, ke, se mi akceptus religian
vivon, mia ĝisnuna memkonscio tute senspure malaperus; mi min sentas
tro soleca.

En tia okazo mi nenion povas krom deziri, ke vi estu ĉe mi.

Nun mi transiru al tute alia temo kaj vin demandas, kiel vi opinias
pri la amo? Feliĉe -- mi volas tiel diri, sed povas esti malfeliĉe
-- mi ankoraŭ ĝis nun havis neniun okazon havi aman aferon kun iu
ajn virino kaj enprofundiĝi en ĝin. Se fremdaj amrakontoj, kiujn
miaj samklasanoj ofte babilis ĉirkaŭ la forno k. c., min atingis,
mi ĉiam forlasis la lokon tirite de iu pura forto en la koro, dum
mi sentis iun hontindan allogon kaj scivolemon. En tia okazo mi
ĉiam rememoris viajn akrajn, helajn okulojn rigardantajn de post
la ferkadraj okulvitroj. Do vi min demandas, ĉu la amo malhelpas
studadon; ĉu pura, malegoista kaj solece-brila kortuŝo, kiun, al
mi ŝajnas, nur homoj enamiĝintaj travivas, ne estas ambrozio, kiun
la junuloj devas almenaŭ unu fojon gustumi? En la vortoj de Paŭlo
kaj Tolstoj parolitaj pri la rilato inter viro kaj virino kuŝas
kompreneble forta kaŭzo nerifuzebla. Mi ankaŭ ĝin jesas; sed, ĉu
ĝi estas la plej profunda fundo de la vivo?

Skribinte longan sensencaĵon mi timas, ke mi vin ĝenas. Sed mi tre
ĝojos, se vi skribos al mi pri via opinio, kiam vi vin sentos pli
bonfarta.

Hieraŭ estis antaŭdecidite iri post la antaŭlegado al Haneda[2] por
kolekti materialon; sed ne interesite mi tion rifuzis kaj iris
sola promeni ĝis la ĉirkaŭo de botanika ĝardeno en Koiŝikaŭa[3].
Lastatempe mi mem min sentas iom neordinara. Al mi la muskoloj
kvazaŭ malstreĉiĝis, kaj kiam mi rekonsciiĝis, mi pripensadis pri
absurdaj aferoj. Tio povas esti kaŭzita ankaŭ de tio, ke vi ne estas
ĉi tie en Tokio.

La monon petitan mi al vi sendos. Vi devos elspezi pli multe ol en la
universitato. Mi vin ne kontraŭopinias pri memkuirado, sed vin gardu
antaŭ malpermesitaj aferoj. Monon vi povas elspezi senzorge, ĉar mi
havas iom pli multe ol bezone.

Ĉi tiun nokton mi ial sentas deziron, plie skribadi al vi; tamen,
ĉar la nokto estas jam malfrua kaj mi timas malbone influi sur vian
malsanon, mi ĉi tie ĉesas.

Estas ja nokto, en kiu mi eksentas amon al ĉiuj ajn.

Do (de tie ĉi la letero estas forstrekita).

  Via A.


(De B. al A.)

Ŝiobara, la 20an de Septembro 1912.

  Kara A.!

Promeninte, sur la revena vojo mi kaptis unu maloftan tineon ankaŭ
hodiaŭ. Ĝi povas esti nova speco. Ŝiobara estas iom pli bona loko
por kolektado de materialo.

Vi eksciis amon? Lastatempe miaj nervoj iom pli-akriĝis.

Kiu povas esti favorito de amo krom vi? Vi havas sanan korpon,
sinceran karakteron, allogan vizaĝon kaj puran naivecon. Antaŭ vi
estas entreprenoj kaj malantaŭ vi riĉeco.

Tio ne estas sarkasmo, sed nur sinsekva aranĝo de faktoj tiel
simplaj, ke ili povus ŝajni sarkasmaj.

Amo estas forteodora esenco, kiu povas fermenti nur en la provizejo
plena je nutraĵoj.

La kompatinda malsanulo kiel mi eĉ ne flaras ĉi tiun esencon sen
pulsobatego. Ne pro envio ... ne, pro envio, pro klara envio.

Sed estas en la mondo homoj, kiuj meritas amon, kaj ankaŭ homoj,
kiuj ne meritas amon.

Mi vin kuraĝigas, nepre efektivigi vian amon. Mi eĉ povas diri, ke
estas eraro de Dio, ke vi ne havas aman historion.

Tolstoj estas, oni povas diri, optimisto, kiu ebriiĝinte de bona
vino deliradas. Kia simpla aminda koro!

Vi, kiu predikas pri Tolstoj kaj Paŭlo samtempe, erare metis infanon
apud la diablon.

Kristo estis dufoje krucumita, unue de judoj kaj duafoje de Paŭlo.

Per la unua sufero li ĉieleniris, sed per la dua li estis teren
forĵetita.

Mi antaŭ ĉio malamas la konfuzajn vortojn de Paŭlo. Ĉu li
predikas la homon per la homo? Do vin gardu antaŭ falsa profeto
predikanta la homon per la homo.

Nun, mia malsano estas jam diagnozita kiel efektive kompleta ftizo.
D-ro B. estis tre interesa kuracisto. Li ĉion malkovris al mi,
dirante, ke estas nenecese kaŝi antaŭ mi. Kiam li deklaris al mi
pri tio, mi, kion vi komprenos, tiumomente tiel suferis, ke mi eĉ
ne povis moviĝeti, kvazaŭ ĉiuj nervoj en mia korpo frostiĝis
kaj kaŭzis la rigidecon de la membroj. Sed mia koro jam reakiris
kutiman trankvilecon; tamen estos neeble, reveni al la universitato
en la proksima estonteco. Mi ofte sopiras je l’ atmosfero de la
laboratorio; sed mi nenion povas krom rezigni.

Dankon por la mono. Mi nun loĝas en la domo apudrivera, kiun vi
konas; sed konfuzate de vojirantoj mi intencas iam post nelonge lui
ĉambron ĉe iu kamparano.

Nun mi ekhavis febron ree; pardonu, ke la letero fragmentiĝas, mi
bone scias, ke tio estas malagrabla por vi.

Mi rememoras, ke mi forgesis, skribi al vi pri mia opinio pri la
religio; sed ĝi ne estas inda je skribado.

Ĉar mi apartenas al tiuj, kiuj ne povas vivi ne ebriiĝante, mi nur
volas ebriiĝi de Kristo. Se mi estus vivinta antaŭ Baudelaire,
mi certe ne estus lin antaŭe skribiginta la poezian poemon
„Ebriiĝu“!

  Via B.


(De A. al B.) (poŝtkarto).

Tokio, la 22an de Septembro 1912.

  Kara B.!

Promeninte en la botanika ĝardeno mi ĵus revenis kaj trovis vian
leteron min atendintan. Eksciinte, ke via malsano estas ftizo, ankaŭ
mia sango kvazaŭ frostiĝas. Mi elkore vin kompatas.

Vi lerte min divenis. Mi intencas, iam konfesi al vi detale kaj peti
vian helpon; bonvolu ĝin legi, kiam vi vin sentos bonfarta. En
Ŝiobara oni jam sentos malvarmon? Mi deziras, ke vi kiel eble plej
singardeme zorgu pri via malsano.

  Via A.


(De A. al B.)

Tokio, la 6an de Oktobro 1912.

  Kara B.!

Kiel vi kun dolorego bataladas kontraŭ la malsano, kiu senkompate
forrabas de vi ĉiujn esperojn, vin ekstreme minacas kaj
maltrankviligas, tio estos eble la sekreto, kiun nur vi sola povas
kompreni. Al mi ŝajnas, ke en via suferado kuŝas io tre sankta
kaj estus tro malhumile por la homo kiel mi, kiu travivis neniun
malsanon, eĉ nur ĝin ekrigardi. Povas esti malprave, ke mi
konsolas la malsanulon. Sed mi ne povas krom vin kompati laŭ mia
maniero kaj deziri al vi la plej baldaŭan resaniĝon.

Per via lasta letero mi ne povis detale sciiĝi pri via farto; ĉu vi
nun iom pli bone fartas? Se via humoro al vi permesos, bonvolu sciigi
min pli detale pri via febro kaj apetito. Ĉu vi min demandos, por
kio tio utilos? Mi senkaŭze deziras tion ekscii.

Ho, kiom ofte mi ŝanceliĝis, ĝis mi decidis skribi al vi la
sekvantan konfeson. Mi timis, ke ĝi povas influi malbone sur vian
malsanon; sed mi pli multe dubis, ĉu mi povos skribi ĝis la fino
nenion kaŝante.

Sed, mi hodiaŭ decidis skribi. Ĝi rilatas al la ama problemo, kiel
vi jam divenis. Sed mi refoje vin petas, ke vi legu, kiam via humoro
tion permesos.

Al mi ŝajnas necese, ke mi ion skribu pri mia seksa vivo, antaŭ ol
komenci la konfeson.

Se mi rigardas mian estintecon, mi povas rememori, ke mia koro estis
jam, kiam mi estis infano, supermezure alligita al la ino. Malgraŭ
ke tio estas komuna por ĉiuj viroj, nur malmultaj homoj parolas pri
tio malkaŝe; se ne, mi estas tute malsama ol la aliaj kaj havas tute
malsimilan travivaĵon. Mi memoras, ke mi havis iun, ĉe la viro ne
senteblan, amikecon al la juna edzino de mia najbaro. Tiam mi estis
tia knabo, kian oni karesas dirante: „Aminda knabo!“ Kaj al mi
ŝajnis, ke ŝi speciale min amis. Kiel mi ĝojis pri tio! De memfido
kaj kontento -- kia diferenco inter mi tiam kaj mi nun, tremanta
ĉiam antaŭ maltrankvileco, -- kaj kia dezirinda miraklo! -- mi
kondutis tiel fiere, ke mi eĉ malestimis miajn kunludantojn antaŭ ŝi.

Iam, pro la ŝanĝo de la ofico de sia edzo, ŝi subite malaperis
ien de antaŭ miaj okuloj. Mia mondrigardo, laŭ kiu mi difinis la
tutan mondon tian, kian mi ĝin aŭdas per la oreloj kaj vidas per
la okuloj, tute ŝanĝiĝis, kaj de tiam en mia koro ekkomenciĝis
neatendita tute alia mondo, malplena mondo. Mi rememoras, ke ia
sopiro je nekompreneblaĵo ankaŭ komenciĝis de tiam. La mirindan
mondon, de kiu ŝi estis malaperinta, mi tiam neniel povis klare
imagi en la kapo. Mi nur sentis min tre soleca. Okazis, ke kelkajn
vesperojn, atakite de stranga nostalgio, mi aŭ ekploris senkaŭze,
aŭ ĝenis sencele servistinojn kaj la patrinon, tiel ke mia patro,
kiu tre malofte ekkoleris, min severe riproĉis. Oni diris, ke mi
suferas je neŭrastenio. Kiaj sarkasmaj vortoj! Efektive, mi tre
naive malsaniĝis je neŭrastenio.

Espereble vi ne legos mian leteron, ne konsiderante pri via malsano?
Bonvolu vin gardi!

Se mi rememoras la tiaman aferon, mi ankoraŭ nun min mem kompategas.
Larmoj, kiaj estas sekreciataj ĉe la rememorado de la naskiĝloko,
amasiĝas sur miaj okulharoj.

Poste mia memoro je la bela najbarino malaperis iom post iom. Ŝajnas
al mi, ke mi ree fariĝis vigla knabo kiel antaŭe. Sed la vundo de
l’ eta koro, kvankam nur degratita, atendadis la forton kuracantan,
dum ĝia posedanto tion ne rimarkis. Kiam mi estis dekdujara, iam mia
fratineto invitis sian amikinon kun ŝia pli maljuna fratino, por
kune ludi. La pli maljuna fratino estis ankaŭ dekdujara kaj nomata
Cuja. Depost kiam mi ŝin vidis unuafoje, mi ŝin ekamegis. Pri la
pli juna mi ne memoras, kia ŝia nomo estis, ĉar ŝi estis blinda
je unu okulo kaj malbela, dum la pli maljuna estis nekompareble
bela. Kiam mi aŭdis, ke mia patrino ŝin admiris, dirante „bela
kiel pupo“, mia koro kvazaŭ suprensaltis pro konsento al tio. Sed
miaflanke, neniel povante diri tiajn vortojn, mi min sentis incitita.
Mi penadis alproksimiĝi al fraŭlino Cuja kun trankvila koro, sed
pro hontemo mi neniel tion povis; ĉar tiam en mi malbeno de la karno
jam eklevis sian malbelan kapon, kvankam nur iomete. Sed mi ĉiel
penadis, esti nepre la unua superulo antaŭ ŝi. Mi ekhavis nur
malamikojn ĉirkaŭ mi, kaj mi ree fariĝis malbonhumora knabo kun
malmola koro.

Mi tion ankaŭ rememoras. En la deziro esti ĉiam en ŝia proksimo,
mi volis nepre akiri ŝian fotografaĵon. Al mi ŝajnas, ke mi
tiam pensis, ke estas neniu rimedo krom interŝanĝi. Sed, kiel mi
kuraĝus doni al ŝi mian solan fotografaĵon. Kaj fine mi elpensis
fari fotografaĵon de miaj grupanoj. Kiam la fotografaĵo estis
farita, mi trovis, ke mi estis fotografita tre malbela, sed unu el
miaj amikoj aminda. Mi tre ŝanceliĝis malgraŭ la juneco, sed
refoje fotografigi estis neeble. Iun vesperon, post kiam mi kun la
fratinoj kaj aliaj geknaboj multope ludis, mi ĵetis la fotografaĵon
antaŭ fraŭlino Cuja kaj ŝia fratino, ŝajnigante indiferentecon.
Estis fraŭlino Cuja, kiu rapide ĝin prenis. Ŝia fratino tuj
alproksimiĝis al ŝi kaj ili ambaŭ ĝin rigardis. Tiam mi diris
kvazaŭ duone kantante: „Kiu volas ĝin ricevi?“ Estis ŝia
fratino, kiu dirinte: „Donu al mi!“ bruligis sian solan okulon.
La detenema fratino pli maljuna ĝin metis trankvile sur la maton
turninte la bildflankon malsupren, kvazaŭ ŝi tuŝis ion malbonan.
Mi ekscitiĝis kaj nenion pripensante ĝin disŝiris en pecetojn
antaŭ ĉiuj rigardantoj mirigataj.

Vi eble tre enuos legi tiajn aferojn. Sed mi vin petas esti pacienca
por iom da tempo kaj legi plue.

Mi volis iel certiĝi, ĉu ŝi min amas. Sed ŝi kondutis naive,
ĝentile kaj al ĉiuj egale, kaj pro tio mi suferadis kaj suferadis,
ke mi min sentis kvazaŭ sufokata. En mia nuna stato mi ne toleras
rememori la puran, fortan suferadon, kiun mi tiam travivis.

Poste alia afero okazis. Sur la vojo al la lernejo de mia fratineto
loĝis bubo, kiu turmentis preterirantajn geknabojn. Ŝin atendante
je la horo de ŝia lernejvizito kaj hejmenreveno li ŝin minacis, ke
li ŝin batos, se ŝi piedpremos eĉ unu eron de ŝtoneto kuŝanta
antaŭ lia domo. Pro timo antaŭ tiu bubo la vizito de fraŭlino Cuja
al ni ankaŭ komenciĝis maloftiĝi. De forta amo al mia fratino kaj
samtempe de dezirego vidi fraŭlinon Cuja pli ofte, mi iun tagon
faris interfrapon kun li. Nur pro la pli granda longeco de mia bambua
bastono, mi fine forpelis tiun bubon en lian domon. Kun fiera mieno
de triumfo mi iris tien kaj tien ĉi antaŭ la pordo de lia domo.
Jen subite ŝtono, kiun li celante ĵetis sur min de interne de la
barilo, celtrafis mian dekstran brovon kaj de tie sango ŝprucis.
Ekkoleriĝinte mi enkuris senkonscie en lian domon kaj estis tie
flegata; poste oni min portis al mia domo kaj kuŝigis en la lito
post kudrado de la vundo per tri kudriloj. Oni diras, ke mi tiam
eldiradis eĉ en la deliro: „Senkuraĝulo! Senkuraĝulo!“

Post ĉirkaŭ dek tagoj la vundo jam preskaŭ resaniĝis, ke mi
povis promeni en la ĝardeno. Sed la kolero de mia koro neniel
trankviliĝis, kaj ĝenite de mi pro tio, mia patrino rakontis al
mi pri diversaj aferoj, por min konsoli, kaj sciigis min, ke unu de
fraŭlinoj Kobajaŝi ĉiutage vizitadis Inari-templon[4] por preĝi,
ke mia vundo kiel eble plej baldaŭ resaniĝu. Kiam mi aŭdis pri
tio, mi pro ĝojo preskaŭ eksaltis. Nun mia vundo estis sufiĉe
rekompencita. Estis bone, ke mi vundiĝis. „Sed,“ mi ekpensis
en mia eta koro, „kiu estas unu de la fraŭlinoj?“ Mi neniel
kuraĝis demandi mian patrinon pri tio.

Kiam mi povis ree vizitadi lernejon, fraŭlino Cuja kaj ŝia fratino
transloĝiĝis de sia loĝejo en la vendejon kaj de tiam estis
neniam donita al mi la okazo, ŝin vidi eĉ nur unu fojon. Mi pensis,
ke estas pli bone, se mi estus mortinta pro interfrapo. Efektive,
estas neniu epoko krom infaneco, en kiu oni povas pli facile decidi
morti. Kompare kun mi tiama, mi kun miro vidas, ke mi nun estas
mirinde malproksimiĝinta de la morto.

Mi ĝis nun ankoraŭ ne scias, kiu de la du fraŭlinoj preĝis
por mi. Poste ni translokiĝis en la urbon Sendai[5]; sed mi ofte
vizitadis mian antaŭan urbeton kaj jam sciigite, ke la patro
de fraŭlino Cuja estas tevendisto, mi ĉiam atentadis sekrete,
kiam mi iris preter la tevendejoj. Iam ŝajnis al mi, ke mi vidis
fraŭlinon Cuja en la iom granda vendejo. Kvazaŭ frapita de tondro
mi konfuziĝis kaj turninte la kapon de tie mi rapide foriris.

Tiam, je mia malĝojo, mi jam fariĝis kvazaŭ duonbesto, kiu,
eltirinte fraŭlinon Cuja el fragmentitaj rememoroj kaj sin ferminte
en la labirinto de la fantazio, al si permesis onanion.

Ankaŭ post tio mi kelkajn fojojn preteriris la tevendejon, en
kiu, ŝajnas al mi, mi vidis fraŭlinon Cuja. Sed post nelonge la
tevendejo estis fermita. Kaj fraŭlino Cuja, kiu skuis miajn tutajn
animon kaj korpon, postlasinte nur neperfektan imagon en mia koro,
malaperis kun tiu juna edzino en la miraklan mondon, kiu min neniom
koncernas. Tio estis por mi tiam pli mistera, pli malĝojiga okazo ol
morto. Ĝi estas ankoraŭ nun mistera por mi, se mi rememoras; terure
mistera. Neniel revidi la homon, kiun oni antaŭe vidis ... ĉu tie
ne kuŝas senfunda mistero de la sorto?

Kara B.! Vi nun finaŭdis sensencan, longan uverturon. Kompreneble
mia seksa vivo ne finiĝas tie; sed pensante, ke la ceteraj ne
rilatas senpere al mia konfeso, mi ilin rezervos por babilado en
aliaj tagoj kaj nun skribas al vi malkaŝe pri la lasta okazintaĵo.

Kiel vi scias, ĉi tiun someron mi vizitis la banlokon Noboribecu[6]
en Hokkaido[7] kun mia patrino. Pro longjara mastrumado ŝi estiĝis
tre kaduka, kaj konsilite de iu kaj samtempe instigite de scivolemo,
mi ŝin akompanis tien, kvankam tio ŝin iom ĝenis. Por mi
enlandulo, tiel nomata de la insulanoj, ia dezerta naturo en Hokkaido
ne estis aminda. Kiam mi veturis sur malebenega monta vojo skuiĝante
en la omnibuso, mi eĉ timis, pensinte, kia gastejo nin atendos;
sed atinginte la cellokon, mi trovis kelkajn pli grandajn gastejojn
ol mi estis atendinta. Sed malpureco nekonvena je la grandeco kaj
bangastoj, kiuj konsistis nur el homoj kiel kompanianoj kaj ministoj
vivantaj en la plej malalta ĝuo, tuj kaŭzis al mi malagrablan
senton. Feliĉe nia ĉambro estis rezervita en la unua etaĝo, kiu
havas belan perspektivon. Verda vidaĵo rigardita de tie estis tre
bela; sed mi sentis, ke nenio estas pli neĝustloka krom kuŝigi la
sanan korpon en la ĉambron de l’ bangastejo.

Sed estas pli netolereble, restadi pro malsano en tiaj lokoj kiel vi.
Mi timas, ke ĉi tiuj miaj vortoj vin malagrabligos.

Post vespermanĝo mi ĉirkaŭiris laŭ la verando en la unua
etaĝo kaj trovinte en la ĝardeno malantaŭ la konstruaĵo du
per jukataoj[8] vestitajn homojn kaŭrantajn sur la vojo sub la
parkomaniere artefarita monteto, mi haltis min apogante sur la
kolonon.

Unu de ili estis malgrasa, ŝajne altkreska maljunulo kaj kontraŭ
li kaŭris knabino kun japanmaniere aranĝita hararo kaj olivkolora
zono. Mi atente rigardis, kaj ŝajnis al mi, ke ili senbranĉigas
kaj senŝeligas ĵus elfositan bambuon kun kurba radiko. La knabino
aspektis ankaŭ malgrasa, sed ŝia riĉa hararo distinge tiris mian
atenton eĉ de malproksime. Nekonscie observante tion, mi elelektis
senkonscie pasintajn memorojn en la kapo, kaj kiam mi rekonsciiĝis
de fantazio, mi rimarkis, ke mi pensis ŝin alligita al fraŭlino
Cuja kaj mi mem miris pri mia stranga penso.

Jen la gracieco simila je la cervido, kiun mi trovas en dekdu- aŭ
dektrijara knabino kaj la ĉarma hararo kun bela rando, kiu min
allogas ĝin ĉirkaŭpreni kaj mordi, kaj per kiu fraŭlino Cuja
distingiĝis. Al mi ŝajnis, ke la knabino antaŭ mi posedas tiujn
du ecojn. Miaj ĉiuj rememoroj estintaj svarmis unu post la alia kaj
mi sentis, ke la sango en mia tuta korpo enkuris en la koron min
ekscitante.

Mi ne povas krom pensi, ke ironia rideto aperas sur via vizaĝo, dum
vi legas ĉi tiun leteron. Tio povas ŝajni al la homoj kiel vi,
kiu vi silentas, kvankam vi bone konas la mondon, sensenca epizodo
infanaĵa. Sed mi, intencinte kaŝi nenion antaŭ vi, skribis ĝis
ĉi tie kaj ne povas jam returneniri. Min apogante sur la kompaton
vidiĝantan malantaŭ la ombro de via rideto, mi skribadu nedeteneme.

Kvazaŭ instigite de mia ne ordinara rigardo, la knabino subite levis
sian kapon kaj min rigardis rekte. Mi koncentris energion en mia tuta
korpo en la okulojn, kaj penadis ne rompi ĉi tiun sonĝon en la
hela tago. Tiam la maljunulo subite ekrimarkis la sintenadon de la
knabino kaj turnis siajn okulojn al mi laŭ ŝia rigardo. Konfuzite
la knabino turnis sian vizaĝon teren kaj ekstarinte pli frue ol la
maljunulo ŝi prezentis al mi la dorson. Kaj ili ambaŭ malaperis
malantaŭ la artefaritan monteton.

Antaŭ la vespera perspektivo, mankanta je la sunlumo, miaj okuloj,
kiuj rigardadis blankaĵojn, estis kvazaŭ blindaj. Pro tio mia
konscio ankaŭ malklariĝis, kaj mi ne sentis la verandon sub
miaj piedoj. Sed ĉi tiu iluzio tuj rompiĝis kaj iom post iom
rekonsciiĝinte mi klare vidis, ke ĉio okazis ĉi tie antaŭ miaj
okuloj. Tio ne estas sonĝo, sed realaĵo. Ĉu ekzistas tia realaĵo?
Dank’ al Dio! Mia koro tiel ĝojis, ke ĝi en mi pulsobategis. Ree
revenis al mi la perdita mondo. Sola ridetante mi en firma paŝo iris
sur la verando tien kaj tien ĉi. Mi ne povis kompreni, ĉu pasis nur
unu sekundo aŭ eterno, ĝis mia patrino venis min alvoki por banado.
Mi ŝin sekvis distrite kaj nur sensence ridetante.

Mia laca patrino sentis agrablan dormemon eble pro efiko de la
medikamenta bano kaj post banado ŝi tuj ekdormis trankvile. Mi
penis legi vian traktaton „Studado pri la traĥeo kaj la larvo de
la libelo“, kiun mi kunportis, sed mi ĝin neniom komprenis post
kelkfoja relegado. Estis kvazaŭ Biblio. Antaŭ miaj okuloj aperadis
kaj malaperadis fragmentitaj impresoj de la knabino, kiun mi vespere
vidis, kaj mi tute suferis. En tiuj tagoj mi skribadis la taglibron
laŭkutime, sed mi nun vidas, ke tie estas skribite nur jene:

„Alvenis hodiaŭ al la gastejo en Noboribecu; malpura, sed tre
bona loko. Mi min sentis neniam tiel feliĉa. Estas vespero, kiam
mi sentas deziron danci senveste kiel Davido. Dum mia tuta vivo mi
neniam forgesos tion, kio hodiaŭ okazis. Kion fari kun la forto de
la amo, kiu tiel ŝprucas. Dankas Dion. Kiel aminda estas la vizaĝo
de mia dormanta patrino!“

Efektive pro tio, ke mi vivas en tiu ĉi mondo, mi tiun nokton dankis
Dion kaj min sentis tro feliĉa, kaj ne povis dormi. Kiam la dua
horo sonoris, mi decidis enlitiĝi. La litkovrilaro estis mola kaj
agrabla. Tute libera de diversaj fantazioj, kiuj atakas junulojn en
la lito -- ambicio, revo, pento, volupto, memriproĉo, entrepreno
-- mi estis kiel infano tuj entirita en la fundon de profunda, ĝoja
dormo.

Kiam mi vekiĝis la sekvantan tagon, hela sunlumo jam eniris oblikve
sur la verandon, ĉar en Hokkaido oni uzas kutime vitrajn glitpordojn
anstataŭ la lignaj. Mi vekiĝis spontanee kiel la burĝono ekfloras,
kaj senkonscie ridetis en la lito. Kaj sentinte nun konfidindan
forton de mia korpo, mi aŭ prezentis ambaŭ brakojn alterne antaŭ
la okulojn, aŭ prenis ilin alterne unu post la alia, aŭ preninte
apudkuŝantan spegulon rigardis en ĝin montrante blankajn dentojn.
Poste, kiel juna bambuo forĵetanta neĝon de si, mi abrupte leviĝis
sur la lito. Jen mi vidis, ke min rigardis mia patrino, kiu jam sin
vestis, frotante al si la okulojn.

Kun ĝojo en la koro mi komencis min vesti, sed subite abomena
maltrankvileco, kiun mi ne estis rimarkinta, min ekkaptis. Ligante al
mi zonon mi penis rememori la scenon en la lasta vespero, sentante,
kvazaŭ mi ion postlasis. Kaj vidu, la sceno estis fiksita en mia
kapo kun pli klara konturo ol tiam, kiam mi vidis per la okuloj. Kial
do povas komenciĝi abomena maltrankvileco? Kio min maltrankviligas?
Mi sentis, ke per tio, ke mi vidis la knabinon, mia vivo estis fikse
destinita por la vojo al malĝojo kaj al malfeliĉo. Tie estis iu
foso, kiun mi ne povas transpasi. Stranga soleco min ĉirkaŭis.
„Jes, sen konsiderado li volas efektivigi la iluzion.“ En tiama
humoro mi permesis al mi tian malprofundan monologon. Sed, mi
rememoras, ke maltrankvileco kaj pasio, pro kiuj mi nun suferas,
estas kaŭzitaj ĉiuj de la diableto, kiu tiam ekaperis en mia koro.

Mi deziregis, ke mi vidu la knabinon ankoraŭ unu fojon. Ŝi loĝas
en la sama gastejo kiel mi; sed kie estas ŝia ĉambro? La tago
pasis postlasinte al mi malgrandan maltrankvilecon. Vespere antaŭ
enlitiĝo mi volis min bani ankoraŭ unu fojon. Timeme portante
plene malsekajn lignoŝuojn kun malstreĉitaj rimenoj kaj celante la
malhelan lamplumon, mi malsupreniris danĝeran, ŝtonan ŝtuparon
kaj atingis sub la krutaĵo konstruitan banĉambron, tra kiu torenta
rivereto fluas. Tie mi trovis neniun bangaston, sed nur komizojn kaj
servistinojn de kelkaj gastejoj, kiuj kune sin banante malĝentile
eldiradis kiel eble plej obscenajn vortojn unuj al la aliaj kaj
bruludis. Pro malesperiĝo mi volis reveni ne banite, sed trovinte
tiumomente, ke la maljunulo sin senvestiganta en la vestejo estas
la hieraŭa homo, mi senŝanceliĝe eniris en la vestejon kaj min
senvestiginte pli frue ol la maljunulo mi ensaltis en la bankuvon. La
fortikaj Panoj kaj malbelaj nimfoj, kies ĝuado estis interrompita
per la vizito de l’ bangastoj, baldaŭ foriris unu post la alia,
tiel, ke du grandaj bankuvoj apartigitaj per ligna tabulo estis
okupitaj nur de ni du: mi kaj la maljunulo.

Do, en tia okazo estus laŭkutime, ke mi alparolas al la maljunulo
kun mondeca maniero kaj konatiĝas kun li. Sed tian agon mi tute ne
ŝatis. Krom tio, la maljunulo ŝajnis al mi obstina kaj de malnovaj
kutimoj. Ĉiam murmurante ion en la buŝo, li ne volis eĉ turni
la okulojn al mi. En la banĉambro regis silento, nur bruis akvo
superfluanta el la aparta kuvo por lavado kaj sonis glate, kvazaŭ
oni tuŝas oleon, kiam ni lavis al ni la vizaĝojn kaj manojn per la
viŝtukoj.

Tiam subite aŭdiĝis piedsonoj de altaj lignoŝuoj. Mi ekmiris kaj
maltrankviliĝis. Ankaŭ la maljunulo sin turnis al la sono. Kaj
poste silento ree regis momenton.

Baldaŭ la pordo de la enirejo iomete malfermiĝis. Miaj tutaj korpo
kaj animo estis nur sola „atento“. Levinte nur la kapon el varma
akvo mi kiel ĉasisto sekrete observadis la eniranton, ĉirkaŭitan
de vaporo de malantaŭ la malhela lumo de l’ petrollampo. „Ĉu vi
estas sola, mia avo?“ kiel tondro frapis miajn orelojn soleca, sed
juna voĉo. „Kia bela voĉo, pli bela ol mi atendis!“ tiel pensante,
mi englutis ŝian voĉon tra la oreloj ĝis la fundo de la koro.

Malgraŭ ke la maljunulo kompreneble sciis mian ĉeeston, lia buŝo
eligis: „Jes“, kvazaŭ lin tedis, diri, ke mi ĉeestas. Kaj
aŭdinte tion la homo ekstera malsupreniris ŝtonan ŝtuparon kun
ĝojo. Kia aminda estis ŝia pozo, kiam ŝi iris paŝo post paŝo
horizontale streĉante la dekstran brakon, por ke ŝi ne glitu pro
malsekeco de la pavimo! Baldaŭ ŝi sidiĝis kun levitaj genuoj apud
la bankuvon, el kiu varma akvo superfluadis, kaj malsekiĝinte al si
la bruston per la viŝtuko, ŝi serĉis per la okuloj la avon tra
vaporo, kaj eksciis, ke tie alia juna homo estas. Kia kompatinda ŝi
estis, kiam ŝi pro honto, kiu kaptis ŝian tutan korpon, senkonscie
kuntiris la membrojn kaj mallevis la kapon! Mi nur silente rigardis
la scenon kvazaŭ en sonĝo. Tiam, instigite de la maljunulo, ŝi
kuraĝis sin trempi en la bankuvon. Mi akre konsciis, ke apartigite
de la akvo ŝia korpo estas en la proksimeco de kelkaj futoj. Kaj mi
sentis, ke pikanta incito atakadis mian haŭton, kvazaŭ mi staris en
la akvo saturita je elektro. Mirinte mem pri mia troa senkuraĝeco mi
penadis trankviliĝi kaj tie resti, sed vane. Ne tolerinte mi fine
transiris rapide en la alian bankuvon.

Tiam, mi banante en la akvo apartigita per ligna tabulo, mi avidege
kiel la kato aŭskultis, por kapti ĉiujn bruojn en la apuda kuvo.
Nenia parolo aŭdiĝis, kvazaŭ la silentado, kia nur okazas inter la
homoj sataj je amo, estas agrable interŝanĝata inter la maljunulo
kaj la knabino. Trankvila kaj sola, kun pacega rideto mi ebriiĝis
de tiu elokventa silentado. Estis trankvila, paca nokto; nur la bruo
de l’ torento, kiu el la senhoma monto rapidas al la homplena
loko, vizitis miajn orelojn kiel pura akompananto konvena je ĉi tiu
silentado.

Tiam ŝi eklavis al si la hararon apud la aparta kuvo preta por
lavado. Malhelpite de l’ ligna tabulo mi ne povis vidi ŝian korpon;
sed maldika antaŭbrako konvena je la virgulino kaj unu parto de
riĉa, nigra hararo incitadis mian senton kaj ebriegigis mian cerbon
kune kun ensorĉanta odoro de l’ pudro. Kiam ili ambaŭ forlasis la
banĉambron kaj iliaj piedsonoj malproksimiĝis, mi alproksimiĝis al
la aparta kuvo kaj volis serĉi tie ŝian postsignon. Mi ĝojsaltis
kiel pasero, kiam mi el kelkaj akvoĉerpiloj trovis unu makulitan
per pudro. Kvazaŭ el glaso por triumfanto mi enverŝis per tiu
ĉerpilo malvarmegan montan akvon en mian sekan gorĝon kaj revenante
mi kunportis tiun akvoĉerpilon kun zorgo.

Tiun nokton, kiam mi enlitiĝis, antaŭ miaj okuloj klare aperis la
bildo de „la naskiĝo de Venuso“ de Botticelli. Unue mi memoras
je malgrandaj printempaj ondoj, kiuj ludante je ĵus deprenitaj
rozoj ĝoje brilas, dancas kaj ridetas. Due mi memoras je l’
malplena, sed plena, granda spaco etendiĝanta sur tiuj ondoj. En la
mezo pentrita iu gracia figuro ne pure greka. Ĉu ŝaŭmoj de akvo,
aŭ homo, aŭ marfeino? Figuro de gracie ekstarinta virgulino, kiu
klinas la kapon, kvazaŭ ŝi ne povas subteni sian riĉan, brunan
hararon kaj rigardas rekte antaŭen kun mallarĝe malfermitaj okuloj
ne perfekte vekiĝintaj de sonĝo. Figuro de virgulino naskonta
senfinajn vivon kaj ĝojon. Tute sanktigita, riĉa sensacio...

Poste mi havis ofte okazojn ŝin vidi. La sekvantan tagon ŝi
aranĝis la lavitan hararon nur simple. Mi ial pensis, ke ŝi tion
faris min flatante. Ju pli ofte mi ŝin vidis, des pli profundiĝis
mia amo al ŝi, kaj ĝi jam fariĝis forto, kiu apartigate de l’
asociacio je fraŭlino Cuja povis ekzisti tute memstare kaj min
altiradis. Mi tion timis, sed kion mi povis fari? La nigrega hararo,
kiu ornamas la belan vizaĝon kiel la ebona turo bele skulptita. La
nigreta, sed brila vizaĝo gracia, kiun riĉeco de l’ hararo pli
delikata ŝajnigas. Grandaj okuloj enigmaj. Inspiranta brusto kun
mamoj ne ŝvelantaj. Graciaj gamboj kun plenaj femuroj. Pripensante
tiujn en la koro unu post la alia, mi ne povis krom bedaŭri, ke mi
ŝin vidis tro malfrue. Eble okuloj de kelkaj junuloj plenaj je pasio
ŝin jam rigardis. Kaj ĉu ŝi el ili neniun trovis, kiu tuŝis ŝian
koron? Jes, ŝi devas esti jam trovinta tiun. Estus vere miraklo,
se ŝi lin ankoraŭ ne estus trovinta. En la fundo de ŝia brusto,
kiu, ŝajnas al mi, nenion scias kaj neniun tuŝas... Sed, ho ve,
tro malfrue mi ŝin vidis! Dum mi tion ne konsciis, ekkreskis en mia
koro ĵaluzo kaj envio. Kaj strange malgajigite pro tio, mi forlasis
mian patrinon kaj sola vizitis la banejon en Karunisu, kiu estas
malproksima ĉirkaŭ 8 kilometrojn.

Kion do vi amas en ŝi? Vi nur konas ŝian supraĵan vizaĝon. Kio
ja estas la nigra hararo? Kio ja estas la grandaj okuloj enigmaj?
Kio ja estas la maldika brusto, kiu povas enfermi en si malsanon?
Kion vi faros, se ŝia belforma kapo estas plena nur je senprudentaj
ideoj? Kion vi faros, se la okuloj konvenaj je la vizaĝo de l’
anĝelo estas facile allogataj de volupto? Kion vi faros, se en ŝia
ŝajne naiva brusto jam estas loĝinta iu homo? Vi do ankoraŭ neniom
tuŝis ŝian koron. Kia revulo kaj fantaziulo vi estas! Kien kaj kiam
vi forĵetis vian animan vivon por kiu vi klopodis? Kion vi faros
kun via entrepreno? Ĉu vi kredas antaŭ ĉio, ke vi havas ion, kiu
meritas postuli amon de l’ virino? En via 22jara vivado, ĉu vi
elfaris ion memfidan? Observu atente vian vizaĝon per la spegulo!
Ĉu tie ne estas reflektataj ordinare pasigitaj 22 jaroj malklare,
sen forto kaj inspiro kiel la portreto pentrita de mallerta artisto?
Observu atente vian malelegantan sintenadon kaj vestaĵon! Kion vi
erare pensas? Malspritulo! Vi devas silente rompi la barelon kaj
iom post iom vin elkonstrui kiel Teufelsdröckh. Se vi serĉos la
virinon, serĉu ŝin inter la loĝantaro de l’ regno, kiun vi plene
okupis. Ĉiuj virinoj estas nun al vi fremduloj perfektaj. Nenio
estas pli erara ol via penso! Tiaj vortoj sonis unu post la alia
kvazaŭ frapante al mi la kapon.

Silente mi grincigas la dentojn. Mi havas neniun forton, kiu povas
kontraŭstari la kulpigon de mi mem. Sed mi scias, ke mi havas fortan
intuitivon kaj ke la sorto ne estas retenebla. Ĉiu ŝia haro min
kredigas, ke ŝi estas la mia kaj la tempo nun maturas. Kompreneble
mi estas nur nematura junulo. Mia vizaĝo havas nenion, kio allogas
virinon. Sed ĝis nun mi konservadis miajn korpon kaj animon puraj
per la plej granda penado, por ke mi ilin donu al la ino, kiu kun mi
kune ĝojos kaj malĝojos dum mia tuta vivo. Mi estas juna kaj ĝis
nun ankoraŭ nenion indan mi elfaris; sed dum kiam mia vivo daŭros,
mi ne perdos kuraĝon kaj deziron efektivigi ion fortan, belan kaj
valoran kaŝitan en mia koro. Ĉu ŝi jam konas amon? Bone, mi ŝin
sciigos pri la pli forta amo; mi ŝin sciigos, kia estas vera amo. Mi
intuitive sentas, ke mi havas sorton fari tion al ŝi.

Kun firmaj paŝoj mi iris sur la vojeto en la senhoma arbaro,
piedpremante la forte odorantajn filikojn, kaj tiel aŭ min
riproĉis, aŭ min konsolis. Mia koro sin sentis aŭ soleca kiel en
vintra sezono, aŭ esperoplena kiel en printempa kampo. Vizitite de
tia konfuza, mirinda ŝanĝo kelkfoje en unu tago, mi pasigis kelkajn
tagojn sonĝe, kvazaŭ mi vagis en tute fremda labirinto.

La 26an de Aŭgusto, la uraganego terure atakis ankaŭ Hokkaido-n.
En la tagĵurnalo de l’ sekvanta tago mi legis en la marĝeno,
ke pro la difektiĝo de l’ fervojo inter Aomori[9] kaj Tokio la
vagonaro ne veturas. La sekvantan matenon, la servistino, kiu nin
servis ĉe la matenmanĝo, rakontis al mi, ke forveturontaj gastoj
konfuziĝis pro tio kaj ŝi aldonis, ke la knabino plorplendis
tre kompatinde, dezirante restadi ankoraŭ kelkajn tagojn, dum
kiam la maljunulo obstine insistis, nepre forveturi malgraŭ ĉia
malhelpaĵo. Manĝante mi sentis en la brusto ion malvarmegan kiel
glacio. Ne demandite, la servistino rakontis al mia patrino, ke la
maljunulo loĝas en la kvartalo Koiŝikaŭa; ke li volas reveni tiel
rapide pro tio, ke la lernejo de lia nepino komenciĝos la unuan
de Septembro; ke li ĉiujare vizitas ĉi tiun gastejon kaj longe
restadas kaj ke li estas pura edoano[10] kaj tre obstina ktp.

Estis bela, posturagana mateno; la ĉielo estis hela, kvazaŭ ĝi
jam forgesis, kio hieraŭ okazis, kaj blua de iel aŭtuna nuanco.
Soleca malpleneco simila al ĉi tiu sennuba ĉielo regis ankaŭ en
mia brusto.

Kiam mi revenante de l’ tualetejo supreniris la ŝtuparon kaj
okaze rigardis la verandon, mi trovis, ke la knabino staras apud
la balustrado antaŭ mia ĉambro kaj vokas kun mallaŭta voĉo:
„Korvo! Korvo!“ Ŝajne ŝi portis en la mano restaĵon de manĝaĵo.
Ĝin ĵetante sur la tegmenton ŝi alvokis la avarajn, malbelajn
birdojn. Al mi ŝajnis, ke en ŝia profilo montriĝis pli profunda
soleco ol kutime. La korvoj alproksimiĝis laŭlarĝe irante al
manĝaĵo, bruigante mallogajn piedsonojn sur la ligna tegmento. En
tiu momento ŝi ekrimarkis, ke mi aperis de l’ malluma ŝtuparo, kaj
min rigardis. La rigardo de ŝiaj grandaj, impresoplenaj okuloj min
trafis fikse la unuan fojon. Mirigite de l’ abrupteco mi instinkte
ŝanceliĝis; sed sentante tro bedaŭrinde perdi tiun lastan okazon,
mi koncentris mian de ŝi turnitan rigardon ankoraŭfoje en ŝiajn
okulojn. Iu dolĉa malĝojo, subite ekkreskinta, tremigis miajn
lipojn, kaj miaj okuloj jam ne povis sin disigi de ŝi. Ni estis
kvazaŭ kunligitaj per forta, fatala forto nerezistebla. Mi ne
komprenis, kion tio signifis, sed ŝi tuj malantaŭeniris du aŭ tri
paŝojn. Mi sciis, ke mi devas antaŭeniri al ŝi senceremonie. Mi
sciis, ke tie estis lasita al mi la sola okazo alparoli al ŝi. Sed,
kia malspritulo mi estis! Kiel timemulo, ne toleranta plian saton,
mi min turnis al mia ĉambro laŭ la verando. Oni bezonas multajn
vortojn skribi pri tio, sed tio estis nur momenta okazaĵo daŭrinta
pli mallonge ol kvaronon da minuto. Sed, depost tiu ĉi momento jam
kaptis mian vivon la forta impreso dum la tuta vivo neforgesebla.

Mi tuj decidis, reveni jam en tiu tago al Sendai, kaj rapidigis
mian patrinon mirigitan. Konfuzite ŝi nur observadis mian frenezan
agadon.

Dum mi pakadis, radoj de omnibuso sonis. Kun miro mi rigardis
malsupren min apogante sur la verandan balustradon kaj trovis, ke
la plej bela veturilo en la loko estis preta duone kaŝate sub la
tegmento de l’ antaŭĉambro. La geservistoj de la gastejo komencis
kune enporti la pakaĵojn en ĝin. Distrite mi fikse tion rigardis,
kvazaŭ mi jam forgesis la ĝisnunan okupon. Baldaŭ aperis la
maljunulo adiaŭe salutate de la gastejestro. Mi senkonscie manpremis
firme la balustradon kaj mordis al mi la lipon. Tiam la knabino
aperis. Portante purpuran mantelon sur la purpura superjupo, sed
ornaminte la riĉan, nigran hararon per nenio, ŝi vidiĝis tro
soleca kaj malĝoja, sed por mi dieca. Mi klare vidis eĉ tion, ke
la basko de ŝia superjupo estis faldita ie je la rando. Mi preĝis
Dion en la koro, por ke ŝi suprenrigardu al mi ankoraŭ unu fojon.
Pasis iom longa tempo, ĝis ili ambaŭ eniris en la veturilon kaj
sidiĝis, kaj kvankam ŝi ŝajne sentis mian rigardon, ŝi min ne
rigardis. Mi sentis, kvazaŭ mi kriis per raŭka voĉo; sed, nek
kriante, nek moviĝante eĉ centimetron, mi nur postrigardadis la
veturilon. Mi ĝin postrigardadis, dum ĝi estis videbla. Sed la kapo
de l’ malvarma knabino fine malaperis ekster la vidkampo eĉ ne
movetiĝante.

Malplena mondo etendiĝis soleca, malvarma kaj senfina.

Kiam mi rekonsciiĝis, mi iun trovis tremanta manpremante la
balustradon. La unuan fojon en mia vivo mi tiam sentis manion de amo,
kiu povas igi min kuri de tie mortpremante aŭ mian patrinon, aŭ
alian, kiu ajn ili estus. Kruela koro, kiu povas oferi ĉion ajn,
bruege sonis tra la tuta korpo.

  Via A.


(De A. al B.)

Tokio, matene la 7an de Oktobro 1912.

  Kara B.!

Hieraŭ mi komencis skribi al vi de la krepusko, kaj kompreneble
ne vespermanĝis. Dormema pro lacego mi enmetis la leteron en
la koverton, ne sciante, ĝis kie mi skribis, kaj sonĝoplena,
malagrabla dormo ne malfermis al mi la okulojn ĝis la 9a de hodiaŭa
mateno.

La kapo doloras al mi minacante je rompiĝo. Sed, antaŭ ĉio mi ne
trankviliĝos, ĝis kiam mi estos ĉion konfesinta.

Soleco estas nun por mi manĝaĵo, venena medikamento, la plej granda
konsolo kaj la plej granda doloro samtempe. Iun fojon mi min sentas
supermezure aminda, kaj la alian fojon tiel malaminda, ke min naŭzas
nur pensi pri mi mem. Brila, sankta ĝojo, kian sentas nur la infanoj
trempitaj en la amo de Dio, kaj maltrankviliga korpremo, kian Adamo
sentis forpelite el Paradizo, turmentas mian koron unu post la alia.
Ĝis nun mi neniam pensis, ke tia estas la homo. Mi nun miras, kiel
memmensogante mi skribis al vi en Septembro.

Ĉu tio estas la enfalejo, kiun la naturo faris por konservi la
specon? Ĉu ĉi tiu terura forto, kiu traborante la konscion, la
koron kaj la animon eniras pli profunden kaj tuŝas laŭ sia plaĉo
la bazon de l’ estado, estas nur ilo por konservi la naturan leĝon
nomatan naskado? Mi pensas, ke estas ofendo de l’ homa vivo, ke oni
simple traktas kaj konkludas tian misteran funkcion interne de l’
homo nur laŭ la scienco. En ĉiu fragmento de mia nuntempa vivo mi
eĉ pensas, ke mi povas detrui la tutan sciencan sistemon. Sed, kio
do estas, kiu estas postlasata post tia maltrankviliĝo? Estas nur
grataĵo postlasita senspace sur la haŭto de l’ vivoplena koro ...
kaj nenio krom tio.

Nun mi forgesis, ĝis kie mi skribis, sed mi skribados plue.

Post kiam mi akompanis mian patrinon ĝis la naskiĝloko, mi tuj
veturis al Tokio, kaj poste mi nenion faris krom tio, ke mi vagadis
sencele interne de l’ kvartalo Koiŝikaŭa. Veniginte ĉe ekveturo
de Noboribecu la gastonomaron, mi povis ekscii ŝian nomon, sed la
adreso ne staris en ĝi, eble pro tio, ke ili vizitas tiun gastejon
ĉiujare. Nun, kiam mi rememoras tion, ŝajnas al mi mirinde, kial
mi ne penis trovi rimedon por ekscii ŝian adreson. Mi eĉ povas
pensi, ke al mi mankis sincereco pri ĉi tiu amo. Kia mallertulo mi
estis! Je mia miro ŝi ankaŭ havis la saman familian nomon kiel
fraŭlino Cuja. Se la horo venas, kiam la lernantinoj vizitas la
lernejon, kiel somnambulo mi elvagadas el la domo perdinte sindetenon
kaj senton de honto kaj vagadas sencele tra la stratoj. Posttagmeze
mi faras ankaŭ la samon. Noktiĝas, kaj anstataŭ neplenumita espero
maldolĉaj doloroj de l’ koro min ekminacas. Mi pentas pri mia
hontinda ago, konvena je la malnoblaj knabaĉoj, malĝojas, ke la
estimo kaj intereso al la scienco estas malaperanta el mia koro iom
post iom kaj mi eĉ koleras pri tro sendetenema distriĝo de mia
animo. Maldolĉaj, solecaj larmoj de sinneado elfluadas ĉiuvespere
el miaj okuloj. Unu vesperon mi min riproĉas pli forte ol alian.
Kaj la alian vesperon, post suferado ellaciĝinte, mi mallevas mian
kapon por preĝi, ne sciante ĉu antaŭ Dio, aŭ antaŭ ŝi. Kaj tiam
larmoj elfluadas senfine el miaj okuloj.

La antaŭlegadojn mi ĉeestis nur la unuajn kvar tagojn.

Mi -- kiu antaŭe malĝojis pri mia malbela vizaĝo, dubis pri mia
kapablo kaj timis, ĉu ŝia amo jam apartenis al la alia -- nun
persistis en unu malgranda deziro, ŝin vidi nur ankoraŭ unu fojon,
kaj pro tio la deziro fariĝis tiel forta, ke mi ne povis ĝin
toleri.

Kion tio signifas, ke nur okaza renkonto produktas tian miraklon?
Mi estas kvazaŭ blindulo, kiu estas enĵetita en la fremdan, luman
mondon. Ekster la okuloj estas lumo lumanta ĉie kaj por ĉiam, sed
en miaj okuloj nur eterna, nerompebla mallumo.

Kara B.! Je mia feliĉo mi povis malkaŝe skribadi mian konfeson
ĝis ĉi tie. Sed mi nun sentas tion senprudenta. Mi jam tute perdis
tiel esperon kiel ankaŭ ambicion, kaj mi atendas por la venonta
tempo nenion -- sen iu ajn emocio. Ĉesis jam interkomunikiĝo
inter vi kaj mi. Mi plu nek havas necesecon, nek la kompetentecon
interkomunikiĝi kun vi. Mi skribis al vi tian longan leteron nur
pro la deziro, ke vi eksciu pri tio.

Se ĉi tiu longa letero vin malagrabligos, bonvolu min pardoni por
tio pro mia ĝisnuna amikeco. Plie mi timas, ke mia letero senutile
pligravigos vian malsanon.

Mi kore deziras, ke mia letero vin trovu en pli bona farto.

  Via A.


(De A. al B.)

Tokio, la 10an de Oktobro 1912.

  Kara B.!

Vane mi atendis hodiaŭ de vi almenaŭ unu respondon al la letero
skribita la 6an. Sed nun mi pensas, kia egoisto mi estas, atendi de
vi respondon. Eble mi ne devis skribi al vi tian leteron; sed kion
mi devas fari, kiam amanta koro serĉas plenan malkovron, dum ĝi
aliflanke deziras profundan sekreton?

Al mi nun ŝajnas, ke ĉiuj homaj kulturoj ŝanĝiĝis. Tiel scienco,
kiel ankaŭ literaturo kaj moralo ŝajnas al mia arda koro nur
kvazaŭ maskobalo. Mi ne povas pensi alie, ol, ke malfeliĉaj
homoj, kiuj tute ne sciis pri la kortuŝo, kian mia koro travivis,
ilin supraĵe eltrovis kiel devigan rimedon, por ke ili forgesu
neforigeblan solecon.

La ekstera mondo nun montras al mi specialan aperon, kian krom mi
neniu scias. Neniu scienco ankoraŭ esploris pri tia apero, neniu
arto ankoraŭ pritraktis tian aperon, kaj neniu moralo ankoraŭ
eliris el tia apero; nur mi sola estas, kiu ĝin estras. Ĉiuj homaj
kulturoj moviĝas sur la periferio de tia apero kaj mi sola vivas
en ĝi. Mi sentas ekscitiĝon kaj liberecon, kiajn sentas nur Dio
komencanta kreadon.

Estas klare antaŭdirite, ke mia amo havos la sorton nepre
plenumiĝi. Por danki por ĉi tiu grandega privilegio mi volas ami
ĉiujn homojn. Ne! -- estus pli bone diri, ke la ama deziro, kiu
senĉese elspruĉadas eĉ el mia doloro, atestas baldaŭan plenumon
de mia amo. Kiam mi al ŝi donos miajn tutajn koron kaj animon, kiujn
mi ĝis hodiaŭ rezervis sanktaj kun penado, kiam mi ricevos same
la ŝiajn, saturitajn de mia amo, tiam la feliĉo, je kiu la homaro
sopiradis, okazos perfekte sur ni ambaŭ. Kaj kiel nova forto ni per
tuta forto penos por konstrui la novan homan kulturon.

Ŝiaj okuloj min pelas. Mi jam ne povas skribi filozofajn aĵojn
sidante antaŭ la papero. Por mi estas lasata pli grava, pli viva
afero.

Do, kara B.! mi vin salutas. Mian penson vi povas kompreni. Kaj mi
pensas, ke via malsano devas esti pliboniĝinta hodiaŭ.

  Via A.


(De A. al B.)

Tokio, la 15an de Oktobro 1912.

  Kara B.!

Antaŭ horoj (ĉirkaŭ la 4a posttagmeze) ĉe l’ ponto Oĉanomizu[11]
mi pensis, ke mi ŝin vidis. Mi rekonis ŝian simple aranĝitan
hararon; ŝi portis purpuran superjupon kaj estis terure maldika.
Ŝia nobla, gracia irado min konvinkigis antaŭ ĉio, ke ŝi estas
tiu knabino. Mia kapo, kiu senkonscie ekscitiĝis la momenton, en
kiu mi tion eksciis, baldaŭ terure trankviliĝis. Kaj vidinte,
ke la okazo, kiun mi ne povos kapti refoje, venis, mi enpensiĝis
kun strange terura trankvileco kvazaŭ antaŭ la duelo per veraj
glavoj ... ĉu sekvi ŝin kaj ekscii ŝian adreson, aŭ alproksimiĝi
kaj alporoli al ŝi... Mi haltis senkonscie kaj pensadis, kaj dum
mia racio al mi diris, ke la unua rimedo estas pli prudenta kaj
sendanĝera, mi kun trankvila koro rekte al ŝi alpaŝis. Perforte
firme premante la teron per piedoj, kiuj volas flugi tra la aero,
mi baldaŭ al ŝi alproksimiĝis kaj alparolis. En la momento, kiam
mi sentis, ke eĉ por mi mem malbela, malakra voĉo eliĝis el mia
gorĝo, la knabino returnen rigardis kun miro. Estis tute alia
persono. Ŝi eble estis sentinta, ke ŝin sekvas malnobla knabaĉo,
kaj mi legis sur ŝia vizaĝo akrajn teruron kaj malamon. Kaj kiam mi
rekonsciiĝis, jen mi estis kuranta senkonscie tra nekonata strato,
malproksima de l’ centro de la urbo.

Kia malpura degeneriĝo de l’ koro!

Malestimu min, Dio kaj homo! Min ĵetu en la fundon de l’ infero!

Kia, kia afero!

  Via A.


(De A. al B.)

Tokio, la 16an de Oktobro 1912.

  Kara B.!

Antaŭhieraŭ mi skribis en la taglibro jene:

„For, senhonta diablo de l’ volupto! Ĉu vi tion ne scias, ke, se
vi volas aldoni pezon de l’ allogo sur unu flankon de la pezilo,
dum kiam mia animeco brilas kaj pezas sur la alia flanko, estas tia
eraro, kia, se oni volas ne satigi la malsatan tigron metante antaŭ
li la leporon?“

Ĝis antaŭhieraŭ neniu allogo de karno ekzistis por mi, nur tiu de
manĝaĵo por plialtigi mian animecon. Kaj vidu, post la hieraŭa,
abomena okazintaĵo mi ne povis facile endormiĝi la nokton kaj
sopiradis je karno kvazaŭ spiregante. En fantazio mi per ambaŭ
manoj ĉirkaŭprenis, kvazaŭ dispremante, la en teruro kaj malamo
flamantan vizaĝon de la knabino. Iumomente la knabino ŝajnis al
mi, ke ŝi estas ŝi. Kiel sovaĝa besto mi pro doloro tordiĝis
en la lito, kaj ĝis tagiĝo mi travivis ĉian malpurecon, ĉian
malnoblecon kaj ĉian kruelecon en mia koro. Kaj post kiam al mi tute
malakriĝis la funkcio de l’ cerbo kiel al idioto, mi falis pro
lacego en la fundon de malluma dormo.

Mi timas min mem. Ĝis kie mi volas iri? Ĉu vi ankoraŭ ne reakiris
sufiĉan sanecon por vojaĝi? Al mi ŝajnas, ke mi bezonas la
gardanton kiel frenezulo. Se vi ne povos veni, mi iros al vi.

Mia koro, kiu jen ĉieleniras, jen terenfaligas la kapon sentas troan
timon.

Timo -- mi ĵus eksciis la veran signifon de tiu ĉi vorto „timo“.

  Via A.


(De B. al A.)

Ŝiobara, la 18an de Oktobro 1912.

  Kara A.!

Viaj leteroj depost la 20a de Septembro estis sufiĉaj inciti miajn
nervojn, kiuj longe restadis trankvilaj kiel morta cindro. Mi eĉ
sentis sencelan ĵaluzon al vi.

Ke vi vizitos Ŝiobara-n, neniom utilos por evoluigi la aferon. Se
jam estas konite, ke ŝia familia nomo estas Kobajaŝi kaj ke ŝi
loĝas en Koiŝikaŭa, mi kredas, ke mi vizitonte Tokion nepre povos
ludi la rolon de la „kavaliro de l’ rozo“. Tial mi telegrafis
al vi hodiaŭ matene. Tuj kiam la cirkonstanco permesos al mi, mi
forveturos al Tokio. La vorto „cirkonstanco“ signifas ankaŭ
akiron de l’ vojaĝelspezo. Al mi mono jam minusiĝis.

Ankaŭ mi intencas vin prezenti al sinjoro pastro; li estas almenaŭ
unu el tiaj homoj, kiuj posedas sincerecon prediki kaj amike konduti
al siaj posteuloj.

Estas erare, se vi min demandas pri la kredo. Vi staras nun sur la
pinto de l’ vivdeziro, sed antaŭ mi estas nenio krom la demando
de l’ morto. Mi ne toleras vin minaci kun miaj teruraj, paliĝintaj
iluzioj -- eĉ se mi havus forton renversi vian mondrigardon kaj vin
fari pala pesimisto.

Elirante el samaj Alpoj, vi estas Rhejno, kiu dissemas sur siaj
ambaŭ bordoj vinberojn kaj rozojn, dum mi estas Danubo nigra per
taksusoj kaj cedroj. La homo havas solecon nur en sia fino. Tio estas
kruco por la homo kaj samtempe fiero.

Antaŭ ĉio Dio estas ekzakta; sur lia vojo sin ne trovas eraro, ke
li al ni ŝajnas tro senerara. Ke vi eksciis amon, estas decido de
l’ sorto, kiel mi jam al vi diris; tute egale, ĉu vi ĝojas aŭ
malĝojas pri tio. Se mi estus diablo, mi eble ridus ironie, ke mi
refoje estas superruzita, kaj se mi estus anĝelo mi krius halelujon
plej laŭte.

Via troe plenigita vivo ĝisnuna ne allasis mian amikecon; sed vi
nun havas malplenon ne plenigatan. Via bonŝanco atestas, ke tiu ĉi
malpleno estos tuj plenigata; sed, ke mi povos iel vin helpi eĉ nur
momenton, estas granda plezuro por mi.

Kara A., al vi mi predikos pri moralo de l’ amo: Ne estu prudenta,
ne ŝanceliĝu, sed nur flamu; flamu kaj amu! Jen la tuto!

  Via B.


(De A. al B.)

Tokio, la 22an de Oktobro 1912.

  Kara B.!

Vi eble estas nun ankoraŭ en la vagonaro, kaj vin sekvante mi sendas
nun al vi ĉi tiun leteron.

Kara B., por mi estis tiel malfacile kiel neeble, diri, ke mi kredas
je Dio. Sed, mi nun kredas je Dio, preĝas al Dio kaj vivas per Dio;
ĉar mi havas amon kaj Dio ĝin plenigas. Kiu, kiam kaj kiel, povus
supozi, ke mi ŝin vidos unue ĉe l’ enirejo de la preĝejo, kien
vi min kondukis? Mian tiaman profundan emocion vi ne povos eĉ imagi.
Kiam vi ekrigardis min en tia kortuŝo, vi momenton ridetis; mi vin
pardonas pri via rideto, sed vi eble ne scias, ke mi estis preskaŭ
vin fraponta, kiam vi ŝin prezentis al mi, trankvile dirante: „Ĉu
ĝi ŝi estas? Tiun ĉi fraŭlinon Kobajaŝi mi delonge konis.“
Tiam mi ne povis toleri, ke vi nian revidon, kiu por mi valoras
super ĉio, tiel malĝentile traktis. Dum mi unuflanke travivis tian
malagrablaĵon, mi aliflanke esploris, ĉu ŝiaj okuloj min memoras,
almenaŭ min rememoras? Speciale elektite sola el kelkaj junulinoj
kaj prezentite al mi junulo, ŝi ekmiris, hontiĝis kaj ruĝiĝis
ĝis la oreloj, kaj kiam ŝiaj okuloj renkontis momente la miajn, mi
ektremis, sentante strangan tremon, kvazaŭ mi estas superverŝata
per malvarma kaj varmega akvoj samtempe. Ŝi min memoris.

Al mi estas, kvazaŭ mi iras en sonĝo, kiam mi rememoras, kio poste
okazis. Mi tute forgesis, kion mi diris, kiam vi min prezentis al
la pastro; mi nur memoras, ke mi lin trovis konfidinda. Kiam la
kredantaro kantis himnojn, mi ploris pro ĝojo, sentante, ke la
voĉoj de la homoj tuŝas unu la alian. Pensante, ke ŝi ankaŭ devas
esti kantanta, mi ankaŭ volis tuŝi ŝian voĉon. Sed mia kanto
estis subpremita en la gorĝo pro emocio. La prediko de l’ pastro
estis por mi enuiga. De tempo al tempo mi vin ŝtelvidis kaj miris
pri via malvarmeco. Kian esprimon mia vizaĝo havis, kiam ni eliris
el la preĝejo kaj vi silente donis al mi manpremon?

Mi vin dankas. Mi dankas ĉiujn estaĵojn. „Morto, kie estas
via pikilo?“ Kiam mia mano estus metita sur la frunton de l’
mortinto, ĉu li ne revenos reviviĝinte en la mondon de l’ amo?
Mi kompatas tiujn, kiuj dubas je mirakloj. La universo estas nur bela
turo konstruita el mirakloj, ĉu ne?

Sed atendu! Mi havas ankoraŭ multajn aferojn, kiujn mi devas fari.
Vi elserĉis por mi ŝian (ne, de nun mi ŝin nomos per ŝia propra,
bela nomo J.) adreson. Mi akiris unuan ŝlosilon, sed kiel mi povos
akiri la duan, trian ... kaj la sepan? Vi al mi rekomendas, skribi
la leteron al fraŭlino J. Mi ne dubas ŝian bonvolon al mi, sed
aliflanke malluma dubo estas algluita daŭre al mia kapo. Do, mi
kompatinde ŝanceliĝas, komenci la unuan paŝon kuraĝan. Kien do
sin kaŝis mia vigleco?

Malfermu, la plej bona vojo! Por tio mi petos kunlaboradon al ĉiuj,
kiuj min helpos.

Kion mi devas fari por vi? Antaŭ ĉio mi al vi oferos ĉiun mian
feliĉon superfluan.

  Via A.


(De B. al A.) (poŝtkarto).

En la stacio Niŝinasuno[12], la 22an de Oktobro 1912.

  Kara A.!

Mi nun refoje revenas al la monto. Jen vidiĝas malproksime la monto
de l’ aceroj ruĝiĝinta kiel flamo; kia hela, freŝa koloro, kiel
la lampo antaŭ estingiĝo!

Por diri la veron, mi iom miris, ke ĝi estis tiu fraŭlino
Kobajaŝi. Si estas ankoraŭ knabino. Sed viaj okuloj eble vin ne
trompas, ĉar la knabino estas la feto de l’ naturo kaj laŭ mia
opinio ŝi estas feto enhavanta ne malmulte da valoraĵoj.

Do adiaŭ! Mi nun veturigas ĝinrikion[13] malrapide al mia loĝejo.

  Via B.


(De A. al B.)

Sendai, la 3an de Januaro 1914.

  Kara B.!

Ĵus ricevinte telegramon de vi, kiam mi estis manĝanta zoonion[14]
kun miaj familianoj, mi momente koleriĝis, sed samtempe trankviliĝis
kaj ĝojis. Kie kaj kion vi faradis, depost kiam vi sendis al mi
poŝtkarton el la stacio Niŝinasuno, la aŭtunon antaŭ du jaroj?

Tiam mi skribis al vi longan leteron respondante, sed ĝi revenis
kun la slipo surskribita: „La adresito ne estas trovebla“
de la poŝtoficejo. Imagu mian miron tiaman! Mi tuj demandis la
domposedanton per letero, sed oni ne respondis kontentige. Mi
demandis pri vi ĉiujn lokojn, al kiuj vi havis ian ajn rilaton;
sed al mi tute ne prosperis pri vi sciiĝi. Mi ĉiel pensis pri via
malapero kaj pensis, ke vi revenis al via naskiĝloko malesperiĝinte
pro neresaniĝo. Fine timante vian eventualan malfeliĉon mi rakontis
pri tio al sinjoro G., sed li ridis. Kaj jam malkvietigite mi
demandis la oficejon de la universitato pri la adreso de viaj
gepatroj kaj al ili telegrafis demandante. Post tri tagoj oni
respondis al mi telegrafe, ke laŭ onidiro ilia filo vivas, sed la
adreso ne estas trovebla. Per tio mi trankviliĝis, sed samtempe la
malkontenteco, kial vi perfidas eĉ mian amikecon, al mi plenigis la
koron dolorigante. Ĉu vi ne ĝojis, eĉ se pro komplimento, ke la
okazo min helpi venis? Malgraŭ tio vi vin kaŝis sen antaŭsciigo
ĉe l’ kriza momento plej grava.

La vintron, kiam mi revenis al Sendai, mi vizitis Ŝiobara-n por
certigi la aferon. Kiam mi la domposedanton demandis, li respondis,
ke la matenon de la 23a de Oktobro, vidinte, ke la pordo de l’
enirejo de la domo, kiun vi luis, ne malfermiĝas, li miris kaj pro
troa senbrueco en la domo li fine malfermis vespere kaj trovis,
ke vi jam estis forlasinta la domon. Okaze neĝis tiun tagon; oni
sentis pikan malvarmon en la domo kaj mi trovis vintran vivon en
la banloko sen bangastoj soleca. La ordema domposedanto estis
ordaranĝinta viajn malnovan superjupon, botelon por insektmortigo,
manuskripto-paperon kaj manĝilaron en unu angulo de l’ ĉambro kaj
sur tiuj aĵoj videble polvoj amasiĝis. Kiam mi tion ekrigardis,
mi sentis nepriskribleblan solecon kaj silente staradis en la mezo
de l’ vasta, malluma ĉambro kun larmoj en la okuloj. Kaj tie
mi ankoraŭfoje pensadis, kio al vi okazis; sed mi neniel povis
kompreni, kion mi ne povis kompreni ĝis nun. Mi perdis tiel esperon,
kiel forton, kaj piedirante sola tra neĝado mi revenis al la stacio.

De tiam dum unu jaro kaj tri monatoj vi silentadis kiel mortinto kaj
vivadis nur en mia memoro.

Povas esti malbone, ke mi pro maltrankvileco de l’ koro ne havis
tempon pensi pri vi pli afable, dum kiam mi bone sciis, ke vi pro la
tre senforta korpo kaj malluma direkto de l’ pensado vivadis en
malĝoja humoro, tamen, ke vi, nenion al mi anoncante, vin kaŝis kaj
silentadis pli ol unu jaron, al mi kaŭzis ne malgrandan solecon kaj
maltrankvilon. Reveninte al Tokio, vi eble sciiĝis pri mia foresto
el Tokio, miris kaj al mi telegrafis?

Kiel vi fartis de tiam? Mi jam ne povas koleri. Dum mi skribis ĝis
ĉi tie, la deziro vin vidi post tiel longa silentado forte kreskis
en mia koro.

Mi havas multe da aĵoj, pri kiuj mi volas paroli kun vi kaj demandi
vian opinion. Sed, antaŭ ĉio, mi vin petas, sciigu min pri via vivo
depost tiam, eĉ plej simple. Mi estas sana. Fraŭlino J. estas en
Tokio atakite de pneŭmonio. Ni gefianĉiĝis. Nian urbon Sendai mi
ne povas forlasi dum kelke da tempo.

  Via A.


(De B. al A.)

Tokio, la 3an de Januaro 1914.

  Kara A.!

Reveninte al Ŝiobara post disiĝo de vi, mi trovis, ke en la monto
estas tre malvarme kaj tiea vivo ne estas bona por mia malsano. Krom
tio mi sentis fortan malamon al mia malvigla vivo. La sekvantan
frumatenon mi pakis mian malriĉan havaĵon kaj forvojaĝis al la
insulo Ogasaŭara[15] ... antaŭ ol elĉerpiĝis la mono, kiun mi de
vi ricevis.

Por vere ĝui kaj kompreni la solecon, mi min apartigis decide de
ĉiuj miaj rilatoj. Por ke mi fariĝu sola, ĉesi la interkomunikiĝon
kun vi estis la unua afero.

La insulo Ogasaŭara al mi plaĉis. Amaso da nuboj, kiuj matene kaj
vespere sidas kiel kotona ĉapelo sur la monto kaj malavare sin
malaperigas tage kaj nokte, postlasante helbluajn ĉielon kaj maron.
Pluvego kaj fulmotondro, kiuj kelkajn fojojn al mi ŝajnis ŝanĝi
la insulon en drakon. Ondetoj kiel floroj ludantaj en la golfeto
la trankvilajn tagojn. Aero peza, pura kaj iom dolĉa. Kiel nigra
makuleto mi vivadis sola inter tiuj aĵoj dum unu jaro.

Iom post iom mia skeptikemo kreskis; sed mi pensas, ke mi nun pli
multe kaptis „min“ ol antaŭe. Mi ne permesas al mi la provizoran
rimedon supreniri la turon, kiun aliaj homoj konstruis. Kun tia
penso, kun ses traktatoj, pri kiuj mi memfidas, ke ili enhavas
nemalgrandajn iniciataĵojn, kaj kun iom plibonigita farto mi
forlasis tiun rememorplenan insulon.

Ke vi ne estis en Tokio, estis al mi, kvazaŭ mi ne trovis stamenojn
en la floro. Mi min sentas treege soleca.

Kiel fartas fraŭlino J.?

  Via B.


(De A. al B.)

Sendai, la 5an de Januaro 1914.

  Kara B.!

Dum mi faris neniun meritplenan laboron, vi revenis al la ĉefurbo
kiel la generalo triumfanta. Sed min agrabligas nekompareble, ke via
ora koro ree al mi revenis, pli ol granda merito de ses traktatoj.

Antaŭ ĉio mi vin gratulas kore pri via resaniĝo.

Mi nenion elfaris; sed mia ĉirkaŭaĵo ne malmulte ŝanĝis mian
internon kaj eksteran konturon.

Ĉar vi subite malaperis, mi travivis neatenditajn malfacilaĵojn
por progresigi mian amaferon, kaj mi sola kiel malspertulo devis
fari vojon tra ili. Mi eĉ konfuziĝis fari duan paŝon. Eble vi ne
povos imagi, al kiaj mizeraj ŝanceliĝo kaj suferado mi humiliĝis;
mi, kiun oni ĉiam konsideradis vigla kaj insistema. Tagoj pasis
kaj pasis kvazaŭ kurante, sed ili nenion postlasis en mia koro
krom bruliĝantan amflamon kaj pli kaj pli mallumiĝantan esperon.
Preskaŭ ĉiun vesperon mi staris antaŭ la enirejo de l’ domo de
fraŭlino J. Sed, kiam mi vidis iun figuron similan al ŝi, mi tuj
forkuris kiel ŝtelisto. Por mi estis nur unu sola konsolo, ke mi
vizitis la preĝejon ĉiudimanĉe kaj ŝin vidis ne rimarkate de
aliaj. Lastan Aprilon fraŭlino J. forlasis la lernejon kun bonega
rezultato kaj de tiam ŝi ofte ne ĉeestis la preĝejon. Mi plie
flamiĝis kaj suferis, kaj instigite de la nesubpremebla pasio, mi
fine kuraĝis al ŝi skribi unuan leteron je la 12a de Majo, tago por
mi neforgesebla.

La sekvantan dimanĉon mi vizitis la preĝejon kun la humoro de l’
kondamnoto je morto. Mi nur atentis, ĉu fraŭlino J. venas, dum kiam
ĉiuj okuloj de la ĉeestantoj al mi ŝajnis penetri en la fundon de
mia koro. Sed fraŭlino J. fine ne venis.

Tiujn tagojn mi estis tiel kaduka, ke mi sentis, ke mi tagon post
tago malgrasiĝas; kontraŭe, miaj nervoj estis ekstreme streĉitaj,
kaj mi min sentis pli streĉita hieraŭ ol antaŭhieraŭ, hodiaŭ ol
hieraŭ. Mi suferis tiel, ke mi pensis, ke nenio restas por mi krom
morti, se mi estos pli streĉata ol hieraŭ; sed la sekvantan tagon
mi min trovis ankoraŭ vivanta, sed pli suferanta, kaj mi miregis pri
tio. Okazis kelkfoje, ke mi min mem kompatis pri la infaneca pasio,
kiu min tiel forte interesigis je unu virino kaj frotante al mi la
brakojn, mi sentis larmojn en la okuloj. Mia deziro, kiu antaŭ la
revido konsistis nur el tio, ke mi ŝin vidu nur ankoraŭ unu fojon,
terure pligrandiĝis. Se ŝi jam estus promesinta kun la alia... En
la momento, kiam mi tiel pensis, mi senkonsidere eksaltis eĉ antaŭ
aliaj homoj aŭ en la nokto.

Laŭ mia karaktero mi ne povis krom ĝisiri ĝis la fino, eĉ se mi
sukcesus aŭ ne, ĉar mi unu fojon jam ekinteresiĝis. Kaj mi riskis
skribadi al ŝi tuj. Tiujn tagojn fraŭlino J. vizitis la preĝejon
malofte, sed ne rigardante la sidejon por viroj eĉ momenton; ŝi
ĉiam nur venis kaj nur revenis. Ŝi ankaŭ ne respondis al mi eĉ
unu linion. Tial, fakte mi estus devinta senesperiĝi; sed mi ne
perdis la esperon, ĉar en ŝia sintenado observata de malproksime
miaj pliakrigitaj nervoj sentis iun certan reakcion. La vizaĝo de
fraŭlino J. videble ekpaliĝis kaj perdis esprimojn kvazaŭ masko,
tiel ke mi timis, ke ŝi koleras, kiam ŝi levis la kapon, kaj ke
ŝi ploras, kiam ŝi ĝin mallevis. Mi eĉ penis legi signifon en
ĉiu faldo de ŝia vesto kaj en ĉiu malligita haro. Ke ŝi ne estas
indiferenta, estas certe; ke ŝi iom pripensas pri mi, estas ankaŭ
certe. Do, kial ŝi tiel ŝanceliĝas? Ĉu ŝi ne estas en la stato,
en kiu ŝi povas rekompenci mian amon? Tiel pensinte, mi sentis
kapturniĝon kaj plenan mallumon antaŭ la okuloj.

Tiel turmentite de ĉiaj maltrankviloj kaj afekcioj, mi apenaŭ
sukcesis fari studjarfinan ekzamenon, kaj decidinte laŭ la letero
sendita jam antaŭe el Sendai mi estis revenonta tien, kiam la pastro
min venigis iutage. La pastro rakontis, ke fraŭlino J. lin vizitis
antaŭ kelkaj tagoj kaj pro doloro, malkaŝante antaŭ li ĉiujn
miajn leterojn, ŝi petis lian juĝon. Kompreneble mi ruĝiĝis. La
pastro min admonis fervore, ke mi elektis malĝustan rimedon, kaj
diris al mi kompateme kaj solene, kiel la koro de l’ virgulino
konfuziĝas per tia neatendita ektuŝo. Mi tiam sentis plian amon al
ŝi. Li diris al mi interalie, ke mi komisiu al li solvon de tiu ĉi
problemo, ke li ŝin demandos detale kaj ke mi atendu lian leteron
reveninte al miaj gepatroj, ĉar li kompatas min koncerne la aferon
kaj ne agos malbone al mi.

Mi lin ne obeis, sed lin petegis, ke li permesu al mi intervidon kun
ŝi antaŭ li, se ne estas permesate, ke ni solaj intervidos. Ŝajnis
al mi, ke la pastro iom ŝanceliĝis; sed fine li diris al mi, ke mi
venu la sekvantan tagon.

La nomita tago estis la 28a de Junio. Fraŭlino J. jam tie estis,
kiam mi venis, kaj tie mi trovis ankaŭ sinjoron prof. D. ne
atenditan. La pastro intencis nin intervidigi ankaŭ antaŭ li; sed
laŭ ties opinio estis decidite, ke ni solaj intervidu en la aparta
ĉambro.

Estis bela junitago, sed la ĉambro kun senornamaj, blankaj muroj
en la preĝejo donis al mi iun strangan, dezertan impreson. Mi iris
apud la fenestron kaj, apogante la manojn sur la fenestran kadron,
mi staris rigida kaj ŝin atendis. Kvazaŭ ridanta moviĝeto de l’
poplaj folioj ekster la fenestro ĵaluzigante altiris mian rigardon
kiel la danco de al mi fremda junulo plena je feliĉo. Tiam fraŭlino
J. eniris sola en la ĉambron. Ŝia tuta korpo estis tiel rigida pro
streĉo, ke ŝi eĉ ne povis tremi. Nur ŝiaj lipoj tremetadis je
malgranda ritmo kiel ĉe agonianto. Ŝia dolorplena mieno estis tiel
kompatinda, ke mi ne povis ŝin rigardi rekte. Mi nur denove povis
senti forte, ke mi nun staras en pli grava krizo ol mi atendis. La
streĉo trapenetranta mian tutan korpon min treege malvarmigis, kaj
ĉirkaŭite de tiu malvarmo mia pasio flamis tiel turmentite kiel
fajro kovrita per io.

Mi ne sciis, kion diri. Se ĉiu de ni jam konis tion, kion la alia
volis diri.

„Ĉu mi povas konfidi al vi?“

Mekanike mi diris tiujn vortojn min riproĉante, kiajn mallertajn mi
diras. Fraŭlino J., kiu mallevante la kapon staradis kiel statuo,
nur respondis kun senesprima, mallaŭta voĉo: „Jes!“ kaj post
kiam ŝi min fikse rigardis kun levitaj okuloj riproĉantaj, ŝi
ankoraŭfoje turnis la kapon malsupren.

Por mi la vortoj de ni ambaŭ estis tre malkontentigaj. Mi pensis,
ke mi ne atendis fari kaj diri tiel prozan aĵon. Sed samtempe tiu
ĉi intervido, ŝajnis al mi, estas de la komenco ĝis la fino
neplipurigeble sankta kaj bela ceremonio.

Mi simple rakontis al la pastro kaj sinjoro prof. D. pri ĉio, kaj
tuj forlasis la preĝejon. Ĉio estis sonĝo. Mi estis kvazaŭ infano
naskiĝinta 23jara en la mondon.

La afero min atendinta en Sendai estis tute alia. Pro tio, ke la
malsano de mia patro pligraviĝas kontraŭ ĉies atendo kaj aliflanke
por ordigi la familian financon, oni estis aranĝanta parencan
interkonsiladon. Reveninte al la hejmo mi rakontis al neniu pri
fraŭlino J., ĉar la pastro kaj sinjoro prof. D. min tiel konsilis.
Kaj dum kiam mi flegadis la patron, aliflanke mi ĉeestis la
malagrablegan parencan interkonsiladon. Inter la parencaro sin trovis
ankaŭ tiaj, kiuj, klarigante al mi la aferon, antaŭdiris: „Vi,
estante scienculo, vi eble ne povos bone kompreni tian aferon?“ Min
tute tedis tiu ĉi interkonsilado. Estas tute nenecese, malfaciligi
la aferon kiel ili. Estus pli bone, forvendi ĉiujn malfacile
konserveblajn posedaĵojn kaj aĉeti iajn obligaciojn. De l’
komenco mi tiel opiniis, sed ili estis tiaj homoj, kiaj sin sentas
kontentaj nur kontraŭstarante la alian.

Iun tagon mi iris promeni al la Kadan[16]. La rivero Hirose[17]
dividiĝas en kelkajn riveretojn kaj ili trankvile movas kelkajn
akvomuelilojn. Kiel la nomo montras, la loko estas riĉa je
floroj eble de l’ malnova tempo kaj mi vidis tie kaj ĉi tie
diverskolorajn, por varmega suno konvenajn florojn, florantajn
inter la freŝaj verdaĵoj, kiuj ĵus etendis foliojn. Kiam mi
vagadis tra la stratoj malproksimaj de l’ urba centro en freŝa
somero, penssonĝante nur pri fraŭlino J., subite mi estis vokata
de iu ĝinrikiisto[18] veturiganta gaston. Li min demandis pri mia
domo, dirante, ĉu mi ĝin ne scias? Do, miaflanke ekzameninte la
ĝinrikion mi trovis en ĝi virinon ĉirkaŭ kvardekjaran. Ŝia
unua impreso min tuj malagrabligis. Ŝi apartenis al tia tipo de
Tokianino, kiu parolas kun lerta, kvazaŭ katoflata voĉo, sed de
l’ komenco malestimas la kunparolanton. Kiam mi respondis, ke
mi estas la demandito, la virino videble miris, sed ŝajnigante
trankvilecon ŝi rapide eliris el la ĝinrikio kaj diris, ke ŝi
estas la patrino de fraŭlino J. Ŝi ankaŭ babilis pri sia filino
kaj pri multaj aliaj aferoj, jen mallevante, jen ree levante la kapon
en la maniero, al kiu la virino kutimiĝas. Tio min ekmirigis. Kaj
mi nur povis senti malagrablan senton, ke abomena formalismo rilate
al la amo jam komenciĝis. Ĉar la virino diris, ke ŝi havas ion por
paroli kun mi, mi antaŭ ĉio ŝin alkondukis al mia domo. Sed ŝia
afero estis tia, kian oni estus povinta fari sufiĉe per letero. Ŝi
ekzamenadis atente min kaj la staton de mia familio kaj post nelonge
ŝi diris kun rido esprimanta kontenton, ke mi ŝin pardonu pri tio,
ke ŝi sola venis, ĉar ŝia edzo ne povis veni kun ŝi pro iu afero;
kaj simple salutante mian patrinon ŝi rapide foriris. Mi sentis
netolereblan malagrablecon. Al mi ekŝajnis eĉ neracie, ŝin nomi
mia bopatrino pro la geedziĝo kun fraŭlino J.

Du tagojn post tio la pastro min vizitis en Sendai. Nek mia patro,
nek mia patrino kontraŭstaris mian edziĝon; sed mia patro proponis,
ke mi prokrastu la edziĝan ceremonion ĝis Decembro. Kiel kaŭzon
li nomis sian malsanon; sed nun rememorante, ke tiam al li mankis
elspezo por mia edziĝo, mi kompategas mian patron suferintan pro tio
en la malsanlito. Sed, ĉar la pastro insistadis, ke estus pli bone,
ne edziĝi sen solena ceremonio, mi iris al Tokio, petinte prokrasti
parencan interkonsiladon por unu semajno. Estis la 14a de Julio.

Poste al mi daŭris ĝojplenaj tagoj. Al mi estis donitaj ĉiaj
okazoj; sekve mi ŝin karesis ĉiel, sed mi evitis komenci tiun
rilaton, en kiun oni estas ordinare enkondukata per la edziĝa
ceremonio. Kiam ni disiĝis ĉirkaŭ post unu semajno, ŝi malĝojiĝis
kompatinde, kvazaŭ ŝi antaŭsentis ion malbonan. Min ankaŭ ĉirkaŭis
stranga maltrankvileco; kaj tiu ĉi maltrankvileco min malagrabligis,
ĉar ŝi rigardis nian estontecon kun ia ajn suspekto, mi laŭkutime
ekkoleris kaj ŝin riproĉinte mi forvojaĝis de la stacio Ueno[19].

En la vagonaro mi tre pentis, ke mi ŝin tiel severe riproĉis. Mi
pensis, pro kia neceso mi tion faris; sed ĝi havis neniun kaŭzon.
Kiom da fojoj mi deziris, tuj reveni al Tokio ankoraŭfoje kaj karese
ĉirkaŭpreni ŝian gracian kolon je mia brusto!

Poste, mi devis ree partopreni la bagatelan parencan interkonsiladon.
La malsano de mia patro pligraviĝis iom post iom kaj la 31an de
Aŭgusto li fine revenis al la koro de Dio de ni disiĝinte.

Kara B.! Mi nur povas beni la memoron al mia patro. Li postlasis
al mi diversajn aĵojn. Kvankam li estis naskita kiel la filo de
komercisto, lia karaktero havis tre noblan flankon. Mi povas diri, ke
li estas unu el la disciploj de sinjoro Hukuzaŭa[20], kiuj komprenis
ties superecon. Laŭ la karaktero de mia patro ŝajnas al mi, ke
sinjoro Hukuzaŭa apartenis al tiaj homoj, kiuj staras malproksime de
la utilismo. Al mi ŝajnas, ke sentinte severan malkonsenton kontraŭ
la kavalirismo nomata Buŝidoo[21], seka kaj nenatura moralo, por
kiu provincaj kavariloj translokiĝintaj en la centron de la regno
ĉe Meiĝi-Monarĥirestarigo[22] propagandis, li fariĝis amiko
de nekavalira klaso, sekve amiko de ilia vivo kaj profesio. En la
fundo, ĉu li ne estis genia idealisto? Ankaŭ pri mia patro, kiu
estis komercisto dum sia tuta vivo, mi bone komprenis, ke laŭ lia
agado komerco estis nur lia plej supraĵa vivo. Mi ofte vidis ĉe li
Laŭce[23], Spinoza kaj „Kapitalo“ de Karl Marx. Li estis ankaŭ
tre stoika; mi ofte pensis, ke li tiel sintenadis, por subpremi
troan pasion kaj sentemon. Mi scias, ke li estis amata de kelkaj
virinoj ĝis maljuna aĝo; sed li ĉiam preterpasis ilin kun soleca
trankvileco eĉ ne flankenrigardante. Se mi nun lin rememoras, lia
vivo ŝajnas al mi kvazaŭ aŭtuna vento trablovanta tra la ebena
kampo trankvile kaj solece. Kia nobla, pura memoro!

Du tagojn antaŭ la morto mia patro malkovris ĉiujn siajn
malsukcesojn en la financa flanko. Estas prave, ke la parenca
interkonsilado konfuziĝis kaj en nenio interkonsentis. Per malmultaj
vortoj, mia patro penis sola replibonigi la staton ĝis sia morto kaj
pro tio neniu komprenis la veran staton. Lia financa vundo estis tiel
granda, kiel neniu ĝin atendis. Estas eble nenecese skribi al vi pri
tio, ke de du jaroj li suferis eĉ pro mia monata studelspezo. Tamen,
malgraŭ tio li neniam montris maltrankvilecon en sia ĝisnuna vivo.
Mi neantaŭzorgeme elspezadis pli multe ol la alia tian karan monon
kun trankvila koro. Oni diras, ke mia patro diradis, ke nenio estas
pli malbona ol malhelpi la disvolviĝon de junulo.

De la tago, en kiu mia patro mortis, mia mondo tute renversiĝis. Unu
post la alia okazadis mizeraĵoj antaŭ miaj okuloj, ke mi deziris,
ke mia patrino estu jam mortinta pli frue. Fine la loĝejo, fama
pro fortika konstruado en tuta Sendai, devis esti aŭkciata. La
pentraĵoj de mia patro tre ŝatitaj kiel „Kannono“ de Bakei[24],
„Kverkarbaro“ de Rousseau kaj unu biblioteko da libroj, ĉiuj
disiĝis al ĉiuj flankoj. Kiam mi vidis, kiel du profesoroj de
Toohoku-Instituto[25] venis kaj en la malluma koridoro antaŭ la
biblioteko disputadis kun organizantoj pri la kosto de „Kapitalo“
de Marx, ne tolerante mi subite ĝin forprenis de ili. Kiam mi
rememoras la kruelan scenon okazintan en somermeza tago, al mi staras
eĉ hodiaŭ larmoj pro malĝojo en la okuloj.

Poste estis decidate, ke ni, mi, miaj patrino kaj fratino, luu iun
malgrandan duetaĝan domon konstruitan en la korto de iu parenco kaj
transloĝiĝu en ĝin. Oktobro jam venis, sed mi ankoraŭ ne povis
iri al Tokio por studi. Mia zorgema patro ja postlasis muelejon al
mia patrino en la nomo de iu maljuna servanto, kiu lin longajn jarojn
servadis; sed por gajni monon por vivado per la muelejo oni bezonis,
ke mi nepre restu hejme. Kompreneble mi ĉion skribadis al mia J.
malkaŝe kaj ŝi tuj respondis el la fundo de ŝia koro. Mia amo al
ŝi pligrandiĝis iom post iom, ke mi min sentis dolorplena, kaj ŝi
ankaŭ skribis, ke nia plua malkunesto ŝin povos malsanigi. Kiam
mi eksciis, ke mia patro, kiu ne povis akiri monon por mia edziĝo,
proponis prokraston de l’ edziĝa ceremonio ĝis Decembro je l’
preteksto de sia malsano, mi lin tutkore kompatis pri lia sufero kiel
la patron, kaj ĉiam al mi staras larmoj en okuloj, kiam mi rememoras
tion. Sed por mi la ceremonio havis neniun signifon, mi nur deziris
kunvivadon. Okazis ofte, ke mi estis freneziĝonta sen mia J. Do,
mi skribis al ŝi, ke ŝi venu antaŭ ĉio al Sendai. Tamen ne ŝi,
sed la pastro al mi respondis. Estis eble en la mezo de Oktobro kaj
jam estis iom malvarme. Laŭ tiu respondo mi eksciis, ke mia J.
fine akiris pleŭriton kaj pneŭmonion samtempe kaj enlitiĝis de
du semajnoj. La pastro unue skribis, ke li skribas anstataŭ ŝia
patrino, ĉar por ŝi malklera tio estis iom malfacila. Mia J. nenion
skribis al mi pri sia malsano eble timante, ke mi maltrankviliĝos.
Mi min sentis, kvazaŭ mi estas la arbo, de kiu eĉ la lasta folio
estas deprenita. Kio ajn estas skribita post tio, mi eble ĝin ne
estus kompreninta, eĉ se mi estus leginta; do, ĝin ne leginte mi
kiel eble plej rapide forveturis al Tokio. Mia J. tiel malgrasiĝis,
ke ŝi ŝajnis al mi kvazaŭ alia homo. Niaj koroj alproksimiĝis
unu al la alia, kvazaŭ ekzistus neniu en la mondo krom ni ambaŭ.
Mi pasigis du tagojn ĉe ŝia malsanlito; sed, ĉar nek la reveno
al Sendai kun ŝi, nek mia plua restado en Tokio estis permesataj,
mi devige disiĝis de ŝi. Post kiam mi revenis hejmen, min atingis
ŝia kuraĝiga letero. Ŝi skribis, ke ŝi ĉiel penos por resaniĝi
kiel eble plej baldaŭ kaj iri al Sendai, kaj ke mi miaflanke penu
elhaki la vojon por la estonteco; kaj poste ŝi aldonis: „Mi timas
pri l’ opinio de mia patrino, ĉar mi ofte vidas ion malbonvolan
al ni en ŝia parolo. Kompreneble ŝi ne proponas, ke ni rompu la
fianĉecon, sed al mi ŝajnas, ke ŝi penas ĉiel nin apartigi. Sed
kompreneble tio neniom konfuzas mian koron.“ Mi klare komprenis
ŝian patrinon. Atendu! Atendu! Mi nepre elhakos mian propran vojon.
Estu malbenata tiu, kiu deziras iel ajn malhelpi mian amon! Vidu,
kiel terure tiu estos punata pro sia erara kalkulo! Mi decidis,
neniam vidi ŝian patrinon ĝis tiam. Kaj deposte ĉiuj miaj penadoj
estis oferataj por plibonigo de l’ financa stato, por ke mi rabu
mian J. triumfante de ŝia diabla patrino, trankviligu iom ajn la
lastajn jarojn de mia patrino kaj plie eduku kaj klerigu mian solan
fratinon.

La jaro pasis, dum mi ĉiutage vizitadis la muelejon kaj tie
laboradis tute kovrita per farunoj. Kun kia soleca koro mi rigardis
la vintrajn perspektivojn en la norda provinco, kiuj etendiĝas de
l’ polusa zono kvazaŭ manetendante! Sed por senkuraĝiĝi pro tio
mi havis troan energion kaj fierecon, ankaŭ brilan esperon. Se mia
fratino mastrumis iom pli ŝpareme, por malpezigi mian ŝarĝon, mi
ne povis krom ekkoleriĝi kaj kriis. Sed en la fabrikejo mi laboris
kiel eble plej forte kaj sentis la vivon de laborado agrabla. Por
mi estis tre ĝustaloke, laboradi ŝvitplene, stari apud la enirejo
sentante, ke varmegigita sango cirkulas tra la tuta korpo kiel
varmega akvo tra la akvotubo, kaj esti blovata de l’ vento miksita
kun neĝo. Al mi eĉ ŝajnis, ke studado estas senutila. Kiam vespero
venis, mi min ŝajnigis vigla, ke ofte okazis, ke eĉ mia patrino,
kiu pasigis la tutan tagon malĝoja, laŭte ekridis. La amo inter
patrino kaj filo, frato kaj fratino, kiu ĝis nun estis malhelpata
de geservistoj, nun tute unuiĝis per nenio malhelpate, kaj ni tri
subtenis la amon unu kontraŭ la aliaj kiel la tripieda kaldrono.
Sed, eble ankaŭ tie estis iom da kaŝemo; kiam neĝa vento trablovis
skuante la domon kaj tie regis nokta malvarmo tiel severe, ke oni
ne povis ĝin toleri per la forneto, ofte okazis, ke ĉiuj tri
malgajiĝis kvazaŭ agorde. Ĉiu el ni tri havis apartajn pensojn
kaj sentis solecon, kaj en tia okazo mia fratino ĉiam min demandis:
„Kiel do fartas sinjoro B.?“ Ŝi sopiris je vi, kiun mi povis
nomi mia sola amiko. Mi senpacience ekkoleris: „Kia senhumanulo!
Kiel ajn li fartus, tio min tute ne koncernas.“ Kaj en tiaj noktoj
mi sentis ekscitiĝon eĉ dum preĝado.

Mia J. skribadis al mi de tempo al tempo mallongajn leterojn, kiujn
ŝi eble skribis malgraŭ sia malbonfarto. Ŝiaj vortoj ŝajnigantaj
trankvilecon min instigis aŭ al kompatemo, aŭ al ia malameto al
ŝi, kaj iam mi eĉ pensis, alkuri al ŝi kaj ŝin ĉirkaŭvolvi per
mia flamanta pasio ĝis ŝi sufokos; sed, kiam mi rememoris ŝian
patrinon, mi tuj ekgrincigis la dentojn kaj returnis min irontan al
la stacidomo.

Tia vivo ripetiĝis kaj pasis la jaron. Min ankaŭ vizitis la novjaro
-- malvarmega novjaro -- en la norda provinco. Intencinte komenci
la laboradon de la tria, mi manĝis zoonion tiumatene, kiam via
telegramo min atingis.

Kara B.! Por mi via reveno ne estas tro malfrua. Vi ja revenis.

La nova vivo de malriĉeco min tute ne turmentas. Kun abrupta ŝanĝo
de mia cirkonstanco multaj nekonataj mondoj disvolviĝis antaŭ mi.
Mi nun plene komprenis pri la fakto, ke ĉiuj aldonaĵoj de l’
vivo kiel scio, kutimo, vestaĵo kaj manĝaĵo havas emon malhelpi
reciprokan alproksimiĝon de l’ koroj, eĉ tute rifuzas tion
je l’ okazo kaj el ili nenio sentigas la homon soleca krom la
aldonaĵo nomata riĉeco.

De kiam mi perdis ĉion, mi sentas en la koro kuraĝigon, ke mi
mem estas ekira punkto. Mi neniel volas rezigni la deziron fariĝi
scienculo. Sed mi sentas senfinan ĝojon pro tio, ke al mi estas
aldonita la vivo, por nutri patrinon, eduki fratinon kaj konstrui kun
mia edzino regnon, kvankam plej malgrandan. Tio estas la vivo, kies
foreston mi ĝis nun sentis senkonscie. Se mi estus ŝarĝita pli
peze, tiam mia ŝultro eble trovus pli trankvilan pozon.

Sed mi tre bedaŭras, ke mi nuntempe ne povas vin helpi ekonomie.
Kiel mia patro mi volas sendi al vi iom da studelspezo, por ke vi
studu ankaŭ por mi; sed pro malkapablo mi ankoraŭ ne atingis tiun
staton. Ĉar ekzistas multaj, kiuj bedaŭras mian patron pri la
bankroto, mi povus ion fari, se mi ilin petus; sed mi ne ŝatas esti
kompatata de ili iel ajn. Mi ne volas kreski sub la kompato al mia
patro.

En mia lasta letero mi al vi skribis, ke mi ne povos viziti Tokio-n;
sed mi nun ne povas alie: mi devas veni tien. Se eble, mi deziras
vidi nur vin kaj mian J., ne vidonte ŝian patrinon.

Pri ceteraj aferoj mi rakontos al vi dum nia revido. Jam estas
tagmezo kaj de nun mi iros al la fabrikejo por ekkomenci laboradon de
l’ nova jaro.

  Via A.


(De B. al A.)

Tokio, la 10an de Januaro 1914.

  Kara A.!

La pastro konsilas kaj vi ankaŭ tiel insistas; do mi decidis, laŭ
viaj konsiloj loĝi ĉe fraŭlino J. de hodiaŭ. Por mi estas
destinita ĉambro kun ok matoj[26] kaj fenestro kontraŭanta nordon;
por mi ekzistas neniu skribĉambro, kiu povas sendi pli bonan lumon
ol ĉi tiu. La pakaĵoj, kiujn mi enportis, aspektas speciale
malpuraj. La unuan fojon en mia vivo mi travivas tiel trankvilan
vivon.

En ĉiuj punktoj estis tre bone, ke mi iris al Sendai por vin vidi.
Mia karaktero havas ian strangan econ timi alvenon de l’ feliĉo.
Mi ĝin ne timas en la senco, en kiu mallaboremuloj sekrete timas
tro grandajn rekompencojn; sed ĝi devenas de tio, ke mi scias,
ke feliĉo estas la masko, kiu povas eltrompi eĉ pli sinceran
karakteron. Kiam mi staras rekte antaŭ la „vero“, mi povas
senti tian agrablecon, kian mi sentas, kiam mi eltrinkas glason da
malŝatata vino per unu tiro. Sed kiam mi devas taksi „veron“
kaŝitan post la feliĉo, mi sentas timon, kvazaŭ mi taksas la
sorton mem. Sed en via modesta domo apud la rivero Hirose „vero“
ridetis ne portinte la maskon de feliĉo. „Vero“ ridetas, -- la
fakton, ke „vero“ ankaŭ ridetas kiel la homo, mi eltrovis en
via hejmo. Kvankam ĝi estis via afero, mi ĝin sentis tre agrabla.
Via patrino, kia ĉarma patrino ŝi estas! Kia aminda virgulino via
fratino estas! Kaj, kia sincera junulo plena je kreskemo vi estas!
Tie, kie vi tri estas, ŝajnas al mi, ke eĉ la naturo refariĝas
pratempa naturo.

Kompare kun la via la hejmo de Kobajaŝi montriĝas tute alia mondo.
Ŝajnas al mi, ke la patro ĉiam vojaĝanta tute ne rilatas al la
formado de l’ familia atmosfero. La maljunulo, kiun vi vidis en
Noboribecu, ŝajnas tre obstina, kiel vi diris, kaj estas tielnomata
edoano. La karaktero de edoano kondiĉas havi bonecon en sia fundo.
Sed ekstrema artifikado de l’ karaktero kaj malantaŭenemo
min malagrabligas. Montri eĉ perforte viran fierecon, nepre
kontraŭstari la pli fortan kaj ĉiamaniere peni insistadi tion,
kion oni jam komencis; la malforteco de lia karaktero ŝati tiajn
malkarajn formalismojn kiel vivon mem, min kolerigas. La patrino
apartenas al la tipo de l’ plej malnoblaj virinoj. Ŝi estas flato
mem, kaj je mia netolero la objekto de ŝia flatado estas ŝi mem.
El ĉiuj ŝiaj hartruoj blinda deziro je plezuro vaporiĝas kaj
ŝin ĉirkaŭas. Ĉu vi rimarkis eĉ unu el ŝiaj dentoj similaj al
la ĉevaldentoj, kiuj aperas de inter ŝiaj nigretaj lipoj? Sed,
kun malbeleco ŝi havas samtempe ian purecon kaj iam mi eĉ sentas
ŝian karakteran subpremon. Fine, pri fraŭlino J. mi nur povas diri
la vorton „miro“. Antaŭ ĉi tiu miro estas tute senkolora la
miro, ke la naturo kreskigas rozon el la malbela koto. Ŝi, kiun mi
antaŭe vidis, estis infano, nenio; sed nun ŝi estas virino kaj
ĉio. Ŝia karaktero iradas la vojon, sur kiu neorganikeco transiras
al organikeco, kun tiaj rapideco, lerteco kaj certeco, kiaj per la
scienco ne estas kompreneblaj. Kiu povus solvi ĉi tiun enigmon
briletantan en ŝiaj grandaj okuloj, kiujn vi je ŝi karakterizas?
Mi estis konvinkata, ke la virino estas forĵetata de la trono de
l’ mistero per plenumiĝo de amo. Sed al mi ŝajnas, ke en sia
malgrasiĝinta korpo fraŭlino J. enhavas senfinan enigmon kaj
per ĝi sin turmentas. Tio sugestias pri plena karaktero de nun
ekkreskonta.

Do, la hejmo de Kobajaŝi estas kvazaŭ konfuzita skatolo de Pandoro.
Kia stranga bruo eksonus, se mi ĝin prenus en la manojn kaj skuus?
Malkovri ĝian kovrilon ne povas eĉ pensi senkuraĝuloj.

Post tagmanĝo mi rakontis al la familianoj detale pri via familio.
La patrino ŝajnis, kvazaŭ ŝi sentas doloron je la oreloj.
Kompreneble fraŭlino J. min aŭskultis kun grandaj fervoro kaj
intereso ŝajne de scivolemo. Kiam mi rakontis pri via fratino,
ŝia fervoro atingis la supron kaj kiel la komandanto aŭskultas la
raporton de l’ spiono, ŝi avide min demandis pri la vizaĝo kaj
karaktero, ke mi eĉ sentis iom da malagrableco.

Laŭ mia propra travivo la malsano de fraŭlino J. ne estas tute
trankvila. Estas nun treege malvarme en Tokio, kaj mi timas precipe
la sezonon, kiam la nuna malvarmeco transiros en varmecon. Mi ŝin
konsilis, esti ekzamenata antaŭ ĉio de D-ro B. Mi enmetante sendas
al vi la tabelon de ŝia korpa temperaturo.

Mi decidis, okaze de l’ vizito al Tokio liberiĝi de la eklezio.
Unue: mi ne estas la homo, kiu povas prediki pri la kredo al aliaj
homoj; la eklezio min ne bezonas. Due: mi volas liberiĝi de ĉiuj
katenoj, kiuj la agojn de miaj animo kaj korpo malliberigas laŭ
reguloj de la ekstera mondo. Mi ne bezonas la eklezion. Trie: por
diri malkaŝe, mia kredo estis ebrio. Timinte tuŝi la fundon de mia
karaktero, mi penis forgesi mian malplenecon per ebrio. Unuvorte, mia
kredo estis tia, kian oni devas redoni. Kvare: ĉu Kristo ne kaŝis
sin 40 tagojn en la dezerto? Kun kia senhontemo mi, kiu ne havas
talenton kiel Kristo, nek travivon kaj aĝon kiel li, povos kunesti
kun la homoj trankvila? Kvine: mi eksentis sensencaj la faktojn,
kiuj estas skribitaj en la Biblio kaj klarigataj de la eklezio. Por
ke vi min ne malkomprenu, mi ĉi tie klarigas, ke mi neniel neas
la misteron kuŝantan sur la fundo de ekzistado; sed mi nur volas
jesi, ke neniu klarigo ĝis nun provita povis iel ajn klarigi ĉi
tiun misteron. Mi volas diri, ke mi ne povas krom akre senti, ke mi
vivas en ĉi tiu mistero. Sese: mi ne ŝatas esti taksata pli valora
aŭ malpli ol mi estas. Ke mi estas ekleziano ofte kaŭzas, perforti
alian al erara taksado de mia karaktero.

Mi trovis vian sintenadon en malriĉeco tre konvena je vi. Vi
antaŭeniradas ne timante la donitan cirkonstancon kaj kaptas
nemoveblan veron per aŭ longa, aŭ mallonga travivo. Malakreco plena
je vigleco, indiferenteco enhavanta puran konsciencon -- tiajn mi
en vi vidas; sed miaflanke -- mi fariĝis iom nepacienca ... teda.
Hodiaŭ mi ne plu skribos.

Per la pago de mia helpanteco en la instituto kaj per redaktado
de „Oficiala gazeto de biologia asocio“ mia mono sufiĉas por
studelspezo; bonvolu trankviliĝi.

Mi nun konsiliĝas kun sinjoro prof. F., por eldonigi en Germanujo
unu el la traktatoj verkitaj en la insulo Ogasaŭara. Sed mi ofte
havas febron, kaj mi malĝojas, ke febro min ne forlasas tiel frue,
kiel mi esperas.

  Via B.


(De A. al B.)

Sendai, la 12an de Januaro 1914.

  Kara B.!

Ke vi vizitis nian urbon Sendai, estis bone ankaŭ por mia familio.
En vi, kiu ŝajnas obstina kaj nealproksimiĝebla, mia patrino tuj
trovis ion akordiĝantan kun mi; mia fratino vin nur adoras elkore.

Kaj mi vin dankas pro tio, ke vi akceptis mian peton, loĝi ĉe
la familio de Kobajaŝi. Kiam mi proponis tion, mi sentis grandan
doloron pensante, ke vi devas vivi kun la abomena patrino de mia
J. Sed mi pensas, ke mia J. vin rekompencos por tio. Tion, kion vi
observis pri ŝi, mi ankaŭ estis dironta. Ŝi ja havas karakteron
plene ekkreskontan. Sed pensinte, ke estas delikata demando, kiel tiu
karaktero ekkreskos, mi ne povis ŝin lasi sola en tia familio. Mi
tutkore esperas, ke ŝi sub via zorgado disvolviĝu laŭ la volo de
l’ naturo. Samtempe kun la via mi ricevis leteron ankaŭ de mia J.
Ŝi tre ĝojas pri via kunloĝado, sed ŝi ŝajnas senti ian timon
pro tio. Antaŭ vi, kiu ne povus timi instinkte malkovri malfortajn
flankojn de sia karaktero? Mia J. skribis ankaŭ pri mia fratino N.,
pri kiu vi al ŝi parolis, kaj aldonis, ke ŝi, de vi aŭdinte pri
mia fratino N., sentas specialan amon al ŝi. Ŝi ankaŭ skribis, ĉu
ne estus bone, se ni penadus edzigi vin kun mia fratino N. Mi nun
komprenis, kial mia J. vin demandis detale pri N.

Mi bezonas vian pluan klarigon pri mia karaktero, kiun vi nomis
nepacienciga. Ĉu ne ekzistas diferenco inter ni en tio, ke vi ĉiam
vivas celante la estontecon, dum mi penas vivi plej bone en la
estanteco? Mi pensas, ke plifortigi la fundamenton de l’ muelejo
kaj certigi la vivon de miaj patrino kaj fratino plej facile promesas
al mi viglan laboradon en la estonteco. Mi certe estas malsaĝulo,
kiu estante en la stato, en kiu mi povas uzi helpon de l’ aliaj,
tion ne faras. Sed mia tro obstina sincereco ne permesas al mi tion
fari; nome, tio estas disvolvaĵo de mia karaktero ne fleksebla.

Anoncite de vi pri la kaŭzoj, kial vi forlasas la eklezion, mi
sentas diferencon inter niaj karakteroj kaj ridetas. Eble mi ankoraŭ
ne havas rajton diri grandaĵojn, ĉar ne pasis longa tempo de
tiam, kiam mi apartenas al la eklezio; tamen mi kredas, ke, se
vi liberiĝas de l’ eklezio, vi devas ankaŭ ĉesi esti unu
familiano, unu naciano de l’ samaj kaŭzoj. Se mi havus forton, mi
ne liberiĝus de la eklezio, sed penus tiom por ĝin rekonstrui, kiom
mi povus; kaj se mi ne havus forton, mi amasigus forton iom post iom
de ĝi ĉirkaŭite. Mi min ne retiros de la donita pozicio, ĝis kiam
mi facile subigos la ĉirkaŭon. Estos eble bone por vi, liberiĝi de
la katenoj de la eklezio. Sed por mi eksiĝo el la eklezio sen batalo
nur signifas la malantaŭeniron de mi mem. Antaŭ ĉio mi pensas, ke
vin perdante la eklezio sentis grandan baton. Mi pri tio bedaŭras la
eklezion.

La afero de l’ muelejo iel eksukcesis. Post nelonge mi ĝin povos
memstarigi. Nokte mi legadas librojn kaj precipe pri mendelismo;
sed tiaj eksperimentaj libroj min ne kontentigas, ĝis mi atingos
la staton, en kiu mi povas fari eksperimenton. Mi aŭdis, ke en la
venonta Aprilo jara kunveno de l’ zoologia instituto okazos post
tiel longa interrompo. Mi esperas, ke tiam mi ankaŭ povos ĝin
partopreni.

Mi vin petegas zorgi pri mia J. Estas netolereble, aŭdi ke ŝia
malsano estas pli grava ol mi atendis. Mi okaze imagas ŝian morton,
kaj tiam en tiu momento mia kuraĝo tute kuntiriĝas. Se mia J.
mortus, por kio estis mia naskiĝo kaj mia ĝisnuna vivo? Mi ĉiel
penos por ŝi, por ke ŝi resaniĝu. Kaj, se estus necese por tio ...
ho, sed, kion fari?

Eble mia J. havas sekretojn, kiujn ŝi ankoraŭ al mi ne malkovris.
Ofte al mi ŝajnas, ke ŝi sin kaŝas okaze en la sekretojn eĉ
tiam, kiam ni solaj persone interkompreniĝas unu la alian, ne
parolante pri tiam, kiam ni interkorespondadis. Malkaŝdire, tio
min ne kontentigas. La konscio, ke mi ĉirkaŭiradas nur ĉirkaŭ
la periferio de ŝia koro, estas netolerebla. Aŭ, ĉu ĝi estas
ordinara afero por amanto? Antaŭ ĉio, mi devas eniri pli kaj
pli en la fundon de ŝia koro. Mi eĉ pentas kelkafoje, kial mi
ne kuraĝis tuŝi ŝian karnon? Ĉar mi eĉ dubas, ĉu niaj koroj
interkomunikiĝas malhelpate de la apartigo de l’ karno.

Estas nun plej malvarme; mi deziras, ke vi ankaŭ zorgu plene pri
via sano. Ĉu vi ne laciĝas pro troa laboro? Ĉu la diferenco inter
maksimuma kaj minimuma temperaturo de via korpo estas pli malgranda
ol tiu de mia J.? Se ne, mi opinias, ke estus pli bone, decidi
ĉesigi la laboradon iom da tempo.

Hodiaŭ neĝas de mateno. Vespere ĉe reveno el la fabrikejo mi
alparolis al iu maljuna laboristo. Li rakontis, ke antaŭ jaroj oni
povis vivi facile, se nur la rizo kostis malmulte; sed nuntempe, ĉu
ĝi estas kara aŭ malkara, riĉuloj vivas facile kaj malriĉuloj
malfacile; kion tio signifas? Kaj tiel dirinte li enpensiĝis. Oni
diras, ke li havas malsaneman edzinon, diboĉeman filon, fidelan
bofilinon kaj multajn genepojn. La statoj de l’ laboristaj familioj
estas ĉie similaj, sed mirinde mi estas devigata pensi pri la sorto
de nur tiu ĉi unu el ili.

  Via A.


(De B. al A.)

Tokio, la 14an de Januaro 1914.

  Kara A.!

Vi diras, ke vi penas vivi plej bone en la estanteco kaj ke mi
antaŭeniras celante la estontecon.

Povas ŝajni, ke vi estas grandanima konsumanto de la estanteco kaj
mi ŝparema rezervanto de la estonteco. Mi mem esperas, okaze tia
esti. La scienculo devas plenumi la devon esti rezervanto por la
estonteco.

Sed kion fari kun tio, ke mi estas nesatigebla konsumanto?

Unuvorte, la homo estas aŭ konsumanto aŭ produktanto. Al la
konsumantoj apartenas du tipoj: unuj, kiuj konsumas por produkti kaj
la aliaj, kiuj konsumas por konsumi. Al la produktantoj ankaŭ du
tipoj: unuj, kiuj produktas por konsumi kaj la aliaj, kiuj produktas
por produkti. Vi apartenas al la plej racia tipo, kiu produktas por
konsumi; sed ŝajnas al mi, ke mi fine ne povas esti krom diboĉulo,
kiu konsumas por konsumi. Per aliaj vortoj, mi estas plena egoisto en
la fundo kaj se mi havus ion, kio povus utili por la homaro, tio eble
nur estus, ke la homaro povas atesti per mia konsumado, kiom ĝi ĝis
nun rezervis.

Tipa grupo de konsumantoj por konsumi estas la artistoj. Unuvorte,
ili estas potencaj konsumantoj el la homaro kaj en tiu ĉi punkto mia
karaktero havas ion, kiu estas komuna kun la artistoj.

Jam tiel naskite, mi deziras fari tian diboĉadon, ke mi elkonsumas
la tutajn provizaĵojn, kiujn la homaro dum milionoj da jaroj
amasigis.

La entrepreno produktas kaj la arto konsumas. En tiu ĉi senco Dio
estas la plej granda entreprenisto kaj la diablo la plej granda
artisto.

Mi transiru al alia temo.

Vi havas ne malgrandan estimon antaŭ la moderna scienco. Mi
malestimas la memkontraŭdiron de l’ moderna scienco.

La scienco deklaras, ke ĝi klarigas la veron, kaj por diri la veron
ĝi nur ordigas la faktojn.

Ĉu la ordigitaj faktoj estas la vero? Se jes, en la kartujo de la
biblioteko sin kaŝus la plej alta vero.

Kiam la scienco malsupreniros de la uzurpita trono kaj portos ledan
laborveston kaj martelon, nur tiam ĝia aŭtoritato naskiĝos; ĉar,
per malmultaj vortoj, la scienco estas nur servanto de praktika vivo,
kiu produktas por produkti. Kiel la ordinara laboristo havas fortan
korpon kaj obeemon, tiel la scienco havas klaran kapon kaj bonan
paciencon. Same kiel la ordinara laboristo, la scienco ne scias, kion
fari kun ĉiuj siaj produktaĵoj. La ordinara laboristo laboras en la
fabrikejo. La laboristo de l’ scienco laboras en la laboratorio.

Mi estas nuntempa scienculo, certe ne granda. La scienco liveras al
mi panon, laŭpartan scivolemon kaj okaze enuan tempon kaj manieron
de konsumado. En la nomo de l’ scienco mi povas liberiĝi de la
devo pripensi, kio estas la postuloj plej proksimaj al la homa vivo
kaj min okupi je la demandoj nur instigantaj mian scivolemon, kaj ju
pli malproksimaj tiuj demandoj estas de la plej necesa postulo de
l’ homa vivo, des pli laŭte oni emfazas mian scienculecon.

Sed mi ne povas kontentiĝi esti tiagrada konsumanto. Se konsumi,
mi volas konsumi malkaŝe. Mi ne ŝatas konsumi trompante. Leginte
vian leteron mi eksentis deziron skribi al vi tian leteron. Plue mi
skribados en la sekvanta letero.

  Via B.


(De B. al A.)

Tokio, la 15an de Januaro 1914.

  Kara A.!

Atakite de pli alta febro ol kutime, eble pro malvarmumo, mi
hieraŭ ne vizitis la laboratorion kaj estis zorgata de fraŭlino
J. diversmaniere. Kaj, ĉar ŝia patrino forestis -- pro vizito al
prapatraj tomboj (kia memtrompo!) -- ni ambaŭ interparolis iom pli
intime ol ordinare.

Unue mi konsilis al ŝi iom tro severe, malfermi ŝian tutan koron
kaj ĝin montri al vi. Fraŭlino J. min rigardis kvazaŭ dubante kaj
plendis, ke kontraŭe vi estas, kiu ne malfermas sian koron. Trovante
en mi malsaĝulon metitan inter geamantoj, mi ne povis krom maldolĉe
ridi.

Kiam mi estis en la insulo Ogasaŭara, mi dufoje al ŝi sendis
anonimajn leterojn, pri kio mi ankoraŭ al vi ne rakontis. Tio
okazis, kiam la rilato inter vi ambaŭ ankoraŭ ne estis difinita.
Do, antaŭ ol ŝi ricevis vian unuan leteron, fraŭlino J. jam sciis
pri via konturo kaj intenco. En la hieraŭa interparolado ŝi diris,
ke ŝi tuj sentis intuitive, ke mi skribis tiujn anonimajn leterojn.
Je mia demando, de kio ŝi tion eksciis, ŝi respondis, ke tian
aferon povas ekkompreni eĉ homo senscia kiel ŝi kaj min rigardis
fikse kaj malafable per siaj sentemaj okuloj.

Kompreneble vi jam scias pri la fakto, ke fraŭlino J. ne estas
filino de tiu abomena patrino, nek de tiu patro; sed tion aŭdinte
hieraŭ unuafoje, mi ne malmulte miris. Laŭ ŝia elkora rakonto
mi povas klare imagi ŝian estintecon. Unue mi vidas malgrandan
vaporŝipon forveturintan de Osako[27] al Tokio. Mi vidas en unu
angulo de ĝia triaklasa ĉambro junan, de sia edzo forlasitan
virinon, kiu kuŝas surventre sur la planko tute senkonscie, kiel
la animo vaganta tra la transmorta mondo. Mi vidas unu animeton jam
stampitan per la malĝojo de vagado en ŝia ventro. Mi imagas la
-- je laco kaj malĝojo plenan -- cirkonstancon de la laboristino,
kiu en la plej profunda fundo de maltrankvileco kaj konfuzo de
la urbego Tokio ĝemante vendas sian mallertan laboron. Mi vidas
grandkapan, malbelan infanon, kiu nur post la noktmezo povas
suĉi el mamoj nesufiĉe liverantaj lakton kaj poste ekdormas. Mi
aŭdas kortuŝantan kriegon, kiun la infano eligas, kiam ĝi estas
transdonata kvazaŭ aĵo de sia patrino al sia onklino. Kaj nun
antaŭ miaj okuloj staras la figuro de fraŭlino J., kiu el tiu
velkonta ĝermo fine elkreskis virino. Mi unuafoje povis kompreni la
kaŭzojn de ŝia kaduka konstitucio, profunda koro kaj malgajeco, kiu
ofte ŝin atakas kaj ŝin faras soleca kaj bela kiel aŭtuna nebulo.

Per la malkovrado de ŝia estinteco tia, mi nun kvazaŭ rekonsciiĝis
eĉ se malfrue. Dum vi povas doni ĉiujn konsolojn al ŝi, mi devas
esti konsolata de tia homo; mi miregis pri la diferenco inter niaj
sortoj. Mi tre bedaŭras ankaŭ pri tio, ke la scienco ne povas
trakti tian gravan aĵon de l’ homa vivo minimume tiel, kiel
mallerta instruisto traktas la korojn de lernantoj, kaj senkonscie mi
skribis al vi lastanokte leteron.

Sed estas treege ĝojinde por mi, ke mi per kono de ŝia estinteco
povis ekscii, ke fraŭlino J. ne ricevis sangon de sia tielnomata
patrino. En la lastaj tagoj nenio min sentigis tian ĝojegon kiel ĉi
tio.

Malkaŝdire, mia estinteco havas ankaŭ ion, dank’ al kio mi
precipe kompatas la ŝian. Tamen, pri tio mi ne rakontas eĉ al
vi. Estas neniu kaŭzo por malkovri malfeliĉon de homa vivo kaj
mallumigi tiom la homan vivon.

Ankoraŭ hodiaŭ mi ne povas ellitiĝi. Por mi malsanulo estas la
malvarmo kvazaŭ penetranta. Fraŭlino J. min flegas kun amikeco,
kvazaŭ ŝi forgesis pri sia malbonfarto. Mi timas, ke tio estas
nebona por ŝia malsano.

Granda vivo forfluas fortege. Kia terura, sed kuraĝa bildo! Ĉu
mi devas resti kiel flanka rigardanto ĝis la fino? Aŭ, eĉ se mi
enirus en ĝin, ĉu mi baldaŭ malaperos kiel ŝaŭmoj pro malforteco
de l’ korpo?

Bone, estus bone!

Mi salutas viajn patrinon kaj fratinon N.

  Via B.


(De B. al A.)

Tokio, la 3an de Februaro 1914.

  Kara A.!

Fraŭlino J. kreskadas ne bezonante kuneston de homo kiel mi. Kaj
mia kunestado malutilas por ŝia farto. Timante, ke ŝi infektiĝos
de mia malsano, mi ĉiam sentadas maltrankvilecon. Do, de la lasta
tempo mi kelkajn fojojn konsiliĝis kun vi pri mia transloĝiĝo.
Vi tion rifuzis. Sed hodiaŭ neatendite la pastro min vizitis kaj
konsilis min pri transloĝiĝo. Mi ne scias, ĉu tion kaŭzis mia
liberiĝo de la eklezio aŭ alia afero? La pastro nur pretekstas la
konvenecon. La plej malsincera vorto! Sed estas vi kaj la pastro,
kiuj unue min konsilis pri la transloĝiĝo ĉi tien. Tial mi vin
demandas ankoraŭfoje, kiel mi devos agi.

En ĉiuj punktoj mi ne povas diri, ke fraŭlino J. pli bone fartas.
Iam mi vidis kavetojn en ŝiaj delikataj manoj kaj ankaŭ inter la
fingroradikoj, sed lastatempe ili ĉiuj malaperis. Ofte al mi eĉ
ŝajnas, ke ŝi, timante rompiĝon de l’ kaduka korpo per la forto
interne superfluanta, ne povas elporti malgajecon. Mi vidas, ke vi
lastatempe pli malofte al ŝi skribas, kaj tio ŝin malkontentigas.
Vi devas skribi al ŝi kun ĉiuj viaj pasioj, kompatoj kaj konsoloj.

Ĉu vi povas imagi, ke al ŝi en la okuloj staras larmoj de soleco?
Estas tiel kompatinde, ke eĉ mi tion apenaŭ povas elporti. En la
kontraŭa proporcio al ŝia sano, mia farto lastatempe pliboniĝas
iom post iom. Mi pasigas tutan tagon en la laboratorio kaj laboradas
kiel la leono ... efektive kiel la leono. Mi volas subteni de Vries,
kontraŭstarante la kontraŭparolantojn de l’ mutacia teorio. Por
mi subita vario, kiun de Vries insistas, estas ebla. Mia interna
postulo min igas kredi je tio. -- Ĉu vi malestimas mian nesciencan
sintenadon elirintan el mia antaŭopinio? Sed estis neniu kredanto
de nova teorio, kiu ne havis antaŭopinion kiel mi. Aŭtobiografio
de Darwin plej bone rakontas pri tio. Kiam li estis sugestita de la
fenomeno de disvolviĝo de vivantaj aĵoj, lia eksperimento ankoraŭ
ne atingis la gradon, lin igi supozi pri ĉi tiu riska afero --
krom tio, mi kredas, ke mi povis kolekti iom da kredindaj faktoj
utilaj por de Vries ankaŭ inter la faŭno. Forgesante sciencistan
konsciencon kaj riskante neon de l’ fakto, mi kompreneble ne
kuraĝas defendi sugeston. Sed, ke la hipotezo de subita vario estos
akceptata, kaŭzas al mi pli grandan kontenton de l’ karaktero ol
scienca venko.

Estis decidite, ke mia traktato estos publikigata en Germanujo.

Kun ĝojo kaj danko mi ricevis la monon, kiun vi donacis al mi el
la profito de l’ muelejo. -- Divenu, amiko, kia mirinda fenomeno
okazis tiun vesperon! Mi revenis hejmen tenante pupon en la brakoj
kaj ĝi ornamis la nezorgitan malsanliton de fraŭlino J. kiel via
donaco.

  Via B.


(De A. al B.)

Sendai, la 5an de Februaro 1914.

  Kara B.!

La nekomprenebla memdecido de l’ pastro min mirigas. Kompreneble mi
ricevis de vi simplan leteron; sed en ĝi vi nur skribis, ke, ĉar
vi kaj mia J. havas saman malsanon, via kunloĝado ĉe ŝi estos
danĝera por ambaŭflanka sano. Tio ne havas kaŭzon esti denove
priparolata, ĉar ni sciis pri tio jam antaŭ via transloĝiĝo ĉe
ŝi. Eble la pastro havas iun kaŭzon, kiun li ne povas malkovri
antaŭ mi. Antaŭ ĉio estas mallaŭdinde, ke li sola vin konsilis
min ne demandante. Kompreneble mi ne neas, ke sensencaj priparoloj
atingis ankaŭ miajn orelojn. Sed tiuj, kiuj paroladas pri tio, estas
aŭ malsaĝuloj aŭ degenerintoj, kaj mi deziras, ke vi loĝadu ĉe
Kobajaŝi eĉ nur pro tiaj malsaĝuloj kaj degenerintoj. Mi konas pli
grandan, pli belan amikecon.

Vi diras, ke mi pli malofte skribas al mia J.!? Vi eble pensos, ke
mi vin reatakas; sed kontraŭe mi volas plendi pri tio. Antaŭe ŝi
al mi skribadis preskaŭ ĉiutage, kvankam mallonge, kaj en ŝiaj
leteroj estis enteksitaj naiva sentimento kaj brila espero. Kiam mi
revenis de la fabrikejo je la krepusko, mi kutime sidiĝis antaŭ la
skribotablo, por „studi pri letero“ kiel mia fratino diris, kaj
forgesis la zorgon en tiu tago. Kiam mi vizitas la fabrikejon, mi
eksentas forton; kiam mi vidas la patrinon, mi eksentas kompaton al
ŝi; kiam mi vidas la fratinon, mi eksentas varmon; kaj kiam mi vidas
leteron, mi eksentas amon. Kaj mi sciis, ke amo estas ŝtonego taŭga
por fundamento de ĉiuj spiritaj funkciadoj. Tamen, la leteroskribado
de mia J. fariĝis lastatempe tre senorda. Iun fojon tri poŝtkartoj
min atingis samtempe kaj alian fojon al mi alvenis peza letero kun du
poŝtmarkoj. Sed inter ili mi devas vane atendi du aŭ tri, kelkfoje
eĉ kvar aŭ kvin tagojn kun malagrabla, senpacienca koro. Krom
tio, je plua malbeno kaj je mia miro, eĉ via letero ne alvenas por
min konsoli, kiam mia J. ne skribas. Eble vi ne povas imagi mian
maldolĉan mienon de tiam, kiam mi ne ricevas leterojn el Tokio. En
tia okazo mi sidiĝas antaŭ la skribotablo kaj kolektas literojn de
la eklegita libro, sed inter la literoj estas intermetataj strangaj
vortoj tute senrilataj al la libro kaj komenciĝas mirinda iluzio.
Sentante malbenon mi enlitiĝas, sed tie min atendas terura maldormo
kun brilantaj okuloj kaj enbatadas angulajn najlojn en mian cerbon.

Estas hodiaŭ jam tria tago, depost ŝi ĉesis skribi. Ŝia lasta
letero enhavas jenajn liniojn:

„Ŝajnas al mi, ke en mi ekvekiĝis la memkonscio, pri kiu vi
paroladas. Sed ĝi ne estas plezura aĵo kiel vi diras, sed nur
terurega. Ĝis nun mi pensadis, ke mi konsistas el amaso de ĝisnunaj
kutimoj, sed lastatempe aperadis de tempo al tempo io, kio perfidas
mian kutimon. Kie ĝi sin kaŝis ĝis nun? Ĉu ĝi sin kaŝis de
komence sendepende de la kutimo, aŭ poste eniris en min, kiel
Mario gravediĝis de la Sankta spirito? Lastatempe mi ekkomprenis
la koran suferon de Sankta Patrino, kvankam malklare. Kio el mi
fariĝos poste? Ŝajnas al mi, ke antaŭ mi iom post iom malheliĝas.
Pensante, ke eĉ vi ne komprenas plene mian tutan pensadon, mi min
sentas maltrankvila. Vi estas pli bona kaj pli aminda homo ol Jozefo.
Mi ... ho, kian teruran memkonscion mi ekkonscios! Ĉu mi devas
malfermi larĝe la okulojn? Jes, vi ordonas tion fari. Mi ne malfidas
al vi. Sed mi sentas grandan timon.

Mi refoje enlitiĝis. Sinjoro B. tiel diligente studas, ke li ne
revenas, antaŭ ol lampo eklumas. Supozinte lian laciĝon mi kelkajn
noktojn elleviĝis kun peno kaj faris al li nigran teon, sed li
estas tiel diligenta, ke li nek diris dankon, nek levis eĉ la
kapon. Kaj ofte okazis, ke trovinte la sekvantan matenon ne prenitan
teon kun naĝanta polvo sur lia skribotablo, mi ekkoleriĝis. Sed
estas strange, ke li bonfartas, kiam mi malbonfartas kaj mi sentas
bonfarton, kiam li malbonfartas.“ --

Kompreneble mi povas imagi, ke ŝi sentas doloron de transira tempo,
en kiu ŝi estas nek knabino, nek virino, sed fariĝos homo. Sed,
kial ŝi diras, ke mi ŝian pensadon ne komprenas? Kial mia J. ne
gustumigas siajn ĉiutagajn dolorojn ankaŭ al mi? Tio min treege
malkontentigas. Mi scias, ke vi estas okupita; sed en tiu ĉi
okazo mi vin petas ŝpari iom da tempo por helpi ŝian reviviĝon.
Mi instigis mian J. al memkonsciiĝo. Mi nun ekscias, ke mi ŝin
instigis al io, kiu estas super ŝia forto. Sed, nun mi jam ne povas
reveni al ekira punkto. Mi min vipos pli forte kaj efektivigos mian
celon, al kiu mi ŝin instigis. Mia koro ne trankviliĝos, antaŭ
ol mi atingos la fundon de la koro, kie la animoj de ni ambaŭ
ĉirkaŭprenos unu la alian. Rubikono estas jam transpaŝita. Mi ne
postenrigardos. Mia J. ankaŭ ne povas ankoraŭ rigardi malantaŭen.
Ni staras en la krizo kaj mi deziras, ke vi komprenu tion.

Sed, kian solecon mi sentas ĉi tiun nokton! Ekster la fenestro
brilas hela lunlumo. Malgraŭ malvarmeco mi plene malfermas la
fenestrojn kaj aŭdas la bruon de l’ rivero Hirose ludanta en
granda kriptomerio en unu angulo de la korto. Solena bruo de l’
akvo penetras tra la ŝeloj de kelkcentjara granda kriptomerio. Mia
patrino enlitiĝis ĉi tiun nokton jam frue. N. eble kudras ion en la
apuda ĉambro, de tempo al tempo sonas ŝia tondilo malvarme. Depost
kiam ŝi min demandis antaŭ nelonge trans la interĉambra pordeto:
„Kara fraĉjo! Ĉu la karbo estas ankoraŭ arda?“ ŝi nenion
diris. Eble ŝia juna koro ankaŭ pensadas pri io.

Ho, kion do fari?

Vi laboradas? Vi laboradas venkante la malsanon kiel la leono? Mi
ankaŭ laboras. Mi ankaŭ laboros venkante maltrankvilecon, kiu mian
koron atakadas. Jes, mi laborados. Mi ne estas Roberto de Schiller,
sed laborados, ĝis mia tempio sangiĝos.

Antaŭ miaj okuloj aperadas via figuro laboranta: Vi rigardas libron
tra ferkadraj okulvitroj, envolvite laŭkutime per ruĝa lankovrilo.
Vi povas ridi, sed en miaj okuloj nun staras larmoj.

Kia luma lunbrilo!

  Via A.


(De B. al A.)

Tokio, la 6an de Februaro 1914.

  Kara A.!

Do, mi restos ĉi tie laŭ via decido.

Mi ne batalas kontraŭ la malsano, sed kontraŭ la sorto. Vi
estus feliĉa, se la tempo ne venus, kiam vi rememoros ĉi tiujn
maltimemajn vortojn.

Mi deziras, ke vi ilin ne ekkomprenu!

Mi aŭdis, ke antaŭ tagoj fraŭlino J. al vi skribis, kiel bone
estus, se mi edziĝus kun via fratino, fraŭlino N. Mi lastatempe
ekpensis pri tio serioze. Ĉu vi havas intencon, edziniĝi vian
fratinon je homo kiel mi?

Mi rifuzis publikigi mian traktaton en Germanujo, ĉar mi mem
eksentis naŭzon je mia bagatela vanteco. Kio ja estas entrepreno
de l’ homo? Kiel ajn granda ĝi estus, la entrepreno estas turo
sur la sablo, kiu kun la terglobo pereiĝas kaj malaperas nenion
postlasante.

Do, ĉar mi tiel pensas, certe estos granda, interesa ironio por
la sorto, ke oni skribas traktateton iom originalan kaj pri tio
fieriĝas.

Vi ne estas prava, postulante de fraŭlino J., ke ŝi tiel ofte
skribu. Pro severa malvarmeco en Tokio fraŭlino J. tre suferas. Mi
ankaŭ ne ĉiam legadas, sed ofte interparolas kun ŝi pri seriozaj
aferoj kaj tiam mi nur miras pri ŝi.

Diversaj fortoj faras miraklon en la koro de l’ viro, sed en la
koro de l’ virino nur amo faras tion. Se mi komparas ŝin sidintan
kiel pupo antaŭ tri jaroj en angulo de l’ dimanĉa lernejo kun ŝi
nuntempa, mi denove sentas deziron krii, ke la aŭtoritato de l’
scienco estas nenio.

Antaŭhieraŭ la patro de fraŭlino J. subite hejmenrevenis kaj
hodiaŭ matene li jam malaperis. Saĝeta viro kiel makleristo. Sed
li al mi ne sentigas malagrablecon kiel la patrino. Ho, unika estas
la malvarmeco, kun kiu ŝi lastatempe kondutas al mi! Tio estas alia
kaŭzo por tio, ke mi sentas deziron, loĝadi ĉi tie.

  Via B.


(De B. al A.)

Tokio, la 7an de Februaro 1914.

  Kara A.!

Mi sentas naŭzon kontraŭ la ironiulo sin kaŝanta en mi.

Kun honto mi al vi proponas, nuligi ĉion skribitan en la lasta
letero. Ankaŭ permesu al mi, profunde pripensadi pri la edziĝo kun
fraŭlino N. ankoraŭ unu fojon. Mi min malamas, ekstreme malamas.
Kial mi ne havas kuraĝon rigardi la veron de fronto? Fraŭlino J.
ankoraŭ ne matenmanĝis. Kiam mi ŝin ekrigardis, ŝi ŝajnis esti
ploranta.

Antaŭ la vizito de l’ laboratorio.

  Via B.


(De A. al B.)

Sendai, nokte la 8an de Februaro 1914.

  Kara B.!

Leginte viajn leterojn skribitajn la 6an kaj la 7an, mi ne scias,
kiel mi devas kompreni la nunan staton de via koro. Mi nur povas
supozi, ke antaŭ ĉio en via koro okazis terura batalo.

Sed estus pli preferinde, malkaŝe diri al vi tion, kion mi deziras,
ol supozi pri vi laŭ mia fantazio. Kiam vi skribis al mi pri N.,
mia koro ekbategis, kvazaŭ mi mem estas virgulino demandita je
edziniĝo; sed tuj poste mi eksentis malesperon. Por mi ŝi estas
tiel aminda, ke mi povas ŝin pardoni pri kio ajn. Aŭdinte pri vi,
ŝi jam vin amis, antaŭ ol vin vidi. Depost kiam ŝi vin vidis,
ŝi vin eĉ adoras, kiel mi jam skribis al vi pri tio. Ŝi estas
tre simpla kaj pro tio ŝia simpla, diafana koro povas nur amegi la
intiman amikon de sia frato pli forte ol sian fraton. Ŝi kompreneble
bone scias, ke ŝi ne estas homo konvena por vi. Tial ŝi eĉ ne
unufoje malkovris al mi sian koron vin amantan. Ŝi kvazaŭ enfermas
vian rememoraĵon en la plej profunda kaj sankta anguleto de sia
koro kaj sufiĉe kontenta je favoro tiomgrada, ŝi ĉiam laboradas
vigle. Se oni ne rigardus ŝin per la okulvitroj de amo, eble eĉ
por Dio estus malfacile, malkovri sekreton de ŝia koro. Mi ne estas
Dio; sed ŝin amante pli forte ol ĉiuj aliaj mi povas travidi ĝis
la fundo de ŝia koro kaj des pli ŝin kompatas. Por mi estas tre
kompatinde, ke ŝi sen memfido kredas je tio, ke ŝi kiel via edzino
ne estas sufiĉe saĝa kaj klera, nek prudenta, nek bela ktp. Kaj
pli kompatinda estas ŝia koro, ĉar ŝi pensas sin oferi al vi tiel
animon kiel ankaŭ korpon pli kore ol ĉiuj aliaj virinoj. Kiam mi
okaze priparolas pri vi al mia patrino, ŝi, kiu apud ŝi ion kudras,
senkonscie ĉesigas kudri kaj aŭskultas ravite mian parolon; mi
pensas, ke tiam ŝian vizaĝon eĉ vi trovus bela.

En mia lasta letero skribinte nur iom pri mia fratino N. mi ĉesis,
ĉar mi pentis, ke mi tro fiere skribis; ĉar mi ekmemoris, ke vi
havas sufiĉan forton kaj indon edziĝi kun virino pli supera ol
mia fratino N., se ne estas konsiderata la forteco de ŝia amo al
vi. Mi firme kredas eĉ hodiaŭ, ke ŝi ĝin rifuzos, se vi petus
ŝian manon. Kaj tio estas prava. Sed, ke tio estas prava, neniom
malgrandigas mian kompaton al ŝi, ĉar neniu virino komprenas pli
bone ol ŝi, kiel ami sian amaton.

Por kio mi skribis tiel? Jes, ĉar mi deziris, ke vi komprenu ŝin
kaj montru iom da simpatio al ŝi. Bonvolu skribi al ŝi, kiam vi
havos liberan tempon. Mi kredas, ke tio donus al ŝi grandan konsolon
kaŭzante neniun danĝeron al ŝia animo. Mi deziras, ke vi sciiĝu
pri tio.

La 7an mi ricevis leteron ankaŭ de mia J. Lastatempe ŝia skribado
eksimilis iom post iom al la via tiel, ke hodiaŭ mi preskaŭ ne
povis ĝin diferencigi de la via. Pensinte, ke mi ricevis du leterojn
de vi, mi malfermis la ŝian, kaj, trovinte, ke ĝi ne estas via, mi
denove ekzamenis la koverton. Krom tio, dum kiam ŝi uzadis ĝis nun
blankajn kovertojn, hodiaŭ ŝi subite sendis dubeverdan same kiel
vi. Kaj kiel kutime mi miris pri via mirinda influemo sur la alian.
Oni diras, ke en la laboratorio via emo aŭskulti levante la okulojn
nun estas moda. Nu, kio fariĝis el ŝi lastatempe? Lastatempe
neniu letero min atingas, en kiu ŝi ne skribas pri morto. Nome ŝi
diras, ke inter Dia volo kaj homa vivo certe kuŝas kontraŭdiro ne
enterigebla. Kiam iu formo de vivo estas necesa, sed kontraŭstaras
Dian volon, ĉu morto ne estas la sola solvaĵo de kontraŭdiro?
Ankaŭ ŝi skribis: „Mi neniom povas simpatii senrespondecan
morton, tamen, ĉu la vivo, kiu ne povas efektivigi Dian volon, ne
meritas esti transdonata al la morto?“ -- Ŝi skribis ankaŭ tiel:
„Ŝajnas al mi, ke mi malsana estos kaptata post nelonge de la
morto. Se tiel, ĉu ne estus pli bele sinmortigi servigante al si la
morton? Morto estas timinda, ĉar mi pensas, ke mi fariĝos nenio.
Mi kaptis iun koron kaj pensas, ke tiu koro neniam min forgesos. Mi
povas daŭrigi mian puran, altan vivon en tiu koro.“ -- Mi povas
kompreni ŝian koron ĝis iu grado. Ankaŭ mi ne pensas, ke la
memmortigo estas peko, kiel iuj asertas. Mi pensas, ke neniu kaŭzo
estas por riproĉi tian homon, kiu ne per sia volo naskiĝis en tiu
ĉi mondo kaj nun rompas tiun okazon. Sed mi ne ŝatas, pensi ke mia
J. sin kunligas kun memmortigo. Kompreneble, se ŝi sin mortigus,
ŝi alta, profunda kaj pura vivos por ĉiam en mia koro. Sed ĉu
ŝi ne pensos pri tio, ke tiam mi, min kaŝante en ŝia koro, devas
vane morti kun ŝi? Ŝi diras pri la kontraŭdiro inter Dia volo kaj
homa vivo, sed, kie estas kontraŭdiro? Kial ŝi ne volas malkaŝe
malkovri al mi pri detalaj punktoj? Mi pensas, ke mi ne estas tiel
senkuraĝa, ke mi ne povas rekonstrui nian vivon laŭ Dia volo. Se mi
tion pripensas, mi povas nur senti iun nekompreneblan malkontenton
pro ŝia sintenado. Ofte maltrankvileco kaj malfido, kiaj ekkreskas
ekzemple inter homoj havantaj sekreton unu antaŭ la alia, minacas
konfuzi mian kapon.

Ni estas junaj kiel la ĉielo printempa, ĉu ne? Enspiregante aeron,
ni interkomuniku korojn kiel lumon. Ni ĝoju aŭ malĝoju el la fundo
de l’ koro, se ni havos okazon ĝoji aŭ malĝoji. Kial ne estas
permesate, agi kiel la nuda naturo mem? Vidu la naturon ekster la
fenestroj!

Ekbloveginte de antaŭ horoj, la vetero pliteruriĝas iom post
iom. Kiam subita ekventego sen neĝo eniras en la ĉambron plate
kaj akrege kiel la segilo, mia dometo ektremas, kvazaŭ ĝi estos
forblovata. Kia terura bruego! Sed, kia solena orkestro! Mi nun
devas iri al la fabrikejo por vidi, ĉu io okazas? Mi timas, ke la
kamentubo konstruita per tertuboj amasigitaj unu super la alia falos;
se ĝi falos, la sorto de l’ maŝinaro estos endanĝerigata.

  Kia terura bruego! Sed, kia solena orkestro!
  Dia beno estu sur vi! Kaj sur mia J.!
  Post nelonge mi vizitos vian urbon Tokio-n.

  Via A.


(De B. al A.) (poŝtkarto).

Tokio, nokte la 9an de Februaro 1914.

  Kara A.!

Uragano estas atakanta ankaŭ la ĉefurbon.

Kun rapideco, kiu ŝajnas atingi 10an gradon laŭ Beauforta skalo,
ventego krias tra ĉielo kaj tero. Kia terura, freneza bruo! Kaj, kia
solena akordo!

Timinda estas la naturo kaj vere kompatinda la homo!

Kiam la naturo, kiel ajn terure ĝi uraganas, kaŝas en si solenan,
nerompeblan akordon, kial la homo, kiu naskiĝis kiel unu parto de la
naturo, estas tiel lerta, malakordigi ĉiujn aĵojn?

Vere kompatinda estas la homo kaj naŭziga mi estas!

  Via B.


(De B. al A.)

Tokio, nokte la 9an de Februaro 1914.

  Kara A.!

Leginte vian leteron mi skribis al vi senkonscie la lastan
poŝtkarton kaj, elirinte tra uragano, mi ĝin enpoŝtigis. Post
reveno mi suferadis pro terura tusado ĉirkaŭ duonhoro. Pro troa
terureco de l’ tusado fine fraŭlino J. ellitiĝis kaj min flegis.
Eble mi estas malvarmuminta de kelkaj tagoj. Febro plenigas mian
kapon kaj min malagrabligas treege.

Mi ĵus parolis kun fraŭlino J. iomete. Mi ŝin demandis senĝene,
ĉu ŝi ne havas sekreton antaŭ vi ne malkovreblan? Fraŭlino J.
klare ĝin neis kun sincera mieno ... en tia okazo ŝia beleco estas
kvazaŭ dieca.

Sentante ian strangan maltrankvilecon mi ne povas legi ĉi tiun
nokton. Do, oferonte longan tempon, mi al vi prezentos la plejlastan
staton de fraŭlino J.

Oni pensas pri mi, ke mi estas tute indiferenta krom je legado. Estas
ja prave, se homoj, kiuj vidis nur mian vestaron kaj malordon en
mia ĉambro, tiel pensas. Sed mi pensas, ke al tiuj, kiuj ne estas
indiferentaj, mi montriĝos kiel neindiferenta homo, kiel ili pensas.
Iam nova servistino venis ĉe iu scienculo kaj por montri sian
diligentecon ŝi ordigis ĝis ĉiuj anguloj de lia skriboĉambro. La
scienculo konfuzite ŝin rigardis kaj diris al ŝi: „Kion mi kun
peno malordigis regule, tion vi ordigis malregule.“ Vi povas fidi
al mia raporto kun ne malgranda fideleco.

Se mi rememoras fraŭlinon J. en la epoko de l’ dimanĉa lernejo,
mi povas vidi antaŭ mi ordinaran, sed por la aĝo iom malgajan,
knabinon. Se mi devas nomi ŝian karakteraĵon, mi povas alkalkuli
terure malgrasan korpon kun maldikaj membroj, nigregan, riĉan
hararon kaj grandajn okulojn kvazaŭ ion serĉantajn. Mi rememoras,
ke tiuj okuloj min impresis neforgeseble. Estis antaŭ ses jaroj kaj
ŝi estis dekkvarjara. La pastro proponis al mi, ke mi anstataŭu iun
instruiston, ĉar li ne ĉeestis pro malsano. Mi lin anstataŭis --
ho -- estis la klaso, al kiu fraŭlino J. apartenis. El sep aŭ ok
knabinoj ŝi estis eble la plej juna.

Estis komenco de la aŭtuno. Mi, kiu treege malamas ian odoron --
mi nomu ĝin malbonodoro -- kiu flariĝas, kie virinoj kunvenas,
memoras, ke mi unue plene malfermis apudan fenestron. Inter mi kaj
miaj lernantoj fluis rivero de flava, varma lumo kaj mia rigardo,
kiun mi volis doni al lernantoj, estis de ĝi interrompita. Ĉar
la benkoj por lernantoj estis metataj en la angulo de la ĉambro,
por miaj okuloj saturitaj je lumo tiu loko montriĝis tute malluma.
Palpebrumante mi penadis distingi la lernantojn en la malluma
loko kaj unue mi sentis, ke rekte antaŭ mi du grandaj okuloj min
rigardadis fikse iom sin levante. La okuloj de la aliaj lernantoj
certe ankaŭ estis min rigardantaj, sed ŝiaj grandaj okuloj plej
frue incitis mian rigardon. Mi pensas, ke nenio estas pli senharmonia
kaj timiga ol la sklero dubeblua en malhela lumo. Ĝi min rememorigas
je disŝeligita ostro, je malluma grizo aperanta en la rando de l’
frunto de la mortinto; sed eble pro la pli nigra pupilo mi ne sentis
tiel, sed iun profundan molecon, kvankam ne varman. Mi konsciiĝis,
ke mi estis trankvile akceptanta la senton, kian oni sentas, kiam
oni rigardas kurban linion, kiu komence similas al rektlinio kaj
estas dika, sed iom post iom maldikiĝas en direkto de l’ fino
kaj malaperas supren; kian oni sentas ekzemple, kiam oni rigardas
la kurban linion videblan en la nova luno duone kovrita. Tiuj ĉi
okuloj min rememorigis ankaŭ je la sezono, kiu apartenas nek al la
fino de l’ somero, nek al la komenco de l’ aŭtuno; kiu estante
trankvila kaŝas fortan skuiĝon en la plej profunda fundo; kiu havas
ion moviĝantan diversmaniere, sed samtempe ian solenan trankvilecon.
Per ĉi tiu rememorigo mi ankoraŭ memoras, ke estis tiam komenco
de la aŭtuno. Ankaŭ mi fikse rigardadis tiujn okulojn. La okuloj
de plimulto de la virinoj, precipe de l’ knabinoj, ŝanceliĝas
fikse rigardate de la viro, precipe de akraj okuloj kiel la miaj;
sed tiuj okuloj ne ektimis. Ili ne ektimis, ĉar la vizaĝo ja havis
nenion prihontindan. Kontraŭe miaj okuloj sentis iun maljustecon kaj
mi unue turnis la rigardon de ŝi. Mi eĉ nun sentas honton, se mi
rememoras la tiaman malvenkon. Kaj ili estis la okuloj de fraŭlino
J.

Deposte fraŭlino J. ne aperis en mia memoro. La antaŭlastan jaron,
kiam mi vin prezentis al ŝi ĉe la enirejo de la preĝejo, mi
nur ripetis la impreson, kiun mi antaŭe de ŝi ricevis. Ke ŝi
deksepjara neniom ŝanĝiĝis kompare kun ŝi dekkvarjara, pri tio
mi nur ĝojis en mia egoista vidpunkto, kiu min dezirigis, ke ŝi por
ĉiam restu tia, kia ŝi estas.

La temo flankeniros, sed bonvolu legi, supozante aŭdi ĉi tie nur
babilaĵon. Mi pensas, kiel bela fariĝus la monda historio, se la
virino tiel fiziologie, kiel ankaŭ en seksa deziro ne pliaĝiĝus
pli ol 14 aŭ 15jara. Tiun penson mi nomas mia egoista vidpunkto.
Ofte larmoj staras en miaj okuloj, se mi vidas aŭ pripensas belan
knabinon en tiu aĝo... Vi povas diri, ke tia romantika parolmaniero
ne konvenas por mi. Sed, ĝi ne estas romantika, nek sentimentala.
Mi firme kredas, ke ĝi estas homa postulo kaj sentimento devenanta
de la pli profunda fundo de l’ vivo. Kompreneble mi ne parolas
pri tiuj, al kiuj ankaŭ koroj rigidiĝas kaj krudiĝas, tuj kiam
la ostoj rigidiĝas. Mi volas ne perdi la delikatecon de l’ koro
ĝis la morto. Tradukate en anglan lingvon kiel „gossamer-like“
tiu ĉi granda forto de l’ koro estas treege malkomprenita.
Delikateco ne signifas malfortecon de l’ koro; sed tio ankaŭ
neeviteble restados nekomprenebla por tiuj, kiuj perdis delikatecon
de l’ koro. Ili ne povos kompreni la grandecon de l’ forto, kiun
la knabino havas antaŭ pubereco. Ekzemple vi esploru la linion de
la kruro de la genuo ĝis la kalkano, kiam la knabino staras. Kia
modera, nekritikebla aranĝo de belaj linioj! Ilia tuta konturo
prezentas mirindan misteran figuron en hela sunlumo. Sed mi devas
diri, ke pli mirinda mistero elfluas el ŝia koro. Metu ekzemple
floron antaŭ la knabino! Ŝi ĝin karesos kun ĝentileco konvena
por ĝi. Tiom miloj da amindaj mensogoj de l’ knabinoj kaj ankaŭ
ilia mirinda ĉarmo, kiu terure incitante viran koron ne permesas
perfektan alproksimiĝon, estas la solaj girlandoj ornamantaj
surteran paradizon. Mi ofte havas diversajn iluziajn asociaciojn
de ideoj. Kiel ekzemple, se mi veturas per nokta vagonaro, mi
ĉiam asociacias naturan morton; se mi enspiras matenan aeron,
mi asociacias melodion de fajfado; kaj se mi vidas la knabinon,
mi ĉiam asociacias la sorton de la homaro tre akre, kvankam per
malklara konturo, kaj nevole larmoj ekaperas en miaj okuloj. Kaj
mi firme kredas, ke inter tiuj ĉi du objektoj kuŝas tre proksima
interrilato. Kaj la sorto de la homaro asociigata per la knabino
havas neneeblajn belecon kaj mizerecon. Mi tion treege amas.

Sed fraŭlino J. jam trapasis la epokon de la knabino aŭ de la
virgulino, kiu estas la plej ĉarma por la apuda rigardanto de la
virino, kiel mi. La pordo de homa vivo estas la sama kiel la pordo de
Paradizo. Ĝi ne havas ĉarnirojn malfermeblajn ambaŭflanken, sed
nekomfortajn, kiuj malfermiĝas nur por la elirantoj. Kiu ajn jam
eliris malferminte la pordon aŭ memvole aŭ okaze aŭ pro subpremo
-- ĝis kiam li plenumos la miraklon de reviviĝo -- al li ne okazos,
ke ĝi malfermiĝos por li la duan fojon. Tiuj, kiuj sciante, ke ili
ne povas reveni al la estinteco, rigardas la pordon kun malĝojaj
okuloj, estas nomataj sentimentalistoj. Mi konas la malsaĝecon de
la homoj tiel sintenantaj kaj ilin kompatas, ĉar mi opinias tian
sintenadon konsumado de energio. Mi adoras eternan knabinon. Sed, se
mi scias la neeblecon de ĝia efektivigo, mi povas esti realisto,
kiu tuj turnante la okulangulojn vidas virinon. Nun mi staras sur la
vidpunkto rigardi fraŭlinon J. kun klaraj okuloj.

Kiam mi transloĝiĝis en tiun ĉi domon kun malmultaj posedaĵoj,
pakitaj per la ruĝa lankovrilo, la metamorfozo de fraŭlino J.
montris terure rapidan, fundamentan fazon. Longa tempo devis pasi,
ĝis kiam la pupiloj de mia koro sin aranĝis por observado. Mi
sentis kvazaŭ malagrable, ke la atmosfero de tiu ĉi hejmo forte
maltrankviliĝas pro fraŭlino J. kaj en ĝi flugpendas io stranga
kiel enigmo. Mi ne sciis, ĉu ĝoji aŭ malĝoji pri tio. Sur la
muro de por mi decidita ĉambro estis pendanta belega kopiaĵo de
„Beatrice“ de Rossetti kaj apud ĝi en malbongusta kadro portreto
de knabino, kiu eble estas aldonaĵo de iu porknabina gazeto.
Grimacante mi demetis la portreton de knabino antaŭ ol malpaki
miajn posedaĵojn kaj sur la loko mi pendigis fotografaĵon de de
Vries. Sed ĝi montris pli strangan kontraston je „Beatrice“.
Tiun nokton mi tiun elportis, sed la sekvantan matenon, neniel
trankviliĝante, mi demetis ankaŭ „Beatrice“ de ŝia sankta
trono kaj ĝin anstataŭis per la geologia karto de Yorkshire.
Havante karakteron ne konsideri opiniojn de aliaj homoj rilate al tia
afero, mi tion ne povis elporti silente, kvankam mi sciis, ke tio
dependas de bonvolo de fraŭlino J. Do, pro tio fraŭlino J. ekvidis,
ke ŝia sintenado kontraŭ mi estos tre malfacila. Tiel komencinte
de la ĉambro mi rebonigis ĉion ĉirkaŭ mi laŭ mia volo. Se
ordigo de l’ ĉambro, kion fraŭlino J. faris dum mia foresto, ne
plaĉis al mi, mi senĝene reordigis antaŭ ŝi laŭ mia maniero.
Ŝia maniero de ĉambropurigado havis multon al mi ne plaĉantan. Mi
komence pensis, ke ŝia patrino purigas mian ĉambron kaj montrante
polverojn terure amasiĝintajn en la anguloj de la ĉambro mi iam
diris al ŝi: „Oni devas konstrui la ĉambron elipse por homo
kiel via patrino,“ kaj ŝin ruĝigis, ke mi ŝin kompatis. Mi
poste aŭdis, ke fraŭlino J. tiam pensis, ke mi estas malvarmsanga,
al virinoj ironia viro. Aliflanke fraŭlino J. ofte kaŭzis al mi
akrajn plezurojn kaj ofte mi ŝin dankis silente. Ekzemple ŝi ĉiam
prezentas al mi dentolignetojn naĝigantajn en varmega akvo; se nin
vizitos por almozpeti strata ĵonglisto kun leona masko, pigmeo aŭ
orfinoj vestitaj per senkoloriĝintaj superjakoj kaj instigantaj
bonfaron per la voĉo simila al bambua balaileto, ŝi forkuras en la
internan ĉambron kun la mieno, kvazaŭ ŝi pentas, ke ŝi naskiĝis
kiel homo; ŝi ĉiam malestimas sian patrinon kiel private, tiel
ankaŭ publike; ŝi ĉiam vizitas la tualetejon tute nerimarkite;
kiam ŝi ricevas leterojn de vi, ŝi ekhavas tre belan vizaĝon
kompare kun ordinare ktp. Sed, per malmultaj vortoj, la ĉarmo de
fraŭlino J. estis en la tagoj de mia transloĝiĝo tia speciala,
kian nur neelfarita verko donas atendigante sian perfektiĝon.

Sed, eĉ tiam mi ne estis inklina ŝin rigardi pli malsupera ol
mi. Eble mi jam skribis al vi en tiama letero pri tio, ke ŝi
rezervas multe da nekonataj valoraĵoj, kvankam ŝi havas tian
neperfektecon kaj kontraŭdiraĵon. Mi ne povis alie senti. Per
plenumiĝo de amo la virino fariĝas ordinara, sed fraŭlino J.
havas multon, kiun la amo ne povis rabi de ŝi -- mi memoras, ke mi
skribis al vi tiel. Mi kelkafoje sentis, ke ŝi, kiu devas pensi
nur pri vi, enpensiĝas tute vin forgesante. Tio ne ŝajnis al mi
nur sensenca revo, al kiu estas ema precipe la virino. Eble vi
jam vidis fotografaĵojn de fraŭlino J., kaj ĉu vi ne rimarkis,
ke mienoj kaj vizaĝoj de ĉiuj fotografaĵoj estas tiel malsamaj
laŭokaze, ke oni povas pensi vidi ne la saman homon? Mi ofte
sentis tremigan teruron, kvazaŭ vidi fantomon, kiam mia rigardo
iel renkontis la ŝian. Kiel pri la impreso de l’ naturo, tiel
ankaŭ pri esprimoj de la homo oni ne povas diri, kiu estas lia
propra; sed renkontante okaze tro neatenditan esprimon, kiu min tute
ne memorigas al fraŭlino J., mi nevole ekmiras. Ĉu prapatroj de
fraŭlino J. okaze rigardas la estantan mondon per ŝiaj pupiloj aŭ
estonta fraŭlino J. pli frue aperis malklare en sia korpo? Iufoje
ŝia vizaĝo esprimas ekstreman enuon kaj malĝojon kaj la alian
fojon ekstreman liberecon, kiel Prometeo disrompinta ferajn katenojn.
Iufoje ŝiaj pupiloj brulas kiel nigraj flamoj kaj alian fojon
ŝiaj lipoj serĉantaj kison malfermiĝas kiel floro. Kaj admirinde
estas, ke en ŝiaj esprimoj kuŝas neniom da memtrompo. Mi, kiu
ĉiam malkonfidas al mia fideleco, havas rilate grandan eblon senti
fidelecon de aliaj homoj kaj samtempe tiel akran eblon malkovrigi
sian malfidelecon, ke ĝi min dolorigas. Kaj mi ja povas trovi nenion
malfidelan en ŝiaj esprimoj. En iu senco mi eĉ koleris pri tio, sed
mi estas tro sciencema por kripligi la fakton. La tradicia definicio,
ke la virino estas hipokrita en la fundo, la definicio, kiun mi
ĝis nun akceptis aksiomo, ekŝanceliĝis antaŭ ĉi tiu fakto. Mi
ne povis krom eksenti ian subpremon. Ĝi min iel maltrankviligis
kaj min minacadis. Brilon de la malplenaj, sed streĉitaj okuloj,
per kiaj mortonta febromalsanulo senkonscie ion rigardas, mi iufoje
atribuis al la perioda febro, kiu fraŭlinon J. atakadis. Efektive
al ŝi tiam aŭ aperis, aŭ malaperis febro de ĉirkaŭ 38° C. Iun
fojon mi ŝin demandis pri tio senĝentile. Kaj tiam ŝi ĉiam faris
tre maltrankvilan mienon, sed regule respondis, ke tio devenas de
ŝia malsano. Dum mi pensis, ke tio povas esti, mi en la koro diris:
„Ne, vi mensogas!“

Okazas, ke ial terure abomena suspekto min atakas. Dum kiam fraŭlino
J. diras, ke ŝi vin amas, la fideleco sin kaŝanta en la profundo
ŝajnas al mi tion perfidi. Kun miro mi min riproĉis, sed mi estis
ema pensi la samon. Sed, kiam mi vidas ŝin ricevintan de vi leteron,
ĉi tiu abomena malklareco de mia koro senspure malaperas.

Hodiaŭ estas jam la 30a tago, depost kiam mi ĉi tien transloĝiĝis.
Mallonga tempo faris ne malmultajn okazojn. Kiam mi transloĝiĝis,
fraŭlino J. sentis timon antaŭ mia mizantropeco, kaj miaflanke
mi suferis pro la supre priskribita stranga maltrankvileco; do
interkomunikiĝo de niaj koroj progresis netolereble malrapide. Ke
mi la 14an de Januaro, kiam ŝia patrino forestis pro vizito al la
prapatraj tomboj, unuafoje kun ŝi interparolis iom pli amike, mi jam
skribis al vi. Mi kaj ŝia patrino malkaŝe malamis unu la alian de la
komenco. Ŝia patrino rigardis kun malestimemaj okuloj eĉ tion, ke
fraŭlino J. interparolas kun mi. En tia okazo fraŭlino J. alparolis
al mi amike, kvazaŭ intencante instigi ŝian malamon. Sed, ĉar la
konscio, esti apud ŝi, estis sufiĉa por instigi mian galveziketon al
troa sekreciado, mi neniel povis esprimi veran amikecon antaŭ ŝia
patrino. La patrino forestis kaj, ĉar mi ne fartis bone tiun tagon,
mi ne vizitis la laboratorion. De matene malvarma pluvo, kiun oni
povus nomi glaciiĝinta pluvo, penetris nebule en la ĉambron tra ĉiu
fendeto, kaj estis unu el la dolorigaj tagoj, kiujn nur ftizuloj
komprenas. Krom tio mi sonĝis tre abomenan sonĝon en la nokto.

Mi sonĝis, ke mi estis, kvazaŭ mizera ŝtono forĵetita, inter
stranga homamaso en stranga salonego, kiun oni povas priskribi nur
per la vortoj kiel luksa, brila ktp. Mi ne estas homo, kiu tuj
malfidas al sia kapablo. Malgraŭ tio mi sentis strangan premon kaj
neniel al mi flamis la koro. Mi min instigis perforte kaj kuraĝe
stariĝinte mi ĉirkaŭrigardis. Sed neniu el la homamaso min
rimarkis, ili ĉiuj staris turninte al mi dorsojn kaj kun granda
fervoro interesiĝis je iu afero. Kio la afero estis, mi neniel povis
vidi. Aŭ -- ĉu mi ne estis ĉiel-dotita je okuloj, kiuj povas vidi
la plej gravajn aferojn? Mi tiel pensis en la sonĝo kaj tio estis
min enkondukanta en senfinan malesperon. Skuinte la membrojn, mi
baraktis antaŭ tiu ĉi malespero kiel antaŭ la malamiko havanta la
korpon. Oni ekridegas. Sed ili ne ridegas je mi; ili ĉiuj ridegas
turnante dorsojn al mi kaj eĉ ŝajnas ne scii pri mia ĉeesto. Pro
ekkolero la vizaĝo estis al mi rompiĝonta. Refoje okazas ridego
je mi indiferenta. Mi fikse manpremis kaj ekploris laŭte, sed miaj
okuloj rigardantaj fikse la homamason estis sekaj. Mi ploris nur
per voĉo, kiel obstina knabaĉo laŭte ploregas, ne povante sola
kontraŭstari multajn malamikojn. Trian fojon okazas gaja ridego je
mi indiferenta. Kiam mi vekiĝis, tiel la vizaĝo, kiel ankaŭ la
manoj estis al mi tute malsekaj pro noktoŝvito, kaj mi eksentis
frostotremon, kvazaŭ al mi ĉiuj hartruoj kuntiriĝas. Kaj je
mia miro mi perdis pro tiu ĉi sonĝo la kutiman memfidon kaj min
sentis tre soleca. Malesperiga sento, ke „mi estas diboĉemulo kaj
senkuraĝulo,“ sonis tra la tuta korpo. Kordoj de meditado havas
senfinan longecon. Tute kovrite ĝis la kapo per litkovriloj mi pli
kaj pli ekeniris en la labirinton pli mallarĝiĝantan, kaj ĝuste
tiam fraŭlino J. eniris en la ĉambron, malferminte interĉambran
glitpordeton, kaj je mia feliĉo ŝi sin tenis en la pozo, kiu ŝian
esencon plej bone montras -- la pozo, sidi gracie, vidigi la pli
dekstran duonon de sia vizaĝo iom sin fleksanta, etendi manojn sur
la genuojn malfikse kvazaŭ fluantajn kaj meti unu manon sur la
alian montrante manplatojn. Estis komenco de bonŝanco en tiu tago.
Ankoraŭ ne liberiĝinte de malbonhumoro, mi ŝin salutis levante
la okulojn kaj subite diris al ŝi kun malĝentila tono: „Kial
vi ne malkovras plie vian koron al sinjoro A.?“ kaj tuj post tio
mi pentis, pensante, kiel malafabla mi estas. Tiumomente fraŭlino
J. ekmontris kutiman, maltrankvilan mienon, kian nur la homo kiel
mi povas rimarki, kaj tuj post tio iom klininte la vizaĝon ŝajne
pezan pro riĉa hararo, kvazaŭ tutkore malfidante al miaj vortoj
kaj bedaŭrante mian malĝustan konduton, kaj iom ruĝiĝinte --
se la temo vin koncernas, tiam ŝi ruĝiĝas sub la okuloj -- ŝi
diris al mi jenon: „Kion ajn mia A. skribis al vi, mi ne povas
plie malfermi la koron ol ĝisnun. Kontraŭe mi deziras, ke mia A.
malkovru al mi ĉion pli malkaŝe. Ke la viro sin sentas forta, al mi
ne plaĉas.“ Mi ne havas arton mimiki la vortojn de la virino kiel
la literaturisto, tamen mi povas akre senti la tuŝon de la vortoj.
Kiam fraŭlino J. diris, ke al ŝi ne plaĉas, ke la viro sin sentas
forta, en ŝiaj vortoj bele vidiĝis iu dolĉeco kaj forta decido, ke
ŝi portos por vi pezan ŝarĝon, ĝis al ŝi rompiĝos la skapolo.
Aŭdinte tion mi unue sentis klara mian koron.

Poste mi iom detale rakontis al ŝi pri la insulo Ogasaŭara, pri
mia speciala fako de la scienco kaj fine pri sekvo de meditado, je
kiu mi min okupis post vekiĝo de la inkubo; do, pri aĵoj, pri kiuj
mi rakontus al vi, se vi estus en Tokio. Mi min sentis tro soleca,
refoje daŭrigi ĉi tiun meditadon restonte sola, kaj mi volis
depreni la ĝermon de tiu meditado per malkovrado al iu ajn, tute
egale ĉu tiu ĝin solvus aŭ ne. Suferante doloron mi malelokvente
rakontis al ŝi fragmente, sentante, kvazaŭ mi konfesas. Fraŭlino
J. klinis la kapon kaj, ludante kun ruĝleda ujo de la klinika
termometro tie kuŝanta, ŝi atente min aŭskultis. Sentante alian
intereson ol antaŭ vi, mi rakontadis al ŝi pri idea konfuzo,
kiun ŝi eble ne komprenis, kaj pri fragmentaj rememoraĵoj el mia
infaneco, kaj mia sento ekscitiĝis, kio al mi malofte okazis. Mi
antaŭvidis, ke mi refoje ekhavos febron, sed jen nenia helpo. La
tono de mia parolo fariĝis pli kaj pli sentimentala kaj kiam mi
subite ĉesis paroli kaj ni ambaŭ enfalis por momento en profundan
silenton, mi rimarkis je mia miro, ke ŝiaj okuloj estis brilantaj
per larmoj. La sango en mia korpo, kiu estis tute varmega ĝis nun,
fariĝis malvarmega kiel glacio kaj ĉesis cirkuladi. Vidante, ke la
ŝultroj de fraŭlino J. tremetas, mi sentis, ke mia fiereco estis
piedpremata. „Estas jam sufiĉe, se via egoismo fariĝis tiel
malgranda!“ tiel pensinte mi ĉesis por momente spiradi.

Sur la vizaĝo de fraŭlino J., kies okuloj jam sekiĝis, montriĝis
plena sincereco. Ŝi diris: „Mi ne ploris je vi, mi nur ploris
pro mia estinteco por vi; pro doloro mi ne povis vin aŭskulti
plue.“ Kaj kun iu laŭsistema parolmaniero, aludanta sagacecon
kaj ne imitebla por la viro, ŝi rakontis al mi pri sia estinteco.
Ju pli ŝia rakonto pluen iris, des pli ofte ŝi interrompis paroli
kaj tremigis la ŝultrojn. Mi vidis ŝin ekplorantan, por subpremi
doloron. Estis malĝoja rakonto, kiun vi jam konas. La vetero dum
tiu tago ŝajnis al mi kvazaŭ fono de l’ rakonto. Rememorinte,
ke ŝi, ĝis kiam ŝi fianĉiĝis kun vi, ĉiujn problemojn ŝin
turmentantajn -- iufoje malfacilan, alian fojon malbelan kaj trian
fojon mizeran -- mem devis solvi kun naiva, delikata koro de knabino,
mi sentis, ke mia koro estis premata per kortuŝo dolora, malĝoja
kaj mizera, kaj mi ne povis krom ekopinii tute alie ol ĝisnun pri la
kapablo de fraŭlino J.

La parolado inter ni ambaŭ ŝajnis ne havi finon. De la komenco ĝis
la fino estis neniu gaja temo, sed ni ambaŭ ridis unu al la alia,
kiel malĝojantoj ridas por konsoli unu la alian. Mi ne scias, kion
fraŭlino J. volis, sed miaflanke mi volis, ke ŝi restu kun mi kiel
eble plej longe. Por mi estis ja netolerebla la atendo, ke mi, post
kiam ŝi estos for, daŭrigos la tiumatenan meditadon, kiu mian tutan
animon subpremis.

Post kiam ni interparolis ĉirkaŭ du horojn, fraŭlino J. forlasis
mian ĉambron vokite de sia avo. Sed la sekvo estis neatendita. Mi
sentis en la anguleto de l’ animo iun varmecon, kiun mi ĝis nun
neniam travivis, kaj mi tutkore vin gratulis pri via feliĉo edziĝi
kun tia homo. Al mi la mondo eĉ ŝajnis pli bela ol antaŭe.

Sed la sekvontan nokton min atakis fortega reakcio, kiun vi povos
kompreni, se vi relegos la lastan leteron. Denaskiĝaj difektoj de
miaj karaktero, sano kaj sorto min severege turmentis. Kara A.! Mia
kapo hodiaŭ perdas kvietecon; anstataŭ skribi pri ŝi mi emas
paroli pli multe pri mi mem. Sed, ĉar mi, ne estante literaturisto,
ne posedas arton priskribi unu homon tute apartiginte de mi, vi min
devas pardoni pri tio kiel pri neeviteblaĵo. Sed mia spegulo, kiu
reflektas fraŭlinon J., tute ne estas malebena, nek malklara.

De tiu tago ni ambaŭ eksciis la konturojn de ni ambaŭ. Post kelkaj
tagoj mi resaniĝis kaj la animo akiris trankvilecon, kian oni
sentas post la uragano, tiel ke mi ree eksentis intereson kaj amon
je mi mem kaj mia laboro. Kaj ĉion, kion fraŭlino J. faras, mi
ekrigardis kun bonvolo kaj kompato. Mi povis iom ekkompreni ŝiajn
maltrankvilajn esprimojn. La komforteco de la loĝejo, al kiu mi
kutimiĝis, deprenis plie murojn de mia brusto. Vi ofte okupis la
centron de la temo de nia interparolado. Kompreno de fraŭlino J.
pri vi estis pli granda ol mi atendis. Vian kvietaniman, fortan kaj
amoplenan karakteron ni traktis kiel trezoron. Pasis kvar aŭ kvin
tagoj, kaj la supro de la paco inter ni foriĝis.

Iun tagon fraŭlino J. revenis kun pala vizaĝo de la preĝejo. Ĉar
estis treege malvarme en tiu tago, mi pensis, ke ŝi estis refoje
atakata de malsano, kaj jen ŝi eniris en mian ĉambron, dirante, ke
ŝi havas ion por paroli kun mi. El ŝiaj okuloj stranga lumo radiis
kaj ŝiaj lipoj tremis. Ŝi rakontis, ke en la preĝejo disvastiĝas
onidiro, ke ŝia malofta vizito lastatempa al la preĝejo estas
kaŭzata de tentado de mi herezulo; ke, krom tio, mia tentado ŝin
kaptis ne nur je kredo, sed ankaŭ progresis al la pli terura flanko;
kaj ke ni sekse interalproksimiĝante forĵetas ĉiun moralecon kaj
droniĝas en hontinda volupto. Apenaŭ fraŭlino J. eldiris ĉi
tiujn vortojn, ŝi silentis. Ŝi bedaŭris, ke ŝi estis kaŭzo por
difekti mian honoron. Mi denove malbenis la malnoblecon de l’ homa
karaktero. Kvankam ni silentis pri tio, ni ambaŭ tre bone sciis, ke
la disvastiginto de tiu ĉi onidiro estas ŝia patrino mem. Apartigi
fraŭlinon J. de vi, estis de longe la deziro de ŝia patrino. Krom
tio ŝia lastatempa konduto al sia patrino estis sufiĉe por instigi
ŝian malamon. Mia malamikeco kontraŭ tiu ĉi malaminda virino
atingis supron. Post longa silentado mi subite ekstaris kaj iris al
ŝia ĉambro. Fraŭlino J., kiu jam scias, ke estas vane min deteni,
lasis min agi laŭ mia volo. Tio estis agrabla al mi. Mi persekutis
la patrinon, ĝis kiam mi plene kontentiĝis, sentante akraj miajn
intuitivon kaj volon, per kiuj mi povis ŝin venki, dum mi havis
neniun konkretan atestaĵon pri ŝia perfido.

Sed, de tiu tago la farto de fraŭlino J. subite ŝanĝiĝis. Ŝi
havis hemopteon preskaŭ ĉiutage kaj diferenco inter maksimumo kaj
minimumo de ŝia korpa temperaturo pligrandiĝis tagon post tago.
Al kio mi povus kompari ŝin turmentata de malsano? Al kio mi povus
kompari la belecon de la muskolo, kiu post detruiĝo de bela muskolo
nove aperas kiel miraklo? Ju pli ŝi malgrasiĝas, des pli bela ŝi
vidiĝas kaj des pli forte oni povas senti la forton de ŝia profunda
animo de ekstere. La nobleco, kian sanktulo tute kadukiĝinta pro Dia
provo havas, ŝin briligas. Mi eksentas deziron min ĵeti antaŭ ŝi
kaj konfesi ĝis kontentiĝo, anstataŭ ŝin flegi kaj kuraĝigi.

Sed mi devis pensi pri mi mem pli prudente. Unue, ne estas bone,
ke mi, kiu havas saman malsanon kiel ŝi, restas ĉe ŝi. Se
mi pripensas nur pri tiu punkto, jen estas plena kaŭzo forlasi
ĉi tiun domon. Due, fraŭlino J. havas en si forton, kiu, ne
bezonante ekziston de la homo kiel mi, iom kaj iom disvolviĝas. Ŝia
lastatempa progreso min mirigas. Kiel ekzemple la kredo je Ĉiopovulo
estas miro tiel por mi agnostikulo, kiel ankaŭ por la tielnomata
moderna kredanto. Sed ŝia kredo estas libera kaj malligata je ĉiuj
dogmoj, kaj forĵeto de la dogmoj okazis al ŝi kiel sekvo de plua
alproksimiĝo al Ĉiopovulo, ne pro malamo al kateniĝo. Tial ŝiaj
pensoj kaj agoj apartenas al tiaj, kiaj povas esti malakceptataj
laŭ la dogmoj, sed akceptataj kaj pardonataj de Ĉiopovulo. Kiel
ŝi atingis tian komprenon, kvankam ŝi estas edukita en la dimanĉa
lernejo plena je dogmoj kaj kreskis en familio tute indiferenta
je la religio? Eble vi forte influis sur ŝin. Sed, se ŝia animo
ne havus esencon brilan kiel juvelo, kie ŝi povus kulturi tian
sanktan kampon en la fundo de l’ vivo? Rilate al bagatelaj aĵoj
mi ankaŭ povus iom influi sur ŝin, sed, per malmultaj vortoj; tio
ne valoras pli ol ekscesa zorgemo por la homo, kiu jam plenumis
grandan aferon. Tio estas neutila, se ne malutila. Mi decidis forlasi
ĉi tiun domon. Ordinare, se mi povas trovi tian fiksan kaŭzon,
mi neniun demandas pri la opinio kaj tuj plenumas mian decidon.
Sed mi vin demandis letere pri via opinio kaj kompreneble vi tion
kontraŭstaris. Mi vin demandis, ĉar mi havis iomete da riproĉeblaj
kaŭzoj: unue, malgraŭ ke mi konfidas al la kapablo de fraŭlino
J., mi kompatbedaŭris lasi ŝin sola ĉe ŝia patrino; due, mi
sentis dolore disiĝi de ŝi. La stato de mia koro pli multe bezonis
fraŭlinon J. ol ŝi min bezonis. Sed vi kredas, ke mi ne uzis
artifikon skribi intence al vi, atendante de vi tian respondon. Nur
la fendoj de mia koro min instigis agi tiel. La farto de fraŭlino
J. malboniĝis pli kaj pli, kaj ŝiaj nervoj tiel akriĝis, ke ili
ŝajnas reakcii eĉ je la sesa sento, kiam la pastro nin vizitas.
La pastro postulis de mi unue intervidon kaj konsilis al mi, ke mi
forlasu ĉi tiun domon. Mi nur respondis al li simple, ke mi vin
demandos pri via opinio, kaj ni ambaŭ kune iris al fraŭlino J. en
ŝian litĉambron.

Kuŝante surdorse kaj plektante ambaŭ manojn ĉe la supra rando
de l’ litkovrilo, fraŭlino J. trankvile dormadis. La dormado
estis tiel pura kaj trankvila, ke ni ne povis distingi, ĉu ŝi
vivas aŭ mortis. Ŝia avo, rigide sidanta ĉe ŝia lito kaj iom
klinanta ambaŭ brakojn sur la genuoj, kompateme karesis per la
fingroj la finon de la nigra hararo, kiu kun melodio muzika elfluis
el super la blanka kuseno. Mi deziris, ke tiu ĉi vidiĝo restu por
ĉiam tia, kia ĝi nun estas, por ke mi ĝuu ĝian rigardon. Kiam
ni eniris en la ĉambron, la avo lasis la hararon kun konfuzego kaj
vekis fraŭlinon J. skuante ŝin. Ŝi larĝe malfermis la grandajn,
klarajn okulojn kaj kiam ŝi ĉirkaŭrigardinte trovis la pastron min
akompanantan, ŝiaj okuloj ekparolis malsimplajn vortojn, kiujn mi
nur komprenis; sed, baldaŭ ekstaris en ili varmegaj larmoj. Neniu
volis ekparoli. Regis silento momenton. Kun miro la pastro eble
eksciis, kian mortigan doloron la afero, kiun la tria povas trakti
sen zorgo, donas al fraŭlino J. Starante en la mezo de l’ afero
kaj sentante konfuzon pri sia ago, li fine ne povis ekparoli eĉ unu
vorton pri mia transloĝiĝo kaj rapideme foriris. Ankaŭ en tio ĉi
mi konstatis kaŝitan forton de ŝia karaktero. Mi, kiu ne povas
ĝui triumfon ne batalante kun eltirita glavo, min sentis eĉ iom
supraĵa.

Per la vizito de la pastro mia decido fariĝis definitiva pri la
problemo; mi decidis, se vi nur permesas, restadi ĉi tie por la
mondo, por vi kaj ankaŭ por mi mem. Kaj forta kuraĝo al mi revenis,
ankaŭ mia sano pliboniĝis proporcie je ĝi, intereso je la laboro
ekkreskis min instigante.

Kontraŭe al fraŭlino J. okazis terura malespero. Ŝi ekdubis pri
via amo. „Mi ne estas amata ĝuste; alie, mi ne scias ĝuste ami.
Ĝis nun mi kredis, ke mi povas senti fortan kontentiĝon de l’
koro per humila, sincera akcepto de vira amo, kaj do penadis por
tio per ĉiuj fortoj. Imagu malesperon kaj doloron kaŭzitajn de
tio, ke ili ne estas kompensitaj. Ankaŭ ŝajnas al mi, ke senfina
mallumo disvastiĝas antaŭ mi. La letero de mia A. estas por mi la
plej kara. Ĝi fortigas la lumon de mia vivo; sed rekte malantaŭ
ĝi terura krepusko minacas min ĉirkaŭvolvi. Ĉu mia amo ankoraŭ
ne estas sufiĉa? Ne, ne, mi hontas eĉ dubi pri tio. Ju pli fikse
mi povas kapti memkonsciencon, al kiu mia A. min instigis, des pli
proksimen alproksimiĝas al mi ĉi tiu terura mallumo sekvanta la
krepuskon. Sed mi mem ankoraŭ ne scias, kiel konfesi pri tio al mia
A. Unuvorte, konfeso ne utilos. Se tio devenas de mia tro malsufiĉa
aŭ tro sufiĉa pripensado, tio nur ĝenos mian A. Neniu estas pli
soleca ol mi en la mondo. Estas nur mia avo kaj mia A., al kiuj mia
amo alfluas. Sed pli vere mi nomu kompato la amon al la avo. Do estas
nur mia A., kiu povas esti la objekto de mia amo. Sed...“ Fraŭlino
J. konfesis al mi tiel.

Krom tio, ŝia senfortiĝo ofte ŝin metis antaŭ la problemon de
l’ morto. Eĉ per viaj simpatio kaj diveno vi ne povus klare
imagi la koron de l’ homo, kiu devas rekte renkonti tiun ĉi
problemon. Timo je morto fariĝas ludo per interesto de distanco --
eĉ de la plej malgranda. Malproksimiĝu unu metron de morto, kaj
oni povus laŭdkanti kun rido, malestimi kaj malserioze trakti la
morton. Sed, kiu kuraĝas levi la manojn de laŭdo, malestimo aŭ
malserioza traktado nuligante la distancon de unu metro? Unu rigardo
de Gorgono ŝtonigas la homon, unu rigardo de morto frakasas la
homon en pecetojn. Mi ne povis krom senti maltrankvilecon, kvazaŭ
mi rigardas la floron metitan sur la renverse starigita triangula
piramido.

Feliĉe la terura doloro, kiu fraŭlinon J. minacis je morto,
ekmalgrandiĝis post tri tagoj, kaj ekaperis ia trankvileco. En
tiuj tagoj ni okaze kune legis „Aglavaine kaj Sélysette“ de
Maeterlinck. Legi ĉi tiun poemon kun mirinda, mistera forto estis
triafoje por mi kaj unuafoje por fraŭlino J. Kiel mi miris triafoje
leginte, tiel ankaŭ ŝi miris legante unuafoje. Nuda vereco de l’
sorto estis ĵetita antaŭ nin ambaŭ. Ni tute distriĝis, kvazaŭ
ni vidis ion vere belan, sekve teruran. „Kial tia tragedio okazas,
dum ili tri ja estas ĉiuj bonaj?“ tiel diris fraŭlino J. kaj mi
ankaŭ diris: „La fakto, ke la malbonulo prosperas kaj la bonulo
pereas, ne kondiĉas la tragedion. Tio estas nur burlesko, se mi
povas diri. Vera tragedio okazas nur tiam, kiam, ju pli forte la homo
vekiĝas per la terura forto -- ĉu dia, aŭ diabla mi ne scias --
perfidanta multoble homan atendon, li des pli profunden enfalas en
la maldolĉan sorton. En tiu ĉi senco Edipo estas multe pli granda
ol Hamleto.“ Kvazaŭ la personoj en la dramo, ni ambaŭ havis
streĉitajn korojn nedifineblajn ĉu belan, aŭ malĝojan.

Dum kiam fraŭlinon J. vizitis iom pli bona stato de sano, min atakis
malgajeco. Tro fidante al mia vigleco -- verdire al mia ŝajna
vigleco -- mi iris kolekti materialojn, kiam malvarma vento blovis.
Mi daŭrigis studadon de mateno ĝis vespero. Ne donante okazon al
la diablo, kiu spionas sin ĵeti sur min, mi okupiĝis je laborado
kvazaŭ algluiĝinte al ĝi. Mi ankaŭ pentis, ke mi malice restadis
en ĉi tiu domo. Krom tio, mi, kiu ĝis nun sekrete sentis fierecon
pri tio, ke mi havas sufiĉe da karaktero speciale supera, eĉ se
ne plene elkreskinta, ne ekpovis toleri solecon, kiu sekvas tian
karakteron. Paca karaktero, kiu, anstataŭ sin trudi al la aliaj,
timeme sin retiras de ili, estas perfekta tiel, kiel ĝi estas,
kvankam ĝi estas malgranda. Ju pli speciala la karaktero estas, per
des pli speciala plenigaĵo ĝi perfektiĝas. En homa vivo, treege
limigita de tempo, spaco kaj tradicio, nenio estas pli stulta kaj
malsprita ol atendi ĉi tiun specialan plenigaĵon. Povas ekzisti
homoj, kiuj ne konsideras tian postulon. Sed al la homoj, kiuj forte
kaj profunde deziras kreskadon de l’ karaktero, nenio instruas
ironion de l’ sorto pli forte ol tio. La vera, fundamenta ideo de
liberalismo kaj egaleco estas kristalo de la deziro, iom ajn liberigi
eternan homan vivon de tiu kondiĉo. Liberalismon oni rigardas
kiel plendaĵon de ordinaraj, nenion postulantaj malfortuloj. Kia
senpripensemo! Nur per la simpla fakto, ke la fervora insistanto de
tia ismo estas ĉiam posedanto de speciala karaktero, oni povas tion
kompreni.

Libereco! Libereco! Vera libereco, kiu estas kapabla plenumi avidan
postulon de nudaj animoj! Ni serĉu tiun liberecon! Ni rezervu
kuraĝon, por ke ni povu senkondiĉe obei tiun liberecon!

Sonadis la vaporfajfilo de l’ arsenalo. Ektagiĝis tra fendoj de la
fenestroj. Ree komencas tago de doloro. Ellaciĝinte pro ekscitiĝo
kaj malsana febro mi estas devigita ĉesi ĉi tie.

Fraŭlino J. kaj aliaj ŝajnas ankoraŭ dormadi trankvile.

Ĉu mi jam rakontis al vi ĉion? Restas ankoraŭ multaj aferoj inter
mi kaj fraŭlino J., pri kiuj mi devas rakonti al vi. La okazo
rakonti pri tio ree venos. Unuvorte, vortoj estas nur vortoj.

Mi aldonas ankoraŭ unu vorton, ke la motivo por mia deziro edziĝi
kun fraŭlino N. estas laŭ instigo de fraŭlino J. Fraŭlino J.
pensas, ke mia vivo maldolĉa kiel galo iom dolĉiĝos, se mi
edziĝos kun fraŭlino N., kaj al mi konsilas nepre edziĝi kun ŝi.
Iam mi interesiĝis je tio. Sed kiam mi pensis pri eksternormaleco de
mia karaktero, mi malesperiĝis je mi mem. Bonvolu min pardoni pri
mia senpripensema sintenado!

Jam finiĝis. Mia plumo elservis, mi ĝin rompos kaj forĵetos.

  Via B.


(De A. al B.)

Sendai, la 11an de Februaro 1914.

  Kara B.!

Ni havas hodiaŭ nacian festotagon[28].

Uragano jam forpasis kaj venis trankvila tago. Varma sunradio
kvazaŭ profetanta venontan printempon vizitis eĉ la angulojn de
l’ fabrikejo dum la tuta tago kaj ŝajnis nepre purigi ĉion.
La maljunulo, laŭleĝa posedanto de la fabriko, demetis hodiaŭ
leporfelan dorskovrilon, kio ja malofte okazas, kaj diligente
laborante li avide rigardis sunradion, kvazaŭ ĝi bone efikus al
liaj okuloj. Kaj dum laborado li ĉiam elparoladis gajajn, komikajn
aĵojn. Mi ankaŭ estus devinta havi intereson je laboro, sed mi ne
povis; ial mi ne povis. Ju pli mi ne povis, des pli nur meĥanike
miaj membroj moviĝis. Kaj vespere mi revenis hejmen kun lacegiĝinta
korpo kaj kapo plenigita de io angulhava. Kvazaŭ antaŭsignon de
malfeliĉo mi aŭdis ĉe enirejo doloran tusadon de mia patrino.
De kelkaj tagoj ŝi subite kadukiĝis, kaj krom tio malvarmuminte
ŝi kuŝas en la lito. Pri mia fratino N. ŝi ankaŭ estas en tre
maltrankvila stato pro la problemo de edziniĝo, kiu subite okazis.
Sentante ian maltrankvilon en la tuta domo mi plie fariĝis malgaja.
Sed atendante ion mi iris al mia skribtablo kaj trovis sur ĝi
leteron en verdeta koverto. Tiu koloro estis antaŭe la signo de via
letero; sed, ĉar mia J. ankaŭ uzas la saman nuntempe kaj skribas
samstile kiel vi, mi povas distingi nur per la koverto, kiu de vi
skribis. Tio instigis mian koleremon. Senpacience mi esploris la
nomon de la adresinto. Mia J. ĝin ne skribis. Por diri la veron, kaj
eble je via malplaĉo, mi senesperiĝis; mi tute senesperiĝis kaj
tie eksidis kvazaŭ falante.

Por vespermanĝo ni ambaŭ manĝis batatan kaĉon apud la malsanlito
de nia patrino. Dum kiam mi ree sentis maltrankvilecon pri la
edziniĝo de mia fratino, ŝi min demandis pri diversaj aĵoj. La
viro, kiu proponis ŝin edzinigi, laboras kiel asistanto ĉe la
fako de aplikita ĥemio de la scienca fakultato en tiu ĉi urbo. Mi
iam lin vizitis por demandi pri la metodo de muelado. Tiam li estis
leganta libron en la unuaetaĝa ĉambro de iu malpura pensiono. Kiam
mi sidiĝis, li min eĉ ne rigardis kaj dirante, ke mi atendu iomete,
li senĝene legadis turnante sian dorson al mi, ĝis li atingis la
finon de l’ paragrafo. Kaj kiam li fine sin turnis al mi, min
rigardante fikse kun malgrandaj, amindaj okuloj, li tuj ekrakontis
pri atomismo, pri kiu li ĝis nun legis. Tio al mi tre plaĉis, kaj
deposte ni ekinterkomunikiĝis. Li ne havas monon, nek parencon, kaj
humorema kaj amika li apartenas al tia tipo, kia estas malofta inter
japanoj. Li ne estus kunvivanto ne konvenanta por mia fratino. Eble
ŝi ankoraŭ ne havas iun definitivan decidon pri edziniĝo kun li,
sed ŝajnas suferadi diversmaniere pro la problemo de edziniĝo mem.
Miaflanke, mi ne volas, ke mia fratino edziniĝu en la stato tia, kia
ĝi nun estas. Ĉar al mi ne plaĉis, ke mia patrino ripete paroladis
diversajn aĵojn pri ĉi tiu problemo, mi fine eldiris -- por mi tre
malofte -- ion nenecesan, kio instigis mian patrinon al larmoj. Post
manĝo mi sidiĝis antaŭ la skribtablo kaj senatente aŭdante, ke
mia fratino lavas la manĝilaron, mi sidadis nenion pripensante. Sed
kelkafoje, kvazaŭ ekmemorante pri ĝi, mi rigardis jen unu flankon,
jen la alian flankon de via peza letero sur la tablo. Kaj noktiĝis.
Krom tio, ke en la apuda ĉambro tuso de mia patrino aŭdiĝis en ne
mallonga intervalo, silento ĉirkaŭe regis, kaj mia fratino eble jam
endormiĝis. En tia okazo la malriĉeco minacas la homon en stranga
forto, kvazaŭ ĝi atendis, ke la homa koro trankviliĝas. Mi nevole
kuntiris la ŝultrojn, kvazaŭ mi portis pezan ŝarĝon, kaj fermadis
la okulojn. Intertempe al mi revenis mia kutima, kara forto. La
trankvila hejmo al mi ekŝajnis plena je paca amo. Kaj la interna
forto egaliĝis kun la ekstera kaj poste ĝin venkis. Tiam mi unue
kuraĝis malsigeli kaj legi vian leteron.

Via skribstilo, kiu laŭ la al- kaj forfluo de tajdo de sentimento
fariĝas aŭ zorgema kaj neta, aŭ kruda kaj libera, estas bona
gvidilo por kompreni vian sentadon. Antaŭ ĉio mi vin dankas pro
tio, ke vi skribis al mi tiel detale pri la plej lasta stato de mia
J. Ŝiaj lastaj leteroj ŝajnas esti skribitaj nur por min turmenti.
Laŭ ili mi povas kompreni, ke ŝia koro estas streĉata pro io; sed
tute ne estas klarigita, kiel kaj pro kio? Mi ne povis tion toleri,
kaj kompare kun ŝiaj, kian diferencon via letero montris! Mi povis
imagi iom videble, kiel la spirito de mia J. montriĝas en ŝiaj
parolado kaj agado. Mi vin dankas pro tio.

Sed ne ĉiuj miaj malkontentoj estas forigitaj pro tio. Kontraŭe,
kion signifas, ke, la malkontento ne nur estas forigita, sed ke ĝi
pliprofundiĝis je mia miro, post kiam mi legis vian leteron? Se mi
povas alkompari, vi desegnis al mi drakon kaj forgesis pentri gravajn
okulojn. Estus tute ridinde, se mi ripetus, ke mia amo al ŝi nur
kreskas. Eble vi povas min trovi kompatinda, kiu volas koni nur unu
solan virinon. Sed, se vi min tiel trovas, tio estas via aĵo kaj
min ne koncernas. Mi ŝin vidis laŭ providenco, kiel Adamo vidis
Evon. Lasinte Evon, Adamo ne povis fariĝi kunvivanto de cervino. Por
mi estas ankaŭ tiel. Mi scias, ke mi estas kreita nuda. Mi al Dio
malkaŝe jesas, ke mi nenion havas denaskiĝe; sed, se mia J. estus
deprenata de mi, mi ne povus krom plendi, ĉar tiam mi havus troan
malfidon al Dia amo, por toleri eĉ tion. Mia J. penetris en ĉiun
mian fibron, en ĉiun mian ĉelon, kiel la luno sin reflektas sur
ĉiu rosguto. Troe saturiĝante je mia J., mi okaze eĉ pensas, ke mi
ne bezonas ŝin vivantan. Sed tio ne estas vero, ne estas vero. Mi ne
kontentiĝos, se mi ne ekposedos la koron, karnon, ĉiujn harerojn
kaj ĉiujn haŭtomakuletojn de mia J.; ne, mi ne kontentiĝos ĝis
tiam. Kara B., vi estas spertulo pri diversaj aĵoj, sed vi eble
ankoraŭ ne estos travivinta tian kruelan turmentiĝon. Se jes, via
kompato povus karesi mian vundon pli lerte. Ĝis nun mi klopodis kiel
eble plej trankviligi la sentimenton kaj kvietigi la malkontenton,
kiu okaze de interne sin ŝovas. Mi pensas, ke mi estis tiom humila,
kiom mi povis. Mi volis labori, ĝis al mi la tempio sangos. Tage
mi laboradis diligente kaj nokte legadis, ĝis mi falis sur la
tablon kaj dormis. La noktojn, kiam mi ne povis endormiĝi, mi nur
preĝadis. Kaj iel venkante la neatenditan sorton, mi ne perdis
viglecon. Sed iam kaj iam tia klopodo facile rompiĝas. Atendante
okazon, terura, abomena forto sin ĵetas sur min. La grandaj okuloj
kvazaŭ rigardantaj profundan, nesolveblan enigmon; la ĉarma hararo
min instiganta ĝin mordi; ŝiaj du lipoj kaj dek fingroj, kiuj
kvazaŭ brulstampite restas sur miaj lipoj kaj manoj -- mi sentas,
ke al mi respirado ĉesas -- ili estas ĉiuj strangaj kuraĝigiloj
por mi. Sia malluma, mizera estinteco, plimalboniĝanta sano, animo
kreskanta en malkomprenemo kaj malico -- ili ekstreme instigas
kompaton kaj kunsenton de mi, de viro. Mi tion ne povas elporti, kaj
kelkajn fojojn, jes kelkdekojn da fojoj kriante en la koro mi ĵuris:
„Mi nepre ŝin feliĉigos. Mi ne kontentiĝos, ĝis ni ambaŭ
fariĝos la plej feliĉaj. Helpu ŝin! Savu ŝin! Gvidu ŝin sur la
plej bona vojo, por ke ŝi ne eraru!“ Ne mi sentis amon, sed amo
sentis min kaj ŝin. Mi estas nur trenata potence kaj forte kvazaŭ
de la ventego. Tion, kion mi faras, mia J. faras. Mi jam ne scias,
kion skribi. Neniuj vortoj ekzistas, kiuj esprimas mian koron. Tion
vi eble komprenos. Sed mi skribas. La ĉielo kaj la tero pereas;
nia amo ne devas perei, ne pereas. Dio faru ĝin nepereebla! Se ĝi
pereos, min mortigu antaŭ tio. Sed mi ne volas morti. Mi ne volas
morti, ĉar mi estas juna, forta kaj nepre faros tion, kio meritas
vivon. Mi ne deziras morti, ĝis kiam mi estos alvokinta mian J. al
mia brusto kaj ŝi estos gustuminta veran feliĉon per mi. Morti mi
ne deziras ĝis tiam.

(Skribinte ĝis tie ĉi, mi subite rimarkis sonon en la apuda ĉambro
kaj kun ekmiro mi aŭskultis. Estas kaŝita plorĝemo de mia fratino,
kiu laŭ mia opinio jam endormiĝis. Kiam mi vidis sur la tablon,
mia naztuko ankaŭ estis tute malseka de larmoj. Mia fratino aŭdis,
ke mi ploris, dum kiam mi tion ne rimarkis. Abomenulino! Mi sentis
malvarmon kaj ekkonfuziĝis kiel la infano riproĉita neatendite.

Mi ne kuraĝas relegi tion, kion mi skribis ĝis ĉi tie. Sed, kiajn
ajn sensencaĵojn mi estas skribinta, vi eble eltiros el ili mian
veran koron. Do, mi ĉesas ĉi tie kaj iom trankviliĝos.)

      *       *       *       *       *

Kun mallaŭta voĉo mi riproĉis mian fratinon. Ŝi ĝentile konsentis
kaj eble kunpremis dentojn pro malĝojo. Mi rimarkis ankaŭ, ke la
patrino ŝajnas maldormi. Kiam mi sciiĝis pri tio, larmoj komencis
al mi denove elflui. Kvazaŭ tion eksentante mia fratino ankaŭ
ekploris refoje. Fine mia patrino ankaŭ ekploris. Ni tri ploris
silente ne volante ĝeni unu la aliajn. Mi ne povis toleri tion
kaj fine, ĵus nun, mi ilin laŭte riproĉis. Fine ili ambaŭ ĉesis
plori kaj mi skribados de nun.

Sed la letero de mia J. ne donas al mi eĉ dekonon da kontento de
mi atendita. Ŝia letero ne rakontas al mi pozitive veran staton de
iu ajn afero. Se mi ŝin demandas pri tio, ŝi respondas, ke ŝi
ne povas skribi alie, ĉar ŝi mem ne povas ĝin klare kompreni.
Mi povas vidi, ke ŝi forte rekompencas mian amon, eĉ se ne tiom,
kiom mi ŝin amas. Sed samtempe ŝi ripete skribas, ke ŝi timas,
ke ŝi ne havas rajton esti amata de homo kiel mi. Iam mi pensis,
ke ŝi tion skribas pro troa humileco, ĉar ŝi malsaniĝis post
fianĉiniĝo; sed mi ne povas pensi, ke ŝi komprenas mian koron
tiel supraĵe. Aŭ, ĉu ŝi eksentis malkontenton pri mia kapablo?
Se jes, kaŭzo povas ekzisti. Se la fundamento de ŝia amo al mi
staras sur mia kapablo, estas prave, ke ŝi ekperdas sian amon al
mi, kiu de fianĉiĝo ĝis nun prizorgas malgrandan fabrikejon kaj
eĉ en praktika vivo ŝajnas neniom progresi. Se la afero staras
tiel, pri tio mi estas kulpa. Mi, kiu erare kredis, ke ŝia koro
estas pli profunda, almenaŭ estas ebla pliprofundiĝi, ne povas
krom min riproĉi pri mia malsaĝeco. Via lasta letero estas tiel
sentimentala, ke ĝi ne konvenas por vi; sekve mi povis pli klare
imagi malfacilan staton kaj suferadon de mia J. per ĝi ol per la
letero de ŝi mem. Sed mi povas diri, ke ĝi similas al la ŝia en
tio, ke ĝi ne priskribas gravajn punktojn. Mi pensas, ke per racia
kapo kiel la via vi nepre komprenas malklarajn punktojn de ŝia
karaktero. Mi deziras, ke vi sciu, ke sciiĝi pri ili estas por mi
pli agrable ol ne scii, kiel ajn malagrablaj ili estas. Por viaj
simpatio kaj amikeco mi ne maldankas vin, kiu vi malgraŭ febro pro
malvarmumo al mi skribis ne dormante tra la nokto. Mi sentas ne nur
profundan emocion pro tio, sed ankaŭ mi volas konsili al vi, nepre
ne fari tian penadon refoje. Mi neniam pensas instigi vin ripeti la
samon. Bonvolu nepre lasi tian perfortaĵon de nun. Mi vin nur petas,
ke vi priskribu klare pri la koro de mia J., eĉ se mallonge. Mi
deziras, ke vi koncentru diverĝantan lumon en unu fokuson. Komprenu
la doloron de mia koro!

Mi amas lumon. Igu min suferi en la lumo! Flirti en la krepusko
kiel la vesperto estas por mi doloro, turmento kaj puno, kiujn mia
karaktero neas.

Ial mi ne intencas skribi al mia J. Je mia malfeliĉo via afabla
letero donis al mi pli ĝeneralan komprenon pri ŝi, sed samtempe
metis antaŭ mi pli profundan dubon. Kiam oni ekdubas pri la alia, la
koro fariĝas kvazaŭ fosa ŝlimo.

Verdire, laŭ la instinkto de la amanto mi kelkajn fojojn eksentis
neatenditan dubon en mia koro. Sed mi ankoraŭ ne perdas virecon,
ĝin forigi tute senreste el la koro kaj tial ne estas necese, detale
rakonti al vi pri tio.

Kia estas via sano lastatempe? Timinda estas la vento, kiu eniras la
ĉambron tra fendetoj. Bonvolu vin gardi kontraŭ ĝi! Ĉe la lasta
uragano nia dometo, ne kun zorgo konstruita, allasis venton de ĉiuj
fendetoj kaj ni suferegis, tiel ke post trankviliĝo de la uragano mi
eniris sub la plankon kaj inter la araneaĵoj algluis fortan paperon
sur la fendaĵojn, helpate de mia fratino. Malgraŭ tio ŝajnas al
mi, ke mia patrino malvarmumis pro ŝtelirinta vento. Sciiĝinte, ke
mia J. estas resaniĝanta, mi preĝas, ke oni ne aldonu al ŝi karnan
ŝarĝon sur la animon. Kia malnobla virino ja estas ŝia patrino!

Malvarmo en la norda provinco sub la hela ĉielo penetras tra
la medolo. Ankaŭ morgaŭ ni havos belan veteron. Kia nekonvena
vetero por mia koro! Konvenaj por la du virinoj, ili jam ŝajnas
endormiĝintaj, forgesinte malĝojon. Estas nokto, kiu min igas
terure pripensi la misteron de la sorto, kiu venis kaj venas sur ilin
kaj min.

Se vi tion trovos necesa, bonvolu doni la leteron al mia J., ĉar dum
tagoj mi ne inklinos skribi al ŝi.

Estas nokto, en kiu mi deziras elkore preĝi! Doloriga nokto!

  Via A.


(De B. al A.)

Tokio, la 14an de Februaro 1914.

  Kara A.!

Vi nun staras en la krizo.

Sur la krutaĵo estas tero, kie oni povas sin teni. Kaj vi devas ĝin
ŝati.

Sub la krutaĵo ne estas tero; tie nur morto kaj malpleno. Kaj vi
devas ilin malŝati.

Nu, en ĉi tiu momento, kaptu fraŭlinon J. firme! Perdi ĉi tiun
momenton signifas, ke vi perdos fraŭlinon J. Via tielnomata humoro,
via tielnomata malfido ne estas kompensaĵo, kiu valoras por vendi
fraŭlinon J. Tio estas klara fakto, pri kiu vi devas scii plej bone.
Kie estas la sinjorino, kiu kiel kompensaĵon por la perlo serĉas
porkon? Kie estas la ĝardenisto, kiu elradikigante la rozon donas
ĝin por la semoj de la kardo?

Via pasio min mirigas. Sed via plendo ne konvena por via pasio plie
min mirigas.

Amo estas kiel du kanabaj ŝnuroj. Nur tiu, kiu tordas senlace,
fariĝas la posedanto de pli forta ŝnuro. Metu unu kanabon tien, kaj
la alian ĉi tien! Unu malĝojos kaj la alia bedaŭros, kaj ambaŭ
pereos.

Vi devas veni Tokio-n; se ne, fraŭlino J. devas iri al Sendai. Jen
estas neniu rimedo krom tio. La krizo minacas. Alproksimiĝinte al
la torento akvo subite ekrapidas. Ĉe la krizo la sorto estas ĉiam
tirano, kiu levas dikfingron.

Neniu estas tiel senpartia kiel vi. Sed ankaŭ neniu estas tiel
tro fidele pripensema kiel vi. Vi estas tro fidele pripensema pri
senpartieco. Vi estas tro fidele pripensema pri tio, ke vi estas
viro. Vi estas tro fidele pripensema pri la infaneco kiel sola
filo de l’ riĉulo. Vi estas tro fidele pripensema pri subita
malriĉiĝo. Vi estas tro fidele pripensema pri la patrino de
fraŭlino J. Je plia malbono vi estas ĉiam tro fidele pripensema kun
senpartia koro. Tial vi komprenas viajn malfortajn flankojn eĉ kiel
virton. Nur kapti fraŭlinon J. estas nun necese al vi. Estas nur
problemo, ĉu kapti aŭ ne. Krom tio, kia problemo ekzistas, pri kiu
vi devas esti tro fidele pripensema?

Viaj nervoj devas vidi pli akre la delikatecon de la aferoj. Ke vi
konas la koron de nur unu virino, ne pretekstu por tio, ke vi tion ne
faras. Vi devis veni pli ofte Tokio-n kaj malproporcie al fraŭlino
J. vi devis skribi al ŝi pli ofte. Kiom da fojoj mi vin instigis
al tio! Sed vi min ne aŭskultis. Eble via sincera karaktero al vi
ne permesis min aŭskulti. Vi amas fraŭlinon J. Via amo al ŝi
estas eterna. Same fraŭlino J. diris, ke ŝi vin amas. Ŝia amo
devas esti eterna. Tio estas evidenta dedukto. Sed, vi estas juna
ulmo, kiu jam disetendis siajn branĉojn, dum fraŭlino J. estas
pli juna betulo, kiu nun pripensas, kiel disetendi la branĉojn.
Via senpartieco fine alportos al vi venkon brilan. Sed mi timas,
ke vi devos antaŭ tio fali kelkajn fojojn, por ĉirkaŭpreni tiun
trezoron. Do mi intence tion diras al vi.

Mia korpo suferas pro malsana febro; mia animo plie suferas pro
interna febro. Mia pasio flamas, flamas kiel flamo. Sed mi ne scias,
per kio kaj por kio ĝi flamas. Mi deziras tion plene scii, sed
samtempe mi rifuzas sciiĝi pri tio. Ne, kiam mi forte konscios pri
la pasio, la flamo fariĝos kiel la lumo de karbeto kaŝita en la
jam forbruliĝinta cindro. Kiam mi estas en la stato de senkonscio,
la flamo ekflamas por elbruligi miajn animon kaj korpon samtempe.
Mi rapide ion entreprenas. Kaj vidu, mi nenion elfaras. Mi jam ne
konas min mem. Mi ne povas min rigardi kun respondeco. Mia koro estas
la kapo de Jano. La vizaĝo kontraŭanta la okcidenton ne vidas
la vizaĝon kontraŭantan la orienton. La vizaĝo kontraŭanta la
orienton ne konas la vizaĝon kontraŭantan la okcidenton. Kiel la
estinteco kaj la estonteco ne konas unu la alian, mia koro ne konas
mian koron.

Malbeninda estas duobla vivo!

Naturo ĉie vivas duoblan vivon. Mi tion malbenas.

  Via B.


(De B. al A.)

Tokio, la 14an de Februaro 1914.

  Kara A.!

Kiam mi revenis enpoŝtiginte mian lastan leteron al vi kaj eniris en
mian ĉambron, mi trovis tie fraŭlinon J. min atendantan.

Fraŭlino J. legis vian leteron. Per larmoj ĝis nun verŝitaj ŝiaj
grandaj okuloj tremis kiel la luno reflektata de la akvo. Alie mi ne
povis esprimi. (La koro, kiu povas postuli larmojn de siaj okuloj,
estas enviinda.)

Ni temis pri edziniĝo de via fratino N. Fraŭlino J. insistis, ke mi
devas edziĝi kun ŝi.

Mi ne estis instigita al decido de tio, sed en tiu ĉi momento mia
decido fariĝis. Do mi volas edziĝi kun fraŭlino N. Kvankam vi
tion komprenos kiel mian kapricon aŭ ne, mi deziras edziĝi kun
ŝi, se ŝi nur jesos tion. Tio ne estas petego, sed deklaracio.
Niaj interparoladoj devas esti ĉiuj deklaracioj. Nuligi deklaracion
ne estas hontinde. Kontraŭe ni devas honti pri tio, ke ni ne povas
deklari.

La skatolo de Pandoro fine estas renversita. Kiam ni interparolis,
ŝia patrino eniris. Ankaŭ al ŝi mi konsilis, ke sendi fraŭlinon
J. al Sendai estus pli bone. La patrino tuj ekatakis nin ambaŭ per
la glavo de miaj vortoj: Ili ankoraŭ ne geedziĝis efektive. (Ŝi
triumfante aldonis, ke ŝi aŭdis de fraŭlino J., ke karna rilato
ankoraŭ ne ekzistas inter vi.) Dume fraŭlino J. ekmalsaniĝis. Tio
devas esti sufero por vi. (Tiel ŝi memdecidis kvazaŭ kun konvinko.)
Viaflanke okazis ruiniĝo de via familio. Vi nuntempe ne devas pensi
pri la problemo de edziĝo. (Tiel ŝi refoje konkludis trudeme.)
Tial estas prave, ke pro reciproka oportuneco ĉi tiu problemo de
geedziĝo prokrastiĝu ĝis ambaŭflankaj malfacilaĵoj solviĝos
-- tiel ŝi diris. (Kaj ŝi aldonis, ke tio, ke ŝi restis ankoraŭ
virgulino, antaŭ ĉio faciligas la aferon. Mi ne povas imiti ŝian
dirmanieron, sed ĉi tiuj malbenitaj vortoj eĉ nun bruligas al mi la
orelojn kiel abomena brulstampilo.) Ŝi ne forgesis, aldoni al tio
ion aldonan: Ŝi diris, ke, se la rilato inter vi kaj fraŭlino J.
interrompus portempe, mia restado ĉi tiea perdus kaŭzon. Aŭdinte
nian laŭtan disputon ankaŭ la avo venis tien. Al ili mi kondutis
kiel batalanto, je kio mi estas tre lerta. Ironio kaj insulto
trafadis iliajn vizaĝojn kvazaŭ hajleroj. Eĉ nun diabla rideto
aperas ĉirkaŭ mia buŝo, se mi rememoras, kiel plezurige la fervoro
en mi silente kaŝita eksplodis kvazaŭ vulkana elsputo. Kion la
avo diris, estis vortoj de l’ tielnomata edoano: Ĉu vi fariĝus
milionulo aŭ malriĉegulo, promeso estas promeso. Malsaniĝo de lia
nepino estas kulpo de ili, kiuj pri ŝi zorgas, ĝis la tempo venos.
Tial, se vi nuligas promeson, ili ne povas krom rezigni pri tio; sed,
se vi deziras ŝin edzinigi al vi, ŝi staras sub via volo, kion vi
farus al ŝi, eĉ se vi ŝin kuirus aŭ rostus. Kion ajn oni dirus,
la nepino nun devas aparteni nepre al via familio. Estas superflue,
ke mi min intermetis en ĉi tiun problemon. Unue estas eraro, ke
ŝia patrino ekparolis pri la afero antaŭ mi -- tiel li diris. Ke
la maljunulo, kiu fraŭlinon J. ekstreme amegas kaj estas kvazaŭ
mortinta sen ŝi, grincigis la dentojn pro perforta insistemo, estis
mizera aspekto. Mi antaŭ ĉio eldiradis, kion mi volis. Eĉ kun
pacienco mi nun ne volas resti en la domo, kiu miajn nervojn incitas,
sen speciala kaŭzo. Mi postulas de vi opinion. Kion ajn Budao
predikis, mi estas unu ekzistaĵo en ĉi tiu mondo. Ĉu renaskiĝo
okazos aŭ ne, la estanteco estas por mi trezoro. Mi ne povas kovri
ĉi tiun trezoron per ĉifono.

Mi ripetas, ke mi deziras edziĝi kun fraŭlino N., via fratino. Mi
aldonas, ke fraŭlino J. gustumas plejeble grandan turmenton. Nur
vidi tion deflanke, mallumigas al mi la tutan mondon. Decide finu la
aferon iel!

  Via B.


(De A. al B.)

  Kara B.!

Viaj du leteroj estis ricevataj. Ke mia vizito al Tokio havos nenian
bonan sekvon, viaj leteroj mem rakontas. Nia urbo Sendai atendas
mian J. kun ambaŭ manoj malfermitaj. Mi ne pensas, ke, eĉ se
malfortiĝinta, ŝia nuna sano ne permesos al ŝi vojaĝon al Sendai.

Ĉu mia J. gustumas plejeble grandan turmenton? Kaj eĉ ne skribante
al mi pri tio? Kian eraron mi faris? Ŝi ne volas eĉ diri tion. Kiel
pensi pri ŝi? Amo kaj malamo estas parenca. Ĉu vi deziras, ke mi
travivu ĉi tiun teruran veron?

Kiel vi diras en tia subiganta maniero? Justan motivon povas kompreni
eĉ mi, se vi parolus al mi sur egalaj kondiĉoj. Kaj vi estas
homo, kiu faras belan deklaracion. Jes, nuligi deklaracion ne estas
hontinde, kiel vi diras. Sed, ĉu vi ne trovas iom hontinde refoje
deklari jam unufoje nuligitan deklaracion?

Kiel vi diras, mi estas senpartia. Mi ne konas alian vojon ol la
sinceran. Sen via atentigo pri tio, mia simpla karaktero jam ofte min
turmentis. Mi kelkajn fojojn provis transiri en la pli malsimplan
karakteron, kaj ĉiam ripetadis iri la saman vojon de malsukceso
kaj humiliĝo. Sed nun mi ne eraras. Tiujn, kiujn mi povas ami, mi
amas; sed tiujn, kiujn mi ne povas ami, mi malamas. Kaj samtempe mi
tre bone scias, kiel dolore estas malami la alian. Kiel la instinkta
refleksaĵo de ĉi tiu doloro mia koro deziras ami ĉiujn. Pro tio,
ke mi amis, kaj ke mi malamis, mi povos ne penti, se io perdiĝos
al mi, kvankam mi travivos ekstreman malĝojon; ĉar ĝi propre ne
apartenas al mi. Mi postulas nur tion, kion mia amo pure kaj juste
povas postuli. Por mi nur tiaj aĵoj estas veraj. Mia amo devas
naski nur la veron. Miaj piedoj devas stari nur sur la vero. Tial
mi estas tro fidele pripensema pri ĉio. Kiel fremdulo oni povas
kritiki pri tio, ĉu tio estas bona aŭ malbona. Sed por mi, ĉu
estas bona aŭ malbona, tio estas nur necesa kondiĉo. Ĉi tiu kredo
estas karaktera. Min ne detruante, oni ne povas detrui mian kredon.
Ke mi devas notadi tian klaran tialon, montras ke via opinio pri mi
havas mankaĵon. Eĉ vi saĝulo iam eraras. Vin gardu!

  Via A.


(De B. al A.)

Tokio, la 17an de Februaro 1914.

  Kara A.!

Nur pro tio, ke vi estas pliaĝa frato de fraŭlino N., mi al vi
proponis, ke mi edziĝu kun ŝi; sed vi montris al mi kruelan
sintenadon de indiferenteco.

Mi al vi ne konfidas.

Bonvolu transdoni al via fratino la leteron al ŝi skribitan, kiun mi
enmetas. Vi estas ne malgranda senprudentulo, sed mi pensas, ke vi ne
estimas mian karakteron tiel, ke vi ĝin al ŝi ne transdonos.

  Via B.


(De B. al A.) (telegramo).

Tokio, la 17an de Februaro 1914.

Nuligu leteron al fraŭlino N. laŭ peto de fraŭlino J.

  Via B.


(De A. al B.)

Sendai, la 17an de Februaro 1914.

  Kara B.!

Mi de vi postulas, ke vi klarigu al mi la veran staton de l’ afero.
Vi estas, kiuj montras kruelan sintenadon.

Mia fratino ne estas tera pupo, kaj mi ne leterportisto. Mi tion
diras, ĉar mi estimas ŝian karakteron; sed vi kondutis al ŝi
malserioze. Feliĉe la telegramo min atingis pli frue ol la letero,
kaj mia fratino ne legis ĝin efektive; sed estas fakto, ke vi
kondutis al ŝi malserioze. Kiel ŝia frato mi havas malamikecon
kontraŭ vi, ĝis kiam mi ekscios pravigeblan kaŭzon.

Ne, mi ne bezonas vian klarigon. Viaj malĝentilaj kondutoj ĝisnunaj
elokvente parolas pri la vero. Vi volas mian J. (de ĉi tie estas
strekita) ... estas terurege. Kial mia kapo havas kapablon pensi?
Kial mia kapo ne frakasiĝas?

Ne forgesu, ke vi mem estas, kiu min tiel turmentas, ke mi fine
malkonfidas al miaj amatino kaj amiko. Kaj vi ne estos pravaj, se vi
trovos tion bagatela.

  Via A.


(De A. al B.) (telegramo).

Sendai, la 7an posttagmeze de la 19a Februaro 1914.

J. hodiaŭ venis, restos kelkajn tagojn; letero sekvos.

  Via A.


(De A. al B.)

Sendai, matene la 20an de Februaro 1914.

  Kara B.!

Mi nur mallevas mian kapon. Estas miro, ke mi povas daŭrigi mian
respiradon.

Mia J. ankaŭ mallevas sian kapon apud mi. Ni ambaŭ ne povas eĉ
plori.

Nun mi rapidas raporti al vi nur tiom.

  Via A.


(De A. al B.)

Sendai, matene la 20an de Februaro 1914.

  Kara B.!

Sciiĝinte, ke mia J. forlasis Tokio-n hieraŭ matene nenion dirante
eĉ al vi, mi al vi telegrafis por trankviligi. Mi pensas, ke la
telegramo vin atingis, kaj mia rekomendita, mallonga letero ankaŭ.

Lastanokte ni ambaŭ pasigis nokton ne enlitiĝinte, sed sidante.
Iun momenton ŝajnis al mi, ke mia kapo frakasiĝos kun bruo, sed
kontraŭe ĝi nun estas terure trankvila. Do uzante ĉi tiun okazon
mi nun prenas plumon, por ke mi skribu al vi pri ĉiuj okazintaĵoj
plejeble trankvile kaj sincere. La horloĝo nun haltas ĉe la dekunua
kaj duono, sed laŭ alteco de la suno estas nun eble ĉirkaŭ la 9a.

Ankaŭ hieraŭ mi vizitis la fabrikejon kaj laboradis kiel frenezulo.
Ĉirkaŭ la deka mia fratino rapide alkuris kun telegramo. Tuj min
atakis la ekstrema maltrankvileco, kiu aperis sur ŝia vizaĝo pro
tio, ke la sendinto estas mia J. Mia fratino rigardis mian vizaĝon
kaj mi la ŝian, kaj en tiu momento ni sentis reciproke ian kompaton.
Kun la koro kiel eble plej perforte trankviligita mi iris al la
fenestro kaj sensigelis la telegramon.

Mi legis: „Hodiaŭ iros kaj konfesos; atendu ĝis tiam.“ Mi
ordonis, ke ŝi revenu hejmen kaj aranĝu por akcepti mian J.,
kaj senpolviginte la kapon polvoplenan mi surmetis malnovan
soldatmantelon kaj kune kun ŝi forlasis la fabrikejon. Ĉe la disiro
mia fratino min demandis: „Ĉu ne io maltrankviliga okazis?“ Kolere
mi respondis: „Silentu, nur revenu kaj aranĝu por ŝin akcepti; tio
estas sufiĉa.“ Se mia fratino estus ŝanceliĝinta pli longe, mi estus
povinta uzi perforton.

Kiam mi min trovis sola, mi kuris al la stacidomo kiel eble plej
rapide. Kompreneble ŝi ankoraŭ ne alvenis tie. Unue rekonsciiĝinte
mi serĉis la telegramon por legi ĝin refoje, sed, dum mi tion ne
rimarkis, la papero estis disfrotita kaj tute malseka pro ŝvito.
Do devigite mi legis horaron en la stacidomo kaj trovinte, ke eĉ
la unua ekspreso ne atingas nian urbon pli frue ol je la 12a, mi
tute senesperiĝis. Ial ofte koliziante la aliajn, mi forlasis la
stacidomon kaj eksidis sur la digon sude de la gasfabrikejo. Tie
neniu estis. Mi tiam eksciis, ke ankaŭ hodiaŭ ni havas belan
veteron. La vento estis tranĉante malvarma. Kian konfeson ŝi
al mi faros, mi ne sciis; sed pensinte, ke mi devas aranĝi por
elporti neordinaran skuon, mi volis trankviliĝi. Mi volis unuigi
ĉiujn miajn penserojn en unu; sed, kiam mi rekonsciiĝis, mi estis
senatente rigardanta ŝelon de l’ oranĝo, kiu antaŭ mi kuŝis. Mi
kelkajn fojojn penadis rekomenci, sed mi ripetadis ĉiam la saman,
kaj tiam mi tion ne trovis tiel koleriga. Kiom da horoj pasis tiel!

Dume, mi pli kaj pli ekhavis liberan spacon en la anguloj de l’
kapo, kaj fikse rigardante la ŝelon de la oranĝo mi rememoris
kvazaŭ en la sonĝo tion, ke mi intervidis kun mia J. en la aparta
ĉambro de l’ preĝejo. Mi sentis tiam la akran koloron de l’
pendpentraĵoj por la dimanĉa lernejo, kiuj estis metitaj en la
angulo de l’ ĉambro, malgraŭ ke ili estis ekster vidangulo; kaj
mi povis hodiaŭ reprezenti al mi tiun senton. Ŝajne ne moviĝante
-- ne povante moviĝi -- kiel malvarma, ŝtona statuo mia J. staras
kun mallevita kapo. Mi staras antaŭ ŝi. Antaŭ ol paroli, ni ambaŭ
jam komprenas la deziron de la alia. Sed mi ne trankviliĝas, ĝis mi
parolas la plej bonajn kaj plej belajn vortojn. Kaj, kiel bone estas,
ke ni staras tiel! Tion vidante, eĉ la anĝelo ne povus krom ridi.
En miaj okuloj malrapide ekaperis larmoj dolĉaj, sed malgajaj, kaj
kiam ili plenigis la okulojn, ili fariĝis guto kaj donante varmeton
al malvarma vango, ĝi senbrue ensorbiĝis en la teron. Kvazaŭ
distrite mi ĝuadis ĉi tiun iomete plezurigan malgajecon.

Malgajeco naskis malgajecon kaj larmoj fluis iom kaj iom pli forte.
Kaj ili estis anstataŭataj per varmegaj kaj maldolĉaj. Dum kiam mi
ne rimarkas, ke la figuro de la pura knabino J. malaperis de antaŭ
mi kaj en mia malklara konscio sensenca mallumo ekprofundiĝis. En la
lumo de l’ brila ĉielo mi min sentis tute ĉirkaŭita de mallumo.
Nigrega malespero min ĉirkaŭis. Mi ne povis eĉ moviĝeti. Kial
mi vidos mian J.? Subpremite de tiu ĉi demando mi kaŭriĝis kiel
ŝtono sur la digo kovrita per herbetoj.

Dum iom da horoj sekvantaj mi estis vivante morta; mi vivis en morto.
Mirigite de fajfado de la fabrikejo, kiu subite apud mi eksonis, mi
renaskiĝis en la mondon de la horo, kaj trovis laŭ la horloĝo, ke
estas jam 11a kaj duono. Sed ne restreĉinte la horloĝon de hieraŭ,
mi ne vivis en la mondo de l’ horo. Tuj kiam mi tion rimarkis, mi,
kiu jam perdis mian J., refoje alkuris al la stacidomo, por ke mi ne
perdu almenaŭ okazon vidi ŝian korpon. De la elirejo pasaĝeroj
eliris svarme. Kiam mi trovis la figuron de mia J. malgrasa pro
malsano, laca pro vojaĝo kaj malhela, ne memorigante la virgulinon
en la plej malantaŭa parto de l’ lasta amaso, mi sentis, kvazaŭ
mi estis subite retirata malantaŭen kaj pro ekstremaj amo kaj malamo
al ŝi mia kapo estis kvazaŭ frakasita en pecetojn, kaj antaŭ mi
fariĝis tute mallume.

Sed la okazo min altrenis al ŝi. La okuloj de mia J., kiuj ŝajnis
duone perdintaj konsciencon, min fikse rigardis, kvazaŭ ili aŭ
miris pri mia vidiĝo simila al almozulo, aŭ estis tute trankvilaj.
La vortoj, kiujn la okuloj parolis, estis tute aliaj ol la antaŭaj,
sed je malĝojo la okuloj mem rezervis antaŭajn figurojn neniom
ŝanĝitajn.

Post malvarmaj salutoj ni duope ekiris. Kiam ni silente iris ĉirkaŭ
100 metrojn, mi ŝin demandis abrupte: „Ĉu sinjoro B. fartas
bone?“ Kaj mia J. devigite respondis: „Jes!“ Ni ambaŭ aŭ
koleris aŭ hontis pri tio, kaj poste ni atingis mian domon en
silentado.

La maltrankvila mieno de mia fratino, kiu nin akceptis ĉe la
enirejo, akiris plian palecon en tiu momento, kiam ŝi vidis nin
ambaŭ. Mi pensas, ke niaj mienoj esprimis pli grandan gravecon ol la
de ŝi atenditan. Kiam mia J. vidis mian fratinon, ŝi volis fratine
diri al ŝi ridetante: „Vi estas fraŭlino N.?“ Sed apenaŭ ŝi
tion eldiris, ŝi ekploris mallevante la kapon kun tremanta hararo.
Pro tiu tro neatendita afero mia fratino faris nur grandajn okulojn.
Plorante mia J. estis kondukata en la ĉambron, kaj mallevante la
vizaĝon ĝis la mato, ŝi mallaŭte ploradis. Mia fratino, kiu
alportis al ni teon, ŝanceliĝis ĉe la interĉambra glitpordeto, ne
kuraĝante eniri en la ĉambron. Mizera atmosfero jam plenigis mian
domon. Dum mi silente observadis mian J., mi eksentis ian kompaton
al ŝi. Ŝi ploradis, ke mia kompato iom post iom ŝanĝiĝis en
senpaciencon. Mia senpacienco ŝanĝiĝis iom post iom en koleron.
Sed ne kuraĝinte ŝin riproĉi, mi subite ekstaris, malĝentile
demetis la mantelon, ĝin pendigis al najlo kaj sovaĝe residiĝis.
Mia J. ploradis, kvazaŭ ŝi tion ne rimarkis. Mi nur povis silente
rigardi ŝian tremantan hararon kaj maldikan nukon. Dume kolero
refoje transiĝis en kompaton. Profunda kompato, kiun travivas nur
la patrino, al kiu estas lasita neniu rimedo krom nur rigardi ŝian
solan infanon mortantan eĉ ne kriante -- tiu kompato plenigis
mian koron. Mi kelkajn fojojn englutis ion, kio aperadis en la
profundaĵo de l’ nazo kaj laringaj kanaloj -- preĝante en la koro
fervore: „Estu trankvila! Estu trankvila!“

Kiam ŝi ekstaris forte premante la okulojn per naztuko tri fojojn,
kvazaŭ ŝi jam rezignis kaj decidis, mi ankaŭ iom trankviliĝis.
Metinte fajrujon inter ni, ni sidiĝis unu kontraŭ la alia. La
fajrujo, sur kiun neniu de ni etendis la manojn, estis kvazaŭ
malhelpaĵo inter ni. Mia J. ŝajnis ordigi por momento la vortojn
dirotajn en sia kapo, kaj tuj ŝi komencis kun tremantaj, sed fortaj
kaj klaraj vortoj:

„Mi vin nur petas min pardoni. Vian ĝisnunan sentadon mi kunsentis
kun granda sufero neelportebla, sed ĝis hodiaŭ mi nenion povis
diri al vi. Mi pensadis, kaj pensadis, sed estis vane. Sed kiam mi
antaŭhieraŭ petis sinjoron B. kontraŭ lia volo, ke li nuligu la
edziĝon kun fraŭlino N., mi fine decidis kaj skribinte ĉi tion de
tiam ĝis lasta nokto malfrue, mi forlasis la hejmon hodiaŭ matene
ankoraŭ en krepusko. Mi hontas, ke mi tiel malbele skribis, sed mi
vin petas, ke vi ĝin legu min kompatante. Mi timas, ke mi ekploros,
se mi ekparolos.“

Tiel dirinte, mia J. elprenis el sia poŝo ion skribitan sur la al mi
jam konata, verdeta leterpapero en malgrandaj literoj, kaj ĝin metis
antaŭ min. Tiu ĉi ceremonia maniero min instigis al ne malgranda
antipatio; sed mi ne povis krom ĝin preni kaj legi. Tion mia J.
kunportos ĉe reveno kaj montros al vi senpere.

      *       *       *       *       *

(Skribaĵo de fraŭlino J.)

  Kara A.!

Venis la tempo, kiam mi devas al vi konfesi tion, pri kio eĉ mi mem
ne sciis. Mi deziras preferi morton ol diri tion, sed mia malforta
korpo ankoraŭ ne mortas. Dum mi ne mortas, mi ne povas vivi min
mensogante. Bonvolu kredi mian sincerecon en tiu ĉi skribaĵo. Mi
vin petas, ke vi bonvolu kredi nepre tion, ke tion ĉi skribas tiu,
kiu al vi fidas.

De infaneco mi ne povis liberiĝi de l’ inklino, min senti
kompatinda, kaj kiam mi atingis aĝon 15- aŭ 16jaran, mi ekhavis
malgajan koron timantan antaŭ la estonteco. Precipe antaŭ la viroj
mi nur timadis sen kaŭzoj. Ankaŭ en Noboribecu, kiam mi eksciis,
ke vi min vidis de l’ unua etaĝo, mi kompreneble ektimis, ke mi
sentis malvarmon en la koro. Mi jam decidis en la koro, ke iam viro
aperos kaj min ĵetos en la pli profundan malfeliĉon. Kelkajn fojojn
mi kontraŭparolis sen iaj kaŭzoj eĉ mian avon nur pro tio, ke mi
lin timis pro lia vireco. Kiam mi unue aŭdis pri Dio, mi en la koro
pensis, ke Li estas viro, kaj nur timis.

Sed, vi eble ne scias, ke mi la trian tagon antaŭ forlaso de
Noboribecu min kaŝis en loko rigardebla de neniu kaj longe vin
rigardis, kiu ludis en la ĝardenoj kun geknaboj. Estis tiam, kiam
mi min sentis plej hontema. Ĉiumomente, kiam vi vin turnis al mi,
mia koro batis kvazaŭ tumultosonorilo; sed mi ne kuraĝis foriri de
tie. Poste, kiam mi revenis al mia ĉambro kaj vidis mian avon, mi
sentis ian neeldireblan riproĉon de l’ koro, sed mi neniel volis
forgesi, kiun mi vidis. Mi volis tion rezervi en la profundaĵo de
l’ koro kaj vivadi tiel, kiel mi estis tiam. Pri l’ ideo de
edziniĝo mi sentis timon, eĉ nur pripensi pri tio. Mi decidis, ke
mi dum mia vivo rakontos pri tio al neniu. Sed, kiam mia avo diris,
ke ni forlasos la banurbon la sekvantan tagon, mi deziris restadi pli
longe. Pretekstinte difektiĝon de la fervojo pro superakviĝo mi eĉ
plorante insistis restadi plie.

Kiam mi intervidis kun vi en la preĝejo, por diri la veron, mi ne
sciis, kion respondi. Eĉ se mi estus devinta morti pro tio, mi ne
povis toleri, ke vi edziĝos kun alia ino; sed al mi estis nepenseble
terure, edziĝi kun vi kaj apogi mian estontan sorton sur vin.

Unu semajno post la solena fianĉiniĝo estis por mi neforgesebla,
ĉar mi tiam ekpensis, ke mi ne plu povas disiĝi de vi. Mia koro
estis kvazaŭ la akvo apud la akvoturniĝo. Dum mi sentis terure,
mi estis altirata al vi. Bonvolu min pardoni, se mi uzas esprimon
ne konvenan por la virino, ĉar nun mi ne devas diri la malveron.
Unue tiam naskiĝis en mia koro seksa deziro, kaj mi ekgustumis
solecon, doloron kaj malĝojon, kiujn mi neniel povis forigi, se
mi estas sola. Mia koro pli mallumiĝis kvazaŭ translokita de la
supra breto sur la malsupran. Mi hontis kaj suferis turmentege
antaŭ Dio, kaj iufoje eĉ preĝis kun larmoj, dezirante ree fariĝi
antaŭa mi; sed kompreneble mi neniel tion povis kaj deposte mia
koro komencis duoblan vivon. Ĉu vi ankoraŭ memoras, ke mi ĉe
disiĝo de vi fariĝis senespera kvazaŭ histeriulino kaj vi min
terure riproĉis? Mi ekpensis kvazaŭ perfidita. La instinkto de
l’ virino min igis forgesi kutimon de l’ mondo. Kaj krom tio, mi
tiam sentis intuitive, ke mi devas disiĝi de vi por eterne. Nun mi
trovas tion tre mirinda, sed eble mia koncentrita koro travidis la
estontecon, kvankam tre malklare. Kiam mi disiĝis de vi en Ueno kaj
forlasis la stacidomon, mia koro ploris dirante: „Jam finiĝis, jam
finiĝis!“

Longan tempon mi ne liberiĝis de tiu sento. Deposte mi fariĝis
virino, kiu pli timis la estontecon ol antaŭe, kaj ĉiam travivadis
sendormajn noktojn kaj dumtagajn kapdolorojn. Dume mi ricevis
sciigon, ke via patro mortis, kaj poste teruran sciigon pri la
bankroto. Tiam, kiel mi deziris tuj veturi al vi kaj plori kun vi!
Sed tiam mia kaduka korpo jam havis teruran malsanon kaj mia patrino
insiste malpermesis al mi iri al vi. La pastro ankaŭ diris, ke
mia alveno vin nur malhelpos. Suferante en la koro mi min fermadis
silenta en la domo kaj pensis nur pri vi. Sed, mi devas diri al vi
la veron, ke en la profundo de mia koro estis kaŝita io stranga,
kio ne volis iri al Sendai. Mi ial sentis, ke, se mi senpripenseme
iros al Sendai, io pli terura devas okazi. Mi ne povas trovi alian
rimedon ol nur legi viajn respektindajn leterojn kaj min plibeligi
kaj plialtigi. Ĉiam, kiam mi ricevis leteron de vi, por momento mia
koro sin sentis klara, kvazaŭ subite tagiĝis, en kia ajn malĝoja
stato ĝi estis, kaj mi intencis tuj respondi al vi.

Tiel, dum kiam la aŭtuno sekvis la someron kaj la vintro la
aŭtunon, mi iom kaj iom eksciis disvolviĝon de l’ koro, pri kiu
vi parolis. Senkonscie mi pli kaj pli perdis timon antaŭ la viro
kaj pli kaj pli sentis forton de l’ virino. En la koro mi juĝis
pri la ago de mia vera kaj mia adoptinta patrino, kaj mi sentis
senfinan malamon al la adoptpatrino, pensante, ke mi devas senti
ĉiam honton pro ekzistado de tia patrino, dum mi sentis kompaton al
mia vera patrino pro tio, ke ŝi reteneme vivis ne vekiĝinte kaj
timante la viron. Sed pri mi mem mi tute ne scias, kion fari. Nur
tiam, kiam mia patrino sciiĝinta pri la nova stato de via familio
subite ekprojektis min apartigi de vi, mi ne povis resti obeema kiel
antaŭe. Mi eksciis, ke mi ne devas resti obeema.

Ĉi tiun jaron sinjoro B. subite revenis el la insulo Ogasaŭara.
Skribinte nur la nomon de sinjoro B., mi sentas, kvazaŭ la koro al
mi rompiĝas.

Ĉar sinjoro B. rakontis al ni rakontojn du -- tri fojojn en la
dimanĉa lernejo, mi jam lin konis laŭvizaĝe. Tiam el la viroj
mi neniun pli timis kaj malamis ol lin. Kiam mi aŭdis, ke vi estas
intima amiko de sinjoro B., mi ektimis eĉ vin. Sed mi trovis en vi
ion ĝentilan, dum mi tiam trovis en sinjoro B. nur ion timigan.
Antaŭ ol mi fianĉiniĝis kun vi, mi ricevis du anonimajn leterojn.
Ial mi tuj eksciis, ke ilin sendis sinjoro B. En ili li skribis al mi
pri viaj karaktero kaj inklino sen ia ajn trograndigo. Leginte ilin
mi decidis, montri ĉiujn viajn leterojn al la pastro. Se mi ne estus
ricevinta leterojn de sinjoro B., mi ĉiufoje, kiam vi al mi skribis,
estus nur pensinta, ke la viro estas timinda. Ĉar mi sentis, ke mi
devas lin obei en ĉio ajn, mi en la koro sekrete maltrankviliĝis,
kiam mi sciiĝis pri lia transloĝiĝo ĉe min. Jes, tiam mi ankoraŭ
ne liberiĝis tute de la antaŭa antaŭjuĝo.

Kiam sinjoro B. transloĝiĝis ĉe min, li estis tute malhumila, kaj
ne trankviliĝis, ĝis li faris ĉion laŭ sia volo. Dank’ al tio
mi iom povis ĉesi lin timi. Tuj kiam li transloĝiĝis ĉe min,
mi pensis, ke estus bone, se li edziĝus kun via fratino fraŭlino
N. Sed mi mem ĉiam lin evitadis, kaj en la fundo de l’ koro eĉ
sentis antipation al li.

Iam -- en pluva tago -- sinjoro B. rakontis al mi pri diversaj aĵoj
tute amike. Tiam mi lin ekamis, dum sinjoro B. kompreneble tion ne
eksciis -- bonvolu min pardoni, mi petas. Bonvolu min pardoni, ke
mi konfesas al vi tiel malkaŝe. Tio, kion mi devas diri, estas
tute sama, kia ajn estus la dirmaniero. -- Tiam, kvazaŭ mi estis
sorĉita de la diablo, mi diris al sinjoro B. ĉion, kion mi rezervis
en la koro. Sed mi ne deklaris al li mian amon. Li ankoraŭ neniom
aŭdis de mi pri tio, ke mi lin ekamis de tiam. Mi mem eksciis tion
rememorinte. Tiam -- mi ĵuras al Dio -- mi decidis kaj pensis, ke mi
estos via edzino.

Ju pli mi komprenis la parolojn de sinjoro B., des pli klare mi
sentis mian vekiĝon. De kiam mi konis sinjoron B., mi trovis mian
seksan deziron vekiĝantan en la koro ial natura, kaj mi ne sentis
jam penton. Ankaŭ mia religia kredo tute ŝanĝiĝis, kvazaŭ
renversite. Al mi ekprosperis vidi klare, kio en la mondo estas vera
kaj kio malvera; sed tion mi nun diras nur rememorante tiamaĵojn.
Tiam, kiel via edzino ĝisfine, mi klopodis forĵeti la strangan
forton de sinjoro B. eĉ riskante la vivon. Deposte al mi komenciĝis
doloraj tagoj. Ĉiun fojon, kiam mi ricevis leteron de vi, mi sentis
alvenon de fortaj helpantoj, sed iel mia koro alkutimiĝis al la
sento de doloriga kateno; tamen, ĉu mi ĉesis eĉ momente vin
estimi? Mi nun pensas, ke estus pli bone, se mi estus farinta tion!
De tiam ankaŭ sinjoro B. estiĝis meditema. Ni aparte suferis
apartajn suferojn. Kiam mi iel povis malproksimiĝi de li, tiam lia
farto ĉiam malboniĝis; kaj kiam la meditemo de sinjoro B. iom
malpli profundiĝis, tiam mia koro suferis pro netolerebla soleco kaj
mi ekhavis aŭ hemopteon, aŭ febron. Sed pri tio mi tiam ne konsciis
klare. Ĉu vi kredas al mi? Mi bataladis, kiom mia korpo permesis,
kiom mia koro permesis. Mi insiste pensis, ke mi pri tio ne rakontos
al sinjoro B., eĉ se mi mortus; ke mi apartenas al vi. Pro doloro
mi kelkfoje proponis al sinjoro B., ke li edziĝu kun via fratino
fraŭlino N. Tio estis mia egoismo, mi ne pensis pri la estonteco de
fraŭlino N. Mi nur klopodis, kiamaniere ajn min liberigi de sinjoro
B. Kaj sinjoro B. decidis edziĝi kun via fratino; sed, kiam mi
terure febriĝis post tio, li tuj tion nuligis. Aliflanke vi de mi
postulis en ĉiu letero, malkovri al vi mian koron. Kiel vi vidas,
mi neniel povis respondi. Kiam mi prezentis al mi dolorojn, kiujn
vi devas senti, dum vi flegante vian maljunan patrinon kuraĝe
laboradas por vivo de mateno ĝis vespero kaj min rigardas kiel solan
lumon, kiom da fojoj mi ja deziris eĉ preferi morton. Efektive morto
estis pli facila por mi; sed mi jam estis la homo, kiu, kiel mi
antaŭe skribis, ne povas trakti la aferon malserioze. Mi jam havis
forton, ke mi pensis, vivi en kia ajn suferado, dum mi vivos. Ju pli
forte ni, mi kaj sinjoro B. suferis, des pli profunde ni amis unu la
alian; ne, ne ni, sed mi. Do kontraŭ lia volo mi refoje al sinjoro
B. proponis, ke li edziĝu kun via fratino fraŭlino N. Li skribis al
vi tiun ĉi fojon kun pli granda decido ol antaŭe.

Mi unuan fojon spiradis kiel la homo elsavita el vakuo, sed samtempe
mi vidis alian profundan veron. Kun kia koro mi povos edziĝiniĝi
kun vi? Kaj kun kia koro sinjoro B. edziĝos kun fraŭlino N.? Kiam
mi tion eksciis, mi trovis en mia koro malnoblan, malbelan penson
malsuperantan eĉ mian adoptpatrinon. Depost tio mi ne konas dormon,
nek malsanon. Mi nur pensadis pri tio ne ĉesante eĉ momenton, kaj
fine mi ankoraŭfoje petis sinjoron B. telegrafe nei edziĝon kun
fraŭlino N. Kaj mi decidis, konfesi al vi ĉion persone.

Ĉar mia koro estis konfuza pro malkvieteco, mia skribaĵo povas
havi malĝustajn kontekstojn kaj esprimojn; sed mi kredas, ke vi
ekkomprenos gravajn punktojn per tio.

Mi konfesas, ke mia koro amas sinjoron B.

Mi vin ne malestimas. Kiel antaŭe, tiel nun vi estas por mi viro
pura kaj forta. Mi vin estimos por eterne, kaj vin petas, ke vi
permesu al mi tion fari. Sed mia sincera karaktero min igas vin
estimi kaj ami sinjoron B.

Mi estas via fianĉino. La promeso de gefianĉiĝo estas reciproka;
tial, se vi postulas plenumi la promeson, mi devas fari tion. Mi ne
povas krom edziniĝi kun vi kun malplena koro.

Mi amas sinjoron B., sed pri tio mi al li ne diris eĉ unu vorton;
kompreneble mi estas libera de la ago, kiu estas permesata nur inter
la geamantoj.

Mi vin petas, ke vi rakontu al via fratino detale pri la afero,
por ke ŝi ne malkomprenu ĉion. Se vi permesos, mi senpere ŝin
pardonpetos pri tio.

  Via J.

      *       *       *       *       *

Legante tion, miaj okuloj kelkfoje ĉirkaŭkuris sur la papero ne
funkciante. Mi revenis kaj revenis al la komenco, kaj kiam mi finis
legi, estis jam krepusko.

Kiam mi ricevis telegramon de mia J., kiam mi ŝin akceptis en
mia domo, mi preĝis Dion, ke mi trovu ian rimedon eĉ la plej
malfacilan, dum mi sentis aliflanke alvenon de la fino; sed ĉio ĉi
tio estis vana. La sorto min batis blinde rekte al la fronto. Viaj
lastaj leteroj pike min rememorigas pri ĉio.

Al vi, kiu legos ĉi tiun leteron, nun solviĝos ĉiuj enigmoj; same
al mi jam nun solviĝis ĉiuj. Viaj ĝisnunaj leteroj havis ĉiuj
gravegan signifon. Mi koleris, kiam mi devis ridi, kaj ridis, kiam mi
devis koleri. Mian malfortecon mi nur priploras, kompatas.

Mi povas bone kompreni la koron de mia J. Ŝi estas prava. Kaj mi
miras, ke ŝi ne perdinte la vojon marŝis pli antaŭen ol vi.
Se ŝia vekiĝo estus pli malforta! Se ŝia agado havus iun ajn
riproĉindaĵon! Se mi estus naskita pli malnobla! Tiam, tie ankoraŭ
restus la rimedo, ŝin konduki refoje al mia brusto.

Mia fratino ĝentile eniris en la ĉambron kaj foriris almetinte
karbon en la fornon. Tiam mi kuraĝis levi la kapon kaj diris al ŝi
kun decido, je l’ laŭdo: „Mi vin bone komprenis. Miaflanke
mi havas nenion por diri.“ Ŝi ankaŭ levis la kapon kaj min
aŭskultis, sed jen varmegaj larmoj ekfluis sur ŝiaj vangoj.
Kontraŭe en mia koro regis forta trankvileco, en kiu mia lasta
ĵaluzo kaj memrespekto sin kaŝis. Pri tio mi nun hontas.

Krom tio, ke mia patrino de tempo al tempo tusis, la du virinoj estis
tute trankvilaj eksentinte timon pro graveco de l’ afero, kvankam
ili ne sciis pri ĝia enhavo. Ni ambaŭ nur sidadis unu kontraŭ la
alia. Krom tio, ke mia J. de tempo al tempo ŝtelploris tremigante
la ŝultrojn de rememoro, la tuta ĉambro estis morte kvieta, kaj
dume la nokto pasis kaj tagiĝis. En silento ni vidis lumon de l’
mateno, kiu iom post iom solece kaj malakre pliblankiĝis.

Ĉi tiun nokton mia J. forveturos por reveni al vi. Mi atendas vian
deklaracion.

Mi aldone skribas, ke mia J. intervidis kun mia fratino. Estos
nenecese, detale raporti al vi pri la malĝoja intervido de la du
virinoj. Mia fratino diris, ke antaŭ ĉio ŝi pardonas mian J.

  Via A.


(De B. al A.)

Tokio, nokte la 21an de Februaro 1914.

  Kara A.!

Malprava mi estis, kiu vin instigis elporti la sorton.

La ondoj de l’ sorto senkompate ĵetis nin tri al la ŝtonego de
l’ vero. Kiu povas liberiĝi de ĝi?

Ni tri ĉiuj vundiĝis, terure vundiĝis. Vi devas plori, fraŭlino
J. devas plori, kaj unue eksciinte verajn larmojn mi ankaŭ ploras.

Ĉiuj homoj ridas je ni tri. Senmodereco, senhonteco, senprudenteco,
frivoleco kaj nemoraleco!

Malkaŝan veron, veran sincerecon ni tri eksciis. Ni tri, kiuj estas
nerepacigeblaj malamikoj kaj samtempe samsentaj martiroj, devas iri
ĉiu sian vojon ne erarante, nek ŝanceliĝante.

Estu beno sur via malvenko!

Estu kompato sur la renaskiĝo de fraŭlino J.!

Estu malĝojaj larmoj sur mia venko!

En fraŭlino J. mi trovis mian kompletaĵon. Mi unue al vi dediĉas
ĉi tiun bonan sciigon.

Mi ĵuras, ke mi kun mia J. kuraĝe batalos ĉiujn venontajn batalojn
nenion evitonte -- por ni ambaŭ, por vi kaj por la homa vivo, kiun
ni devas kreskigi.

Vian amikecon kiel oro, vian materian helpon, vian konfidon, vian
malbonstaton, bonvolon de fraŭlino N. -- ĉion ĉi tion mi kuraĝas
oferi. Tio estas mia atestaĵo por tio, kiel mi povas ami kaj estimi
mian J.

Sed mi timas, ke mia malbona farto min ne starigos longe sur la
batalkampo. La aferoj de homa vivo estas malfacilaj kaj malproksimaj.
Malĝojigite vi devos ekstari tie, kie ni pereos. Akceptu nian
senfinan bondeziron por via estonteco malĝoja, sed eble vivoplena.

Mia deklaracio finiĝis. Venis jam la tempo, en kiu mi devas preni
glavon.

  Via B.


(De A. al B.)

Sendai, matene la 23an de Februaro 1914.

  Kara B.!

De la nesto, kie loĝas mia patrino, kies malsano iom post iom
pligraviĝas, kaj mia fratino, kiu perdis amon...

Sur mia tablo nun kuŝas eluzita horloĝo kun viaj leteroj.

Kvazaŭ kompatante sian posedanton la horloĝo haltas ĉe la 11a kaj
duono. Malsaĝa, sed iom kompatinda horloĝo!

Je mia miro, mi nun neniel intencas restreĉi risorteton de tiu ĉi
horloĝo.

Ho, mia koro, atendu pacience!

Ĉe l’ rando de la matena ĉielo nun la suno de la 23a de Februaro
ekleviĝis.

Mi estas ĝin rigardanta.

  Via A.



KLARIGOJ DE LA NOTOJ EN LA TEKSTO


[1] Ŝiobara: Unu el la plej famaj banlokoj en Japanujo.

[2] Haneda: Apudmara vilaĝo inter Tokio kaj Jokohamo.

[3] Koiŝikaŭa: Unu el 15 kvartaloj de la urbo Tokio.

[4] Inari-templo: Templo de diigita vulpo. Superstiĉemaj japanoj
vizitas ĉiam tian sanktejon, se al ili io malfeliĉa okazas.

[5] Sendai: La plej granda urbo en la nordorienta provinco de
Japanujo.

[6] Noboribecu: Fama banloko en la insulo Hokkaido.

[7] Hokkaido: Unu el 5 grandaj insuloj, kiuj formas ĉefan parton de
Japanujo; kuŝas plej norde.

[8] Jukatao: Simpla, kotona vesto, kiun la japano portas post
banado, precipe en la somero.

[9] Aomori: Urbo kaj haveno kuŝanta en la plej norda parto de
Honŝuu, la plej granda insulo; de ĉi tie la ŝipo veturas al diversaj
lokoj de Hokkaido.

[10] Edoano: Edo estas malnova nomo de Tokio, kaj kiu naskiĝis kaj
kreskis en Edo, sin nomas Edoano kaj estas fiera.

[11] Ponto Oĉanomizu: Ponto kondukanta trans la rivero Kanda, kiu
fluas inter la kvartaloj Hongo kaj Kanda.

[12] Niŝinasuno: Urbeto apud Ŝiobara; vizitanto de Ŝiobara forlasas
la vagonaron ĉie tie.

[13] Ĝinrikio: Primitiva japana veturilo, kiun la homo mem trenas,
sidigante la gaston sur ĝi.

[14] Zoonio: Speco de supo farata el kelkaj legomoj, kokaĵoj kaj
nepre moĉio (kuko farata el rizo); japano ĝin manĝas matene de la 1a
ĝis la 3a de Januaro festante la novjaron.

[15] Ogasaŭara: Insuletaro kuŝanta ĉirkaŭ 700 kilometrojn sude de
Tokio.

[16] Kadan: Ĉirkaŭurbo de Sendai, signifas florĝardenon.

[17] Hirose: Rivero fluanta apud Sendai.

[18] Ĝinrikiisto: Veturigisto de la ĝinrikio.

[19] Ueno: Komenca punkto de l’ fervoja linio al la direkto de
nordorienta provinco.

[20] Sinjoro J. Hukuzaŭa: Granda homo en la komenco de Meiĝi, kiu
fondis la Keio-Universitaton.

[21] Buŝidoo: Moralo de japana kavaliro.

[22] Meiĝi-Monarĥirestarigo: 1806 Keiki Tokugaŭa, la 15a ŝoguno,
rezigninte je la ŝoguneco redonis regadon al la imperiestro, kaj
tiel monarĥio restariĝis.

[23] Laŭce: Fama ĥina filozofo antikva.

[24] Bakei: Fama japana pentristo.

[25] Toohoku-Instituto: De fremdaj pastroj fondita lernejo en
Sendai.

[26] Mato: En Japanujo la planko de l’ ĉambro estas ĉiam kovrita per
matoj kaj oni esprimas la amplekson de l’ ĉambro laŭ la nombro de
matoj. Unu mato estas longa ĉirkaŭ 0,9 metron kaj larĝa ĉirkaŭ 0,45
metron.

[27] Osako: La plej granda komerca urbo kaj samtempe haveno en
Japanujo.

[28] La 11a de Februaro estas tago de kronado de la unua japana
imperiestro Ĝinmu. Japanoj festas ĉi tiun tagon kun la novjaro kaj
la naskiĝtago de la imperiestro kiel tri grandajn, naciajn
festotagojn.



Notoj de transskribinto:

Mi registris malmultajn ŝanĝojn kontraŭ la originala teksto per
html-aj komentoj. Ankaŭ originalajn paĝkomencojn mi simile registris.




*** End of this LibraryBlog Digital Book "Deklaracio" ***

Copyright 2023 LibraryBlog. All rights reserved.