Title: Mysterium Arcae Boulé
Author: Stevenson, Burton Egbert
Language: Latin
As this book started as an ASCII text book there are no pictures available.


*** Start of this LibraryBlog Digital Book "Mysterium Arcae Boulé" ***

Mount Hope Classics
Vol. III.
Mysterium Arcæ Boulé

Opus Anglice scripsit Burton E. Stevenson,
Latine interpretatus est Arcadius Avellanus.

NEW YORK CITY
37 Wall Street

Copyright By
E. Parmalee Prentice
1916

Latin Press Printing Co., 336 West Girard Ave., Philadelphia, Pa.

For permission to publish this Latin version of “The Mystery of the
Boulé Cabinet” I take pleasure in expressing my thanks to Mr. Burton
E. Stevenson, the author of the story, and to Messrs. Dodd, Mead &
Company, the owners of the English copyright.

E. Parmalee Prentice

37 Wall St., New York, N. Y.
Index capitum


Caput I.

Prolubium Callentis.[1]

“Eho!” exclamo ego interea dum auscultatorium[2] telephoni
scriptoriæ[3] meæ nuntium excepturus deiungo.

“Herus[4] Vantine cupit tecum, mi Here, colloqui,” nuntiat puer
apparitor.

“Bene est,” et interim audio nexús strepitum.

“Tune is es, mi Lester?” vox quærit Philippi Vantine.

“Ego sum. Ergo iam domum venisti?”

“Heri adveni. Poterisne per otium hodie ad mecum prandendum venire?”

“Libenter faciam,” respondi, sic et sensi, quod Philippum Vantine
nunquam non plurimi feci.

“Itaque prima cum dimidio[5] te domi opperiar.”

Sic ergo evenit ut post unius horæ spatium versus Compitum
Washington, paullo supra eum locum Plateæ, ubi vetustæ ædes
Vantinianæ stabant, perambularem. Hæ fere iam erant solæ quæ ex
antiquiori rerum ordine usque superfuerunt, nam impetus negotiorum e
viis contiguis ipsam Plateam iam dudum invadere, incolatumque
delicatiorem illinc exigere, ac versus superiores urbis partes
compellere cœpit. In locum privatarum ædium bibulis lapidibus fuscis
constratarum, iam celsa sufficiebantur ædificia officiis negotiisque
apta; nec nisi hic et illic passim raræ superstitabant familiæ, ceu
obfirmatum ac pervicax agmen novissimum, adventantem hostem minaciter
excepturum.

Philippus Vantine unus horum fuit. Natus in ea domo est quam modo
incolebat, in qua se et moriturum aiebat. Nec cuiquam hac in re ut
placeret studendum ei erat, nisi sibi, quod cœlebs solus vivebat,
atque augescentem strepitum pulveresque viciniæ diuturnis
peregrinationibus solebat compensare. Etiam modo peregri domum venit.

Haud abs re erit hic uno labore indolis eius adumbrationem absolvere.
Vantine ætate circiter quinquagenarius erat, re familiari commoda,
artium quodammodo callens, qui antiquam supellectilem domesticam
conquirere et coemere solebat, aliquanto erraticus — quamquam post
descriptum vocabulum distinguendum censeo, et uno tantum sensu eum
sic vocari posse, nempe, quod spretis multis irritamentis, cœlebs
manere satius duxerit. Mulierculæ nupturientes iam pridem cessarunt
eum in ullo numero habere; matres cum filiabus nubilibus nomen eius
ominoso capitis nutu præteriverunt. His præsertim auctricibus factum
est ut ipse famá erratici notaretur. Rationes tamen quæ eum ad
solitariam degendam vitam induxerant, iurisconsultos suos nullo modo
affecerunt — quod quidem iurisconsultorum munus nostrum consortium
per multos annos gerebat, cuius administratio pedetentim tota in
manus meas devenit.

Opus haud erat nimis arduum, quod plerumque e pactis locationum
exscribendis, cogendis locariis, e locandis sortibus,[6] et e
componendis levioribus contentionibus, et iurgiis cum inquilinis
consistebat — in quibus omnibus plena nobis decernendi facultas
concessa erat. Subinde tamen necesse erat clientem nostrum, siquod
negotium consueto gravius tractandum erat, vel ad subsignanda
interdum documenta, adire et consulere, atque occasionibus
istiusmodi, collocutionibus, quæ negotia acta sequi solebant, nunquam
non delectari consuevi; nam Vantine sermone delectabilis erat,
cognitionem hominum mundique multis peregrinationibus doctus,
habituque ingenii lepidi ac perspicacis, prorsusque sui, ornatus
erat.

Ut ædes ingressus pileum baculumque pedisequo suo porrexeram, ipse
mihi obviam venit, et alter alteri ex corde manus tetendimus. Ut
aspectu eius ego delectabar, sic et eum meo gavisum esse arbitror.
Optima videbatur uti valetudine, soleque erat ex itinere ustus.

“Iter tibi salubre fuisse palam est,” alloquor eum ego.

“Fuit equidem,” assentitur ipse, “nunquam melius valui. Verum accede,
discumbentes commodius agemus. Est res quædam paullo nodosior, quam
tu pro me enodare poteris.”

Post hæc eum in studium suum comitatus sum, ubi, prope ad humilem
fenestram, duo erant ad mensam accubitus parati.

“Merendam hic parandam curavi,” causam dum discumbimus Vantine
explicat, “quod istud revera solum est hac in domo amœnum cubiculum
relictum. Nisi fundum illum contiguum ego possiderem, domus hæc nulla
esset. Nunc nubiscalpia[7] satis distinere queo, ut subinde iubare
solis frui nobis liceat. Quin et colum æreum instrui curavi,
fenestrasque geminatas in cubiculis ad strepitus arcendos; et sic
tuto dicere queo me hic perseverare posse.”

“Satis intelligo in novam domum commigrare quam averseris,” dixi
illi.

Vantine gestu mimorum respondit:

“Nova mihi domus ferenda non esset. Huic sum assuetus; ubi quidque
quod in ea sit, notum habeo; quorsum me in ea vertam, scio. Hic me
crevisse nosti; et, ut ita dicam, in diem senescimus, eademque
ratione assuetudines eiusmodi pluris facimus. Præterea, nova domus
novam exigeret instructionem, novam supellectilem —”

Cessavit paullo, et in cubiculo circumspexit. Quæque pars
supellectilis opus fuit artificis, suæ artis peritissimi.

“Si recte auguror, dum peregrinabaris iterum aliquid novi invenisti,”
aio illi, “ita enim soles. Fortuna tibi semper arridet.”

“Sic, sane — et hoc est cur te consulere optabam. Senas vel octonas
res mecum retuli; eas tibi confestim ostendam. Cunctæ sunt scitulæ,
una autem ipsa pulchritudo est. Imo plus ea est — opus singularis
artificii est. Verum, pro mala fortuna, non meum est.”

“Quid ais! non est tuum?”

“Non est, nec scio cuius est. Si scirem, præstinarem. Et hoc est quod
te meo nomine facere velim. Est autem ea arca Boulé — parem cuius
vidi nunquam.”

“Undenam importata?” quæro ex eo magis magisque stupens.

“Parisiis, estque ad me directa. Unam tantum causam mihi fingere
queo, convasatores nempe Parisiacos errasse, arcam alterius cuiusdam
mihi mittendo, meam autem alteri.”

“Emisti igitur unam?”

“Emi unam, sed ea non pervenit. At illa huic comparata nugæ meræ
sunt. Homo meus Parks heri eam e portoria accepit. Siquidem in
indicatione mea ut arca Boulé indicta erat, sed error usque eo
detulit, donec ipsa arca huc delata evasataque est.”

“An in portoria erat cratibus soluta?”

“Non erat; enimvero per tot annos merces importare consuevi, ut
portitoribus satis constaret me furem haud esse.”

“Hæc profecto laus est,” subnecto ego. “His tamen temporibus iam
cuncta evertunt et eviscerant.”

“Fortasse indicio acti, ut suspicor. Intra!” pulsui in foribus
respondens.

Foribus apertis, pedisequus Vantine intrat.

“Vir, mi Here, te convenire cupit,” ait ille, pagellamque
nomenclatoriam[8] hero porrigit.

Vantine pagellam incurie contuetur.

“Non novi eum,” inquit, “miror quid ille velit.”

“Convenire te vult, mi Here, et admodum quidem, ut paret.”

“Quamnam ob rem?”

“Equidem rationem, mi Here, elicere nequivi, sed rem urgere
existimo.”

“Nequisti elicere? Quonam, Parks, hæc tendunt?”

“Hominem eum Francum esse censeo, sed utut res sit, Anglice non satis
callet. Aspectu haud multum prodit, mi Here — centenos eius similes
Lutetiæ ante caffarias[9] circumsedentes per platearum longitudines
videre solebam, ad hauriendum cyathum cami[10] totum insumentes
tempus pomeridianum.”

Aliquid in mentem Vantine incidisse videbatur, iterumque intuetur
pagellam. Tum meditabundus in mensam deposuit.

“Visne foras eum expediam, mi Here?” rogat denique Parks.

“Id noli!” paululum dubitans respondit Vantine. “Rogabis eum ut
modicum exspectare velit,” interea pagellam iuxta patinam suam
reponens.

“Mihi crede, mi Lester,” pergit ille, postquam Parks discesserat,
“quum hoc mane arcam visum descenderam, vix oculis meis credere
poteram. Quid quamque supellectilem præ cæteris maxime commendaret
scire me putabam, attamen arcam eiusmodi vel exsistere non somniavi.
Pulcherrima quam mihi unquam videre contigit, in Louvre est. Hæc
autem in aula Ludovicea Quartodecimana, a lævo ad ingressum stat. Ea
ipsius Ludovici olim erat. Sine accuratiori indagine utique certo
scire nequeo, suspicor tamen, pulchra ut sit, ad normam huius esse
factam.”

Parumper conticuit, meque oculis micantibus flammaque succensis
hominis callentis.

“Haud mihi certo constat utrum idioma tuum satis calleam,” retuli
ego. “Quidnam sonat ‘ad normam esse factam?’ ”

“Supellex Boulé,” explicat ipse, “plerumque fit ex ebeno, testudine
variegato ac musivo, in ære diversi generis incrustata. Opus autem
crustandi ad amussim fieri debebat, quod ut fieret, artificem duas
lamnas eiusdem magnitudinis et crassitiei adhibere oportebat, alteram
petalum, testudinem alteram, delineavit vero superiorem, excidit
autem simul utramque. Sic duo crusta effecta sunt, primigenium cum
fundo testitudinaceo æreisque capulis; atque gemellum, redditivum
petalum cum musivo testitudinaceo. Primigenium reapse est opus
artificis in effectibus meditatum ac delineatum; redditivum autem e
norma casu oriundum, ab eo non speciatim meditatum. Nuncne tenes?”

“Sic puto,” respondi. “Ita fere res est ac si Michael Angelus, quum
primum quamdam imaginem albo delineavisset in fundo nigro, tentamini
in charta paginam supposuisset fuliginosam, unoque opere et
simulacrum eius nigrum in albo effecisset.”

“Prorsus ita. Primigenium igitur ut ars in pretio est. Utique et
redditivum sæpe eximium est, tamen gradu quodam humiliori.”

“Id satis perspicio,” respondi.

“Nunc vero, mi Lester,” pergit Vantine, oculis magis magisque
scintillantibus, “si recte suspicor — si Magnus ille Ludovicus
contentus fuit illo redditivo huius arcæ pro longis aulis Versalibus,
quem existimas originariam possidere?”

Quid ei in mente esset, perspexi.

“Quamdamne amicarum intelligis?”

“Id intelligo, scireque puto quæ illa fuerit — Matrona ea fuit de
Montespan.”

Stupefactus eum contuebar, ut ipse in sella reclinatus in me
subridebat.

“At,” obverto illi, “certus esse non potes —”

“Recte mones,” assentitur protinus, “certo scire nequeo. Hoc est,
probare non possum. Est tamen quoddam — ut ita dicam — testimonium
accessorium, ut, ni fallor, vos iurisperiti appellatis. Boulé atque
Montespan illa circa hoc idem tempus in summitate suæ gloriæ
fulgebant, mihique facile persuadeo coruscam hanc mulierculam
illustri artifici demandavisse ut plane istiusmodi arcam sibi
conficeret.”

“Revera, mi Vantine,” refero ego, “ne somniavi quidem te poesi tantum
posse. Spiritum mihi eripis.”

Ad hæc verba aliquantum erubuit, vidique quam e corde locutus esset.

“Furor potiendi conquisitorem subinde abripit,” fatur ipse, “Quid
tamen loquar, scire me arbitror. Primum quidem quam potero arcam
minutissime explorabo. Fortasse aliquid reperiam — monogramma alicubi
delitescere debet. Id abs te flagito ut Armand et Fils, Via Templi,
qui mihi hanc vendiderant, telegraphema mittas, disquirasque quis
huius arcæ dominus sit, eamque pro me emas.”

“Fortasse dominus vendere nolet,” obverto ego.

“Imo vendet. Nihil est quin emi possit — pretio.”

“Aisne tu hanc arcam te empturum quovis pretio?”

“Aio, profecto.”

“Atqui certe sunt aliqui limites.”

“Quin nulli sunt.”

“Statues dumtaxat ubi incipiendum sit,” respondi. “De his enim rebus
mihi prorsus nihil compertum est.”

“Est,” inquit Vantine, “fac te incepturum denis millibus
centussium[11] Francicorum. Cave nimis avidi videamur. Ob hoc ipsum,
quod ego nimis sum avidus, rem tibi exsequendam concredo. Mihi enim
ipsi non confido.”

“Altera vero extremitas?”

“Nulla alia est extremitas. Proprie loquendo, utique est, quod opes
meæ limitibus haud carent; non tamen existimo futurum ut quingenta
millia francorum te excedere oporteat.”

Spiritus mihi hæsit.

“Aisne tu te centum millia centussium Americanorum in istam arcam
insumere paratum esse?”

Vantine nutu probat.

“Forte et plusculum. Si dominus recuset, antequam negotiationem
dirimas, fac me certiorem. Quodammodo circa hanc rem insanio, ut
opinor — omnes conquisitores insaniunt. Verum eam arcam concupivi,
nec me quidquam ab ea habenda arcebit.”

Nihil respondi. Oculos modo in eum defixi. Renidendo obtutum meum
excepit.

“Te, Lester mi, idem de me sentire perspicio,” inquit. “Mei causa
times. Nec te culpo — at veni et vide.”

Surgens itaque, me comite e cubiculo egressus est, ac per gradus
descendit; sed in inferiori ambitu constitit.

“Fortasse æquius esset,” inquit, “si peregrinum eum prius convenirem.
Illic, in aula musica, aliquot novas invenies imagines — paucis
minutis tibi adero.”

Ego igitur eo ire cœpi, ipse autem lævorsum sub fornicatu transivit.

Momento temporis post acrem audivi vagitum, tum suam vocem me
appellantem.

“Lester, veni huc!” clamat ille.

In ambitu retro curro, et conclave, quod eum intrare vidi, intro.
Ipse interius, prope ad fores stabat.

“Specta modo illuc,” fatur singulari quodam vocis aculeo, tremula
manu aliquid atri in tabulato iacens indicans.

Parumper secedens melius ut viderem, cor mihi ægrum edidit pulsum;
aliquid enim ibi iacens cadaver erat humanum.

    1. Gnari, periti.
    2. Pars telephoni, quam ad excipiendum sermonem ad aurem
     \ attollimus.
    3. Scriptoriæ, subaudi: mensæ.
    4. Non ignoro hanc alloquendi formam a moribus Romanorum alienam
     \ esse; at hic non Romani sed Americani, Americano more
     \ loquuntur et agunt; proinde: Si fueris Romæ, Romano vivito
     \ more, Si fueris alibi vivito, sicut ibi!
    5. Prima cum dimidio, subaudi hora.
    6. Romano sensu mercatorio sors sive caput, i.e. pecunia in
     \ negotium locata; sensu moderno etiam charta mercatilis quæ
     \ exhibet quantam quis pecuniam in negotium locaverit, uti per
     \ sortes ferroviarum, fabricarum, cæterorum negotiorum, quæ
     \ chartæ mercatiles in basilicis sive locis, ubi mercimonia
     \ emutantur, per arilatores emuntur et venduntur.
    7. Ædificia celsa, vicenum tricenumque contignationum, ab
     \ Americanis per iocum “cœliscalpia” vocitantur; nobis, exemplo
     \ Titánum doctis, sufficiat, eadem nubiscalpia appellare.
    8. Chartulam quadratam, nomen ádvenæ ferentem.
    9. Tabernas, ubi caffa, Arabibus cahva, sorbillatur.
    10. Vulgo cerevisiæ.
    11. Centussis Americanus = $1.00; Francicus = circiter una quinta
     \ huius.


Caput II.

Prima Tragœdia.

Vel unico ictu oculi satis clarum erat hominem mortuum esse. Nulla in
eo vultu livido vita latere poterat, aut vero in oculis vitro
similibus.

“Cave eum attrectes,” moneo eum, quod Vantine iam accedere parabat.
“Iam sero est.”

Eum itaque retraxi, ac paulisper ambo trementes stabamus, ut fere
semper, quum subito in conspectum mortis incurrimus.

“Quisnam ille est?” tandem quærito.

“Nescio,” rauce respondit Vantine. “Nunquam eum antea vidi.” Inde ad
tintinnabulum ostii regressus, acriter pulsat. Tum, “Parks,”
prosequitur severe, ut hic per fores in conspectum venerat, “quidnam
hic gestum est?”

“Gestum, mi Here?” verbum repetit Parks stupefactus non modo verbo
sed et voce qua prolatum erat. “Prorsus nihil scio quid —”

Tum convulsum cadaver ei sub oculos cecidit, quo protinus obmutuit,
oculi patescere, os patere.

“Ecquis iste est?” quærit herus acriter. “Ut quid iste hic est?”

“Hem — hem,” ægre balbutit Parks, “ille iste est qui hic et
præstolabatur, mi Here.”

“Aisne tu eum hac in domo cæsum fuisse?” instat Vantine.

“Certe ipse vivus intravit, Here mi,” respondet Parks magis interea
ad se reversus. “Fieri potest eum nihil nisi quietum quæsivisse locum
ubi se perimere posset. Animo aliquantum excitus fuit.”

“Sane profecto,” probat Vantine cum suspirio ex allevatione, “iusta
videtur explicatio. Tamen utinam alium locum sibi elegisset.
Existimo, mi Lester, nos decuriam lictoriam[1] appellare oportere.”

“Sic et ego puto,” inquam, “æque ac mortuarium inquisitorem. Satius
fortasse erit ut hæc penes me linquas. Conclave hoc obserabimus, nec
domo quisquam usque eo dum lictores adveniant excedet.”

“Dictum bene,” multum sublevatus ait Vantine. “Dabo operam” ait cito
discedens, dum ego ad telephonum accessi, evocavique decuriam
lictoriam, et quid accidisset, edocui.

Minutis vicenis post tintinnabulum ostii personuit. Parks ostium
aperuit, et quatuor viros intromisit.

“Heus, eccum te, mi Simmonds,” inquam, eum affatus qui primus
ingressus est, utpote quem velut decurionem agentum[1] e declarato
Mysterio Marathonico agnoveram. A tergo eius stabat Inquisitor
Mortuarius, Goldberger, quem iam alias bis conveneram; tertius autem,
qui vultu quærebundo in me renidens intrabat, fuit Iacobus Godfrey,
genialis relator diurni Record. Denique quartus lictor erat
paludatus, qui iussu Simmonds ad ostium custos constitit.

“Ita, revera,” inquit Godfrey ut manus tendimus, “casu cum Simmonds
colloquebar, quum accitu evocabamur tuo, ac satius duxi ipse quoque
advenire. Quidnam rei est?”

“Haud plus suicidio, ni fallor,” reseravique fores in conclave
ducentes, ubi cadaver iacebat.

Simmonds, Goldberger, Godfreyque intraverunt. Ego secutus fores
clausi.

“Nihil hic turbatum est,” moneo eos. “Cadaver nemo contrectavit.”

Simmonds nutu probavit, ac speculabundus in conclavi circumspexit;
sed oculi Godfrey, ut animadverti, in vultum cadaveris erant defixi.
Goldberger se in genua demisit iuxta corpus mortui, inspectabat
oculos, et digitis carpum mortui lævum palpabat. In pedes erectus,
stans spectabat cadaver, ego autem oculos eius comitatus, situm
cadaveris accuratius observavi quam primo stringoris cadaveris
inventi momento.

Iacebat autem cadaver in latere dextro, semipronum, dextro brachio
sub se flexo, læva autem manu in tabulato, supra caput, in pugnum
stricta. Genua sursum erant contracta, ac veluti spasmo convulsa;
vultus autem horridum in modum erat torvus quasi sub cute purpurá
tinctus esset, sanguisque subito rigore congelasset. Oculi late
patebant, quorum obtutus rigidus non parum addebat terrori atque
dolori e vultu manifesto. In summa, aspectus hic haud erat gratus,
prohinc post brevem moram oculos non sine tremore animi reluctantis
averti.

Mortuarius in Simmonds respicit.

“Causa mortis haud procul quærenda,” fatur ille. “Utique venenum.”

“Utique,” annuit Simmonds.

“At quod genus?” quæritat Godfrey.

“Id examinis erit declarare,” ait ille; tum iterum proclinat ad
vultum torvum mortui paullo accuratius inspiciendum.

“Licet mihi asserere indicia haud esse communia.”

Godfrey humeros motabat.

“Numquis aliter asseruit?” refert ipse, quo facto, ad dispiciendum in
conclavi se convertit.

“Quid tu, Here Lester, super hac re habes quod dicas?” quæritat
Goldberger.

Quæ scivi cuncta edisserui — quemadmodum Parks adventum peregrini
retulerit, quí ego cum Vantine descenderim, quí Vantine me
appellaverit ac, postremo, quí Parks cadaver idem cum advena esse
declaraverit.

“Estne quidquam quod hac de re coniectes?” quærit Goldberger.

“Nihil nisi quod causam huc veniendi simulatam putem — nempe hunc
peregrinum tutum quæsivisse locum, ubi mortem nullis testibus sibi
adscicere liceret.”

“Quantum temporis intercessit inter nuntium a Parks allatum,
vestrumque cum Vantine descensum?”

“Dimidium fortasse horæ.”

Goldberger nutu probat.

“Citemus Parks,” iubet ille.

Pansa igitur ianua Parks qui in infimo gradu sedebat, inclamando
accersivi.

Conclave intrantem Parks Goldberger sollertiori cura intuitus est;
sed dubio circa Parks haud erat ullus locus. Nam ipse in servitiis
Vantine denos octonos aut iam exegerat annos, atque indiciorum caculæ
probi ac fidi prorsus erat plenus.

“Nostine hunc hominem?” quærit Goldberger, cadaver gestu indicans.

“Non novi, Here,” respondet Parks. “Nunquam ante circiter unam horam
eum vidi quam Rogers me e diæta devocaverat, aliquem hic esse
significando qui herum Vantine convenire vellet.”

“Quisnam est Rogers?”

“Pedisequus ille est, Here. Ille est qui tinnitu ostii evocatus
apertum ivit.”

“Quidnam tum evenit?”

“Ego pagellam eius nomenclatoriam ad herum Vantine detuli.”

“Num herus Vantine novit hominem?”

“Non novit; proin causam eius adventus sciscitatus est.”

“Quonam ergo proposito venit?”

“Nescio, mi Here; Anglice fere nihil sciebat — Francum eum fuisse
puto.”

Goldberger iterum deorsum in cadaver spectabat et caput motabat.

“Prosequere!” ait ille.

“Is vero tam erat animo concitus,” pergit Parks, “ut vel quod parum
Anglice sciverit, ei excidisset.”

“Qua de causa eum concitatum fuisse iudicavisti?”

“Ita balbutivit, ita oculi scintillabant. Inde putavi eum intravisse,
ut hic mortem suicidio oppeteret — nec mirarer si reperires eum
alicunde evasisse. Quodammodo in mentem mihi venit satius fore eum
exigere, quam pagellam eius hero Vantine exhibere — utinam ita
fecissem — at vero pagellam eius ad herum Vantine detuli, herus vero
Vantine eum per me considere iussit atque se opperiri, prohinc iterum
descendi, hominem huc intromisi, herumque Vantine mox adventurum ei
dixi, quo facto, Rogers et ego ad prandendum recessimus, ibique ad
tinnitum usque nolæ sedebamus, tum ego huc accessi, ubi herum Vantine
præstolantem reperi.”

“Aisne tu te Rogersque discessisse, atque hunc peregrinum hic solum
reliquisse?”

“Triclinium famulorum, Here, in extrema fauce est. Ianuam apertam
reliquimus ut prospectus nobis per longitudinem faucium in atrium
usque ostii pateret. Si e conclavi egressus esset, nobis eum videre
licuisset.”

“Nec est ipse in ambitum egressus dum vos ibi morabimini?”

“Non est.”

“Quisquamne intravit?”

“Nemo quisquam; ostium seram fert recellentem. Extrinsecus nisi clavi
reserari nequit.”

“Certo igitur tibi constat, dum tu atque Rogers ibi sedebatis neminem
aut ingredi aut egredi potuisse.”

“Ne posticá quidem ianuá, mi Here; nam ad egrediendum illac,
triclinium, ubi nos sedebamus, debet transiri.”

“Ubi interim erant cæteri famuli?”

“Coca erat in culina, Here. Dies autem hodiernus ancillæ feriatus
est.”

Mortuarius conticuit. Godfrey atque Simmonds taciti auscultaverunt
eius disquisitiones, neuter tamen erat iners. Isti interea conclave
molliter perambulabant, introspexerunt per ianuam apertam cubiculum
contiguum, tentarunt pessulos fenestrarum, ac, denique, tapetas
quoque minutatim indagaverunt.

“Ad quem usum adhibetur cubiculum contiguum?” quærit Godfrey, digito
ianuam eius indicans.

“Id modo genus est fornicis,” respondit Parks. “Herus Vantine modo
est ex Europa reversus, et nos ibi evasavimus quasdam res quas ipse
peregri præstinaverat.”

“Hæc, puto, sufficient,” fatur Goldberger post brevem moram. “Velis,
rogo, herum Vantine intromittere.”

Parks prodivit, ac minuto post Vantine intravit. Ipse ea quæ ego et
Parks fassi sumus, confirmavit, unicam tamen rem addidit.

“En hic est pagella nomenclatoria hominis,” ait, manuque rigidam
chartulam quadratam obtulit.

Goldberger cepit pagellam, aspexit, tum adstanti Simmonds porrexit.

“Id haud multum prodit,” ait hic, traditque Godfrey. Ego trans
humerum eius aspexi, vidique in chartula hunc unum versiculum esse
incisum:

    M. THÉOPHILE D’AURELLE

“Nisi quod Francus est, ut Parks prodidit,” inquit Godfrey. “Id vel
de vestimenti lineamentis clarum est.”

“Æque ac de modo tonsuræ crinium,” subiungit Goldberger. “Aisne tu,
mi Here Vantine, te eum non novisse?”

“Eum, quantum sciam,” respondit Vantine, “nunquam antehac conspexi.
Nomen mihi penitus ignotum est.”

“Tum, igitur,” fatur Goldberger, iterum recepta, sacculoque commissá
chartulá, “iuvabit fortasse cadaver in grabatum sublevare prope ad
fenestram, contentaque sacculorum videre.”

Homo gracilioris erat staturæ, ita ut Simmonds et Goldberger soli,
sine labore, tollerent, et grabato imponerent. Vidi interea Godfrey
per locum in tapeta vacuefactum circumspectare.

“Unum præsertim scire cuperem,” ait post moram, “si homullus hic
venenum sumpsit, quonam e vasculo id fecerit? Ubinam est theca, aut
phiala, aut quid aliud?”

“Est fortasse in palmo,” putat Simmonds, dextramque eius sublevat,
quæ ad latus grabati dependebat.

Ubi vero hanc in iubar solis tollit, acriter exclamat:

“Cernitedum!” quo dicto manum sic vertit ut eam omnes videre
possemus.

Erat autem ea tumida et fusco suffusa.

“Vide hoc,” ait Simmonds, “eum aliquid percussit,” et duas graviores
puncturas in manu conversa, paullo supra digitorum iuncturas
ostendit, unde aliquot guttulæ sanguinis manaverant quæ iam siccatæ
erant.

Stupore concitatus Godfrey leni voce mutit, et ad accuratius
inspiciendum vulnus prorsum proclinavit. Tum serio vultu ad nos
conversus,

“Homo iste,” inquit voce submissa, “non hausit venenum, sed cæsus
fuit!”

    1. Decuria est locus et officina, ubi decurio, sive præfectus
     \ lictorum, negotium securitatis civium administrat. Lictores
     \ sunt servi publici, custodes pacis publicæ.
    2. Agentes sunt speculatores, vel curiosi, quorum est secreta
     \ malefacta indagare, retegere atque compéscere.


Caput III.

Manus Vulnerata.

“Cæsus fuit!” repetit verba Godfrey certitudinis quadam conscientiá,
ad quæ verba paullo arctius nos conglobávimus, præ detestatione
facinoris trementes. Mors nunquam non est horrenda, suicidium
horrorem auget; homicidium coronidem imponit. Omnes itaque silentio
obruti stetimus, oculis patulis, quasi fascinio manús, quam Simmonds
nobis prætendebat, constricti, atque minutis illis vulneribus,
decolore carne, maleque ominantibus maculis coagulati sanguinis in
circuitu decurrentis, cinctis. Tum Goldberger, profundo spiritu
ducto, eandem quæ meum animum subiverat cogitationem his reddidit
verbis:

“Hem, res ista morsui colubri est similis!” fatur voce per stuporem
exacutá.

Ac revera ita parebat. Duæ illæ minutulæ puncturæ, vix dimidio
pollice seiunctæ, a colubro certe poterant infligi.

Quod in conclavi celeri contuitu circumspectavimus, et quod algidus
horror per media dorsa nostra sursum repebat, nobis invitis fiebant;
ego tamen et Godfrey atque Simmonds — excusari poteramus quodam
lethali colubro, qui memoriá nostrá certe nunquam abolebitur. Nos
itaque alter in alterum contra stimulum renidebamus, alter alterum
intuentes.

“Equidem ego anguem fuisse non censeo,” fatur Godfrey, iterum supra
vulnus inclinatus. “Age modo, Here Goldberger, olfacta,” suadet.

Mortuarius nasum propius ad vulneratam manum applicat et olfactat.

“Amygdala amara olet!” pronuntiat.

“Quod acidum Borussicum sonat,” interpretatur Godfrey, “non autem
virus anguineum.” Tum paullo conticuit oculis in vulnus tumidæ manus
defixis. Et nos luminibus deiectis stetimus, nec dubito quin et
cæteri, ut ipse ego, animos discruciarent, quo nempe modo viam ex his
ambagibus reperire possent. “Licet et coniectare vulnus ab ipso se
illatum esse,” mussat secum Godfrey.

Goldberger opinionem derisit. Sine dubio ænigma insolubile nervos
suos irritavit.

“Haud est moris apud plerosque fuscinulam manui propriæ infigere,
sicque sibi mortem consciscere,” cum ironia respondit.

“Nec id assero,” blande refert Godfrey, “arguere tamen iuvat ex mea
parte nos necdum scire utrum hic de suicidio agatur; perspicuum tamem
mihi est, quidquid sit, esse præter morem.”

Ludibrio etiam severiori redarguit Goldberger:

“Num ullus relatorum Record unquam reperit casum qui more consueto
acciderit?” quæritabat.

Petitio hæc satis erat gravis sub qua licebat Godfrey ad otium
ingemiscere. Secundum sententiam enim Record nulla erant nova nisi
insolita atque stupenda, unde per se sequebatur relatores Record
semper enisos fuisse ut omnia in insueta ac stupenda, detrimento
reliquæ partis dicendorum, inflarent; cæterum, nec hoc raro, ut
vereor, quum particularia deessent, ea prorsus e nihilo
comminiscerentur.

Ipse adeo Godfrey, nec semel, reus existimabatur ingenio exuberanti
suo figmenta comminiscendi. Nec abest suspitio eum, deposito munere,
copias agentum reliquisse, seque diurno Record in servitium
dedidisse. Quod enim in priori munere in numero defectús haberi
poterat, in posteriori maximo merito adscribi licebat; certe constat
eum summum successum esse assecutum.

Cæterum lectores monitos esse volo me hæc non censuræ causa memorare.
Cum Godfrey etenim mihi intimá contigit familiaritate uti, quod casu
coniunctissimi inter nos facti sumus inde a temporibus soluti
Holladay arcani, indeque eius sagacitatem nunquam non ex corde maximi
feci, æque ac fiduciam sui inconcussam, celeremque res perspiciendi
facultatem. Ita ipse sua imaginandi facultate uti consuevit, ut ego
sæpe mecum reputarem quanto plus lictores nostri acumine possent, si
quadam parte huius ingenii præditi essent; sæpius etiam comperi huius
ope eos multum delectari; cæteroquin sua cum iis prisca coniunctio,
fidaque in amicitiis perseverantia, quas tunc temporis conciliaverat,
accessum ad ea loca sibi comparaverunt, quæ aliis, minus fortunatis
relatoribus haud patérent. Actum quemlibet minus probandum nunquam
eum commisisse memini, nunquam enim causam sibi iniustam visam
propugnavit, facta sibi confisa nunquam evulgavit, nec quod ementitum
cognovit unquam loco veri venditavit. Insuper quidam sensus lepóris
sodalem eum reddidit optatissimum, atque hæc eius indoles in causa
esse videbatur quare telum Mortuarii Goldberger tam bono animo
subridens excepisset.

“Victum nos mereri oportere tu satis nosti,” ipse respondit. “Hunc
probissime quam possumus meremur. Quidnam tibi, Simmonds, videtur?”

“Ego quidem,” ait Simmonds, qui si facultate imaginandi vel maxime
pollebat, nunquam prodidit, “puncturas illas pusillas in manu casu
tantum factas esse censeo. Effici autem diversissimis modis poterant.
Fortasse cadens manum rei alicui illisit; fortasse in fibula quadam
eam scariphavit; denique forte pustulas ibi cultello aperuit.”

“Quid tum eum morte affecit?” quærit Godfrey.

“Venenum — et hoc in stomacho eius est. Ibi id reperiemus.”

“Quid de odore?” Godfrey instat.

“Aliquantulum eius, phialam ad labia attollendo, in vestes suas casu
dispersit. Poterat puncturas eas iam antea in manu habuisse, quas
dein venenum inflammavit. Aut vero e malo sanguinis laboravit.”

Goldberger nutu hæc probavit, quæ Godfrey iuxta stans leni risu
excepit.

“Nonne ænigmata facile solvuntur?” quæsivit tandem.

“Oppido facilius est causam simplicem naturæque congruam reperire
quam repugnantem, longeque petitam — uti si quæratur, quí unus
alterum, manus eius scariphando, occidere possit,” regerit
Goldberger. “Tu existimare videris hunc casum fuisse. Hoc enim paullo
ante asseveravisti.”

“Fortasse paullo nimis præceps fui,” fatetur Godfrey; ego vero
suspicabar eum, quæque sua sententia fuisset, in ea perstaturum.
“Nulla equidem ego theoremata, usquedum quid certi habeam cui
insistam, conflabo. Facta suicidium suadent; verum si acidum
Borussicum hauserit, ubi est phiala? Annon etiam eam deglutivit?”

“Fortasse eam in aliquo sacculorum reperiemus,” putat Simmonds.

Sic admonitus Goldberger ad perquirendos mortui sacculos perrexit.
Indumenta e viliori materia facta, nec admodum nova fuerunt, ita ut
vivus parumper tenuiorem parebat aspectum præ se tulisse. Interior
sacculus tunicæ crumenam celabat cum duabus tesseris argentariis, una
decentussium,[1] quincentussium altera, in alia vero crumenula, quam
in sacculo braccarum gerebat, inventi sunt duo vel tres centusses in
nummis argenteis, atque quatuor quinari, Francici. Præterea, in
maiori crumena quinæ senæque in uno loculo eiusdem conditæ pagellæ
nomenclatoriæ varia nomina ferentes, nulla tamen ferebat suum,
reperiebantur. Uni earum titulus Vantine inscriptus fuit graphide.

Nullæ litteræ, nullæ schedæ, nullum scriptum documentum cuiuscunque
generis in sacculis inventæ sunt; cæteræ res erant eiusmodi, quas
quiscunque in sacculis gestare posset — horologiolum nullius pretii,
cultellus, semivacuus sacciculus nicotianæ[2] Francicæ, pugillus
chartularum pro volvellis,[3] quaternæ aut quinæ claves in annulo,
mucinium sericeum, ac fortasse aliæ nugæ, quarum memoria mihi iam
excidit — sed prorsus nulla res, quis ipse fuisset, nos docere
posset.

“Remulcandum[4] itaque nobis Parisios erit,” monet Simmonds. “Nam
ille Francus est citra dubium — id enim vel mucinium sericeum probat.

“Sic, sane — quin et sua amica idem demonstrat,” ait Godfrey.

“Quid? sua amica?”

In responsum Godfrey ostentat horologiolum, quod rimabatur. Aperuerat
etenim illud, et in facie capsulæ interiori effigiem reperit
photographicam — effigiem mulierculæ, nigris patulisque oculis,
labellis spissioribus, vultuque ovato — et vultus naturá adeo
Franciscus erat, ut nulli errori daretus locus.

“Ancillam dixerim alicuius matronæ,” interpretatur Godfrey, effigie
iterum inspecta. “Scitula et venustula quondam, sed primam iuventutem
longe egressa, consultum videtur iudicasse aliquem virum beare, statu
se inferiorem — quin et e re sua familiari eundem suffulcire, ut eum
sibi devinciret. Esse igitur videtur muliercula cum vita multiplici
anteacta, futurá nullá.”

“O, siste ea,” impatiens rumpit loquelam Goldberger; “fac comparcas
tua epigrammata pro Record. Nos facta quærimus.”

Rubore his verbis suffusus Godfrey horologiolum deposuit.

“Est sane unum factum quod tu præterivisse videris,” quiete ipse
refert, “id tamen præter omne dubium probat hunc nullo casu fortuito
huc errasse. Quin is consulto huc venit, nec proin mortem sibi
inferre in animo habere potuit.”

“Quinam hoc tibi notum?” dubius postulat eum Goldberger.

Godfrey tollit crumenam, aperit, pagellamque sublevat. “Iam tenes
quid in dorso huius scriptum sit — nomen heri Vantine, numerusque
domus eius. Nonne hoc evincit misellum hunc Neo Eboracum, herum
Vantine visum consulto venisse?”

“Fortasse herum Vantine eum occidisse innuere vis,” fatur Goldberger
per sarcasmum.

“Id minime,” refert Godfrey; “ipsi ne tempus quidem suppetebat. Tu,
mi Here Vantine, utique intelliges,” renidens in eum fatur, qui hæc
omnia præsens non sine conturbatione animi auscultabat, “nos ea nunc
pertractare quæ evenire poterant. Te hunc nullo pacto interimere
potuisse iam Lester satis comprobavit, quum nos docuisset, inde a
primo huius in tuam domum ingressu usque ad tempus inventi cadaveris
tecum una fuisse, demptis iis paucis momentis, quæ inter tuum in
hocce conclave ingressum, atque clamorem, quo eum appellaveras,
intercesserunt. Tu ergo extra quæstionem es.”

“Habeo tibi gratiam,” paullo frigidius respondit Vantine.

“Tum, ut opinor, Parks id fecisse putas,” ait Goldberger.

“Parks id facere potuisse haud negaverim,” seriuscule assentitur
Godfrey.

“Ineptiæ!” interpellat Vantine impatiens. “Nihil nostro Parks est
rectius — is comitem per octennium mihi se præstitit.”

“Certe sunt ineptiæ,” approbat Goldberger. “Ineptiari etenim est
asseverare hunc a quocunque homine fuisse occisum. Ipse se occidit.
Intelligemus ænigma quum sciverimus quis iste ipse fuerit — zelotypia
fortasse, fortasse nihil nisi mala fortuna — non enim speciem fert
hominis opulenti.”

“Remulcabo Parisios,” ait Simmonds. “Si iste illinc est, mox
experiemur.”

“Satius esset arceram[5] si accerseres curaresque ut cadaver in
conditorium[6] deferretur,” monet Goldberger. “Illic enim aliquis eum
certe agnoscet. Nam cras magna illic erit turba, siquidem diurna cras
hac re affluent —”

“Record dumtaxat rem hanc affatim pertractabit,” Godfrey confirmat.

“Ego autem inquisitionem in posterum diem indicam,” pergit
Goldberger. “Interim ad medicum examen instituendum medicum meum
extemplo submittam. Si stomachus huius ullo veneno infectus sit,
protinus comperiemus.”

Godfrey siluit, quid tamen secum in mente volverit satis perspexi.
Sic ipse ratiocinabatur: si iste mortuus veneno interiit, vasculum
unde id sumere poterat, nullum erat repertum. Eadem cogitatio sine
dubio Simmonds quoque mentem occupabat, nam postquam lictorem arceram
accersere iusserat, ex ambitu in conclave redivit, adhibitá suá
faculá electricá, omnem opaciorem conclavis angulum explorare cœpit.
Godfrey eadem re se occupabat, nullo tamen fructu. Tum Godfrey manum
sauciam minutissimá curá inspiciebat, dum Goldberger hæc videns vix
celare poterat quam impatienter rem ferret, ac tandem ad ianuam
accessit.

“Ego vero iam abeundum esse censeo,” fatur ille. “At ego perquam
cupio scire, mi Here Mortuarie, quid medicus tuus reperturus sit.”

“Ille venenum reperiet sine dubio,” asserit Goldberger omni
certitudine.

“Fortasse reperiet,” concedit Godfrey. “Res miræ hoc in mundo
eveniunt. Erisne domi tuæ hac vespera, Lester?”

“Ita spero,” respondi.

“Usquene in Marathon habitas?”

“Usque ibi habito, contubernio quartodecimo.”

“Te visum fortasse decurram,” inquit, et pauca post momenta audivimus
sonitum ostii a Parks, qui eum emiserat, clausi.

“Godfrey vir bonus est,” monet Goldberger, “sed non parum poeticus.
Nullum est scelus in quo ipse non mysteria rimetur, quum tamen
crimina nihil nisi acta bellualia sint. Vel hunc licet casum
contempleris. Vides hominem sese occidisse; Godfrey nobis persuadere
vult mortem e scariphatione manús provenisse. Non, Hercle, in orbe
terrarum est venenum quod hominem tam cito enecet — quoniam eum
mortuum concidisse oportebat antequam ex conclavi ad opem invocandam
excessisset. Si id acidum Borussicum fuerit, oportet eum id
deglutivisse. Memineris hunc in isto conclavi haud plus quindenis aut
vicenis minutis exegisse, et ab hero Vantine iam penitus mortuum esse
inventum. Homines non tam facile moriuntur — non e scariphicatione
manús. Quin nequaquam facile moriuntur. Mirum plane est quam
difficile sit hominem necare — quantopere anima, aut quidquid id tibi
vocare placeat, corpori inhærescat, vitaque perduret.”

“Quinam interpretaberis titulum in pagella, Here Goldberger?” quæro
ab eo.

“Mihi persuasum est hunc misellum cum hero Vantine revera aliquod
negotium habuisse; fortasse pecuniam mutuam volebat petere, aut opem
ab eo impetrare, ac dum exspectabat, rem missam fecisse, mortemque
conscivisse. Titulus ille cum suicidio prorsus nihil habet commune,
ut mea fert opinio. Addam præterea si hoc non suicidium est, casum
esse maxime insolitum omnium qui unquam mihi sub oculos ceciderunt.”

“Sic, sane,” inquam. “Si non suicidium est, protinus inter saxum et
mare hæremus.”

“Prorsus ita,” nutu impense assentitur Goldberger. “En arceram!”
subiungit, ut nola personuit.

Vespillones cum feretro intrant, cadaver imponunt et evehunt.
Goldberger tantum moratus est dum res cadaveri detractas collegit.

“Vos autem,” inquit ad nos conversus, “in inquisitione testimonia
perhibebitis: ita et Parks atque Rogers. Servabitur autem ea
perendie, verosimiliter hora decima; sed de hora iam certiores vos
faciam.”

“Statues bene,” respondi, “aderimus;” quibus dictis Goldberger nobis
valedixit, domoque discessit. “Ego autem,” hero Vantine dixi, “æquum
censeo ut ad officinam regrediar; alioquin vicissim nostri ad
decuriam recurrent ut me eruant. Hui!” exclamo horologiolo inspecto,
“iam est post horam quartam.”

“Ergo pro officina iam sero es,” monet Vantine. “Rectius igitur
feceris si mecum in diætam ad libandum pocillum ascendes. Præterea
est etiam de quo tecum agere velim.”

“Tamen nostros in officina certiores fieri cupio me usque in vivis
esse,” respondi illi, dein, appellatis meis officii sociis, nequid
adversi mihi accidisse timerent, eos docui. Fateor tamen eorum
sollicitudinem haud fuisse admodum gravem.

“Post tantas diei vicissitudines me quodam fulcimento egere sentio,”
fatur Vantine, dum interea cameram penuariam aperit. “Fac tibi
prospice, sume quidquid velis, non enim vereor idgenus res tibi esse
prorsus insuetas —”

“Nempe homines mortuos circum nos iacere?” leni quæro risu. “Non hoc
— tamen ea res non est tam consueta ut opinari videris.”

“Dic mihi, Lester,” fatur serio me vultu contuitus, “tune revera
putas misellum illum huc intrasse eo solo consilio ut se hic
clanculum occideret?”

“Equidem id minime credo,” respondi.

“Quid ergo huc venit?”

“Sententiam Goldberger enixe probo — famá tuæ liberalitatis eum
allectum, tuam opem flagitatum ad te venisse, et dum te præstolabatur
spem eum deseruisse —”

“Sibique mortem adscivisse?” explet Vantine.

Cœpi dubitare. Interea miratus reperi animum mihi sensim dubium
irrepere.

“Ausculta modo, mi Lester,” fatur Vantine serio, “fac eum non sese
occidisse, quid tum ei accidit?”

“Dii soli norunt,” spe relictus respondi. “Id a me ipso iterum
iterumque quæsivi, quin responsum proprium reddere potuissem. Hoc
idem respondi Goldberger, esse nos inter saxum et mare. Sed si
quisquam par sit id perspiciendo, certe is Godfrey est.”

Vantine ex imo videbatur motus animo. Semel iterumque perambulavit
cubiculum, tum ante me constitit oculis in me defixis.

“Dic, sodes, mi Lester,” inquit, “num sententiæ Godfrey assentiris,
fieri posse ut minutum illud in manu vulnus causa mortis esse
possit?”

“Nonne absurdum esse videtur? At Godfrey ad divinandas istiusmodi res
ingenio pollet.”

“Ergo tu credis?”

Idem a me ipse quæsivi priusquam respondissem.

“Ita, sane, et ego credo,” tandem fassus sum.

Dein Vantine fronte rugata, oculis demissis, iterum obambulare cœpit.

“Lester mi,” tandem fatur, “quædam me suspitio tenet illum aliquo
negotio, quod arcam Boulé respicere poterat, ad me visum venisse,
nempe quam tibi iam memoravi. Hæc fortasse eius erat.”

“Id vix probabile putandum,” negavi ego, “multo enim tenuioris
videbatur sortis.”

“Tamen nunc memini pagellam eius quum aspexeram cogitationem eius
generis animo mihi obrepisse, et Vantine eum ob id per Parks
exspectare iussisse.”

“Fieri certe potest,” fatebar. “Id tamen haud tolleret causam, quare
animo concitatus fuisset. Et hac re admoneor,” subiunxi, “remulcale
me necdum misisse.”

“Poteris vesperi commode. Cras mane id reddetur. Verum tu arcam
nondum vidisti. Veni, descendamus visum.”

Deorsum gradus se ducem præstitit. Parks nobis in fauce ima occurrit,
et,

“Delecti relatorum foris te exspectant,” inquit. “Nuntiant se te
necessario convenire debere.”

Vantine motu prodidit se invitum esse.

“Dic illis me omnino negare sive me, sive famulos meos, convenire eos
velle,” Vantine respondit. “Siquid scire velint, a decuria lictorum
requirant.”

“Ut iubes, mi Here,” respondit Parks, aversusque dentibus albis
ridebat.

Vantine progressus in conclave, in quo cadaver infortunati Franci
repereramus, inde ingressus est cubiculum huic contiguum. Varia ibi
erat supellex numero quinæ aut senæ, et ut aspectus rerum prodebat,
modo tantum evasatæ, atque, ignarus ut rerum istius generis eram,
opus haud fuit ut me doceret quæ arca Boulé esset, nam hæc ita
cæteras excellebat, ut Matrona quondam Montespan in aula Versalibus
eminere, cunctisque dominari necesse erat.

Per aliquot momenta eam contemplabar, nam sine dubitatione opus id
erat artis consummatæ, opere intestinario infinito, crustoque
testaceo ita tectum ac decoratum, ut pæne fidem excederet. Tamen iam
nunc ingenue fateri mihi licebit me id non tanti, quanti par erat,
fecisse. Ratio ornandi florida ævi Ludovici Quartidecimi atque
Quindecimi mihi nequaquam arridebat; præterea etiam parum sum rerum
callens ad ea admiranda, quæ animum meum haud attingunt. Vereor
itaque ne Vantine me æquo frigidiorem expertus sit.

Nihil vicissim frigoris in modo erat quo ipse arcam contemplabatur.
Nam oculi eius insueto ac peregrino quodam fulgore admirantis
micabant; digitis sursum deorsumque superficiem operis intestini ac
testudinacei palpans, reverentia quadam pertractabat; forulos minutos
gratia mei prorsus eadem vultús solemnitate eductabat, qua amicus
quidam meus suum Kilmarnock Burns de pegmate depromere solet;
clariores eius curvaturas manu mihi indicabat eadem curá qua uti
solemus in disserendo de opere, idque interpretando, artificis
immortalis. Denique quum videret nulla a me responsa se elicere
posse, substitit.

“Tu non magnopere videris hac re teneri,” fatur me adspectans.

“Id meá, non arcæ culpá fit,” fateor ei. “Non sum ea re imbutus; et
parum de artibus calleo, fortasse.”

Vultu erubuit ut quispiam posset, cuius uxori aliquis se præsente
malediceret, atque e cubili, me comitante, protinus excessit.

“Memineris, mi Lester,” tandem severiori fatur voce, dum ansam ostii
tenens paulisper morabatur, “nullam circa præstinandam illam pro me
arcam tergiversationem intercedere debere. Mihi eam eripi ne siveris.
Omnium maxime serio loquor.”

“Eam tibi eripi non sinam,” pollicebar illi. “Fortasse etiam proderit
me non adeo captum ea re fuisse.”

“Primum quam quidquam novi circa hanc rem resciveris, fac me illico
certiorem,” quibus dictis ostium pro me pandit.

Primum pedibus mihi domum ire in animo fuit; sed quum in Plateam
diversus sursum ambulare inciperem, grex mihi obviam factus est
puellarum ex officinis fabrilibus effusarum, quæ in vicinia sitæ
erant. Aliquantum obluctari tentavi, postremo tamen nutu pilentum
meritorium accersivi, et mox suspirio allevationis ducto, in
pulvinari reclinavi. Iam gaudio mihi fuit vel e domo Vantine
evasisse: aliquid enim ibi animum mihi obrutum tenebat, et universim
male me habui. Miror utrum Vantine penitus apud se fuerit. Potestne
quisquam sui esse compos, qui centum millia centussium ad
præstinandum frustulum supellectilis erogare non dubitet? Præsertim
homo qui tantum dispendium æquo animo vix ferre possit. Statum et
magnitudinem rei familiaris Vantine prorsus perspectam habui; at
centum millia reditum eius annuum superaverunt. Tum etiam mecum
subrisi. Utique Vantine, quum eos extremos limites erogationi
statuit, iocabatur solum. Arca una decimá eius summæ præstinari
poterat, ad summum. Et usque ridebam quum pilento egressus aurigam
exsolvi, et ad cubiculum meum ascendi.

    1. Decentussus = $10; tessera argentaria, pecunia chartacea;
     \ quincentusses = $5; quinarius Francicus = 1c, monetá
     \ Americaná.
    2. Id quod vulgo tabaccum vocatur.
    3. Volvella convolutum chartaceum est, quod nicotianá cæsá
     \ referctum, fumatorum, præsertim iuvenilium, delectamentum est.
    4. Remulcum, rectius, rymulcum, idem atque óra, hoc est, funis
     \ vectorius navalis, hic autem, funis telegraphicus subaquaneus;
     \ remulcare, verbum inde deductum, sub mari telegraphema
     \ mittere. Institutum Romanis ignotum, verbum notum.
    5. Est currus ad vectandos ægrotos et mortuos.
    6. Locus est ubi cadavera pro tempore conduntur.


Caput IV.

Fulmen.

Hora circiter octava demum evenit ut Godfrey ianuam meam leniter
pulsaret, et quum eum admisissem e micantibus eius oculis facile
hariolari poteram eum quædam nova attulisse.

“Diu haud queo morari,” fatur ipse. “Oportebit me in officinam
properare, novaque perscripta parumper expolire.” Attamen
convolvulum[1] a me prolatum non recusavit, locumque in artisellio e
regione mihi occupavit.

Habitus Godfrey novi, itaque moram patienter tuli dum convolvulum
probe accensum adaptatumque sensi, tum —

“Ergo?” quæro eum.

“Nonne nunc, uti olim, mi Lester?” et in me renidebat. “Quotiesnam
hoc in cubiculo ad consultandum convenimus? Quot convolvulorum
iacturam tibi intuli?”

“Novissime ne dimidium quidem satis,” respondi. “Hinc per menses
abfuisti.”

“Pro certo scivi me huc serius aut tardius recursurum, tibi enim
fortuna favet, casusque optimi semper ad te confluunt. Atque, Lester
mi, non dubito asseverare nullum prorsus omnium tam præclare ominatum
esse quam est iste novissimus. Modo is perduret — nimium tamen
sperare haud decet.”

“Nullus dubito te huic eventui describendo fuisse intentum.”

“Otiatus minime sum, et nunc iam incipio mecum contentus esse.
Medicus mortuarii vix ante dimidiam horam examen medicum absolvit.”

“Ergo?” verbum repeto.

“Stomachus omnibus numeris perfectus et illæsus repertus est. Prorsus
nullum vestigium ullius veneni prodidit.”

Tum pandiculans in sella reclinavit, fumum gyrantem versus lacunar
efflavit, animoque vagus, subridens oculis fumum exsurgentem
sequebatur.

“Bellum pro amico nostro Goldberger spectaculum,” inquit post
aliquantum moræ.

“Quidnam rei est cum Goldberger? Nonne hoc postmeridiem ægre se erga
te gessit?”

“Mirum non est. Ipse homo Grady est, nos autem Grady infensi sumus.
Grady ad regendam decuriam agentum non valet — munere velut nepos
Tammany potitus est — ipse bardus est, et ut suspicor, haud sincerus.
Record edixit eum facessere oportere.”

“Ergo absque dubio, et facesset,” interpretatus sum ego.

“Nihil certius,” probat Godfrey prorsus serio, “et hoc etiam mox.
Interea tamen arduum opus mihi imminet, sui enim patroni nesciunt
quorsum se vertant. Quum tamen semel elisus fuerit, cuncta iterum
prosperabunt.”

Quod de Grady nihil me attinebat, ad institutum nostrum reverti.

“Quin, Godfrey,” eum appello, “Si venenum in causa non fuit, quid
fuit?”

“At fuit venenum.”

“Manuine iniectum?”

Capite annuit.

“At Goldberger ait nullum dari venenum quod ita adhiberi, tamque cito
effectum sortiri queat.”

“Recte quidem Goldberger,” probat Godfrey; “est tamen venenum ignotum
quod queat — factum probat.”

“Ergo non morsus anguineus?”

“Nullo pacto; venenum anguineum non tam cito necat — ne
trigonocephalus quidem. Misellus ille fere eodem loco ubi ictus erat
concidit.”

“Ecquid tum fuit?”

Godfrey iterum erectus sedebat. Iam non ridebat. Vultu erat admodum
serio.

“Hoc ipsum est quod explorare pergo, mi Lester,” inquit; “atque hoc
est problema quod mihi ad solvendum præposui — et bellum quidem. Unum
dumtaxat est certum — homullus ille cæsus est interventu extraneo,
non suo. Gutta una, vel plus, veneni fuit ingesta sanguini eius ope
ferramenti cuiusdam tamquam acus subcutaneæ; atque venenum fuit tam
virulentum, ut fere ictu oculi paralysin cordis induceret. Tamen hoc
non adeo mirum est quam videri potest. Sanguis enim e manu in cor
quaternis quinisque minutis secundis recurrit.”

“At tu iam dixisti venenum idgenus nullum dari, quod tam celeriter
necaret.”

“Nullum nobis notum esse dixi. Verum non tam certo mihi constat utrum
Catharinæ de Medicis non fuerit.”

“Quidnam habet Catharina de Medicis commune cum re ista?”

“Nihil — nisi quod antea quod factum est, fieri iterum possit,”
respondit ille. “Antiquæ illæ fabulæ absque dubio fuerunt exaggeratæ;
tamen pæne certum est reginam Navarræ manutiis venenatis fuisse
exstinctam, Ducem Andinum odore rosæ, Principem denique Portianum
fumo venenatæ lampadis. Casus vero hic nequaquam tantopere extra
rerum ordinem putandus est.”

“Sic profecto,” probo ego in silentium relapsus tremens; est enim
quid horribile ac reformidabile circa veneficos.

“Denique,” prosequitur Godfrey, “est in hac re quod nec ego, nec tu,
nec quisquam rationis compos credet, hunc nempe Francum, Diis notum
unde — Parisiis fortasse — titulo Vantine obtento, domum eius
exquisivisse, eo viam reperisse eo solo consilio ut illic sese
occideret. Ipse aliud quid negotii habebat, et in eo exsequendo morte
est affectus.”

“Reperistine quis ipse fuerit?”

“Non reperi; nullo in diversorio nomen eius relatum est; consul
Francicus ne fando quidem unquam de eo audivit; nullæ societates
Francicæ sodalem eum agnoscunt; in centuria Francica fuit ignotus.
Quasi e nubibus delapsus esse videtur. Remulcavimus officinæ nostræ
Parisiacæ, ut illi indagarent; hac vespera responsum exspectamus. Sed
etiam siquis Theophilus d’Aurelle fuisset reperiremus nihil nobis
prodesset.”

“Eccur?” quæro ab eo.

“Manifestum siquidem est id non suum nomen fuisse.”

“Perge, mi Godfrey, narra ex ordine,” dixi ei in me renidenti; “mihi
enim non est clarum.”

“Atqui satis liquet. Quinque pagellas in sacculo habebat, nullas
pares. Sextam, nullo fortasse delectu submisit Vantine.”

Tum, utique, perspexi, nec aliter sensi quam doctus Hispanus videtur
sensisse quum Columbus ovum in fundum statuisset. Hoc exemplo meo
Godfrey iterum ridere cœpit.

“Verus ille d’Aurelle, quiscunque is reperietur fuisse,” subiungit
ipse, “poterit nos iuvare. Sin aliter, decuria lictoria Parisiaca
nobis succurret. Mensuræ Bertillonianæ hominis mortui remulco ei
missæ sunt. At ne hoc quidem iuvabit, si nunquam captus fuerit. Sed
consilia eius ne tum quidem eruemus, donec aliquid de eo clare
constiterit.

“At, mi Godfrey,” rogo eum, “demus te scire quis is fuerit, quid
negotii cum Vantine ei intercesserit — demus denique te recte
divinare quis et cur occiderit eum — dic, sodes, quínam id factum
sit. Hoc est quod me ludit. Quínam id factum est?”

“A!” refert Godfrey. “Hic est nervus rei! Quí id factum sit? Iam te
monui bellum hunc esse casum, mi Lester. Exspecta paulisper dum
Parisii eloquantur!”

“Hoc admoneor,” inquam me erigens, “mihi quoque Parisios remulcandum
esse negotio quodam ipsius Vantine.”

“Eodemne isto negotio?”

“Non isto; institores eius illinc supellectilem ei, quæ non sua est,
permiserunt. Hunc errorem cum iis me componere iussit.”

Pulso nolæ puerum atriensem accersivi, albulam[2] remulcalem petivi,
atque nuntium ad Armand & Filium misi eos de errore edocturus,
nomenque domini arcæ, quæ modo apud Vantine est, ab iis postulavi.
Dum ego huic rei operam dabam, Godfrey meditabundus fumansque sedebat
oculis nihil cernentibus, et in inane fixis; sed quum ego iterum
consederam, fumamque[3] ad colloquium prosequendum accenderam, somnia
sua excussit, pileoque[4] sumpto in pedes se erexit.

“Me iterum natinari[5] oportet,” fatur. “Hic sedere, theoremataque
texere plane nihil proderit donec tuta iaciamus fundamenta, quibus
aliquid instruere possimus.”

“Una saltem in re Goldberger non erravit,” inquam. “Post tuum
discessum ostendit nobis cuncta scelera non esse poesin, sed mera
acta bellualia. Fortasse hoc —”

Telephonus me appellavit.

“Heus,” respondi sublato auscultatorio.

“Tune is es, Here Lester?” quærit vox.

“Ego sum.”

“Hic Parks est,” protinusque sensi vocem eius, quæ tremula et rauca
erat quodam animi impulsu, me non agnovisse. “Here mi, possesne huc,
in domum, extemplo venire?”

“Possum,” respondi miratus, “si id magni referat. Herusne Vantine me
vult?”

“Omnes te volumus!” refert vox, et in singultum erumpit. “Per Deos
immortales, Here Lester, veni confestim.”

“Bene,” respondi sine ulteriori verbigeratione, intellexi enim eum
iam nullo modo esse sui compotem. “Aliquid apud Vantine accidisse
videtur,” docebam Godfrey, ut auscultatorium appendi. “Parks pæne
extra se est, meque illico advenire flagitat,” et sine mora sumo
pileum lænamque[6] discessurus.

“Visne etiam ego tecum eam?” rogat Godfrey.

Pressus quidem ut eram rerum gravitate, risui temperare, audita
quæstione, et modo eam ponendi, non poteram.

“Satius fortasse feceris,” respondi. “Invitatio prorsus serio
sonabat.”

Tollenone[7] uná descendimus, ac tria minuta post digam[8] meritoriam
intercepimus, et ortum versus, sub itinere, versus Plateam,
ferebamur. Interea rorare cœpit, ac bitumen pavimenti speculi nigri
more micabat, luminibus in eo depictis huc et illuc vacillantibus.
Viæ prope erant inanes, quod theatrorum frequentiæ iam dissipatæ
erant, sicque Plateam nacti, in eaque deorsum versi, digarius
scintillarium suum adegit, nosque versus Quartamdecimam Viam ita
ferebamur, ut celeritas mihi canonum urbis conditiones in mentem
revocaret. Sed nullus lictor se ingessit, et sic quinque minutis post
ante ædes Vantine appulsi constitimus.

Parks videbatur in fastigio graduum me opperiens stetisse, nam pæne
antequam diga nostra constitisset, ipse halitans decucurrit. Ope
luminum Plateæ vultum eius animadverti, dum digario tessellam[9]
argentariam tradebam, ac fere me obstupefecit.

“Tune is es, mi Here Lester?” halitat ipse. “Dii te ament! Quam me
delectat hic te videre — !”

Brachium eius contrectavi.

“Erige sis te mi homo!” solor eum. “Noli dilabi. Fare nunc — quid
accidit?”

Omnium nervorum contentione se composuit.

“Iam tibi ostendam, mi Here,” quibus verbis sursum gradus cucurrit,
et per vestibulum ad fores conclavis, ubi cadaver Franci inveneramus,
antecessit.

“En, illic, mi Here!” ait singultans. “Intra illic!” ipse autem
parieti se applicuit, dum ego conclave ingressus sum.

Conclave luminibus erat collustratum, meique oculi pro momento
occœcati splendore, primum nihil fere discernere poterant. Cœcutiens
vidi Godfrey proruere, seque in genua prosternere.

Tunc oculi mei claruerunt, vidique in ipso puncto loci, ubi d’Aurelle
exspiraverat, alterum corpus — anne fuit idem, eodem quodam arcano
modo repositum, ut tragœdiam, postmeridiem ante oculos nostros actam,
repræsentaremus?

Memini me proclinatum ut vultum eius contuerer —

Vultus erat Philippi Vantine.

Minutum temporis elabi oportebat dum ego ibi stabam attonitus et
tremens. Conscius quodammodo fui Godfrey examen instituere. Tum vocem
eius audivi:

“Mortuus ipse est!” inquit.

Tum pro momento silentium est factum.

“Cerne hoc, Lester!” acrem audivi vocem Godfrey et mandatoriam. “Per
omnes Deos Deasque, aspice hoc!”

Godfrey genibus insistens aliquid sublatum tenebat.

“Cernedum istud!” iterum me inclamat.

Manum mortui sublatam ostentans tenebat; manus erat dextra; manus
tumida et decolor. Eius in obverso, paullo supra digitorum iuncturas,
duo minuta erant vulnera, e quibus paucæ guttæ sanguinis manabant.

Ut vero stupens contemplabar, spectaculum cadaverosum, vix propriis
fisus oculis, vocem audivi semi-suffocatam pone me, iterum iterumque
repetentem:

“Illa mulier est quæ hoc patravit! Illa mulier patravit. Dii eam
perdant! Illa mulier hoc fecit!”

    1. Convolvulus, præter sensum consuetum apud Latinos modernos
     \ nicotianam significat in modum digiti convolutam, cuius
     \ accensi fumum exsugimus, sive fumamus.
    2. Albula, charta, cui nihil inscriptum est, sed ad inscribendum
     \ parata. Album Romanis notum.
    3. Fumam vocant Latini moderni vasculum, quod nicotianá
     \ referciunt, accendunt, fumumque per sugibulum exsugunt.
    4. Pileus tegumentum est capitis, plerumque e coactili factum.
    5. Natinari, satagere, esse negotiosum; est Romanum.
    6. Læna, tunica superior, levior.
    7. Tolleno, machinamentum, quod homines, vel onera, in sublime
     \ tollit, aut demittit; est Romanum.
    8. Romani duos equos iunctos bigam, tres, trigam, quatuor
     \ quadrigam appellarunt; ego currum, cui nulli equi iuncti sunt,
     \ ideoque quasi _de_iuncti existimantur, digam voco. —
     \ Meritoriam, hoc in sensu, est Romanum.
    9. Tessella argentaria vel tessera, ut supra (Cap. iii), est
     \ pecunia chartacea, quam argentariæ evulgant. — Argentaria est
     \ taberna, cui pecunias nostras concredimus; Romanum est.


Caput V.

Grady Operam Confert.

Quæ dehinc gesta sint haud clare memini. Tanto me stringore afflictum
sensi, ut vix satis virium colligere possem quo vel ad sellam
propinquam me referre, ibique considere valerem, ubi sedendo oculis
vagis atram rem in stragulo prostratam contemplabar. Persuadere mihi
conabar me victimam esse larvæ cuiusdam et ab incubone opprimi; hæc
omnia a propriis nervis meis, laboribus perstrictis induci, ac brevi
me allevatum iri. Nullus revera dubito quin nimium laboris
pertulerim; otio me egere ac recreatione; esto, iam dabo operam . . .

Et tamen per omne id tempus satis intellexi non larvam, non incubonem
me premere, sed patentem claramque veritatem; Philippum Vantine esse
extinctum — a muliere cæsum. Quisnam id mihi dixit? Tum etiam memini
vocem singultantem . . .

Bini aut terni aliqui in conclave venerunt — Parks et alii famuli, ni
fallor; audivi vocem Godfrey mandata varia edentem; denique aliquis
sublato ad labia mea poculo me bibere iussit. Eram tamquam automaton;
inde tussire ac sputare, beneficum calorem percipere; tum iterum
amplius bibi. Postea iterum vidi Godfrey mihi imminentem stare.

“Meliusne nunc te habes?” sciscitabatur.

Nutu capitis respondi.

“Nec miror te esse excussum tanto infortunio,” pergit, “et ego ægre
pedibus sto. Interim famulos medicum Vantine accersere iussi — sed
ille nihil prodesse poterit.”

“Reverane ipse mortuus est?” quæro mussans, oculis meis super
contractam ac prostratam rem quiescentibus, quæ paullo ante Philippus
erat Vantine.

“Prorsus ita uti ille alter.”

Tum cœpi meminisse; prehenso igitur eius brachio, eum ad me detraxi.

“Godfrey mi,” susurro ei, “cuiusnam vox illa fuit — aut somniavine —
de quadam muliere?”

“Non somniavisti — is Rogers fuit — ipse fere insanit. Simul atque ad
se rediverit, historiam eius eliciemus.”

Interim aliquis eum prope ad ianuam sevocavit, dum ego solus
relictus, oculis in inani vagabar. Fuitne ergo mulier in vitam
Vantine implexa! Ea fortasse in causa fuit quare uxorem non duxisset.
Miror quæ fœda arcana in lucem protractanda sint!

Verum si mulier occiderit Vantine, eandem ipsam necesse est et
d’Aurelle occidisse. Ubinam ipsa latuit? E quibusnam insidiis ictum
intulit?

Circumspexi conclave, ut tremor me incesserat. Trepidus surrexi de
sella, palpansque ad fores accessi. Godfrey me venientem audivit,
circumvertit se, vultuque meo conspecto ad me venit, et brachio meo
prehenso me fulsit.

“Quidnam te angit, Lester?” quærit.

“Sustinere hic non possum,” halitavi. “Nimium est horridum.”

“Relaxa tuum animum! Prodi huc, sume alterum pocillum.”

Eduxit me igitur in ambitum, atque oblatum alterum pocillum brisæi[1]
me quodammodo mihi restituit. Pudebat me ignaviæ meæ, verum ubi
vultum Godfrey conspexi, vidi quam et ille palleret.

“Fac et tu pocillo sumpto tibi consulas,” eum monui.

Mox audivi obbam[2] super pocillo clangere.

“Non memini quo unquam tempore ipse ego sic efflictus fuerim,” ait
deposito pocillo inani. “Adeo ista res fuit tætra ita improvisa — et
tum Rogers partem furentis agit. A, denique hic est medicus,”
subiungit, quum ostium panditur, et Parks medicum intromittit.

Doctorem Hughes utique novi, salutem illi nutu reddidi, atque cum eo
et Godfrey in anterius intravi cubiculum. Verum ego necdum satis ad
me redii, nec plus quam considere valebam eumque intueri, dum ipse
genibus insistens cadaver inspexit, seque de morte hominis certiorem
facere conabatur. Deinde audivi Godfrey ei cuncta quæ sciebat
narrare, dum Hughes dubitabundus auscultabat.

“At vero hoc absurdum est, ut satis scis,” obtestatur medicus,
postquam Godfrey conticuit. “Res istiusmodi hic, Neo Eboraci, non
fiunt. Florentiæ, Medio Ævo, fortasse; sed non hic, sæculo vicesimo!”

“Vix vel ego meis sensibus fidem habeo,” assentitur Godfrey. “Verum
hic vidi hodie postmeridiem Francum iacentem, nunc vero hic est
Vantine.”

“Eodem loco?”

“Ipso sane eodem, tam accurata quam discernere queo.”

“Cæsus eodem modo?”

“Prorsus eodem modo cæsus.”

Reversus Hughes ad corpus, manum sauciam iterum magna cura
contemplatus est.

“Quod genus ferramenti, te iudice, Here Godfrey, videtur hoc vulnus
inflixisse?” cœpit medicus quæstiones instituere.

“Ferramentum acutum cum duobus dentibus. Meo quidem iudicio denticuli
tubulorum instar vacui sunt, velut acus subcutanea, atque in fundo
vulnerum guttam, vel duas, reliquerunt veneni. Ut vides, vena est
scissa.

“Video,” ait Hughes. “Manus hic loci vix posset perfodi quin aliqua
vena incideretur. Una vel altera denticulorum id certe faceret.”

“Inde colligo quare duo sint denticuli instituti; nec me falli puto.”

“At tu certe satis nosti nullum exsistere venenum quod tam cito
necet?” quærit Hughes.

Godfrey eum curiose contuetur.

“Vix pauca momenta ante ipse tu memoravisti Florentiam,” monet eum.
“Te innuisse existimo idgenus venenum illic olim exstitisse?”

“Aliquid eiusmodi, fortasse,” assentitur Hughes. “Verba mea solum
spontanea fuerunt, tamen cogitationes istiusmodi mentem meam
percurrisse non negaverim.”

“Aio igitur venenum, quod Florentiæ quinque ex his sæculis
exstiterat, hodie hic exstare. En eius rei argumentum;” et Godfrey
cadaver manu indicavit.

Hughes profundum traxit spiritum e stupore horroreque genitum.

“Verum quod tartareum genus instrumentum illud vulnus intulit?” voce
fere petili, nervisque pæne solutis clamavit. “Præsertim autem
quisnam id librat?”

His dictis circumspectabat conclave ac si explorare posse speraret
magnam ac potentem manum ad feriendum levatam. Tandem tremens se
composuit.

“Ignoscite,” denique fatur, sudorem e fronte manantem extergens,
“equidem rebus istiusmodi assuetus non sum; quin et metuo — revera,
me perterritum sentio,” leni risu, non plane hilari, subiunxit.

“Ita et ego,” addit Godfrey; “ita et Lester; ita quisque alius. Nec
te pudeat oportet.”

“Arcanum rei est,” pergit Hughes, qui suos animi affectus tentabat
explicare, “quod mihi terrorem incutit — aliquid in ista re præter
naturam est — aliquo modo quod capere nequeam. Nam quí evenit ut
victimarum uterque in manu recta ictus sit? Cur non in manu læva? Cur
in manu vel maxime?”

Godfrey desperans, vulsu humerorum respondit.

“Id potissimum est quod nobis solvendum erit,” inquit.

“Necesse erit nobis lictores invocare,” suadet Hughes. “Fortasse ii
solvere valebunt.”

Godfrey leni dubitantis risu represso respondit:

“Opportunitas saltem illis tribuenda est; visne id fieri curem?”

“Volo,” inquit Hughes, “et hoc statim fieri iuvabit. Quo citius huc
pervenerint, eo erit melius.”

“Faciam sine mora,” et his verbis e conclavi excessit.

Hughes in grabato, prope ad fenestram, gravi pondere consedit,
frontemque sudantem manu tremula iterum detersit. Mortuis tractandis
ipse tam erat assuetus — sed morte decora sublatis, morte in lecto,
aut vero e quacunque causa iusta et probe intellecta provenienti.
Verum mors, hac in terrifica et arcana specie, trepidatione eum
perculit; causam mortis idgenus capere non poterat, et ob id
attonitus stupuit. Ipse medicus erat, suumque fuit res tales
intelligere; et tamen ecce casum mortis, qui ipsius peritiam ratione
causæ ita elusit, quam cuiuscunque e trivio. Eventum tam præter
ordinem eum ad propriam scientiam addubitandam, examinique
substernendam adegit — quod quidem optimum quemque nostrum
confunderet.

Dimidia ista hora certe erat acerba. Hughes usque in grabato sedebat
graviter spirans, oculis in solum fixis, fortasse propriam inscitiam
meditatus, fortasse dubiis vexatus, utrum rectene hactenus semper an
perperam hoc vel illud ægris præscripsisset. Quod quidem ad me
attinet, ego de amico meo morte sublato meditabar. Memoriá tenebam
Philippum Vantine, ut mihi semper fuit cognitus — virum nempe comem,
lepidum, vere Christianum. Reputabam mecum suaves eius oculos, ut me,
etiam paucis ab hinc horis, amice contueri consueverint; audire mihi
videbar vocem eius, palpare manus mihi porrectas. Ut vir tantus et
talis hunc in modum interimi, feriri a secreto sicario, armato telo
venenato.

Mulier! Mens mea continuo ad hanc rem recurrit. Mulier! Venenum
semper mulierum fuit telum. Sed quænam illa? Et quí evasit? Ubinam
delituit? Quonam modo valuit tam accurate ferire? Ac præprimis
quamnam ob rem Philippum Vantine præ omnibus suam victimam selegerit
— Philippum Vantine, qui nullam unquam mulierem vilipenderat — tum
pausam feci. Perspexi enim me revera, præterquam quod ipsi placuit
mihi enuntiare, de Vantine nihil novi. Parks sciet. Tum iterum
cogitati me pudere cœpit. Num illud secretum nobis eruendum erit? Num
ille ad prodendum suum herum adigendus erit?

Vultus meus rubore flagrabat. Nullo pacto; id non faciemus — id
turpissimum esset.

Foribus apertis Godfrey intrabat. Nunc iam non erat solus. Simmonds
et Goldberger eum comitabantur, quorum vultus prodebant eos haud
minus quam me agitatos ac dubios esse. Etiam tertius quis cum iis
erat, quem ego non noram; sed mox intellexi eum Freylinghuisen,
medicum mortuarii esse.

Hi omnes cadaver inspexerunt, Freylinghuisen autem genibus fultus
manum sauciam inspiciebat; tum iuxta doctorem Hughes consedit, et
paullo post eos submissa voce colloqui audivimus cuius disceptationis
materiam substratam facile coniectare poteramus. Ego et id facile
hariolari poteram de qua re Godfrey et Goldberger in ulteriori angulo
disseruerint; attamen minus hariolari quibam quare Goldberger, loco
aliquid agendi, sursum deorsumque in conclavi ambularet, mystacesque
torsitaret sollicite, et horologiolum semel iterumque aspectaret.
Aliquem exspectare videbatur, sed non ante intellexi quam viginti
minuta post, quis is esset. Foribus tunc apertis vir quidam
intromissus est humilioris staturæ, vultu rubente, spissis
strictimque putatis mystacibus, oculis residentibus, præterque
consuetudinem micantibus. Ingressus conclave circumspexit et capitis
nutu Goldberger consalutato, quærebundus me aspexit.

“En hic tibi sisto Herum Lester; Delectus Lictorius Grady,” fatur
Goldberger, quum denique intellexi administrum ipsum a decuria
agentum advenisse, ut casum totum sua in persona administraret.

“Herus Lester, consultor iuris heri Vantine,” subiunxit in
explicationem mortuarius.

“Te, mi Here Lester, novisse gaudeo,” dixit paucis Grady.

“Nunc autem,” fatur mortuarius, “ad rem occipiendam parati sumus.”

“Necdum,” negat minus civiliter Grady. “Primum relatoribus facultatem
faciemus recedendi,” fatur Grady, transpectando in Godfrey, e regione
sedentem, cuius vultus obnubilare cœpit.

Ipse et ego rubore perfundebar, iamiamque obtestabar, sed Godfrey
gestu ut silerem me permovit.

“Valet, mi Lester,” inquit Godfrey, “Herus Grady iure utitur suo.
Discedam — usque dum ipse me invocaverit.”

“Diu tum exspectabis,” risu sarcastico regerit Grady.

“Quo diutius exspectavero, hoc erit pro te, Here Grady, deterius,”
quiete refert Godfrey, tum pandit ostium, excedit, clauditque pone
se.

Grady coccineo rubore stupens post eum respectabat paululum, dein se
composito haud facili nisu, se denique ad mortuarium convertit.

“Omnia rite constituta sunt, Here Goldberger,” fatur, tandem, et ad
processum observandum consedit.

Mihi, doctoribusque Hughes et Freylinghuisen pauca suffecerunt minuta
ad cuncta quæ de hac priorique tragœdia scivimus evolvenda. Grady iam
ad minuta tenere videbatur omnia quæ ad mortem d’Aurelle spectabant,
nam, nisi quod subinde capite annuit, relata excepit quin nos
interpellaret.

“Nonne, Here Simmonds, habes elenchum omnium in hac domo famulorum?”
quærit ab eo post relata finita.

“Habeo,” refert ille, et elenchum illi tradidit.

“Hem,” mussat ipse elencho viso. “Quini eorum. Quidquamne tibi de iis
notum?”

“Hi cuncti multos annos apud herum Vantine exegerunt, mi Here,”
respondit Simmonds. “Quantum mihi constat, omnes sunt bene morati.”

“Quisnam eorum reperit cadaver Vantine?”

“Parks, ut puto,” respondi ego; “etiam ipse me accersivit.”

“Satius erit eum citare,” inquit Grady, dum interea elenchum plicatum
in sacculum condidit.

Parks intravit non parum hæsitabundus; sed quæstionibus Grady clare
et compositus respondit. Primum quæ post meridiem evenerant narravit,
dein ad eventus vespertinos evolvendos perrexit.

“Herus Vantine cœnam domi sumpsit, mi Here,” narrat Parks. “Si recte
memini, dapinatum est horá septimá. Finivit paullo post horam
septimam cum dimidio. Ego eum non vidi, quoniam in cubiculo eius eram
occupatus res varias, uti et vestes eius disponendo. Sed ipse iubebat
Rogers —”

“Nihil ad te quid ipse Rogers iusserat,” incidit Grady. “Id tantum
narra quod tu scis.”

“Etiam bene, mi Here,” refert Parks mansuete. “Copiosis detinebar
agendis — quod, ut scis, heri ex Europa redivimus — itaque
prosequebar opus res recondendi, et quæque ad sua loca disponendi,
donec iam octavam cum dimidio præterivisse oportebat, quum Rogers me
vocantem audivi. Domum flagrare autumabam, proin celeriter descendi.
Illic stabat Rogers in ambitu, velut qui spectrum viderat. Ipse
gravius spirabat, et versus hunc locum digitum porrigebat, ego
introspexi, vidique herum Vantine hic iacentem —”

Vox eius in fauce hærebat, tamen post pausam effecit ut paulatim
prosequi posset.

“Tunc per telephonum accersivi herum Lester,” subdidit, “et hæc est
summa omnium quæ scio.”

“Satis est,” ait Grady. “Hæc pro præsenti sufficient. Mitte Rogers
intro.”

Vultus Rogers conclave intrantis stringore quodam me affecit, quod
hominem fere efflictum prodebat. Homo ipse erat annorum circiter
quinquagenúm, iam canester, vultu raso, plerumque e bona valetudine
rubicundo. At nunc facies sua erat livida, genæ sulcatæ ac depressæ,
oculi sanguine suffusi et hæsitantes. Intra conclave potius
volvebatur quam itabat, atque una manu, acsi suffocari timeret, gulam
premebat.

“Præbe illi sellam!” iubet Grady, atque Simmonds protulit unam, illi
supposuit, ipseque iuxta eam constitit. “Nunc, mi homo,” pergit
Grady, “fac ut te componas. Interim tamen, quid rei sit eloquere!
Numquamne antea hominem mortuum vidisti?”

“Id nequaquam refert,” halitat Rogers. “Id nihil est — quamquam
hominem cæsum antehac vidi nunquam.”

“Quid?” acriter quærit Grady. “Num illum alium hoc postmeridiem non
vidisti?”

“Ea alia res est,” gemit Rogers. “Eum non novi. Cæterum et iam putavi
eum sese occidisse. Omnes ita putavimus.”

“Atqui Vantine idem fecisse non putas?”

“Scio eum id non fecisse,” ait Rogers, dum vox sua in petilem
exsurgebat vagitum. “Illa mulier id fecit. Dii eam perdant. Ipsa id
patravit! Sciebam eam tale quid scelesti moliri quum eam
intromiseram!”

    1. Brisæum voco temetum, e brisa, destillatum. Brisa autem est
     \ id, quod ex uvis expressis superest. Vapores brisæ igni
     \ subictæ, in retortis tubis sub aqua refrigerati vasculis
     \ guttatim excipiuntur, vocanturque spiritus; qui si e brisa
     \ sit, vocabitur brisæus; si e vino, vel potius e fæce vini,
     \ vinaceus; si e secali, secálinus, potus Anglis gratissimus, et
     \ sic deinceps. Medici Anglici spiritum frumenti inepte
     \ appellant, Germani autem æque inepte vinum ustum, nisi Germani
     \ vinum urant, nos coquimus, aut destillamus. Vinaceum Franci de
     \ nomine urbis suæ Conaci appellant.
    2. Est lagena aquaria vitrea.


Caput VI.

Mulier in Causa.

Iam cœpit prodire; secretum quamlibet sordidum, quamvis turpe,
revelandum erat. Vidi vultum Grady torvis lineamentis compositum;
audire erat fremitus cæterorum, ut audirent prorsum enitentium.

Grady e sacculo lagenulam protulit, eamque aperuit.

“Sume sis haustum ex hoc,” affatur Rogers, eamque illi in manus
tradit.

Satis clare audivi lagenulam dentibus eius allidi, ut eam ori suo
avide applicuit, atque ternos aut quaternos sumpsit haustus.

“Gratias, mi Here,” retulit Rogers dum lagenulam domino restituit.
Vultus aliquantum coloris induere cœpit; animadvertere tamen putabam
alium modo in oculis eius esse obtutum — nam in locum horroris timor
successit.

Interim Grady capsulam orificii lagenulæ non sine magna cura
cochleatim intorsit, ipsamque sacculo recondidit. Rogers tamen toto
hoc tempore eum furtim observabat, subinde os suum, automati instar,
tremula manu tersitabat.

“Nunc itaque, Rogers,” incipit Grady, “sumere tibi otium te volo, et
cuncta minutatim edisserere quæ hic hac vespera evenerunt. Tu enim
asseruisti mulierem istam rem patravisse. Perge igitur, memento tamen
satis otii tibi suppetere.”

“Itaque, mi Here,” fari pergit Rogers tractim, veluti qui verba sua
caute ponderat, “herus Vantine post cœnam, circa horam septimam cum
dimidio prodivit — fortasse etiam paullo tardius — meque hic et in
cubiculo contiguo cuncta lumina accendere iussit. Ut vides hic lumina
sunt spiritus anthracini[1] et electrica; ego cuncta accendi. Ipse
interea in musicarium,[2] ad adversum ambitús intravit. Post lumina
accensa et ego intravi significavique lumina esse accensa. Eum
imaginem, quam modo emerat, spectantem reperi, sed ea protinus missa,
huc in ambitum prodivit.

“ ‘Nolo turbari, Rogers,’ ” mihi dixit, ac protinus huc intravit,
foresque post se clausit.

“Fortasse vicena minuta post nola ostii continnivit, ego ostium
aperui, vidique mulierem in fastigio gradús stantem.”

Rogers paululum conticuit, ac semel iterumque glutivit, acsi faux
illi arida esset, vidique digitos eius nervose convelli.

“Novistine eam?” quærit Grady.

Rogers collare suum vellicando solvere nervose satagebat.

“Non ego, mi Here, nunquam eam antea vidi,” rauce respondit.

“Describe sis eam.”

Rogers clausit oculos acsi memoriam recolligere vellet.

“Ipsa spissam ricam[3] gerebat, mi Here, ideo nec satis accurate eam
vidi; primum tamen quod mihi præsertim innotuit, oculi erant — et hi
ardere, meque plane penetrare parebant. Facies pone velum candicabat,
satisque vidi labia rubere — aspectum eius, mi Here, inde ab initio
aspernabar.”

“Quí erat induta?”

“Atrá stolá, tam parum quadratá[4] ut illico animadverterem antequam
locuta esset Francam eam esse.”

“A,” miratus ait Grady, “ipsa igitur Franca erat!”

“Ita, sane; tamen paululum etiam Anglice callebat. Herum Vantine
paucis volebat. Docui eam herum Vantine negotiis detineri. Tum
aliquid celeri lingua de necessitate dictitabat herum Vantine
conveniendi, interea tamen non cessavit se per ostium me invito
insinuare, donec stupens animadverti eam iam intra vestibulum esse,
quum demum uno pulsu valvam[5] mihi eripuit, eamque clausit. Num,
Here, hunc agendi modum matronæ esse arbitraris?”

“Minimeque equidem ita dixerim,” assentitur Grady. “Verum, perge,
scitoque tempus nos non urgere.”

Rogers interim in sua rediit, et iam fere volubili sermone
disserebat.

“ ‘Attende, rogo, mea matrona,’ inquam, ‘satis nos hic discrimine
hodie distracti eramus Franciculis, proin si non confestim te hinc
auferes pacate, iam faxo ut eiiciare.’

“ ‘Oportet me herom Vangtine convenire,’ instat illa celeri lingua.
‘Herom Vangtine necessario convenire debeo. Omnino eum convenire
debeo.’

“ ‘Ego vero te hinc necessario exigam,’ dixi illi, brachiumque eius
prehendi. Ad hæc ipsa eiulare, seque mihi e manibus eripere cœpit;
sed ego eam iterum prehendi, sed eodem momento herus Vantine pandit
fores, et in ambitum egressus est.

“ ‘Quid hæc omnia sibi volunt, Rogers?’ quærit herus. ‘Quid mulieris
ista est?’

“Priusquam tamen ego respondere poteram, fera illa felis iam ad eum
convolavit, longamque loquelæ Francicæ scatebram profundere cœpit, ut
mirarer, quí vel spiritum ducere potuisset. Atque herus Vantine
primum stupens loquelam eius excipit, tum favore quodam audivit, et
denique huc eam intro invitavit, foresque post se clausit, ac nihil
amplius de ipsis vidi.”

“Num significare vis te mulierem non foras emisisse?” quærit Grady.

“Hoc ipsum significo. Si hero Vantine placuit cum illa colloqui, erat
bene; suam rem agebat, non meam; proinde redivi in penuariam,[6] ut
cocæ in repurgandis instrumentis cibariis auxilio essem, quoque
momento tintinnabulo audiendo paratus. At non tinniit, itaque
circiter dimidia hora post iterum exivi in ambitum ut testis
discedentis mulieris essem; atque præterivi fores huius conclavis,
sed audivi nihil; tum processi ad ostium, quod magno meo stupore
pessulatum non esse reperi.”

“Tu fortasse pessulum obdere ipse neglexisti,” ait Grady.

“Ostium será recidivá est instructum, mi Here; quum mulier impulsu
adegit valvam, sera clausa est, audivi recidere.”

“Certusne de ea re es?”

“De nihilo certior, mi Here.”

“Quid postmodum egisti?”

“Obseravi ostium, pessulum obdidi, ac per ambitum retro ambulare
cœpi. Quodam tamen modo sollicitum anxiumque me sensi, prohinc ante
fores constiti et auscultare cœpi, sed nihil audivi; tum leniter
pulsavi, sed responsum nullum tuli; dein elatius pulsavi, dum cor
mihi surrigi et in faucem subsultare minitabatur. Ast usque nullum
accepi responsum, ac tum demum nihil pensi faciens fores aperui et
introspexi — ac primum quod mihi sub oculos cecidit, ipse erat —”

Rogers subito conticuit, iterumque gulam suam palpavit.

“Iam brevi valebo, Here,” ait gravi halitu. “Id me subinde opprimit.”

“Nihil urget,” solatur eum Grady, et quum meatus spiritús allevatus
est, “Narra, sodes, quid tum fecisti?”

“Tantopere pavitavi, mi Here, ut vix pedibus consistere valerem;
tamen ad imum gradum magno conatu perveni, et Parks inclamavi, qui
protinus currens descendit — et hoc totum est quantum memini, mi
Here.”

“Mulier non hic interfuit?”

“Minime.”

“Perquisivistine penetralia?”

“Non feci; quandoquidem ostium non obpessulatum reperi, satis scivi
eam discessisse. Ostium ipsa non impulit, verita ne ego audirem.”

“Hoc quidem verosimile sonat,” probat Grady. “At quid te inducit ad
credendum eam heri Vantine necem intulisse?”

“Hem, mi Here,” Rogers tractim respondet, “iam fateor me non
oportuisse id asseverare; verum ostio ita reperto, dein sic invento
hero Vantine, me quodammodo supplantatum sensi — non revera sciebam
quid tum loquerer.

“Iamne non idem nunc sentis?” acriter quærit Grady.

“Nescio, mi Here, quid cogitem.”

“Tu asseverasti te eam mulierem antea nunquam vidisse?”

“Nunquam vidi.”

“Unquamne ea hic antea fuit?”

“Non, quantum ego sciam. Primum enim quæsivit utrum herus Vantine hac
in domo habitaret.”

Grady capite annuit.

“Optime factum, Rogers,” inquit. “Proxime locum tibi in cohorte
nostra lictoria assignabo. Agnosceresne mulierem si eam iterum
videres?”

Rogers respondere dubitabat.

“Nollem pro certo affirmare, Here,” respondit denique. “Fortasse
possem, fortasse non.”

“Rubra labella, facies candida, micantesque oculi haud tuta sunt
indicia sequenda,” monet Grady. “Numquid accuratius eam describere
non posses?”

“Vereor ut possim, Here. Nihil nisi generalia indicia de lineamentis
mulieris perspicere poteram.”

“Tu etiam fateris te ista cubicula non exploravisse?”

“Non feci, non enim intravi ianuam.”

“Cur non?”

“Metui.”

“Metuisti?”

“Sane, mi Here, etiamnum metuo hic esse.”

“Parksne huc intravit?”

“Non fecit; eum haud aliter quam me sentire puto.”

“Quínam tum scivisti Vantine mortuum esse? Cur non tentavisti illi
succurrere?”

“Intuitus satis sufficiebat ad intelligendum opem nulli fore usui,”
respondit Rogers, respiciens in rem convulsam in solo iacentem, non
sine manifesto horrore.

Grady eum pro momento acri obtutu conspexit, sed nulla subesse causa
videbatur quare narrationem hominis in dubium vocaret. Dein Delectus
Lictorius in conclavi circumspexit.

“Est hic aliquid quod capere nequeo,” dein fatur, “et hoc est, quid
Vantine cunctis his luminibus indiguerit. Quidnam ipse hic agitabat.”

“Pro certe scire, mi Here, utique non possum; attamen existimo eum
congeriem variarum quas ex Europa importaverat supellectilium
aspectabat. Ut tibi cognitum, ipse conquisitor callens harum rerum
fuit. Sunt quinque aut sex eiusmodi res in cubiculo proximo.”

Sine verbo Grady surrexit, transivitque in cubiculum contiguum, nos
vero post eum; Rogers tantum remansit ubi sederat. Memini me per
humerum respexisse vidisseque quam ipse sese in sella conglobaverit,
acsi grande quoddam onus eum oppressisset quamprimum nos terga
verteramus.

Memoria Rogers tamen mihi in conspectu rerum ante nos positarum cito
excidit.

Cubiculum interius splendore luminum erat perfusum, supellex autem
sine ordine erat disiecta, prorsus ut ego antea hodie videram. Una
tantum res erat loco suo dimota, ea autem erat arca Boulé.

Hæc ad medium usque cubiculum erat promota, et in plenissimum
fulgorem luminum candelabri collocata. Illic ea stabat radians sua
arroganti pulchritudine, prorsus res per se sola.

Quisnam adiuvit Vantine in eum locum arcam movendo? quærebam ab ipso
me miratus. Nec Parks nec Rogers memorarunt se id fecisse. Hinc me
retro in conclave converti.

Rogers usque in sella sedebat contractus et prorsum inclinans, vultu
palmis obtecto, et quum eum in humero attrectavi nervoso motu eum
contremuisse sensi.

“O, tune is es, mi Here Lester?” quærit profundo spiritu. “Ignosce
mihi, iam nec sum ipse ego.”

“Perspicio,” respondi illi leniter, animum eius demulcens, “nec
miror. Quærere tantum volebam — tune ullam supellectilem in eo
cubiculo movere iuvisti?”

“Anne movere iuverim, mi Here?”

“Mutare scillicet locum hoc postmeridiem ullius supellectilis?”

“Non ego; ne ullam quidem earum rerum, mi Here, attrectavi.”

“Bene igitur est,” respondi, retroque in alterum vertor cubiculum.

Vantine mihi ipse memoravit se primo quoque tempore opportuno arcam
exploraturum ad minutas partes; memini etiam quemadmodum oculi sibi
arcam aspectando refulsissent; quemadmodum manus sibi opus musivum
mulcendo tremuissent. Nullum igitur esse potest dubium quin huic
explorationi fuerit intentus quum clamorem mulieris audiverit, et in
ambitum, quid ibi ageretur compertum, exiverit.

Tum ipse cum muliere anticum intravit cubiculum; ipse fores clausit,
ac tum . . .

Animum meum, causam cædis atque explicationem quærentem extemplo
subiit, sed ut ineptam et absurdam dimisi.

In acerrimo ad me compescendum mecum luctamine manibus a tergo
strictis, et, ceu fascinio venenosi colubri rigens, steti, oculis
patulis in arcam defixis; etenim certum existimavi aditum ad
mysterium illic delitescere.

    1. Anthrax, -acis, m., adiectivum, anthrácinus, -a, -um, vocabula
     \ Græco-Latina a Romanis (Varro, Vitruvius) paullo diverso sensu
     \ usurpata Græcis tamen carbonem et carbonaceum significant.
     \ Quum tamen carbo lignum ustum sit Græco vocabulo Latini
     \ moderni lapides fossiles nigros significant, quibus in furnis
     \ fornacibusque urendis ad calefaciendum utimur. Multi, etiam
     \ accuratius lithanthracem eandem rem vocant. Ea eadem materia
     \ excocta spiritus prodit, qui accensus, lumen profundit. Hunc
     \ spiritum vocamus anthrácinum, vel lithantrácinum.
    2. Subaudi cubiculum.
    3. Est genus veli, quo mulieres vultum tegunt.
    4. Quadrare, proprie, est efficere ut aliquid quatuor angulos
     \ habeat; ulterius dicitur de quacunque re, præsertim de veste,
     \ quæ nec largior, nec arctior est quam esse convenit.
    5. Ostia (portæ, ianuæ) nonnunquam e duobus dimidiis constant;
     \ utrumque dimidium vocatur valva.
    6. Subaudi cameram.


Caput VII.

Rogers Percellitur.

Grady, Simmonds et Goldberger interea cubiculum isthoc accuratius
exploraverunt, animos enim eorum suspitio subire cœpit secretum huius
tragœdiæ alicubi intra quatuor huius muros delitescere; verum ego eos
minus sollicite observavi, quod animus mihi circa eam rem languescere
cœpit. Persuasum etiam mihi erat eos ad revelandum arcanum
necquidquam reperturos. Etiam audivi Grady dicentem nullam aliam esse
ianuam nisi eam quæ hoc cubiculum cum altero iungat, et etiam uncos
fenestrarum eos vestigare vidi.

“Has fenestras nemo levaverit quin totam concitet domum,” ait Grady,
digito indicans tortilia,[1] postes fenestrarum comitantia.
“Suscitabula sunt prædonia.”[2]

Sic itaque certior factus se ibi nihil amplius reperire posse,
Simmonds cum cæteris in anticum recessit cubiculum.

“Nunc vero,” Grady allocutus Rogers, “cæteram domum vellemus
explorare.” Hic interea in sella iterum erectus, sibique restitutus,
sedebat. Proinde omnes hi viri simul in ambitum prodiverunt. Ipse ego
cum medicis Hughes et Freylinghuisen in conclavi permansi. Hi duo
interim cadaver sublevarunt, et in grabatum collocarunt, navo et
accuratiori instituto examine. Ego corde gravi consedi eosque
consultantes observavi.

Ludibrio fortunæ attribuendum putavi ut Philippus Vantine victima
moreretur ardoris sui erga has res flagrantis, e quibus tantam animi
voluptatem percipere solebat; et tamen hanc fuisse veram suæ mortis
causam mihi sensim persuadere cœpi. Negandum quidem non erat varios
incidisse eventus qui huic conceptui ac theoriæ repugnare viderentur,
atque theoria ipsa pæne efferata et absurda iudicari posset; tamen ea
ceu radius luminis claritatem in tenebris diffundere quis negaverit?
Hanc cogitationem in animo meo iterum iterumque revolvitavi eo
consilio ut eventus diei in concordiam conciliarem — fateor tamen
haud cum uberrimo fructu. Denique vox Freylinghuisen me e somniis
meis evocavit.

“Uterque casus,” inquit, “prorsus est idem. Indicia omnino sunt
eadem. Certo scio futurum ut paralysin cordis medullæque spinæ dorsi
hoc in casu reperturi simus, ut in altero reperimus. Uterque eodem
veneno est extinctus.”

“Vellesne circa naturam veneni opinionem periclitari?” collega Hughes
quærebat.

“Quædam species acidi hydrocyanici est, ut puto — id enim odor
prodit; sed quinquagies virulentior existimanda quam acidum
hydrocyanicum.”

Deinceps in disceptationem de probabilibus eius acidi speciebus
descenderunt, sermo tamen eorum terminis technicis ita abstrusis
scatere cœpit, ut sensum colloquii eorum assequi non possem.
Freylinghuisen has res utique in promptu habebat — examina siquidem
‘post mortem’ victus eius erat quotidianus, nec dubitandum est quin
exinde a novissimo casu suo in hanc inquisitionem se accingens,
quippe in quo enitére satagebat, si etiam e rubigine memoriæ
laboravisset, se exterserit. Licebat mihi animadvertere eum ex
ostentatione suæ coram Hughes peritiæ haud parum oblectamenti
percepisse, qui quidem ex exercitanda apud familias locupletum
mediciná illustris proventum sibi comparare solebat longe
fructuosiorem quam quo Freylinghuisen par erat, toxicologiæ
haudquaquam esse poterat ita peritus ut medicus mortuarii.

Medicis usque disceptantibus duo speculatores et mortuarius reversi
sunt, atque Doctoris Freylinghuisen explicationem casús silentes
auscultaverunt. Vultus Grady fuscus prorsus nihil prodebat quid sibi
in animo versaretur, sed Simmonds plane conturbatus esse videbatur.
Satis etiam clare ex aspectu eius constabat nihil repertum fuisse
quod arcano lumen affundere posset; atque nunc, ubi sua de suicidio
coniectura concussa iacéret, in invia se deductum sensit. Idem de
Grady existimavi, verum ipse ita sibi temperare par erat, ut nihil
omnino proderet.

Mortuarius duos medicos paucis sevocavit, et cum iis voce submissa
colloquebatur. Tum ad Grady se convertit:

“Doctor Freylinghuisen asserit examine ‘post mortem’ opus non esse,”
inquit. “Indicia mortis omni numero eadem esse cum indiciis mortis
alterius hominis, qui post meridiem hic occisus est. Utrumque eodem
genere mortis sublatum esse in dubium revocari non posse. Item ad
relationem eiusdem tenoris perscribendam se paratum esse ait.”

“Bene res se habet,” probat Grady. “Poterit itaque cadaver cognatis
tradi.”

“Nulli sunt cognati,” interpello ego; “saltem consanguinei nulli.
Vantine suæ prosapiæ fuit ultimus. Casu teneo nostrum consortium
exsecutorem sui esse testamenti, proinde, si nihil obstet, bonorum
omnium administrationem suscipiam.”

“Placet, Here Lester,” iterum probat Grady, ac me contuitus, “Notæne
tibi sunt leges testamenti?” quærit.

“Sunt notæ.”

“Ex obtutu harum conditionum quemquamne cognovisti cui Vantine mors
beneficio esse posset?”

“Licere mihi arbitror tibi has leges revelare,” respondi illi post
pauca momenta. “Demptis paucis legatis pro suis famulis, cuncta sua
bona Museo Metropolitano relicta sunt.”

“Per longiusne tempus illi consultor fuisti?”

“Per multos annos iurium consultores ei fuimus.”

“Unquamne audivisti illi quemquam infensum fuisse?”

“Nunquam,” absque mora illi respondi; “quantum ego sciam, nemo
quisquam inter mortales illi infensus fuit.”

“Ut credo, ipse uxorem nunquam duxit?”

“Nunquam.”

“Quantum tibi cognitum, fuitne unquam cum muliere implicatus?”

“Nunquam,” repetivi. “Mirabar admodum quum fabulam Rogers audivi.”

“Tu ergo, quæ illa mulier fuerit ne suspicari quidem potes?”

“Utinam possem, peropto,” respondi e corde.

“Habeo tibi gratiam, Here Lester,” quibus dictis Grady se ad Simmonds
convertit. “Equidem,” inquit, “nihil amplius hic percipio quod agere
possimus.” Tum subiunxit: “Unum tamen est, mi Here Lester, quod te
rogatum esse vellem. Velis nempe famulos cunctos hic servare usque
post finitam inquisitionem. Si putares aliquid obesse quo id minus
facere posses, ius utique nobis est eos detinere —”

“Id minime expedire puto,” refero ego. “Eorum ad inquisitionem
sistendorum ipse me vadem præstabo.”

“Inquisitionem oportebit me unum diem prorogare,” ait Goldberger.
“Consultum etenim duxi ut Doctor Freylinghuisen cras eius rei
experimenta institueret. Præterea et ostendendum nobis erit quis
d’Aurelle fuerit, his autem viris munus præstitutum esse videtur
mulierem illam reperiendi —”

Grady oculos suos in Goldberger coniecit velut qui sibi nimium
garrire videbatur, quo perspecto mortuarius protinus conticuit. Post
hæc isti quatuor parum in domo morati, illinc discesserunt.

Doctor Hughes ad pauca dicenda superstitavit.

“Satius erit libitinarium[3] confestim advocare,” inquit, “ratum non
est rem diu differre.”

Statim intellexi quo hæc facerent. Iam enim vultus maculas decolores
ac fœdas exhibere cœpit.

“Si ita libeat” inquit, “ego sub itinere domum huc eum mittere
potero.” Pro ista eius humanitate ei gratias egi.

Ostio post eum clauso sonitum pedum in gradibus audivi, conspexique
Godfrey æquo animo descendentem.

“Pauca ante minuta huc intravi,” fatur Godfrey in explicationem, quum
me mirantem conspexit, “atque in diæta circumspexi. Ibi nihil est.
Quam scite administravit res noster Grady?”

“Satis scite; sed si quidquam divinavit, vultus eius certe non
prodidit.”

“Vultus eius nunquam quidquam prodit, quia quod prodat habet nihil.
Hunc contuitum Sibyllinum diu exercuit, usque dum vulgus mirum eum
iudicaret. Revera tamen ipse bucco bardus et inscius est.”

“O, tu, Godfrey, nugaris,” obtestabar, “tu eum præiudicas. Ipse certe
ad rerum radices penetravit. Age, scisne fabulam Rogers?”

“De illa muliere? Profecto. Rogers mihi eam ante adventum Grady
retulit.”

“Te, Hercle, nullum amisisse tempus puto,” iocor cum eo.

“Id nunquam facere solitus sum,” ait blande. “Nunc autem probabo tibi
Grady bucconem et obesæ esse naris. Ipse iam totum audivit
testimonium; numquid tamen scit quæ ea mulier fuerit?”

“Utique nescit,” respondi ei oculis in eum levatis. “Num tu id scire
innuere vis? Tum et ego bucco sum!”

“Mi bone Lester,” obtestatur Godfrey, “tu agens non es — id non tui
negotii est; at Grady est; aut saltem ita putatur; atque securitas
huius urbis, ut loci habitationis, magna ex parte e veritate huius
propositi pendet. Virtute huius opinionis factus ipse est vicarius
delectus decuriæ lictoriæ, itaque præfectus officii.”

“Tu itaque innuere vis te scire quæ illa fuerit?”

“Satis certe me scire mihi videor — et ad id probandum redii. Ubi est
Rogers?”

“Si vis, nolam pulsabo, eumque advocabo,” inquam, quod et feci, et
ipse mox advenit.

“Pulsavistine nolam, mi Here?” quærit ipse.

Rogers usque e nervis laborabat, plus tamen sui compos erat quam
antea, tempore postmeridiano.

“Pulsavi,” illi respondi, “herus Godfrey tecum colloqui cupit.”

Animadvertere arbitrabar eum sensim expalluisse; certe metus in
contuitu suo quo amicum meum aspiciebat discerni poterat. Sed
Godfrey, de sua re certus, leniter subridebat.

“Satius fortasse esset sua erga relatores munia edocere, nonne putas,
mi Lester?”

“Erga quos relatores?” quæro ego.

“Omnes cæteros, utique. Mox enim istam domum obsidebunt. Itaque
Rogers, ad ostium eos excipies, accessum cunctis negabis; dices eos
hic nihil novi comperire posse, oportereque eos nova a decuria
lictoria sibi comparare. Doce eos Delectum Grady has res
administrare, nec dubium esse quin ille cum iis libenter acturus sit.
Probasne hæc, Lester?”

“Probo, mi Ulysses,” subridens respondi.

“Nunc autem,” pergit Godfrey accuratius Rogers observans, “habeo hic
effigiem quam te aspicere velim. Unquamne hanc personam antea
vidisti?” quibus verbis effigiem impressam Rogers tradit.

Hic primum anceps dubitabat, denique tamen effigiem tremula accepit
manu. Iterum formido eum occupavit; tum effigiem ad lucem sublevat,
advertit oculos . . .

“Prehende eum, Lester!” inclamat me Godfrey prorsumque ad Rogers
ruit.

Rogers enim efferate iterum suum prehendit collare, dimidio se
circumvertit, gravique sonitu corruit. Brachia Godfrey casum
leniverunt, at ego nimium stupefactus rigui.

“Cito afferto aquam!” acri voce mandat Godfrey Parks modo sursum
currenti. “Rogers necopinato æger factus est.”

Tum autem, interea dum Parks in ambitu retro currit, video Godfrey
distringere collare hominis intermortui, temporaque eius utrimque
acriter defricare.

“Sperare iuvat hunc non apoplexia tactum,” mussat secum, “revera non
oportebat me eum ita perstringere.”

Verba hæc me quoque ad proprios sensus revocarunt; dein proclinans,
effigiem e manu Rogers prolapsam sustuli. Tum et ego quasi mecum
mussando leniter exclamavi ut oculos aquilos, labia pleniora, faciem
ovariam — eandem quam d’Aurelle secum in horologiolo suo gesserat —
conspexi.

    1. Tórtile, -is, n., filum vocamus metallicum quodlibet.
    2. Apparatus electricus, qui incolas domús clangore aut tinnitu
     \ suscitat et evocat, si prædones fenestras aut ianuas témerent.
    3. Cuius negotium est mortuos sepelire.


Caput VIII.

Cautelæ.

At non apoplexia eum prostravit. Parks, quum pauca momenta post cum
poculo aquæ phialaque in altera manu propere reversus erat, nos id
docuit.

“Impetus hi non sunt illi insueti,” inquit. “Est ista res genus
vertiginis. Præbe illi paucas guttas ex hoc.”

Dein exturata[1] phiala, eam Godfrey porrexit. E vaporibus sensi eam
rem speciem ammoniæ esse. Momento post Rogers, quasi spasmo laborans,
auram captare cœpit.

“Mox satis valebit,” monet Parks optima sperans. “Tamen eum tam male
se habere nunquam antea vidi.”

“Haud æquum est eum in constrato linquere,” monet Godfrey.

“Est sella pulvinata[2] in conclavi musicario,” suggerit Parks, nos
itaque tres hominem inconscium eo detulimus.

Tum ego et Godfrey considentes vigilavimus dum ad vitam halitando
eluctabatur.

“Revera ipse nobis haud multum poterit prodesse,” putabat Godfrey.
“Quin, profecto, dubito fore ut nobis quidquam revelare possit aut
velit. Cæterum vultus eius quum effigiem primum aspexit, quantum nos
scire iuvabat, satis prodidit.”

Sic commonefactus effigiem e sacculo, quo immiseram, exprompsi
iterumque aspexi.

“Undenam id comparavisti?” ab eo quæro.

“Photographus lictorius plura eius fecit exempla. Istud unum eorum
est.”

“Sed unde suspicatus es duas has mulieres unam eandemque esse?”

“Vix scio,” respondit meditabundus. “Utraque est Franca — Rogers
memorabat labia rubra; verosimile quodammodo videbatur. Herus Grady
cras quædam in Record reperiet quæ ipse ignorat. Verum id illi fere
contingere solet. Id tamen modo fiet cum vindicta. Eho,” sibi nunc
interloquitur, “amicus noster sensim ad se redit.”

Rogers contuitus animadverti oculos eius patere. Miratus nos
intuebatur acsi quæreret qui nos essemus. Godfrey brachium suum
capiti eius subiecit, poculumque aquæ labiis eius admovit.

“Accipe haustum huius,” ait illi, et Rogers sponte sua iussum fecit,
per labrum poculi miratus eum aspectans. “Quinam tute habes?”

“Æquo debilius,” refert Rogers pæne susurrans. “Fuine impetu
correptus?”

“Aliquid idgenus factum,” mite refert Godfrey; “at noli angi. Mox
bene te habebis.”

“Quidnam me eo impulit?” quærit Rogers eodem stupore eum intuitus.
Tum vultus eius in purpureum versus est, et eum iterum relapsurum
putavi. Post pauca tamen momenta halitationis quietus iacebat. “Nunc
memini,” inquit, “sine ut effigiem eam iterum contuear.”

Porrexi illi. Manus eius ita tremebant, ut et effigiem vix tenere
posset, vidi tamen ad se sustinendum omnibus viribus eum enisum
fuisse, proin eam satis prospero eventu ad oculos levavit, ac sine
motu animi aspexit.

“Novistine eam?” quærit Godfrey.

Rogers summo meo stupore nutu capitis negavit.

“Nunquam eam antehac vidi,” mutiit. “Primum quum effigiem aspexi
novisse me eam existimavi; at hæc non eadem mulier est.”

“Num tu revera asseverare vis,” acriter quærit Godfrey, “istam non
eandem esse mulierem quæ hac vespera herum Vantine visum venerat?”

Rogers iterum nutu negavit.

“Minime omnino,” obtestatur ille; “hæc nequaquam eadem mulier est.
Ista enim ætate minor est.”

Godfrey nihil respondit; sed consedit oculisque prosequebatur Rogers,
dum hic iacens effigiem spectabat, quum interim vultus ei mollescere
cœpit quasi teneræ cuiusdam memoriæ afflatu.

“Agedum, Rogers,” denique hortabar eum. “Satius tibi erit cuncta quæ
scis prodere. Si ista mulier eadem est, fatere.”

“Iam, mi Here Lester, quæ scivi fassus sum,” respondit Rogers, sed
obtutu oculos meos devitavit. “Et perquam me male habeo. Satius
existimo me in lectum conferre.”

“Id sane præstabit,” statim assentitur Godfrey. “Parks tibi aderit;”
et manum ad recipiendam effigiem protendit.

Rogers eam satis invitus reddidit. Interim labia aperuit, acsi quid
dicere haberet; sed iterum clausit, ac pedetentim se Parks opitulante
erexit.

“Valete, mei Heri, faustamque vobis precor noctem,” fatur mansuete,
seque opera Parks e medio sustulit.

“Ecce!” dico Godfrey, “quid tibi hac de re videtur?”

“Utique mentitur. Iuvabit nos comperire quare mentiatur, facereque ut
resipiscat. Cæterum sera iam est nox — officina me præstolatur. Unum,
verbum mi Lester — cave Rogers evadat.”

“Faciam ut sub oculis sit,” illi promisi. “Ego vero haud puto eum
effugere audere. Quin et fieri potest eum verum dixisse. Nec profecto
credo ullam mulierem quidquam commune cum utralibet morte habuisse.”

Godfrey, ut iam erat discessurus, se vertit, meque intuetur.

“Quis ergo id patravit?” quærit.

“Nemo.”

“Quid? ergone putas utrumque sibi tam absono modo mortem adscivisse?”

“Non puto; non erant suicidia — cæsi sunt — sed non manu humana —
saltem non datá operá.” Hic conticui concius me sine spe fluctuare.
“Tibi nunc, Godfrey, explicare nequeo,” dixi, me quasi purgans.
“Necdum mihi hactenus ad penitus excogitandum otium suppetivit.
Tantulum tibi pro uno die sufficiet.”

“Recte mones,” ait in me renidens, “habeo satis pro uno die. Nunc iam
vale. Sub itinere versus domum circa mediam noctem, si res tunc
finivero, te visam.”

Suspirio respondi. Sollertia Godfrey mihi subinde tædium afferebat.
Iam cupidissimus quietis eram, et tamen multa supererant curanda.
Ille, tametsi sciebam eum laboribus plenum diem exegisse, munusque ei
historiæ plurium antium[3] diurni exscribendæ usque imminere, tamen
erat viribus recens.

“Recte statuis,” respondi. “Si lumen in fenestra mea videris,
ascende. Sin minus, me decubuisse scito; si vero me suscitaveris, te
occidam.”

“Leges pacti probo,” ridens respondit, dum illi ostium pandi.

Ut in ambitu revertor, Parks mihi occurrit.

“Rogers in lectum condidi,” mihi retulit. “Cras mane ille iterum
valebit. Ipse tamen homo curiosus est.”

“Quam diu eum novisti, Parks?”

“Quinque annos ipse apud Vantine exegit. Haud multum de eo scio; est
ipse homo taciturnus; non multa propalat, cuncta secum sollicitus
meditatur. Cæterum munia sua probe persolvit, nisi subinde, ut modo,
fit ut intermoriatur nescio quo impetu.”

“Parks,” dixi subito, “aliquid ex te quæram. Herum Vantine amicum
meum fuisse, meque eum semper summi fecisse, nosti. Fac edissere,
quid de ista quam Rogers de muliere narravit fabula, quid porro de
una alteraque eiusmodi re, ubi de muliere sermo est, quid de his
cunctis tibi videatur? Num tota ista res aliquo vero fundamento
nititur?”

“Prosus null, mi Here,” ait Parks graviter. “Pro hero Vantine octo et
ultra annos caculam[4] egi, et per omne id tempus inter illum
mulierculasque ullas nihil prosus intercessit. Mihi quodammodo
fingebam eum aliquam quondam heram dilexisse, illa tamen mortua est —
nec scio unde mihi hoc finxerim; verumtamen, ex quo ego eum noveram,
mulierem nunquam conspexit — saltem non eo modo.”

“Gratiam tibi habeo, Parks,” dixi illi magno pondere levatus. “Tot et
tanta hodie sustinui, sed hoc me sustinere non posse sensi; nunc vero
—”

“Ignosce, Here,” fatur vox a cubito meo; “iam cuncta apparata
habemus.”

Fere conterritus me verti vidique homunculum vultu rasum illic
stantem, ut manus molliter confricabat, meque blande aspiciebat.

“Vespillo,[5] mi Here,” explicat Parks, quum me stupentem videt.
“Ipse interea advenit dum tu et herus Godfrey in musicario
morabimini. Doctor Hughes eum misit.”

“Sic res se habet,” confirmat homullus; “nosque cadaver pro capulo
paratum habemus. Id et aspectu pulchrum est, opus tamen arduo labore
perfecimus. Venenone, obsecro, fuit ille interemptus?”

“Ita fuit,” respondi quodam tædio, “veneno extinctus.”

“Genus vírulentissimi veneni id fuit profecto; nec dixerim nos nimis
mature advenisse. Quonam vis cadaver collocemus?”

“Cur non ibi ubi modo est relinquatur?” quæro impatiens.

“Esto ut iubes, mi Here,” assensus fatur homo, quum ipse cæterique,
magno meo levamine, cum libitinario discesserunt.

“Nunc vero,” alloquor Parks, “est aliquid quod tibi dicere velim.
Eamus aliquo et consideamus.”

“Quid si in studium ascenderimus, mi Here? Tu non parum videris esse
confectus, si fas sit ita loqui. Licebitne mihi aliquid ad gustandum
afferre?”

“Brisæum acidulatum,”[6] inquam, “si ita placet, etiam pro te.”

“Libenter faciam, Here mi,” et pauca minuta post eodem in cubiculo e
regione invicem sedebamus, ubi non multis horis ante herus Vantine
eodem potu me recreaverat. Dum Parks mihi exadversum residebat, ego
mecum reputavi quid ei dicturus essem. Hominem magni feci, scivi enim
me illi confidere posse. Utcunque periculum rei me facere oportuit.

“Nunc denique, Parks,” iterum orsus, seposito pocillo, “quod tibi
dicere habeo res grandis ac seria est, nec ulli prodideris. Scio te
hero Vantine perquam fuisse devotum — iam et libet fateri eum in suo
testamento tui memorem fuisse — nec ullo pacto dubito quin tu paratus
sis ad eruendam arcanum suæ mortis omnem tuam operam conferre.”

“Nihil quidquam mihi adeo cordi est,” ait Parks avide. “E corde eum
dilexi. Interitum eius gravius fert nemo.”

Facile perspexi quæ iactura mors ista pro Parks fuisset, quæ quidem
eum etiam magis quam me affecit, nam ille non modo amicum, verum
etiam victum amisit, unde eum iam maiori cum sympathia prosecutus
sum.

“Qui tui sensus sit, accurate perspicio,” inquam, “unde et tuam
operam magis expeto. Causam suæ mortis vago quodam modo suspicor; at
hoc nimis vagum est,” subiunxi, quod animadverti oculos eius
exspectatione dilatari; “tam profecto vagum et ambiguum ut verbis
concredere vix audeam. Hoc unum tamen haud vereor dicere — arcanum,
quidquid id sit, in antico cubiculo, ubi cadavera reperta sunt, aut
vero in contiguo, ubi supellex condita est, originem habet. Ea
cubicula será occludam, teque operam dare volo videre nequis te
ignaro eo penetret.”

“Non admodum videtur verosimile quemquam eo penetrare velle, mi
Here,” ait Parks amare subridens.

“At mihi non tam certe constat,” inquam ego serio, ac dissentiens.
“Quin ego in ea sum sententia ut aliquem eo intrare admodum cupidum
esse putem. Quis ille sit, aut quid ibi velit, minime scio; sed ego
curam tibi committo ut eum arceas, atque si te teste eo penetrare
velit, eum capias.”

“Confide mihi de ea re, mi Here,” protinus respondet Parks. “Quid me
vis facere?”

“Ante fores conclavis camam[7] te collocare, et hac nocte illic te
dormire volo. Dein cras videro quas ulteriores cautelas instituere
necessarium putem.”

“Bene est, mi Here,” assentitur Parks. “Camam sine mora eo statuam.”

“Una amplius res superest,” pergo ego. “Mortuariuo mea propria fide
spopondi neminem domesticorum hinc ante inquisitionem factam
discessurum. Ni fallor, licebit illis fidere?”

“Licebit, Here. Dabo operam ut rei gravitatem perspiciant.”

“Præsertim Rogers,” subiunxi eum contuitus.

“Teneo, mi Here,” refert Parks tranquille.

“Factum recte. Nunc ergo descendamus eaque cubicula occludamus.”

Cubicula usque luminibus splendebant; ad limen tamen uterque nostrum
paucillum hæsitabat. Nam in medio feretrum[8] stabat in constrato
tegete opertum aliquid celans, cuius lineamenta horridi quid
suadebant. Verum ego me composui et intravi. Et Parks secutus fores
clausit.

Anticum cubiculum duas habebat fenestras, posticum autem, cornu
domús, habebat tres. Cunctæ erant obseratæ; verumtamen tabellulæ
vitreæ absurdissime fragiles obices mihi videbantur adversum
quemlibet qui revera intrare vellet.

“Num nulli foruli lignei ad tegendas has fenestras usquam exstant?”
quæro.

“Quin exstant; heri tantum sublati et in carpusculum[9] reconditi
sunt. Visne eos referam?”

“Satius puto,” respondi. “Egesne ullius operá?”

“Non egeo; haud sunt graves. Si hic præstolaberis dum ego foris eos
pependero, tu intrinsece uncos instringes.”

“Recte statuis,” probavi eius propositum, et Parks prodiit.

Interea ego posticum cubiculum intravi, et ante arcam Boulé constiti.
Mihi quidem hæc petulantia quadam se ostentare videbatur tanto
fulgore luminum perfusa, singula frustula operis intestinarii mille
radiis luminum reverberatis corusca. Species ea erat iactabunda,
species vanæ ostentatricis, aliorum observationis cupidæ — prorsus ut
hera quondam Montespan animo fingi possit, ut in ambitu speculario
Versalibus solita sit sese iactans vestium susurro comitata,
corporeque, conscia venustatis, nutans decursare. Sed et aliquid
minax, sinistrum ac pestiferum —

Audivi interea strepitum circa fenestram, vidique simul Parks
forulorum unum in locum sublevare. Statim et ego, quadro[10] fenestræ
levato, pessula gravia forulorum in vaginas suas impressi, quadra
demisi atque obseravi. Reliquæ quoque duæ fenestræ pari modo clausæ
sunt, ac postea ultimum circumspectans, lumina deverti. Fenestræ
quoque antici cubiculi ad eundem modum forulis obditæ et obseratæ
sunt, et hac curá solutus suspiravi plane conscius neminem iam hic
invadere posse. Parks, denique, ante unicas fores cubante locum ab
omni ingressu tutum fere iudicavi.

Denique antequam lumina deverteram ad staturam in feretro accessi
prostratam, levavi velamen, atque vultum amici mei demortui ultimum
aspexi. Vultus iam non amplius fuit fixis oculis terribilis, sed
placidus et tranquillus tamquam dormientis pæne renidens. Oculis
humectatis fauceque arctata faciem iterum contexi, lumina restinxi,
conclavique excessi. Parks camam baiulans in ambitu me convenit,
eamque ante foras transversum collocavit.

“Ecce, sic,” ait, “certe nemo me inscio et invito in istud conclave
intrabit.”

“Factum bene,” respondi; tum cogitatum subito mihi incidit. “Heus,
Parks,” alloquor eum, “verumne est hic in singulis fenestris
suscitabula prædonia[11] esse?”

“Verum est. Nola una tinnit in cubiculo heri Vantine, altera in meo,
tertia autem in decuria lictoria.”

“Operanturne?”

“Operantur; herus Vantine ipse tentavit hac vespera ante cœnam.”

“Cur vero non sonabat quum ego fenestram levavi?” quæro.

Parks risit.

“Quia diverticulum[12] seiunxi,” respondit, “quum ad efferendos
forulos prodii. Diverticulum est in ferrea pyxide in muro, pone
gradus. Muneris mei est nexuram quaque vespera, antequam cubitum eam,
provertere.”

Allevatus susperavi.

“Estne nexura proversa nunc?”

“Est, sane, mi Here. Post ea quæ narraveras haud erat verosimile id
oblitum me iri.”

“Ratum etiam esset te armare,” suasi.

“Habeo mecum sclopellum.”[13]

“Egregie est. Nec eo uti dubites. Nunc domum me conferam lassus
præter modum.”

“Visne pilentum meritorium accersam?”

“Noli; ambulatio salubris erit. Cras te conveniam.”

Adiuvante Parks lænam indui, ipse vero ostium pro me pandit. Paucis
post momentis quum respexi vidi eum usque in fastigio graduum
stantem, atque post me prospectantem. Probe intellexi eius animum,
quam noluerit in eam morte infestam domum regredi; ego contra
spiritum liberum ductavi conscius ex ea egressum me esse.

    1. Apertá, subere extracto.
    2. Sella cum pulvillo, aut pulvinari; ille tolli potest, hoc non
     \ potest; utrumque genus setá, vel alio tomento efferctum est ad
     \ molliter sedendum.
    3. Columellas diurnorum (ephemeridum) sic rectius vocari
     \ arbitror; antes, ántium ordines, strias, strigas Latine,
     \ sonant.
    4. Cácula, -æ, m., pedisequus, famulus a látere.
    5. Vespillo, -nis, m., est adiutor Libitinarii in adornandis ac
     \ sepeliendis mortuis.
    6. Aquam fossilem, vel metallicam, acidulam, sive per adiectivum
     \ -us, -a, -um, sive per nomen acidula, -æ, vocamus; itaque
     \ acidulare et acidulatum adhibeo ad indicandum actum quodlibet
     \ temetum acidulá temperandi, ut Europæi diluunt vinum apud
     \ Anglos brisæum et secálinum.
    7. Est lectulus, hic, portátilis.
    8. Est supellex, cui cadaver, aut capulus, in quo cadaver iacet,
     \ imponitur, aut quo idem in humeris fertur.
    9. Carpusculus, -i, ea pars domus quæ sub terra est.
    10. Quadrum, -i, hic loci, opus ligneum fenestræ est.
    11. Suscitabulum prædonium voco apparatum electricum, qui, si
     \ prædones, infractores, aut quislibet rei ignarus fenestras,
     \ vel ianuam, ita munitam temeret, tinnitu, vel clangore alacri
     \ incolas evocat, e somno suscitat, et decuriam quoque lictorum
     \ simili strepore evocat.
    12. Per diverticulum hic intelligo tabulam in qua claves fixæ
     \ sunt electricæ, quarum ope fluxus, sive meatus electricus
     \ inducitur et ad arbitrium sistitur.
    13. Arma manualia igniaria sunt duorum generum: alterum
     \ sclopetum, quod est maius, sclopellum est alterum, minus,
     \ cuiusmodi in saccis aut vaginis coriaceis geritur.


Caput IX.

Hariolationes circa Ænigma.

Ambulatio sursum versum mihi profuit. Pluvia iam cessavit, atque aura
ita sensus afficiebat acsi in recentem saporem purumque odorem
fuisset elutrita.[1] Magnos eius haustus respiravi, unde sensus
fatigii, pressuræ, viriumque iacturæ pedetentim dissipatus est. Nihil
properavi — quin etiam de itinere me in Compitum Madison diverti, et
in molem ædificii Lævigatorii Ferri[2] respexi, quod radiis lunæ
collustratum speciem eboris cæsi referebat albicans et purum — atque
media nox iam pridem præterivit quum ego ad Marathonem perveni.
Higgins ostiarius iam ostium exterius sera occludere parabat, ac post
pauca minuta me in tollenone convenit.

“Est vir quidam qui te præstolatur,” affatur me, ubi vectaculum[3]
sursum ruere cœpit. “Herus Godfrey is est. Vix dena minuta ante hic
attigit. Memorabat te eum exspectare, proin in tua cubicula eum
admisi.”

“Fecisti amice,” respondi, et iam iterum de indefessis viribus
Godfrey cogitavi.

Eum in artisellio volutantem et in me renidentem intrans reperi.

“Higgins me docuit te necdum revenisse,” fatur velut in
explicationem, “itaque hic te aliquantum exspectare ratum duxi ea
lege, ut, si admodum lassus non esses, aliquantum verbigeraremur. Sin
vero aliter, dic sodes, et ego me e medio tollam protinus.”

“Lassus non sum,” respondi lænam meam pendens. “Quin valentiorem me
sentio quam una hora ante.”

“Non me latebat tunc te tantum non confectum esse.”

“Quínam tu sospes perduravisti, Godfrey?” quæro ex eo, dum e regione
sibi sedem capiebam. “Tu defessus minime videris.”

“Sum tamen,” ait, “paucillum. Sed fultus sum cerebro stulto, quod
corpus usque eo dum quid ad agendum supersit, sopiri non sinit. Quum
vero hæc perfecta sunt, corpus relaxat, quod instar vacerræ somno
mergitur. Modo accurate novi me hac nocte somno probe frui usque eo
non posse, donec scitum theorema tuum mihi concredideris. Præterea et
ego habeo pauca tibi quæ tradam.”

“Perge igitur!” hortor eum.

“Remulcale paullo ante meum ex officina discessum Parisiis accepimus.
Herus ille Theophilus d’Aurelle fidicen est Caffariæ[4] Parisiacæ.
Hac vespera more solito suis fidibus cecinit, fieri itaque nullo
pacto potest ut ipse cadaver iaceat in conditorio Neo Eboraci.
Insuper, quanto ipsi notum, nullus amicorum eius in America est.
Absque dubio posse eum per effigiem mortui, quis ille fuerit,
declarare censeo, cuius exemplar iam viæ commisimus, sed nova ante
senos aut octonos dies percipere haud possumus. Sed ego recte
hariolatus sum — nomen hominis non est d’Aurelle.”

“Ais tu effigiem eius te habere?”

“Habeo, hoc postmeridiem aliquot fieri iussi. En unam. Tibi serves;
aliquando usui tibi esse poterit.”

Accepi pagellam, et ut speculabar vultum in ea depictum cœpi
intelligere torva lineamenta, quæ postmeridiem videram, nullum mihi
præbuisse verum hominis eiusque aspectús conceptum. Nunc oculi
clausi, lineamentaque composita erant atque placida, verum etiam ipsa
mors haud illi commodavit certam dignitatem. Vultus erat hominis
levis et licentiosi, cauponarum asseclæ, ut Parks dixerat —
gyrovagi[5] platearum, hominis indolentis, qui in nulla non
turpitudinis fraudisque ima descendere paratus esse videretur. Ego
saltem sic existimavi.

“Is mihi certe imæ sortis homo esse videtur,” me observans ait
Godfrey. “Aliquis parasitorum sine labore et quæstu, qui Parisiis
haud rari sunt. Tabernariæ et ancillæ proclives in eos sunt.”

“Recte te æstimare censeo,” affirmo ego: “verumtamen, si eius fuit
sortis, perspicere haud queo quid negotii ei cum Philippo Vantine
esse poteruit.”

“Nec ego; verum et aliæ res complures sunt quas haud plus capio.
Omnes nos cœcutimus, mi Lester; hæc reputastine? Prorsus cœcutimus.”

“Cogitavi de ea re,” respondi tractim.

“Quis ille homullus fuerit, sine dubio, suo tempore declarabimus —
fortasse citius quam exspectamus, cuncta enim diurna matutina
effigiem eius divulgabunt, atque si hic, Neo Eboraci, notus fuerit
vel maxime, aliquis eum agnoscet. Quum noverimus quis fuerit,
verosimile erit et negotium eius cum Vantine nos divinare posse.
Perinde reperiemus quæ mulier illa sit quæ hac vespera Vantine
viserit — quod nihil est nisi amplior Rogers vexatio donec fateatur,
quum haud erit difficile eam exquirere, suaque secreta elicere.
Insuper et cognoscemus quare Rogers eam tegat et tueatur. Hæc omnia
parum erunt ardua. Sed quum hæc omnia perfecerimus, omniaque facta ad
manus erunt, vereor ne ista omnia haud sint ullius momenti.”

“Ullius momenti?” repeto ego. “At vero certe — quondam.”

“Nullius momenti, siquidem has res non quærimus. Id rescire volumus
quemadmodum Vantine et hic Francus ignotus cæsi fuerint. Atque hoc
ipsum est, certo scio, quod nec vir, nec mulier, neque Rogers, nec
quisquam cui obviam facti sumus, declaraverit. Omni huic rei humana
sublatet persona, quam ne suspicari quidem novimus, et quæ quo demum
modo eruenda sit, prorsus ignoro. Ænigma mihi est, pæne terret me;
est tamquam umbra minax, quam nemo prehendere queat.”

Momentum temporis silebamus; dein tempus esse arbitrabar ut et ego
eloquerer.

“Godfrey,” fari cœpi, “quod modo tibi dicturus sum, per fidem dictum
existimes velim, nec nisi facultate a me concessa edixeris.
Spondesne?”

“Quin prosequere!” ait me contuitus.

“Enimvero me scire arbitror quemadmodum hi duo viri cæsi sint.
Audidum.”

Narravi illi deinceps historiam arcæ Boulé; recolui sententiam
Vantine cuius ea primum fuerit; memoravi pretium quod ipse pro ea
solvere paratus fuerit; explicui longiuscule discrimen inter
primarium et redditivum, ac repetivi eius assertum hanc esse
primigeniam et artificium indubitatum. Longe ante quam ego finiveram
Godfrey exta artisellium fuit, vultus eius rubore perfusus, oculi
ardebant, atque in cubiculo sursum ac deorsum ambulabat.

“Præclarum!” mussitabat interdum. “Ingens! Quem et qualem efficeret
casum, Lester!” clamabat ante sellam meam consistens, meque veluti
lumine gloriæ irradiabat iam narrationem absolventem. “Unicum quoque
est et hinc præclarum. Tam est unica fabula quam ista arca Boulé!”

“Iamne nunc tu quoque perspicis?” quæsivi ægre aliquantum quod
coniectura mea tam esset perspicua.

“Num perspiciam?” quærit in sellam recidens. “Quis nisi cœcus non
videat? Utut tamen sit, ob res sic collatas fidem auctoris tibi
tribuo. Tot enim nostrum — uti Grady! — ita ratiocinari nequeunt, nec
quæ negligi queant internoscere valent. Sic, secundum Grady, quod
Vantine in possessionem arcæ Boulé casu venit, verosimile esset
factum negligendum, atque hoc ipsum factum est omnium cæterorum
essentia. Et tu solus id perspexisti.”

“At tu quoque id cito intellexisti,” inquam, “primum quam tibi
innui.”

“Ita quidem, sed tu sic retulisti ut rei gravitas esset manifesta.
Non capere haud poteram. Puto etiam utrumque nostrum pæne idem de ea
re sentire. Nempe,” hic digitis cœpit numerare. “Arca occultum
forulum continet. Si enim ea revera Matronæ de Montespan fuerit,
carere eo non poterat — ipsa ea re egebat prorsus ita ut ipsa
reticula egebat in supparis, aut gemmatis nodulis in manutiis.
Forulus is, quoniam fortasse documenta pretio haud æstimanda
contenturus erat, veluti litteras regias amatorias — quin etiam plus
si idgenus litteræ ab alio viro erant! — condigne custodiendus erat,
ideoque mechanisma effingendum erat ad compungendum quemlibet aperire
tentantem et ad venenum tam lethale illi instillandum, ut præsentem
inferret mortem. Rectene hactenus sentio?”

“Rectius nemo,” annui, “tam clare ne ipse quidem mihi anteposui.
Perge!”

“Convenit ergo inter nos,” prosequitur Godfrey, “negotium illius
Franci ignoti cum Vantine aliquem nexum cum ista arca habuisse.”

“Ipse Vantine ita putavit,” interpono ego. “Ipse enim mihi postea
dixit ob hanc ipsam rem se hunc convenire non recusasse.”

“Quadrat! Recta hinc illatio est nos a vero haud abesse. Negotium
ergo Franci ad arcam forulumque occultum attinebat. Solus relictus,
arcam in contiguo cubiculo conclavi conspicatus, forulum aperire
tentavit, fuitque occisus.”

“Prorsus ita,” approbo ego; “quid vero de Vantine?”

“Mors Vantine vix tam facile explicabitur. Haud absurde suspicabimur
et mulierem eodem negotio arcæ ductam venisse. Ipsa quoque occultum
forulum volebat aperire, et re ibidem celatá potiri — quod quidem
certum videtur ex eius cum priori advena familiaritate.

“Usquene credis eius fuisse effigiem quam ille in horologiolo
gessit?”

“Id pro certo scio. Sed quí accidit ut Vantine occideretur? Num
mulier fato prioris monita Vantine ad tentandum forulum consulto
induxerit, ne sibi periclitandum esset? An vero ipsa quoque ignara
mechanismatis fuit? Præsertim vero cum successune ipsa res in arca
clausas subduxerit?”

“Miror quid arca celet,” curiosus quærito ego.

“A, utinam id sciremus!”

“Fortasse mulier id ne curavit quidem. Vantine ipse mihi dixit se
arcam accuratissime exploraturum. Nec dubito quin ipse hoc ipsum
agitasset, quum interventu mulieris turbatus esset. Fieri quoque
potest ipsum se hanc e domo emisisse, tum vero ad arcam regressum,
postquam ipsa discessisset, in forulum occultum incidisse.”

“Ita, sane; id quoque fieri poterat. Verumtamen mecum fateberis
utrumque hunc fere in modum, ut modo descripseram, occisum fuisse.”

“Recte mones. Nihil prorsus puto dubitandum.”

“Obstant quidem nonnulla — nec parum gravia. Sententia hæc declarat
quidem modum utriusque necis, perinde explicat similitudinem
vulnerum; ostendit porro quare utraque plaga in recta manu, paullo
infra iuncturas, inflicta sit; explicat denique quare cadavera eodem
reperta sint loco, siquidem uterque eorum opem quæsitum iverat.
Verum, primo loco, si Francus forulum evulserit, quisnam eundem
clausit?”

“Fortasse manu remota forulus ipse se clausit.”

“Et iterum sese clausit postquam Vantine aperuerit?”

“Etiam.”

“Mechanisma scitissimum id esse oportet.”

“At id fieri saltem potest.”

“Quid id fieri posse neget? Meminisse nos convenit veneficos eius ævi
ingeniosissimos fuisse. Ea fuerunt tempora gloriæ La Voisin atque
Marquise Brinvilliers ab Elixi, et Orcus noverit quot aliorum artis
huius peritorum, qui Catharinam de Medicis in Franciam secuti sint.
Hæc ergo omnia fieri certe poterant. Unum tamen est quod fieri non
possit, atque hoc est venenum, quod si ita ingestum est ut hic
ingestum esse credimus, liquidum esse oportet, recens esse, semperque
ad adhibendum paratum in ea arca servari per plus quam tercentos
annos. Atqui id ante sæcula exsiccatum esse oportebat. Nec mechanisma
tam diu integrum perduraret, admodum enim argutum ac delicatum id
esse oportet. Proinde oleo subinde oblini repararique deberet. Si
choragium[6] id impellit — nec capio quid aliud id impulerit —
choragium debebat subinde renovari et intendi.”

“Tum?” quæro, silentio ab eo facto.

“Tum clarum est forulum aliquid recentioris celare quam litteras
Ludovici Quartidecimi amatorias. Mechanisma arcæ novissime debebat in
ordinem redigi. Sed a quo, et quamobrem? Istud est arcanum quod se
nobis ad solvendum offert — est autem propositio præstantissima. Dein
est aliud quod obstat,” pergit ille. “Francus ille novit aliquid de
illo forulo occulto, quia, ut nostra fert sententia, aperuit eum, et
occisus est. Cur fuit ille ignarus veneni?”

Hoc vere poterat obverti, et quo plus de ea re cogitavi, eo gravius
videbatur obstaculum.

“Fortasse,” ait denique Godfrey, “d’Aurelle solus erat acturus, a
turba segregatus —”

“Turba?”

“Certe hic turba subest. Hoc molimentum certe opus est complurium.
Dux autem istius turbæ magno est ingenio! Miror utrum capias quanti
ingenii ipse sit! Reputa modo: Ipse perspectum habet secretum foruli
arcæ Matronæ de Montespan, sed præprimis ipse novit secretum veneni —
veneni Mediceorum! Capisne, mi Lester, quanti hoc sit?”

“Quid, tandem?” quæsivi, quod Godfrey me iam superabat.

“Hoc indicatur insignem eum esse malefactorem — revera egregium
malefactorem — talem, qualem scelera nulla latent. Animadverte sis.
Is solus novit secretum huius veneni; unus suorum gregem deserit,
proditionem suam vitá luit. Ille est mens, cæteri instrumenta
tantum!”

“Ergo tu non credis arcam casu ad Vantine missam esse?”

“Casune? Minime gentium! Quin pars fuit integrans propositi — eximii
propositi!”

“Etiamne id potes mihi declarare?” quæro ex eo quadam ironia, nam
haud diffiteor mihi visum esse Godfrey se phantasia suá abripi passum
esse.

Bono animo subridens me conspexit.

“Hæc omnia utique fabulas texere est,” ingenue fassus est. “Ego
primus id agnosco. Nihil nisi enim rationem theorematis nostri ad
naturalem finem sum prosecutus. At fieri etiam potest nos a recto
tramite prorsus aberrasse. Fortasse d’Aurelle, aut quidquid aliud
nomen eius fuerit, casu tantum fortuito, tamquam blatta in flammam
candelæ, eo incidit. — Quod ad molimen ipsum attinet — coniectura mea
nonnisi est. Quid tandem si ego et tu indicia deteximus audacis
latrocinii —”

Subito conticuit, expalluit, mox iterum erubuit.

“Quidnam rei, Godfrey?” quæsivi, quod aspectus eius me exterruit.

Reclinatus in sella, oculos palmis obtexit. Vidi quam hi tremerent,
quam ipse toto corpore tremeret.

“Exspectadum!” ait raucus. “Exspecta modo!” Mox se erigens, dum
vultus angore rigebat, “Lester mi!” clamat voce petili præ pavore:
“Arca non custoditur!”

“Imo custoditur,” respondi. “De ea dumtaxat re cogitavi!”

Narravi illi dein quibus cautelis eam custodiri providissem. Non sine
suspirio allevatus me audivit.

“Factum optime,” inquit. “Parks haud magno esset præsidio, ex mea
sententia, si res in contrarium currerent; existimo tamen arcam tutam
esse — hac nocte. Antequam tamen proxima nox obrepat, Lester mi, ipsi
nos inspiciemus.”

“Inspiciemus?”

“Sic, Hercle, forulum occultum exploraturi!”

Quasi fascinio tactus illum contueor, sed animo recellens.

“Et reperiemus,” subiunxit.

“D’Aurelle et Vantine repererunt eum,” musso ego spissius.

“Et tum?”

“Uterque est mortuus!”

“Nos non occidet. Nos eam rem muniti obibimus, mi Lester. Dens ille
venenatus incassum feriet —”

“Noli!” clamo ego in sellam me revulso. “Ego — ego, inquam, id facere
nequeo, Godfrey. Me ignavum non esse Diis notum — at non illud!”

“Tum tu me facientem spectabis,” inquit.

“Id etiam deterius esset.”

“At ego paratus ero, Lester. Nullum erit periculum. Sume animum! Quin
res idgenus vix ulli in vita semel contingit — evertere occultum
forulum matronæ de Montespan! Sic profecto!” subiungit oculis
micantibus, “et ut insimul malefactori nostri ævi audacissimo nos
ipsos æquas præbeamus obices!”

Risus eius petilis index suæ erat concitationis.

“Dein, scisne, mi Lester, quid in eo forulo reperturi simus? At hoc —
est profecto mera coniectura — coniectura cœcissima, sed si sit vera
— si vera sit!”

E sella sua exsiliit labra mandens, toto tremens corpore. Intra pauca
tamen momenta requievit.

“Utut sit, Lester, nonne mihi non deeris? Veniesne?”

Mori eius quasi magico obluctari haud poteram. Præterea — occultus
forulus Matronæ de Montespan erat evertendus! Obices ipsos nos eramus
ævi nostri summo malefactori posituri! Quanta discrimina!

“Adero,” respondi celeri haustu æris; “veniam!”

Vultu hilari me in humero conpalpavit.

“Id te facturum novi! Ergo vesperi crastino. — Te accersurus horá
septimá tibi adero. Cœnabimus una — ac tum, euge, grande illud
arcanum! Conventumne?”

“Conventum!” respondi.

Sumptis læna pileoque ad ianuam accessit.

“Quædam quæ fieri debeant supersunt,” inquit; “lorica illa parari
debebit — atque ratio procedendi, ut scis, excogitanda. Vale, igitur,
faustam tibi precor noctem — ad hodiernam usque vesperam!”

Eo denique digresso mox ianuam pone se claudi strepitumque gressuum
pedetentim evanescere audivi. Horologiolum tum aspexi: hora fere erat
secunda.

Pæne vertiginosus decubui. Quies tamen mea horridis somniis erat
turbata, somniis — de colubro qui fulgidis oculis, dentibusque veneno
stillantibus ad feriendum mihi imminens se erigebat.

    1. Lavata.
    2. Ferrum lævigatorium vocamus triquetram, vel triangulum ferreum
     \ solidum, quo lotrices ac vestiplicæ lineas vestes elutas,
     \ amylo tinctas, parumque aqua, ne nimis rigidæ essent,
     \ conspersas, ad ustulandum calido, planant ac lævigant. Est Neo
     \ Eboraci in compito, ubi Via Tertia et Vigesima Plateam Quintam
     \ et Latamviam intersecat, ac per iocum, ob vagam similitudinem,
     \ eo nomine vocitatur.
    3. Vectaculum quidquid vehitur, rite appellamus: hic loci cavea
     \ est, quæ cum cætero machinamento tolleno appellatur post
     \ Vitruvium.
    4. Popinæ in urbibus Europæis, quo otiosi cyathos caffæ nigræ aut
     \ flore lactis temperatæ sorbillatum, fumatum, diurnaque lectum
     \ commeant.
    5. Qui sine negotio, proinde sine certo proventu ac domicilio
     \ vias pererrat, vitam incertam ac parasiticam ducens.
    6. Est chalybs, in spiram tortus, qui horologia impellit.


Caput X.

Præparationes.

Postero mane evigilanti mihi prima incidit cogitatio de Parks, quod e
dictis actisque Godfrey quædam sollicitudo animum mihi incessit ne
Parks in graviori versaretur discrimine quam sive ipsi sive mihi
visum esset. Quamobrem haud parum levaminis mihi attulit, quum
appellanti per telephonum vox Parks mihi respondisset.

“Hic herus Lester est,” inquam eum allocutus. “Prosperene omnia?”

“Omnia salva, mi Here,” ipse respondit. “Perfractor egregius ille
sit, qui nunc hic invadere tentet.”

“Quínam?” quæro.

“Relatores domum undique obsident. Persuasum sibi habere videntur
alium quem hodie hic occisum iri.”

Hæc quidem ridendo protulit, mihi tamen hic conceptus non tam iocosus
esse videbatur.

“Id futurum haud spero,” statim respondi. “Cave quemquam relatorum
intromiseris, aut cum iis colloquaris. Responde illis se ad decuriam
lictoriam sciscitatum conferre oportere. Si vero te nimis vexent, fac
me certiorem, et ego statim lictorem submittam.”

“Teneo, mi Here!”

“Insuper, Parks.”

“Audio, Here.”

“Neminem omnino in domum admiseris — quidquid demum velit — nisi ab
heris Grady, Simmonds, aut Goldberger comitatus veniat. Neminem tibi
ignotum intromiseris. Siquid insoliti evenerit, me edocueris. Cautem
te hac in re esse velim.”

“Calleo, Here mi.”

“Qui valet Rogers?” quæro.

“Multo melius. Volebat quidem surgere, sed ego monendum eum putavi
satius sibi esse in lecto perseverare, neque res administrare velle.
Eum locum sibi potiorem esse existimavi.”

“Recte factum,” assentior ei. “Illic eum dum potes continebis. Si
fieri poterit succedente die et ego veniam; sub vesperum tamen ego et
Godfrey pro certo aderimus. Interim siquid me velis, hic in officina
me evocabis.”

“Statutum bene, mi Here,” respondit suspenso auscultatorio.

Relata de eventibus a Godfrey facta in diurno nunc demum ientans
lectitavi, probeque animadverti clandestinas in Delectum Grady
allusiones:

    Heri Vantine Salutatrix Ignota

    (Grady velis animadvertere)

Nec obscure significabatur oportuisse Grady siquando veram cuiusque
rei gravioris momenti requireret notitiam, ad Record se convertere
debuisse.

Hæc tamen obiter fiebant, ipsa enim geminæ tragœdiæ historia, fuse
illustrata, per antes plures effusa erat, satisque constabat summa
diei nova censeri.

Sub itinere deorsum in urbem plura inspexi diurna. Eventus hos
tragicos cuncta horum magna imaginum profluvione — imaginibus
d’Aurelle, Vantine, Grady (vegrandi), Simmonds, Goldberger,
Freylinghuisen, ædium Vantine, collustrarunt; diagrammata exhibebant
conclave cum situ ubi cadavera reperta sint; lineamenta anatomica
exhibebant indolem vulnerum; accedebant effigies veneficorum
vetustatis cum fabulis admodum turgidis de rebus gestis eorum, — sed
ubi ad explicandam ipsam huius tragœdiæ historiam perventum est,
reperi ea magis ieiuna et minus intima narrare quam relata ipsius
Record.

Pleraque horum mera erat farrago theorematum, hariolationum,
suggestionum, quibus sanguis rigescere possit, item, clam innuere
gestiebant profundas notitias relatoribus confisas, non tamen in
publicum evulgandas, donec sicarii oppressi fuisset. Id autem mox
factum iri nulli diurno erat dubium, siquidem nonne Grady, magnus
ille Grady, in persona suscepisset res administrandas? (Hic deinde
gloriosa sequebatur historia rerum a Grady gestarum).

Satis ex his perspicuum erat omnes hos relatores ad suas notitias
obtinendas ad Grady recurrere debuisse, et facile mihi fingere queo
quí hi relatores dum hæc panegyrica inviti scriptitabant, secum eum
in mala devoverint. Etiam commode mihi fingere queo quemadmodum
concinnatores diurni hæc vaga figmenta cum admirabili sibique
consistenti descriptione eventuum a Record editorum conferentes eadem
damnaverint, proinde et suspicabar triumphum Record in causa esse
quare copiæ relatorum ædes Vantine obsedissent.

Interim simulac herus Royce in officinam advenerat, totum hunc rerum
statum cum eo pertractavi, reliquum autem diei tempus documentis, ad
bona Vantine facientibus inquirendis et a Tabulario probandis
insumpsi. Parks interim semel aut bis me quæsitum quid de certis
minutiis statuissem, appellavit, aliquis autem e propinquis
potioribus, patruelis aut consobrinus tertii vel quarti gradús
alicunde ex occidente telegraphemate me docuit se versus Neo Eboracum
iter suscepisse. Tum autem circa dimidium postmeridiem Parisiis
remulcale, a me iam pæne oblitum, huius tenoris pervenit:

    “Royce & Lester, Neo Eboraci.

    “Erroris in arca transmittenda nos admodum pœnitet. Delectus
     \ noster explicatum veniet.

    “Armand et Fils.”

Sic itaque finem accepit fabula poetica quam Godfrey texerat, et quam
credere ego pæne eram paratus — fabula de consilio conscio, de
insidiis et molimento de industria concoctis, deque aliis idgenus.
Hæc igitur casu tantum inciderant. Ad hæc et ipse de me et ob meam
credulitatem risi. Haud dubium quin et mea figmenta poetica de
occultis forulis deque venenatis cuspidibus æque fabulosa esse
comprobentur. In meo animi statu nocte hesterna hæc satis credibilia
mihi videbantur, sed nunc, plena diei luce id omne perquam absurdum
mihi parebat. Quam Grady et Goldberger ista risissent!

Totam proinde hanc rem impatiens a me amandavi, mentemque ad alia
converti; tamen profundam quandam nervorum tensionem deponere me haud
posse sensi; itaque obseratá scriptoría meá, ministellum edocui me
non rediturum, atque accitá rhedá meritoriá Nemus Urbanum percursare
statui. Aura recens, fragrantia arborum, aspectus puerorum iuxta vias
colludentium me haud parum recrearunt, et sic par eram Godfrey, horá
septimá me convenientem, risu excipere.

“Mensam conduxi in popinula prope a cornu vici,” fatur is, ad me
ingressus. “Institor popinulæ amicus meus est, speroque locum tibi
placiturum fore.”

Et placuit. Prandium profecto adeo placuit, ut totos nos devinciret,
nec usque eo negotium, quod nos huc allexerat, memoravimus, donec
caffa allata, convolvulique accensi fuissent.

“Quidquamne novi?” sciscitabar ab eo, dum sellas nostras parumper a
mensa amoliebamur.

“Nihil, ullius momenti. Cadaver in conditorio declaratum non est. Præ
omnibus, lictores Parisiaci mensuras Bertillonianas eius nullas
sumpserunt.”

“Proinde malefactor non fuit.”

“Nunquam fuit captus,” interpretatur Godfrey. “Magis etiam mirum hic
eum non fuisse cognitum. Verosimile est binas hominum milliones
effigiem eius in diurnis vidisse. Aliqui putaverunt quidem se eum
novisse, et hi conditorium quoque adiverunt; id tamen incassum fuit.
Nemo disperiisse lictoribus relatus est.”

“Hoc certe insolitum est, nonne ita?” interpretor ego.

“Valde, profecto, insolitum. Id alterutrum significat: sive suos
amicos se consulto occuluisse, sive vero, saltem Neo Eboraci, prorsus
nullos habuisse. Verum etiam tum, saltem is qui cubiculum ei
locavisset, mirans quid de eo factum esset, prodiret, et de eius
fatis sciscitaretur.

“Fortasse nullum cubiculum conduxit,” memoro ego. “Neo Eboracum
fortasse modo pervenit, rectaque ad Vantine perrexit.”

Vultus Godfrey clarescere cœpit.

“A vaporaria,[1] utique! Tantum profecto vel de sua inducere poteram
tonsura. Vel inde patet eum vix denos dies a Francia abfuisse.
Ignosce interim paulisper.”

His dictis cito discessit, sed quinis circiter minutis iterum rediit.

“Officio nostro telephonavi ut ad vaporarias, quæ heri appulerant,
sciscitatum aliquem mitterent. Nam si ipse vector fuerit, aliquis
nauticorum effigiem eius agnoscet. Tres fuerunt naves quibus advehi
poterat — Adriatica atque Cœcilia, a Cherbourg, atque La Touraine, ex
Havre. Nihil aliud est quod sciam,” cogitabundus subiunxit, “nisi
quod Freylinghuisen putat se indolem veneni agnovisse. Id speciem
quandam acidi Borussici esse ait.”

“Ita, sane,” respondi, “tale quid eum heri vesperi memoravisse
audivi.”

“Hoc postmeridiem de ea re cum eo collocutus eram, et se doctissimum
comprobavit,” prosequitur Godfrey. “Grandis ipsi sane isthæc est
occasio auram popularem captandi, usumque eius capiet quam potest
maximum. E verbis eius collegi acidum Borussicum, quod Dii norunt
satis lethale est, duas solum centesimas veneni complecti; solutionem
autem hactenus factarum virulentissimam quaternas centesimas
efficere. Freylinghuisen asserit eum, quicunque hoc venenum
concoxerit, novam certe eius miscendi rationem invenisse — aut certe
rationem antiquam parandi denuo reperisse — ita ut hoc quinquagenum
centesimarum esset virulentiæ. Aliis verbis: si vel particulam guttæ
eius in sanguinem hominis vivi intuleris, celerius eum occides quam
si glande[2] eum in corde feriisses.”

“Nihilne ergo hominem servare posset?” quæro ego.

“Nihil omnino. At ego non dixerim prorsus fieri non posse ut siquis
tibi securi adstet, atque intra momentum, postquam venenum manui tuæ
infusum fuerit, brachium humero tenus decusserit, nullam spem vitæ
superesse; verum id citissime fieri deberet, quin et tunc quæstio
esset fortunæ. Freylinghuisen existimat id inventionem esse novam.
Ego nego. Potius aliquis mihi videtur præscriptum Mediceum vetus
reperisse. Fortasse hæc formula in occulto forulo erat recondita, ut
semper esset unde mechanisma ali posset.”

“Mi Godfrey,” quæro eum, “usquene desiderio eius rei experiendæ
teneris?”

“Nunquam magis; forulum illum occultum explorare pergam. Atque si
dentes illi feriant — esto, ero paratus. Vide sis quid hodie
fecerim.”

His dictis e sacculo aliquid produxit, quod manutium[3] chalybeium
esse videbatur, veluti quæ in sutis[4] videmus veterum. Id manui
induxit dextræ.

“Ut vides, manutium totam manús tegit superficiem,” inquit, “ad
medietatem articulorum usque digitorum. Factum e rigidissima chalybe
est, atque glandem repercuteret. Atque videsne mi Lester, quí in
medio cavatum sit?”

“Video,” inquam, “mirorque cur id ita feceris.”

“Aliquantulum illius veneni, exempli instar, accipere volo. Ex mea
enim sententia, quum dentes manum percutiunt, ictus guttulam, vel
duas, eius veneni inde elicit. Nolo ut guttulæ eæ depereant, sed
potius ut in ista cava decurrant, collectasque summá curá phialæ
committam. Finge modo quid id sit, mi Lester! — venenum Mediceorum!”

Sedens paulipser partim hilaris eum aspectabam, partim miserescens.
Miserum enim erat futurum novisse ut sua theoremata utpote
pulchritudinis plena, mox in nihilum recidant, quum ipse iis adeo
delectatus ac beatus fuerit. Insuper quam egregiam ea præbitura erant
historiolam! Obtutu meo oculis capto, manutium chalybeium in sacculum
recondidit.

“Hem, quid nunc est rei?” quærit placide.

In responsum produxi remulcale, eique tradidi. Superciliis caperatis
id legit.

“Nonne istud nostra bella somnia paululum acu terebrat?” quæro tandem
ex eo.

Cogitabundus capite annuit.

“Ita equidem,” et nuntium iterum ad verbum legit. “Delectus Armand
necdum te visit?”

“Necdum; nuntium enim non multo ante circiter horam tertiam accepi.
Fortasse cras aderit.”

“Arcam illi utique tradere debebis?”

“Prorsus ita, sua enim est. Saltem non Vantine est.”

Nuntium in involucrum recondit, mihique reddit. Quam fuerit animo
turbatus atque confusus, e rubore vultus facile perspexi.

“Nihilo secius,” fatur denique, “arca illa mihi tamen cordi est,
Lester, optoque ut eam tam diu quam possis, detineas. Ego saltem
usque eo non dederem, donec alteram, a Vantine emptam ille tibi
traderet.”

“Ut id agat utique dabo operam,” annui protinus. “Absque dubio id
aliquot exiget dies — si vero arca Vantine usque Parisiis sit, etiam
plus.”

Godfrey digito pincernam accersit, petit rationale,[5] solvit.

“Nunc vero, age, procedamus inspiciamusque istam arcam,” inquit, “ut
fuit in votis. Me insanire putabis, Lester, verum ne illud remulcale
quidem fidem meam, occultum illum forulum existere, concussit.”

“Cæteraque omnia?” quæro.

“Prorsus omnia,” tractim respondet. Interim dum ædes Vantine
attigeramus nullum verbum protulit. E torsis tamen superciliis satis
perspexi quanto nisu conaretur arcanum eius foruli explicare.

“Obsidio videtur iam soluta,” dixi ego, nobis e vehiculo
descendentibus.

“Obsidio?”

“Parks mihi per telephonum nuntiabat consortes tuos locum hunc
obsedisse. Ego autem obsidentibus resistendum iussi.”

“Miselli iuvenci!” ait subridens. “Ægrum cogitatu est hos id solum
scire quod Grady eos docere possit!” His dictis ad ædes accessit
easque undique circumspexit.

“Quonam in cubiculo est arca sita?” quærit.

“Cubiculum anticum illic, a lævo est, ubi duas fenestras cernis
obtabulatas. Arca in cubiculo angulari est — cis una est fenestra,
citra sunt duæ.”

“Exspecta modo dum accuratius perspiciam,” me monet, humilique
sepimento superato, celeri gressu præterivit ædium frontem et latera,
angulum prætergressus. Haud plus uno minuto abfuit. “Salva omnia,”
submissa voce, allevatus animo renuntiabat.

“Utique sunt salva et tuta. Certe tibi visum non est —”

“Si arca id quod putavi celat, Lester — quin,” subiungit acrius, meo
obtutu animadverso, “quod et nunc credo eam celare — tuta et salva
sub robustissimo fornice Argentariæ Nationalis Urbanæ non esset,”
quibus dictis ut pulsarem innuit.

Parui silens.

Parks fere momento ipse adaperuit, cuius e lineamentis facile
divinavi quam nos videndo gavisus sit.

“Heus, mi Parks,” alloquor eum dum intro, “spero hic cuncta prospere
geri.”

“Prospera omnia, mi Here,” respondit. “Sed tamen nervos nostros
tentant.”

Interea dum lænam pendendam Parks trado, motum pone me percipio, et
conversus video Rogers in camula sedentem.

“Heus te,” alloquor eum, “iamne circuire vales?”

“Valeo, Here,” respondit, nec me aspiciendo. “Satius existimavi
descendere et in societate Parks versari.”

Parks paulisper amariuscule subrisit.

“Quod ego id expetivi, Here Lester,” ait. “Hic enim adeo solum me
sensi ut aliquem vel solius collocutionis causa adsciscendum
existimarem. Præsertim quum suscitabulum prædonium sonare cœpisset.”

“Suscitabulum prædonium?” cito exclamat Godfrey. “Quid ais?”

“Habemus enim in fenestris suscitabula contra prædones. Id quidem
interdiu avertere solemus, hodie tamen satius duxi adversum servare,
itaque medio postmeridiem revera tinniit. Primum aliquem domesticorum
fenestram aperire tentare putabam, sed nullus id temeravit. Certe
puto aliquid infausti evenisse.”

“Visumne ivisti fenestram?” quæro ex eo.

“Ivi visum equidem; nam et lictor advenit sciscitatum quid
accidisset, et una circuivimus fenestras exploratum, sed clausas
omnes reperimus. Inde quodammodo meticulosus paululum factus sum.”

“Suscitabulum usquene operatur?”

“Non operatur; lictor me docebat circinationem alicubi ruptam esse,
seque fabros, qui apparatum instituerant, extemplo edocturum; sed
hactenus nemo advenit.”

“Satius arbitror, ut ipsi fenestras exploremus,” suadet Godfrey. “Tu,
Parks, hic manebis. Nos eas ipsi reperiemus; nolo ostium vel pro
momento temporis sine custodia relinqui.”

Nos interim unam fenestram post alteram exploravimus, quocirca
minutissima cura, qua Godfrey singula inspexerat, me stupore
perculit; nam ne somniare quidem valebam quonam ista sedulitas
tenderet. Circuivimus pedeplanum[6] indagando quin aliquid momenti
reperissemus.

“Inspiciamus nunc carpusculum,” invitat ille, deorsumque per gradus
viam flectit ita paratus, ut inde intellexissem eum iam antea domum
perscrutatum esse.

In culina offendimus cocam atque ancillam uná sedentes et submissa
voce colloquentes. Sollicitæ nos exspectabant, sed ego ad animos
earum permulcendos constiti, dum Godfrey rimabundus processit. Mox
eum me vocantem audivi.

Eum in camera quadam veluti ruderaria, ante singulam eius fenstram,
laternula electrica in manu, stantem reperi.

“Specta modo eo,” voce motu animi tremula radiis luminis eo flexis
commisuras[7] quadraturæ unius fenestræ superiores et inferiores
indicat.

“Quidnam id est?” quæro momento post. “Nihil mali cerno.”

“Nihilne? Nonne vides paratas insidias domum istam hac nocte
invadendi? Quidnam hoc aliud indicat?”

Ungue igitur unius digiti extrema tortilis intexti[8] revulsit. Iam
nunc et ego perspexi tortile rescissum fuisse.

    1. Subaudi navi.
    2. Glans, -dis, f., proprie fructus quercuum; linguá tamen
     \ militari est argilla, sæpissime plumbum, in speciem glandis
     \ fictum, cuius magnam copiam funditores Romani in hostes fundis
     \ iaculari consueverunt. Glandes plumbæ huiusmodi repertæ sunt
     \ sic inscriptæ (O, Dea) ROMA FERI, nempe hostem. Proinde etiam
     \ globuli, quos milites moderni e sclopetis sclopellisque
     \ eiaculantur, quum et specie vix differant, glandes
     \ appellantur.
    3. Est operculum, sive vestis manuum; Romanum est.
    4. Súta, -orum, thorax, cataphracta, tegumentum metallicum
     \ pectoris, aut totius corporis, ad avertendos ictus telorum.
    5. Rationalis, -e: linguá negotiali Romaná litteræ rationales
     \ significant pretia rerum scripta, quia rationem reddere est
     \ numeris ostendere quid quæque res valeat, aut quid actum vel
     \ gestum sit; rationarius itaque est scriba, qui sumptus
     \ computat; litteræ, chartæ in quibus sumptus, erogatio pecuniæ,
     \ aut debita numeris exprimuntur rationales, vel, per
     \ substantivum, rationalia audiunt.
    6. Pedeplánum, -i, est ea pars cuiusque ædificii, quæ in plano
     \ est cum pedibus in via ambulantium; est supra carpusculum,
     \ contignatio prima.
    7. Commisura, -æ, linguá fabrorum technicá contagionem, sive eum
     \ locum significat, ubi oræ, latera, duarum tabularum sese
     \ contingunt, et plerumque glute vel glutine, compinguntur. Hic
     \ contagionem indicat superioris et inferioris quadraturæ
     \ fenestrarum, ut ea in America fiunt.
    8. Tortile intextum est filum æreum, plerumque cupreum vel
     \ ferreum, quod tela quadam, potissimum sericea, ita obtegitur,
     \ ut armatura quædam inter manum attrectantis atque metallum
     \ intersit, alioquin manus ictu electrico feriretur.


Caput XI.

Oculi Ardentes.

Pro momento temporis gravitatem rescissi tortilis totam haud
intellexi. At — mox perspexi.

“Illa mea somnia,” minime motus Godfrey ait, “iterum revivescunt.
Aliquis etenim viam sibi in hanc domum ista vespera invadendam
parabat — aliquis, utique, cui arca illa ex re est.”

“Certe ille nullum tempus trivit,” interpretor ego.

“Sciebat nempe nullum ei suppetere. Quum tu foros eos pendendos
curasti, ille intellexit te eum monuisse, propositaque perspexisse.
Non ignoravit ipse suscitabulum, se tortile scissuro, tinniturum,
nisi esset seiunctum; sed ipse æque novit pacisci posse futurum ut
nulli in domo innotescat, si ipse tortile ruperit, nec ante crastinum
diem rupturam reparatum iri.”

“Numquid eum insidiis capere non possumus?” quæro ego.

“Tentare quidem possemus, sed cœptum id, Lester, perquam est
lubricum.”

“Unum cœptum temerarium sufficiet pro die,” respondi ego cum
suspirio, quandoquidem mihi fides occulti, veneni, cæterarumque rerum
cum impetu redire cœpit. Fere pœnitentem me erga Godfrey gessi, quod
unquam ausus sim circa eum dubitare. “Satius erit dubitare, sed
exspectare ac videre utrum primum vitá evadere queamus, quam alterum
paremus.”

“Recte mones,” ait Godfrey ridens. “Rupturam hanc tamen reparabo.”

Cultellum itaque exprompsit, binos aut ternos uncos, qui tortile
destinatum tenebant, laxavit, tortile utrimque propius contraxit,
velaturam deglupsit, extremos fines tortilium in laqueos inflexit,
copulavit ac revinxit.

“En,” inquit, “totum refectum. Si perfractor fenestram attrectaverit,
suscitatorium in motum aget. At non puto eum id facturum. Quin
existimo eum suas machinationes patefactas esse iam sentire.”

“Quí id sciat?” dubitans quæro.

“Si oculis hanc fenestram prosequitur, quod eum facere credibile est,
lumen meum vidit. Fortasse et nunc vigilat.”

Opacum fenestræ quadrum haud sine quodam tremore contuebar. Iam
negotium istud nervos meos iterum afficere cœpit. Sed Godfrey humeros
exagitans se avertit.

“Nunc tandem ad arcam,” fatur, mihique in ascensu postico præivit.

Rogers usque in camula desolatus sedebat, et propius eum aspiciendo
percipere poteram quam pallidus deiectusque esset. Quæque eius
sollicitudo fuerit, imo eius animo insidere satis constabat.

“Quidquamne habes, Rogers, hac vespera?” mite ab eo peto, “quod nobis
edisserere velis?” At ille nihil nisi caput agitat.

“Iam quæ scivi, mi Here, omnia tibi narravi,” voce respondit
submissa.

“Vexare te non pergam, Rogers,” prosequor sermonem, “vellem tamen ut
rem tecum reputares. Opem meam, siquando egeas, tibi adfuturam
scito.”

Oculos suos cito in me sublevavit, sed protinus se recepit et obtutum
avertit.

“Gratiam tibi habeo,” respondit, nec quidquam plus.

“Nunc vero,” moneo asperius, “te surgere iubeo. Velis, Parks camulam
a foribus amoliri.”

Parks vultu stupenti obsequitur.

“Eo certe non intrabitis, mei Heri!” obtestatur me Parks ansam forium
tenentem.

“Intrabimus vero,” respondi, foresque pandi. “Estne — est . . .”

“Non est,” interpellat Parks, divinando. “Libitinarii capulum
attulerunt, cadaver imposuerunt, et hoc postmeridiem in exedram[1]
dimoverunt.”

“Valde placet. Nunc cuncta lumina accensa habere volo, mi Parks,
prorsus ut vesperá hesterná.”

Parks manu intra ianuam porrecta deflectorium electricum advertit.
Tum discedens, sed cerá[2] iterum reversus, lumina spiritús
lithantracini accendit. Intra momentum lumina interioris quoque
cubiculi exarserunt.

“En, Here mi, habes tua lumina,” inquit Parks versus ianuam recedens.
“Quidquamne me vis?”

“Modo non. Exspecta tamen intra ambitum. Fortasse opus te habebimus.”
Monere eum volebam ut securim in promptu haberet, nisi quod Godfrey
subridentem vidi.

“Bene, mi Here,” respondit Parks, haud dubie lætus discedens clausit
ianuam.

Post hæc in interius cubiculum præcessi.

“Ecce hic ea est,” inquam, capitis nutu indicans arcam Boulé, in
pleno stantem luminum fulgore, quaque particula intestini operis
basilisci oculorum instar micante. “Haud sero est, mi Godfrey, eam
missam facere.”

“Imo vero est,” frigidiuscule ipse refert dum tunicam exuit. “Iam eo
momento quo mihi historiam eius narraveras sero fuit. Quid? Lester,
si eam nunc mitterem, nunquam amplius dormirem!”

“Sin vero minus, nunquam amplius evigilabis,” subiunxi.

Leni risu respondit.

“Quam asper tu vates es! Admove sis sellam, meque observa.”

Interim manicas subuculæ suæ sursum volvit, laternulam autem
electricam iuxta arcam deposuit. Dein brachiis plexis paulisper
oculos in eximio opere heri Boulé pavit.

“Est hæc revera pulchritudo ipsa,” tandem fatur, tum forulos
pusillos, unum post alterum, evulsit, inspexit singulos, tum magná
cura singulos in sellam deposuit. “Decernendum nunc puto utrum alia,
occulta, spatia hic non delitescant,” ait.

Tum mensuram eburneam plicatilem e sacculo produxit, eam explicuit,
mensurasque tam minutas et abstrusas in omnes partes instituere
cœpit, ut fere per dimidiam horam nullum verbum edidisset. Dein aliam
admovit sellam et iuxta me consedit.

“Certe in ambages incurri,” fatur denique, “quod ut eveniret, absque
dubio mens artificis huius arcæ fuit. Totus fundus scriptoriæ
occlusus est, hi autem tres foruli exiguum tantum spatium explent.
Tum tergum arcæ geminatum esse videtur — ni plus, estque illic
spatium trium digitorum, de quo rationem reddere nequeo. Est ergo
facile credibile spatium illic satis interesse etiam duodenis forulis
occultis, si Matronæ de Montespan ita visum sit. Nunc vero speculemur
technam eius.”

Manum itaque dextram cum chalybeio manutio inseruit, et ante arcam in
solum desedit.

“A fundo igitur exordiar,” inquit. “Siquod præterivero punctum, ad id
me revoces, velim.”

Digitis suis superficiem æreorum ornamentorum pedum delicatorum arcæ
asperitatesque summa pernicitate percursat. Præsertim in singulis
umbonibus bullisque hæsit partim introrsum premendo, partim sursum
deorsumque tentando, si cederent, at non cesserunt. Deinde ad fundum
processit, adhibitaque suá laternulá, cunctas rimas collustravit, sed
incassum.

Alterum dimidium horæ ita explevit, et quum denique ex imo arcæ fundo
sese subduxit, totus vultus sudore manabat.

“Opus arduum est,” inquit demum residens, frontemque tersitans.
“Tamen, nonne, Lester, magnæ pulchritudinis ista est? Quanto plus eam
speculor, tanto videtur admirabilior.”

“Explicui et Vantine me eius rei iudicem parem haud esse,” respondi,
“neque modo sum.”

“Ne ego quidem, tamen quantum in me est, æqui bonique facio.
Pulchritudo ista obryssa est ætatis Ludovici Quatuordecimi — artis
splendor ad — issimum gradum sublatus. Cerne modo opus musivum in
fronte — quidquamne elegantius tibi fingere potes? Et quid de
cælaturis — nihil in iis frigidi et ieiuni. Cælo ea ornamenta erant
exsculpta, qui manibus obediebat principis cuiusdam artificis —
ipsius fortasse heri Boulé. Nec mirum si Vantine ob eam rem furebat.
Foriculum tamen eum necdum reperimus,” et his verbis sellam suam
propius arcæ admovit.

“Unum te monitum esse vellem, Godfrey,” alloquor eum: “si tu digitis
ambarum manuum scalpitare perrexeris, ut adhuc fecisti, fieri tam
facile poterit ut læva, quam ut recta manu feriaris.”

“Vera memoras,” probat ille. “Si me id iterum facientem videris
admone me sis!”

In fronte arcæ tres erant foruli; hos Godfrey evulsit. In locum unde
hos exemerat, manum rectam ingessit, eumque caute exploravit.
Deinceps digitis percurrit umbones rugasque musivi operis, quo latera
planumque arcæ incrustata erant, et hæc digitatim et unciatim. E
sententia saltem mea, si usquam occulti foruli latuerint, hac
circiter in parte latere eos oportebat; hinc eum spiritu suspenso
prosequebar. Semel dumtaxat existimabam eum reperisse forulum,
particula enim crusti a latere arcæ paucillum digitis cedere
videbatur; nullum tamen occultum choragium attrectatum est; nullus
forulus proruit apertus; nulli dentes venenati proruperunt.

“Hem,” fatur denique Godfrey residens in sua sella, frontemque iterum
tersitans, “tantum itaque effeci. Si ullus in ima arca forulus
occultus est, is certe efficacissime est abditus. Nunc superiorem
tentabo.”

Pars arcæ superior ordines continebat forulorum per series, ordo erat
super ordinem, quos fastigium triquetrum claudebat, cuius tympanum
pulcherrimis ornamentis aeneis nitebat. Forulos hos ianua claudebat
duarum valvarum, in medio convergentium, quas opus musivum miris
ambagibus decorum in ornatum tegebat.

“Si forulus occultus uspiam hic delitescat,” hariolatur Godfrey,
“alicubi a tergo occultatur, quod illic spatium videtur esse inane.
At vero de detegenda techna . . .”

Digitos igitur crusto iterum applicat, tum subita perculsus
cogitatione, parvulas figuras aeneas in tympano tentat, reperit tamen
eas solidas et immobiles esse.

“Untum tamen certum est,” fatur iterum, “technam, qualiscunque ea
cæteroquin sit, eiusmodi esse indolis ut casu inveniri — uti siquis
stans, verbi causa, latus ei applicet, nullo modo possit. Nec satis
est ut choragium tantum premas; quin necesse videtur esse seriem
vectium certo ordine tractari et operari certo ordine oportere,
alioquin forulus nunquam aperietur. Vereor ne repulsam feramus.”

“Graviter rem me ferre asserere haud queo,” retuli ego animo
allevatus. “Ego quidem ex mea parte æquo feram animo si forulus in
sempiternum delituerit.”

“Ego non item,” paucis refert Godfrey, strictis superciliis residens
arcamque aspectans. Mox iterum surrexit arcamque a tergo palpare
cœpit.

Nescio quid id fuerit — nullius enim conscius fui strepitús — vis
tamen quædam arcana oculos meos ad fenestram posterioris partis
cubiculi allicuit. Prope ad summitatem foriculi quem ego et Parks in
locum apposueramus, exiguum erat foramen lunare aliquantum, lucis
gratia fortasse excisum, per quod par oculorum — oculorum ardentium —
speculari videbatur.

Oculi hi in Godfrey tanto ardore erant defixi, ut meum obtutum nec
observare parerent, et sic caput protinus deflexi.

“Godfrey,” alloquor eum, “noli suspicere; cave vertas caput; est
nempe aliquis, qui per foramen fori fenestræ, e regione nobis, nos
speculatur.”

Godfrey prope solidum minutum non respondit, sed opus arcam
explorandi commode prosequebatur.

“Tene se aspectantem videt?” quærit denique.

“Non videt; omnis te speculatur oculis e fronte pæne procidentibus.
Nunquam tales vidi oculos!”

“Ullamne vultús eius partem vidisti?”

“Non vidi; foramen exile est. Digitos unius manús eius videor
vidisse, dum se loco continere conatus in foramine tenebat.”

“Qua in altitudine est foramen?”

“Prope ad summitatem fenestræ.”

Pauca post momenta Godfrey ad sellam suam revertit, consedit, atque
mucinium[3] sensim in vultum induxit. Dein proclinatus pedes arcæ
aspectare affectabat.

“Vidi eum,” inquit. “Sive potius oculos eius vidi. Nonne quam sunt
sævi.”

“Oculi tigridis sunt,” ex animo persuasus respondi.

“Enimvero, dum iste nos ex extrinseco speculatur, usui haud erit opus
nostrum prosequi. Nam si etiam forulum occultum reperiremus, eodem
fere momento uterque nostrum moreretur.”

“Aisne fore ut iste nos occisurus esset?”

“Eodem momento nos traiiceret. Finge tibi, Lester, quanta ista esset
consternatio! Parks audiret duos ictus sclopelli, irrueret, nosque
hic mortuos reperiret. Grady in convulsiones raperetur — ac per
aliquot dies ambo celebres essemus.”

“Ego vero celebritatem alio quodam modo quæram,” inquam immotus.
“Ecquid hac de re statues?”

“Capere eum tentandum puto; quod si efficeremus — tum sane
celebraremur! At cœptum eiusmodi est quasi scorpionem capere — certum
esset nos detrimentum laturos. Si ille homullus est, quem esse puto,
omnium mortalium ille maxime periculosus est.”

Interim superficiem arcæ palpare perrexit. Quod ad me attinet, nescio
quid non pactus essem, si eosdem oculos micantes iterum conspicere
mihi datum esset. Ii enim inussi esse videbantur; urentes radios in
tergo meo sursum deorsumque mihi cursare persuadebam.

“Quid non prodeam acsi aliquid prosequerer?” suasi ego. “Tum ego et
Parks circumcurrentes cornu eum haberemus.”

“Quin non tu eum, sed ipse te haberet. Tibi nulla pateret occasio. Si
est in superiori contignatione fenestra supra illam, aliquid in eum
demittere posses, aut vero nostro Parks liceret eum sclopello
traiicere —”

“At nonne id ignavo admodum modo fieret?” sciscitabar.

“Mi amice, Lester,” obtestatur Godfrey, “si aspidem aggrederis, nonne
id nuda manu haud tentabis?”

Prorsus invitus — oculos iterum ad fenestram converto . . .

“Decessit!” exclamo.

Godfrey binis saltibus fenestram attigit.

“Cerne modo istud!” ait, “tum fatere utrum ipse non summo sit
ingenio!”

Oculis secutus digitorum indicium, vidi e regione foraminis tabulæ
simile foramen vitro esse incisum.

“Lurco ille omnia prævidet,” cum admiratione fatur Godfrey. “Existimo
eum illud foramen instantibus tenebris excidisse. Oportet eum
prævidisse futurum ut nos arcam hac vespera exploremus — ipse vero
non modo videre, verum etiam audire volebat. Quidquid diximus, mi
Lester, ipse audivit.”

“Prosequamur eum!” clamito ego, et quin responsum exspectassem,
anticum conclave persultavi, foresque in ambitum ducentes cito
aperui.

Parks et Rogers foris, in camula, in ambitu, sedebant; nunquam antea
vidi duos homines adeo perterritos.

“Per Deorum fidem, Here Lester!” halitabat Rogers, qui manibus gulam
stringens stabat.

“Herus Godfreyne is est?” clamat Parks.

“Aliquis est hic foris. Ad manum habesne sclopellum, Parks?”

“Ita habeo,” idemque e sacculo evulsit.

E manibus eius id eripui, aperui ostium, cancellos transilii,
iuxtaque murum ad angulum usque prorepsi.

Dein omni mea audacia evocata, circum cornu assultum molior.

Nemo in conspectu erat; sed e quodam loco propinquo cachinnus
derisorius ad aures meas pervenit.

    1. Exedra, -æ, est cubiculum amplius et ornatius, ubi peregrinos
     \ excipimus, aut ubi familia congregatur; diversa est ab œco,
     \ (-us, -i) qui ostio contiguus est.
    2. Cera, -æ, est candela e cera tenuis, quá lampades altius
     \ pendentes succendimus.
    3. Est tela, quam in sacculo gerimus, ad mungendum nasum
     \ adhibita.


Caput XII.

Godfrey Exterritus.

Oculis usque fixis stabam, cachinnus usque in auribus resonabat, quum
Godfrey ad me accessit.

“Ipse utique evasit,” fatur frigide.

“Prorsus ita; cachinnantem eum audivi!” inquam.

Godfrey me subitaneo obtutu aspexit.

“Age, mi Lester,” fatur solabundus, “cave nervis tuis cedas.”

“At hic non de nervis quæritur,” obtestor ego fere æstuans,
“distincte audivi. Nec ab hinc procul abesse videtur.”

“Procul admodum quominus nos eum capiamus,” regerit Godfrey, atque
laternulam gerens ad limen fenestræ atque solum circum, inspectum
accessit. “Hicce est locus ubi ille stetit,” fatur, nam vestigia
satis erant clara. “Viam qua se reciperet utique paravit,” subiungit,
dum laternulam huc et illuc versans, plagam eius per cæspitem
indagabat, herbæ tamen adeo erant densæ ut nulla species vestigiorum
reperiri posset.

Lentis gressibus itaque in domum redivimus, quo facto, Godfrey ad
arcam ulterius explorandam consedit.

“Vires meas omnino excedit,” tandem fatetur; “nec alio me modo
confido forulum reperire posse quam securi. Non tamen lubet istam rem
comminuere —”

“Nec miror! Id enim esset quasi Venerem Miloniam contundere.”

“Vix tantum esset nefas. Tamen in præsenti eam haud confringemus.
Enchiridia de occultis forulis prius evolvam — aliquid fortasse quod
mihi usui esse possit reperiam.”

“Ac tandem,” spe deiectus respondi, “idgenus forulos plane non
exstare reperies.”

Sed Godfrey nutu capitis id negavit.

“Ego vero, mi Lester, hac in re tibi minime assentior. Paciscor tecum
lurconem eum, qui nos speculabatur, hos sine labore momento temporis
posse reperire.”

“Certe ipse perquam verebatur ne tu quoque id posses.”

“Non sine causa,” acriter refert Godfrey. “Cras iterum agrediar. Unum
tamen videndum, ne amicus noster, qui oculis illis ardentibus est,
nos antevertat.”

“Tabulæ illæ satis firmæ sunt,” respondi, “nec Parks stultus est.”

“Vera memoras,” probat Godfrey, “fori illi satis sunt firmi — denis
minutis eum arcebunt — vix diutius. Quod ad Parks attinet, is vix
dena minuta secunda duraret. Tu quidem singularem huius nebulonis
indolem capere non videris.”

“Vesperi hesterno,” inquam, verborum eius recordatus, “admiratione
illius ductus, tamquam maximum nostrorum temporum malefactorem eum
memoravisti.”

“Equidem non diffiteor,” ait Godfrey in me renidens, “rem paullo plus
iusto exaggerasse mihi contigit. Quid si eum unum dixerim maximorum —
certe satis magnum qui nos, nisi admodum caveamus, circumvenire
possit. Interim consultum duco Simmonds per nuntium rogare, ut ad
custodiendam domum binos submittat lictores. His foris, Parks autem
intus, vigilantibus res satis tutæ existimari poterunt.”

“Ita et mihi videtur,” respondi. “Horum præsidio totum exercitum
repellere parare videberis. Cæterum quis tandem iste hirquitallio[1]
est, Godfrey? Nam tu eum formidare videris.”

“Timeo eum profecto, si ille is sit quem esse arbitror — quod quidem
modo mera est hariolatio. Exspecta tamen diem unum vel alterum. Nunc
Simmonds evocabo.”

Dum hic ad telephonum secessit, ego iterum ante arcam speculabundus
consedi, eamque stupens mirabar. Quænam insidiæ illæ erant, meditabar
mecum, quæ circa hanc arcam veluti centrum, texebantur? Quisnam ille
erat quem Godfrey tam formidolosum sibi fingebat? Curnam ille Vantine
victimam sibi selegit?

Godfrey interea dum ego in his arcanorum ambagibus cœcutiebam,
revertit.

“Factum est,” ait. “Simmonds duos ex optimis suis delegit ad hanc
domum custodiendam.” Pauca momenta stans demirabatur arcam. “Cras
mane redibo ad iterum tentandum,” prosequitur; “interim manutium
cataphractum in sella reliqui, si fortasse tu ipse, Lester, tentare
velles . . .”

“Dii meliora!” obtestabar. “Interim satius erit Parks de tuo adventu
edocere, ut te intromittat. Futurum spero ut te, Godfrey, non cadaver
hic postratum inveniam!”

“Idem et ego! Non tamen id futurum exspecto. Recte mones; dic Parks,
sodes, ut me, quandocunque venero, intromittat. Nunc vero de Rogers.”

“Quid de eo?”

“Rem mecum perpendendo reperi expedire ut eum hac vespera
quæstionibus urgeam. Sed fortasse præstabit donec plura congessero
exspectare.” Post brevem ad cogitandum moram, “id faciam,” inquit,
“exspectabo. Ne errem, perperam nihil faciam.”

Deinde una in ambitum prodivimus, monuique Parks ut Godfrey,
quandocunque domum intrare vellet, admitteret. Rogers usque in camula
sedebat adeo mœstus ac deiectus, ut eius miserescerem. Interim
reputando mecum perspicere cœpi et exspectare futurum, ut Rogers,
quidquid ab eo rescire vellemus, si modo unius diei aut duorum moram
interponeremus, quin cogamus sua sponte fassurus esset, siquid a
nobis celasset.

Hanc meam sententiam per gradus descendens Godfrey aperui.

“Recte fortasse ea de re sentis,” putabat ipse. “Nec ille misellus
mihi pravus videtur. Aliquid illi evenit — aliquid circa illam
mulierem — quod ipse nunquam sit eluctatus. Experiendum nobis erit
quid id fuerit. Eho, ecce hic sunt homines Simmonds nostri,” ait ipse
dum Lictores duo ante domum constiterunt.

“Tune herus Godfrey es?” alter quærit lictorum.

“Is sum,” respondit Godfrey.

“Herus Simmonds adventum nostrum tibi, si hic esses, significare nos
iussit.”

“Consilium nostrum est,” ait Godfrey, “ut vos domum custodiatis —
custodiatis undique — circuite eam penitus, dateque operam nequis eam
appropinquet.”

“Tenemus, mi Here,” quo dicto digitos ad galeam levaverunt, tum unus
circuivit ad posticam domum, alter vero a fronte stetit.

“Si hi se fortasse occulerent,” suasi ego, “nebulo ille auderet
reverti, et sic intercipi posset.”

Godfrey tamen capitis nutu negavit.

“Reditum eius experiri nolo,” inquit, “satius habeo eum absterreri.
Consultius est ut nos cavisse intelligat.” His dictis præterlabens
pilentum gestu accersens, scamellum eius uno pede ascendit, tum, “Iam
te, mi Lester,” inquit, “antea docui me eum formidare. Tu fortasse me
iocari putavisti, at id non ex ioco dixi. Nunquam in vita mea magis
serio locutus sum. Ad officinam Record,” ait pilentario,
strepentibusque rotis avectus est me post eum diutius spectante.

Ut domum versus progrediebar, agere, quin de isto arcano homine, qui
animum Godfrey tantopere affecerat, serio cogitarem, non poteram.
Nunquam memini eum de se cum ullo adversario conferendo dubitare; at
nunc congressum fugiebat, aut certe reformidabat — ne scilicet
superaretur aut eluderetur! Quantus sic honor huic arcano ignoto
tributus sit nemo nisi ego divinare potui.

Tum vero cachinnum illum derisorium recolendo aliquantum et
trepidavi. Dein per humerum respectans gressus meos acceleravi, nam
si Godfrey sibi timendum putavit, quanto magis id mihi conveniebat!
Pudore quodam agnovi me allevari quum ad contubernium meum perveni
Marathon, ianuamque meam obseravi.

Antequam tamen decubuissem, a Godfrey iterum nuntium accepi, per
telephonum enim evocatus, vocem eius agnovi.

“Nihil nisi te docere cupivi, Lester,” inquit, “recte te divinasse.
Mysteriosus ille Francus navi La Touraine huc pervenit, egressus
autem est heri meridie, vectus vero erat interstegio; cæterum
institoribus de eo nihil constabat. Quo circiter tempore ad Vantine
pervenit?”

“Circa horam secundam, ut puto.”

“Itaque a navi rectá eo ivit, ut tu putavisti. Hinc palam fit quare
ignotus omnibus fuerit. Societas navigatoria sacciperium quondam suum
possidet. Faciam ut id cras aperiant, tum quis fuerit fortasse
cognoscemus.”

“Verum, Godfrey,” interpello ego, “quid de isto altero catulastro —
de homine oculorum ardentium? Mihi iam medullam ustulat!”

“Noli id pati, mi Lester!” ait ridens. “Nullo in discrimine versamur,
nisi dum ad arcam prope sumus! Tempestas circum eam sævit. Nihil plus
modo dicere queo. Sospitem tibi noctem! Vale multum!” quibus dictis
auscultatorium pependit.

    1. Hirquitallio, -nis, sive hircitallio, iuvenis hircus, hœdus,
     \ hœdulus, ephebus, catulaster, adolescens virilitatem
     \ affectans.


Caput XIII.

Egregius quidam Salutator.

Postero die, paullo post meum in officinam adventum, ministellus,
solemni quodam agendi modo, a cuius moribus perquam alieno, schedulam
mihi offerebat, quam ego non parum stupens aspexi. Visá eá, fateor,
et mihi verecundus reverentiæ timor subrepsit, quandoquidem tessella
nomen ferebat Sereni Hornblower.

Cæterum nomen satis ignotum præterquam legumdoctis grandium orientis
trium urbium, Neo Eboracenæ, Philadelphenæ atque Bostonciæ; nam
Serenus Hornblower nunquam est functus publico munere, nunquam verba
publice fecit, nunquam respondit allocutioni epulari, inter delectos
publice nunquam sedit quantum constat, dicam[1] in curia publice
nunquam pertractavit, nunquam causam coram iuratis dixit — uno verbo,
nomen eius in diurnis nunquam, ullo modo, iactatum est, et tamen
proventus sui proventus cuiuscunque advocati huius regni ita
superaverunt, ut hi triginta libellæ[2] tantum esse viderentur.

Etenim Serenus Hornblower iuriumconsultum optimatum nostrorum
fiduciarium egit. Id munus ipse multos annos gessit, atque fama fert
nullum unquam in publicum probrum devenisse. Clientes summá curá
selegit; negotia millionariorum Pittsburgicorum, tametsi perquam
fructuosa, nunquam non recusavit; sed magnopere sibi cordi esse
videtur, eoque superbit, ut opinio famaque vetustiorum familiarum,
etiamsi progenies earum quandoque in turpissima inciderint probra,
sarta tecta servarentur. Siquis e prosapia sit “Pilgrims,”[3] aut
“Patroons,”[4] herus Hornblower nullam amplius commendationem ab eo
exigit.

Prudentiá et sagacitate in clientes incredibili cluet; et tamen
quibus contigit adversas sibi partes eum tueri, post haud multum
temporis senserunt sub involucris mollibus byssinis pugnum maxime
formidabilem loricatum delitescere. In summa, ipse vir erat omni
numero mirabilis, qui si permoveri posset ut commentarios vitæ actæ
scriberet — quod quidem extra limites rerum possibilium positum est —
lectoribus delitias præberent vere mirificas. Mihi antea nunquam
contigit sive privatim, sive per negotium, eum convenisse, proinde
cum aviditate quadam ac zelo ministellum sine mora in officinam meam
eum invitare iussi.

Verumtamen Serenus Hornblower aspectu nihil horum prodidit. Fama eius
facile suscitare poterat opinionem alicuiusmodi hominis medii inter
Uriah Heep atque Sherlock Holmes, atqui huius in aspectu nihil
dissimulantis, nihil insimulantis discernebatur. Quin vir ipse erat
mediæ ætatis, bono animo vigoreque turgens, paullo corpulentior,
vultu vegeto ac raso, oculis admodum cæsiis, cæteroquin bene pastus,
morsibusque mentis mali consciæ solutus. Si illi in Latavia obviam
factus fuissem, eum pro mimo, vel histrione perito ac maturo
habuissem. Aliquid in eius intuitu Iosephum Jefferson in memoriam
aspicientis revocabat — fortasse clari et cæsii eius oculi. Iste ipse
aspectus in causa esse poterat cum indole aperta et audaci quare in
suis cœptis tanto successu floreret.

Manibus ultro citroque porrectis, sede capta, protinus in medias res,
ob quas venerat, pedibus ivit. Si nunc, ubi iam perspectam habeo
delicatam rei naturam, hanc rem mecum reputo, etiam magis admiror
paratum patulumque eius animum; quo tamen plus hæc recolo eo magis
mihi persuasum est eum omnia in antecessum minutatim excogitavisse
quid mihi dicturus esset. Quicunque propositum in antecessum
elaboratum mente serena, acsi nihil præparatum esset, animo placido
exsequi valet, suis æmulis necessario longe antecellit.

“Mi Here Lester,” fatur ille, “ex auditu teneo te bonorum Philippi
Vantine administratorem esse.”

“Nostrum consortium est,” correxi eum.

“Sed tu, in persona, negotiis eius attendisti?”

“Vera memoras.”

“Ipse, ni fallor, veteratæ supellectilis exstitit coactor.”

“Ita fuit.”

“Novissimoque suo in Europa itinere, unde nuper rediverat ab Armand
et Fils, Parisiis, arcam Boulé præstinavit.”

Quendam sensum stuporis reprimere haud poteram.

“Remne agis Armand et Fils?” quærito.

“Minime. Rem cuiusdam matronæ ago, quam pro re nata Matronam X
appellabimus.”

Cogitatio animum mihi subiit Matronam X, mysteriosamque mulierem
Francicam unam fortasse eamdemque esse. Dein ut absonam respui.
Serenus Hornblower clientem idgenus non acciperet.

“Herus Vantine arcam eiusmodi revera emit,” respondi.

“Estne ea in tua possessione?”

“Est in suis ædibus quædam arca Boulé Parisiis submissa, sed paucis
ante suum decessum horis me docuit herus Vantine non eam esse quam
ipse præstinavisset.”

“Aisne errorem in transmittendo factum?”

“Sic rem existimavimus, atque remulcale ab Armand et Fils id
confirmavit.”

Herus Hornblower parumper deliberabat.

“Ubinam est arca quam herus Vantine revera præstinavit?” quærit
denique.

“Omnino nescio. Fortasse adhuc Parisiis est. Verum delectum quemdam
eorum exspecto me brevi visitaturum, qui rem nobiscum componat.”

Salutator meus iterum conticuit, et obliviosus frontem fricabat.

“Valde est curiosum,” fatur tandem. “Si arca usque Parisiis esset,
putandum foret errorem agnitum fuisse antequam mea cliens de ea
sciscitata esset.”

“Complura alia circa hanc rem plane sunt curiosa,” dixi.

“Quidquamne obstabit quominus mea cliens arcam aspiciat, Here
Lester?”

Nunc meum erat dubitare.

“Here Hornblower,” denique respondi, “nihil te celari velim. Est
quoddam mysterium circa istam arcam, quod solvere pares non fuimus.
Fortasse legisti relata de mysteriosa morte heri Vantine, alteriusque
cuiusdam Franci; uterque mortuus est in eodem cubiculo domús Vantine,
uterque, ut videtur, ex eadem causa.”

Ipse annuit.

“Existimasne hanc arcam ullo modo ad causam accessisse?” cito quærit.

“Ita credimus; licet hucusque nihil probare potuerimus. Sed nunc
arcam solertissime custodimus. Per me nihil quidem obstat quominus
cliens tua eam videat, indulgere tamen ut tangat non possum — aut
saltem quin sciat cur id agere velit. Memineris nihil te mihi
revelasse quare ipsa eam videre vellet.”

“Atqui ego, Here Lester, paratissimus sum causam tibi revelare,”
inquit. “Nihil nisi æquum fecero si te id docuero. Relata quum
audiveris, si tibi ita visum fuerit, Matronam X ad arcam visendam
acciemus.”

“Esto,” adstipulor illi.

Ipse in sella reclinatus, vultu gravi,

“Cliens mea,” inquit, “est prosapia clara cuiusdam familiæ Americanæ
— perquam illustris. Tribus annis ab hinc nupsit cuidam nobili
Franco. Divinare fortasse poteris nomen, ego tamen multo malim ut
neuter nostrum proferat.”

Capite annui.

“Nobilis iste tam prodigus quam infidus exstitit. Fortunas meæ
clientis larga manu solebat diffundere. Pellices suas coram ea
publice ostentare consuevit. Quin et tentare audebat hanc adigere ut
unam earum apud se exciperet. Fateri audeo me eam, quod hunc non iam
dudum reliquisset, stultam iudicavisse. Fiduciarii denique fortunarum
matronæ se ingesserunt, nam pater mulieris, pro sua prudentia, partem
fortunarum filiæ in fiduciam tradidit. Hi debita mariti dissolverunt,
stipendium ei statuerunt, eiusque debitores monuerunt futura eius
debita solutum non iri.”

Per hoc tempus nomen suæ clientis utique iam divinavi, siquidem
singularia hæc ore omnium iam diu longe lateque ferebantur, nec est
cur moneam historiam hanc me attentione etiam augescente auscultasse.

“Stipendium principe dignum est,” pergebat herus Hornblower, “at hero
X id nequaquam suffecit.” Nullum stipendium sufficeret — quo maiorem
acciperet pecuniam, eo plures comminisceretur modos ad eam
disperdendam. Itaque, tandem fur evasit. Eo denique devenit ut
producta artis, venderet, quibus suæ domus affluunt, quæ quidem
reapse meæ sunt clientis, empta enim eius pecuniá fuerunt. Binis
circiter ante septimanis cliens mea, post aliquantum moræ in castello
suo in Normandia reversa, suas urbanas ædes prope denudatas reperit.
Tapetæ, tabulæ pictæ, statuæ — omnia divendita erant. Inter res
cæteras ab eo direptas fuit arca Boulé, qua cliens mea velut
scriptoria uti consuevit. Arca erat pretiosissima; attamen non valor
pecuniarius meam clientem sollicitudine angit, et ad eam recuperandam
urget.”

Hic paulisper conticuit, clarandæque voci studebat, unde probe
intellexi delicatissimam historiæ suæ partem eum attigisse.

“Herus X, memor decoris dumtaxat,” tractim prosequitur, “ut saltem
ipse sibi persuaserat, consilium cepit epistolarum suæ uxoris
servandarum. Hoc propositio contenta forulorum in sellam quamdam
profundi iussit. Erat tamen ibi forulus ipsi prorsus ignotus —
forulus occultus, clienti tantum meæ cognitus. Iste forulus manipulum
occultabat epistolarum clientis meæ, quas ipsa summa sollicitudine
recuperare conatur. De indole harum nihil memorabo — ego, profecto,
vix quidquam de iis scio, siquidem revera nec ad rem meam faciunt.
Ipsa tamen me certiorem fieri voluit, tranquillitate animi, nisi ea
recuperentur, se prorsus nullá frui posse.”

Iterum annui. Nihil profecto erat quare adhuc plus diceret. Etiam ego
mecum reputavi infido marito si par pari rependat, revera nullum ius
ad conquerendum competere.

“Cliens proin mea,” prosequitur herus Hornblower sensim lætus viarum
maxime ardua se feliciter superasse, “ad recuperandam arcam opus
confestim aggressa est. Reperit eam Armand et Fils venditam esse. Eos
quum sine mora adivisset, responsum tulit arcam iam hero Vantine
venditam, et etiam huc transmissam esse. Proinde, sub specie suam
familiam visendi, proxima navi se itineri committit eo vero proposito
ut ab hero Vantine facultatem forulos aperiendi, litterisque potiundi
impetraret. Mors eius suam spem frustravit, et sic destituta, speque
deiecta, ad me refugit. Vix est cur addam neminem ex sua familia
quidquam de his rebus scire, atque plurimum referre ut maritus suus
de iisdem nunquam vel suspicetur quidem. Suo itaque nomine te
appello, veluti testamenti heri Vantine exsecutorem, ut eas litteras
propriæ dominæ restituere ne graveris.”

Miram hanc historiam momento temporis mecum volvens sedebam,
tentabamque eventus novissimi bidui, utrum inter se conveniant,
componere. Non quadrarunt autem — saltem non cum mea theoria de causa
horum eventuum. Non enim profecto Matrona X sua secreta veneno
vindicatura erat!

“Numquis præter tuam clientem novit quidquam de istis litteris?”
quæsivi denique.

“Haud ita puto,” respondit herus Hornblower, languide in me renidens.
“Non enim eius tenoris hæ sunt ut mea cliens eas cuique confidat. Nam
hæ, ut tu, mi Here Leste, iam suspicari poteras, revera infamatoriæ
sunt. Necesse est ut eas quocunque demum pretio recuperemus.”

“Ut plane constare oportet,” monui ego, “minimum duos semper necesse
est quibus litteræ cognitæ sint — auctorem nempe atque cui missæ
sunt.”

“Id non me præterivit, auctor tamen harum litterarum mortuus est.”

“Mortuusne?” repetivi.

“In duello paucis ante mensibus cæsus est,” explicat gravi vultu
herus Hornblower.

“Ab hero X?” rogavi statim.

“Ab hero X,” refert herus Hornblower, pressis labiis residens, quasi
nihil amplius de ea re memoraturus.

Nec profecto erat quare plus diceret. Satis enim de legibus, deque
moribus ac rationibus Francorum cogitandi intellexi ad perspiciendum,
siquando litteræ illæ in manus heri X incidissent, futurum esse ut
ipse prorsum rerum potiretur. Uxor sua omnino in sua esset potestate.
Atque cogitatio mihi animum extemplo subiit eum quodam modo certiorem
factum has litteras exstare, omnibus igitur viribus, ut iis
potiretur, satagere. Hoc cogitatum satis esse argumenti arbitrabar,
quare in partes uxoris eius flecterer.

“Certo scio,” tandem respondi, “herum Vantine sine dubitatione
indulturum fuisse ut cliens tua forulos aperiret, suasque litteras
tolleret. Ut testamenti sui exsecutor ego quoque indulgeo, nam
cuiuscunque sit arca, litteræ sine dubio Matronæ X sunt. Hæc utique
ea conditione nituntur ut arca vera et genuina sit. Verumtamen, Here
Hornblower, monitum te esse volo mihi persuasum esse duos viros, eos
forulos aperire conatos, occisos fuisse,” explicui illi adversum me
sedenti, auditisque eventibus obstupefacto theoriam meam de morte
Philippi Vantine, Francique ignoti. Denique his verbis finivi:
“Verosimile mihi videtur Vantine, dum arcam exploraret, casu in
forulum incidisse; at vero alterum eum hominem foruli ignarum non
fuisse perinde atque contentorum, nullum intercedere dubium.”

“Hem!” interpellat salutator, “multas et miras in vita mea audivi
recitari fabulas, parem huius nunquam. Nihilne tibi de isto Franco
constat?”

“Nihil, nisi quod ab Havre per La Touraine, superiore die Iovis huc
appulit, et quod a crepidine rectá huc vectus est.”

“Mea quoque cliens per La Touraine advenit — quod tamen casu ita
factum est.”

“Fieri potest,” inquam, “sed vix casu factum est ut et ipse et cliens
tua gratia contentorum foruli venissent.”

“Aisne tu . . .,”

“Aio equidem fieri potuisse ut mysteriosus ille Francus ab hero X
missus veniret, Matrona X nempe casu quodam improviso arcanum de
litteris poterat marito suo prodidisse.”

Herus Hornblower subito surrexit. Animo admodum turbatus esse
videbatur.

“Fortasse vera mones,” inquit. “Ego clientem meam confestim edocebo.
Concessum nuntiabo illi licere arcam inspicere; atque si hæc vera
esse comprobabitur, licere forulos aperire litterarumque fasciculum
tollere.”

“Si discrimen subire voluerit,” assentior ego.

“Conventum est; simul atque eam convenero, te evocabo,” inquit.
“Utcunque tamen, gratiam tibi ob urbanitatem tuam habeo,” quibus
dictis discessit.

Verosimile est eum hinc recta via ad ædes familiæ in Platea iter
direxisse; aut vero Matronam in sua officina præstolatam esse; nam
intra dimidiam horam me evocavit.

“Cliens mea,” inquit, “arcam sine mora visum ire cupit. Ipsa animo
tota est concitata, præsertim ex quo intellexit alium quempiam
forulum temerasse. Quandonam tibi commodum est nobiscum venire?”

“Licebit illico,” respondi.

“Proinde ad devehendum te confestim tibi aderimus. Quindenis aut
vicenis minutis plus haud sumemus.”

“Placet,” respondi, “adventum vestrum opperiar. Utique testem mecum
accersam.”

“Æquum facies,” assentitur herus Hornblower. “Nihil ex nostra parte
oberit. Ergo in vicenis minutis.”

Primum quam poteram officinam Record appellavi, sed Godfrey aberat.
Eum, more suo, aliquis respondit, usque ad dimidium postmeridiem
venire non solere. Evocavi domicilium eius, sed nullum tuli
responsum. Tandem ædes Vantine evocavi.

“Parks,” appello eum, “in societate aliquorum mox apud vos adero, qui
arcam inspicere velint. Consultum esset camulam e via amoliri et
cuncta lumina accendere.”

“Lumina iam sunt accensa, mi Here,” respondit.

“Iam accensa? Quidnam rei est?”

“Herus Godfrey aliquantum hic est moratus, re illa, arcá, fatuando.”

“Itane, revera?” tum mihi in mentem venit facile potuisse me divinare
ubi ipse moraretur. “Fac eum Parks, certiorem me cum aliquibus arcam
visum mox adventurum, meque velle eum rerum gerendarum testem habere,
roga itaque eum ut maneat.”

“Faciam, mi Here,” respondit Parks.

“Tranquillane omnia?”

“Sunt; duo lictores totam noctem circum domum degerunt, ego autem et
Rogers intus vigilavimus.”

“Rheda heri Hornblower ad ostium adstat, mi Here,” pansa ianuá
ministellus significat.

“Factum bene,” respondi. “Protinus aderimus, Parks. Vale interea!” et
penso auscultatorio, lænam celeriter indui.

Tum, ut pileum deprompsi, cogitatio subitanea mihi incurrit:

Si ignotus ille Francus revera emissarius heri X fuerit, Matrona eum
facile agnoscet. Vaga quidem hariolatio, digna tamen quæ tentetur!
Accessi igitur ad scriptoriam, exprompsi effigiem mihi a Godfrey
datam, in sacculum recondidi. Hoc peracto, ad tollenonem properavi.

    1. Dica, -æ, est lis coram iudice, dicam inferre, vel impingere,
     \ aliquem lite prosequi; Græcum est, sed Romanis iurisconsultis
     \ usitatum.
    2. Phrasis Americana, quæ idem fere valet quod si Romano more
     \ diceremus: Proventus eius teruncio censendus est, loco
     \ talentorum.
    3. Vocabulum Latinum corruptum, e Latinitate Medii Ævi, quum
     \ peregrinator, et peregrinus, vocabatur viator, qui zelo
     \ religionis ductus, Hierosolyma, aut quemlibet locum fama
     \ miraculorum cluentem longis itineribus visum, et ad sacra
     \ exercenda adiit. Itali inde cuderunt pellegrino, ex hoc
     \ Germani pilger, pilgram, pilgrim, unde Angli suum
     \ desumpserunt, modo tamen eo vocabulo Anglos designant, qui
     \ primi in eam partem Civitatum Fœderatarum demigrarunt, quæ Neo
     \ Anglia appellatur. Horum soboles antiquitate nobilitateque
     \ generis clarescere vulgo existimantur.
    4. Vocabulum Latinum Germano-Batavorum orthographia exscriptum,
     \ quo domini latifundiorum in Civitate modo Neo Eboracena,
     \ quondam Neo Amstelodamensi, certis privilegiis fruentes
     \ indicabantur.


Caput XIV.

Matrona Velata.

Tres in rheda erant. Herus Hornblower tergo ad equos verso sedebat,
duæ autem mulieres sibi e regione sedes occupabant. Harum utraque
nigro erat induta, spisseque velata, indicium tamen inerrabile, quo
matrona et ancilla dignoscuntur, non defuit. Hoc quidem discrimen
declaratu difficillimum esset, tamen exstitit.

Herus Hornblower rhedam intrantrem retro in me spectabat.

“Testem,” inquit, “quemdam memoravisti.”

“Ipse iam domi Vantine est,” explicui, iuxtaque eum consedi.

“Hic herus Lester est,” me sistens fatur Hornblower, et matrona ad
hæc, quam illi ex adverso sedentem, ut dominam statim agnoveram, nutu
capitis respondit.

Nulla alia verba fuerunt prolata. Rheda versus Latamviam vecta, iter
in eadem tali prosequebatur celeritate, quali in tanta frequentia
provehi poterat. Subinde oculos in mulieres nobis adversas conieci,
earumque disparitatem morum facile observare poteram. Altera prorsus
tacita sedebat manibus in gremio, capiteque pendulo, admodum
composita; altera vero inquieta et mobilis, haud par quæ digitorum
nervosam agitationem contineat. Non parum mirabar quare ancilla magis
quam sua domina agitaretur, ac tandem morum diversitatem neglectui
institutionis attribuendam iudicavi. Contrarietas tamen mihi haud
ignoranda erat.

Viá denique Decimá rheda iterum ad occasum iter flectit; inde prope
attigit Compitum Washington, pervenit in Plateam, ac denique ante
ædes Vantine constitit. Herus Hornblower mulieribus descendentibus
adstitit, ego autem per gradus ducem me præbui. Sed ubi ad fastigium
graduum attigimus, et in conspectum sertorum funebrium ex ostio
pendentium perveneramus, matrona velata leni exclamatione substitit:

“At ego nescivi,” inquit. “Tamen fortasse exspectare satius esset.
Ignara eram . . .”

“Nulli sunt propinqui, mea Hera, quos offendamus,” interpello ego.
“Quod vero ad mortuum attinet quid illi refert?” et tinnii.

Parks ostium adaperuit, quo per nutum consalutato, præivi, advenasque
in conclave induxi. Godfrey me ibi præstolabatur, cuius animum ex
oculis conspicuum, et ex ingressu heri Hornblower mulierumque
excitatum perspexi.

“Hic meus testis est, herus Godfrey,” inquam, sistens hunc, illi
autem: “herum tibi sisto Hornblower.”

Godfrey se proclinavit, Hornblower autem suaviter in eum renidens
illum excepit.

“Nisi prudentia heri Godfrey mihi probatissima esset, eum ut testem
recusarem,” fatur Hornblower, “sed ea mihi iam experientiá constat,
nec me falsum iri probe novi.”

“Unus nonnisi est cui ratione prudentiæ et constantiæ libenter
cedam,” respondit Godfrey in eum renidens, “is autem est Hornblower.
Ipse classem per se sibi propriam efficit.”

“Multas tibi refero gratias,” advocatus respondet graviter
proclinatus.

Interim dum hæ civilitates ultro citroque miscebantur, mulier, quam
ancillam indicaveram, consedit, ac si pedes eam sustinere recusarent,
manusque nervose torsitabat; vel ipsa adeo hera sua eius rei tædio
affici videbatur.

“Arca hic intus est,” eloquor ego, atque matrona velata duoque viri
eo me sequebantur.

Arca in medio cubiculo stabat prorsus eodem modo ut fatali ea nocte,
omniaque lumina ardebant. Mihi intranti manutium chalybeium Godfrey
sub oculos cecidit.

“Estne ista vera illa arca, mea Hera?” quæro ego.

Momentum temporis contemplabatur eam, manibus ad pectus pressis et
strictis.

“Est!” respondit halitans, pæneque cum singultu.

Fateor me stupefactum esse. Nunquam credidi eam ipsam veram esse; imo
ne modo quidem mihi persuadere poteram quemadmodum ipsa eadem esset.

“Certene tibi constat?” incredulus quæsivi.

“Existimasne me in eiusmodi re falli?” obtestatur ea, “mihi crede
hanc arcam quondam meam fuisse. Indulgebisne?” subiungit, unoque
gressu propius ad eam accessit.

“Exspecta parumper, mea Hera,” interpello eam. “Antequam arcam
contrectes monitam te esse volo perniciem te tibi invocaturam.”

“Perniciem, ais tu?” meque stupens contuebatur.

“Extremam perniciem, ut iam hero Hornblower explicui. Causis fretus
sufficientibus credo iam duos viros temerare occultum illum forulum
audentes factum vita luisse.”

“Ni fallor herus Hornblower aliquid eius generis mihi memoravit,”
secum mutiebat; “at hæc omnia utique errores sunt.”

“Forulum ergo nullum venenum tuetur?” sciscitor.

“Venenum?” repetit ipsa prorsus ignara, mucinio ad labia levato. “Non
capio.”

Iam sentiebam theoriam meam funditus collabi et radicitus everti.
Godfrey intueri ausus non sum.

“Non ergo mechanismate forulus nititur, mechanismate, quod quum
forulus evellitur duos dentes venenatos in manus aperientis
eiaculetur?”

“Nullo modo, Here Lester,” ipsa respondit stupens. “Mihi crede
mechanisma idgenus hic nullum esse.”

Iam et ultimam salutis tabulam, et hanc exilem apprehendi.

“Mechanisma interponi poterat ex quo ex tua excessit potestate,”
suggessi.

“Id fieri potuisse non negaverim,” assentitur ipsa, quamquam vidi eam
persuasam non esse.

“Nihilo tamen secius, mea Hera,” appello eam, “evulsura forulum,
adhibendo isto manutio propriæ consules saluti,” quibus dictis
manutium Godfrey, in sella depositum illi porrexi. “Nihil attinet
ullum, etiam minimum, incurrere periculum. Sine obsecro,” et his
verbis rectæ manui eius manutium induxi.

Ea re occupatus oculos meos in Godfrey conieci. Ipse tali obtutu
pascebat oculos in matrona velata stupefactus, ut ego voluptate fere
suffocarer. Raro admodum mihi contigit Iacobellum Godfrey ambagibus
captum cernere, sed nunc certe fuit captus!

Matrona velata manutium non sine risu excepit.

“Nuncne licet mihi forulum aperire?” quærit.

“Licet, mea Hera.”

Ad arcam accessit, me et Godfrey adstantibus. Tandem denique
mysterium, quod nos hactenus ludificaverat, solvetur. Atque hoc
mysterio patefacto, ad finem vergent nostra poetica aeriaque somnia,
quæ nos tantis laboribus moliti eramus.

Quasi per instinctum fenestram tabulatam aspectabam, sed lunulam
lucis in ea nihil obumbrabat.

Interea matrona velata in arcam proclinata digitos suæ dextræ super
aeneum opus musivum lateris lævi ad tangendum disposuit.

“Aliquantum male dextrum mihi est,” ait illa, “siquidem semper læva
manu uti consuevi. Animadvertite me tribus in locis digitis premere;
ad forulum tamen aperiendum ista loca certo in ordine sunt premenda —
primus iste, dein iste, ac tandem iste.”

Protinus acutum sonum æris tinnientis audivimus, et a lævo latere
arcæ crustum metallicum recidere.

“Ansa est,” fatur matrona velata, et nihil dubitans, dum mihi cor
hærebat, ansam apprehendit, parvulumque forulum evellit.

“A!” reiectoque ridiculo manutio, fasciculum litterarum schedarumque
in forulo occultum prehendit et tollit. Dein nisu quodam se
continebat, vittulam, quæ fasciculum litterarum ligatum tenebat,
resolvit, anteque oculos nostros dena duodenaque litterarum involucra
stravit. “Uti videbis, Here Lester,” submissa ait voce, “hæ meræ
litteræ sunt, tibique persuadere velim easdem meas esse.”

“Nihil dubito, mea Hera,” respondi. Illa autem allevati cordis
suspirio, et quasi cum singultu, fasciculum religavit cauteque in
sinu pallæ suæ abdidit. “Est quædam res,” nunc ego subiunxi, “quam
tu, Hera mea, pro me forte perficere posses.”

“Libentissime faciam,” susurro respondit.

“Ut iam hero Hornblower explicui,” prosequor ego, “nudius tertius hoc
in conclavi duo occisi sunt. Sive potius in cubiculo contiguo fuerunt
occisi; sed nos putavimus eos vulnera lethalia hic accepisse. In hoc
nos errasse videmur.”

“Sine dubio,” confirmat ipsa. “Præsidio mechanismatis tam fabulosi
quam tu memoravisti, here Lester, forulus ille munitus et fretus
nunquam fuit. Saltem non ex eo tempore quo ego eam possederam.
Traditum, ut scis, tenemus hanc arcam pro Matrona quondam de
Montespan confectam fuisse.”

Liberius nunc iam verba faciebat, ut videtur magno onere levata — nec
profecto mihi constabat quam magno!

“Herus Vantine ipse haud minus suspicabatur,” inquam. “Ipse in re
supellectili perquam erat versatus, fuitque aliquid insoliti circa
hanc arcam, quod eam heræ Montespan quondam fuisse propriam, suadere
videbatur. Huic rimandæ erat intentus quum mors eum supervenit. Quid
ille alius tum fecerit, nescimus, sed si declarare possumus quis ille
fuerit multum iuvabit.”

“Necdum declaravistis?”

“Nihil quidquam de eo scimus, præterquam quod Francus fuit, aut sic
nobis visum est, et quod per La Touraine biduo ante huc pervenit.”

“Eadem ipsa fuit navis qua ego vecta sum.”

“Mihi proinde in mentem venit te fortasse, mea Hera, eum visu novisse
— aut fuisse tibi alio quodam modo notum.”

“Quid ei nomen fuit?”

“Pagella quam ipse hero Vantine submiserat nomen Theophili d’Aurelle
ferebat.”

Capite abnuit.

“Nomen hoc, mi Here Lester, nunquam antehac audivi.”

“Nomen et nos mutuatum credidimus,” respondi, “sed fortasse hanc
effigiem agnosces,” quibus verbis effigiem e sacculo productam illi
porrexi.

Hac accepta, accuratius eam aspexit, sed iterum caput quatiebat. Tum
ad latus conversa ricaque levata, uberiori luce inspectabat.

“Est aliquid in vultu quod mihi minus ignotum videtur,” ait denique,
“acsi hominem quondam alicubi vidissem.”

“In navi, fortasse,” suasi ego, quamvis probe noverim id in navi non
contigisse, siquidem hic in interstegio locatus fuisset.

“Haud ita; non in navi. Casteriá meá nunquam sum egressa. Et tamen
certe memini eum vidisse — at vero ubi, dicere non queo.” “Forte,”
submissa suggessi voce, “aliquis amicorum mariti tui esse poterat.”

Non me præterivit manum eius hoc ictu tremere, sed ictum hunc
emittendum censui. Ipsa tamen forti tulit animo.

“Eadem cogitatio, Here Lester, meum quoque animum subiit,” respondit
ipsa, “verum ego amicorum mariti mei paucissimos novi; certe non
istum. Et tamen — . . . Si quo casu ancilla nobis subvenire posset.”

Effigiem manu ferens conclave ingressa est. Ancilla in sella, ubi eam
reliqueramus, usque sedebat; manus suæ in gremio arcte erant
constrictæ, quasi maximo solum conatu se compositam continere posset.

“Iulia,” affatur eam matrona velata celeri Francicitate, “hic teneo
effigiem cuiusdam, qui nuper arcano quodam modo in isto conclavi
occisus est. Viri hi, quis ille fuerit, declarari cupiunt. Vultus
eius mihi quodammodo notus videtur, verum dirimere nequeo. Cerne,
amabo.”

Iulia protendit tremulam manum, accepit effigiem, aspexit; tum
suspirio longiusculo in solum exsanguis prolabitur, priusquam sive
ego, sive Godfrey succurrere potuissemus.

Labenti rica, in fulcro sellæ capta hærens, rupta et avulsa est; ac
dum prostratam eam aspicio, magnopere sum animo commotus,
quandoquidem mulierem agnovi mysteriosam eam fuisse, cuius effigiem
d’Aurelle in interiori sui horologioli gestarat.

Caput XV.

Arcanum Franci Ignoti.

Aliquantisper adstiti elinguis, deorsumque in vultum mulieris exoletæ
enervatæque spectavi; denique Godfrey accessit, eamque intermortuam
in grabatum levavit.

“Aliquantulum aquæ afferto,” fatur ad me conversus, vidique e vultu
eius quantopere animo facieque concitatus fuerit.

Ad fores cucurri, raptim aperui. Rogers reperi in ambitu stantem,
eumque protinus aquam ferre iussi, ipse in conclave regressus.

Godfrey manus puellæ fricabat, dum matrona velata fibulas uncinasque
subarmalis eius solvitabat. Ut patet, satis clare haud videre
valebat, quamobrem celeri motu manus velum suum sublevavit. Corde
accendi cœpi quum eam ita humaniter agentem conspexi; ac post
singulum obtutum aliorsum me converti.

Etiam animadverti Godfrey ex agnita muliere admodum stupentem ut eam
intuitus erat; post quæ et ipse oculos avertit.

“En aqua, mi Here,” fatur Rogers urceo aquæ poculoque mihi præbitis.

Proximo momento oculi eius in mulierem, in grabato prostratam
inciderunt. Stupens hærebat, vultusque suus sensim in purpureum
mutabatur; dein gutture proprio prehenso, dimidio se divertens
concidit prorsus ita ut eum antea egisse videram.

Hornblower, qui mulierem spectabat prostratam, frontemque nervose
tersitabat, audito cadentis strepitu se circumvertit:

“Quid, malum!” rauca exclamat voce, ubi videbat Rogers ante suos
pedes in solo prostratum, “Quid mali, denique, istam domum agitat?”

Nervorum interim meorum iam tanta erat tensio ut cachinno mihi haud
temperare possem. Nisum hunc in clamorem ad accersendum Parks
converti; at vultus istius, quum in limine comparuit talis erat, ut
in sellam delapsus in cachinnum morbidum solverer.

“Dii vestram fidem!” Parks exclamat.

“Nihil mali,” acriter refert Godfrey, “Rogers nostrum alios habet
impetus. Afferto ammoniam!”

Parks titubans prodit, Hornblower autem omnium pertæsus consedit.

“Mihi equidem iocus minime liquet,” acri in me obtutu mihi obgannit,
vultu rubore suffuso.

“Collige te, Lester,” me inclamat voce acerba Godfrey, interim urceum
mihi eripiens, eoque ad matronam properans.

Ego interea me satis recepi, et quum Parks paullo post ammoniam
afferens redivit, ad sublevandum caput Rogers par eram, dum Parks
phialam naribus eius adhibebat.

“Præbe sis Parks mihi quoque olfactum,” rogo eum male firmus, et
oculi mei confestim lacrymis manare cœperunt, sed ne in furorem
raperer, evitavi. “Exporrige sis prostratum Rogers, ut distentus
iaceret,” mandavi Parks halitans, et ipse vertiginosus in solum
desedi. Aspicere tamen Hornblower ausus non sum, timebam enim ne
stupentem eum videns, iterum in cachinnum morbidum solverer.

Matrona interim aquam in vultum Iuliæ inspersit — non parum
detrimento faciei eius! — pauxillum exspectabat, tum se erexit,
velumque demisit.

“Mox ad se redibit,” inquit, ac profecto, pauca intra momenta puella
oculos aperuit, et stupens circumspexit. Dein tremor violentus eam
obsedit.

“Quidnam rei est, Iulia?” hera sciscitatur, manu eius prehensa. “Tune
eum virum novisti?”

Raucus singultus solum erat responsum.

“Rem mihi narrabis!” pergit hera voce tranquilla, sed firma. “Forte
scelus quoddam est perpetratum. Cuncta fatearis oportet. Prudentiæ
horum virorum secura te confides. Novistine istum virum?”

Puella capitis nutu probavit, oculosque clausit, sed guttæ tepidarum
lacrymarum per genas eius decurrebant.

“Parisiisne?”

Puella iterum annuit.

“Tuusne fuit amasius?”

Tertium annuit; tertium lacrymæ manant.

“Nunc iam memini,” inquit matrona subito. “Semel eum cum ista vidi.
Quod negotii ipsi hac in domo fuit?” pergit illa asperius.
“Eloquere!”

“Hera mihi nunquam condonabit!” singultabat puella, unde ego
coniectavi puellam de se magis quam de amico sollicitari. Heræ quoque
idem occurrisse verosimile erat, nam vox eius asperior fieri cœpit.

“Tenta modo,” respondit. “Fac probe intellexeris, fatendum tibi esse
— si hic minus, tum coram officiali lictorio.”

“Væ, absit!” clamitat Iulia, subito se erigens. “Dii meliora! id viva
non sustinerem! Hera nunquam tam foret crudelis!”

“Ergo fatere nunc!” mandat matrona velata immisericors.

“Esto ut vis, Hera!” clamat puella, mucinio tersitans oculos, linguá
locuta, quæ partim Francica, partim Anglica, utpote quam minus
accurate calleret. “Narrabo ergo quando ita vis omnia. Proprie enim
non mea fuit culpa. Ille is fuit. Non amavi — timui eum. Potestate
super me pollebat. Efficere poterat ut omnia patrarem. Ipse etiam
verberavit me! Ego tamen ad eum usque redivi!”

“Quí vocabatur?” quærit matrona velata.

“Vocabatur Georgius Drouet — habitabat Via de la Huchette, haud
procul a Via Sancti Iacobi — contignatione suprema, in subtegulino.
Ipse nequam fuit — nequam fuit — e quæstu mulierum vixit. Primum ante
sex menses eum conveni. Mulieres fascinare novit; eum me magni facere
putavi. Dein pecuniam a me mutuam petere incepit, donec omnem quam
comparcavi elicuit; tum annulos meos — omnes et singulos!” Sublatis
tum manibus ostentavit digitos vacuos. “Mox . . .”

Hic substitit heramque aspectavit.

Ea “prosequere!” inquit; “narra quidquid ad narrandum habeas.”

“Novi scilicet Heram quoque . . .”

Iterum substitit. Interim ego ad fenestram perambulavi, ibique, valde
commotus, forum ligneum spectans steti.

“Eccur non?” quæsivit aspere, ego autem scire putabam eam revera
tergum meum alloqui. “Eccur non? Numquid amari mulieri nefas est? Num
mulieri tolerandum est quod Hera toleravit? . . .”

“De ea re satis, Iulia,” interpellat matrona velata, voce glaciali.
“Tuam rem fare.”

“De forulo occulto novi; vidi Heram aperire, quid celaret, novi.
Verum ego erga Heram fida fui; eam amavi; gavisa sum eam reperisse
aliquem . . . Hera reminiscetur suam desperationem, suum horrorem,
quum ingressa conclave reperit arcam evanuisse, subductam, venditam
per illum . . . non secus et ego desperavi — ex omni corde conabar
Heræ usui esse. Ea nocte conveni istum,” nutu effigiem indicans in
solo iacentem. “Eum edocui.”

Hera sua, quasi in saxum mutata, stetit. Suspicabar eius angorem et
humiliationem.

“Ipse a me sciscitabatur — intellexit omnia — forulum, quí sit
aperiendus — cuncta. At ego consilia sua nequaquam suspicabar —
prorsus nihil suspicationis habui. Verum in navi vidi eum, tum demum
intellexi. Eheu, accepit quod meruit!”

Ipsa tota tremebat, manibusque oculos operiebat.

“Nihil plus, Hera, existimo superesse,” addidit rauce.

“Nihil ex ista superest historia,” fatur Godfrey voce firma, “sed est
et altera.”

“Quid? et altera?” respiciens in eum quærit matrona velata.

“Quære ex ea, Hera, quonam proposito ipsa in hanc domum venerit
nudius tertius vesperi, locutaque in isto conclavi cum Philippo
Vantine fuerit.”

“Non feci!” quiritat puella, vultu flagranti. Mendacium est.

“Esto haud, opus est ut dicat!” immitis pergit Godfrey. “Quisque
stultissimus facile divinabit. Venit pro litteris! Consilium ceperat
te, Hera, diffamandi!”

“Mendacium est!” iterum quiritat puella. “Veni spe ducta eam
servandi, ad . . .”

Impetus singultuum furentem pæne suffocarunt.

Matronam velatam contremiscere animadverti, sellam illi supposui, in
quam se gratiis per murmur redditis demisit.

“Præterea testem eius rei habemus,” subiungit Godfrey. “Accersamne
lictores Hera?”

“Noli, noli!” clamat puella vultu fere cadaveroso. “Edisseram; omnia
edisseram. Vel spatium temporis concede!”

Interea ad se possidendum secum colluctans sedebat, cuius rei
indicium erat vultus torvus, maculisque striatus. Tum vidi oculos
eius pandi, et circumspiciens animadverti Rogers se ad sedendum
collegisse, lividaque facie oculos in puellam defixos tenere.

Ipsa, eo viso, fere in furorem acta est.

“Tu is fuisti!” quiritat puella, pugnis eum minitata. “Tu me
prodidisti! Tu, ignave! Ignave!”

At Godfrey, facie admodum severa, manus firmas brachio puellæ
iniecit.

“Tace!” clamat, “ille nihil nobis prodidit! Imo te tueri conabatur —
quamquam cur id tentaverit. . .”

Rogers inani ac sepulcrali risu se ingessit:

“Naturæ satis consentaneum feci, mi Here,” inquit raucus, “uxor mea
est!”

Caput XVI.

Philippi Vantine Salutator.

Historia, quam nobis Rogers halitando prodidit, sordida profecto
erat, quam tamen, quoniam nostram rem obiter tantum attingit, per
summa tantum capita carpam.

Octonis aut denis ante annis venustula Iulia — tunc dumtaxat ipsa
certe quam nunc venustior fuit! — se ad familiam quamdam, quæ vitam
sine ancilla Francica vix tolerandam sibi persuaserat, famulatui
auctoratum Neo Eboracum venit. Rogers eam convenerat, eiusque ocellis
atris labellisque rubris captus, eam deperibat, ac, postremo, eam in
honorificum connubium postulavit — haud necessario, præter dubium! —
et in maritum acceptus, ut maritus huius sirenis, cum ea vitam degit
per plures menses eventuum plenam. Quodam denique die reperit eam
aufugisse.

Ipse, ut fere fit, suam ei concrediderat omnem pecuniam comparcatam —
una enim hæc fuit conditionum connubii! comparcatum quoque evanuit.
Iulia, ut credibile est, desiderio bituminis viarum urbis Parisiorum
abrepta fuit; nec præterea dubitandum Iuliam vitæ cum Rogers
nuptialis, poesis prorsus vacuæ, admodum pertæsam fuisse; et ob id in
Franciam aufugisse. Rogers primum sibi eam sequi oportere persuasit;
at mox a cœpto eam Parisiis reperiendi, nec certus quid et si
reperiret eam facturus esset, destitit, fato suo eam reliquit,
mœstusque se vitæ officiis memoriá eius servatá, se accinxit. Genus
affectionis erga eam clam in animo usque superstitabat, et quum
ostium ædium Vantine pandens eam in limine conspexisset, se tamquam
ceram in manibus eius præbuit.

Iulia cuncta hæc, parum pensi habita, vel etiam contemptim
auscultabat, nihil quidquam negando, nihil se excusando. Cogitatio,
quasi se excusari necesse esset, ne in mentem quidem venit. Historia
finitá, ipsa prorsus iterum se possedit, quin et paullo elatior facta
est, ni fallor, quum cuncta circum se versari sirenem videret et
audiret. Erat hoc totum veluti iuvenescere, proinde grato quodammodo
ad Rogers se vertit animo.

“Hæc omnia, ut opinor, vera sunt?” matrona velata quærit.

“Vera, profecto, omnia, mea Hera,” respondit Iulia humeri vulsu.
“Tunc fui iuvenis, amorque vitæ citatioris me rapiebat. Iam sum
adultior, facta prudentior — præterea iam non, ut antea appetor.”

“Proinde,” inquit hera cum ironia, “nunc iam parata es ad maritum
tuum reverti.”

“Ea de re iam cogitavi, mea Hera,” refert Iulia stupenda
simplicitate, “inde ex quo eum hic conspexi, vidique eum in me usque
bono esse animo. Refugio pro senecta indigemus.”

Furtim observabam Rogers, stupensque cognovi eum hanc mulierem usque
animi affectione fovere. Refugium paratum esse videbatur, si Iuliæ
visum esset salutem suam hic quærere.

“Aliquantum dubitavi,” dein subiunxit, “gratia tui, mea Hera, ubinam
ancillam, mei similem, Hera repererit. Nulla præter me crines suos ut
ego concinnare sciens est — nulla nisi ego balneum apparare valet . .
.”

“Ea quum solæ fuerimus dirimemus,” respondit matrona velata. “Verum
nunc, eris fortasse tam bono in me animo, ut mihi, quid antea huc
veneris, explices.”

“Æquum, Hera mea, postulas,” seque in sella commodius disposita,
Iulia pergit: “Die quodam in navi evenit, ut quum in vectores tertiæ
classis despectarem, animadverterem Georgium — herum Drouet — solum
oberrantem. Me, ut ita dicam, omnino eversam et confusam sensi
necopinato eum conspiciendo; deinde ipso sursum spectante intuitus
nostri concurrerunt, quo facto, ipse accessit et ex imo me eadem
vespera se convenire iussit. Illic denique consilia sua mihi primum
aperuit. Secundum hæc ipse pro se litteris ad evendendum potiri
conabatur.”

“Cuinam?” quærit Godfrey.

“Cuicunque, utique qui maximo pretio eas redimere voluisset,”
respondit Iulia, multum mirata ut res tam plana etiam quæstione egere
posse cuiquam videretur. “Litterarum quæque ipsi heræ denis millibus
francorum primum erant offerendæ; si ipsa abnuisset, Duci — qui certe
cupidissimus earum habendarum censendus erat, offerendæ fuissent!”

Matrona velata aliquantum tremebat, manusque nisu quodam naturali ad
pectus, expertura utrum manipulus litterarum, ut pretiosissimus
thesaurus, revera in tuto esset, attollit.

“Nocte ea in casteria mea,” perrexit Iulia, “insomnis volutabar
meditabunda, si quo modo eum frustrare possem; quod et iam dudum
senseram eum haud multum me curare — et quod satis perspexi pecuniam
eam in aliam quondam mulierem insumptum iri. Statui igitur primo
quoque momento ad hanc domum properare, rem integram hero Vantine
patefacere, petereque ab eo ut litteras mihi concrederet, quibus ego
ad heram advolarem; mihi enim gratus eius animus probe notus erat,”
subiunxit puella. “Etenim quemque sibi providum esse, naturæ
præceptum est.”

Hic paulisper cessavit, in conclavi circumspexit nostrisque vultibus
ad se audiendum conversis mirifice delectari videbatur.

“Una dumtaxat virtute tu certe polles, sinceritatis, scilicet,” fatur
matrona velata. “Prosequere!”

“Facultate discedendi vesperi tantum ab hera nacta,” pergit Iulia,
“huc properavi, et huc perveniens pulsavi tintinnabulum; fateor tamen
frustra me acturam, nec fore ingressuram, nisi ostium maritus
aperuisset. Quin etiam postquam ingressa sum, etiam ipse mihi
ingressum ad suum herum negavit; verumtamen quum de accessu
disceptassemus, herus Vantine ipse in ambitum venit, tum ego ad eum
confugi, et ut me exaudiret ab eo flagitavi. Tum demum is me ad huc
intrandum invitavit.”

Hic ipsa iterum conticuit dum me tremor ex ipsa exspectatione
perculit. Denique mox eramus audituri quemadmodum Philippus Vantine
morte affectus sit.

“Igitur ego consedi,” pergit Iulia. “Totam istam rem illi patefeci
inde ab exordio. Ipse me intentissimus auscultavit; sed quum ab eo
petivissem ut facultatem litterarum tollendarum mihi faceret,
dubitare cœpit. Inde sursum deorsumque in conclavi ambulans rem
meditabatur; deinde me per ianuam in illud cubiculum deduxit. Arca in
medio stabat tabulato, omniaque lumina ardebant.

“ ‘Istane illa arca est?’ ipse quæsivit a me, et quum verbis
confirmassem, mirari videbatur.

“ ‘Res probatu facilis est,’ dixi ego, tum ad arcam progressa tria
pusilla choragia imprimere cœpi, ut heram facientem videram. Ansula
in latere recidit, verum ipse me prohibuit.

“ ‘Revera hæc illa ipsa arca est,’ ait ille. ‘Hoc iam video. Et
absque dubio forulus eas quas memorasti celat litteras. Ast hæ
litteræ non tuæ sunt. Eæ heræ tuæ sunt propriæ. Ut eas auferas
concedere non possum, quoniam, profecto, non te novi. Fieri potest ut
iis abuti tibi in animo sit.’

“Omni modo obtestabar iniuste id mihi imputari, optima me esse
indole, heræ meæ ex animo bene velle, meque eam tueri. Denique me in
hoc reduxit conclave. Præ furore pæne flevi.”

“ ‘Revertere’ inquit tandem, ‘ad tuam heram, nuntia illi me ad suas
sibi reddendas litteras paratissimum esse. Dedere tamen eas suis
tantum ipsius manibus vellem. Litteræ sunt hic, quandocunque sibi
libuerit, a me eas repetere poterit.’

“Ex his intellexi omnia mea argumenta esse incassum, ipse adamantinum
se præbuit. Itaque e domo excessi, ipso mihi ostium aperiente. Atque
in his, Hera mea, cuncta quæ scivi edisserui.”

Post hæc breve silentium factum est; tum audivi Godfrey e profundo
suspirantem. Facile intellexi sibi æque ac mihi persuasum esse
puellam vera narrasse.

Tum ipse occepit fari: “Quamprimum domum perveneras, utique ergo
quæque experta es, heræ tuæ narravisti?”

Iulia haud parum erubuit.

“Non feci, Here mi,” respondit ipsa, “nihil illi narravi.”

“At ego putarem te tuam fidem factis comprobare voluisse,” pergit
Godfrey suo modo suavissimo.

“Ego vero sine litteris verebar, ne mea consilia ipsa in malam
interpretaretur partem,” ait Iulia contumax.

“Præterea sine litteris utique nullum præmium,” explet Godfrey.

Iulia nihil respondit, sed parum commode se habere videbatur.

Denique matrona velata surrexit.

“Ullasne amplius habes quæstiones, quas illi proponere velis?”
quærebat ipsa.

“Nullas amplius, mea Hera,” refert Godfrey. “Historia ex omni numero
est perfecta.”

Iulia itaque sumpsit suum velum, oculis interim haud amicis in
Godfrey coniectis. Matrona velata denique ad me se vertit, manusque
tetendit:

“Gratiam tibi habeo, mi Here, Lester,” inquit, “pro tua in me
voluntate. Veni, Iulia!” hisque dictis utraque ad fores accessit,
quas Rogers illis propere pandit.

Herus Hornblower nutu capitis salutans, eas secutus excessit, ego
autem cum Godfrey solus sum relictus.

Uterque nostrum silens consedit, quique suis cogitatis intentus.

“Hem,” fatur denique Godfrey. “Hem, quam præclaram hæc omnia
præberent historiam! Et en, iis uti nequeo! Acerbum hoc est scitu, mi
Lester!”

“Historia ista columnas societatis certe concuteret,” assensus dixi.
“Imo et ego ipse concussus sum.”

“Non secus atque ego! Primum me nusquam esse sensi — quum te atque
matronam velatam de occulto forulo disserentes audiveram, elinguisque
stupui — vidique te in me renidentem! At totam rei historiam necdum
scio. Quínam id factum est ut illa ad te veniret?”

Enarravi igitur ei adventum ad me heri Hornblower, historiam ab eo
mihi narratam, levemque cum eo disceptationem. Intellectis eventibus,
Godfrey audita capitis nutu probavit.

“Historia ista utique recta et proba est,” tandem fatur, “Hornblower
enim nihil unquam quod fraudem redoleret, susciperet. Insuper
matronam ego agnovi, ut, procul dubio, et tu.”

“Et ego sane; vidi eius effigies. Probavi etiam eius fortitudinem
veli relevandi.”

“Non secus et ego. Inde a die nuptiarum, mi Lester, ipsa haud parum
mutata est — tum enim ipsa puella erat lævi facie! Trium annorum cum
Duce suo convictus vestigia in ea reliquit!”

Mox conticuit, et meditans oculos in tapetas defixos gerebat. Denique
cum subito tremore ad se rediit.

“Historia autem ancillæ certe auditu iucunda fuit,” inquit. “Nihilo
tamen secius plura in ea sunt quæ mihi minime liquent.”

“Est unum in his, quod ne mihi quidem est clarum,” respondi ego. “Ne
somniavi quidem hanc esse arcam veram et genuinam. Nescivi quí id
esse posset.”

“Rem acu tetigisti. Quínam id factum est, quum matrona velata Armand
et Fils Parisiis adivisset, et ab iis ad Philippum Vantine missa
esset? Ut sua ipsius narratio fert, ipse hanc arcam non præstinavit;
hanc antea nunquam conspexit; credibile est istam ex errore esse
missam; Armand et Fils remulcant tibi errorem esse commissum; et
tamen Vantine memorant eius arcæ præstinatorem. Aliquid alicubi
distortum esse constat.

“Illa re admoneor vices agentem Armand nondum me visisse. Haud est
dubium quin is difficultatem dirimere possit.”

“Utique non oberit eius narrationem audire,” putabat Godfrey.
“Videamus nunc illum forulum.”

Forulus usque erat apertus eo quo eum reliqueramus modo, sed Godfrey
eum in locum repressit, ostentabatque mihi configurationem vafram,
quemadmodum per crusta, opusque musivum forma locusque eius
dissimulatus fuerit. Dein operari circa choragium cœpit, ansa in
locum recidit, forulumque iterum evulsit quod evelli poterat,
seduloque exploravit.

“Homullus qui hunc effinxit, summi fuit ingenii,” fatur miratus, et
forulum iterum in situm repressit. “Miror admodum quid hic inde a
temporibus heræ de Montespan ad hanc usque ætatem celaverit! Litteras
amatorias plerumque, ut mea fert opinio, quoniam eæ sunt præsertim
res quæ maxime celari debeant. Nonne aves utinam, mi Lester, forulus
hic sua secreta tibi prodere posset?”

“Est unum quod hunc forulum prodere vellem, si modo posset,”
respondi. “Vellem hic fateretur quis Philippum Vantine occidisset.
Nisi fallor iam mecum agnosces bellulam theoriam nostram hac vice
pulchre esse elisam.”

“Nonne iam ita paret?”

“Forulus nullo certo mechanismate nititur — hoc plane constat,”
censebam ego.

“Certe nullo nunc, nullo unquam,” assentitur Godfrey.

“Atque hoc nos nuspiam relinquit, et nunc nusquam sumus; nonne idem
putas? Hoc ergo factum totam rem tanto magis in ambagibus reliquit.
Capere non possum,” et his verbis etiam magis confusus frontem
fricans resedi. Saltem pro momento temporis mente mihi prorsus
cœcutire videbar. “Tamen unum certum est,” subiunxi, “necem, quæque
eius causa aut modus fuerit, factam in conclavi, non autem hic
fuisse.”

“Quid te ad ita credendum permovit?”

“Nos existimamus Drouet ad facultatem a Vantine foruli aperiendi,
litterisque potiundi impetrandam acsi vices dominæ gereret, huc
venisse.”

“Bene te existimasse arbitror,” fatur Godfrey cogitabundus.

“Ex nostra igitur opinione, postquam Drouet in conclave intromissus
erat, conspicatus est arcam, tentavit forulum evellere, idque
moliendo fuisse occisum. At satis planum est nunc nihil prorsus circa
forulum esse quod cuiquam nocere possit.”

“Hoc certe manifestum est, ut mihi quidem videtur,” probat Godfrey.

“Si vero forulum evulsisset, litteras profecto exemisset, siquidem
obstabat nihil. Quandoquidem eas non exemit, nonne sequitur necesse
est eum antequam forulo potitus esset, fuisse occisum? Quin,
fortasse, arcam ne vidit quidem. Eum illic in conclavi cæsum fuisse,
paullo post quam Parks eum reliquerat oportet.”

“Quid tum de Vantine?” quærit Godfrey.

“Prorsus nescio,” respondi spe deiectus. “Ipse litteras non curavit —
si forulum vel maxime tentaverit, ad summum, curiositate ductus id
egit, ut operandi modum eius experiretur. Attamen, utique idem quod
occidit Drouet, et eum occidit. Prorsus ita — et nunc, quod de ea re
cogito, æque certum est ne eum quidem aperuisse forulum.”

“Quínam tibi constat id certum esse?”

“Scilicet si forulum evulsisset,” docebam, “idque moliendo cæsus
esset, forulus apertus mansisset. Existimabam prius, fortasse forulum
per se clausum fuisse, sed ut vides, id factum non est. Forulus enim
manu debet claudi, eius ansa in locum reprimi.”

“Vera memoras,” ait Godfrey, “nec hoc infitias iri patitur. Si enim
id de Vantine valet, de Drouet quoque valebit. Sequitur inde forulum
a neutro fuisse apertum. At quid tum?”

“Prorsus ignoro,” sine spe respondi. “Nihil inde sequi videtur.”

“Est tertia res in medio,” suggerit Godfrey.

“Quænam ea est?” quæro.

“Manus quæ Drouet et Vantine occiderat, potuit et forulum claudere,”
respondit Godfrey, oculis in me levatis.

“Et litteras tamen ibi reliquit?” quæro ego. “Nequaquam.”

Auditis his, vultum ad fenestram tabulatam convertit, unde intellexi
cui eas manus attribuendas putaret.

“Præterea,” insto ego, “quonam modo ipse huc penetraret? Quonam modo
evaderet? Quidnam ipse moliretur, si litteras non sustulisset?”
Tandem admodum fessus surrexi. “Iam tempus est,” inquam, “ut ad
officinam redeam. Hodie dies Saturni est, officinam horá secundá
claudimus. Veniesne mecum?”

“Non ibo,” respondit; “si per te licet, aliquantum longius hic
morabor, mi Lester, has res ultro mecum reputaturus. Fortasse in
veritatem casu quodam fortuito incidam!”

Caput XVII.

Herus Armand Comparet.

Reversus in officinam reperi herum Felicem Armand, ex consortio
Armand et Fils ibidem comparuisse, sed quum ego alias egissem
pagellam pro me reliquisse cum notitia graphide scripta, qua me
docebat se futuro die Lunæ antemeridiem iterum venturum. Alius quoque
salutator advenerat, qui me reversum opperiebatur — vir quidam
procerus et robustus, longis mystacibus, qui se mihi sistens aibat se
Simonem W. Morgan vocari, incolamque esse Osage City, Iowa.

“Proximus miselli Philippi Vantine vivus agnatus, Here mi,” se
sistens fatur. “Veni primum quam poteram.”

“Probe ac pie statuisti,” laudo pietatem eius. “Funebria cras, horá
decimá matutiná, in ædibus demortui celebrabuntur.”

“Accepistine meum telegraphema?”

“Accepi,” inquam.

Paulisper in sella sua haud commode vacillabat.

Non ignorabam quid erat dicturus, sed ad iuvandum eum nihil expedire
existimavi.

“Recte fortasse divino testamentum eum reliquisse?” quærit tandem.

“Divinasti bene; iam etiam ad idem die Lunæ probandum quæ usui sint,
apparavimus. Si tum inspicere volueris, licebit.”

“Tune iam id inspexisti?”

“Leges eius mihi notissimæ sunt. Hic in officina fuit scripto
mandatum.”

Mystaces suas nervose tortabat.

“Patruelis Philippus perquam fuit opulentus, ut proditum audivi,”
cœpit ambire.

“Quodammodo opulentus. Sortes securitatesque eius valore unam
millionem cum quadrante attingebant, præter quædam immobilia — et,
utique, ædes, quas incolebat. Insuper magnum apparatum productorum
artis — tabularum pictarum, supellectilis domesticæ, tapetarum,
cæterarumque rerum idgenus circum se congestum habebat; quæ omnia
quantum valeant fortasse nunquam rescietur.”

“Eccur non?” quærit ille.

“Quoniam hæredem omnium rerum Museum Artium Metropolitanum
constituit. Præterquam pauca legata suis veteranis famulis adscripta,
cuncta quæ sua erant eidem Instituto reliquit.”

Fortasse iusto rudius hæc ob oculos ei posui, sed intervisui[1] finem
facere statui.

Herus Morgan toto vultu valde erubuit.

“Siccine?” clamat. “Va — eccum; famá audivi eum haud parum
insanivisse.”

“Imo vero æque sanum eum cognovi quam mortalium ullum,” aridule
respondi. Huius verba mihi in animum revocarunt dubia quæ mihi eo die
quo Vantine arcam Boulé palpare cœperat, suboriebantur. Dubia tamen
hæc reticenda iudicavi.

“Hem — enimvero his de rebus alias videbimus!” fatur salutator meus
minitabundus.

“Fac prorsus ita statueris, Here Morgan,” e corde respondi. “Si ulla
tibi dubia intersint, indagare ne intermiseris. Nunc autem, quoniam
permulta negotia me urgent, ignosces mihi, etiam maturius hodie
officium claudemus.”

Denique in pedes surrexit, tractim foras ivit; nec unquam amplius
mihi sub oculos venit. Ut ego puto, legumperitum quempiam adiit, ab
eo edoctus fuit casum suum nulla spe niti, et sic, rebus infectis,
tractu[2] primo quo poterat, in Osage City profectus est. Ne funus
quidem exspectandum censuit.

Pauci, profecto, molestiam in funere participandi subeundum
censuerunt. Fuerunt inter hos aliquot familiæ iunctiores, aliqui
vices musei, institutorum beneficentiæ quondam a Vantine adiutorum
agentes, aliqui amici et necessarii, nec plures. Ex magno mundi
theatro ita excessit et excidit, ut vel superficiem aquæ, ut ita
dicam, lenissimá undulá succussá, turbare videretur; e cunctis sibi
iunctis, dicere non dubito, fidum Parks ægerrime eius mortem laturum.
Vantine enim, quodam sensu, homo fuit solitarius; pauci in Platea
ambulantes nutu toties quemquam salutarunt, tamen haud multi sunt
toties soli pransi; tantum enim in eo fuit abstinentiæ, ut amicitiam
cum eo intimam verecundia deterreret. In summa, Vantine homo fuit, ut
sui similes multi, qui plurimos in toto orbe numerarat notos, amicos
nusquam.

Ea nocte domi meæ sedens hæc mecum aliquantum contristatus reputabam,
nec sine inquisitione in proprium ipsius mei in mundo, societatisque
humanæ locum atque statum. Procul dubio plerique nostrum haud parum
contristantur quum perspicere incipiunt quam exigui sint in mundo
momenti. Plurimi nostrum, si postridie suæ sepulturæ inter vivos
redire possent, sine dubitatione haud parum cohorrerent quum
perspicerent quam læte mundus usque satagendo cursaret! Scio enim
mundum me evanuisse haud plus percepturum quam Vantine morte
extinctum. Cogitatio hæc mihi haud grata fuit, quod ea aliquo defectu
laborare me coarguit.

Insuper et mors Vantine animum meum mœrore affecit. Usque eo dum ad
hunc tristem eventum explicandum modus aliquis atque spes suppetebat
et affulgebat, causa declarari, factumque explicari poterat; at nunc
theorema meum omnino erat eversum; in tenebris sum relictus, unde
nullo pacto poteram eluctari. Nunquam antea ullo mysterio sensi me
adeo obcœcatum, meique impotem, quam hoc, et sensus hic ita me obruit
ut postquam cubitum ivissem, diu me insomnem et irrequietum iactaret.
Arcano quodam modo vires meas cum superiori aliqua potestate mihi
conserere videbar, minaci et terribili potestate, quæ me vel versione
carpi contundere et comminuere posse parabat.

Testamentum Vantine secuto die Lunæ probatum est. Legibus eius cautum
erat ut tota congeries productorum artis in museum deveheretur, domus
autem, eæque in ea res quibus museum non egeret, beneficio musei
venirent. Herum Caspar Purdon Clark de legibus testamenti iam
certiorem feci, atque advocatus musei testamento legendo interfuit.
Is retulit sibi demandatum esse ut me ad res uná duabusve septimanis,
donec eædem avehi possent, administrandas rogando induceret. Oportere
etiam asseruit inventarium rerum Vantine congestarum ut fieret, ad
quam sine mora suscipiendam vicarius musei director delegatus est.

His conditionibus æquo animo acquievi; sed in officinam reversus
animi certe pendentem me sensi. Artium congeries Vantine mihi nunquam
non pars sui ipsius videbatur; quin etiam plus domus ipsius pars, in
qua eadem coacervata erat. Eædem res in museo, in longitudinem
parietum rigide dispositæ ac digestæ tessellisque discretæ, summam
iacturam decoris et pulchritudinis laturæ erant; unde cogitatio
animum mihi subivit quanto præstantius id futurum pro urbe Neo
Eboracena, si domus ista vetus, cunctaque in eius penetralibus, sarta
tecta intemerataque normæ instar conservarentur, ut inde minor ista
nervoseque proruens generatio digniorem vitæ modum, disciplinam
maiestatemque illius veterioris sub oculis videret; eo circiter modo
quo vetustæ ac venustæ ædes Plantin-Moretanæ Antverpiæ monumentum
reprehensionis est adversum nostrorum temporum librarios, qui
litteras mercium mensurá æstimant iuxta saponem atque caseum.

Id, utique, iam effectui dari nequit; impetus mercaturæ in Plateam
ultimam hanc obicem e medio tollet; unicum istud prisci rerum ordinis
monumentum delebitur; intra annum aut biennium immanis chalybeia et
lapidea strues loco potietur, ubi tres Vantine generationes vitam
exegerunt; congeries autem artis thesaurorum tam concinna et una, cui
cogendæ ultimus Vantine vitam impenderat, immergetur vastæ congeriei
a museo corrasæ, ibique evanescet. Tristis certe exitus.

“Vir, Here, te convenire cupit,” affatur me ministellus ad
scriptoriam considentem, ac paullo post herus Felix Armand inductus
se stitit.

Oculos modo habeo claudere ut imaginem tam extraordinarii viri mihi
repræsentem, nam Felix Armand vir erat maxime eximius, quem unquam me
convenisse gratulari mihi possem. Vultu rubicundus, claris oculis,
plena barba atra, comá fere pice nigriori — capillis pone auriculas
ita cincinnis, ut minus quam fascinatorium appellare haud ausim —
speciem præbebat immensæ et incredibilis virilitatis. Nec aberat in
habitu eius indicium haud ignorandum culturæ; gestus, totaque hominis
externa species prodebant eum multum peregrinatum, multa vidisse,
consuetudinem multorum, a summo ad imum expertum esse, hominem
denique hæc omnia arguebant, quem in nulla hominum societate alienum
dixeris. Nullis profecto verbis meis propriam eius vividæ personæ
imaginem describere ac prodere possum; atque ingenue fateor me a
primo aspectús eius momento ab eo affectum atque fascinatum fuisse.
Cæterum etiamnum sum ita affectus; fortasse etiam magis quam antea,
nunc ubi tota historia mihi palam est — at modo scies.

“Anglice perinepte calleo, Here mi,” considens me affatur. “Si tu
scis Francice . . .”

“Ne dimidio quidem tantum, quantum tu Anglice,” renidens respondi.
“Hoc iam primá tuá sententiá clarum est.”

“Si sic res se habeat, tentabo ut possum,” fatur subridens,
“erroribusque ignosces. Primum igitur, Here Lester, ex parte Armand
et Fils rogatum te esse velim, ut errorem tam gravem condones.”

“Reverane per errorem id factum est?” quæro.

“Per errorem, nobis admodum incommodum. Nec quí id factum sit scimus.
Mihi crede, mi Here Lester, non esse nostrum errores committere;
nomine ita claremus, ut iuste liceat nobis superbire; verum arca quam
herus Vantine præstinaverat, in promptuario nostro est relicta, illi
autem hæc alia est convasata ac permissa. Rem severissimæ indagini
subiecimus.”

“Ergo arca heri Vantine usque Parisiis est?”

“Non est, Here Lester; errorem iam ante aliquot dies rescivimus,
proinde arcam, quæ heri Vantine est, ad me huc miserunt. Eadem
proximo die Mercurii, per La Provence huc perveniet. Ipse ego eam
excipiam, heroque Vantine sistam.”

“Herus Vantine mortuus est,” doceo eum. “Num id nescisti?”

Aliquamdiu, acsi non caperet, stupens sedebat.

“Rectene te intellexi herum Vantine mortuum esse dixisse?”
balbutiebat.

Quantum de tristi eventu scivi ei narravi, dum ipse me quasi
stupefactus aspectabat.

“Mirum est,” inquam “te nihil ex his in diurnis ea re scatentibus
vidisse.”

“Ad amicos visitandos Quebec abfui,” explicabat. “Nuntium domús
nostræ me huc conferre iubens illic mihi redditum est. Illinc sine
mora viam huc ingressus sum, dieque Saturni hic perveni. A statione
rectá huc vectus ægre reperi te abesse.”

“Doleo tanto tibi incommodo fuisse,” dixi in excusationem.

“At, mi Here Lester, nostrum est incommoda subire,” obtestatur ipse.
“Tantum errorem dedecus existimamus. Pater meus ex antiquiori genere
admodum ob id perturbatus est. Verum mors ista heri Vantine —
molestissime me afficit. Sæpe numero eum conveni. Ipse verus rerum
æstimator fuit — in eo patronum, quem maximi feceramus, amisimus. Eum
domi suæ mortuum repertum memoravisti?”

“Recte meministi, mortuus autem est e minutis in manu geminis
vulneribus, in quæ maxime lethale virus erat instillatum.”

“Mira narras. Et quem in modum ea vulnera erant inflicta?”

“Id nescimus. Mihi visum erat . . .”

“Itane, revera?” quærit fulgentibus ex incitamento oculis.

“Paucis horis ante alius quis eodem modo occisus repertus est in
eodem cubiculo.”

“Aliquis alius?”

“Peregrinus aliquis, qui herum Vantine visum venerat. Mihi tunc visum
erat tum hunc peregrinum, tum herum Vantine occultum quemdam forulum,
qui in arca Boulé latebat, temerantes, mortem oppetivisse. Quidquamne
tibi, Here Armand, de historia eius arca cognitum est?”

“Arcam hanc pro Matrona de Montespan ab ipso hero Boulé factam esse
credimus,” respondit ipse. “Hæc est prima et originaria eius quæ nunc
in Louvre est, de qua satis constat Ludovici Magni fuisse.”

“Ita et Vantine credidit,” affirmo ego. “Unde id deduxerit, nescio —”

“Herus Vantine rei peritus fuit,” herus Armand compositus respondit.
“Sunt enim circa eam indicia, quæ nemo peritus ignoraverit.”

“Ista arcæ historia, ab eo coniectata,” inquam, “mihi ad credendum
ansam præbuit arcam, quæ pro Matrona de Montespan parata esset,
forulo occulto utique non carituram; et, quoniam hæc temporibus
Brinvillier, atque La Voisin fiebat, quid magis moribus iis
consentaneum esse poterat, quam quod præsidio machinationis venenosæ
muniretur?”

“Quid profecto iis moribus magis consentaneum?” repetit salutator
meus, dum ego eum maiori etiam nisu erga me ferri ex oculis eius
videri posse putabam. “Ratiocinaris optime, mi Here Lester.”

“Ratiocinatio hæc,” retuli ego, “statum rerum, haud aliter
perspicuum, declarare videtur. Adde etiam quod novitate rei
delectat.”

“Res ista certe insueta est,” avide assentitur, æstuque animi oculi
eius ceu geminæ prunæ candebant. “Ego vero inde a tenellis
unguiculis,” subiungit, quum intuitum meum animadverteret,
“admiratione mysteriosi omnis tenebar. Fabulæ de rebus occultis vim
in me exserunt, quam declarare non possum; aliquid mihi in sanguine
latet, quod nutui earum obtemperat. Subinde persuadeo mihi optimum
potuisse speculatorem me evasisse — aut insignem malefactorem. Loco
horum mercator tantum sum rerum curiosarum. Hinc intelliges quare
historiis huius generis insolitis adeo capiar.”

“Adiumento nobis fortasse fieri poteris,” suadeo illi, “meum enim
theorema omnino refutatum fuit.”

“Refutatum? Quonam modo?” quærit.

“Forulus occultus repertus est . . .”

“Quid?” clamat voce præ stupore acuta. “Repertus? Forulus occultus
fuit repertus?”

“Fuit, nec tamen ullum machinationis venenatæ tutamentum.”

Halitu graviori paulisper spirabat; se dein recollecto leniter
ridebat.

“Revera,” in excusationem respondit, “haud me decet mihi tantum
indulgere. Est hoc certum genus ebrietatis. At tu ais forulum fuisse
repertum, nullum tamen venenum. Fuitne forulus vacuus?”

“Non fuit; manipulus litterarum in eo inventus est.”

“Præstanter! Certissime litteræ amatoriæ! Pagellæ dulciolæ a magno
Ludovico, ad heram fortasse Montespan?”

“Non ita; prò dolor! multo recentiorum temporum erant. Restitutæ
eædem sunt possessori. Te quoque probaturum hoc factum esse
arbitror.”

Aliquantum accuratius residebat me speculatus, dum me sollicitari
sensi, quod quum ipse accurate sciret a quo arca empta esset, interea
secum tacite historiam in integritatem magis scite texere par esset
quam mihi consultum videretur.

“Quandoquidem litteræ restitutæ sunt,” tandem fatur aridiuscule, “de
re amplius disceptare vanum esset. Verum, absque dubio, si rem
integram cognoscerem, approbarem. Præsertim si id bono matronæ
cessisset.”

“Ita cessit,” probo ego, eumque rem perspexisse e vultu eius cognovi.

“Tum fecisti bene,” respondit. “Nullone alio modo causa mortis heri
Vantine illiusque peregrini reperiri poterat?”

“Nullo, quantum sciam. Mortuarius cras in causam inquiret. Causam
cognoscendam is consulto distulit ea spe ut nova reperirentur forte
testimonia.”

“Nec ulla sunt reperta?”

“De nullis equidem audivi.”

“Ne novisti quidem quis peregrinus ille fuisset?”

“Iam hoc repertum est. Fuit aliquis nullius pretii, nomine Drouet.”

“Francusne?”

“Francus, cuius domicilium subteglinum erat Parisiis, Rue de la
Huchette.”

Herus Armand animo intentus me intuebatur, sed nunc relaxatus, et ut
mihi persuaseram, longo suspirio, ut homo gravi levatus onere.
Interim in imo animi mei recessu umbratilis vagaque suspitio suboriri
cœpit — suspitio scilicet, acsi herus Armand hac in re longe plus
cognitum haberet quam hactenus prodidisset.

“Num tu casu aliquo eum novisti?” incurius quæro.

“Non novi; haud puto. Est tamen unum, Here Lester, quod non capio, et
ideo indulgentiam tuam ob meam flagitem temeritatem. Non enim
perspicio quid iste, quem vocas Drouet, domi heri Vantine negotii
habuerit.”

“Litteras eas volebat in suam redigere potestatem,” dixi.

“A, id itaque moliebatur!” et salutator meus caput quassabat. “Et hoc
tentando fuit interemptus?”

“Ita, sane. At, mi here Armand, id nos præsertim latet quemadmodum
ipse cæsus fuerit. Quis, vel quid eum occiderit? Quínam venenum illud
illatum fuerit? Quidquamne ad id declarandum afferre potes?”

Pauca momenta per fenestram prospectans meditabatur.

“Ænigma præclarum est,” tandem ait, “perquam scitum. Iam ego mecum
perpendam, Here Lester. Forte aliquid suadere par ero. Nec scio.
Vertumamen proximo die Mercurii te visam. Si ita videbitur, domi heri
Vantine, ad emutandas arcas conveniemus.”

“Quotá horá?”

“Pro certo dicere nequeo. Aliquantum moræ intercedere poterit dum
arcam a navi avehi curaverimus. Satius forte esset si inter eundum te
viserem.”

“Placet,” respondi.

“Velis, obsecro, mihi iterum indulgere ut errorem a nostris commissum
ignoscere abs te flagitem. Nos, revera, cautissimi esse solemus;
attamen et nos famuli subinde fallunt incurii. Gravissime fero quod
ab ipso hero Vantine indulgentiam flagitare et veniam culpæ impetrare
in persona nequeo. Ergo ad diem Mercurii usque, Here Lester.”

“Ad diem Mercurii usque,” repetivi verba, oculisque prosequebar
staturam eius erectam et ad optimam normam ornatam, dum per fores
discedebat. Vir certe admirabilis et venustissimus, ad scriptoriam
rediens mecum dictitabam, talis nempe, quem magis intime novisse
cuperem; vir, qui arcanis criminum delectari, ac veluti equo
arundinaceo equitare in delitiis habeat, et cui me hac in re morum
similitudo colliget; et risi etiam quum recolerem quantopere captus
esset quum casum geminæ mortis me referentem auscultasset. Quam porro
insons fassus etiam est intimam mentis cogitationem, qua sibi
insignis speculator — aut vero clarissimus malefactor fieri, si datum
esset, sibi licuisset, quum reapse mercator communis rerum curiosarum
modo esset. Cæterum ego quoque, nec semel, iis delectabar, consiliis
— et ecce me, leguleium factum, nec e celeberrimis. Igitur ego et
herus Armand complura habemus communia.

    1. Intervisus, -ús, ut nomen substantivum Romanis fortasse non
     \ usitatum, saltem ostendere nequeo; verbum tamen interviso,3
     \ -si,- sum satis frequens et in Plauto, et in Cicerone ac
     \ Suetonio, sensu a nostro parum diverso, nempe aliquem
     \ clanculum observare, furtim videre, speculari quid aliquis
     \ agat, aut vero aliquem subinde visum et ad colloquendum adire.
     \ Satis aptum proposito nostro vocabulum.
    2. Tractus, -ús, quod trahitur, quod se trahit, eodem fere sensu
     \ apud Romanos quo apud nos. Nostræ enim ferroviæ, compluresque
     \ carri velut in catenam copulati nihil aliud sunt quam novus
     \ modus, loco antiqui, onera vectandi; et perinde atque Anglice
     \ utimur vocabulo coach ad denotandos carros munere coach
     \ fungentes, sic et ego adhibui antiqua vocabula Latina ad
     \ designandum antiquum opus, licet novo modo effectum. Atque si
     \ mihi sumpsi pro locomotive novum procudere vocabulum Latinum
     \ cietrum, monito sum tantum Horatii obsecutus dicentis, “Licuit
     \ semperque licebit — procudere nomen.”


Caput XVIII.

Ego et Arca Boulé Separamur.

Quæstionem mortis mortuarius postero die habuit, quum quod ego
suspicabar, facta comprobarunt. Decuria lictoria nihil quod momenti
fuisset in testimonium reperit; certe nihil eius rei quæ causæ mortis
Philippi Vantine, atque Drouet, novum lumen affundere potuisset.
Testium quisque eodem fere modo quo ego hic eventus narravit, iuratos
autem manifestum erat in ænigmatum ambagibus deperditos fuisse.

Magno mihi fuit levamento quod sine me declaratum est quis Drouet
fuisset. Bulgá, quam in crepidine reliquerat, decuriá lictorum
postulante apertá, in ea cistellula pagellarum suo nomine
inscriptarum reperta est. Quare aliam quam suam Vantine submiserit,
quidque negotii cum Vantine habuerit, decuria nullam submittere
quivit sententiam, nec ego id explicare negotii esse duxi mei,
quandoquidem arcanum eius mortis neutro in eventu clarius futurum
erat.

Haud irridiculus inquisitionis eventus erat tentamen heri Goldberger,
ut credibile est a Grady profectum, Godfrey carpendi.

“Postridie tristis eius eventús,” suaviter fatur Goldberger, “tu in
Record evulgasti effigiem, quam tu eius mulieris esse voluisti, quæ
pridie vesperi Vantine viserat, quæque ultima creditur fuisse omnium
qui eum vivum vidissent. Unde eam effigiem obtinuisti?”

“Exemplar fuit eius quam Drouet in pagmento horologioli gestavit,”
respondit Godfrey.

“Exinde,” pergit Goldberger, “huius portionis casús nullam fecisti
mentionem. Licet inde arguere te erravisse?”

“Imo contra, etiam probavi me verum dixisse.”

Vultus Goldberger rubescere cœpit, nec aspectu fuit iucundus.

“Nonne potius agens[1] vocabulum est ‘probare?’ ” quærit.

“At rectum vocabulum.”

“Quinam fuit mulieris cum homine illo Drouet nexus?”

“Amica eius fuit.”

“Nimia id fiducia dicis,” inquit Goldberger labiis convolventibus.
“Tamen, postremo, id nihil nisi hariolatio est, nonne?”

“Fiduciá loquor, ratione ductus,” compositus regerit Godfrey,
“quandoquidem mulier me coram tantundem fassa est.”

Goldberger iterum erubuit.

“Ni fallor etiam fassa est ipsam se fuisse quæ Vantine viserat?”
cavillabatur.

“Ipsa non modo id fassa est,” refert Godfrey etiam magis compositus,
“verum et singula narravit quid eo tempore gestum fuisset.”

“Fassio ista utique tibi soli facta est?” voce consulto ludibriosa
quærit Goldberger.

Godfrey verbis his aliquantum rubescebat, tamen probe sibi
temperavit.

“Minime vero,” inquit. “Coram hero Lester, atque alio spectabili
iurisperito id evenit, cuius nomen enuntiare fas mihi non est.”

Goldberger sibi aliquid in fauce hærere sensit, acsi alapam
accepisset. Certe idgenus quid sensit, nec asserere dubito iure ita
sensisse quasi accepisset!

“Num ista mulier Neo Eboraci est?”

“Ita credo.”

“Quidnam vocatur, et ubi habitat?”

“Fas non duco respondere.”

Goldberger stupens eum contuetur.

“Faxo ut respondeas,” vagit, “alioquin ob spretam curiam in vincula
te coniiciam.”

“Feceris ut voles,” refert subridens. “Per me licebit. Tuo tamen in
loco rem perpenderem. Herus Lester confirmabit mulierem nullo modo in
mortem sivie Drouet, sive Vantine implicatam fuisse.”

Goldberger profecto perpendit; periculum punire tentandi diurnum
tantæ auctoritatis ut Record, ac porro fassionem Godfrey in
attenuandam eius respondendi negationem denique accipiendam
iudicavit.

“Hoc unum tantum est particularium quod Delectum Grady fefellerat,”
suaviter subiungit Godfrey.

“Hæc quidem hactenus,” interpellat Goldberger. Godfrey autem de podio
descendit.

Ego dein ad narrata confirmanda revocatus sum. Utique et ego renui
nomen mulieris prodere causam hero Goldberger allegans me id
exercenda professione rescivisse, me cæteroquin pro certo scire eam
nullum scelus perpetrasse, et, denique, id evulgare mulieri insonti
maximo incommodo cedere posse. Nihil itaque supererat, nisi ut
inquisitor auditis se contentum esse fateretur.

Grady in podium citatus non fuit; ne inquisitioni quidem interfuit.
Quin inde a primo die, iunctim hoc casu, in publicum nequaquam
prodiit; unde suspicari cœpi se cum arcano, cuius solutio nulla fieri
posse videbatur, et unde nulla gloria in se redundare posset,
ingestum esse nolle. Summa totius casús manibus Simmonds est
concredita, perinde et ipse ex parte decuriæ lictorum testimonium
perhibuit, ingenue fassus rem omnino nusquam esse. Se ædes Vantine
summa cum cura exploravisse aiebat, præsertim conclave ubi cadavera
reperta essent, prorsus nihil tamen reperisse quod ad arcanum
resolvendum lumen afferre posset. Fuisse in eo aliquid dæmoniaci
aliquid quod rerum naturam pæne superaret. Se spem necdum deposuisse,
et usque in ea re eniti; tamen, si arcanum unquam patefieret, se sibi
persuasum habere, haud aliter quam casu quodam fortuito, aut
confessione ipsius rei id solutum iri.

Herum Goldberger tribulari vel inde palam erat quod mystaces suas
nervose rodebat, verum nec ipsi plus quam decuriæ constabat; nec
præterea vel mica evidentiæ allata est qua scelus, eiusque reatus in
quemquam infligi posset; itaque exitus inquisitionis fuit sententia
iuratorum Philippum Vantine, atque Georgium Drouet mortuos veneno
esse, ab aliquo ignoto, vel aliquibus ignotis, dato.

Mihi foras eunti Godfrey se adiunxit, unaque gradus descendimus.

“Audire Simmonds dicentem decuriam lictorum nusquam esse, gratum mihi
fuit,” fatur. “Utique Grady conatur ex hoc toto exesse, culpamque
alteri cuiquam dare — faxo tamen ne ipse evadat. Dabo operam ut ipsi
Simmonds mensura ex æquo fiat — vetus ut scis ipse mihi amicus est.”

“Scio, utique,” respondi, “at vero, nonne, et nos ipsi nusquam
sumus.”

“Saltem pro præsentia,” risit Godfrey, “fluctus nos habent. Nonne
tamen, mi Lester, nos in sempiternum illic futuros non exspectas?”

“Ex quo meum de arca Boulé displosum est theorema, omnis spes me
deseruit. Cæterum arcam cras domino suo restituam.”

“Domino suo?” repetit verba oculis contractioribus. “Revera, ut de eo
cogito, suspicabar eum venturum, non tamen tam cito adfuturum putavi.
Quisnam casu ipse est, mi Lester?”

“Quin,” fere impatiens respondi, “tu haud minus me scis arcam ad
Armand et Fils spectare.”

“Tum tu eorum vices agentem convenisti?” quærit paululum ex
incitamento suffusus rubore, quod quidem intelligere non poteram.

“Ipse heri me visum venit. Oppido velim ut eum convenias, Godfrey. Is
Felix Armand est, ‘filius’ consortii, estque vir omnibus numeris
absolutissimus, quem unquam mihi convenisse contigit.”

“Libenter eum convenirem,” ait Godfrey peculiari modo subridens.
“Aliquando, fortasse; ita spero quidem. Quínam autem, mi Lester,
errorem explicuit?”

“Quodam modo arcam impropriam Vantine miserunt. Propria cras per La
Provence adveniet;” tum recitavi eventum ex ordine, ut Felix Armand
narraverat. “Ipse admodum fuit de ea re conturbatus,” addidi.
“Excusatio sua fuit fere abiectissima.”

“Hæc omnia Godfrey intentissimus audivit, rebusque narratis annuit.

“Totum id perquam mirum,” subdit ut interpretamentum. “Casu
memoravitne herus Armand ubi nunc moraretur?”

“Non memoravit; sed si eum reperire velis, haud erit difficile. In
uno vel altero diversoriorum grandiorum — ut suspicor in Plaza, aut
St. Regis, diversatur. Leo[2] perquam est, quominus in stabulo[3]
tenuioris sortis se divertat.”

“Quo tempore cras eum exspectas?”

“Aliquando postmeridiem. Simul atque arcam Vantine a navi devexerit,
adveniet. Heri, mi Godfrey,” subiunxi, “cum eo collocutus suspicari
cœpi ei plus de his rebus cognitum esse quam enuntiare vellet. Clare
percipere poteram eum ipso momento divinasse cuius illæ litteræ
essent, quisque earum tenor esset. Expedirene putas ut arcam paullo
longius detineam? Ad id faciendum quamdam causam facile comminisci
possem.”

“Quid attinet? Auferat arcam suam,” respondet Godfrey alacritate
quadam mihi quidem mira. “Si tua de eadem sententia iam est explosa,
quid attinet ei ulterius hærescere?”

“Nec ego id expedire puto,” affirmavi, “nisi quod te eam amplius
explorare velle existimabam.”

“Iam ex sententia eam rimatus sum,” respondit Godfrey, unde mecum
reputare cœpi nunc primum se victum confessum esse.

“Sensus quidam intimus mihi suadere videtur,” explico illi, “unicum
nos Ariadnes filum, quod ex his ambagibus nos educere posset, arcá
traditá dedituros. Eo nostram cladem agnoscimus.”

“Minime gentium,” obtestatur Godfrey. “Si de arca nihil amplius
superest quod exploremus, cui bono detinebimus? Habeat herus Armand
quod suum est. Fortasse cras te conveniam,” subiunxit, et in cornu
proximo alter alteri valediximus.

At postridie non me convenit. Toto mane libens exspectavi fore ut me
evocet, sed quum id non fieret, pro certo putabam me eum in ædibus
Vantine cum hero Armand præstolaturum. Non tamen ibi erat; quum vero
a Parks sciscitarer reperi eum ex pridie eum illic non fuisse.

Mens Godfrey erga arcam mutata, fateor, mihi admodum mira videbatur;
præterea etiam existimavi eum enixe cupere eximium hunc Francum
convenire velle. Is vero gratiis hodie etiam magis abundabat quam die
Lunæ, et me mox illi plane subactum sensi. In arca a navi devehenda
etiam minus moræ reperit quam anticipaverat, nec ullæ in portoria
obices positæ eum retardarunt, proinde ne tertia quidem erat hora
quum ad domum Vantine advenimus.

“Herum Godfrey non vidi,” quærenti mihi Parks respondit, “at sunt hic
alii quos hic conspexisse magno tuli dolore.”

His dictis musicarium digito indicavit, quo quum accessi, inventarium
confici vidi. Factorum præfectus capite me salutavit, sed ego non
intravi, res enim visu mihi perquam erat ingrata.

“Arca in cubiculo trans ambitum est,” alloquor herum Armand, atque
antegressus eum per conclave in contiguum cubiculum deduxi.

Interim Parks lumina nobis provertit, quum comes meus oculos in foros
fenestræ ligneos emiratus convertit.

“Nos gratia tutelæ eos apposuimus,” docui eum. “Fieri enim posse
putavimus ut aliquis ingressum tentaret. Quodam vesperi nos revera
reperimus tortile, quod excitabulum prædonium iungit, præcisum,
postea autem vidimus etiam aliquem illic per foramen nos speculari.”

“Quid ais?” herus Armand cito quærit.

“Num hominem agnosceres si eum iterum videres?”

“Nullo pacto; ut vides foramen est tam exiguum. Nihil profecto
videbatur nisi par oculorum. Et tamen possem agnoscere si eos iterum
viderem; nam tales oculos nunquam antea videram — tam lucidi tamque
flagrantes erant. Ea vespera id evenit qua ego et Godfrey tentabamus
forulum occultum reperire, illi autem oculi micabant tamquam ignis,
dum nobis elaborantibus erant infixi.”

Herus Armand, ut parebat, verbis meis parum attentus, arcam
speculabatur.

“At nunc forulum occultum,” ait tandem. “Volesne, Here Lester, quí is
tractandus sit ostendere? Admodum aveo videre.”

Manum plano arcæ imposui, tria illa loca, ut matrona velata
ostenderat, pressi. Primum ab ordine erravi, altero tamen tentamine
ansula prorsum decidit clangens, quo facto forulum evulsi.

“Ecce forulum,” exclamo. “Videsne quam dextere effictus est. Et quam
accurate opus occultatur. Quisnam hic de forulo somniaverit?”

Ipse magno studio opus circumspectabat; forulum in locum repulit, tum
ipse aperuit.

“Nihil prorsus est dexterius,” ait. “Nunquam antehac vidi forulum tam
scite celatum. Ipse autem conceptus per certum molimentum aperiendi
novus ac felicissimus est. Plerique foruli occulti nomine tantum sunt
occulti; exigua indagine reperias; verum iste . . .”

Forulum iterum repulit, et opus musivum circa speculabatur.

“Ego et amicus arcam maximá curá pertractavimus, nec forulum
reperimus,” eum docui.

“Tuus amicus — recte si memini, nomen eius memoravisti?”

“Sic puto — nomen ei est Godfrey.”

“Iurisperitus ut tu?”

“Haudquaquam; diurnarius[4] est. Antea tamen membrum fuit cohortis
speculatoriæ. Ipse præter modum alacer est, ut si quisquam forulum
reperire debuerit, eum hunc fuisse necessarium videretur. Hæ tamen
technæ eum eluserunt.”

Post hæc herus Armand forulum cum strepitu retrusit.

“Tamen forulum repertum esse,” inquit, “mihi pergratum est. Nolo te,
Here Lester, ignarum esse hanc rem arcæ valorem augere.”

“Quantumnam valet?” quæro ab eo. “Herus Vantine me eam pro se emere
iussit, atque summam, quæ fere fidem excedat, velut limitem pretii
memoravit.”

“Revera,” herus Armand respondit, sumptá brevi deliberatione, “vix
ullam summam memorandam puto donec patrem consulam. Arca sane
singularis est — fortasse omnium quas herus Boulé fecerat
pulcherrima. Reperistine monogramma Matronæ de Montespan?”

“Non reperimus. Herus quidem Vantine existimabat id alicubi
delitescere; ego tamen et Godfrey non quæsivimus.”

Dein herus Armand pandit valvas quæ forulos medios tegebant.

“Ecce!” ait, dum digitis musivum, rectá sub fastigio, percurrebat,
“vide sis quam scite istud permixtum sit cum cæteris figuris. Atque
istic est emblema donantis.” Dehinc demonstravit pusillum aureum
solem, radiis ad fundum fastigii procurrentibus, paullo supra
monogramma: “Rex Sol.”

“Rex Sol,” repetivi ego. “Stulti nos fuimus id non animadvertisse.
Hoc totam prodit historiam rei, nonne ita? Quid rei est, Parks?”
sciscitor ab eo, in limine adstante.

“Petoritum[5] præ ostio adstat, mi Here,” respondit ille, “binique
operarii aliquid supellectilis evasare inceperunt. Ratumne est,
Here?”

“Est ratum,” respondi. “Fac ut id huc inferant. Deinde advoca sis
præfectum inventarii, paucis eum volo. Herus Vantine suam rerum
artefactarum congeriem Metropolitano Artium Museo testamento
reliquit,” explicabam rationem instituti mei hero Armand, “itaque
æquum arbitror vices Musei agentem huic emutationi interesse.”

“Rectissime statuisti,” probat ipse. “Æquum et ego censeo.”

Parks paullo post a duabus operis comitatus, rediit rem quamdam
involucro obvolutam baiulantibus, quos arcte secutus est vicarius
Musei Metropolitani.

“Nomen mihi Lester est,” præfectum docui, “exsecutor testamenti heri
Vantine, hic autem vir est herus Felix Armand, ex consortio Armand et
Fils, Parisiis. Corrigendo cuidam errori paullo ante mortem heri
Vantine commisso satagimus.[6] Illa arca ibi ex errore huc missa est
loco eius quam ipse præstinaverat. Herus Armand rectam ac veram
advehi curavit, eam autem quæ sua est, asportabit. Ego iam totam rem
advocato Musei narravi, consultum tamen duxi te emutationis testem
accersere.”

“Minime dubito, mi Here, rem æquam geri,” homo Musei respondit
protinus. “Tibi, haud ambigo, cognitio harum rerum est personalis.”

“Personalis est. Ab ipso hero Vantine teneo.”

“Ratum, itaque, mi Here,” oculos tamen cum voluptate in arca Boulé
pascebat. “Est supellex nitidissima. Doleo quod non Museo competit,”
in commentationem subiunxit.

“Forte licebit tibi ab hero Armand præstinare,” suasi ego, sed
curator ridens caput quassabat.

“Haud ita,” refert ille, “adiumenta nobis non suppetunt. Sed fortasse
Sir Caspar herum Morgan ad eam nostro beneficio præstinandam
permoveri posset — rem illi memorabo.”

Operæ illæ duæ, hero Armand administrante, involucra de altera arca
divellere cœperunt, eaque mox denudata in medio stabat. Ista quoque
aspectu gratissima erat supellex, attamen etiam mei oculi minime
periti hanc alteri oppido sequiorem esse facile perspexerunt.

“Multum nos delectaret si herus Morgan eam videre vellet,” subridens
respondet herus Armand. “Nolo dissimulare nos de eo iam antehac
cogitasse — quis enim negotiator, quam aliqua re insolita pulchraque
potitur, id non fecerit? Enitar ut ei sistar. Interea . . .”

“Interea,” interpello ego, “arca tua est.”

Tum, edito velut in deprecationem leni gestu, opus aggressus est
alteram arcam involucris novæ detractis summá curá obvolvere. Adstans
non sine dolore vidi eam tegetibus obdi rudibus, quod oculi mei iam
satis erant eius venustatis gnari. Præterea mecum iterum conquerebar
quod eá sublatá, omnis spes nobis causæ mortis Philippi Vantine
indagandæ tollitur. Ratio mea quomodocunque repugnabat, vagus me
instinctus urgebat ut crederem istam arcam Boulé quodammodo funesto
eo eventu nexam esse.

Arca denique convasata stetit, tum herus Armand ad me versus manum
porrigit.

“Sperabo, Here Lester, quondam futurum ut te iterum conveniam,” fatur
tam suaviter ut eum fore adulari mihi putarem, “et priscam gratamque
amicitiam nostram refoveam. Siquando Parisiis esse tibi contigerit,
ea de re me certiorem facere ne graveris. Numero bonæ fortunæ habebo
si mihi datum fuerit quasdam urbis nostræ pulchritudines, non
quibusque notas, tibi revelare.”

“Habeo tibi insignem gratiam,” respondi, “invitationis huius certe
nunquam ero immemor. Interim quum tu hic, Neo Eboraci, sis . . .”

“Humanissimum tu te mihi præbes,” interpellat ille, “et ipse ego
sperabam posse nos saltem una prandere. At mihi hac ipsa vespera
adhuc Bostonium proficisci oportebit, illinc autem me Quebec
conferam. Utrum huc, Neo Eboracum, reversus fuero, necdum scio — quod
multum ab animo heri Morgan pendebit; negotium adeo subtile proxenetæ
haud concrederemus. Si mihi redire contingat, certiorem te faciam.”

“Age id feceris,” ab eo petivi. “Maximæ equidem mihi erit voluptati.
Insuper usque spero quandam huius mysterii solutionem tibi
occurrere.”

Leni risu nutabat.

“Nimis arduum opus pro novitio, mei simili,” respondit. “Vires meas
oppido superat. Si tamen solutio eiusmodi fiat, spero te de ea re me
edocturum. Mirificam eam futuram certum est.”

“Sic faciam,” in responsum promisi, manusque iterum tetendimus.

Denique signo dato, duæ operæ arcam levarunt, ipse suam manum in
tutamentum arcæ imposuit, ut e conclavi in ambitum, hinc per ostium
deorsum gradus ad petoritum, quod tramiti appulsum erat, delatam ei
imposuerunt. Eo allata arca singulari cura in petoritum sublevata,
ibique disposita est, duo tum baiuli conscendentes eam utrimque
tenuerunt, denique equis ab auriga concitatis petoritum leni motu per
iter secundum Plateam volvi cœpit.

Herus Armand paulisper oculis secutus, pilentum meritorium ibi eum
opperiens conscendit, manuque ultimum vale edens, petoritum
subsecutus est. Nos e fastigio graduum discedentes intuebamur, usque
dum ad primum viæ transversæ angulum iter suum flexerunt.

“Herus Godfrey extorris nunc negotio est,” leni risu notat Parks.
“Ternis quaternisque his diebus tantum quod non cum arca illa
habitavit. Hesterna nocte diu hic moratus est.”

“Quid ais? Vesperi hesterno?” stupens quæro. “Ego vero certissime
putabam eum hodie hic futurum,” cogitabundus subiunxi, quod Godfrey
poterat secum statuere ultimum intueri arcam. “Quodammodo pollicitus
est se huc venturum, sed et evenire poterat ut graviori quodam
negotio detentus esset.”

Momento post, celeritate qua pedes me ferre poterant, deorsum gradus
rui, quod pilentum meritorium deorsum Plateam prætervehi, et in eo
duos viros sedentes conspexi, eosque itidem iter sequi quod
petoritum, et in proximo angulo inflecti.

Eodem autem momento quo pilentum in cornu evanescebat, vectorum alter
se ad me convertit manuque signum dabat — eumque Iacobellum Godfrey
agnovi.

    1. Agens, -tis, Participium Præsentis, verbum Ciceronianum,
     \ valens, potens, efficax.
    2. Leo, -nis, sequiori Latinitate “militem gloriosum,” heroem
     \ putativum, idolum muliercularum, “hominem bellum,” trossulum,
     \ catulum, catulastrum significat, qui aut sibi ipse nimium
     \ tribuit, aut vulgus eum extollit, aut etiam qui singulari
     \ virilitate revera pollet, ut hic accipitur.
    3. Stabulum, -i, locus ubi quis stat, moratur, aut habitat,
     \ saltem pro tempore. Nescio quam ob causam lexicographi
     \ Germanici simulent vocabulo hoc iumentorum (equorum, boum,
     \ asinorum, mulorum) habitacula non designari, saltem eum sensum
     \ silentio premunt, nec nisi insulas ac diversoria hominum,
     \ nidos avium, cellas apium eo significari insimulent, quum
     \ tamen id Virgilius in Georgicis adhibeat. Hic, utique, de
     \ humana habitatione, sive diversorio, accipitur.
    4. Diurnárius, -ii, vocabulum Romanum, iuridicum, scribam
     \ significat, qui acta curiæ iudicum quotidie litteris
     \ consignare consuevit. Hic relatores, perinde atque
     \ conscriptores eventuum, item concinnatores diurnorum
     \ (ephemeridum, periodicorum) significat.
    5. Petóritum, -i, est genus vehiculi, currus gravior, tamquam
     \ sarrácum, nostris tamen temporibus illud genus sic appellamus,
     \ quo suppellectilem domesticam vectamus.
    6. _Sátago,3 -égi, -actum, præter solitum ac litteralem sensum
     \ plerumque adhibetur ad designandam sedulam ac diligentem
     \ operam, aliquid celeriter, perniciter agere, natinari.


Caput XIX.

“Mors.”

Præsumendum erat futurum ut pedes mei, absque conscio nisu meo, me
sursum Plateam currentem, ad angulum viæ conferrent, ubi pilentum
Godfrey vehens, et iter in transversam viam flectens assequerer; nec
tamen sine ægritudine animi reputabam me sic cursare, quod nempe
conscius eram Godfrey mecum non omnino palam et aperte egisse.
Constat, profecto, se Armand sequi velle, nullo verbo prodidisse;
causam tamen ipse mihi finxi id inde fieri potuisse, quod monitionem
omnem, in eiusmodi rerum statu, supervacaneam existimasset. Etiam
æquum erat a me divinari eum, etiamsi ipse se minus iam curare videri
vellet, passurum, ut arca sibi ita eriperetur, haud esse; quod vero
ratum existimasset ut ego arcam hero Armand dederem inde fieri sensi,
quod post deditam arcam alia inde eventa secutura speraret.

At nunc demum et mihi lumen animo subivit et reminisci cœpi me quoque
latére quo tandem arca deveheretur! Id ab hero Armand percontari non
mihi in mentem venit, nec ipse quidquam mihi de suis consiliis
prodidit.

Dehinc cursum contentior prosequebar, ratus Godfrey manu haud mihi
significaturum fuisse, nisi me interesse voluisset. Cornu igitur in
tempore attigi, vidique petoritum in Platea Sexta versus
septemtrionem iter flexisse. Igitur, primum quam petoritum et
subsequentia pilenta visui meo se subduxissent, maximo quam par eram
cursu in tramite me concito, perveniensque in cornu, lætus vidi
vehicula a loco, ubi tum stabam, haud multum abesse. Quandoquidem
frequentia hic admodum erat densa, petoritum haud multum proficere
poterat, et ego haud magno labore gressu id adæquare poteram, quin me
in tanta turba suspectum redderem cursu anhelus. Quin etiam satius
duxi me in turba aliquantum retrahendo celare in tramite, ne Armand
circumspectans me clanculum eum insectari conspicaretur.

Idem animadverti et Godfrey atque Simmonds vereri, nam vidi pilentum
ad incile deversum consistere seque continere tantisper dum petoritum
aliquantum progrederetur. Viá denique Sedecimá se iterum ad
occidentem deflexit, inde autem iter in Platea Septima prosecutum
est.

Quidnam herus Armand hac in parte urbis sibi agendum putat? a me ipso
quæro. Estne sibi in animo hanc pretiosissimam arcam in ista ærumnosa
urbis parte relinquere? Hic subito constiti, et in angiportum
secessi, quod petoritum non admodum procul ante me substitit, et ad
tramitem reversum se propulit.

Caute prospectans vidi et pilentum Armand ibidem subsistere, illum
excedere, aurigæque vecturam persolvere. Pilentum alterum satis
celeri cursu iter in Platea prosequi vidi. Baiuli duo arcam e
petorito evexerunt, atque Armand præeunte, in domum ante cuius ostium
constiterant, invexerunt.

Quina circiter minuta hi aberant, unde licebat coniectare se arcam in
superiorem baiulasse contignationem; tum iterum comparuerunt, hero
Armand comitante. Ipse his, perinde atque aurigæ, corollarium
dilargitus est. Baiuli tum petoritum conscenderunt, quod cum illis
strepens se e medio sustulit.

Pauca momenta Armand stans in gradu, in Platea sursum deorsumque
circumspexit, dein ingressus visui se subduxit.

Vix momento post conspexi Godfrey et alterum quemdam, quem agnovi
Simmonds fuisse, e taberna, in adverso vico, egredientes viam
transcurrere, et domui, in quam arca invexa erat, irruere. Quum ego
adveni, isti usque in limine stabant.

Domuncula hæc squalida et sordida erat, vicinitati sordidæ congrua.
Pedeplanum lavatrina explebat, quam inscriptio in fronte Francicam
esse satis declaravit; hæc autem magná collustrata fenestrá totam
frontem occupabat, si ianuam demas quæ, ut erat verosimile, ad
gradus, per hos vero in superiores contignationes ducebat.

Vultus Godfrey ex concitatione erat inflammatus dum ansam huius ianuæ
leniter — leniter tentabat. Erat obserata. Proclinans, per foramen
clavis speculabatur.

“Clavis in foramine hæret,” susurrat.

Simmonds e sacculo forcipillam gracillimam producit eamque tradit.

Interim Godfrey in Platea dispectat, sed eo tempore nemo suspectus
oculis obversabatur, inserit igitur foramini forcipillam, oram clavis
apprehendit, sensimque vertit.

“Sic!” quod ubi dixit, ianuam simul caute pandit, et furtim intrat.
Ego eum secutus sum, Simmonds autem ceu umbra post me venit,
ianuamque post se clausit.

Nunc omnes substitimus, sed ego saltem cor in faucibus hærescere
sensi, nam alicunde e sublimi vox hominis animo concitato loquentis
exaudiebatur.

Etiam in semiopaco satis videre poteram aspectum in vultu Godfrey
stupentem et turbatum, ut pro momento immobilis stabat vocemque eam
excipiebat. Ego quoque auribus intentis steti, sed ex iis quæ
dicebantur prorsus nihil capere poteram; ac nunc demum deprehendere
cœpi sermonem Francicum esse. Attamen vox non fuit Armand — id mihi
prorsus certum erat.

Ante nos gradus angusti patebant, qui ad contignationem proximam
ducebant. Post memoratum dubitationis intervallum Godfrey in infimo
gradu desedit, calceos exuit, et nos idem facere iussit. Simmonds ut
automaton paruit, sed meæ manus tam nervose tremebant, ut formido me
caperet, ne calceus mihi ex una manu excideret; sed tamen satis
prospero eventu rem gessi, exutosque absque strepitu in tabulato
prope imum gradum seposui.

Quum denique angoribus allevatus caput erexeram, Godfrey et Simmonds
per gradus, quisque sclopello in manu, sursum repere animadverti. Ego
sequebar, sed ut verum fatear, genua mihi vacillabant, erat enim in
ea voce usque fluente aliquid sinistri et formidolosi. Simillima ea
erat voci hominis furiosi, mihi quidem partim ferociam, partim
triumphum sonabat . . .

In fastigio graduum Godfrey paulisper substitit, auresque intendit;
tum caute versus ianuam apertam, unde vox profluere videbatur
progressus, manu nos ad manendum ubi essemus, significavit. Ut vero
genibus insistens, sudoreque manans, auscultabam, unum verbum sæpius
repetitum audivi:

    “Vindicta! Vindicta! Vindicta!”

Tum audivi vocem quasi concidere, iterumque fluere veluti submissum
hirritum instar canis prædæ intenti, atque sonum percepi tamquam telæ
laceratæ.

Godfrey genibus manibusque insistens in cubiculum inspectabat. Dein
se retracto, motu manús nos accersivit.

Spectaculum, quod visui meo per angulum ianuæ et intra postem
speculantis obtulit, dies mihi nunquam delebit.

Cubiculum quod inspectabam eo solo lumine erat collustratum quod
inter foros clausos fenestræ penetrabat. In medio tabulato stabat
arca Boulé, anteque eam, tergo ad ianuam verso, homo quidam
occupabatur involucrum revellendo ac lacerando, quo ea obvoluta erat,
interea furens secum veluti per cantum mussans atque grunniens,
subinde sistens, ut oculos in manipulum convolutum ad latus adversi
parietis in constrato iacentem convertere posset. Quodgenus ille
manipulus esset aliquantisper divinare nequibam; denique oculis magis
intentis reperi id corpus esse hominis tamquam in fascem involuti.

Ut vero eum intuebar, fulgorem oculorum eius percepi intuentis
hominem, qui arcæ denudandæ dabat operam — fulgorem, qui non dignosci
haud poterat — illum ipsum fulgorem, qui me iam antea semel
exterruerat . . .

Godfrey me manu firma revulsit, meumque locum subivit. Ego vero me ad
gradus recepi, ibique considens frontem nervose tersitavi, tentavique
cogitare et intelligere. Quisnam ille fuit? Quid ibi ad parietem
agitabat? Quidnam totum hoc spectaculum sibi volebat . . .?

Nunc mihi cor prosilire ac rumpi parabat, quod Godfrey cato prorupit
vagitu, “Siste!” atque in cubiculum irruit, Simmonds insequente.

Duo, ut existimo, minuta elapsa sunt secunda[1] antequam ego limen
attigi, et illic constiti stupens, parietemque ut me sustinerem
attrectans.

Spectaculum hoc ita in memoria mihi depictum est, ut ad ea cuncta
revocanda oculos modo claudere satis sit.

Ibi stabat arca integumentis discerptis ac detritis; verum figura
hominis a tabulato evanuit, atque ante ingressum in alterum cubiculum
stabat vir, vir quidem staturæ giganteæ, manibus supra caput
sublatis, vultu pavore furoreque torvo, dum Godfrey, labiis in
derisionem convolutis, sclopellum pectori eius intentum tenebat.

Dum vero ego ibi stabam obstupidus, aliquid in aere micare vidi supra
caput hominis, qui cate vagiebat:

    “Mors!” quiritans “Mors!”

Alterum usque terribile momentum ibi immotus perstabat, manibus adhuc
sublatis, oculis horribili modo micantibus; postremo, strangulato
eiulatu, gravi lapsu ad pedes Godfrey concidit.

    1. Minutum secundum: ex quo horologia mechanica in usum venerunt,
     \ astronomi horam in minuta, minutum (subaudi tempus) in minuta
     \ secunda dispertiverunt. Minutum itaque prius, h. e.
     \ sexagesimam horæ partem, minutum primum, huius autem partem
     \ sexagesimam minutum secundum, vel uno verbo, secundum
     \ appellarunt. Romanis nihil horum notum; brevissimum et
     \ incertum tempus ipsi momentum (quasi movimentum) temporis,
     \ item, punctum temporis, ictum oculi, vocitarunt.


Caput XX.

Effugium.

Quemadmodum Godfrey paulisper supra cadaver inclinaverit, idque
stupens aspexerit, et tum subito cato vagitu per apertam illam ianuam
proruperit, confuse tantum memini. Alicubi ianua magno sonitu impulsa
precrepuit, strepitus pedum currentium audiebatur, et antequam sive
ego sive Simmonds quid evenisset intellexissemus, Godfrey iam iterum
in cubiculum reversus, id uno saltu pervolavit, ad ianuam procucurrit
in ambitum ducentem paullo ante impulsam.

Vidi eum acerbissimo conatu ansam tentare, tum duos gressus recedere,
seque omnibus viribus in ianuam præcipitare. Hæc tamen impetum
firmiter sustinuit, quum ex ambitu foris cachinnus audiebatur
derisorius, quo mihi fere sanguis riguit.

“Huc venite, fatui!” vagit dentibus pressis Godfrey. “Nonne videtis
eum effugere?”

Simmonds me celerior erat; nunc simul ianuæ irruunt. Illa stridebat
quidem, sed usque sustinuit; tentaverunt iterum, et nunc a summo ad
imum fissa est. Godfrey calcibus diffregit eam ex utraque parte, et
egressum nactus erepsit, Simmonds sequente.

Mei fere impos denique et ego me eo contuli, ac post pauca momenta
cœcutiens et palpans, iterum foris, in ambitu me reperi. Ad caput
graduum perveni, unde videre poteram Godfrey ostium tentantem, tum in
ambitu, in pedeplano retro euntem ad posticam domum. Intra momentum
temporis eiulatum quiritantium mulierum audivi, ut fere capilli mihi
erecti starent.

Quemadmodum gradus traiecerim, haud memini; sed in pedeplano ego
quoque retrorsum ivi et exspectavi quoque momento me nescio in quem
horrorem illapsurum. Perveni ad ianuam patulam, ingressusque per eam,
in lavatrina me stantem reperi, grege perterritarum indignantiumque
mulierum circumdatus, quæ vagitu et eiulatione me exceperunt.

Ulterius ire quum nequirem, in cistulam obviam languidus consedi,
indeque eas spectavi.

Non diffiteor ridiculum me præbuisse spectaculum, quod et e vagitu in
submissos cachinnos mutato satis intellexi; at meam figuram prorsus
nihil pensi habui, nec qualis inspectantibus apparerem prorsus
curavi. Ego usque ibi sedebam quum Godfrey anhelus rediit oculis irá
flagrantibus. Operæ lavatrinæ, haud ignaræ eventum aliquem extra
rerum ordinem tumultu significari, eum circumfluxerunt, sed ipse viam
per turbam aperuit, ut ad institorem perveniret.

“In contignatione superiori scelus est perpetratum infandum,” affatur
eum. “Vir hic iuxta me adstans e decuria speculatorum est,” quo dicto
Simmonds suum insigne exhibuit. “Res nobis ad decuriam referenda
est,” pergit Godfrey, “proin tibi suadeo ut mulieres tuas in negotiis
suis contineas. Non enim existimo te huic rei implicari velle.”

“Absit,” continuo respondit institor, ac dum Simmonds ad edocendam
decuriam ad telephonum accessit, institor e sessibulo suo descendit,
ad mulieres accessit, easque ad munia sua regredi iussit.

Godfrey interim ad me veniens manum humero imposuit, et,

“Va, Lester,” inquit, “tu aspectum præbes quasi sis in ultimis.”

“Sum etenim,” respondi. “Nisi res hæ finem accipiant, collabar. Ne tu
quidem admodum floridam præbes speciem.”

“Nec profecto floreo. Etenim sivi ut ille nebulo hominem coram me
occideret — sub oculis revera meis! — et ut evaderet!”

“Ut hominem occideret?” repeto. “Aisne revera?”

“Ascende in eam contignationem, cerneque dextram manum cadaveris ibi
iacentis,” breviter refert Godfrey, “tum scies quid dicam!”

Stupens ibi sedi, nec credere quivi me recte audivisse; nec credere
valebam Godfrey ea verba revera protulisse . . . manum dextram
hominis illic iacentis . . . id unum tantum significare poterat . . .

Simmonds torvo risu in labiis nobis se adiunxit, sed et ipse haud
parum concussus mihi videbatur.

“In Grady incidi,” ait, “eumque quid hic accidisset, docui. Respondit
se negotiis nimis detentum quominus ipse advenire posset, meque has
res administrare iussit.”

Godfrey in lenem risum erupit.

“Grady Cannas suas sibi impendere sentit!” ait. “Nec clades sua longe
abesse paret. Sed tui gratia, Simmonds, gaudeo — futurum sentio ut ex
hac re haud parum gloriæ in te redundet!”

“Equidem libenter vellem credere,” respondet Simmonds fulgentibus pro
momento oculis. “Arcera brevi aderit,” subiunxit. “Nunc vero iuvabit
calceos nostros induere, et in contignationem superiorem redire,
videreque utrum quid adiumento illi misello esse possit.”

“Nihil adiumenti illi afferri posse arbitror,” ait Godfrey
lassitudine confectus; “sed tamen tutum ac ratum duco ut eum
aspiciamus,” quibus dictis nobis in ambitum prodeuntibus præiit.

Nec memini donec Simmonds loqui cœpit, me discalceatum esse. Itaque
iuxta Godfrey desedi, ac laboriose calceos meos induxi, quo facto eum
atque Simmonds gradus ascendentes subsecutus sum.

Quid Godfrey in animo volvitaret scire me putabam; ipse enim sibi
vitio vertebat hanc novissimam calamitatem; eam se prævidere et
avertere potuisse sibi dictitabat; nam sibi moris erat, si res in
contrarium currebant sese culpare — et tum in causa esse se quare
homicida sibi quasi e manibus effugeret! Fingere in animo mihi
poteram gravem animi offensionem, quæ suam fiduciam sui concusserat!

Novissima victima in tabulato ante ianuam in cubiculum interius
ducentem, ubi corruerat, iacebat. Simmonds ad fenestram accessit,
foros patefecit, atque uberrimum solis pomeridiani lumen immisit.
Inde ad cadaver progressus in genua se demisit, manumque dextram
flexilem cadaveris ad ostendendum nobis levavit.

Parum supra digitorum iuncturas pusillæ erant puncturæ duæ, paucis
guttulis sanguinis inde manantibus, caro autem in circuitu erat
tumida et decolor!

“Novi ego statim quum clamavit ‘Mors,’ ” ait Godfrey presse, “quid id
significaret. Ipse quoque novit simul atque ictum sensit. Palam est
eum id iam antea vidisse, aut de eo audivisse, scivitque id
subitaneam nuntiare mortem.”

Consedi itaque oculis in mortuum defixis, volebamque animum
colligere. Ergo iste malefactor, Orci progenies, qui veneno sic
cædit, in ædibus delitescebat Vantine, ac primum Drouet feriit,
deinde ipsum ædium dominum! At cur — curnam! Id credi nequibat,
facinus præter fidem, mens mihi in vertiginem agebatur ipsa
cogitatione. Et tamen hoc verum esse oportet.

Respexi iterum in tertiam victimam, vidique hominem rudi vestitu,
uberrime nigro comatum, confusaque barba conspicuum; erat autem homo
prope gigantea statura, qui viribus necessario ingentibus pollebat —
et tamen hæ contra minutulas acu læsuras in manu prorsus nihil
profecerunt.

Tum subita cogitatio me ad pedes concitavit.

“At vero Armand!” clamo ego. “Ubinam est Armand?”

Godfrey veluti commiseratus mei, subridens me aspexit.

“Eheu, Lester!” alloquitur me, “ne hunc quidem capis? Tuus ille
admirabilis Armand hoc perpetravit,” digito cadaver demonstrans.

Acsi gravi ictu in capite percussus essem sensi, atrique ante oculos
meos circuli gyrare mihi videbantur . . .

“Accede sis eo, ad fenestram,” quasi imperiosa voce Godfrey me
affatur, “auramque pete recentem.”

Parui automati instar, stetique quadraturæ fenestræ applicitus,
oculos in frequenti pascens Platea dum turbæ populi sursum deorsumque
fluctuabant, facinoris tam prope ad se perpetrati prorsus ignaræ. Et
sic denique placida multitudinis tranquillitas, item conspectus mundi
cursum suum solito more perficientis partem dumtaxat fiduciæ mei
atque vires mihi restaurarunt. Verum ne nunc quidem satis intellexi.

“Fuitne is Armand?” quæro vultum in cubiculum revertens, “Armandne in
angulo iacebat?”

“Certissime is ipse fuit,” respondet Godfrey. “Quis alius id esse
poterat?”

“Godfrey,” subito clamavi, quum meminisse inciperem, “vidistine eius
oculos dum ibi iacens observabat hominem circa arcam occupatum?”

“Vidi; vidi eius oculos.”

“Hi iidem erant oculi . . .”

“Iidem oculi.”

“Risus autem — audivistine eum risum?”

“Audivi, profecto.”

“Ego hunc iam antea audivi,” asserui ego, “tu autem nervos meos esse
putavisti!”

Paululum conticui, quod memoriá eius rei cohorrui.

“Eccur iacebat illic Armand tam quiete?” denique rogavi. “Fuitne
saucius?”

Godfrey leni motu cornu indicabat.

“I, vide tu ipse,” respondit.

Aliquid iuxta parietem iacebat eo in loco ubi eam figuram videram, et
ut proclinans specto, magnum animadverto rete, subtiliter textum, sed
validissimum.

“Istud rete,” inquit Godfrey, “per gradus ascendenti Armand capiti
iniectum est, aut vero cubiculum intranti circumiectum. Tum hic, qui
modo mortuus iacet, se in eum præcipitavit, funeque eum obvolvit et
colligavit.”

Retibus retrusis, parvum in tabulato cumulum animadverti serilium
discissorum.

“Prorsus ita,” assentior ego, “certe is viribus ad id moliendum par
erat. Nonne, Godfrey, staturæ magnitudinem huius animadvertisti?
Gigas enim fere fuit!”

“Tamen nisi Armand id voluisset, hic id nullo pacto perficere
potuisset,” refert Godfrey breviter. “Ut vidisti, ipse nullo prorsus
labore se eripuit,” explicat Godfrey, reti sublato, magnas in eo
fissuras ostentans. “Viam sibi, dum ibi iacebat, rete discindendo
aperuit — quod me præscire decebat — scire me decebat eum vinctum non
fuisse — tempus tantum eum opperiri — sed ista omnia tam subito erant
peracta . . .”

Rete interim irá ac tædio in tabulatum abiecit. Dein ante arcam Boulé
constitit, eamque bono animo speculabatur, et post pauca minuta
vultus eius clarescere cœpit.

Operimentum fere omnino erat avulsum ac discerptum, atque arca, quasi
etiam plus audax et petulans sua pulchritudine in medio stabat, ut
mihi quidem parebat, lumine solis offusa, cuius iubar singulæ musivi
operis particulæ fulgentes ac resplendentes reverberabant.

“Capiemus tamen eum, mi Simmonds,” ait Godfrey in eum renidens.
“Quin, profecto, iam etiam tenemus eum. Nihil nisi tempus opperiemur,
et ipse sua sponte nobis occurret. Age, Simmonds, asportato hanc
arcam, recondasque eam in fortissimam ac munitissimam cellam in
vestræ decuriæ statione; clavim autem tu ipse fer.”

“Quid ais? Obserari eam vis in cella?” quærit is stupens.

“Obserabis, profecto, eam,” refert Godfrey. “Ista sola nostra salus
est.” Vultus eius rubebat; iam iterum alacer ipsum se esse sensit, de
victoria confidens. “Nonne tu has res administras? Ergo in cella
forti hanc obserabis, nec cuiquam rationes reddes.”

“Id facile fiet,” ridebat Simmonds. “Nec rationes ullas habebo.”

“Imo vero habes,” inquit Godfrey, obtutum fere hypnoticum in eum
convertens. “Id tu statues, quoniam ego id sic statui volo, et
quoniam ego aio futurum, ut serius aut citius, si hanc arcam tutam
servaveris, ubi a nullo attrectari possit, is qui desideratur sua
sponte in manus nostras veniet. Quin, Simmonds, et plus tibi dicam:
si eum ceperimus, pulcherrimam quam unquam historiam habebo, tum
autem in omni orbe famá cluebis. Francia te, Simmonds, Equitem
creabit Honoris, bene memineris. Nonne putas vittulam in ocello
nodulario præstantem præbituram speciem?”

Simmonds disserentem, quasi subito mente captum spectabat. Quin et
ego haud obscure dubitare cœpi, utrum spe deiectum, exspectatione
deceptum ac delusum Godfrey non etiam sana mens uná deseruisset.

At ipse, nostras hariolatus sententias, in cachinnum erupit.

“Minime, equidem,” fatur dein magis serio, “ego vero non nugas ago.
Quin admodum serio te, Simmonds, moneo futurum, ut si istum
furciferum ceperimus, maximum ac præclarissimum facinus perficiemus.
Is enim temporum nostrorum omnium malefactorum princeps est — hoc
autem, Lester, repeto sine exceptione. Ac nunc tandem fortasse mecum
idem senties.”

Et nunc, quum Armand, tam politum, tam sui compotem, tamque moribus
distinctum ac probatum ex una parte in memoria haberem, ex altera
autem quum sub oculis cernerem cadaver novissimæ suæ victimæ, pendens
animi annui.

“Ast quisnam ipse est?” quæro. “Scisne quis ipse sit Godfrey.”

“En arceram,” interpellat Simmonds, et in ostio domús pulsus
percrepuit, ipse autem ad aperiendum deorsum properavit.

“Nunc vero age, Lester,” brachium suum meo iungens fatur Godfrey,
“discedamus. Nihil amplius hic est quod nos detineat. Ianuá posticá
exibimus. Satis superque concitationis experti sumus in præsentia
dumtaxat — nonne putas?”

“Ego certe satis,” assensus respondi, secutusque eum sum per ambitum
ad alios gradus, tum deorsum, denique foras per lavatrinam.

“Ast, Godfrey, quisnam ille homo est?” quæsivi iterum. “Cur illum
misellum supra occidit? Curnam occidit Drouet et Vantine? Quonam modo
penetravit ædes Vantine? Quid hæc omnia sibi volunt?

“A,” respondit ille, leni risu me contuitus, “ista ipsa est
quæstionis summa — circa quid hæc omnia versentur! Verum hæc, nunc in
via, haud dirimere possumus. Præterea et vellem cuncta hæc mecum per
quietem reputare, mi Lester, et te id perpendere volo. Interim, si
per otium licuerit, hac vespera ad te decurram, tunc licebit totum id
pertractare. Idne tibi placebit?”

“Vel maxime,” respondi, “per Deorum tamen fidem fallere me nolito.”

Caput XXI.

Godfrey Fabulam Poeticam Texit.

Vereri iam cœpi ne quum nox iam in serum vergeret, Godfrey, qui visum
me venturum se spoponderat, me falleret, quum denique gratum eius in
ianua pulsum audivi. Festinavi ad eum admittendum et mox intellexi e
suspirio allevationis, quo se in artisellium recidit, quam esset
viribus animoque defessus.

“Te subinde visere, tecumque, mi Lester, colloqui, me revera
reficit,” fatur interea dum oblatum convolvulum accipit. Et bono
animo in me renidens, pergit: “Et post exantlatos arduos diei labores
quietem mihi affert.”

“Non profecto capio,” excipio ego, “unde tantas vires haurias. Iste
unicus casus me tantum quod non omnino prostravit.”

“Equidem haud sæpe tam in laboriosum casum incidimus,” respondet in
sella reclinis. “Quin ut verum fatear, iam dudum nihil tractavi quod
huic comparandum esset. Circa plurima scelera nihil prorsus mysterii
est.”

“At hic casus certe mysteriorum plenus est,” notavi ego.

“Unum tantum est quod rem mysteriosam reddit,” explicat ille,
“absentia causæ efficientis. Simul enim atque causa intelligitur,
etiam perpetrator reperitur. Ubi vero causa erui nequit nihil
quisquam proficit.”

“Mihi vero secus videtur,” excipio ego. “Non enim sola causæ absentia
rem mysteriosam reddit, sed circa eam omnia. Namque ego nec cur, nec
quomodo res perpetrata sit, capio. Quum eam totam rem mecum recolo,
ita mihi paret, quasi in ambagibus verser, e quibus nullam excedendi
viam reperio.”

“Iam fiet, mi Lester, ut viam reperias,” solatur Godfrey quiete, “et
hoc mox.”

“Si habes quo rem declares, Godfrey,” obtestor ego, “fac per Deorum
fidem, declara! Noli me in his ambagibus vel momento, quam sit
necesse, longius constrictum tenere. Tantum enim istam rem in animo
revolvitavi, ut mens iam mea filis confusis sit simillima. Visne
innuere tibi totam rem iam exploratam esse?”

“ ‘Exploratam’ paullo nimis agens est verbum. Haud multum profecto in
isto mundo est quod exploratum habeamus. Fac dicamus admodum me
‘suspicari.’ ” Oculis ad laquear levatis paulisper conticuit. Tum,
“Memineris, mi Lester,” inquit, “te quondam me reprehendisse — etiam
vespera nuperna me somnia texere poetica; at nunc hæc somnia factis
sunt comprobata.”

“Omnia ea indicta esse velim,” humiliter obtestor.

“Ista colloquia alio quoque modo usui sunt,” pergit Godfrey fere per
circuitum, “nam ea et meas ideas repurgant. Vix credideris quantum
iuvet quum casum meum tibi propono, tu autem argumenta mihi obiectas.
Quum tu iurisprudentiá sis exercitatus, contraria facile deprehendis,
quocirca difficilius est iurisperitos quam homines communes
coarguere. Tu experientiá doctus es evidentias ponderare; proinde
nunquam sino me theoriis convinci, donec tu a me victus sis. Quin ne
tunc quidem semper,” subridens adiecit.

“Euge, gratum mihi est scire me subinde usui esse,” respondi “etiamsi
cos modo sim, qua iudicium tuum exacuas. Prohinc velis procedere,
plusque somniare. Dic mihi, sodes, primum quí id evenisset ut tu et
Simmonds Armand sequeremini.”

“Dictu haud difficile; quia reperi eum Armand non esse. Felix Armand
hoc temporis momento Parisiis est. Tute nimis credulum præbuisti,
Lester.”

“Va, quin mihi nullum dubium subiit eum Armand non esse,” balbutivi
ego. “Ipsi enim cognitum erat me remulcale misisse — novit et
responsum consortii . . .”

“Utique novit, quia remulcale tuum ad consortes Armand nunquam, sed
ad conductitium quemdam huius nebulonis pervenit; responsum autem
ille satelles tibi misit. Amicus noster iste ignotus utique prævidit
futurum ut simul atque cognitum esset errorem esse commissum,
remulcale ad Armand missum iri, et secundum id cavit.”

“Ergo tu usque credis arcam consulto fuisse Vantine missam, non
casu?”

“Credo firmissime. Arca ab Armand bona fide est missa, quia
crediderunt eam a Vantine præstinatam esse — quæ omnia a Magno illo
Ignoto rite fuerunt administrata.”

“Dic, sodes, Godfrey, quí hæc omnia tibi constant?”

“Hem, satis facile. Quum tu mihi heri de Armand narrabas, scivi, aut
scire me putavi, molimentum quoddam sublatere. Sed ut res certe
constaret, nostro homini Parisiis remulcavi ut in rem inquireret.
Noster homo statim adivit patrem Armand, ibique varia scitu digna
comperit. Unum erat, filium Felicem Armand Parisiis esse; alterum,
nullum consortii membrum de tuo remulcali aut de responso ad id,
quidquam scire; tertium, etiamsi remulcale accepissent, non
intellecturos fuisse, quoniam e libris Armand manifestum est eam
arcam a Vantine quindenis francorum millibus præstinatam esse.”

“Non istam!” obverto ego.

“Imo istam ipsam. Quin et eo pretio vilis existimanda est. Consortes
Armand utique de fabula circa Montespan nihil sciverunt — nihil nisi
lucro vendiderunt.”

“Capere plane non queo!” balbutio ego. “Vantine ipse mihi fassus est
se istam arcam non præstinasse.”

“Nec præstinavit. Sed alius quis eius nomine emit, et ad eum mitti
iussit.”

“Et solvit quindena francorum millia pro ea?”

“Prorsus ita — et solvit pro ea consortio Armand quindena francorum
millia.”

“Nonne munusculum sumptuosum?” timide quæro, quod caput meum iterum
gyrare cœpit.

“A, id non muneris loco habebatur. Emptori in animo erat eam sibi
vindicare — sed mors Vantine eum fefellit. Si id non accidisset — quæ
enim accidunt, nemo præsagire potest — omnia ex sententia evenissent,
nec quisquam unquam verum comperisset.”

“At quonam consilio id egit? Anne portorium voluit evitare?”

“Va, nihil tam exigui! Præterea ipse portorium Vantine rependere
debuisset. Tibine id rependit?”

“Minime,” inquam. “Nihil quod rependatur superesse putavi. Vantine
revera portorium ob arcam abs se emptam solvit; siquidem ea fuit quam
professio[1] sua ostenderat. Ille alius debebat solvere portorium ob
eam quam invexerat, proinde nihil reperi veluti quod substantiæ[2]
Vantine ab aliquo deberetur. Potest interim ærario aliquid deberi,
quandoquidem arca, quam Vantine importaverat multo plus valebat quam
quod professio sua exhibebat.”

“Nullum dubium; ac profecto illa alia arca est quam Vantine emerat.
Illa utique ad titulum istius nebulonis erat consignata,[3] Neo
Eboraci. Consilium eius profecto satis clarum est — adire Vantine
tamquam consortii Armand vices agens, aut vero ut dominus arcæ
Montespan, easque emutare. Mors Vantine consilia eius frustravit,
proinde id tecum perficiendum erat. Quin etiam tum facile id
effecturus erat, nisi mors Vantine atque Drouet incidens nostrum
animum ad arcam vertisset; nos secuti sumus eum, atque eventa
postmeridiana inciderunt.”

“Et hæc omnia per satellitem suum, conductitium quemdam consortii
Armand tu existimas eum perfecisse?”

“Quis hoc dubitet? Diribitor, qui putativum venum[4] hero Vantine
effecerat, mercedonium[5] ob id accepit, biduo hinc munere se
abdicavit — primum ac tuum remulcale acceperat, eique responderat.
Decuria lictorum Parisiaca desiderat eum, sed utrum reperiat, dubium
est.”

Ut rem comprehendam meditabundus tacui, tum impatiens,

“Cuncta hæc,” inquam, “satis clara. Arca, ut asseris, commutari
poterat — nec te falli puto — at ista omnia ad exitum non ducunt.
Curnam illæ commutabantur? Quidnam circa illam arcam Boulé est ut
iste ignotus cædem eius causá committere non dubitet? Num ille putat
litteras eas usque intus latere?”

“Nunc iam intelligit eas non ibi celari — tu enim illi patefecisti.
Antea de litteris nihil habebat comperti. Nam si scivisset, eas ante
missam arcam exemisset.”

“Quid ergo est?” quæro. “Atque præprimis, Godfrey, quid iste
scordalus delitescat domi Vantine, duosque homines occidat? An isti
ei in arca occupato supervenerunt?”

“Nulla ratio mihi suadet eum unquam intra domum Vantine fuisse,”
immotus ait Godfrey; “hoc est, usque eo dum tu ipse eum illuc hoc
postmeridiem induxisti.”

“At Godfrey,” obverto ego, “ista prorsus absurda sunt. Oportet eum
intrasse domum, quí enim alias poterat Vantine et Drouet occidere?”

“Quisnam asserit hunc eos occidisse?”

“Si ipse eos non occidit, quisnam id fecit?”

Godfrey binos ternosque haustus fumi efflavit interea meditatus, dum
ego fixis oculis mecum contemplabar.

“Equidem,” fari denique pergit, “iam nunc paulisper somnia poetica
effingere pergam. Mox ad mirum tuum amicum Armand, ut eum interea
etiam æque sic appellemus licet, revertemur. Iste certe homo præter
consuetum ordinem est.”

“Nihil de hoc dubito,” dixi assensus.

“Ego vero nihil nisi reptere, quæ iam ante dixi, queo — ut mea fert
opinio, ipse princeps est omnium huius ævi malefactorum.”

“Si ipse vel maxime malefactor est, certe est insignis,” assensus
respondi. “At difficile mihi creditu est eum malefactorem esse. Nam
hominum omnium, quem unquam conveni, is cultissimus est.”

“Est utique. Et ob id est perniciosus. Malefactor ignarus nunquam est
perniciosus — ergastula[6] his ignaris malefactoribus scatent. At
cultos et politos caveris. Ut quis malefactor insignis evadat,
facultatibus eniteat oportet, mi Lester.”

“Ast cur quisquam dotibus animi præditus malefactor evadat, quæro. Si
par sit quæstu honesto victum mereri, cur inhonestus fieri malit?”

“Præ omnibus aliis plerique malefactores e libera voluntate, non ex
necessitate fiunt malefactores; hominem cultum vitæ genus concitatum
eo allectat, ut plurimum. Unquamne, mi Lester, tecum reputavisti
quantus ludus sit societatem humanam ludere, et leges pedibus
calcare, item perspectum habere omnia tibi male ominari, et tamen
victor evadere? Tum etiam, ut puto, maximus quisque malefactor etiam
aliquantum insanit.”

“Vix dubito,” assentior.

“Perinde ut quisque probissimus modicum etiam insanit,” pergit cito
Godfrey. “Æque quisque novitatis propugnator, notionibusque novis
inflammatus, paullulum insanit. Sani sunt homines mediani ac
mediocres, qui satis probi sunt, et tamen opportune clanculum
mentiuntur, quique subinde a recto virtutum tramite seduci sinunt,
qui temporibus et locis cedunt, atque vitam commodam ac tranquillam
ducere tentant. Repetere, mi Lester, non dubito hunc homullum grandem
esse malefactorem, qui vitá fruatur longe uberiori quam sive ego sive
tu. Aveo speroque eum quondam convenire posse — non velificatione
pusilla, ut isthæc, sed in pugna, comminus. Ego utique devincerer a
fronte et ab alis, undique — tamen me oblectaret!” finit oculis in me
refulgentibus.

“Omnis assentior!” inquam, “sed age, prosequere tua somnia.”

“En habeto. Iste herus Armand malefactor est insignis, proin habet
asseclas, quibus, siquidem uno tempore uni tantum loco interesse
possit, in exsequendis quibusdam negotiis particularibus eum niti
necesse est. Ad hæc rite administranda eos nutui suo obtemperare
oportet. Hanc autem obedientiam abiectam et cœcam, uti apud
malefactores fere assolet, uno nonnisi modo inculcare potest —
timore. Obedientiam recusantibus una pœna tantum est — mors. Modus
autem infligendæ mortis tam certus est atque arcanus, ut fere super
naturam positus esse videatur. Quandoquidem repertum est rebelles et
proditores ineluctabili et immutabili modo, ex effectu pusilli
vulneris, manui rectæ, paullo supra iuncturam digitorum inflicti.”

Narrationi iam omnis fui intentus, ut facile credes, præsagire enim
cœpi quo ista somnia tenderent.

“Supremitatem et auctoritatem,” pergit Godfrey, “absolutam Armand hoc
secreto tuetur. Fit tamen subinde ut proditionis illecebris aliqui
capiantur. Armand hanc arcam in Americam mittit. Ipse non ignorat vim
proditionis illectandi fore etiam maiorem; proditionem timet,
machinationem comminiscitur in arca, quæ pœnam mortis infligat in
proditorem eo prorsus modo quo ipse eam infligere solitus sit — ictu
venenato in rectam manum inferendo. Terrorem quem hunc in modum suis
incusserit asseclis, facile tibi finxeris. Tempore proditionis ipse
nequaquam prope est, et proditor tamen moritur extemplo et
certissime! Mirum profecto se ulciscendi consilium istud est! Et hoc
omni arte summi ingenii effectui datum est.”

“Verumtamen,” quæro ego, “quemnam actum proditionis verebatur
Armand?”

“Actum aperiendi foruli occulti.”

“Tu ergo usque credis mechanisma venenatum?”

“Nihil magis. Funestus eventus novissimus coniecturam comprobat.”

“Mihi quidem haud liquet,” obverto exspes.

“Quin, Lester,” obtestatur Godfrey, “res luce solis clarior est.
Quisnam ille gigas barbatus fuit? Proditor, sine dubitatione.
Comperiemur mox eum ex asseclis Armand fuisse. Secutus ipse est
Armand in Americam, insidias ei tetendit, cepit eum reti, manus
pedesque eius vinxit. Num putas Armand hunc in illa domo interesse
ignoravisse? An etiam credis eum valuisse Armand capere et vincire
invitum?”

“Ego vero perspicere nequeo quemadmodum Armand, quum in eius
potestatem incideret, eluctari potuisset.”

“Non perspicis? Atqui tu ipse testis fuisti vidistique eum revera
vinctum non fuisse — nempe sese liberasse.”

“Id verum est,” meditabundus annui.

“Consummemus ergo historiam,” properat Godfrey narrare. “Proditor
invenit secretum arcæ; sequitur Armand Neo Eboracum, clam prosequitur
eum in domum Plateæ Septimæ, eum ibi præstolatur, capit et vincit
eum. Victoriá fere demens — insanam modulatur cantilenam circa
vindictam, vindictam, vindictam! Atque, ut victoria sua prorsus esset
plena, captivum suum non illico interfecit. Eum potius in angulum
provolvit, atque ad involucra arcæ revellenda se accingit. Summa
victoriæ futura est quum occultum forulum sub oculis ipsius Armand
evellere potuerit. Armand autem in angulo iacet oculis flagrantibus,
quoniam revera hæc potius sua victoria est futura!”

“Victoria futura?” quæro. “Quidnam eo verbo innuere vis?”

“Scilicet quod eodem momento quo proditor aperturus erat forulum,
mechanismate venenato feriendus erat! Hoc proposito Armand iners
exspectabat.”

Halitans præ stupore et admiratione in sella reclinavi. Quod hæc non
perspexi cœcum me esse oportuit! Armand enim commodum iacere poterat
et tempus opperiri dum ille in laqueum incidisset. Non igitur mirum
si ibi flagrantibus oculis iacuerit dum alter phrenesi agitatus arcam
rimaretur!

“Non usque eo quid futurum esset perspexi,” pergit Godfrey, “dum
proditor in arcam proclinatus choragia quæritans arcam palparet.
Nullum tempus moræ erat dandum — in cubiculum irrui. Armand puncto
temporis evanuit, et gigas perinde effugere tentabat, sed ego eum
ante ianuam intercepi. De eius pernicie tum ne somniavi quidem; de
Armand enim superstitando ne cogitandum quidem erat. Et tamen
superstitavit. Nunc demum, ubi tam sero est, rem intelligo.
Necessarium illi erat hunc occidere, nihil erat ambigui. Quantacunque
erant discrimina, occidi hunc oportebat.”

“Eccur?” quæro. “Quamobrem?”

“Ad occludendam linguam. Quid si eum cepissemus? Num tu secretum
Armand vel pro momento securum putas futurum? Sic itaque eum
occidendum iudicavit — occidendum unco venenato — et occidit eum,
quin, super, etiam evasit! Nunquam antea in mea vita tam fatuum
tamque delusum me sensi, quam quum ianuam ante oculos mihi obiici
percipiebam.”

“Fortasse et id e proviso fecit,” ausus sum timide suggerere paratus
iam omnia de isto singulari homine credere. “Novit fortasse per totum
id tempus nos adesse.”

“Præter omne dubium,” assentitur Godfrey amare. “Quare alioquin serra
recidiva in ianua esset exterius? Quam me pudet hoc me non
perspexisse! Quí poteram tam stultus mihi eum in viis Neo Eboraci, se
ignaro, insectari posse persuadere? Ipse inde ab initio novit futurum
ut nos eum insectaturi essemus non imparatum!”

“At hæc incredibilia videntur!” timide obtestor ego. “Fidem prorsus
excedit!”

“Nihil ei factu incredibile de eo existimaveris!”

“Sed discrimina — reputa modo discrimina quæ is incurreret.”

“Quid ipse discrimina curat? Is ea contemnit — et iuste. Nonne
effugit?”

“Etiam,” annuo, “pulchre effugit præter dubitationem.”

“Ergo hæc est istius pomeridianæ tragœdiæ historia, ut ego quidem
opinor,” prosequitur Godfrey magis compositus. “Nunc autem hinc me
auferam, ut res tu tecum reputare possis. Si eædem sibi minus
consistant, me docebis. At vero sibi consistent — ita debent — sunt
enim veræ!”

“Sed quid de Armand?” obtestor ego. “Numquid capere eum non tentabis?
Anne eum evadere sines?”

“Ipse vero non evadet!” ait Godfrey oculis iterum emicantibus. “Nihil
oportebit nos eum quærere; habemus enim tendiculam nostram, Lester,
cuius esca talis est, ut ei resistere nequeat — arcam Boulé!”

“At ipse novit tendiculam eam esse.”

“Sane, quam maxime!”

“Et tu revera putas eum in illam incursurum?” dubius quæro.

“Scio eum id facturum! Quodam die tentabit arcam e cella chalybeia
decuriæ Viæ Vigesimæ Tertiæ, in qua seris occlusa detinetur,
eripere.”

Ego caput quasso dubitans.

“Non ipse ita insanit,” inquam. “Nemo a sobrietate tam est alienus.
Potius eam deseret placidoque animo Parisios redibit.”

“Non faciet si ís sit quem eum esse arbitror,” ait Godfrey manu ansam
ianuæ tenens. “Eam ipse nunquam derelinquet! Exspecta modo, Lester;
uno alterove die sciemus uter nostrum vates fuerit probior. Unum
tantum vereor,” inquit vultu tristiori, “ne ipse nobis invitis arcam
subducat!”

His verbis secundum ambitum discessit, meque in eum respectantem
reliquit.

    1. Professio, -onis, linguá negotiali atque iuridica Romanorum
     \ significat rationes redditas, quas quæstores et publicani a
     \ civibus exegerunt, sive occasione censús publici, sive
     \ pendendis tributis ac vectigalibus, atque portoriis.
     \ Profitendum nempe civi cuique erat quot iugera agrorum,
     \ vinearum, haberet, quantum annonæ, proventus cuiuslibet,
     \ quantum pecuniæ possideret, aut vero quid et quanto valore
     \ importaret. Responsio, sive fassio ad hæc quæsita erat
     \ professio.
    2. Substantia, -æ, est summa omnium cuiusque civis bonorum, tam
     \ immobilium quam mobilium, sive vivus ea possideat, sive
     \ mortuus relinquat.
    3. Cónsigno,1 -vi, -tum, signo, sigillo, litteris aliquid, cuius
     \ id sit, declarare; litteris mandare, perscribere. Quum
     \ titulus, sive insignaculum, cistæ, manipulo, inscribitur,
     \ cuius id sit, quo quid mittendum, tradendum, devehendum sit,
     \ consignare dicimus.
    4. Putativus venus, -ús, est venditio rei ficta, falsa ex parte
     \ venditoris, aut institoris, quum aliquid falsi in locum veri
     \ subornat ac vendit, quin sive mercator, h. e. dominus tabernæ,
     \ sive fabricator, sive vero emptor conscius rei sit: putant
     \ enim et mercem veram esse, et venum sive venditionem germanam
     \ et genuinam factam esse.
    5. Mercedónium, -ii, vocabulum compositum ex mercem et dare, sive
     \ donare; significat autem solutionem mercedis, item diem
     \ solutionis mercedis, denique, etiam mercedem quam internuntiis
     \ damus. Internuntius autem, inter alia, hominem significat qui
     \ inter venditorem atque emptorem intercedit; is enim non semper
     \ mercede conducitur, sed proprio nomine quærit emptores et
     \ adventores, et hoc quæstu mercedonium meret.
    6. Ergastulum, -i, vocabulum Græco-Latinum, significat autem
     \ carcerem emendatorium, in quantum captivi illic arduis
     \ laboribus exercitantur, quo fit aut opificium quoddam utile
     \ addiscant, quo libertati restituti vitam utilem ac fructuosam
     \ deinceps ducere queant.


Caput XXII.

Crochard ille Invincibilis

Semel dumtaxat Godfrey spe sua deceptus erat iudicandus, siquidem
plures dies, quin quidquam accidisset, præteriverunt — hoc est, nihil
quod ad arcam referri posset. Inquisitio in novissimæ victimæ mortem
utique instituta erat, et mihi iterum obtigit munus testimonii ante
iuratos mortuarii perhibendi. Nunc denique fatendum mihi est me
perquam fatui vicem agere paruisse, quum et diurna scommata in
advocatum iactabant, qui muscipulam,[1] quum quæ nunc iam liquido
constaret, tam perspicua erat, imprudens incidisset.

Mensuris Bertillon de mortuo institutis ac per remulcale Parisios
nuntiatis, inde sine mora relatum est cæsum hunc quemdam Morel,
decuriæ illic ut desperatum malefactorem notissimum fuisse; quin
herus Lepine rem tantæ gravitatis esse putabat, ut postridie
remulcaret se Inspectorem Pigot, qui in totam rem funditus
inspiceret, Neo Eboracum delegaturum, quique hic cum decuria ad
comprehendendum sicarium de efficacissimis rationibus tractaret.
Inspector Pigot ab Havre per La Savoie erat soluturus.

Interea satellites Grady, Simmonds duce, omnibus enisi viribus,
latebram profugi reperire conabantur; unde veluti everriculo totam
urbem irretiverunt, quo quidem aliqui capti sunt pisciculi, sed ille
quem decuria præprimis concupiverat, inter eos repertus non est. Ne
pauxillum quidem profugi vestigium enucleatum est; is penitissime
evanuit, unde Grady post paucos dies edicere, eum Neo Eboraco
excessisse, non dubitavit.

Scilicet Grady a diurnis multum vexatus, ad premendum casum iterum
rediit, præsertim lacessente Record, qui casus sibi supra vires
humanas esse videbatur. Singularis huius mysterii natura, eventuumque
circa eundem, tamquam ludus parebant phantasiæ, porro quod tres
prorsus eodem insolito modo cæsi fuissent, et quod omnis aberat
hypothesis quæ tres cædes rationi perspicuas reddere potuisset — haud
mirum erat quod animi omnium fere in hunc casum fuerunt defixi.
Omnium pæne civitatum agentes feriatici[2] sua habebant theoremata
alicui usui apta — quorum pleraque utique a longissimo erant petita!

Ea tempestate Grady grandia ac fusa edidit effata de suis consiliis
molimentisque malefactorem capiendi; factum tamen quam verba
facundius probabat tres fuisse cæsos, nec quemquam punitum; scelera
commissa plura, sicarium usque frui libertate, liberumque futurum
videri; unde per se fluebat quod diurna extritis omnibus casús
vicissitatibus, sententiam communitatis passim agitare cœperunt,
aliquid alicubi male geri, decuriamque agentum ventilari ac
repurgari, at hoc inde a capite, oportere.

Arca Boulé in statione decuriali Viæ Vigesimæ Tertiæ occlusa et
obserata mansit; clavimque cellæ Simmonds in sacculo gestabat. Nunc
iam scio eum circa arcam tantá quantá cæteram plebem fuisse caligine
mersum; et populus quidem certe in summis tenebris cœcutiebat,
siquidem in relatis de duobus cæsis prioribus, arcæ prorsus nulla
fiebat mentio, in novissimo autem casu vix per incidens. Ut ex his
relatis colligi poterat, relatoribus unum circa arcam clarum esse
videbatur, de surreptitia importatione eius, tamquam artis thesauri
hic agi. Eventus istius generis tanto solent esse numero, ut animum
fere neminis devinciant.

Verum Simmonds usque eo pervenit ut intelligeret solium Grady nutare;
fortasse iam etiam perspexit suum quoque caput in tuto haud esse,
proinde sua fata fatis Grady iungenda esse duxit, quem unicum
existimabat se ex ambagibus educere posse. Godfrey plurimum attinere
censuit ut arca in cella occlusa contineretur, et est contenta. Quod
vero ad Grady attinet, haud puto eum, etiam quum ad ultima ventum
est, satis intellexisse quam partem arca in cunctis his eventibus
sortita esset.

Interim tamen dum arca vulgi attentionem haudquaquam devinciebat, ac
dum plerique relatorum eam iam pridem oblivioni tradiderunt, non
parum mirabar quum viderem quanta sollertia Godfrey elaboraret ut
fugitivum per diurnum edocere satageret ubi arca esset, et
quemadmodum custodiretur. Interea dum cætera diurna mirarentur suam
stupiditatem, Godfrey iterum iterumque descripsit arcam in
munitissimam cellam stationis Viæ Vigessimæ Tertiæ esse reconditam;
cellam esse talem, cuius clathra e chalybe chromo-nicolino esset
facta, quæ nulla serra eroderet; cellam talem, cuius sera non solum
clavi, sed et pessulo calculato,[3] uni tantum cognito, teneatur;
cellam a cæteris esse seiunctam solamque in tertio ambitu esse sitam
ante oculos lictoris excubantis, ita ut nec die nec nocte, quin
statim deprehendatur, accedere quisquam possit; cellam esse, cuius
ianua suscitatorio automatico in decurionis scriptoria, in officina
antica, iuncta sit; uno verbo, cellam esse, unde nemo effugere, quo
nemo intrare, quin deprehendatur, possit.

De ipsa arca Boulé Godfrey parum disserebat, cuius historiam usque eo
continendam censuit, donec eventus ad ultum finem vergeret, quod
certo futurum credidit; at singularia, ut ego modo narravi, in Record
continuo recolebantur, quum casu quodam mihi Godfrey in via occurrere
contigisset, quum eum commonui unum tantum id agendo effecturum,
nempe ut fugitivum omnino absterreret, etiamsi consilia arcá potiundi
usque non deposuisset, de qua re ego vehementer dubitarem. At Godfrey
risit tantum.

“Nihil prorsus verendum quominus is a proposito deterreatur,”
respondit. “Non enim lurco is ea ex farina est. Si recte eum iudico,
ita temere audens is est, ut molimentum insuperabile eum magis
allectet. Quo cœptum magis arduum sit, eo plus eum allicit. Eá
sententiá ductus hoc cœptum tam arduum describo.”

“At nemo sanus eam arcam temerare susciperet,” obverto ego. “Id enim
omnino fieri nequit.”

“Ita quidem paret, nec infitias ibo,” assentitur ipse. “Nihilo tamen
secius, quovis mane sollicitudine trepidans expergiscor, accurroque
ad telephonum quæsitum utrum arca adhuc salva sit. Si de ullis
insuper præsidiis cogitare possem, adhibere non dubitarem.”

His auditis anceps contueor Godfrey, iocari enim eum putavi. Consilio
meo perspecto leni risu in me respexit.

“Equidem, mi Lester,” respondit, “nunquam in vita mea magis fui in
serio. Hunc tu, ut ego, non videris ex æquo æstimare. Insigni ille
pollet ingenio; nihil eum exsuperat. Cœpta levia is aspernatur;
siquid ipsi leve videtur, indurat, quasi sit ludicrum. Proditum de eo
accepi eum aliquos suas gemmas ac pretiosa non satis in tuto habere
admonuisse, quum autem hi suos thesauros in tutiorem condidissent
locum, eos hunc eripuisse.”

“Nonne hoc in absurdis habendum est?” quæro ego.

“Non quidem ex obtutu suo. Ipse enim non furatur ex egestate, animo
vult concitari.”

“Tu itaque nosti quis ipse sit?” quæro.

“Ita puto — existimo me scire; verum ne tibi quidem revelabo donec
certo sciam. Libet tamen unum hoc fateri, — si iste is sit quem eum
esse putem ingenium meum cum ingenio eius conserere voluptati mihi
esset. His in regionibus, cis oceanum, eius similem non habemus — hoc
autem miserum est!”

Mihi quidem hac de re dubitare licere videbatur, non enim is sum qui
prædones ingenuos, etiam in poesi, admirandos esse putem.
Quantumcunque decorus ac pictorius quisque fur sit, tamen est fur.
Fortasse est mea, ut advocati, experientia, aut forte modo ego sum
angusti animi, tamen maleficium, quamcunque egregie exerceatur, in
causa est quare id rem sordidam et turpem censeam. Haud ignoro esse
qui has res ex alio obtutu æstimanda putent. Godfrey unus horum est.

Docui eum, si suæ valeant suspitiones, futurum esse ut suum ingenium
cum ingenio Grandis Ignoti ei mox conserere liceret.

“Sane quidem,” annuit, “sed terror lethalis me agitat — uti hactenus
semper ex quo quis ipse esset, suspicari cœperim. Non aliter sentio
quam novitius qui latrunculos lusum cum magistro congredi exspectabat
— intra senos motus calculorum in incitas[4] redagendus.

“Equidem merum novitium haud te censuerim,” refero aridule.

“Longe aliter Grandis Ignotus,” regerit Godfrey, mihique valedicit.
Præterquam quod eum nunc casu conveneram, alias nunquam illi occurri,
et hoc haud profuit, quoniam complura circa hoc negotium necdum
intellexi. Quadam profecto vespera, quum fumá meá accensá hæc omnia
mecum in animo pertractaturus consederam, nihil omnino e cunctis his
rebus me intelligere reperi. Sententia quidem Godfrey ad amussim sibi
consistebat, sed ad nullum exitum ducebat. Ecquo demum modo sunt
Drouet atque Vantine occisi? Cur fuerunt occisi? Quod fuit mysterium
arcæ? Uno verbo, quid totum istud mysterium sibi volebat? Nullis his
quæstionibus respondere quibam; responsa vero quæ effingeram ipsa
adeo erant absurda et nulla, ut cum tædio ea respuerem. Postremo
etiam reperi istam rem ipsis meis laboribus officere, proin ex animo
meo eam elisi, et quoties mihi in animum irrepere tentabat, firma
voluntate eam excussi et repuli.

Verum enim vero, quamquam vigil eam arcere satis commode poteram,
idem per quietem facere nequivi, unde somnia sensim deteriora
fiebant. Namque non deerat coluber mihi somnianti, qui dentibus
veneno stillantibus mihi insidiaretur, subinde cum capite Armand,
alias cum vultu mihi ignoto, semper tamen ultra fidem turpis;
viscosum eius corpus opere musivo micabat; pedes eius squammosi in
similitudinem arcæ Boulé erant incurvi; nonnunquam sol in fronte eius
splendebat, adinstar oculi immanis. Monstrum hoc iterum iterumque
vidi tres victimas suas interimere; postea vero caput attollere,
oculis in me defixis mihi imminere ceu victimæ suæ quartæ . . . At
non ulterius tentabo ista hic somnia describere; quæ ne nunc quidem
sine trepidatione recolere queo.

Vespera quadam, quum mœstus animique pendens in cubiculo sederem,
mecumque utrum non satius esset cubitum ire deliberarem, viribus
fluxus et enervatus, tamen sopori me credere, ex quo sciebam me cum
vagitu evigilaturum, recusans, evenit ut ianuam meam pulsare aliquem
audirem — pulsu mihi noto; lætus surrexi, ut intromitterem Godfrey.

Ex fulgore oculorum eius facile divinavi eum aliquid insoliti, quod
mihi narraret, habere; ut tamen me aspexit, facies eius mutata est.

“Quidnam rei est, Lester?” quæsitabat. “Adeo mihi deiectus esse
videris. Laboribusne es confectus tuis?”

“Nihil eius rei,” respondi. “Dormire nequeo. Ista res mihi nervos
prorsus convulsit, Godfrey. Iam somniis meis se immiscet; incubonibus
opprimor.”

Interim e regione mihi consedit vultu sollicitudinem prodente.

“Id rei prorsus absit!” arguit ipse. “Fac aliquo secedas, quiete
vires resarcias — et hoc uberrime.”

“Quies usque eo nihil mihi prodesset dum hocce mysterium irresolutum
manserit; respondi. “Nihil nisi assiduus labor animum meum ab eo
avocare poti est.”

“Esto ergo bono animo,” inquit renidens, “tui igitur gratia id primum
resolvemus.”

“Visne significare te id scire?”

“Scio iam quis Grandis ille Ignotus sit, tibique id statim aperiam.
Perendie — die Mercurii — reliqua cuncta sciam. Tota tunc historia in
diurno nostro matutino, die Iovis evulgabitur. Quid si iter pro eius
diei postmeridiem parares?”

Nihil nisi emiratus eum contueri quivi. Ipse vero cum risu in me
respexit.

“Vel nunc iam melius valere videris,” iocatur, “acsi vitam iam pluris
æstimandam putares,” quibus dictis, nec rogatus, convolvulum sibi
sumpsit.

“Godfrey,” obtestor ego, “satius haberem si quem alium ad
ludificandum tibi eligeres. Tu enim ad me intras, bombam[5] proiicis,
ut videas quantam in altitudinem subsilire valeam. Tibi hoc lusui
est, nec dubito, aut etiam utile ut doctrina; at nervi mei id haud
ferunt.”

“Mi Lester,” appellat ille, “hæc ne bomba quidem fuit, sed assertio
facti.”

“Serione id ais?”

“Ut maxime.”

“Quídum, Hercle, scis . . .?”

“Antequam tibi respondeam, ego ponam quæstionem. Numquid tu nomen
meum illi, quem tu ut herum Armand cognoveras, casu quodam
memoravisti?”

“Memoravi,” post momenti moram respondi; “ita credo. Narravi enim
illi quemadmodum forulum occultum quæsissemus — et nomen tuum protuli
— ipse vero sciscitabatur tu quis esses, respondique te miro ad
solvenda mysteria pollere ingenio.”

Godfrey capite annuit.

“Tum hoc,” ait, “unum id quod non intellexi palam facit. Perge
igitur, propone quæstiones.”

“Paullo ante asserebas futurum ut totum istud negotium perendie
scias.”

“Sciam equidem.”

“Quí tibi constat id futurum?”

“Quod litteras accepi, quibus id termini ponitur,” et his dictis
schedulam e sacculo promit, eamque mihi porrigit. “Lege.”

Epistolium graphide erat scriptum manu tenerá fereque muliebri, in
charta plana, non lineata. Cum sensim increscente stupore epistolium
sequens insolitissimum legi:

    “Humanissime mi Here Godfrey:

    “Singularibus iis officiis quibus arcam Boulé prosequebaris, abs
     \ te mihi ferme adulatum esse gaudeo; acumen vero tui ingenii,
     \ quo veram eius indolem prope ad amussim evolvisti, maximi
     \ certe facio. Officii quoque mei esse duco gratiam tibi referre
     \ ob notitias quibus me docuisti instituta ac præsidia, quæ
     \ quidem mihi summa et absoluta videntur, quibus arca in tuto
     \ servetur. Ego quoque ipse stationem visum ivi, cellam inspexi,
     \ cunctaque etiam singularia ita ut tu docueras reperi.

    “Quoniam te ut generosum adversarium summi facio, confidere tibi
     \ non dubito futurum ut id quod meum sit, die Mercurii proximo
     \ recuperare pergam, quo facto rogabo te, ut in memoriam eius
     \ rei munusculum proprium accipere velis. “Cum omni humanitatis
     \ officio persevero tuus

    “Iacobus Crochard, Ille Invincibilis.”

Quum lectis litteris in Godfrey respexi, vidi eum curiose me
contuentem.

“Certe hic iocus est,” illi respondi. Tum iterum eum aspexi. “Hoc
profecto, Godfrey haud verum et genuinum esse putas!”

“Licebit id nobis fortasse probare,” immotus respondit. “Et hæc una
est rationum quare te visum venerim. Num Armand non apud te reliquit
notulam quum te domi non offenderat?”

“Sic sane, reliquit, sua in pagella; ad manum eam habeo!” Tum digitis
tremulis pugillare meum produxi, notulamque e plicatura, in qua eam
condideram, exprompsi.

Vel unus obtutus satis erat. Versiculus in tergo satis prodebat hunc
eadem manu quæ epistolium scripserat, esse scriptam.

“Nunc ergo nomen eius cognoscis,” Godfrey subiunxit, digito
attrectans nomen subscriptum. “Inde a principio pro certo scivi hunc
ipsum eum esse!”

Signaculum sine responso aspectabam. Nam de rebus gestis Gargantuanis
huius Crochard in diurnis relatis sæpenumero legi — de “Invincibili,”
ut se libenter vocare consuevit, nec sine iusta causa. Verumtamen suæ
res gestæ, saltem in quantum eæ in diurnis recitabantur, ita inflatæ
et ementitæ parebant, ut nullam fidem mererentur. Ego saltem iam
dudum suspicabar eum nihil nisi figmentum esse scripturientium
Parisiacorum lacunas explentium veluti quoddam penu, pro siccitate
præservatum; aut vero eum genus esse hirci emissarii, cui decuria
lictoria Parisiaca cuncta facinora, quibus eruendis ipsa impar esset,
veluti sarcinam congestam illigare solita sit. At nunc iam Crochard
ille revera exsistere videbatur; litteras eius meis tenebam manibus;
quin et cum eo collocutus eram — et ut nunc miram civilis ac politi
Felicis Armand conversandi suavitatem in mentem revocavi, aliquam
partem insolitissimæ eius famæ denique intelligere cœpi.

“Nihil de eo ambigi potest,” inquit Godfrey, manum ad recipiendas
litteras porrigens, et ad contemplandas eas in sella reclinans.
“Crochard unus est famosissimorum qui unquam vixerunt malefactorum,
phantasiæ adiumentorumque referctissimus, qui et lepóre cluet
acutissimo. Per annos non destiti eius vitæ rationem, ut litteris
prodebatur, lectitando prosequi — atque inde primam suspitionem
ansamque sum nactus. Ipse iam antea hominem occidit, ita ut hunc
occiderat. Is eum decuriæ prodiderat. Nunquam iterum proditus est.”

“Quantum dæmonem eum esse necesse est!” contremiscens exclamavi.

At Godfrey capite cito renuit.

“Noli de eo sic iudicare,” serio obtestatur. “Usque ad suum Neo
Eboraci adventum præter eum proditorem ipse occidit neminem. Illum
iure quodam — saltem legibus morum furibus propriis — occidit. Sua
ipsius vita sæpenumero in discrimine versabatur, sed ad servandum se
nunquam alium interemit. Hoc ei in acceptis referto.”

“Præter Drouet et Vantine,” noto ego.

“Casu fortuito, ob quod ipse nullo pacto in culpa est,” respondit
Godfrey.

“Visne innuere hunc eos non occidisse?”

“Nullo pacto. Iste novissimus quem occiderat, fuit, ut primus,
proditor. Ut ego opinor, Crochard hunc in modum ratiocinatur:
adversarium occidere facile est; estque bestiale; caret omni animi
subtilitate. Insuper et tollit adversarium. Vita autem ipsi Crochard
sine adversariis omni prorsus sale careret. Nam ultimo etiam
adversario sublato, ipsum sibi vitam adimere oporteret.”

“Hominem istius generis omnino non intelligo,” aio ego.

“At vide modo,” arguit Godfrey, litteris iterum attrectatis. “Ipse
mihi, velut adversario, honorem præstat. Num me ad perdendum
postulat? Plane contra, munerari me vult. Tollit reginam suam e
latrunculis, quo difficilius sit me in incitas agere.”

“At vero, Godfrey, tu eas litteras certe non in seriis habes!”
obtestor ego. “Si vel maxime ipse eas scripserit, id ad te ludendum
fecit. Si diem statuit Mercurii, revera cras tentabit arca potiri.”

“Id ego minime puto. Nonne dixi tibi eum me novitiorum numero habere?
Scisne, Lester, ubinam has litteras ipse scripserit? In ipsa adeo
officina Record. Charta ista est e maculatura[6] nostra. Ipse ibi
consedit, ab ipso meo naso, ut ita dicam, haud procul, litteras has
exscripsit, in pyxidem iniecit meam, forasque ambulavit. Et cuncta
hæc aliquando ista vespera fecit, officina nostra hominum turba
scatente.”

“Verum si revera sentit quod scribit, absurdum est idgenus litteras
scribere. Tu modo decuriam edoceas . . .”

“Animadverte modo eum mihi in fiducia scribere.”

“Tu vero fidem erga eum servabis?”

“Servabo, profecto; quin eum mihi maximum honorem tribuisse existimo.
Nec ulli has litteras nisi tibi exhibui, vel per fiduciam.”

“Nullam eiusmodi fiduciam Iurisprudentia agnoscit,” docui eum. “Fidem
idgenus servare perinde est ac maleficio patrocinari.”

“Et tu eam tamen servabis,” fatur Godfrey suaviter. “Tene modo, ego,
pro viribus enitar omnibus ut flagitium illud præpediam. Iam et
experiemur utrum Crochard vere invincibilis sit.”

“Ego quoque servabo,” adstipulabar, “quandoquidem istas litteras
nihil nisi verba dare existimo. Atque, præterea,” subiunxi, “etiam
habeo litteras ab Armand et Fils factum confirmantes fide librorum
suorum constare arcam Boulé Philippo Vantine venditam fuisse. Quando
sic res se habent, eam mihi vindicabo, Museoque tradam.”

“Spero tamen,” cito interpellat Godfrey, “hanc rem te ante diem
Mercurii non turbaturum. Post eum diem his rebus prorsus ero
solutus.”

“Tunc revera credis Crochard die Mercurii tentaturum arca potiri?”

“Omnino credo.”

Nihil nisi humeros in responsum quassavi. Quid enim attinebat cum
homine tali argumentis disceptare?

“Esto ergo, usque post diem Mercurii,” assentior; Godfrey vero, de
fide litterarum per collationem utrarumque certior factus, duobusque
promissis quæ quæsiverat a me elicitis, sospitem mihi precatus
noctem, valedixit.

    1. Muscipula, -æ, capsa, tendicula, qua mures capi solent.
    2. Feriaticus, -a, -um, quod feriis, h. e. non quotidie fit,
     \ agitur, adhibetur; homines, lictores, satellites, quicunque
     \ alii, quorum nomina in elenche servitii retinentur, invocantur
     \ autem quum eorum opera egent.
    3. Pessulus calculatus: sic vocare lubet pagmentum, vel
     \ machinationem rationatam, cuius usus fit in arcis fortibus
     \ argentariarum, ubi thesauri, quæcumque pretiosa in tuto haberi
     \ creduntur, quarum quædam ad indicium horologii, statis
     \ temporibus, secundum certum calculum, cuius notitia uni tantum
     \ concredi solet, certa versatione plinthidum reserari queat,
     \ nisi, ut assolet, dynami displodatur.
    4. In incitas redigi: in ludo latrunculorum, qui agitur in tabula
     \ lignea, duobus coloribus in parva quadrata distincta, duo
     \ lusores figuras reginæ, turris, latrunculorum osseas, eburneas
     \ aut ligneas in suo quisque scutulato secundum regulas
     \ prorsum-retrorsumque motat, donec alter in angulum, sive in
     \ incitas agatur; is dicitur in incitas redactus. Hinc lingua
     \ negotiali qui solvendo non est, i. e. qui sua debita impar est
     \ solvendo, perinde in incitas dicitur reductus esse.
    5. Bomba, -æ: globus ferreus solidus aut cavus, quem e tormentis
     \ milites pyrotechnici eiaculari solent. Verbum est _bombio,_4
     \ quod sonum refert insectorum volitantium; sonus ipse est
     \ bombus, vel bombos, est enim Græcum; id autem quod sonum hunc
     \ efficit est bomba, a Latinis sæculi quartidecimi, post
     \ inventum pulverem pyrium, atque tormentum igniarium effictum.
     \ Quam probum sit vel inde patet quod nullæ linguæ modernæ aliud
     \ vocabulum cognoscant.
    6. Maculatura, -æ, vocatur charta, in qua exercitia, vel alias
     \ compositiones, sæpe cum multis maculis et emendationibus
     \ scriptitamus.


Caput XXIII.

Hero Pigot Obviam Imus.

Postridie tempore pomeridiano iam ex officina prodire parabam, quum
Godfrey me per telephonum provocavit.

“Quonam hodie vales modo, Lester?” quærit ille.

“Non ex omni numero ut vellem,” respondi.

“Iamne paravisti quæ ad profectionem tuam die Iovis feriatam spectant
omnia?”

“Id quidem, Godfrey mi, haud lepidissimum iocum esse arbitror.”

“Equidem nullo modo iocor. Volo te ea apparare. Interea tamen quid
tibi de haustu modicæ auræ salsæ, hac ipsa vespera, videtur?”

“Quam optimum. Ecquí id eveniet?”

“La Savoie circa horam sextam ad moratoriam appellet. Ego nostra
celoce[1] ei obviam ibo. Inspectorem Pigot — agentem Francicum —
paucis convenire volo. Visne interesse?”

“Quidni velim!” respondeo illi. “Ubi vis te conveniam?”

“Hora quinta in exitu Viæ Libertatis.”

“Adero,” illi promisi. Et adfui.

Simul atque celocem ingressi sumus, soluta est, puppi in flumine
retro acta, edito acuto sibilo, proraque prorsum versa, iter secundo
flumine ingressa est. Celox navigium erat expeditum — Record, quod
alia diurna plerumque superare hactenus gloriabatur, idem et nunc
præstiturum erat — et quum se in cursum elaboravit, machinæque eius
ad numeros halitabant, ripæ utrimque celeriter retrorsum labi
parebant.

Definientia lineamenta urbis Neo Eboracenæ, ut e flumine visuntur,
mundi miraculorum unum efficiunt, quæ ego stans contemplabar, donec
in portum inferiorem iter flexissemus. Duo alii erant in stega —
relatores navales ordinarii, ut puto — quibuscum Godfrey ad
deliberandum de muneribus operis vespertini in diætam descenderat;
itaque ego ad proram haustum quantum poteram auræ salsæ, cuius
saporem iam in labris meis perceperam, progressus sum. Statua
Libertatis paullo ante nos erat, ingensque facis suæ lumen
speculatorium aquas persultabat. Navigia innumera huc et illuc
circitabant, luminibus in aquis trementibus, longe autem prorsum,
aliquanto ad lævum, ab aura reverberatum lumen videbam, quod situm
Insulæ Coney indicabat.

Mox et Godfrey accessit, unaque stantes silentio spectaculum
intuebamur.

“Nonne hæc grata sunt visui?” cœpit tandem fari. “Hem! cerne illam
naviculam!” pergit ille, conspecta quadam celoce, in sinu deorsum
festinante, nosque pedetentim assequente, ac sensim superante. “Hæc
certe novit quæ celeritudo sit. Ista celox nostra haud limax est, ut
nosti; at vide sis quam illa nos prætereat. Miror oppido quænam illa
sit. Quæ illa est navicula, navarche?” inclamat præfectum in ponte.

“Non novi eam, mi Here,” respondit navarchus, telescopio seposito.
“Celox privata — nomen non liquet — genus aplustris operit puppim.
Vexillum fert Francicum. A tergo nobis cæteræ naviculæ preli[2]
vehuntur,” ait navarchus. “Atque illic stat La Savoie, sive ad
moratoriam[3] lentescens.”

E longinquo satis clare discerni poterat ingens cortex classiariæ[4]
in horizonte tenebricantis, cum ordinibus luminum emicantium.

“Haud satis solemus intelligere quam ingentes hæ naves sint, donec
eas e superficie aquæ cernamus,” noto ego. “Cernedum quam immanis
illa sit.”

“Et tamen ista non est e maximis quidem,” refert Godfrey. “Unam e
maximis subire — veluti Olympica — est eventus, quem memoriá non
facile deleas.”

La Savoie iam ita conquievit ut fluitando tantum se contra æstum
sustineret, quum porta unius inferiorum adituum propandebatur. Eodem
fere momento navicula pulsitans eo accessit, deligatur, quatuor viri
conscendunt, ac mox intra portam evanuerunt.

“En, medici ascenderunt,” inquit Godfrey. “Illic autem est celox
Francica ad latus progrediens.”

Helciaria[5] moratoriæ ad puppim recessit, eiusque locum celox
Francica cepit. Post breve colloquium unus ex ea in portam levatus
intravit Sabaudiam. Nostram denique vicem secuti, post ingentem
aquarum turbationem ac tumultum, unde ego illisionem verebar, nos
subivimus apertam portam, celoceque nostra, orá[6] ad nos traiecta,
destinata, sistimus, et paucis minutis post ego et Godfrey, cum
alteris duobus in constrato grandis vectoriæ eramus.

Salute inter comites meos præfectumque portæ apertæ utrimque data ac
reddita, per angustiorem ageam[7] gummi ac fervidi metalli nidore
redolentem progrediebamur, tum sursum per plures cursus graduum,
donec in principe stega per scalare[8] medianum pervenimus. Duo
nostri comites hic a nobis discesserunt ad videndos, ut puto,
eminentiores quosdam vectores, quorum sententias circa questiones
diei (ut credi licet) ex consensu vulgi cognoscere et expetere
videbantur. Godfrey constitit ante officinam ærarii, pagellamque suam
nomenclatoriam per fenestellam homini in septo porrexit.

“Herum Pigot, præfectum Servitii Securitatis Parisiaci vellem paucis
convenire,” inquit. “Fortasse pro tua humanitate curabis ut aliquis
mediastinorum[9] nomenclatoriam meam ad eum deferat.”

“Haud erit necesse, mi Here,” urbane ille respondet. “Herus Pigot
illic stat — vir ille canis capillis, tergo ad nos versus.
Exspectandum tamen tibi erit modicum; is enim qui cum eo modo agit a
consulatu Francico est, paucisque ante momentis advenit.”

Vultum Inspectoris Pigot videre non poteram; animadverti tamen eius
staturam admodum erectam, quæ eum militari disciplina institutum
prodebat. Nuntius consulatús Francici vir erat iuvenilis, mystacibus
ceratis et extersis, oculariaque gerens. Eodem tempore salutabat
herum Pigot, et post aliquot verba, ex interioribus sacculis produxit
involucrum[10] officialis formæ, vittá rubrá circumligatum, magnoque
sigillo munitum.

Herus Pigot paucis aspexit, interea dum salutator suus aliquid in
aurem eius susurravit; tum nutu assensus in proximam ageam diversus
est, salutatore comitante.

“Negotium officiosum, sine dubio,” interpretatur ærarius, qui
eventulum etiam observabat. “Herus Pigot ex optimis nostræ decuriæ
lictorum est, et conversationem cum eo iucundissimum comperies. Haud
dubium quin negotiis mox solutus prodeat.”

“Credo quidem, nisi quod interea dignissimi quoque æmuli mei adfuturi
sint,” respondit Godfery gestu iocoso. “Hi vestigia mea premunt —
quin et iam adsunt!”

Vicenis circiter minutis proximis relatores cæterorum diurnorum non
cessarunt affluere, et mox tota eorum turba officinam ærarii
circumfudit. Nam fere ab omnibus diurnis aliquis specialis relator ad
intervisendum herum Pigot delectus erat. Manifestum enim parebat
cuncta diurna hunc eventum summi fecisse. Interim ioca bono animo
iactabantur, dein aliquis mediastinorum pecunia corrumpebatur ad
nomenclatorias congestæ turbæ ad herum Pigot deferendas, et
exauditionem petentes.

Mediastinus ridens discessit, mox tamen reversus nuntiabat herum
Pigot paucis minutis ad eos excipiendos paratum fore. Sed quum
quinque minuta præterivissent, nec ipse comparuisset, hi impatientes
iterum tumultuari cœperunt. Isti enim reguli preli ad exspectandum
invito assueti non sunt.

“Suadeo ut in castra eius impetus fiat,” relator Mundi dicit.

Eodem fere tempore herus Pigot egressus est in ageam. Momento
temporis relatores eum circumfluxerunt.

“Æstimatissimi amici a prelo,” tractim, et vix ullo vestigio
peregrinæ enuntiationis fari cœpit, simul in vultus se
circumfluentium dispiciens. “Ignoscetis mihi si mei causa tam diu
vobis exspectandum erat, sed rebus detinebar maximæ gravitatis; quin
etiam vidulo[11] meo convasando. Mediastine,” subiungit, “vidulum
meum ante ianuam reperies. Velis huc eum afferre, ut ad excedendum
statim paratus esse possim.” Mediastinus propere digressus est, herus
autem Pigot se ad nos vertit: “Itaque mei amici,” prosequitur, “quí
potero me vobis utilem præstare.”

Ex rei natura vice oratoris Godfrey fungi debebat.

“Primum, mi Here Pigot, te, in Americam advenientem, salvere
iubemus,” ait ille, “dein sperare libet moram, quam in patria nostra
exiges, prosperrimam ac iucundissimam futuram.”

“Dicis amicissime,” iucundo risu respondit Francus. “Persuasum mihi
est hic me omnia iucundissima experturum — præsertim urbem vestram
miram, de qua iam tanta audivi iucunda, stupenda ac mira.”

“Deinde,” prosequitur Godfrey, “speramus, te adiuvante, fieri posse
ut decuria lictorum nostra mysterium nuper hic cæsorum trium
retegere, reumque apprehendere valeat. Sibi enim relicti nihil
proficere posse videntur.”

Herus Pigot velut in deprecationem manus protendit.

“Ego quoque spero labores nostros effectu non carituros,” ipse
respondit; “verum si lictores vestri efficere nihil poterant, vereor
ut exili meá operá possint. Ego profecto magna decuriæ vestræ
admiratione teneor; labores eius miris eventibus iure gloriantur,
præsertim si rerum statum sibi obversantem ex æquo ponderemus.”

Sermo autem eius voce tam ex corde genuina prolatus mihi videbatur,
ut vix verbum eius dubitare auderem; Godfrey tamen subridebat tantum.

“Lictorum decuriam Francicam in orbe efficacissimam esse,” inquit
ille, “iam in proverbium abiit. Certe tu habes quod de horum morte
sentias?”

“Vereor admodum,” respondit herus Pigot veluti dolenter, “ut hic
quæstioni isti modo respondere possim, aut ut eam tecum pertractem.
Primum oportebit me præfecto vestrorum agentum quædam referre. Cras
cuncta quæ potero cum voluptate tibi enarrabo. Verum pro ista vespera
labia mea constricta manere decet, quamcunque doleam me minus civilem
præbere oportere.”

Satis clare licebat mihi audire a tergo quemadmodum relatores leni
retrorsum spiramine tracto improbarent negatum directæ quæstioni
responsum. At nullum profecto dubium esse poterat, quin herus Pigot
officio suo rite stetisset; tamen Godfrey assultum a latere tentavit.

“Futurumne est ut hac vespera in terram descendas?” quærit.

“Equidem aliquem, qui vicem decuriæ agentum gerat, me hic conventurum
paravi,” explicat herus Pigot. “Cum eo in urbem ire exspectavi;
tempus enim urget. Præterea, quo citius opus nostrum aggrediemur, eo
existimo verosimilius cum fructu nos elaboraturos. A, fortasse is
ille est!” subiungit quum vocem sciscitantem elatam de “Musir
Piggott” audivisset.

Vocem ego agnovi, ut et Godfrey, probeque animadverti umbram
tristitiæ in eius vultu.

Momento post Grady, cuius calcibus Simmonds insistebat, viam sibi
cubitis per turbam parabat.

“Here Piggott!” clamitabat Grady, manumque gracilem Franci vastis
suis ungulis compressit ea quidem vi, quæ sine dubitatione dolorem
incussit. “Delectat me videre te posse, mi Here. Salvus esto in urbe
nostra, ut nos hic in America dicere solemus. Enixe spero te Anglice
scire, nam ego linguaculam tuam prorsus non calleo. Ego Delectus
Grady sum, præfectus decuriæ agentum; hic autem Simmonds est, unus
meorum hominum.”

Suavis heri Pigot morum tranquillitas ne minimum quidem erat turbata.

“Pergratum mihi est te, mi Here, convenisse; et te, mi Here Simòn,”
fatur ille. “Ita sane, scio Anglice — tamen, ut vides, non sine arduo
conatu loquor.”

“Isti relatores, ut mihi videtur, ad exitium te molestant,” quibus
dictis per turbam circumspexit, frontemque rugavit, quum Godfrey
animadvertit. “Iam deceret vos iuvenculos hinc facessere. Hac enim
vespera nihil e nobis elicietis, nonne, Here Piggott?”

“Ex mea parte paullo ante palam feci me oportere ut primum acta ad
referrem,” assentitur Pigot.

“Tum secedamus aliquo, bibamusque aliquid,” suggerit Grady.

“Ego vero,” mite respondet Pigot, “sperabam sine mora nos in terram
descensuros. Acta enim pro te habeo parata . . .”

“Placet,” excipit Grady, “postea autem quam acta perspexero Latamviam
tibi ostentabo, tecumque paciscar nullá tali re hilareos Parisios
gloriari posse. Celox nostra nos præstolatur, ac statim licebit nos
discedere. Tuane ista bulga est? Itane? Apprehende eam, Simmonds,
ferque tecum,” et sic Grady præivit gradus descensurus.

At mediastinus attentissimus Simmonds antevertit.

Herus Pigot leni risu ad nos conversus,

“Ad crastinum ergo usque diem, amici,” inquit. “Hospes ero Diversorii
Astor, libenterque ibi vos excipiam, horá undecimá? Hac vespera vobis
me nihil edisserere posse revera perquam doleo.”

His dictis ærario manum porrexit, nosque sublata manu salutans, se
socium Grady adiunxit, qui satis impatiens has amœnitates observabat.
Denique per gradus oculis nostris iunctim se subduxerunt.

“En, amici, exemplum, quam sint mores contrarii!” affatur nos Godfrey
circa se dispiciens. “Non vos pudet Americæ?”

Adstantes riserunt, probe enim tenebant hæc ad Grady referre, tamen
etiam palam constabat inter illos assensum negari nequire.

“Veni, Lester,” de discessu cogitans me affatur, “iam et redire
convenit. Ad cæteros revehendos celocem iterum mittam,” quibus dictis
gradus descendere cœpit.

    1. Celox, -cis, genus est navis celerioris, plerumque privatorum,
     \ ad navigandum animi causa.
    2. Prelum, -i, sensu proprio ac primo est torcular ad premendum,
     \ quo exprimimus succum plantarum, uti uvæ, olivæ, cannarum;
     \ latiori sensu prelum typographorum, denique producta
     \ typographiæ, præsertim diurna. Idiomata moderna pleraque, quum
     \ proprio vocabulo careant, Participium Præteriti verbi Latini
     \ premo (pressus, -a, -um) usurpant.
    3. Moratoria, -æ: subaudi statio, ubi medici officiosi vectores
     \ in valetudinem eorum inquirentes navim demorantur.
    4. Non tantum bellicæ, sed etiam mercatoriæ naves cuiusque
     \ consortii classis appellantur.
    5. Helciaria, -æ, navis est quæ aliam, veluti helcio, vectat.
    6. Ora, -æ, est funis, quo navis deligatur, destinatur vel
     \ tractatur.
    7. Agea, -æ, est ambitus, sive faux, vel via inter casterias,
     \ cubicula.
    8. Pars navis in medio, ubi mediæ scalæ, sive gradus, sursum
     \ ducunt.
    9. Mediastinus, -i, est homo in locis publicis ad servitia omnis
     \ generis præstanda conductus.
    10. Involucrum, -i, est cui litteræ includuntur, quod a fronte
     \ titulum, vel insignaculum (nomen, locumque cui et quo
     \ reddantur), a tergo autem — nonnunquam — sigillum fert.
    11. Vidulus, -i: genus bulgæ, vel sacciperii, quod viatores manu
     \ secum gerunt, in quo res exiguæ ad commiditatem necessariæ
     \ continentur.


Caput XXIV.

Secretum Arcæ.

Godfrey mihi in crepidine valedixit, et ad suam officinam properavit,
ut eventus diei in tractatu comprehenderet, quocirca mihi iam in
antecessum constabat eum mores Americanos, præsertim quos Grady
exhibuerat, perstricturum. Cæterum, quod ad me attinet, iste vel
modicus aeris salsi haustus cibi appetentiam haud parum exacuisse
mihi parebat, unde pilento meritorio me ad Murray convehendum censui,
quod cæteram vesperæ partem cœnæ lautiori accumbens explendam statui.
Cæterum, nisi sim in certo statu animi, ganea Murray non me admodum
allectat. Templum in angulo pseudo-Græcum, cum aqua per gradus
decurrente, fictæ dein nubes quæ per laquear fluitare simulantur,
mensæ vitreæ ab imo illustratæ — cuncta hæc, quotidiano quidem more
vulgaria videntur ac trita; subinde tamen, quum animus in curiosa ac
peregrina inhiat, ganea Murray placet, quum lauta muliercularum
indumenta, nitentes humeri, venustique vultus in hac congerie
ineptiarum, satis valent quæ animo quid pictorii ac poetici suggerant
ac supportent. Insuper, utique, et culinaria ars accedit ponderanda,
quæ quidem nihil quod desideretur relinquit.

Animo hac vespera tali eram ut locum hunc æqui bonique facerem; nec
mirum si ordinem cœnæ tam otiose prosecutus sim, tantumque temporis
circa nigram caffam volvellasque triverim, ut iam decima esset hora
quum in viam Quadragesimam Secundam egressus essem. Vel momento
diremi satius esse pedibus domum ambulare, ideoque ad Latamviam
regressus sum, quæ iam turbis e theatris excedentium scatere cœpit.

Sæpissime ut eam videram, tamen Latavia noctu candentibus eius
signis, turbis variantibus, clangenti vehiculorum caterva, ac denique
tabernarum illustribus ostentariis,[1] miro modo me devincit. Recte
quidem Grady docuit “festivos Parisios” nihil cale quo gloriari
posset, habere; at ne alia quidem urbs, quantum ego sciam. Ista
prorsus unica est, vereque Americana; proin obambulavi eam omni quo
par eram otio, ut omnia eius oblectamenta perciperem; tamen subinde
stiti ad cernenda ostentamina,[2] atque ad Diversorium Hoffman —
eheu, iam nudatum suo Bouguereau — ad meum penu volvellarum
explendum.

Assecutus denique Compitum Madison sub arbores me diverti, quod moris
mei est, unde clarior est in Ædes Erugatorias[3] prospectus, adversum
cœlum albicantes. Illinc in Turrim Metropolitanæ Cautelæ[4] suspexi
multo altiorem, aspectu tamen minus poeticam, cuius ingens horologium
collustratum me commonuit iam fere decimam cum dimidia esse.

Tandem Lataviá iterum traiectá, iter meum deorsum in Viam Vigesimam
Tertiam, versus Marathonem iturus, flexi, quum cornu assecutus obviam
factus sum iis tribus qui paullo ante me eodem gressus suos
direxerunt. Protinus agnovi Grady atque Simmonds, in medio quorum
herus Pigot itabat. Manifestum erat Grady promissis stetisse,
Grandemque Viam Candentem a summo ad imum, cum omnibus suis
mirabilibus ostendere, muneris sui duxisse, et hoc maxime quidem
liberali modo — qui ritus sine dubio postulavit ut auctore se hospes
peregrinus cuncta temeta[5] Americanis propria degustaret — unde
factum est ut crura Grady sensim vacillarent. Ex mera comparatione
gentili etiam herum Pigot oculis perstrinxi, sed reperi eum prorsus
sine labe esse.

“Heus, Lester,” affatur me Simmonds voce quæ innuere videbatur
effectum celebrationis vespertinæ ne eum quidem prorsus effugisse;
quin et Grady dignatus est nutu capitis me agnoscere, unde colligere
mihi licebat eum præter morem contentum ac beatum se sentire.

“Heus, Simmonds,” reddidi ei salutem, quum ad me, iter pone eos
occidentem versus prosequentem, regressus, mecum pari passu itare
cœpit.

“Piggott verum prodigium est,” inquit ille. “Verus ludio[6] — cuncta
videre, cuncta degustare volebat. Parisios cum hac urbe in eodem loco
habendam non esse censuit.”

“Quonam nunc itis?” quæro ego.

“Modo ad stationem decuriæ itamus. Piggott ait se aliquid apud se
celare, quod nos omnes stupore percellat — aliquid aget circa arcam
illam.”

“Circa illam arcam?”

“Ita, sane — illam scilicet rem fulgidam, quam Godfrey suadente in
cellam occluseram.”

“Simmonds,” quæro ab eo serio, “scitne Godfrey quidquam de ea re?”

“Nescit,” respondet Simmonds non sine sollicitudine. “Monui Grady
consultum fore ut ille per telephonum invitaretur, sed præfectus
excanduit, meque ut propria negotia curarem, reprehendit. Godfrey
enim, ut meministi, iam pridem eum insectatur.”

“Quid si ego eum provocem?” suggero ego. “quidquamne obesset?”

“Nihil per me,” respondet Simmonds, “nec scio per quem alium,
quandoquidem res nemini nota est.”

“Placet. Fac interim ut res ista lente trahatur, sicque Godfrey
tempus ad huc perveniendum suppetat.”

Simmonds annuit.

“Faciam quidquid possim,” respondit, “non tamen perspicio quemadmodum
id profuturum sit. Præfectus non admittet eum etiam si adveniat.”

“Satius erit eam rem penes Godfrey relinquere. Æquum enim est ut ipse
edoceatur, quandoquidem ille auctor est quare arca ibi sit ubi est.”

“Id non me præterit, et ipse Piggott rem præclaram putat arcam illic
reconditam esse, etiamsi ipse ego peream si sciam cur. Fac urgeas
Godfrey ad quam celerrime adveniendum. Vale bene,” quibus dictis suos
comites, in stationem secutus est.

Prope in angulo reperi apothecam, stationem telephonicam, ac bina
minuta post cum urbana Record officina colloquebar.

“Nequaquam,” respondit vox alicuius superciliosi, “herus Godfrey non
est hic; paullo ante discessit.” Nec collocutor sciebat quo ille
ivisset, aut quando reversurus esset.

“Quin audi,” aio illi, “res ista gravis est. Oportet ut cum eo agam —
nec me demoreris quominus cum concinnatore urbano loquar.”

Silentium mirantis momentaneum secutum est.

“Quod nomen?” quærit vox.

“Lester, e consortio Royce et Lester — ac tu satius dixeris
concinnatori urbano, Godfrey meum esse necessarium.” Concinnator
capere videbatur, nam nexus me inter et illum sine mora effectus est.
Verum et cum eo vix plus profeci.

“Nos etenim, indicio nobis denuntiatio, quum id scitum et gravioris
momenti esse intellexissemus, eum protinus Cestriam Occiduam
dimisimus. Viam ingressus est simul atque historiam de Pigot
conscripserat, et eum reducem quoque momento exspectamus. Numquid
habes quod ei nuntiari velis?”

“Habeo; dic illi, sodes, Pigot in statione Viæ Vigesimæ Tertiæ esse,
consultumque videri ut eo, celerrime quam possit, decurrat.”

“Bene est. Primum quam intrabit nuntium illi tradam.”

“Gratiam tibi habeo,” respondi; sed nunc falli acerbissimum mihi
fatum esse sensi.

Digressus illinc in ora tramitis[7] anceps steti, oculis in rubra
lampade Stationis lictoriæ defixis. Quidnam nunc ibi fiet? Quonam
molimento studet Pigot eos in stuporem agere? Quidquamne ego ut
interesse possim prætexere queo?

Deinde, etiam memor Grady capite me salutantis, titubantiumque eius
crurum — æque recolendo eum nihil peius statuere posse nisi me
prohibere! — transgressus viam versus rubram lampadem, ianuam impuli
et intravi.

Nemo mihi obviam fuit nisi decurio ad scriptoriam sedens.

“Nomine vocor Lester,” alloquor eum. “Arcam hic habetis quæ ad bona
residua Philippi Vantine spectat.”

“Arcam quidem hic certe habemus, sed cuius sit ignoro.”

“Ad bona heri Vantine ea pertinet.”

“Et quid tum?” quærit me aspectans, utrum ebrius non sim. “Non
existimo te huc media nocte ad hoc me docendum venisse?”

“Non ideo veni; verum arcam paucis momentis videre vellem.”

“Hac nocte eam videre non poteris. Veni huc cras. Præterea nec te
novi.”

“En nomenclatoriam meam. Sive herus Simmonds, sive herus Grady me
agnoscent. Sed cras iam sero erit.”

Decurio acceptá pagellá, eam aspexit, tum me contuitus,

“Exspecta modicum,” inquit denique, ac per posticam ianuam discessit.
Tria aut quatuor minuta abfuit, et dum ibi stabam horologium
stationis duodecim sonuit. Sonoros ictus ac distinctos mecum
numeravi, et insecuto silentio exspectationeque manus meæ tremere
cœperunt. Quid si Grady mihi ingressum neget? Tamen decurio denique
rediit.

“Accede sis,” fatur, pansa cancellorum portá, et viam indicavit.
“Rectá per eam ianuam,” subdit, iterumque ad scriptoriam resedit.

Summo simulationis conatu, quasi nihil ad me attineret, ianuá apertá,
transivi. Dein invitus constiti. Nam illic, in medio solo, stabat
arca Boulé, hero Pigot ad unum latus adstante, e regione autem Grady
et Simmonds sedentibus, et in sellis pæne incurie prostratis,
nigrosque convolvulos fumantibus.

Omnium oculi in me intrantem conversi sunt, et Pigot quidem caperata
fronte, in indicium suæ urbanitatis ad ruptionem intentæ; Simmonds
affectata miratione, Grady, denique, blando lenique risu, alioquin
vacuus. Hoc risu animadverso animus mihi erigi cœpit.

“Ergo, Here Lester,” me affatur, “arcam hanc videre cupis?”

“Cupio, equidem,” respondi, “quandoquidem, ut nosti, ea revera ad
bona spectat Vantine; mihi in animo est eam vindicare — scilicet, si
quo casu sine lite restituere nolis.”

“Et hoc tibi modo, media nocte, casu in mentem venit?” per ironiam
quærit.

“Minime,” audacter illi regero, “sed vidi te et herum Simmonds, cum
isto ingenuo viro” — proclinans versus herum Pigot — “paucis momentis
ante huc intrare, unde mihi in animum venit cogitatio fieri posse ut
id gratia arcæ factum esset. Utique nos nolumus ut arca ullum
detrimentum ferat. Est enim magni pretii.”

“Id ne te angat,” refert Grady minus curius, “non ei officiemus.
Simul etiam puto eam nos tibi post hanc noctem quandocunque dedere
paratos futuros. Herus Piggott primum paucas technas circa eam nos
docere cupit. Equidem puto ius quoddam tibi competere ut hic intersis
— itaque si præstigiis delectaris, cape sis sedem.”

Propere igitur quæsivi sellam et consedi, corde meo quasi desidente.
Dein vultum simulavi fingere incurium, quod manifestum erat me
interesse hero Pigot displicere, verebarque ne eius suaves Francici
mores ad rupturam usque tenderentur. At Grady, si etiam noverit
hospiti suo meam præsentiam displicere, id neglexit; unde suspicari
cœpi mores Franci politos atque civilitatem talem esse nactum exitum,
ut herum Grady invitus adversis pilis mulsisset ingratum enim visui
erat quam mores huius agrestes moribus illius adversabantur. Quidquid
tamen causæ fuerit, risus eius, quo se ad Francum converterat,
malitia haud carebat.

“Atque nunc demum, Here Pigott,” in sella reclinatus aliquanto,
fatur, “iam pro ostentu parati sumus.”

“Id quod dicere habeo, mi Here,” cœpit fari, voce chalybeiæ duritiæ,
glacialique frigore, “probe intellectum volo a me cum fiducia dici.
Id nulli prodendum donec malefactor captus fuerit.”

Risus Grady ad hoc aliquantum riguit. Fortasse verbum, in quantum id
modum imperativum sonabat, illi minus placuit. Quidquid fuerit,
monitum flocci fecit.

“Intellexistine, Here Lester?” quærit me intuitus; ego annui.

Animadverti oculos Pigot excandescere, vultumque ira suffundi, vox
enim Grady fere insultum sonabat. Pro momento existimabam futurum ut
ipse opus suum prosequi recuset; sese tamen continuit.

Ut illic mihi e regione stabat lumine perfusus, licebat mihi modo
accuratius oculis perlustrare quam id in navi efficere potueram,
proin diligentius eum aspexi. Verum ipse typum Franci exhibebat —
vultu strictim raso, sulcatoque in alba cuti subtilissimis
lineamentis, oculi autem densissimo et uberrimo erant supercilio
obumbrati, capilli autem fere cuti tenus tonsi, candori vultús
albedine prope pares erant. Attentionem tamen meam præsertim species
oris sibi vindicavit — utpote subtile simul et lepidum, tametsi
paullo largius, labiisque plenioribus, fortitudinis indiciis, pro
venustate tamen non nimiis. Sexaginta annorum ætatis eum esse
coniectavi, et speciem præbebat hominis, qui centena expertus sit
discrimina, quin animi æquitatem exuisset. Id certe facturus nunc non
erat.

“Historia a me mox recitanda,” exorditur cauta Anglicitate, verbis
subinde carptis ac putatis, “arcte nexa est cum furto celeberrimorum
Michaelovitch adamantum. Eventum forte memoria tenetis.”

Ego profecto bene memini, nam furtum illud tanto acumine erat
conceptum et effectum tanta dexteritate, audacia ac pernicitate in
singularibus, ut animi attentionem mei prorsus devinciret — ut de ea
rerum circumstantia, quod congeries formosissima adamantum Magni
Ducis Michaelis Russiarum fuisset, plane taceam — qui, quod domi haud
magni fieret, et etiam quod caput Franciæ hominibus suæ indolis
apprime conveniret, Parisiis degebat vitam — quæ congeries haud
minoris quam octonum millionum æstimabatur francorum.

“Furtum illud,” prosequebatur herus Pigot, “tantá audaciá, simul et
tam singulari modo erat perpetratum, ut nos nihil dubitassemus opus
illud veluti unius tantum hominis agnoscere, nec ab alio fieri
potuisse, furciferi cuiusdam, nomine Crochard qui se et
‘Invincibilem’ prædicat — furciferi nempe, qui nobis iam innumeras
intulerat molestias, quem tamen convincere nunquam quivimus. Hoc in
casu evidentiam contra eum prorsus nullam habuimus; inquisitionem in
eum instituimus, reperimusque eum probe cavisse ut tempore furti se
omnino alibi fuisse sine dubitatione demonstraret; itaque eum
absolvere ac liberare nobis necesse fuit. Non nos præteribat capere
eum, quin aliquas gemmarum in sua reperiremus possessione, prorsus
esse inutile. Ipse interim pœnæ immunis, ut solitus erat, per vicos
et plateas, per ganeas, ubique, liber oberrabat. Nos derisit tantum.
Res nobis admodum erat ingrata; at leges nostræ severæ sunt. Grave
enim perquam esset delictum siquem caperemus, deinde agnoscere nos
errasse adactos nos esse videremus. Fecimus igitur quantum
potueramus. Istum Crochard nos perpetuo vigilibus oculis
prosequebamur; perscrutati sumus non modo suum, sed etiam suæ amicæ
domicilium, nec semel, sed sæpius. Aliquando, quum Vincentiæ
telonium[8] egressus esset, agentes nostri ei, sub specie latrocinii,
irruerunt, personam vestesque eius perquisiverunt.

“Ipse, bene memineritis, ne momento quidem temporis deceptus fuit.
Novit enim accuratissime quid nos agitaremus. Etiam perspectum
habebat se nulla in Europæ parte vel unum eorum adamantum venumdare
posse. Hinc suspicabamur futurum ut huc, in Americam, eos
translaturus esset, et ideo vestrum officium portorium de eo
edocuimus. Scivimus etenim posse eum hic omnes adamantes, dempto
maximo, etiam cariori quam in Europa pretio, ac pæne sine ullo
vendere periculo. Uti nobis persuaseramus, eum ab omni emporio
interclusimus — quum protinus oculis nostris se subduxit.

“Binis dein septimanis nihil de eo exaudiebatur — tum fama de isto
Drouet ad nos perlata est, puncturá in manu interempti. Extemplo
cognovimus id opus Crochard fuisse, nam ipse solus inter vivos
cognovit secretum veneni familiæ de Medicis. Est autem illud secretum
terribile, cuius usum in tota sua vita semel tantum cepit — et hoc
adversum hominem qui eum prodiderat.”

Herus Pigot hic paulisper constitit, manumque per frontem
præterduxit.

“Quid inter Crochard, Drouetque intercesserit, perspicere non
poteramus,” prosequitur herus Pigot. “Drouet quidem popinarum erat
assecla, non tamen malefactor. Tum fama mortis Morel, hominis nullius
frugis, percrebuit, in tentamine hac arca potiundi occisi, quum rem
perspicere cœpimus. Post hæc de ista arca sciscitari cœpimus;
audivimus eius historiam, deque eius structura secreta, unde licuit
nobis aliquid certi concludere. Ad hoc ergo explorandum, utrum
conclusio nostra valeret, firmoque niteretur fundamento, in causa
erat quare ego in Americam venissem.”

“Quænam ergo conclusio est?” quærit Grady, qui hæc omnia perquam
impatiens auribus excipiebat, quod adeo adversabatur probatis moribus
atque attentioni, qua ego narrationem prosequebar.

Nam ego conclusionem iam præsagivi, et venæ meæ animi concitatione
pulsabant.

“Secundum nostram itaque theoriam,” respondit herus Pigot, quin
orationem vel minimum acceleraret, “arca hæc adamantes Michaelovitch
celat. Omnia hoc suadent et mox comperiemus.”

Usque disserens e sacculo manutium produxit chalybeium, ad stupendum
par illi quod Godfrey paraverat, idque rectæ manui induxit.

“Siquis arcana illius ‘Invincibilis’ rimari velit,” subridens fatur,
“iuvat eum loricatum incedere; iam tres mulctati sunt ob suam
temeritatem.”

“Tres homines!” iterat verba Grady mirans.

“Tres,” numerabat extremis digitis Pigot. “Primum ille qui nomen
d’Aurelle simulavit, qui tamen revera extortor nomine Drouet fuit;
alter herus Vantine, peritus ille; ac tandem tertius, iste parasitus
Morel. Horum unus tantum in aliquo numero erat, herus Vantine; eius
mors admodum est dolenda, et ego certo scio Crochard eam gravissime
tulisse. Meam quoque mortem posset ille ægre ferre, sed ego nullo
pacto quartus fieri volo. Non ego.” Quibus dictis manutium dextræ suæ
singulari cura aptavit.

“Indulge, mi Here” eloquor ego, quippe qui iam diutius silere non
poteram. “Hæc omnia tam mira sunt — tam terribilia — num plus dicere
detrectabis? Quidnam, obsecro, hi tres quæsiverunt? Gemmasne?”

“Singularia, mi Here, tibi æque nota sunt ac mihi,” respondit non
sine sarcasmo. “Notum tibi est Drouet occisum fuisse dum fasciculum
quærebat litterarum, quæ matronam quamdam ex optimatibus summá
affecturæ erant infamiá; æque clarum tibi est herum Vantine occisum
fuisse quum forulum aperire tentasset, postquam ancilla eiusdem
matronæ illustris, quid occultus forulus celaret prodidisset, utpote
quæ præmium sibi mereri speravisset; Morel autem manu ipsius Crochard
morte plexus et quoniam proditor fuit, atque supplicium meruit.”

Admiratione magis magisque captus, oculis fixis eum intuebar. Quodnam
secretum præ isto homine miro tutum esse possit? quæro a me ipso. Aut
fortasse hanc suam historiam e fragmentis sibi notis consarcinavit?

“At ne nunc quidem,” balbutio ego, “res mihi in claro est. Nempe nos
occultum forulum aperuimus — nullum ibi erat venenum. Quí tum poterat
Drouet herumque Vantine perimere?”

“Facile,” frigide respondit herus Pigot. “Drouet atque herus Vantine
mortem oppetiverunt, quia ancilla matronæ Príncipis ex errore lævam
cum recta manu commiscuit. Forulus qui litteras celabat ad lævum arcæ
est — en,” quo dicto terna choragia pressit, ansulam prehendit,
forulumque evulsit. “Ut animadverti licet, litteræ ablatæ sunt,
quoniam ipsa matrona Princeps forulum aperuit, litterasque coram hero
Lester subduxit quum ea esset illius humanitas ut possessionem
litterarum illi indulsisset. Verum forulus, quem Drouet et herus
Vantine aperuerant,” et nunc vox eius præ summo animi motu, quum ad
istud culmen pervenerat, aliquantum stridere cœpit, “a recto latere
arcæ est, omnino ex adverso alteri, aperitur autem prorsus eodem modo
ac techná. Verumtamen aliquid magni interest. Circa priorem forulum
nihil est quod cuipiam noceat; alter autem veneno custoditur, maxime
omnium quæ unquam terricolæ viderant, mortifero. Attendite. Animo
attendite, obsecro!”

Animo adeo concitato eram ut pæne febricitarem, et de sella surgens
propius ad eum accessi. Usque verba serens in arcam inclinavit,
tribusque digitis ab ora dextra dispositis, choragia impressit.
Stridor acutus percrepuit, pars musivi ansulam proferens recidit, eo
prorsus modo quo in adversa arcæ parte compereram.

Herus Pigot paulisper anceps hærebat — in conspectu tanti, tamque
mortiferi discriminis nemo non anceps hæsisset! — dein ansá foruli
manu armata prehensá, forulum celeriter evellit.

Crepitus stridens chalybis super chalybem exaudiebatur, atque forulus
patuit.

    1. Ostentaria, -æ: subaudi fenestra; licet tamen et nomine
     \ substantivo ostentarium, -ii uti per se. Vocabulum istud
     \ Romanis mira, monstra, prodigia, et scripta de his, atque de
     \ vaticiniis significabat, non tamen per se, sed per
     \ exaggerationem. Ostento enim est ostendo frequenter, atque
     \ aspectum, visum, intuitum prætereuntium capto, ita ut nostro
     \ usui aptius sit quam Romanorum usui longe petito.
    2. Ostentamen, -inis: n., id quod ostentatur.
    3. _Erugo,1 -vi, -tum: rugas tollo, vestes fervido ferro,
     \ postquam eæ lotæ amyloque tinctæ fuerint, lævigo, explano.
     \ Ferrum Erugatorium, idem quod pag. 90ma Levigatorium Ferrum
     \ appellavi.
    4. Quod nos Romano more cautelam, h. e., alicui aliqua re cavere
     \ dicimus, idiomatibus modernis securare, insecurare, adsecurare
     \ ineptissime exprimere tentant. Romano itaque more dicemus:
     \ caveo pecuniá de, vel pro incendio, vita, vel rectius de
     \ morte, pro morte, de, vel pro incendio, caveo mihi de morte,
     \ pro morte, minime vero adsecuro vitam, insecuro incendium.
    5. Temetum, -i: omnis potus ebrians.
    6. Ludio, -nis: proprie mimus, actor scœnicus, sensu Romano; sed
     \ quum et alii ludi, præsertim hac nostra tempestate, in usu
     \ sint, et quum plerique homines nihil aliud in vita agant quam
     \ ludant, et vix quidquam serio agatur, ludiones qui pilis,
     \ follibus, equis, theatris, vorando ac potando pretiosam et
     \ unicam vitam percurrant, merito appellabuntur.
    7. Trames, -itis, m., est ambulacrum, sive ea pars viæ in urbibus
     \ in qua homines eunt, ambulant, quæ contigua est domibus; inter
     \ duos tramites est iter proprium equorum et curruum.
    8. Telonium, -ii, est claustrum in ingressu urbium, pagorum,
     \ portuum, ubi ab intrantibus vectigalia exiguntur.


Caput XXV.

Adamantes Michaelovitch.

Herus Pigot collectus, minimeque turbatus in nos renidens manum
sublatam, ne minime quidem tremulam nobis ostentabat — manum
manutiatam; in aversa parte cuius loricæ parvulas puncturas
animadverti. In quoque scrobiculo guttæ videbantur laticis[1] rubri —
sanguineo rubri, ut ipse admiratione captus oculisque defixis mihi
interpretabar. Et quanta huius hominis fortitudo et constantia est!
In venis meis præ admiratione huius hominis sanguis calescere cœpit.

“Latex iste, amici,” molli sua voce fatur, “venenum dirissimum est,
quod ab hominibus unquam sit concoctum. Guttulæ hæ duæ vicenos
homines perimeret, et ictu quidem oculi. Odor eius originis index
est” — ac revera tota aura amygdala amara redolebat — “at venenum
commune inde obtentum est veluti nihil, huic comparatum. Istud
venenum a Rémy quodam fertur inventum, eo nempe singulari homine qui
auctor mortis Ducis Andegavensis dicitur fuisse. Concoctio istius
veneni, ut proditum est, una habetur artium quæ neglectu
interciderunt, sed secretum eiusdem concoquendi ab isto Crochard
iterum inventum est. Nullum profecto secretum ab eo celari potest;
historia scelerum, commentarii malefactorum — mysteria, memorabilia
facinorum fœderis scelerum, e sæculis vigentis, et cuius existentiam
pauci etiam suspicati sunt — huic prorsus propatula hæc cuncta sunt.
Hunc ita formidabilem hæ cognitiones reddunt. Nemo ante eum
consistet. Quin et secretum huius foruli notum ei erat, et quum
opportunum ei videbatur, usus etiam eo fuit.”

Herus Pigot conquievit capite pendulo meditabundus, ego autem in
animo cum eo per longam criminum seriem in dissita tempora
recurrentem mihi respectare videbar — tristes ordines, tamquam strigæ
Père-Lachaise, ubi tumuli tumulos stipant; ubi singulis fere passibus
secretis, mysteriis, aut tragœdiis occurrimus. Hic tamen mysteria
cuncta erant resoluta, secreta patefacta, tragœdiæ perspectæ. Istæ
scelerum ambages electis tantum auctoribus scelerum revera magnis
patebant, cæteris omnibus clausæ erant. Fortasse ex omnibus vivis
nulli nisi Crochard datum est eas nemine lacessente perambulare.

Visiones istiusmodi, inquam, ante oculos mihi versabantur,
sentiebamque quodammodo herum Pigot mecum idem sensisse; sed post
pauca momenta ad institutum suum, arcam, animo rediit.

“Nunc, Here Simòn,” mutata denique voce hunc affatur, “si pro tua
humanitate hunc forulum hoc in situ tenere velis, ego dentes colubri
interea evellam. Nullum prorsus vereare periculum,” subiunxit quum
animadverteret Simmonds nisu quodam naturali dubitare.

Sic certior factus Simmonds ansulam foruli prehendit, ne per se
clauderetur continuit, interea autem Francus e sacculo suo phialam
crystallinam produxit.

“Paullo plusculum,” ait ille; ac Simmonds non sine maiori nisu
forulum ad plenitudinem evulsit, quum e fundo arcæ minuta taleola
chalybeia bidentata sese sursum pressit. “Ecce dentes,” ait herus
Pigot. Orificium phialæ primum uni, tum alteri supposuit manibus pone
ac supra magná cautelá illatis. “Venenum in loco adhæsione capillari
continetur; sed inde, immisso aere a tergo, id exigam — ecce,
cernite!”

Se inde erecto lagenulam luci advertit. Ad medietatem erat ea plena
lymphæ[2] rubræ.

“Satis ad decimandam Franciam,” ait, subereque[3] arcte intorto,
phialam in sacculum recondidit. “Dimitte nunc forulum, mi Here, si
placet,” monuit Simmonds.

Ansula relaxata confestim in locum recurrit, et clangens se
replicavit.

“Animadvertite argutum opus,” ait herus Pigot. “Revera perquam scitum
est. Namque siquando manus venenosis dentibus percussa in tenendo
forulo relaxatur, forulus in locum suum recidit, suaque se sponte
claudit, ut cernitis, omniaque in pristinum statum recedunt, nisi
quod aliquis alius hominum letho detur. Nunc ego eum aperiam. Dentes
iterum ferient; sed ictus manutio incidet, alioquin manum
scaripharent, sed mors non sequetur. Si nodulum hunc vertam,
choragium fræno, et forulus apertus manebit. Auctor huius
mechanismatis tantum sibi ob istam rem tribuit ut id in secreto
commentario ad oblectandum Ludovicum Magnum litteris mandavisset.
Transcriptum eius commentarii in Bibliotheca Nationali custoditur;
primigenium eiusdem Crochard obtinet. Ipse est qui illum commentarium
inter et hanc arcam nexum instituit, mechanisma e novo reperit,
choragium renovavit, atque venenum denuo invenit. Nullum est dubium
quin ictus venenatis iis, dentibus, quo proditores punire
consueverat, originem inde ab eo commentario ducat.”

“Croshar iste — vel quidquid nomen eius sit — lurco[4] videtur esse
admodum singularis,” notat Grady, convolvulo suo iterum accenso.

“Est profecto,” assentitur herus Pigot quiete, “admodum singularis.
Sed ne ipse quidem est falli nescius; equidem quum commentarius
alterum forulum occultum non memorasset — illum scilicet in quo
Matrona Princeps suas litteras occultasset amicas — ea res Crochard
fuit ignota. Atque ista inscitia eum in cæteris suis molimentis
frustravit. Nunc vero, amici, delectamento mihi erit aliquot
pulcherrimas vobis gemmas exhibere.”

Nunquam usque ad hoc momentum suspicabar quid ille forulus celaret;
hactenus enim captus eram tam historia istorum dentium venenatorum,
quam cætera narratione, quam agens Francicus tanta quietudine
tantoque effectu nobis tradiderat; verum nunc iam animadverti forulum
convolutis gossypinis[5] esse conferctum.[6]

Herus Pigot primum horum sumpsit, evolvit, et in scriptoriam arcæ
partem collocavit, quo facto splendorem fulgentium adamantum
percepimus — adamantum tam grandium, tam fulgidorum, tamque sine
macula candentium, ut præ admiratione ex imo traherem suspirium. Ipse
adeo herus Pigot, qui non facile moveri sibi virtuti habebat, haud
facile tales gemmas oculis lustrare valebat quin animo commoveretur;
in genas eius rubor sensim irrepsit, ut deorsum in gemmas oculos
figebat, unum alterumque e maioribus sustulit ut eas propius
aspectaret. Tum unum convolutum post alterum evolvit semel iterumque
sistens ut grandiusculas propius intueretur.

“Hæ gemmæ sunt partes monilis clarissimi quod Magnus Dux ab avia sua
in hæreditatem acceperat,” explicat herus Pigot, ostentans parvum
cumulum gemmarum mirabilium in postrema congerie. “Crochard has e
compagibus avulsit — id evitari haud poterat. Compages enim aureas
liquefacere, aurumque vendere facile potuit; sed gemmarum nullas in
tota Europa, per complures annos ei venumdare licuit. Unaquæque
etenim earum notas ferebat. Verum hic, in America, haud vivitur tam
arctis legibus et institutis lictoriis; tamen, ut opinor, etiam hicce
terrarum, saltem istam unam haud facile venumdare potuisset,” quibus
verbis ultimum solvit manipulum, et ad lumen extulit rosaceum
adamantem, qui magnitudine iuglandem æquare videbatur, pulcherrimoque
colore scintillabat.

“Fortasse in Apollinis Aula, in Louvre, aliquando ad intuendum ac
mirandum adamantem Mazarin constitistis,” ait herus Pigot. “Circa
illud specularium plerumque turba spectatorum moratur, ad quem
custodiendum specialis constitutus est excubitor, quod id merces
summi pretii celat. At earum mercium Mazarin nulla est, quoniam nec
ea res adamas est, quin potius mera pasta — imitamentum est ex pasta,
cuius archetypus hic ademas est. Cæteroquin res illa prorsus proba et
honesta est,” subdidit, quandoquidem Grady cum derisione exceperat
audita. “Paucis ab hinc annis rectores Louvre pecuniario egebant
fundo ad novas præstinandas tabulas pictas, et ad renovandas
antiquas. Visum illis est dementiæ simillimum esse trium millionum
francorum valorem in unica gemma veluti captivum illic teneri, dum
sui Michaeles Angeli, da Vincii, atque Murilli in diem mucescerent et
conficerentur. Emptorem itaque pro Mazarin quæsiverunt, et repererunt
emptricem, ipsam Russiarum Imperatricem, quæ cupiditate lapidum
pretiosorum flagrabat, quæ moritura congeriem hanc perquam singularem
filio suo prædilecto, qui et hæres eiusdem suæ cupiditatis erat,
testamento reliquit. In locum originarii, turbæ ad demirandum
imitamentum adamantis Mazarin suffectum in Louvre est, et mox quisque
oblitus erat se non verum demirari adamantem. Ex mea vero parte
rectores sapienter statuisse arbitror. Nunc vero,” subiungit gestu
fulgidos indicans cumulos, “quid de istis omnibus rebus statuendum
censetis?”

“Unum tantum ad agendum superest,” autumat Grady, dum quasi ex extasi
evigilabat, “nempe ut, citissime quam fieri possit, in tutum
depositorium deferantur. Lictoria autem arca fortis[7] nulla est, cui
eas gemmas concredere auderem! Pro, hæ ipsius Archangeli Gabrielis
fidem tentarent!” Et ex imo suspiravit.

“Num tam será noctis horá tutum depositorium apertum reperiemus?”
quærit herus Pigot horologiolo aspecto. “Iam fere hora prima est cum
dimidia.”

“Neo Eboraci hoc satis facile est,” inquit Grady. “Gemmas in
Argentariam Diurno-Nocturnam in Platea Quinta, utpote quæ die
noctuque patet, deferemus. Exspecta modo dum aliquid in quo eas
recondamus, comparem.”

His verbis discessit, sed paullo post cum vidulo rediit.

“Istud satis erit aptum,” fatur. “Reconde sis eas huc; ego interim
argentariam appellabo, forulumque fortem comparabo.”

Simmonds atque Pigot manipulos magna cura convolvitarunt et in vidulo
disposuerunt, dum ego fere obstupidus inspectabam. Animo mecum
irritamenta tantarum pulchritudinum, quæ fidem cuiuscunque tentare
possent, silens reputabam. Nec adeo pretium valorque gemmarum me
commoverunt — de ea enim re vix cogitavi; sed fulgida emicantia
allectans, quæ phantasiam in me suscitabat. Quid si meæ essent? Quam
possem eas digitis contrectare, et oculos in iis pascere ut sub
lumine tremerent et rutilarent!

“Certe Magnus Dux Michael admodum perturbatus sit oportet,” notat
Simmonds, qui, dum omnia hæc agerentur, ex serenitate animi nativoque
lepóre nihil amiserat.

“Furioso fere erat similis,” respondit herus Pigot leni risu super
sicca Simmonds verba. “Hæ gemmæ voluptas ac delitiæ animi eius
fuerunt; has fere adoravit, se ab his nunquam divelli sivit, nec die
nec nocte; quocunque se diverterat, has semper secum habere solebat.
Quum vel maximá premeretur pecuniæ penuriá — sic vero haud raro premi
consuevit — nunquam vel unicam gemmarum venumdedit. Imo, contra,
quandocunque numeratá abundat pecuniá, aut fide,[8] lapidesque
idgenus insolitæ pulchritudinis prostant, ipse, etiamsi debita
insoluta maneant, quin hos præstinet, obsistere nequit. Ex quo hos
lapides amiserat, furere nunquam destitit, nunquam maledicere
pedisequosque verberare — unum horum adeo quidem ut inde moreretur.
Super una vel altera re fere omnes insanimus, ut proditum audivit; in
summa, Magnus Dux Michael super adamantes præter modum insanit.”

“Cur furem ad restituendum præmio non allectavit?” quærit Simmonds.

“Tentavit,” refert herus Pigot. “Statim cunctas suas fortunas in
præmium obtulit. Sed fortunæ suæ ad allectandum Crochard haud erant
satis amplæ, nam Magnus Dux revera alia re quam reditu bonorum
familiæ nullá pollet, nec te fallet eum prorsus totum absumere.
Maximo illi certe erit delectamento has gemmas a nobis repertas
esse.”

Cogitatio tum mihi incidit herum Pigot, sine dubio, bellulum inde
præmium laturum.

“Ecce gemmas convasatas,” ait Simmonds, ut vidulum celeri impulsu
clausit, quum simul et Grady intravit.

“Rem itaque de forulo diremimus,” refert Grady, “atque clavulare[9]
decuriæ nostræ iam etiam adstat. Digæ meritoriæ non fidendum putavi —
subverti, aut in aliquam rem incurrere posset, nec decet nos pericula
consulto accire — saltem non hac vecturá. Tu, Simmonds, comitem te
præbebis Musir Piggott, specialemque lictorem iuxta aurigam
collocabis. Fieri enim poterit ut Crochard impetum in te tentet.”

Eadem cogitatio et mihi occurrit, quoniam Crochard aventús heri Pigot
certe ignarus non fuit; nec mihi persuadere poteram futurum eum
inertem testem, dum gemmæ ei clam subducerentur — ut sua gloriosa
promissa Godfrey facta plane taceam. Itaque quodammodo allevatum me
sensi quum Grady ad nihil periclitandum satis sapere comperi.

“Tu autem si sapis apocham[10] posces,” prosequitur Grady, “et ita
ages ut vidulum heri Piggott coram tecum dedas. Satisne, Here, sic
cautum esse putas?” quærit ad Francum versus.

“Prorsus satis, mi Here.”

“Factum bene; tum cras mane te conveniam. Cæterum gemmas reperisse
tibi gratulor. Certe opus insigne præstitisti.”

“Gratiam tibi habeo, mi Here,” graviter respondit herus Pigot.
“Propédiem![11] mi Here,” nutuque capitis mihi valedixit, dein
Simmonds in cubiculum anterius est secutus.

Grady, altero prolato convolvulo, consedit.

“Ehem, mi Here Lester,” quærit ex me dum ignitabulo infricto
convolvulum succendebat, “quid tandem tibi de istis Francis videtur?”

“Franci universum sunt homines miri,” respondi. “Ne vel nunc quidem
capio, quí hic tantum sciat.”

“Fortasse complura horum hariolatur tantum,” suadet Grady.

“Ita et ego coniectavi; at non credo quemquam tam accurate hariolari
posse. Sic verbi causa, quomodo illi quidquam de illis litteris
constare poterat?”

“Ne ego quidem, profecto,” interpellat Grady, “unquam de iis audivi.
Quænam ista est historia?”

Paucis verbis historiam eum docui, cunctis tamen summa cura evitatis
e quibus quæ ea velata matrona fuisset, palam fieret.

“Fuerunt in ea re quædam singularia,” subiunxi, “quæ præter duos
alios nulli alteri, ut putabam, nota fuerunt — et hero Pigot tamen
sunt cognita. Insuper quonam modo mechanismatis indoles sibi tanta
certitudine constabat? Porro, quí scivit quod volumen adamantem
Mazarin occultaret? Ut recordaberis, antequam id evolvisset explicuit
nobis quid id celaret.”

Grady bono animo, sed quodammodo deorsum, in me renidebat.

“Nonne id ultimum erat convolutum?” quærit. “Quandoquidem maximus
ille adamas in cæteris convolutis non inveniebatur, in ultimo
delitescere necesse fuit. Atque hic unus fuit eorum ludorum quos isti
Franculi tam libenter ostentare soleant.”

“Vera fortasse memoras,” retuli in assensum. “Attamen mechanisma
illud sic tractare videbatur acsi sibi summa cum eo fuisset
familiaritas. Fieri utique potest ut se ad id tractandum præparaverit
studiis prosequendo delineationes, quæ, procul dubio, subnexæ erant
secreto commentario. Quin etiam exemplar sibi parari curare poterat,
et operationem inde didicisse.”

Grady quadam cum toleratione annuit.

“Homines eiusmodi mirum quantum curæ sibi sumere solent in minutiis
idgenus,” interpretatur Grady. “Solemne apud eos est pagellas magna
ostentatione in mensam lusoriam deiicere, etiamsi pagellæ ne hilum
quidem valeant.”

“Hac tamen vice pagellas victrices tenuit,” monui ego. “Lusit autem
manu insigni. Certe ipse homo est præclarus.”

“Et histrio eximius,” Grady supplevit. “Hi enim semper ita agunt
quasi sint in scœna, ante lumina. Non raro me eorum tædet. Heus! Quis
is est?”

Ostium raptim aperitur; subitum ac breve colloquium cum decurione ad
scriptoriam exauditur, tum celeri gressu anterius cubiculum
percurritur, atque Godfrey ad nos irruit.

Celeri obtutu perspexit arcam Boulé, vidit forulum occultum patere
atque vacuum; dein oculos in Grady defixit.

“Ergone evasit cum iis?” quærit.

“Quem, malum, te esse arbitraris?” vultu suffuso inclamat eum Grady,
“sic huc intrare ausus? Apage sis hinc, alioquin faxo ut eiiciaris!”

“Quin ego mea sponte abibo,” compositus respondet Godfrey. “Iam vidi
quod videre volui. Unum tamen te monitum esse velim, Grady — hac
nocte tuam propriam supplicii sententiam tui subscripsisti!”

“Quid his verbis innuere vis?” submissiori voce quærit Grady.

“Significare volo te, post evulgatam historiam rerum hac nocte
gestarum, ne horam quidem perduraturum.”

Ut Grady oculis aspernantibus et e contemptu flagrantibus Godfrey
obtutui occurrerat, expalluit. Quod vero ad me attinet, et mihi
terror quidam animum meum obsederat.

“Num innuere vis hunc non Piggott fuisse?” tandem balbutivit Grady.

Godfrey cum derisione respondit:

“Va, bipedum stultissime, certe non fuit,” inquit. “Hic non Pigot
fuit. Quin ipse fuit Crochard!”

Quibus verbis foras itavit, ianuis pone se impulsu obditis.

    1. Latex, -icis, m., poetis aquam, vel etiam alia liquida
     \ significat, alias idem sonat atque liquor, liquidum, quibus
     \ propter vulgarem sensum utendum non iudicavi.
    2. Lympha, -æ: idem quod latex, sive aqua, liquidum, liquor,
     \ etiam poetarum, sed recte adhibetur, quod et aliis formis
     \ satis frequens est, uti lymphare, lymphaticus, cerritus,
     \ fanaticus, furiosus, mente captus.
    3. Suber, -is, n., est genus quercús, e cuius cortice obturacula
     \ fiunt, ad orificia lagenarum occludenda.
    4. Lurco, -nis: homo gulosus, edax, nullius pretii.
    5. Gossypium, -ii, est id quod Germani lanam arboream vel ligneam
     \ vocant, quam terræ meridianæ gignunt, et ex qua, tamquam ex
     \ lino, telam albam, aliquando cum lino mixta, texunt, vulnera
     \ obtegunt, ac quam multifariis modis adhibent.
    6. Confercio,4 -fersi, -ferctum, vel, per affectationem,
     \ confertum, omisso c, quæ omissio studiosis confusionem cum
     \ verbo fero incutit.
    7. Arca fortis: ferrea arca, ut in argentariis aut etiam in
     \ privatis officinis reperiuntur, ad pecuniam, documenta,
     \ aliaque pretiosa conservanda, quam veteres etiam thesaurum
     \ vocaverunt.
    8. Fides: scilicet mercatoria, qua siquis polleat, ei audemus
     \ merces concredere, pecuniam mutuam dare.
    9. Clavulare, -is, n., est currus ad devehendos, vel convectandos
     \ milites; hic currus lictorius.
    10. Apocha, -æ: vulgo quietantiæ (litteræ), h. e. quibus fidem
     \ facimus nos aliquam rem rite accepisse.
    11. Vocabulum Romanum non quidem salutationis formalis, uti
     \ Francorum “ad te revidendum,” quod valde ineptum est, sed
     \ tamen fere eodem sensu, uti Cic. Div. I, 23, 47, “Propédiem te
     \ videbo.”


Caput XXVI.

Sors Heri Pigot.

Quocunque demum e defectu prospicientiæ et imaginationis Grady
laborare potuerit, satis concitatus animi alacritate non caruit. Fere
priusquam sonitus propulsæ ianuæ evanuerat, iam ad scriptoriam
decurionis adstitit.

“Evoca subsidiarios,” præcipit, “fac etiam ut alterum clavulare cito
adsit. Per telephonum prætorio nomine meo demandabis ut omnem quem
assequi possit satellitem celerrime ad Argentariam Diurno-Nocturnam
concurrere iubeat!”

Interea ipse adstans truculenter masticabat convolvulum, dum decurio
iussa faciebat. Vix momento temporis subsidiarii tunicis suis
induendis satagebant simul et sonitus ungularum, crepitusque rotarum
de platea exaudiebatur; subsidiarii in clavulare irruebant, ego
quoque me ingessi, Grady autem in sessibulo iuxta aurigam locum
cepit, ac momento temporis quadrupedantes ruebamus, campanula nostra
simul in viis silentibus et emortuis clangens resonabat.

Ego sustentaculo[1] hærebam dum clavulare ruendo persultandoque
orbitas[2] electrovagorum[3] huc et illuc nutabat, dumque oculos
tenebris noctis immergebam cogitandi studiosus. Anne Godfrey non
erravit? At certe ille non errat! Instinctus quidam naturalis id mihi
suadebat; et tamen qui valuit Crochard se agenti Francico sufficere?
Ubinam erat Pigot? Num alicubi convolutus cumulus iacebat cum
parvulis in dextra vulneribus? Hoc fieri certe non poterat — Grady
atque Simmonds totam vesperam cum eo egerunt! Fierine etiam posset ut
ætate provectus Francus, subtili, candida ac rugosa cuti, cum
virilique soleque usta persona, quam ego ut Felicem Armand
cognoveram, idem esset? Mens mea quasi vertigine gyrabat id quod
fieri haud posse videbatur reputando — et tamen, aliquo modo sensi
Godfrey non errare!

Clavulare nostrum ad metam perveniens tam subito constitit ut ego
convectori[4] illiderer, subsidiarii autem foras proruentes me secum
raperent. Ante fores Argentariæ Diurno-Nocturnæ stabamus, ubi
lictores iussu Grady ædificium circumfuderunt.

Alterum clavulare iam ante fores stabat, aurigá usque in sessibulo
sedente, sed ubi Grady eo verterat, aliquis in limine argentariæ
comparuit et ad nos clamitavit — ita tamen ut nullum eius verbum
intelligerem. At Grady probe videbatur ea excepisse, nam per gradus
accurrit, binis simul, eá pernicitate persultatis quæ in homine tam
ponderoso mira videri debebat, quem ego æmulari haud possem. Aliqui
ad unum latus vestibuli stabant deorsum in pulvinari prostratum
quempiam spectantes. Vix momento temporis animadverti Simmonds eum
esse supine iacentem, oculis autem laquear rigide intuentem.

Secundo tamen obtutu deprehendi oculos visu carere. Grady multum
concitatus cubitis sibi per turbam aditum silens paravit.

“Ubi est Kelly?” quærit.

Ad hæc verba quidam albida facie, synthesique[5] indutus, e sella
surrexit, quo viribus exhaustus corruere videbatur.

“Tune illic es?” clamat Grady, atroci eum contuitus vultu. “Narra
nunc, quid evenit? — Narra autem confestim!”

“Equidem, mi Here,” balbutit Kelly, “revera hic nihil accidisse scio.
Quum tamen illic ad incile[6] constiteramus, ego autem ad aperiendum
claustrum clavularis descenderam, præter Simmonds ibi quum neminem
reperi, hunc affatus sum, sed nullum tuli responsum — quum vero eum
attrectassem, ipse aliquo modo e sedili prorsum decidit — quo visu
huc irrui, ac per telephonum stationem appellavi, at responsum mihi
est te iam huc profectum esse; tunc hinc prodivimus eumque huc
inveximus — nec plus scio.”

“Nihilne audivisti — nullum sonum luctæ?”

“Nullum sonum audivi, Here; nihil prorsus.”

“Nec ullo modo meministi ubi ille alter excessisset?”

“Non memini.”

“Herus Simmonds vidulum parvum secum habebat — animadvertistine?”

“Animadverti; etiam quæsivi in curru, at non ibi est.”

Grady cum maledictis se avertit, quum quaterni quinique lictores e
via irruebant — ut mihi videbatur, ex decuria. Audivi eum cum his
submissa sed acuta voce colloqui, quo facto, subito, ut venerant,
discesserunt. Subsidiarii quoque simul discurrerunt, unde mihi certum
videbatur Grady everriculum[7] per totam regionem distendere, in qua
profugum occultari verosimile erat; at in præsentia magis de salute
Simmonds quam de consiliis lictoriis sollicitabar. Proinde dextram
eius prehendi, qua visa allevatus animo sum quum illæsam eam
deprehendissem.

“Quisquamne medicum accersivit?” quæsivi.

“Accersimus,” respondit aliquis actariorum[8] argentariæ. “Medicum
per telephonum evocavimus — iam etiam adest!” Eodem tempore homo
brevioris staturæ, nigro barbatus intravit, certum suæ artis
indicium, bulgam medicamentariam secum gestans.

Advena leviter lustrato corpore, manu nos recedere iussit, procubuit
in genua, indumenta resolvit in pectore, auremque cordi applicuit.
Dein in rigidos inspexit oculos, palpebras induxit, observavitque ut
illæ subito recellerent, tum demum bulgam suam pandit.

“Aliquantulum aquæ,” ipse petit.

“Itaque non est mortuus?” quæro ego, quum quis scribarum pro aqua
discurrit.

“Mortuus? Non quidem, sed inhalavit aliquid, quod ei cor omnino
stitit.”

Genus horroris sensi per cutim meam sursum repere, quum mihi in
mentem veniret memoria ad dimidium plenæ eius lagenulæ rubidi veneni,
quam Crochard in sacculo secum gerebat.

At ille modo mortem infligere nolebat; memini Godfrey dixisse eum
nunquam adversarium occidere solitum. Medicus interea acriter
elaboravit, ac pauca minuta post oculi Simmonds subito claudebantur,
tum longum duxit spiritum, denique etiam se ad sedendum erexit.
Paulatim aperuit oculos, sedebat titubans ac nutans, oculisque
errantibus circumspectabat.

“Satius erit tibi iterum decumbere,” ait medicus verbis lenibus.
“Necdum, ut scis, firmus es pedibus.”

“Ubinam sum?” halitans quærit Simmonds. Tum casu me animadvertit.
“Lester!” me affatur. “Ubi est ipse — Piggott? Non . . .”

Verba hæserunt, fulgida argentariæ marmora dispectabat, palpando
aliquid iuxta unum latus quæritabat, denique in pulvinar recidit.

Quí ea nocte domum in Marathon venerim, prorsus non memini.
Verosimile est pedibus memet domum contulisse; primum quod memini
erat me domi esse, et in artisellio maxime commodo sedentem fumare.
Quod fuma accensa erat argumento est me eam mechanice, fereque
alienum mente accendisse, perinde atque otiandi amictum induisse.
Respexi in horologiolum vidique horam prope iam quartam esse.

Verticem capitis mei tamquam febri ardere sensi, quamobrem
latrinam[9] ingressus, caput epistomio[10] aquæ gelidæ supposui. Hic
mihi stringor admodum profuit; quum autem me sabano[11] acerrime
perfricuissem, multo melius me habui. Itaque mox in artisellium
reversus, totius vesperæ eventus commodum recolere cœpi; reperi tamen
animum adeo languere ut ante oculos meos iterum atri circuli
gyrarent.

“Iam monui Godfrey me harum rerum nihil amplius sustinere posse,”
mecum mussabam, ac sine mora in lectuale[12] me recepi cubiculum, non
sine molestia me exui, lumenque exstinxi.

Dum in lecto cubabam insomnis tenebras intuens, aculeus unius
cogitationis ad erigendum me in lecto me compulit.

Godfrey — ubinam interea erat Godfrey? Nam ipse vestigia Crochard
insequi mihi parebat. Num insequebatur? Num cum eo manus conserere
ausus est? Fortasse etiam hoc ipso momento . . .

Vix mei compos palpando mihi viam ad telephonum quæsivi, ac numerum
Godfrey petivi — absurde et contra spem sperans, denique tamen, summo
stupore, et in magnam animi allevationem vocem eius audivi — non
admodum amicam . . .

“Heus!” refert ipse.

“Godfrey,” cœpi ego, “hic Lester. Ille evasit.”

“Utique evasit! Spero te non ob hoc me e lecto evocasse?”

“Ergo tibi hoc notum?”

“Novi eum evasurum.”

“Quum clavulare ad argentariam appulit, nemo nisi Simmonds in eo
repertus est. Simmonds enim, ut recte suspicaberis, comes eius fuit.”

“Ullumne tulit incommodum?”

“Extra se inventus est, sed iam ad se rediit.”

“Bene est — sed Crochard non eum læderet. Ipse tamen utique cum
gemmis effugit?”

“Utique,” repetivi verbum, non parum miratus Godfrey tam æquo animo
rem ferre. “Quum in eum modum erupisti,” subiunxi, “putabam fieri
posse ut ad insectandum eum ruisses.”

“Quídum? Quum ipse mihi vicenis minutis iam superior esset? Non adeo
insanio! Nuper vix dimidio minuti secundi superior mihi effugit.”

“Tentavi te assequi,” explicui illi, “quamprimum Simmonds me docuerat
ituros se ad arcam visendam; officinam vestram per telephonum
evocavi. Concinnator urbanarum nuntiavit te Westchester esse missum.”

Godfrey risu respondit.

“Ignes fatuos sum insectatus,” inquit, “auctore Crochard, amico
nostro. At vero etiam tum, nisi quinis milliariis ab omni prope loco
absentibus nobis apsis nostra foramen accepisset, tempori adfuissem.
Novi enim quid subesset — at sic fata voluere. O, Lester, quam ille
nobis cunctis ora sublevit! Ita futurum te monui!”

“Meum ergo nuntium non accepisti?”

“Tradiderunt mihi quum nuntiassem negotium Westchester meram fraudem
esse; tum celerrime quam poteram ad decuriam properavi, sed iam
sero.”

“Verum, mi Godfrey,” obverto, “ego ne modo quidem perspicio
quemadmodum ipse hæc perfecerit. Grady et Simmonds cum Pigot unà
terram petiverunt, nec ab eo memorabilia urbis visentes discesserunt.
Quemadmodum Crochard se ingessit? Quidnam ipse de Pigot fecit? Ubinam
est Pigot?”

“Ille in Savoie est. Simul atque ex decuria discessi nuntium aereum
navi misi. Officiales navis statim indagare cœperunt, repereruntque
Pigot vinctum oreque obturato sub cama suæ diætæ iacentem.”

Elinguis stupui.

“Quid quod ego id ne suspicatus quidem sim!” Godfrey se acerbe
reprehendit “Ibi stantes vidimus eam celocem cum vexillo Francico ut
nos præterivit; etiam vidimus hominem ex ea in Savoie transgressum;
denique etiam vidimus eundem cum Pigot colloquentem . . .”

“Ita vero,” probavi ego spiritu fere deficiente, “vidimus.”

“Ille ergo erat Crochard. Is igitur ipsum Pigot in diætam suam
illexit — eodem quo Simmonds odore eum sine dubio soporatum sub cama
seposuit; synthesin eius induit, vultum offucia[13] et fuco finxit,
capillamentum[14] sumpsit — cuncta autem hæc interea administravit
dum nos eum præstolantes fere calces detrivimus.”

“At vero ipse immani se discrimini obiecit,” obverto ego. “Tam multi
vectorum cognoverunt Pigot — proinde simulationem[15] oportebat
accuratissimam esse.”

“Crochard nostrum talia minime retardant. Nec discrimen erat tam
grave. Pigot nemo nostrum propius vidit; nihil nisi occipitium eius
conspeximus; vectores vero cuncti in medicum inspectorem erant
intenti. Et tamen simulamentum accuratissimum fuit. Crochard enim
eius rei peritissimus est artifex, nec dubitandum est eum habitum ac
speciem Pigot optime novisse.

“Quin et ærarium navis fefellit — nec ipse esset quidquam
suspicatus!”

“Sic ergo ipse hic Crochard fuit . . .”

“At nos decebat suspicari. Decebat nos omnes suspicari, omnia in
dubium revocare; decebat me hunc salutatorem arctius aspectare
videreque quo denique devenerit. Loco tamen huius, Crochard documenta
Pigot in saccum recondidit, bulgam eius extra ianuam collocavit
diætæ, tum compositus prodiit, amicos suos relatores convenit; ego
autem, ceu puellus scholaris cum eo colloquens illic steti — nec
mirum si me bardum ac bucconem esse iudicat!”

“Verum nec alius quisquam id suspicatus esset!” halitavi ego. “Est
Ædepol ille . . .”

“Ingenio insigni,” explet Godfrey. “Ingenio supremo, cui nemo sit
comparandus. Ego vero hæc toto eo tempore novi, proinde cavere me
decebat. Probe meministi eum mihi per litteras nuntiasse hodie se
venturum?”

“Memini.”

“Nec tu credidisti.”

“Ne nunc quidem credere queo.”

“Unum nobis solatio erit — id Grady nostrum labefactabit.”

“Verum, Godfrey,” interloquor ego, “si modo eos adamantes videre
potuisses — adamantes eos pulcherrimos — pro, nefas! quod nobis
inspectantibus eos eripere valuit!”

“Scelus nonne nefastum? Ast facta infecta fieri nequeunt, Lester;”
dein mutata voce subiunxit, “velis, rogo, cras, meridie, vel potius
hodie, in tua interesse officina.”

“Placet, interero,” spopondi.

“Cave mihi defueris. Usque unus comœdiæ actus ad agendum superest.”

“Interero,” dixi iterum. “Vereor tamen ne actus ille postremus
anticlimax futurus sit. Adverte modo Godfrey . . .”

“Iam licet decumbas,” interpellat ipse, “somnambuli instar loqueris.
Vide sis ut somnum capias. Iamne paratus pro feriis es?”

“Godfrey,” inquam, “dic mihi . . .”

“Nec quidquam dicam. Tamen usque unam habeo bombam quam displodam,
Lester, quæ quidem ingens est, quæ subsultare te coget!”

Percepi eum e stomacho ridere.

“Vale!” inquit, “faustam tibi noctem!” et auscultatorium pependit.

    1. Sustentaculum, -ii, est capulus, in ingressu clavularis,
     \ cuiuslibet alterius vehiculi, quem in gradu stantes, aut
     \ conscendentes, manu prehendunt, ne elidantur.
    2. Orbita, -æ: proprie vestigium rotarum in pulvere, luto, vel
     \ molli terra; hic longurii ferrei, sive ferrovia, cui rotæ
     \ vectabulorum insistunt.
    3. Electrovagum, -i, sunt vectabula vi electrica acta, unde et
     \ Germani suum wagen, (vagum), hinc vicissim Angli suum wagon
     \ deprompserunt.
    4. Convector, -is, socius itineris.
    5. Synthesis, -is, f.: proprie omnes partes vestimenti, quæ unum
     \ indumentum efficiunt; hic eo sensu accipio quo “uniformes
     \ vestes” usurpare solemus.
    6. Incile, -is, n., est locus infimus in via, secundum tramitem,
     \ ubi aquæ decurrunt.
    7. Everriculum, -i, est rete, sagenæ genus, quod piscatores in
     \ fluvio trahunt, et vix ullus pisciculus evadere valet.
    8. Actarius, -ii, est scriba, qui acta conficit aut transcribit,
     \ moderna idioma perperam act_u_arium esse volunt, quo vocabulo
     \ nos naves significamus.
    9. Latrína, -æ: contractum e lavatrína, cubiculum, camera ubi nos
     \ lavamus.
    10. Epistomium, -ii: quo aquam e canaliculis, sive tubulis versa
     \ cochlea, vel vecticula, elicimus.
    11. Sábanum, -ii: mantele, mantela, mantelum, manutergium, quo
     \ qui vultum, aut manus, laverit, deterget.
    12. Lectuale, -is, n.: cubiculum, ubi lectus stat.
    13. Offucia, -æ: omne genus pigmentum vultús, uti cerussa,
     \ purpurissa, fucus, fraus, dolus, technæ, tricæ.
    14. Capillamentum, -i: corymbion, falsa coma.
    15. Simulatio proprie est similatio, quum quis suum vultum
     \ alterius vultui fuco, falsá barbá, falsá comá aliisque modis,
     \ similem reddit, eumque lineamentis imitatur.


Caput XXVII.

Actus Dramatis Ultimus.

Postridie mane perdormivi et, hoc ita misere, ut usque eo dum sedem
in tractu subterraneo cepissem, otium ad perlustranda diaria nactus
non essem. Unciales primum quæsivi litteras, quibus relata de furto
adamantum inscriberentur; sed mox intelligere cœpi diurna matutina id
referre haud potuisse, quod eventus vix paucas horas ante contigit —
et tamen ævum præterivisse parebat ex quo Godfrey ad me Gradyque
irruerat. Sic itaque res urbanæ modo solito fluebant, incolis beata
inscitia eventuum sua negotia prosequentibus, qui paullo post, per
proximas editiones pomeridianas evulgandi illorum mentes concussuri
essent, et quibus eventibus describendis, illustrandis, et adornandis
relatores, artifices photographique sine dubio etiamnum satagerent et
elaborarent. Itaque amœnum mihi dimidiæ horæ spatium legendis relatis
Godfrey pollicitabar.

Tum demum etiam mihi in mentem venit horam duodecimam statum nobis
tempus conveniendi esse. Ultimus dramatis actus usque edendus erat,
uti Godfrey dixerat, qui et bombam memoravit — et magnam quidem!
Mirabar quid id futurum esset. Unum certum esse scivi: si Godfrey id
apparavit stupendum id esse futurum.

Complura erant inter munera mea quæ curam meam efflagitarent, ego
autem tantá adveneram mora, horæque matutinæ tam cito labebantur, ut
quum ministellus ingressus heros Grady et Simmonds in atrio adesse
meque convenire velle nuntiasset, eorum adventum cum adventu
exspectato Godfrey nihil commune habere putarem. Tum horologium
aspicio videoque quinque tantum minuta ante duodecimam superesse, et
tunc demum intellexi auctores dramatis congregari.

“Introduc eos,” aio puero; illi mox intraverunt.

Grady admodum videbatur esse perturbatus. Vultus eius plerumque
floridus modo pallebat pendulus, genæ fœde sulcatæ, cutis sub oculis
rugata erat, oculi autem ipsi sanguine suffusi. Ex aspectu eius
colligebam eum somno caruisse; totam noctem Crochard quæsitando
exegisse — et satis clarum erat totum laborem in cassum fuisse.
Simmonds quoque fere confectus esse videbatur, nec dubium quin omnem
veneni olfacti noxam necdum penitus eluctatus sit.

“Gaudeo te melius habere, Simmonds,” manu porrecta eum alloquor.
“Nonne ‘facilis descensus Averni’?”

“Verum memoras,” probat Simmonds in sellam se demittens. “Paucillo
plus eius rei effecisset ut nunquam expergiscerer.”

“Quidquamne meministi quemadmodum id evenerit?”

“Nihil quidquam. Paulisper unà sederamus amicissime colloquentes —
inde nihil amplius memini usque dum in argentaria sensus recuperavi.”

“Ubinam ille homo Godfrey est?” interpellat Grady.

“Meridie se hic futurum promisit,” respondi ego, aspectando meum
horologiolum. “Iam est meridies. Hicne eum conventurus eras?”

Grady suspiciose me contuebatur.

“Nihilne tibi ea de re cognitum est?” quærit.

“Nihil nisi quod me ut hic præsto essem rogavit. Quid est?”

“Peream si scio,” Grady impatienter respondit. “Ipse etenim mihi
nuntiavit satius sibi videri si ego hic eum opperirer, ego autem
existimavi eum aliquid scire posse. Cæterum ita vertigine laboro e
rebus hesterna nocte actis, ut fere in gyrum verser. At vero adventum
eius non opperiar. Non me ad id cogere poterit! Veni, Simmonds,
abeamus.”

“Exspectandum parumper,” interpello ego interea dum ianuam
extrinsecam patescere audio. “Fortasse iste ipse Godfrey est.”

Et ita etiam res fuit. Ipse profecto intravit a viro comitatus, quem
Arcturum Shearrow, principem iurisperitum diurni Record esse cognovi.

Godfrey nutu capitis omnes nos consalutavit.

“Existimo te herum Shearrow novisse,” me affatur, deposita in
scriptoriam bulgá, quam secum ferebat. “En sisto tibi herum Lester,
mi Here Shearrow,” quibus dictis manus alter alteri tetendimus. “Ideo
vos hic ad congrediendum convocavi, ut quædam circa adamantes
Michaelovitch negotia dirimerentur — et, casu, etiam hac in re merito
Record recolerentur, et hoc tanta celebritate, quantá iam diu non
gloriata sit.”

“Ego quidem non ad augendam gloriam Record huc veni,” obtestatur
Grady. “Diurnum illud me nunquam ex æquo tractavit.”

“Modo quo meruisti te tractavit,” regerit Godfrey. “Iam ita ut sentio
tecum loquar, Grady. Tua iam fata statuta sunt. Post quam effugium
illud hesternum in vulgum efferetur, ne horam quidem perdurare
poteris.”

“De ea re alias!” Grady mutit, sed satis erat patulum pugnacem animum
illi exemptum esse.

“Relatum teneo te non sivisse nocte hesterna ut Simmonds me per
telephonum advocaret?” quærit Godfrey.

“Prorsus ita — nihil enim ad te attinebat.”

“Fortasse non attinebat. Et tamen, si ego interfuissem, scitissimus
Parisiorum, si non orbis terrarum, fur in Statione Viæ Vigesimæ
Tertiæ intra caveam e chromo-nicolino chalybe factam securus sederet,
loco libere grassandi, et alium quempiam compilandi.”

“Tu nimiopere tibi confidis,” regerit Grady. “Facile est post facta
sapere.”

“Ego vero tecum non disceptabo,” refert Godfrey. “Non negabo furem
optime se dissimulasse, rationem rem gerendi præclaram — nihil tamen
secius te ea perspicere decebat. Tuum erat id videre.”

Grady vultum suum tersitabat.

“Ita, sane, utique!” ludificabat Grady. “Me perspicere decebat!
Suspicari me decebat etiam quum tu eum intervisere satagebas; quum
ipse ego de navi devehebam; etiam quum eius documenta rata ac probata
repereram — quin etiam usque ad effigiem suam in syngrapho suo! Nonne
hæc iam clara sunt! Si modo homines æque bene prospicere, quam
respicere possent, quam essent cuncta prospera!”

“Ausculta modo, Grady,” amicius fatur Godfrey, “nihil habeo quare
tibi in persona infensus sim; nec diffiteor stulte me egisse quum
sollicitus ibi stetissem et cum Crochard collocutus essem, nec quis
ille esset suspicarer. At hæc omnia præter rem sunt. Tu decuriæ
speculatorum præes, proinde tuum est de rebus his cunctis respondere.
Nec tu fortitudine cares, hoc libenter do; verum tu muneri tuo impar
es — munus dotes tuas excedit, nec te id fallit. Sequere consilium
meum, adi sis illum telephonum propriisque verbis tuis te abdica.”

Grady, velut qui auribus diffidit suis, oculos in eum figit.

“Me per telephonum abdicare!” repetit verba. “Num me insanire putas?”

“Magis nunc quam hactenus putavi! Patroni tui nihil amplius tibi
proderunt, Grady.”

“Istane sunt ad quæ audienda me huc accersivisti?”

“Non ista sunt,” refert Godfrey, “hæc mera accidentalia existimes —
nonne tu hanc disceptationem induxisti? — Huc te accersivi ut
convenires . . .”

Ianua exterior iterum patefit, et Godfrey subridens eo oculos
convertit.

“Herus Piggott!” ministellus nuntiat.

Ego e sella mea pæne prosilii, enimvero qui in limine stabat adeo
idem cum eo qui occultum forulum aperuerat esse videbatur, ut id
adiurare haud dubitassem.

In medium progressus quemque in faciem contuitus est, quum denique
Godfrey conspexit, et in eum renidens:

“Ecce me hic, mi Here,” inquit; ego vero voce eius audita iterum
stupui, quippe quæ cum voce Crochard eadem erat. “Spero me causam
moræ vobis non præbuisse.”

“Nequaquam, Here Pigot,” Godfrey eum certiorem fecit, sellá ei simul
oblatá.

Grady atque Simmonds ancónes[1] suarum sellarum arctius prehendisse
mihi videbantur, oculisque fixis ac labiis apertis advenam
mirabantur; scire etiam putabam quæ cogitationes eorum animos
subivissent. Estne hic Pigot? An ille qui forulum occultum aperuerat
Pigot fuerit? Aut vero neuter sit Pigot? Fierine potest ut hic alius
ac diversus ab eo sit qui arcam aperuerat?

Equidem fateor mihi quoque idgenus cogitata et suspitionem quandam
Godfrey nostrum nos ludere, suborta esse Godfrey dispiciens versus
nos subridebat ut nostrum animadvertit aspectum.

“Hoc mane,” fatur Godfrey, “in portum descendi La Savoieque adivi.
Hero Pigot cuncta noctis hesternæ eventa evolvi, rogavique eum ut hic
congressui nostro interesset. Benigne assensum præbuit. Certiores
etiam vos esse volo,” viso Grady diffidenti obtutu, “herum hunc vere
Pigot esse, Servitii Securitatis Parisiorum, non autem Crochard.”

“Prorsus ita,” ait herus Pigot, gestu quodam deprecatorio. “Ego ipse
sum — quamvis conscius maximi dedecoris, quod in tendiculam a
Crochard mihi paratam incideram incautus. Is tamen homo est
vaferrimus.”

“Assimulatio illa certe mira fuit,” refero ego. “Imo et plus id
vocari fas est, nempe alienam personam simulare et ementiri.”

“Crochard occasione mea lineamenta discendi non caruit,” immotus
respondit herus Pigot. “Ipse autem in cunctis quæ suscipit artifex
est. Aliquando tamen capiam eum — urceus enim quisque puteum
aliquando uno plus æquo adit. Nullane est spes eum hic, Neo Eboraci,
capiendi?”

“Vix esse existimo” ait Godfrey.

“Cave tam sis certus!” incidit Grady suo pondere. “Res mea necdum est
absoluta — nullo prorsus pacto!”

“Ignosce, obsecro, Here Pigot, quod hero huic te non stiti,” fatur
Godfrey, “herus hic est Grady, qui præfectus nostræ decuriæ agentum
fuit; hic autem est herus Simmonds, e membris consilii eius; vir hic
herus Lester, advocatus, meusque amicus est; vir hic herus Shearrow
est, consultor meus proprius. Herus Grady, herus Simmonds, atque
herus Lester nocte hesterna,” blande subiunxit, “quum Crochard
forulum occultum aperuerat, simul interfuerunt.”

Grady sensim rubore est suffusus, quin et ego vultum excandescere
sensi meum. Herus Pigot non sine hilaritudine subridens nos aspexit.

“Eventus sine dubio perquam erat lætificus,” fatur, “cernere Crochard
operantem. Tam iucundi eventús testem me esse nunquam mihi contigit.
Doleo tamen eum securum effugisse.”

“Præsertim quod adamantes Michaelovitch secum rapuit,” subiunxi ego.

“Antequam ea pertractemus,” interpellat Godfrey paululum subridens,
“sunt una alteraque quæstiones, quas tibi, Here Pigot, proponere
velim, ut singularia quædam, quæ nobis necdum sunt in claro,
perspicuæ fierent. Estne verum consilium furti adamantum
Michaelovitch a Crochard commentum fuisse?”

“Absque dubio. Nemo furum Francicorum præter eum tanto molimento par
esset.”

“Æquene verum est nullas directas eius rei evidentias contra eum
repertas fuisse?”

“Æque verum. Negotium tam astute gessit, ut eum evincere nullo pacto
possemus, nisi surreptas gemmas in sua deprehendissemus possessione.”

“Et hoc vos facere nequivistis?”

“Nequivimus; gemmarum nulla vestigia reperimus, quamvis omnia ruspati
essemus.”

“At vos de arca Boulé deque forulis occultis nihil scistis?”

“De his nihil scivimus. Famosam eam arcam a me explorandam iam esse
arbitror.”

“Est operæ pretium. Et historia eius memorabilis est. Sed tibi
constabat Crochard hic in America adamantes eos venumdare
tentaturum?”

“Hoc probe scivimus, nec quidquam est quod ad cohibendum eum non
tentavimus. Plurimum vestris portitoribus confisi sumus,
speravimusque eos accuratissime exploraturos omnium sarcinas, qui
ipsis in persona cogniti non essent.”

“Portitores nostri,” in stomacho ridens fatur Godfrey, “officiis suis
utique non defuerunt. Illi certe totam Rempublicam everterunt! Et
adamantes tamen, iis invitis, irrepserunt; quandoquidem arca a cive
tam universim noto, tamque supra omnem suspitionem, ut erat herus
Vantine, immissa est prorsus sine quæstione!”

“Sane, profecto,” concessit herus Pigot rei veritatem non sine
amaritudine. “Cœptum fuit audacissimum, atque nunc, nullo dubio,
Crochard poterit gemmas per otium divenditare.”

“Non poterit, si modo contingat mihi accuratam earum descriptionem
comparare,” obvertit Grady. “Faciam etenim ut quisque hicce terrarum
gemmarius notititam rei capiat; cunctos meos satellites ad hoc
negotium delegabo; faxo ut Præfectus Wilkie aliquos suorum mihi
commodet . . .”

“Quin haud oportebit tanta moliri,” interpellat Godfrey incurie.
“Crochard gemmas venumdare non tentabit.”

“Non venumdare tentabit?” stupens quærit Grady. “Ut quid non?”

“Quia eas non habet,” refert Godfrey subridens, haud obscure lætatus
conspectum Grady confusum cernens.

“Cave iam verba dare!” increpat eum Delectus exasperatus. “Si non
ipse eas habet, quis, malum, habeat?”

“Ego,” inquit Godfrey, brachiique uno amplexu tollit de scriptoria
mea bulgam. “Age, Lester, prosterne mucinium tuum,” et ut ego
confusus morem gesseram, ipse tollit alutam,[2] aperit, eius contenta
ceu eluvium scintillans et coruscans effudit. “Ecce,” exclamans se ad
Grady vertit, “adamantes Michaelovitch!”

    1. Ancón, -ónis, m., inter alia, est brachium sellæ.
    2. Aluta, -æ: idem quod bulga, vidulus.


Caput XXVIII.

Crochard Epilogum Scribit.

Saltem pro momento oculis præstrictis contemplabamur fulgidum
cumulum; dein Grady verbis confusis in pedes consiliit, gemmarum
quantum manu capere poterat prehendit, velut qui oculis fidem non
habuerit.

“Ego vero hoc totum non intelligo!” exclamat. “Habesne et ipsum
Crochard?”

“Non sum tam fortunatus,” respondit Godfrey.

“Num tu significare vis eum hæc sine luctamine dedidisse?”

Eadem ipsa et meum animum percucurrit cogitatio. Si Godfrey
debellavit Crochard, illique adamantes ademit sine ad mortem
luctamine, nebulo ille urbanus minus quam videbatur habendus est
formidabilis.

“Amice Grady,” respondet illi Godfrey, “Crochard ex eo momento non
vidi quo tu eum e navi evexeras. Si tu modo sivisses ut Simmonds me
evocaret, eum modo tenerem. Hoc mihi fuit in votis. Ipse tamen nos
acumine superavit. Mihi enim persuasum erat hodie eum venturum . . .”

“Quid? Tune scivisti eum venturum?” stupens repetebat Grady. “Quí id
scivisti? — an vero os mihi sublinis?”

“Scivi eum venturum,” asserit Godfrey breviter, “quoniam ita mihi
scripto nuntiavit.”

Herus Pigot brevem risum edidit.

“Moris sui est id factitare,” inquit, “et promissis stare etiam
solet.”

“Eo sum deceptus,” prosequitur Godfrey, “quod eum non tam matura diei
parte exspectavi, unde factum est ut facile auctor fuisset quare ego
ad ignem fatuum insectandum, ad explorandum fictum eventum missus
essem. Istud me decepit. Verumtamen ego occultum forulum iam denis
ante diebus reperi et exploravi — dum arca usque in ædibus Vantine
servabatur — postridie vespera qua Matrona Velata suas litteras
recuperaverat. Et hoc factu satis facile erat. Miror, Lester, perquam
quod de ea re non tu etiam cogitavisti!”

“Qua de re non cogitavi?” quæro ego.

“De ianua harum ambagum. Forulus qui litteras celabat, fuit a lævo
latere arcæ; inde statim intellexi ab adverso latere alium forulum
delitescere oportere, quem et a dextro altere repertum aperui.”

“Ego quidem,” inquam, “non perspexi; ne modo quidem perspicio.”

“Agedum, perpende paucis. Cur fuit Drouet occisus? Quia erroneum
aperuit forulum. Is enim mechanisma a dextro arcæ attrectavit, loco a
lævo. Venusta illa Iulia necessario erravit, illi dextrum, loco lævi
lateris indicando. Error idgenus facillime incurritur, quod
verosimile est heram suam isti in aperiendo forulo tergo ad se verso
fuisse. Iuliam ipsam erravisse fit certum, quum molimentum hero
Vantine explicuit, et ob eum errorem hic quoque occisus est. Præterea
et Matrona Velata verbis claris prodidit rem sic se habere.”

“Ego id non animadverti,” explico ego æquo animo. “Quidnam id fuit?”

“Dixit scilicet ipsa se manu læva, loco rectæ, forulum aperire
solitam esse. Post dictum hoc nullus prorsus locus dubio superesse
poterat. Et sic forulum prorsus nullo labore reperi. Hunc enim ibi
esse necesse erat.”

“Esto,” respondi, “tum quid?”

“Tum gemmas sustuli, eas fabricatori imitamentorum exhibui, et
adulterinas quoad par erat accurate factas substitui. Arduum perquam
erat cœptum huic adamanti roseo maiusculo par comminisci simulacrum.”

His verbis eum e cumulo sustulit, duosque inter digitos ostentavit.

“Quidnam hoc pulchrius?” quæsivit.

Herus Pigot languide subrisit.

“Is Mazarin vocatur,” ait, “valetque francorum milliones tres. Eius
imitamentum in Louvre asservatur.”

“Est id itaque verum?” quæro ego. “Crochard historiam eius prodidit.”

“Est, sane, sine dubitatione,” asserit herus Pigot. “Nec hoc secretum
est — sed aliquid quod memoria omnium excidit.”

“Itaque,” pergit Godfrey, “postquam imitamenta acceperam, gossypio ea
involvi, et in locum horum in forulum supposui, non parum cautus ut
Mazarin in fundum, ubi eum repereram, ponerem.”

“Fortunatum admodum quod de ea re cogitasti,” dixi illi, “alioquin
Crochard aliquid suspicatus esset.”

Godfrey subridens in me respexit.

“Mi Lester,” respondet mihi, “simul ac primum evolverat convolutum,
confestim intellexit se emunctum esse. Num eum falli posse
arbitraris? Nulla, ne optima quidem gemma fucilis,[1] eum fallet.”

Et nunc reapse memini quemadmodum leni rubore suffusus fuerit primum
convolutum quum evolvisset.

“Non in animo mihi fuit eum decipere,” docet Godfrey. “Aliquid
improvisi volebam ei parare. Et ego, pro, scelus, ad hoc videndum
testis interesse non potui!”

“Sed si novit gemmas esse adulterinas,” obverto ego, “quid profuit
illi tanto conatu eas subducere?”

“Hoc ipsum hesterna vespera et mihi grave videbatur ænigma,” refert
Godfrey, “quin ne nunc quidem plane capio.”

“Fortasse ipse tamen veras et genuinas in sua habet potestate,”
suggerit Grady, qui cuncta hæc relata incredula quodammodo aure
exceperat. “Fabula mihi perquam fucosa sonat. Quid si istæ sint illæ
gemmæ adulterinæ?”

Herus Pigot in medium progressus, Mazarin manu attollit et caute
aspectat.

“Ista saltem gemma genuina est,” post momentum edixit. “Nec dubito
quin et reliquæ genuinæ sint,” fatur eas inter digitos versitans.

Grady usque dubius, sumpta una gemmá ad fenestram accessit eamque
vitro applicitam deorsum duxit, acri vestigio læsuræ in vitro
relicto.

“Est genuina,” inquit invitus. “Meo quidem arbitrio veri isti
adamantes sunt,” quibus dictis iterum consedit.

“Nunc vero amici,” pergit Godfrey, qui actum Grady ludicrum patienter
ac subridens ferebat, “hos adamantes in vestram ditionem dedere sum
paratus. Velitis eos itaque numerare, mihique de acceptis apocham
reddere.”

“Tum tu, utique, de eventu historiam scribes,” refert per sarcasmum
Grady, “tuoque cuncta attribues merito.”

“Ehem,” intuitus eum Godfrey quærit, “ullumne tu tibi meritum
vindicas?” Ad quæ verba Grady rubore suffusus nihil quod diceret
habebat. “Quod ad historiolam attinet ea iam scripta est. In denis
minutis ea iam in viis versabitur — et in stuporem omnes aget! Modo
velis adamantes numerare. Reperies eos ducenos esse et denos.

“Tot revera adamantes Magno Duci surrepti sunt,” monet herus Pigot,
ac numerare perrexit. Adamantes numerarunt ducentos et decem.

“Herus Shearrow substernet apocham,” Godfrey subiungit; post Shearrow
chartam e sacculo exprompsit, eam evolvit, textumque eius prælegit.

Repertum vero est chartam non modo apocham fuisse, sed plenam
narrationem singularium, nec celavit quidquam ex eventibus circa
furtum, meritaque Record circa repertos atque recuperatos adamantes.
Vultus Grady interim magis magisque rubescere cœpit dum documentum
prælegebatur.

“Ego vero testimonium idgenus nunquam subscribam,” obblaterat Grady.
“Nullo prorsus pacto id patrabo!”

“At vero tu, mi Here Pigot, nonne subsignabis?” quærit Godfrey.

“Libenter equidem,” respondet Francus, “eo enim res a te bene gestæ,
et bene de Republica te meruisse agnoscitur,” quo dicto in medium
progressus nomen cum coronide[2] subsignavit.

“Iam modo tu, Simmonds,” suadet Godfrey.

“Cave feceris,” interloquitur Grady. “Fac maneas ibi ubi es,
Simmonds. Prohibeo tibi quominus id subsignes. Memineris me tibi
officio præstare.”

“Noli credere, Simmonds,” quiete interloquitur Godfrey. “Horæ aut
pluris spatio ipse officialis esse desiit.”

Grady in pedes consiliit, oculisque inflammatis versus Godfrey
itabat.

“Quid tibi in animo est innuere?” boabat.

“Innuere volo,” refert Godfrey, “me atque herum Shearrow hoc mane
præfectum urbis adivisse, eique quædam in nostra potestate testimonia
submisisse — hunc casum inter reliqua — tuamque abdicationem hoc
meridie acceptam fuisse.”

“Meane abdicatio?” hirriebat Grady. “Nunquam eam exscripsi!”

“Licebit, si velis, hoc in vulgum prædicare,” frigide regessit
Godfrey. “Id tuum erit videre. Ut iam monui te, per telephonum
debebas officio tuo renuntiare. Nunc demum, Simmonds.”

Grady paulisper furentis tauri instar oculos circumferebat dum ego
eum fere in Godfrey se præcipitaturum exspectabam; attamen loco
huius, pileum capiti suo impegit, progressus ad ianuam, eam violenter
pandit, se proripuit eamque pone se impulit.

“Nunc demum, Simmonds,” repetit Godfrey sonitu emortuo, quum Simmonds
in medium progressus subscripsit. Ego testis fui subsignationis
factæ, quum Godfrey, multo etiam quam antea se avidiorem præbens,
chartam prehendit, eaque ad ianuam cucurrit.

“Fac istam rem celerrime quam poteris in officinam deferas,” dicit
cuidam ante ianuam adstanti. “Cætera per telephonum docebo. Istud,”
inquit ianuá clausá ad nos reversus, “meum est præmium — sive potius
præmium Record — ob omnes has res gestas. Atque nunc, amici, diga
heri Shearrow ante ostium præstolatur, et ego satius existimo ut hanc
prædam in aliquam tutam arcam depositariam devehamus.”

Circiter denos post dies Godfrey quadam vespera visum me venit. Modo
tantum a Promontorio Cod, ubi septimanam summo valetudinis meæ
beneficio exegeram, reversus sum; nec est cur asseram convenisse eum
maximo mihi fuisse delectamento.

“Denique aspectu iam iterum tui es similis,” me affatur totum oculis
lustrans. “Per aliquod tempus non parum de te sollicitus eram.”

“Nunquam melius valui. Sæpius te monui nihil ad valetudinem meam
desiderari, nisi ut mysterium illud tandem aliquando solvatur.”

“Et id solutum est ad tempus statum, nonne est verum?” quærit
subridens, “tametsi non eo quo exspectavi modo. Scito tamen, Lester,
futurum ut arcam eam mihi vindicem,” inquit renidens.

“Quanam lege?” quæro.

“Quod dominus eiusdem mihi eam donavit,” quibus verbis schedulam e
crumena sua exprompsit, mihique porrexit.

Evolutá schedulá scripturam subtilem ac fœmininam, quam semel iam
ante videram, agnovi.

    “Here mi humanissime (erat epistolii textus)

    “Comperi me æquo minoris te fecisse, et ob id me purgatum tibi
     \ esse velim. Confido ita mihi aliquando a fortuna fautum iri ut
     \ in cœpto quodam tecum in vices iuncti simus — exitus cuius
     \ profecto vicissitudinibus miris haud cariturus sit. At nunc in
     \ Europam me redire per La Bretagne necesse est; fieri enim
     \ posse non arbitror, post discrimina quæ subiveram, ut Suæ
     \ Celsitudinis Magni Ducis adamantes deseram. Confido sperare
     \ mihi licere ut tu, veluti pignus meæ erga te summæ
     \ æstimationis, arcam Boulé accipere a me non gravére, quam,
     \ persuasum habeo, optimum nostrum herum Lester, si has ei
     \ litteras exhibueris, tibi dedere non negaturum. Arca enim non
     \ modo præclara res per se est, sed et in maiori tu eam pretio
     \ habebis propter partem quæ ei in nostra minutula comœdia
     \ obvenerat. Hanc aliquem domicilii tui angulum ornare, scitu
     \ mihi delectabile esset.

    “Usque eo dum tibi iterum mihi occurrere detur, mi Here
     \ humanissime,

    “Tuus cum admiratione persevero

    Crochard, Ille Invincibilis.”

“Nonne hic æquus est ludio?” quærit Godfrey, dum epistolium illi
reddo. “Quid ergo de arca statuendum putas?”

“Crochard eam præstinasse in dubium vocari posse haud puto,”
respondi.

“Itaque ea modo mea est?”

“Tua profecto est; at quadam re abs te corrumpi postulo.”

“Agedum, postula.”

“Et ego strenam quoque exigo,” inquam. “Illas litterulas quoque
admodum concupivi — insuper,” subdidi, “vice velim, putes apochæ, si
quisquam me ob tibi donatam arcam postularet.”

Godfrey in risum erupit, schedulamque trans mensam ad me traiecit.

“Habeas, tua est,” inquit. “Ego autem cras, qui arcam devehat,
mittam.
Ut puto, ea usque in statione est?”

“Ibi est, quod ad vindicandam eam otium mihi necdum suppetivit. Sed,
Godfrey,” subdidi, “quandonam solvit La Bretagne?”

“Hodie octo.[3] Cras Havre appellet.”

“Annuntiavistine illis?”

“Quidnam vis me annuntiasse?”

“Crochard adamantes insectari. Hos per La Bretagne vectos esse
verosimile arbitror.

“Ita sane — et Pigot vectus est cum iis uná. Cur ergo eos moneam?
Ipsi certe sciunt Crochard ad potiundum iis adamantibus enisurum. Id
tentare apud eum fere officium honoris est, me iudice. Eorum ergo est
cavere.”

“Nec hoc nimis arduum videri deberet,” noto ego. “Cubiculum enim
forte navis vectoriæ locus in omni orbe maxime securus habendus est.”

“Ita et mihi videtur,” probat Godfrey, fumo emisso gyranti.

Brevi post ipse sine ulterioribus verbis a me discessit.

Verumtamen quo accuratius dicta perpenderam, eo clarius perspicere
cœpi e retorto sono verba eius non adeo responsum quam quæstionem
fuisse.

Quum itaque postridie diurnum meum evolveram, litteras unciales
quodammodo me conspecturum exspectavi, quibus nova perfractæ casteriæ
fortis La Bretagne nuntiarentur. Eiusmodo tamen inscriptio abfuit,
unde suspirio partim gaudii, partim exspectationis frustratæ, ad
cætera nova me converti.

Attamen binis post septimanis litteræ inscriptionis unciales mihi
revera sub oculos ceciderunt:

    ADAMANTES MICHAELOVITCH ADULTERINI!

    AGENS FRANCICUS EX AMERICA GEMMAS

    ADULTERINAS REFERT

    FRAUS RETECTA EST QUUM MAGNUS DUX MICHAEL

    Adamantes denuo Auro complectendos ad Gemmarium mittit.

Opus haud esse existimabam articulum qui sequebatur legere, vidi enim
ictu oculi quid evenisset. Inde etiam intellexi quare Crochard gemmas
adulterinas conservasset — usum enim earum capturus erat. Ubi tamen
et quando commutatio facta sit, divinare tantum queo; unum tamen
certum esse debet: duæ septimanæ a tempore furti satis erant otii quo
prædam ipse divendere posset. Sortem Magni Ducis misertus sum; etiam
magis dolui vicem præclarissimi heri Pigot; nihilo tamen secius quis
non miraretur alacritatem et pernicitatem hominis qui hos
spoliaverat? Mirabar quis Mazarin emisset. Is certe adamas venditu
difficillimus fuit. Poterat utique in frusta secari — verum hoc
sacrilegium futurum erat!

Quæstioni tamen huic paullo post responsum est singulari quodam modo
— tali nempe ut eo narrando plurimi diurnorum antes explerentur,
magnamque voluptatem vulgo Francico, comœdiæ amantissimo afferret,
quique nostri Crochard famam mirum in modum augeret et diffunderet.
Quodam mane in novis personalibus diurni Le Matin notitia edita erat
hunc fere in modum:

    “Hero Rectori Musei Louvre:

    “Boná fortuná mihi contigit adamante rosaceo, Mazarin appellato
     \ potiri. In animo mihi est tuis eum collectaneis restaurare, ne
     \ amplius populum imitamento vitreo picto fallere necessarium
     \ videatur. Insigni mihi erit voluptati gemmam hanc tibi donare
     \ cum omni honoris testimonio, si modo Sua Celsitudo, Magnus Dux
     \ Michael, velut donationis socius, sua voluntate mihi
     \ adstipulari velit. Quodsi vero negaverit, tristi muneri ducam
     \ adamantem, quandoquidem propter magnitudinem usui meo minus
     \ aptum reperio, in frustula secari. Libens tamen spero Magnum
     \ Ducem assensum mihi non negaturum.

    “Crochard, Ille Invincibilis.”

Quid poterat Magnus Dux statuere? Recusaturus risui vulgi compitorum
se obiecisset. Præterea nihil quod necdum amiserat erat amissurus.
Prohinc haud exspectandá gratía partem donatoris præstitit. Biduo
post director Louvre super scriptoriam suam manipulum reperit; quo
evoluto, Mazarin invenit. Quum viseris Louvre, in vitreo speculario,
honoris loco, in Apollinis loculamentis, custode adstante, adamantem
eum conspicies. Historia tamen huius restitutionis factæ e memoria
hominium sensim oblivione deleri incipit.

Crochard vero? Nescio. Quoque mane nova Parisiaca lectitare consuevi,
rimando, si quo modo Invincibilis ille nova quadam metamorphosi
alicubi compararet. Epistolium suum quadraturá complexum sub oculis
ante scriptoriam meam pendet, idque quotidie lectito. Una eius
sententia perpetuo mihi in memoria versatur:

“Confido ita mihi aliquando a fortuna fautum iri, ut in cœpto quodam
tecum in vices iuncti simus — exitus cuius profecto vicissitudinibus
miris haud cariturus sit.”

Et ego confido mihi concessum iri ut molimento ei interesse possim!

Finis.

    1. Fucata, adulterína, falsa.
    2. Coronis, -idis, f.: moris quondam fuit, et usque est fere apud
     \ multos, post nomen subscriptum litteras adiicere m. p., manu
     \ propriá, ita sæpe affectata et depravata, ut iam non litteræ
     \ sed confusæ lineæ, vanaque linearum ornamenta esse viderentur,
     \ cuius rei vestigia supersunt, quamquam qui id faciunt,
     \ nesciunt quid faciant. Idem evenit de verbo Finis, ex quo
     \ coronas et corollas finxerunt.
    3. Hodie octo, Latinitate sequiori, h. e. ævi Christiani, ex quo
     \ calendario Christiano utimur, ex hodie octo phrasis usu venit
     \ ad septimanam sequentem indicandam, seu, rectius, octo dies.
     \ Phrasis itaque significat octo diebus a die hodierno. Vicissim
     \ hodie octo, diebus octo ante hodiernum diem.

E-book notes
Transcriber’s Notes

In a few footnotes single digits numbers occur after a verb. These
are not typos but indicate the conjugation a verb belongs to.

All occurrences of ligatures have been replaced by ‘ae’ and ‘oe’
respectively.

Several typos concerning quotes have been corrected (not in
multi-paragraph quotes).

Additionally the following typos have been corrected:

    * Caput I:
        * pagellam iucurie contuetur → pagellam incurie contuetur
    * Caput II:
        * ac satium duxi → ac satius duxi
        * leva autem manu → læva autem manu
        * in mentem mihi vehit → in mentem mihi venit
    * Caput III:
        * tibi am memoravi → tibi iam memoravi
        * in fauce ima occurit → in fauce ima occurrit
        * me anspectans → me adspectans
    * Caput IV:
        * respondit miratus → respondi miratus (checked against
         \ English edition)
        * generalia indicaia → generalia indicia
    * Caput V:
        * praterivisse oportebat → præterivisse oportebat
    * Caput VI:
        * Quisnam adiunt → Quisnam adiuvit
        * Footnote "Anthrax . . .": tamen cabonem → tamen carbonem
    * Caput VII:
        * infensum fuisse. → infensum fuisse? (checked against
         \ English edition)
    * Caput VIII:
        * nortua est → mortua est
    * Caput IX:
        * novit secretum huis veneni → novit secretum huius veneni
    * Caput X:
        * cuiusque rei grauioris → cuiusque rei gravioris
        * est occassio → est occasio
        * solius colius collocutionis → solius collocutionis (error
         \ due to page break)
    * Caput XI:
        * basilisci oculorum instar micanste → basilisci oculorum
         \ instar micante
    * Caput XII:
        * de iso arcano homine → de isto arcano homine
        * Footnote "Hirquitallio . . .": virilitatem affectnas →
         \ virilitatem affectans
    * Caput XIII:
        * a suius moribus → a cuius moribus
        * scistitata esset → sciscitata esset
        * in sua esset patestate → in sua esset potestate
        * Accessi igitur adscriptoriam → Accessi igitur ad
         \ scriptoriam
    * Caput XV:
        * oculosqu clausit → oculosque clausit
        * matrona velata immisericoris → matrona velata immisericors
        * in subteglino → in subtegulino
        * Mendacim est. → Mendacium est.
        * amere mulieri nefas est? → amari mulieri nefas est?
        * Cosilium ceperat → Consilium ceperat
        * testem eus rei → testem eius rei
        * satis constentaneum → satis consentaneum
    * Caput XVI:
        * nec prætera dubitandum → nec præterea dubitandum
        * admodum partæsam fuisse → admodum pertæsam fuisse
        * siquo modo → si quo modo
        * ut iis abuit → ut iis abuti
        * Deniqe → Denique
        * Ullasne omplius → Ullasne amplius
        * Nullas omplius → Nullas amplius
        * oculos in tapetas defixios → oculos in tapetas defixos
        * Parisiis advisset → Parisiis adivisset
        * summi fui ingenii → summi fuit ingenii
        * occidit Druet → occidit Drouet
    * Caput XVII:
        * cum quadrente → cum quadrante
        * oboculos ei posui → ob oculos ei posui
    * Caput XVIII:
        * resdondit Godfrey → respondit Godfrey
        * Godfrey iterum erubuit. → Goldberger iterum erubuit.
         \ (checked against English edition)
        * sive Vantide → sive Vantine
    * Caput XIX:
        * sursumrepere animadverti → sursum repere animadverti
    * Caput XX:
        * cadveris ibi iacentis → cadaveris ibi iacentis
        * facinus perfieiemus → facinus perficiemus
    * Caput XXI:
        * sit similima → sit simillima
        * Armand sequveremini → Armand sequeremini
        * facilo id effecturus → facile id effecturus
        * decuriæ Viæ Vigessimæ → decuriæ Viæ Vigesimæ
    * Caput XXII:
        * Viæ Vigessimæ Tertiæ → Viæ Vigesimæ Tertiæ
        * caput attolere → caput attollere
        * tu igitur gratia → tui igitur gratia (checked against
         \ English edition)
        * siquem alium → si quem alium
        * e meculatura → e maculatura
    * Caput XXIII:
        * vestigio peregrinæ enuntioationis → vestigio peregrinæ
         \ enuntiationis
    * Caput XXIV:
        * mores Granci → mores Franci
        * proditur fuit → proditor fuit
        * Footnote "Ostentaria . . .": ita ut nestro → ita ut nostro
    * Caput XXV:
        * ad plentitudinem → ad plenitudinem
        * ostestans parvum cumulum → ostentans parvum cumulum
        * secum habera solebat → secum habere solebat
        * historio eximius → histrio eximius
        * bipedum stultisimme → bipedum stultissime

Reviser’s notes

Changes from original version: the HTML code was simplified and
improved. The layout has been improved. Page numbers have been added.
The navigation between notes has been improved. Number of typos that
were added in the process of transcription have been corrected.
Typographical quotes have been added. The layout has been slightly
changed (and periods added after the chapter titles) to be closer to
what’s in Insula Thesauraria, which is the most elaborate in the
Mount Hope series. The ligatures were restored as the author
intended.

The following typos that were missed out by the transcriber have been
corrected:

    * Caput IV:
        * repereremus nihil → reperiremus nihil
        * repæsentaremus? → repræsentaremus?
    * Caput XVI:
        * ostendabatque mihi > ostentabatque mihi (was either
         \ ostendebat or ostentabat, checked from the English
         \ version: "called my attention to the cunning way"



*** End of this LibraryBlog Digital Book "Mysterium Arcae Boulé" ***


Copyright 2023 LibraryBlog. All rights reserved.