Title: Haririus latinus: sive Mohammedis Alcasemi, filius Alii, filius Mohammedis, filius Otmani, Hariri bazrensis, haramensis, narrationes consessuum nomine celebratae
Author: al-Hariri, Abu Muhammad al-Qasim ibn Ali
Language: Latin
As this book started as an ASCII text book there are no pictures available.


*** Start of this LibraryBlog Digital Book "Haririus latinus: sive Mohammedis Alcasemi, filius Alii, filius Mohammedis, filius Otmani, Hariri bazrensis, haramensis, narrationes consessuum nomine celebratae" ***

Nota: sī scīre vīs quōmodo factus sit hic liber ēlectronicus, accēde
fīnem, nam fortasse sunt rēs magnī momentī quās intellegere dēbeās
(linguā anglicā modo)

Haririus Latinus

sive Abu Mohammedis Alcasemi, fil. Alii, fil. Mohammedis, fil.
Otmani, Haririi Bazrensis, Haramensis, narrationes consessuum nomine
celebratae, omnes et integrae, ex Arabum sermone in latinum
translatae, difficillimis locis illustratae, et editae studio Caroli
Rudolphi Samuelis Peiperi ædis gratiosæ ad Sanctam Crucem ante
Cervimontium diaconi


De Haririo et opere ejus Prodromus.

Mos erat Arabibus, qui hodiedum inter eos obtinet, ut, temporis
jucundo modo fallendi causa, publica quadam domo convenirent,
commodeque considerent, dum multorum illorum, qui apud eos narratorum
artem exercebant, aliquis, historiolam, fabulamve, ad eorum gustum
compositam, exsequeretur. Ejusmodi narrationes, persimiles iis, quae
ab Italis dicuntur Novelle, arabice appellantur Hicajat, vel Makamat,
i. e. consessus, per eundem tropum, quo Romanorum disertissimus,
concionem habere, vel concionem legere, dicebat, pro habere, legere,
orationem, nomine loci ad rem, quae ibi esset, fieretve, tralato, uti
Arabes adeo *coelum* dicunt pro *pluvia*. Quorum quidem consessuum
cum Abu’lfadhl Achmed, fil. Hoseini, *Hamedanensis*, genus invenisset
egregium, ita comparatum, ut singulae enunciationes rhythmis
finalibus sibi responderent[1]; versus secundum prosodiae et metrices
regulas compositi orationem distinguerent; e grammatica, poesi,
religione, traditione, historia, antiquitate, flores insererentur
selectissimi; difficillima ostenderentur orationis artificia,
maximaque linguae in aprico poneretur volubilitas et copia; hunc
*Haririus* imitatus est. Unde, ut tota operis natura, ita hoc patet,
auctorem nostrum non enarrare voluisse, quae re vera evenerint,
quamquam multa vera intexuerit, aedificiumque facto historico
superstruxerit, et personas quoque ab eo esse excogitatas,
suffragante huic sententiae significatu; Haret enim, proprie Harits,
N. T. Aretas, notat *quaestui studentem, Hammam curantem, Abu Seid*,
vel *Said, patrem [nōmen hebraicum]*, quod Arabes nomen Seid ad
quemlibet virum designandum saepius usurpant[2]. Bin Hammam vertimus
Hammamita, quod omnes homines filii sunt Hammami. De vita *Haririi*
et cur hunc laborem inceperit, haec sunt satis certa. Tantum non
omnes nomen ejus scribunt: *Abu Mohammed Alkasem, fil. Alii, fil.
Mohammedis, fil. Otmani, Haririus, Bazrensis, Haramensis*. *Iakutus*
Hamataeus eum nominat *Ibno’lhariri*[3]. Natus fertur a Heg. 446,
Christi 1054, nemine contradicente. Ipso auctore descendit a gente
Rabiato’lfars. Ingenium et doctrinam ejus monstrant, praeter hoc
opus, ejusdem Grammatica versibus scripta, Mulhat alirab, liber
Alrhowaz, tractatusque et versus quamplurimi in consessibus non
obvii. Ad Schafaitas eum pertinuisse quoad religionis ritus,
concluditur e Cons. XXXII; in poesi paronomasias vehementer amasse,
docent, praeter ipsius effatum Cons. XXIII, quamplurima in
consessibus exempla. Quod narrant de facie ejus tetrica, nihil
continet incredibile; semper animam pulchram in corpore pulchro
vivere, experientia refutatur quotidiana. De primo ad has narrationes
pangendas impulsu ipse memorat, uti, cum aliquando contradixisset
viris, quibuscum conversaretur, doctis, interitum eruditionis
lugentibus, nec simile Hamedanensis consessibus qui pangeret restare
contendentibus, a viro quodam potentissimo excitatus fuerit ad
laborem hunc aggrediendum. Alia de eo narrata contrariis relationibus
in dubium vocantur. Annus ejus fatalis nunc perhibetur a. Heg. 515,
Christi 1121, nunc Heg. 516. Itidem sunt, qui dicant, mortuus est
Bazrae in vico Haramitarum; dum non desunt, qui contendant, decessit
Meschani, oppidulo prope Bazram. Alii tribuunt ei duos filios,
Nagmo’ddin Abdo’llah et Dhiao’ddin Obeido’llah; alii filium ei dant
Abu’lkasem Abdo’llah dictum. Ne hoc quidem certum, quis ille fuerit,
cujus nutu hoc opus aggressus sit. Secundum relationem, quae ipsius
filii Abu’lkasemi Abdo’llae auctoritate niti dicitur, suasor ei fuit
Scharfo’ddin Abu Nazr *Anuschirvan*, Vesiri munere fungens apud
Imamum Mustarschid billah, vir potentissimus et doctissimus, mort.
Heg. 532; sed adjicit *Ibn Chilcan*: sic inveni quidem multis in
chronicis; cum vero a. 686 Kahirae essem, exemplar *Haririi*
consessuum ab ipso scriptum repperi, cujus tergo propria manu
inscripserat, se pepigisse hoc opus *Gelalo’ddino* Amido’ddaulae, qui
itidem apud Mustarschidum Vesiri munere functus est, mort. a. 552.
Alia tandem, quae de eo narrantur, non absimilia sunt fictis. Vix
dives haberi potest ille, qui dicit: mala fortuna coactus haec
mercimonia, quibus publicae reprehensioni me expono, venum dedi;
octodecim palmarum millia Meschani genti potius, quam ipsi *Haririo*
fuisse existimes. Nec potuit illi, quem in consessibus pingit
eloquentissimum et vaferrimum, nomen Abu Seidi indere a Mothahharo,
filio Selari, discipulo suo; huic potius Abu Seidi nomen datum
fuerit, ut eloquentiam ejus laudarent, Quod *Haririus*, absolutis
quadraginta narrationibus Barhdadum (Bagdadum) profectus, ibidemque a
doctis plagii accusatus, in Divano nequiverit versus quosdam
componere, quos Vesirus ei, ut artem demonstraret, pangere
praecepisset, refutatur tum iisdem traditionibus, quae eum celebrem
Grammaticum fuisse, discipulosque instituisse docent, tum conspicuo
in *Haririi* consessibus acumine. Quod Abu Seidus quidam Sarugensis,
qui, modo Cons. XLVIII narrato, mala sibi a Graecis illata in templo
circi Haramitarum questus fuerit, deinde vero aliis locis aliter
homines ad misericordiam commoverit, ansam dederit consessibus
*Haririi* pangendis, non convenit cum illis, quae *Haririus* ipse
narrat de conventu eruditorum, in quo tales narrationes scribere
jussus fuerit. Etsi non negari potest, ejusmodi historiam temporis
rationibus convenire; Sarugum, Mesopotamiae oppidum invasionibus
Graecorum fuisse expositum; mentionem infortunii repente illati filum
esse, quod per omnes fere consessus pertingat; nec absurdum est
credere, *Haririum*, ad pangendos consessus excitatum, cum materiam
quaereret, e vere auditis hausisse argumentum, quo, bellorum
cruciatorum tempore, vix ullum esset aptius ad commovendos Muslemorum
animos.

Gloriam, quam *Haririus* laboribus suis nactus est, testatur, praeter
*Ibn Chilcani* et *Haggi Chaltfae*[4] scripta bibliographica magnus
virorum doctorum numerus, qui consessus ejus scholiis explicaverunt.
*Silvestrius de Sacyo* usus est commentariis Almotharresii
Chowaresmii, Alocbarii Barhadensis, Alkasii Scharischiensis, qui est
copiosissimus, Abu Becri Rasensis, in quibus allegantur scholia
Abdo’llae Azzakalii et Tago’ddini Fangadhii. Insuper sex codices Mss.
habuit, quorum in marginibus quamplurimae adspersae erant notae. In
ebraicam linguam versi sunt a Judaeo Hispano, *Jehuda*, filio
Salomonis, filio Alcharisii; cujus ex versione, tam bene excepta, ut
mox imitatores[5] sequerentur haud spernendi, *Silvestrius*
communicavit consessum quintum. Syris, quorum poetae, *Eichhornii*[6]
judicio, nihil habent, quo alliciant, oblectent, hilarent, invidia
excitata erat ab Arabibus, Syriacam linguam, quasi minus copiosam,
incultam et rudem, vituperantibus, suae vero linguae copiam et
venustatem vindicare nitentibus, perpetuoque ad fidem faciendam
producentibus librum, quem Makamat, rhythmos appellarent, ut *Ebed
Jeschu Sobensis*, a. 1291 p. Chr., Patri archae monitu, Syriacae
elegantiae specimen ad fastum Arabum comprimendum edere constitueret.
*Golius* dicit: *Haririus* eo vixit aevo, quod politioribus inter
Arabas litteris plurimum floreret. Eamque in hisce ipse promeruit
laudem, ut earundem in Asia et Africa studiosis in praesentem exinde
diem commodior vix alius habeatur author, a quo proprietatem linguae,
simulque copiam ac elegantiam addiscant. *Pocockius*[7], qui
commentatores nominat Schirazensem et Moshaffarium, itidem
profitetur, *Haririi* Makamat librum esse elegantiarum arabicarum
penu locupletissimum. *A. Schultensius*, qui scholiaste *Teblebio*
multum usus est, *Haririum* eloquentiae Arabicae principem appellat,
opus ejus, ut Minervam Phidiae, consecrari et in arce apud Arabes
collocari meruisse judicat, seque in eo invenisse ait: eminentem et
expressam imaginem priscae illius grandiloquentiae Orientalis, qua
liber Jobi exaratus est, quaeque in Psalmis, in Proverbiis, in
reliquo corpore Bibliorum, poetico praesertim, ac prophetico, tam
magnifice, tamque insignite se exerit. *Silvestrius de Sacyo*
quamquam *Haririi* minime captus est difficilibus nugis, tamen non
ultimam hanc laudem ei tribuit: au milieu des difficultés, qu’offre
son style, il attache le lecteur capable de l’entendre d’un charme
irresistible. E Germanis vero, ut alios taceam, Theologum pari
profundioris doctrinae ac concionandi facultatis gloria florentem,
clarissimum de *Ammon*[8], in libro institutionum ad orationes
sacras, et *Haririi* nostri narrationes eis, qui hac in arte ad
celsiorem eniti gradum velint, legendas esse praecipere meminimus.
Nostra, si quid valet, sententia haec est. Multi libri arabici a
pluribus, quam solent, legi merentur; Arabsiades e. g. ob ornatum;
Behao’ddini Vita Saladini ob venustam simplicitatem; Abu’lfedae
Annales ob rerum fide narratarum copiam; Mille noctes et una ob
varios phantasiae ludos; Kasvini, Damir, Ibn Batuta, ob miracula,
quae produnt; Hamasa et Moallakat ob sententias et libros ebraicos
illustrantia verba; *Haririi* autem lectione nemo carere poterit, qui
de linguae arabicae copia, volubilitate, elegantia, genio, omninoque
de dialectis Semiticis rectum judicium facere voluerit. Quamobrem
satis meriti hac versione nobis comparasse videremur, si nullam aliam
haberet utilitatem, quam ut *Haririi* opus, et *Schultensii,
Silvestrii de Sacyo, Rueckerti*, aliorumque[9] in eo edendo,
explicando, vertendo, imitando, labores unius aut alterius revocarent
in memoriam.

    1. Hamedanensis, cujus consessus breviores esse solent, specimen
      affiximus calci sex consessuum priorum. [Nota: hāc in ēditiōne,
      is cōnsessus relātus est fīnem librī.]
    2. Vide Giggejum et Castellum. Freytagius in Lexico
      Arabico-Latino hoc indicare omisit.
    3. Vide Golium ad Erpenii Gramm. Arabicam, ed. MDCLVI.
    4. Male hoc nomen a Sil. d. Sac. scribitur Khalfa, omissa f.
      Saepius et alibi invenimus hunc doctum regulas orthographicas
      neglexisse, quamquam ab ipso in Grammatica latas. E. g. scribit
      *Hamadani* pro *Hamedani*, *Molhat* pro *Mulhat*, *Salar* pro
      *Selar*, *Hammam* pro *Hemmam*. Credimus tamen ipsi, regulas
      illas non omnes satis constare.
    5. Immanuel fil. R. Schelomoh. Cfr. J. Bustorfli Bibliotheca
      Rabbinica. P. 88.
    6. Cfr. Praef. ad Jonesii Comment. Poes. Asiaticae.
    7. In Specimine Historiae Arabicae, ed. Joseph. White Oxonii
      MDCCCVI, p. 878.
    8. Handbuch der Anleitung zur Kanzelberedsamkeit, Nürnberg 1826,
      p. 314.
    9. Consessus XXVI, a Joh. Jac. Reiskio ed. Lips. MDCCXLVII,
      exemplaria rarissima esse videntur; cfr. A. Th. Hartmann: Über
      die Ideale weiblicher Schönheit bei den Morgenländern,
      Düsseldorf 1798, p. 175. Praeter illum vero vires suas in
      singulis Haririi partibus tentarunt: Theod. Rinkius, J. Uri,
      Grangeretus de la Grange, Frid. Pisanius, Comes G. de
      Rzewuskio, quorum labores partim in majoribus collectionibus,
      ut in Fodinis Orientis, quaerendi sunt.


Index

    * Prima occurrit Praefatio, nullo, nec in textu arabico, nec hac
      in versione, numero notata. Enarrandis operis occasione,
      difficultatibus, fine, benevolentiam captat, postquam summi
      numinis auxilium imploravit, more in omnibus, etiam ultimae
      notae, Arabum scriptis observato.
    * Sequitur Consessus Zananensis, sive Sananensis, I, quo Haret
      Hammamides, vel Hammamita, narrat, quemadmodum in illa Arabiae
      Felicis urbe Abu Seidum, oratorem ad pietatem compellentem, sed
      non satis abstemium, cognoverit.
    * Holvaniensi, II, Haret narrat, se cum eodem Abu Seido, Holvani
      versante, intimam amicitiam coluisse, postea vero, cum fata
      separassent, eum improviso in urbe patria reperiisse, in
      concilio doctorum pulchritudinis humanae comparationes
      proponentem, venustiores a laudatissimo Bochtario propinatis.
    * Kailano, arabice etiam Dinarija dicto, III, mendicus claudus, a
      gente Kaila se oriundum dicendo, Hareto cum dilectissimis viris
      conversanti supervenit, jussusque aureum laudare, tum
      vituperare, utroque optime fungitur. Quo facto Haret agnoscit
      Abu Seidum et simulatam clauditatem excusare compellit.
    * Dimjatensi, IV, Haret, proficiscens Damiatam, in statione
      aliqua nocturno tempore audit duos viros disputantes de recta
      erga inimicos se gerendi ratione. Hoc sermone allectus dum
      nocturnos confabulatores quaerit, videt Abu Seidum et filium
      ejus, qui maximis exinde ab ipso et sociis ejus beneficiis
      cumulati, corporis in pago vicino lavandi praetextu aufugiunt.
    * Cufico, V, Abu Seidus Haretum, Cufae, nocte quadam cum amicis
      confabulantem, in admirationem rapit et expilat historiolâ, de
      inopinato cum filio suo Seido concursu, quem, se inscio, Barra,
      mulier Mavâni ducta, sed a se relicta, pepererit. Quamvis
      deinde, cum Hareto solus, se filium habere negare vult. Sed in
      multis consessibus filius ei tribuitur, etiam in antecedente.
      Unde Cuficum, in quo nondum satis certe apparet, utrum Abu
      Seido filius sit, nec ne, ante Dimjatensem ponendum esse
      injicitur cogitatio, quippe quo id supra omnem dubitationis
      aleam elatum est.
    * Mararhiensis, sive Maragiensis, VI, arabice etiam Cheifa
      dictus, quod nomen, tales indicans, quorum oculus alter
      caesius, alter niger est, ob argumentum indiderunt, monstrat
      Abu Seidum, uti in scribarum Mararhiensium concilio difficile
      solvit problema; orationem nempe scribit, qua primi cujuscunque
      verbi litterae omnes sunt punctatae, alterius cujuscunque omnes
      hoc ornatu carent. Oblatum ei, cognita arte, munus non accipit,
      quod pauper esse malit et liber, quam munere occupari non
      semper grato, nec satis perspecto.
    * Barcaïdensis, VII, narrat, quomodo Abu Seidus, coecitatem
      simulans et vetulâ ductus, schedulis inscripta petitione in
      sacrario mendicatus sit et, ab Hareto detectus, evaserit.
    * Maärrensis, VIII, monstrat Abu Seidum et filium ejus coram
      judice disceptantes de serva et servo, quorum personis
      allegorice designantur acus et specillum oculare.
    * Alexandrinus, IX, sistit Abu Seidum, a conjuge accusatum, quod
      falso praetendens, se margaritas nectendi artem exercere,
      supellectilem illius dilapidaverit, eoque se excusantem, quod
      margaritis intenderit elegantia verba.
    * Rachbensis, X, ostendit, quomodo Abu Seidus judicem quendam
      deceperit filii, quem, tanquam peregrinum, nati sui
      interfectorem detulisset, forma captum.
    * Savensi, XI, Abu Seidus orationem habet funebrem; tum, modo
      Muhammedanis illicito, genio litat.
    * Damasceno, XII, idem ille, proficiscentium catervam amuleto,
      cujus verba per somnum menti ejus inspirata essent, tuitus,
      bachantium tabernis vitae lautae laudes canit.
    * Bagdadensi, Tel Barhdadensi, XIII, ille sub persona vetulae,
      pueris peregrinis, quasi suis, circumdatus, orationem habet,
      qua omnium corporis partium nomina metaphorico adbibentur
      sensu.
    * Mekkensi, XIV, ipse pulchris versibus a peregrinatoribus petit
      jumentum, filius cibum.
    * Haereditario, arabice Fardhija, XV, respondet Abu Seidus ad
      quaestionem, ad jus haeriditarium pertinentem, et in *choleram*
      fere ruit deglutiendis, quae allegorice descripserat, cibis.
    * Mauro, XVI, dicta idem ille prosaica et versa pronunciat, quae
      non sunt absurda, si invertuntur.
    * Cancrinus, scilicet consessus, in libris arabicis XVII, ita
      dictus est, quod ducentis verbis seriem proverbiorum continet
      ordine recto itidemque verso legendam.
    * Singarensis, XVIII, comparationem vasis vitrei et delatoris
      nectit cum narratione de vicino malo.
    * Nisibens, XIX, conspicimus Abu Seidum reconvalescentem,
      visitantes amicos hospitaliter excipientem, metonymiisque
      ludentem Tofeiliticis, i. e comessatoribus usitatis.
    * Miafarekiensi, arabico Farikija, XX, saepe dictus mendicatur
      involucrum sepulcrale mortuo, qui olim dives et luxuriosus
      fuerit.
    * Rajensi, XXI, gravi primo oratione populum monet; altera deinde
      principem excitat, qui injuriis praefecti indulsisset.
    * Euphratico, XXII, Abu Seidus exponit discrimen calculatoris et
      scribae, reprehenditque praepropere et e vestitu de hominibus
      judicium ferentes.
    * Pomoerio, arabice Harimija, XXIII, filium accusat, quod tertiam
      singulorum carminis cujusdam versuum sit furatus partem; tum
      cum illo certat, socio assumto in pangendis versibus,
      paronomasiis distinctis.
    * Feudali, arabice Kathii’ja, XXIV, etiam Grammatico dicto,
      quaestiones ab illo proponuntur grammaticae.
    * Caragensis, XXV, monstrat Abu Seidum nudum, vestes mendicantem,
      enumerantemque septem necessitates hiemis.
    * Ahvasensi, arabice etiam Racta, XXVI, praefectus Tusensis
      epistola laudatur *pantherina*.
    * Nomadicus, arabice Batavija, XXVII, describit vitam moresque
      Beduinorum, sive Nomadum, dum narratur, uti Hareto, quaerenti
      amissam camelam, Abu Seidus furatus sit equum.
    * Samarcandensi, XXVIII, Abu Seidus habet orationem sacram,
      sponsam, sic dictam, sine macula.
    * Vasithensi, XXIX, ille, oratione habita nuptiali, auditores
      narcotico sopitos exspoliat.
    * Tyrio, XXX, Abu Seidus oratione nuptiali in xenodochio pauperum
      habita jungit mendicum et mendicam.
    * Ramlensi, quem I nota insignivi, in libris arabicis XXXI, Abu
      Seidus loquitur de recto peregrinationes sacras instituendi
      modo.
    * Harbensi, XXXII, Abu Seidus, jurisconsulti vicem sustinens,
      centum quaaestiones e jure Mohammedanorum canonico, verborum
      amphiboliis intricatas, solvit.
    * Teflisensis, XXXIII, pingit Abu Seidum distortum ore,
      mutataeque in deterius fortunae adversitates.
    * Sebidensis, XXXIV, exponens, ut Abu Seidus Hareto ingenuum pro
      servo vendiderit, alludensque ad Josephi Jacobitae historiam,
      commentatur sententias, omne nimis vile esse carum, frustraque
      moneri cupiditate coecos.
    * Schirasensis, XXXV, est allegorica. Abu Seidus loquitur de
      occisis, intendens vini utres et de filia virgine elocanda,
      intendens vinum.
    * Malatiensis, XXXVI. specimina logogriphorum, sive aenigmatum
      verbalium, exhibet, quibus proponuntur dua verba permutanda cum
      aliis duobus respondentibus, quae conjuncta unum efficiunt
      vocabulum significans.
    * Zaädensis, XXXVII, Abu Seidum ostendit accusantem filium suum
      inobedientiae, sive quomodo concilianda sint praecepta honoris
      cum paupertatis protervia.
    * Marvensi, XXXVIII, prosa et versibus commendat liberalitatem.
    * Omanensi, XXXIX, Omanum ille profectus, scribit amuletum, quo
      allevatur et ad exoptatum finem perducitur mulieris
      parturientis labor.
    * Taurisensi, XXXX, Abu Seidus et conjux ejus, coram tribunali
      disceptantes, convitiis se invicem adspergunt, facundiam et
      eruditionem redolentibus, judicemque emungunt.
    * Taniticus, XLI, tradit orationem de emendanda vita, nec non
      invitationem ad bibendum vinum, ab Abu Seido profectas, qui
      concionatoris partes sustinuerit, misericordiamque inculcaverit
      dum ipsius filius ageret mendicum.
    * Nagradensi, XXXXII, aenigmata ille nectit significantia varias
      res, plerasque Arabibus aliisque Orientalibus peculiares.
    * Virgo et mulier, XXXXIII, arabice etiam Baduija, complectitur
      allegoricam calcei descriptionem; virginum et mulierum jam
      subactarum, tum laudem, tum vituperium; nec non contemtus, quo
      eruditio jacere soleat, ambiguis quaestionibus institutam
      expositionem.
    * Hiemali, XXXXIV, Abu Seidus carmen dicit refertum logogriphis,
      itidem e vocum ambiguitate explicandis.
    * Ramlensi, quem dixi II, libr. arab. XXXXV, versutus ille, a
      conjuge accusatus ob neglecta amoris conjugalis officia, se
      defendit judicemque circumvenit.
    * Halebensi, XXXXVI, facundus mendicus sub persona ludimagistri,
      decem pueros examinantis, postulat multifaria proferri linguae
      arabicae artificia et praecepta.
    * Hagrensi, XXXXVII, agens ille chirurgum, et cum filio
      altercans, tanquam peregrino, larga lucratur dona.
    * Haramitico, XXXXVIII, narrat, se vidisse virum quaerentem, quo
      modo Deus sibi reconciliari possit, ideoque cum consilium ei
      dedisset, filiam suam e captivitate Graecorum redimendi, non
      sine munere abiisse.
    * Sasanico, IXL, ultima, quae morti propinquus Abu Seidus filio
      dederit, continet praecepta, Sasanidarum quasi testamentum.
    * Bazrensi, L, Haretus Hammamita, postquam laudes urbis Bazrae
      celebravit, refert, quomodo Abu Seidus, miraculo convertus,
      vitam Suphicam complexus, factusque Sarugi antistes, pictatis
      fama inclaruerit, ac decantato, quo ad poenitentiam hortaretur,
      carmine, ipsi valedixerit.


NOMINE DEI SUMME MISERICORDIS!

Dixit Doctor gloriosissimus, singularis, Abu Mohammed Alkasem, fil.
Alii, filii Otmani, Harirîus Bazrensis, cujus Deus refrigeret
sepulcrum[1]!

O Deus! celebramus te ob eloquentiam, quam nos docuisti, et
disserendi facultatem, quam nobis indidisti, perinde ac laudamus
propter dona, quae in nos effudisti, et operimentum, quod super nos
expandisti; vocamus te averruncum a nimia linguae alacritate,
modumque excedente garrulitate, pariter ac oramus, defensor sis a
barbariae noxa et haesitationis ignominia; rogamus, ut a nobis arceas
tentationem immerita laude ornantis et indulgentia condonantis,
sicuti prohibeas flagitamus, ne scopus fiamus contemtui vituperantis
et opprobrio diffamantis; supplicamur, condones, quod cupiditates nos
pepulerunt in fora dubiorum, uti condones precamur, quod gradus
tulimus in vicos peccatorum; atque petimus a te concurrentem gratiam,
dirigentem in rectam viam, cor conversans cum veritate, linguam
ornatam veracitate, sermonem fultum demonstratione, assecutionem
recti avertentem a declinatione, vincentia animae cupiditatem
proposita, intellectum perspicientem rerum pretia, et ut directione
tua nos ducas ad cognitionem, ope tua adjuves ad dilucidationem; ab
errore nos arceas narrantes, a stultitia avertas jocantes, ut securi
simus peccatorum linguae demetentis instar falcium[2], et
infortuniorum mendaciis[3] nascentium, nec accedamus adaqua tioni
illicitae, aut loco stemus poenitentiae, aut experiamur[4] nocivas
sequelas increpationemque acerbam, aut cogamur ad excusandam
imprudentiam. O Deus, imple nostrum votum, largire petitum, nec ab
umbra tua profusa nos secludas, aut manducaturo proponas nos epulas!
Nam ad te tendimus precum palmam, tibi confitemur devotionem nostram
et miseriam; deprecantes, ut coelitus manifestes nobis largam tuam
liberalitatem, omnes complectentem benignitatem, devota prece, spei
merce, tum aditum ad gratiam tuam patefaciente Mohammede, mortalium
principe, intercessore exaudito die resurrectionis, quem posuisti
sigillum prophetis, constituisti in supremis coelis loco excelso, et
descripsisti in libro tuo claro, dicens, et dicentium quidem es
veracissimus: non ego te mitto, nisi creatorum misertus[5]. O Deus,
propitius sis ei et genti ejus recta via praeeunti, sociisque
confirmatoribus religionis aedificii, faciasque nos horum et illius
rectum cursum imitari, nec non horum omnium et illius amore adjuvari;
nam tu es omnipotens, tibique precibus annuere est conveniens[6]!

Posthaec scias! In conventu aliquo amicorum eruditionis, cujus hoc
tempore quiescit aura et exstinctae sunt lampades, mentio injecta est
consessuum, quos protulit temporis miraculum, doctissimus
Hamedanensis, quorumque ad Abu’lfatchum Alexandrinum retulit
compositionem, ad Isam, filium Hischami, narrationem, viros
ignoratos, nemini cognitos[7]. Ibi quidam, cujus nutus est imperium,
et cui obedire praeda, innuit, ut pangerem consessus, sequens
vestigia mirandi inventoris, etiamsi non attingeret claudicans
robusti praevertentem cursum. Objeci quidem, quod dicitur de eo, qui
duo componit verba, aut conserit unum duosve versus[8], et subducere
me tentavi stationi, qua stupet intellectus, deficit cogitatio,
examinatur ingenii profunditas, cognoscitur viri pretium, et qua qui
versatur coactus est, lignum quasi caedere noctu, trahere pedites et
equites[9], et raro salvus evadit multiloquus obtinetque
caespitationis remissionem. Cum autem nollet mercatum rescindere, nec
a postulato absistere, acceptam habui vocationem ejus, ut obsequens,
operam navavi imperio ejus exsequendo, ut perficiendo par, et
composui, quamvis multas molestias perpetiens a vena congelata,
intellectu exstincto, doctrina subsidente, curis affligentibus,
quinquaginta consessus, complectentes sermonem serium et festivum,
phrases lenes et solidas[10], eloquentiae candores et margaritas,
eruditionis pulchra et rara, praeter, quibus eos ceu baltheis cinxi,
versus et venustas allegorias[11], quibusque eos ceu gemmis distinxi,
proverbia arabica, subtilitates doctas, aenigmata grammatica, judicia
dialectorum varietate ambigua, epistolas virgines[12], orationes
comtas, admonitiones flebiles, ridicula exhilarantia; quae quidem
omnia eloquenda commisi linguae Abu Seidi Sarugensis, narrationem
fulciens auctoritate Hareti, filii Hammami, Bazrensis. Immiscendis
vero ludicris[13] non aliud intendi, quam ut excitarem legentes, quam
plurimosque facerem petentes[14]. Alienorum versuum duos tantum eis
intexui singulos[15], quibus superstruxi consessum Holvaniensem, et
duos alios geminos[16], quibus obsignavi consessum Caragensem;
reliquorum omnium ingenium meum est pater virginitatis[17],
protulitque dulce ac amarum. Haec (de me dicere habeo), agnoscens,
inventorem egressum esse extremas metas, dominum esse miraculorum, et
quemcunque post eum ad pangendos consessus se convertentem, etiamsi
Kodamae[18] eloquentia praeditus fuerit, ex illius tantum hausturum
esse redundantia, illiusque ductu profecturum hac viâ; divinum sane
est dictum[19]:

    Si praevertissem illius gemitum, plorans amore Sudae,
      satisfecissem animo, nec poeniterem;

    Sed illa me praevertit gemendo, illius meas excitavit gemitus
      lacrimas; praestantia ergo est praevenienti[20].

Spero autem, me, dum ad hanc garrulitatem (quasi ad adaquationis
fontem) adducam, huncque rivum intrem, non similem futurum illi, qui
ungulis sibi suis effodit mortem, aut manu sibi sua abscidit nasi,
mucronem, nec relatum iri in operatorum frustratorum numerum, quorum
erroneum erat per vitam mundanam studium, quamquam optime se agere
existimarent. Verum quidem est, etiamsi indulserit prudens, errata se
non advertere simulans, et defenderit amicus connivens, vix potero
effugere, ne rudis ignorans, aut inimicus ignorantis speciem
assumens, me deprimat ob hunc librum, et dicat, eum pertinere ad
prohibita. At qui res spectare oculo intellectus solitus fuerit,
cujusque in fundamentorum structuras alte penetraverit visus, ille
hos consessus filo inseret institutionum, ordineque constituet
tractatuum, ἀλόγων et ἀφωνήτων continentium sermones[21], cujusmodi
historiarum, non reperitur, qui aurem neget sonis, aut unquam
criminatus fuerit relatores. Tum, si opera aestimari debent ex
intentionibus, quibus vincula quoque nectuntur religiosa, quid
criminis erit illi, qui fabulas composuerit ad commonefaciendum, non
ad seducendum, proposuerit sibi eis corrigere, non spargere mendacia?
Nonne is ejus loco habendus est, qui obedit petenti doctrinam, aut
dirigit in viam rectam?

    Praeterquam quod contentus ero, animo serviisse[22], et liberum
      ab eo evasisse[23], neque vituperatum, neque laudatum.

Deum imploro adjutorem eo, quo intendo, defensorem ab eo, quod de
honestet, directorem ad id, quod recta via ducat. Non enim est
refugium, nisi ad eum, nullum auxilium, nisi ab eo, nulla fortuna,
nisi per eum, nullum fulcrum, nisi ipse; ei me committo, ad eum
resipiscens me converto!

    1. Proprie: cubitum.
    2. Proprie: *messium*, vel *demessorum*, *linguarum*, i. e.
      *eorum, quae demetunt, caedunt, linguae*.
    3. Vel: verborum fuco, deauratione.
    4. Vel: urgeamur, laedamur.
    5. In edit. Sil. d. Sac. legitur: verbum est apostoli nobilis,
      firmam habentis potestatem apud throni dominum, auditi,
      fidelis. Sic Haririus primo scripserat, teste Ibn Gahuro, a quo
      Haririi consessus accepit Abu’labbas Scharischiensis. Quoniam
      vero phrasis illa Korani ad angelum Gabrielem plurimorum
      sententia pertinet, postmodum Haririus usitatiorem ei
      substituit.
    6. Quamquam Romani clausulas consonantes fugiunt, in his tamen
      precibus vertendis rhythmos finales adhibuimus, ut pro
      specimine sint styli, quo totum opus est compositum.
    7. Personae sunt fictitiae, ut Haretus et Abu Seidus.
    8. Alluditur ad proverbium: qui librum aut versus componit,
      intellectum suum prostituit hominibus; si rectum viderit, in
      sublimi collocatur, si erraverit, lapidibus petitur. Aliud
      proverbium dicit: vir gaudet vita jucunda, quamdiu non dicit
      carmen, aut componit librum.
    9. I. e. converrere promiscua.
    10. Vel: subtiles et graves.
    11. Proprie: venustates metonymiarum.
    12. I. e. primum excogitatas.
    13. Proprie: plantas salsas acidasve praebendo.
    14. A. v. multam facerem nigredinem (populum) petentium.
    15. Scilicet diversorum auctorum.
    16. Scil. ejusdem auctoris.
    17. I. e. qui defloravit virginitatem.
    18. Scriba Barhdadensis, multorum librorum auctor; primus, qui de
      arte rationaria scripsisse fertur, aevo Moktaderi Billah.
    19. Versus sunt Adii, fil. Rahkâi.
    20. Ferunt virum, cum audivisset columbam gementem, dixisse apud
      se, „haec certe columba gemit ob discessum conjugis“, ejusque
      exemplo motum itidem suam flevisse amatam; tum vero semetipsum
      ita esse allocutum: „quid juvat fletus, quem didici a columba?
      Columbae erit palma, etiamsi plorando attigerim extremum!“
    21. I. e. fabularum.
    22. Proprie: desiderium tulisse.
    23. I. e. ab opere, ad quod ille adigebat.


I
Zananensis.

Narravit Haret Hammamita. Cum conscendissem peregrinationis
gibbum[1], egestate removente a sociis, fortunae casus me propulerunt
Zanâam in Arabia Felice; eamque intravi vacuis loculis, conspicua
inopia, ne vitae quidem sustentandae necessarium possidens, nec in
pera buccellam inveniens. Atque incepi vias ejus secare instar
errabundi, vagari in circis ejus instar sitibundi, quaerens per
pascua meorum prospectuum, et spatia matutinorum excursuum,
vespertinorum recursuum, liberalem, cui tererem meum sericum[2], et
exponerem necessitatem, aut eruditum, cujus adspectus mihi fugaret
tristitiam, relatio expleret sitim; donec obeundi finis perduxit,
bonae fortunae initium[3] direxit, ad consessum amplum, complectentem
compressionem et lamentationem. Penetravi autem coetus silvam, ut
explorarem lacrimarum causam; et conspexi in circuli medio hominem,
tenui corpore, apparatu itineris religiosi, voce flebili, rhythmos
componentem[4] gemmis phrasium, aures pulsantem minis admonitionum,
circumdatum miscellis catervis, ut luna halone dactylive involucris.
Hunc, cum lente accessissem[5], ut e praeceptis ejus ignem peterem,
et unionum ejus aliquos colligerem, dum tolutim procedebat hippodromo
suo[6], rudebantque extemporaneae facundiae gurguliones[7], audivi
dicere: O errans, ut attonitus, in juvenili alacritate, laxans
superbae imaginationis vestem, praeceps ruens in ignorantia,
propensus ad ineptias[8]! quousque perseverabis in errore, gratum
habens iniquitatis pastum; quem ad finem perges in animi levitate,
deditus ludo? Repugnantia tua provocas tenentem antias tuas[9];
turpitudine incessus audax es contra scientem arcana tua. Abscondis
te quidem proximo, sed coram oculo es observatori tuo; latere studes
servum tuum, sed nihil abditi latet dominum tuum. An cogitas, statum
tibi tuum auxilio futurum esse, instante discessu; aut opes te tuas
servaturas, trudentibus in exitium operibus; aut poenitentiam
satisfacturam, lapso pede[10]; aut gentem tibi tuam veniam
impetraturam[11], die, quo te comprehenderit congregationis
locus[12]? Non[13] ibis via, quae recta ducit, festinabis curare
morbum, retundes aciem transgressionis, animamque domabis[14], quae
maximus tuus est inimicus? Nonne mors praestitutus tibi est terminus?
qui ergo te praeparas? Nonne canities te monet? et qui te excusas?
Nonne in sepulcro tuus est somnus? et quid respondes? Nonne ad Deum
est iter tuum? et quis auxiliator? Diu est, quod tempus te
expergefecit, et connivisti; quod admonitio te traxit, et recessisti;
clara tibi proposita sunt exempla, et coecitatem imitatus es; veritas
tibi constitit, et rebellasti; mors te monuit, et oblitus es; data
fuit juvandi potestas, et non juvisti. Praefers obolum, quem
recondas, monito, quod serves; praeoptas arcem efferre, quam
beneficium conferre; a ducis expetenda directione avertis te ad
petendum commeatum; magis inhaeret cor tuum hyacinthis donorum, quam
statis temporibus precum; licitationes nuptialium dotum praestant
apud te dispertiendarum eleemosynarum officio; variorum ciborum
patinae jucundiores tibi sunt, quam rerum divinarum paginae; majori
tibi delectationi est jocus aequalium, quam lectio Korani capitum;
jubes aequitatem, et violas ejus septum; interdicis iniquitate, nec
ipse ab ea te contines; retrahis alios ab injuriis, ipse cum eis rem
habes; timesque homines, cum dignissimus sit, qui timeatur, Deus. Tum
recitavit:

    Infelix ille, qui petit mundum, effusum eo flectens cursum!

    Nunquam emergit[15] ex amore ejus et modum excedente desiderio;

    At, si cognitum haberet, sufficeret ei illius, quod desiderat
      residuum[16].

His dictis coegit pulverem suum[17], siccavit succum[18], brachio
prehendit aquae utrem, axillae subdidit fustem. Cum autem coetus
animadverteret, eum se movere ad abitum et praeparare ad deserendum
centrum, quisque manum inseruit sinui replevitque ei fluxus sui
aliquam situlam, dicens: hoc impende sumtibus tuis, aut divide
sociis! Ille accepit palpebras comprimens[19], abiit gratias agens;
comitaturis valedixit, ut tegeret viam suam, secuturosque dimisit, ut
sua ignoraretur sedes. Dixit Haret Hammamita. Equidem vestigia ejus
legi[20], qua me videre non posset, donec pervenerat ad cavernam. In
hanc incaute illapso moram concessi, donec detraxisset calceos,
lavasset pedes; tunc eum oppressi. Et inveniens eum sedentem, e
regione discipuli, ad panem similagineum, assatumque hoedum, et coram
eis seriam vini, increpavi: heus tu! illane tu dixisti[21], et haec
tui est probatio? Ille contra, suspirans ut flamma, prope aberat, ut
rumperetur irâ, nec desinebat torvis me intueri oculis, ut, ne in me
insultaret, me tuerem. Cum autem sedatus esset ignis et evanuisset
ardor, declamavit versus:

    Indui stolam[22], ut venarer Chabizam[23], et fixi hamum in omni
      pisce[24].

    Admonitiones meas feci rete, quo venatorem captarem et praedam.

    Fortuna me eo adegit, ut cum doli mei subtilitate penetrem leonis
      arboretum,

    Nec timeam ejus conversionem[25], nec tremeant mihi scapularum
      musculi[26].

    Quamquam ad aquam[27], quae existimationem inquinet, anima
      nunquam ducit cupida.

    Tempus vero, si aeque judicaret, non committeret arbitrium
      hominibus nequam.

Dein mihi dixit: accede et ede, aut, si mavis, surge et loquere[28]!
At ego, conversus ad discipulum, hunc compellavi: adjuro te per eum,
quem imploras defensorem a noxa, indica mihi, quis iste! Regessit:
Abu Seid Sarugensis, lampas peregrinatorum, corona eruditorum. Hic
ego, unde veneram, revertens, solvi admirationem debitam ei, quod
videram.

    1. I. e. camelum.
    2. Coram quo deponerem pudorem. Sericum hic notat frontem, vel
      genam.
    3. Proprie: initium gratiarum. Alii vertunt: viam patefaciens
      blanda interrogatio.
    4. Vel: ornantem.
    5. Male Schult.: proripui me ad eum.
    6. Dum moderate prosequebatur orationis filum. Schult. vertit:
      cum jam incitatior esset in instituto suo. Dissentiunt enim
      Arabes in explicanda voce *chabba*, quae mihi videtur
      onomatopoetiea.
    7. Vel: uvae, partes oris faucibus impendentes, quas libidine
      percitus camelus prodit. Plinius ergo errat, hominibus tantum
      ejusmodi uvas esse, in H. N. contendens.
    8. Vel: res (dicta, facta) futiles, vanas.
    9. Frontis comam. Imago est ab equis petita.
    10. I. e. te mortuo.
    11. Vel: Deum flexuram. Schult.: an putas fore, *ut vicem tuam
      doleat sociorum turba*?
    12. In resurrectione.
    13. *Halâ* et *Hallâ* (quam vocem Schult. hoc loco habet bis)
      notat etiam *agedum*! Sensus tamen manet idem.
    14. Proprie: in naso percuties.
    15. Vel: ad se redit.
    16. I. e. pauxillum.
    17. Quem quasi orationis cursu concitaverat. Narratur Muslamam
      ibn’ Abdo’lmeliki, cum quidam confuse coram eo locuti essent,
      hos vero excepisset, qui optime dissereret, dixisse: hujus viri
      oratio, post illorum, simillima est nubi glutinanti pulverem.
    18. Lacrimas.
    19. Pudorem simulans.
    20. Omissa hic est in translatione phrasis idem dicens.
    21. D. S. Scholl. hic non bene interpretantur: *istene est status
      tuus?*
    22. Proprie: vestis lanâ vel serico confecta, virgata. Notat vero
      etiam vestem nigram, quadratam, limbatam.
    23. Cibus ex dactylis, aut amylo et defruto, cum butyro mistis.
      Cfr. cons. XXIX.
    24. Notat quoque vilius dactylorum genus et lapides.
    25. Schult. ad *leonem* refert, D. S. Scholl. vero ad *fortunam*.
    26. Musculi inter humerum et latus, qui in equis tremere solent.
    27. Haec quoque imago ab equis camelisve petita est. Pro aqua
      proprie vertendum fuisset: adaquandi locus.
    28. Var. lect. ductus Schult. habet: consiste et quiesce!


II
Holvaniensis.

Narravit Haret Hammamita haecce. Ex quo amuleta mihi demta et cidares
appensae sunt, deditus eram visitandis locis eruditionis, et
emaciandis inservientibus ad ea petenda camelis, de illâ ut
obtinerem, quod mihi ornamentum esset inter mortales et nubes in
siti. Et ob excedentem quidem aviditatem lucrandi ejus ignem,
cupiditatem induendi ejus vestem, disputabam cum omni praecipuo et
tenui, potum flagitabam ab imbre et a rore, lactabar[1] etiam
(talibus, quorum doctrina erat) *esse potest, fortasse*. Cum autem
descendissem Holvanum[2], fratres jam expertus, explorata habens
pretia, nonnescius, quid probro sit, quid laudi, inveni Abu Seidum,
Sarugensem, versantem se in formulis genealogiarum[3], obscuritate
utentem ad faciendum quaestum, nunc praetendentem, se pertinere ad
Sasanitas[4], nunc genus referentem ad reges Rhassanitas[5], nunc
prodeuntem charactere poetarum, nunc vestitum superbia magnatum,
praeterquam quod, utut vario se ostendebat habitu, et apparebat
mendacium, ornatus erat nitente vultu et doctrina, blandimentis et
prudentia, copiosa eloquentia, ex tempore dicendi facultate
obediente, moribus praestantibus, pede scientiarum verticem
premente[6]. Ob pulchritudinem itaque instrumentorum[7], quamquam
vitiosus, tolerabatur[8]; ob doctrinae copiam adspectus ejus
amabatur; ob decipientem comitatem[9] a disputatione contra eum
abhorrebatur; ob sermonis dulcorem obtinebat, quod quaerebat. Quare
inhaesi ejus fimbriis propter egregias elegantias, sincerrimam ei
amicitiam demonstrare contendi propter pretiosas proprietates:

    Eoque dispellebam curas, tempus mihi conspiciebam serenum,
      lucidum.

    Propinquitas ejus mihi erat affinitas, mansio copia, adspectus
      irrigatio, vita[10] pluvia.

Atque sic morati sumus temporis spatium longum, dum ille mihi
quotidie parabat gaudium, de corde pellebat scrupulos, donec manus
inopiae ei miscuit poculum separationis, carnis in osse defectus
instigavit ad relinquendam Irakam, vitae commoditatum penuria
projecit in mundi plagarum deserta, vibratum vexillum inediae eum
inseruit itineris sociorum seriei, exacutaque ille acie propositi
profectus est, cor regens ejus habenis[11].

    Nec placuit mihi post illius discessum, quicunque adhaereret; non
      excitavit conjunctionis desiderium, quicunque cieret.

    Non apparuit, postquam ille aufugerat, par eloquentia[12], nec
      amicus[13], complectens eadem ac ipsius animus bona.

Et absconditus mihi erat aliquamdiu, ignorabam ejus lustrum, nec
inveniebam, qui daret certam notitiam. Cum autem, reversus a
peregrinatione in rami mei plantarium, praesens essem domo scribarum,
ubi conveniebant literati, concurrebant indigenae et advenae,
intravit spissa praeditus barba, habitu lacero, et salutatis
sedentibus consedit in hominum ultimis[14]. Dein incipiens
manifestare, quod uter ejus coriaceus continebat[15], in admirationem
rapiens praesentes eloquentia, proximo dixit: ecquid tu libri
inspicis? Respondit: carminum collectionem Abu Obadae[16], cujus
agnita est praestantia. Perrexit: num invenisti in eis, quae vidisti,
novi quid, quod pulchrum existimes? Respondit: certe, dictum ejus:

    Quasi ridens detegat margaritas ordine consertas, aut grandinem,
      aut parthenium[17].

Hoc enim versu plane singularem inclusit comparationem. Resumsit
ille: o miraculum, o quam interiit eruditio; pro pingui habuisti
tumidum, et flando excitare voluisti ignem, cui deest materia; heu,
quantum distas a versu eximio, dentium comparationes complectente
hôcce! et declamavit:

    Anima redimam dentes, per labia diducta suaviter nitentes, aqua
      ornatos, omnis alius aquae desiderium eximente!

    Produnt margaritas recentes, grandinem, parthenium, palmarum
      flores, bullas innatantes vino.

Atque omnes, qui aderant, hunc versum reputabant bonum et dulcem,
petebantque, ut eum repeteret et dictaret. Interrogatus deinde, quis
eum pepigerit, et, vivatne compositor, an mortuus sit, respondit: per
Deum[18]! veritas dignis sima est, cui obsequamur; audiri debet, quod
res est: ille ipse (est compositor), qui hodie vobiscum confabulatur.
Dixit; sed coetus videbatur dubitare de derivatione ista, nec fidem
praebere suum esse dicenti. Advertens igitur quod mentem eorum
subierat, intelligens animis eorum retentam reprobationem, metuit, ne
vitium sibi adspergeretur, et repetivit verba Korani, „*nonnulla
suspicio est peccatum*,“ tum dixit: o carminum traditores, sermonis
aegroti medici! substantiae sinceritas exploratur fundendo, veritatis
manus findit vestem dubitationis, et jam antiquis temporibus dictum
est, probatione vir honoratur aut contemtui fit; et ecce! offero
thesaurum meum[19], ut examinetur, porrigo peram, ut specimen inde
promatis. Protinus ibi praesentium unus dixit: versum habeo, cujus
non texi solet liciatorio, cujusque nulla vena edidit similem; si
itaque vis delinire corda, versum pange hoc modo! et declamavit:

    E narcissis pluit margaritas, rigantes rosas, et mordet
      zizypha[20] grandine.

Non autem oculi nictu diutior, imo brevior, interposita erat mora,
cum declamaret hoc rarum:

    Visitantem rogavi, ut detraheret ricam rubram, auribusque meis
      optimum deponeret nuntium.

    Removit itaque crepusculum tegens lunae splendorem, et sparsit
      margaritas e sigillo odoro.

Hanc ob extemporalem facundiam stupentes, qui aderant, innocentiam
ejus agnoverunt. At cum se videret illorum sermone suo benevolentiam
consecutum esse, ita ut jam effuso cursu aggrederentur ipsum
honorandi viam, momentum oculos demisit, tum dixit: tenete duos alios
versus! et declamavit:

    Accedens die discessus serio destinati, vestibus atris, mordebat
      digitos ut poenitens, desperata.

    Nox lucebat super aurora, utramque sustinebat virga, beryllos
      masticabat margaritis.

Ibi homines grande ei statuerunt pretium, largam praedicarunt ejus
pluviam, beneque conversantes pulchrum fecerunt ejus corticem. Dixit,
qui hanc historiam retulit. Cum autem viderem flammas carbonis,
coruscationem splendoris, longius provectus sum in ejus consideranda
physiognomia, oculum libere pasci sivi in ejus vultu, et ecce! senex
erat Sarugensis, cujus tenebrosa nox[21] jam lunae sparsa erat
lumine. Itaque mihi gratulatus adaquationem ejus, festinavi ad
osculandam manum, et dixi: quid mutavit habitum tuum, ut te non
cognoscerem, qua re tua incanuit barba? Ibi orsus est.

    Turbantes adversitates canum me fecerunt. Nam fortuna homines
      versat;

    Cuicunque die quodam obsecuta est, crastino durum in eum dominium
      exercet.

    Ne confidas igitur fulguris ejus splendori, utpote decipienti!

    At si eadem adversitates contra te incitaverit et congregaverit,
      tolera!

    Auro enim non est dedecori versari in igne,

Posthaec surrexit, relinquens locum suum, secum asportans corda.

    1. D.S.Scholl.: *fatigabar*, quod minus aptum videtur.
    2. Holvan, e cultioribus Irakae Arab. urbibus, distans a
      Barhdado, inter septemtrionem et ortum, sex stationibus, ideo a
      poeta hic nominata esse videtur, quod pervagata erat historia
      de Holvaniensium palmarum pari, quod, amicitiae perennis diu
      exemplum, tandem nihilominus separatum est. Cfr. meam
      dissertationem de Moallaka Lebidi p. 23.
    3. Male Schult.: qui omnes formas versabat.
    4. Ne cogites hoc loco de quarta regum persicorum dynastia!
      Haririus in animo habet mendicos. Sâsân, dictus major, fil.
      Asfandiari, fil. Cuschtasaâ, tradito a Bahmane patre regno
      filiae Hamai, vel Hamani, mulieri formosissimae et
      prudentissimae, iratus ad Curdos pastores abiit. Hinc omnis
      generis mendicorum, egenorum, surdorum, coecorum, canes et
      simias circumducentium, vocatur princeps, populi permagni,
      cujus varias artes ipsorum lingua carmine exposuit Abu Dalf
      Chasragensis.
    5. I. e. reges Syriae, ita dictos, quod e Jemana huc, ad fluvium
      Rhassan, se contulerant.
    6. Vel: in scientiarum celes ascendente.
    7. Scil. sibi victum et gloriam comparandi.
    8. Proprie: vestiebatur.
    9. Secundum alios: eloquentiam.
    10. Quod praefert Schult.: *Mohaija, vultum*, non patitur metrum.
    11. Proprie: funibus.
    12. Vel: aeque praestans.
    13. Vel: bonis dotibus praeditus.
    14. I. e. inter eos, qui ultimi venerant.
    15. I. e. quod sciebat. In explicatione Sacyana falso est
      *laijanat* pro *lubnat*, lac.
    16. Abu Obada, vel Ubada, falso Ibada et Ebada, appellatur Valid
      bin Abid Albochtari, mortuus an. Heg. 266, Chr. 879.
    17. Vel: matricaria, chamomilla, anthemis; cfr. Jonesii Poes. As.
      Comm. p. 110.
    18. Proprie: juramenta Dei!
    19. Proprie: absconditam meam.
    20. Baccas scil. zizyphus fert rubras.
    21. Nigra coma.


III
Kailanus.

Retulit Haret Hammamita. Conseruerat me et amicos quosdam consessus,
quo nullus frustrabatur vocans, nec fallebat igniarii percussio, nec
flagrabat ignis rixae. Dum autem certatim trahebamus lacinias
declamationum, afferebamus novas historias, en! stetit prope nos
persona, trita veste induta, incessu claudicans, et dixit: O
electissima thesaurorum, gaudia[1] familiarium[2]! conducat vobis
oriens dies, laeto fruamini jentaculo, et adspectu dignemini virum,
cui olim erant convivia et liberalitas, bona et dona, agri et pagi,
patinae et hospiti (praeparati) cibi; sed, non cessantibus tristibus
negotiis, bellis aerumnarum, scintillis malae invidiae,
vicissitudinibus atris, carere tandem incepit vola, calva evasit
area, subsedit scaturigo, non convenit[3] mansio, diffluxit
conventus, duritie laesit accubitus, mutavit se status, ejulavit
familia, vacaverunt stabula, miseruit aemulans, periit loquens et
silens, deflevit invidus et convitians; eoque adacti sumus fortuna in
aerumnam conjiciente, paupertate ad pulverem deprimente, ut calceus
esset dolor, cibus angor, intus haberemus incendium, intestina
complicaremus fame, oculos tingeremus insomniâ, valles eligeremus
habitacula, molles reputaremus spinas, oblivisceremur sellarum
camelinarum, laudaremus mortem deleturam[4], tardum censeremus diem
natalem! Estne ergo in vobis ingenuus medens, liberalis consolans[5]?
Nam, per eum, qui me produxit gente Kaila[6]! frater evasi egestatis;
non habeo, quo me sustentem unam noctem. Dixit Haret Hammamita.
Condolui ob ejus miserias[7], sed, cupidus eliciendorum ejus
rhythmorum, ostendi ei aureum et dixi exploraturus: hunc si laudas
versibus, tibi est certus. Quibus auditis occoepit declamare, nec
tardans, nec aliena sibi arrogans:

    Laudetur[8] aureus, cujus splendet flavedo, mundi plagas secat
      cursus, longissima sunt itinera,

    Percrebruit fama et gloria, lineamenta commissum sibi servant
      intimum[9] pluti;

    Cujus superbo incessui se adjungit conatuum successus, omnibusque
      mortalibus amatus est candor,

    Quasi liquatis cordibus esset ortus; quem qui crumena continet,
      animosus est,

    Etiamsi perierint aut tardarint liberi! Euge venustatem ejus et
      splendorem,

    Et euge commoda ejus et auxilium! Quot imperantes nonnisi ejus
      ope jussa sua ad finem perducta viderunt;

    Quot beati[10] sine eo mansissent in miseria; quot aerumnarum
      exercitus dispulit ejus impetus;

    Quot lunae plenae ad descensum adductae sunt ejus copiis[11];
      quot iratis, quorum arderet carbo,

    Ejus audito clandestino alloquio sedata est vehementia; quot
      captivos, quos prodiderat cognatio,

    Hic liberavit, ut clarum eis esset gaudium; quot dominii jura[12]
      ejus produxit creatio!

    Ni obstaret religio, dicerem: summa ei est potestas!

His declamatis porrexit manum dicens: vir ingenuus perficit, quod
promisit, uti nubes effundit, postquam intonuit. Aureum ergo ei
projeci et addidi: sume eum, haud tristi animo donatum. Ille, ori eum
indens, inquit: benedictus sit a Deo! tum, gratiis actis, se accinxit
ad abeundum. Mihi vero facetiis ejus suborta desiderii ebrietate, tam
leve videbatur contrahendi aeris alieni facere initium[13], ut,
extracto aureo altero, dicerem: visne hunc vituperare, dein tibi
habere? Et ex tempore declamavit, altiore et canora voce, festinans:

    Pereat deceptor, infidelis, flavus, praeditus, ut simulator,
      duabus faciebus,

    Duabusque conspicienti apparens formis, ornamenti amatorum et
      coloris[14] amantium,

    Ipsius amore seducens judiciis[15] praepositos ad comparandam
      Domini iram;

    Qui si non esset, non abscinderetur dextra furis, non videretur
      injuria tyranni,

    Non abhorreret avarus a nocturno visitatore, nec quereretur
      dilatus dilationem tardantis;

    Nec Dei auxilium imploraretur contra osorem sagittis[16]
      petentem, nec rebellaret creatus creatori[17];

    Cujus malis ex moribus hoc quoque est, quod opem non fert in
      angustiis,

    Nisi fugerit, ut fugit deserens servus! Bene illi, qui de
      fastigio eum dejecerit, Et amici modo insusurranti responderit
      sermone veracis, probi: displicet tua conjunctio, discede!

Dixit relator. Excepi: quam copiosus tuus est imber! Resumsit:
promisso vero inest, quod magis cogat[18]. Afflavi[19] eum itaque
aureo altero, adjiciens: serva eos primae Suratae amuleto[20]. Ille
vero, aureo in os inserto et ad geminum addito, discessit laudans
matutinum excursum, extollens donantem et donum[21]. Dixit Haret
Hammamita. Cor mihi meum clanculum innuit, eum esse Abu Seidum,
clauditatem autem dolum; rogavi eum itaque, ut reverteretur, et
allocutus sum: ornata tua oratione jam proditus, incessu utere recto!
Respondit: si tu es Hammamita, honorificentissimam tibi salutem dico,
optans, ut diu vivas inter liberales. Resumsi: ego sum Haret; qualis
vero tuus novissimis his temporibus status[22]? Respondit: duplice
vivo statu, miseriae et commoditatis; duobusque versor cum ventis,
vehemente et leni. Perrexi: qui vero potuisti te simulare claudum?
tui similis non jocatur[23]. Ibi abscondente sese, quae modo revelata
apparuerat, hilaritate, tergum vertit declamans:

    Clauditatem simulavi, claudicandi non cupidus, sed ut pulsarem
      portam laetitiae;

    Dein, freno tergo meo immisso, viâ tenderem, qua tendit, qui
      jumentum suum libere exspatiari patitur[24],

    Reprehendentibusque respondere possem: excusate, claudo non est
      vertendum vitio!

    1. Vel: laeti nuncii.
    2. Vel: societatum.
    3. Proprie: extulit se.
    4. Vel: eradicantem, exitio dantem.
    5. Vel: adjuvans.
    6. Kaila dicitur tribus Arabum, nec non filia Arkami, Gassanitae,
      mater Ausi et Chasragi, a quibus duobus prodierint Alanzâr,
      *Mohammedis adjutores*; pro *Alchasrag* falso legere suadet
      Schult. *Alcharzez*.
    7. Vel: inopiam.
    8. Falso vertitur: laudo.
    9. Errat Schult. explicans: lineamenta nummi aurei arcanum
      opulentiae commendant. Non reprehendendus est Scholiastes, qui
      Sirr cepit pro „*optimum rei, praestantissima pars*;“ rejicula
      vero est lectio *Audaat* pro *Udiat*.
    10. Vel: meticulosi. Cfr. Giggeium.
    11. Non male Schult. vocem *Badrat* explicat: facies, oculus
      lunae instar refulgens. D. S. Scholl. habent: pondus decies
      mille drachmarum.
    12. Possunt haec verba etiam accipi pro juramento: per dignitatem
      Domini, cujus eum produxit creatio!
    13. Schult. nitens variante, vertit: prima auspicia sensi aeris
      alieni contrahendi.
    14. Qui est flavus.
    15. Proprie: veritatibus.
    16. D. S. Scholl. interpretantur: sagittis maledictionum.
      Castellus suggerit: jaculatorios et penetrantes adspectus.
    17. Comma, „nec rebellaret“ etc., in plurimis et antiquissimis
      MSS. deesse dicit S. d. Sac.
    18. A v. At promissum (vel pactum) pollentius est.
    19. Saepius occurrit pro: donare.
    20. Interpretantur haec: *gratias age Deo!* quia primum Korani
      caput (Mathani) incipit verbis: *laus sit Deo!* Sed magis
      arridet: tanquam sanctissimo amuleto hoc aurum tibi servetur,
      ut possessione ejus diutissime gaudeas!
    21. Schult.: conciliabulum et ejus munificentiam.
    22. Non bene Schultensius vertit: quis status, quae fortunae?
      Proprie enim transferendum esset; quis tibi status et fortunae
      casus? Et autem hic notat cum, ita ut sensus sit: quomodo tu te
      habes cum fortunae casibus?
    23. Posset tamen etiam verti: tui similis non macilentus fit, non
      ad paupertatem redigitur.
    24. Nimis libere Schult.: qui nutant in religione. *Maraga* est
      hoc loco: camelum pascere sivit. Schult. vertit quasi media
      esset Kesrata. Schol. apud Schult. habet: qui miscet serium
      joco.


IV
Dimjatensis[1].

Commemoravit Haret Hammamita. Profectus sum Damiatam anno, quo ultro
citroque pellebamur[2]. Spectabar autem tum temporis statu
commodo[3], amabar a fratribus[4], tractabam vestes limbatas
opulentiae, revelatam conspiciebam faciem laetitiae[5], et habebam
socios, qui confregerant baculum dissidii, sugebantque concordiae
plenum uber[6], ita ut aequalitate splenderent instar pectinis
dentium, voluntatum conspiratione una viderentur esse anima.
Nihilominus proficiscebamur, quasi salus posceret[7], celerrimis[8]
tantum vehebamur jumentis, et descendentes in mansione, aut aquam
haurientes e rivo, moram corripiebamus, cunctationem evitabamus.
Nocte quadam juvenilis[9] comae praedita nigrore, corvo simili quoad
cutem, iter forte continuabamus, donec tenebrae exuerant juventutem,
et aurora earum absterserat tincturam[10], ubi fastidientes pergere,
desiderantes dormire, inventa regione, cujus graminosi erant colles,
lenibus afflati euris[11], hanc eligebamus cubitum camelis, stationem
diluculo paullum quieturis. Cum autem turba miscella[12]
descendisset, sellarum stridor et camelorum barritus obmutuisset,
audivi validum voce e viris, dicentem confabulatori suo in mansione:
Qui tibi mos est vivendi cum aequalibus tuis et vicinis? et
respondentem: Amice tracto vicinum, etiamsi injuste agat; mihi illum
quoque conjungere studeo, qui insultet; tolero consortem, utut
turbet[13]; diligo propinquum, vel si potum fervidum[14] infundat;
amicum praefero fratri germano; socio pacta servo, quamquam decimam
non rependat partem; largissimum hospiti datum leve existimo[15];
ejusdem mecum cameli equitem[16] beneficiis demergo; confabulatorem
nocturnum habeo loco Amiri; familiarem colo ut principem; noto[17]
trado quaecunque donare habeo; comitem bonorum meorum statuo
arbitrum; leni oratione alloquor osorem; persevero interrogare de eo,
qui me negligit; vice soluti promissi contentus sum ramento; pro
remuneratione minutissimam acceptam habeo particulam; non laedo[18],
quando laedor, nec ulciscor[19], etiamsi momorderit variegatus
serpens. Ad quae socius regessit: Vae[20] tibi mi filiole! servatur
qui ipse servat, et inhiatur pretioso; sed non accedo ad illum, qui
non vicissim accedat[21]; non signo observantia mea fastidiosum; non
puram exhibeo amicitiam neganti aequitatem; non fratrem voco vincula
negligentem[22]; non adjuvo fallentem spes meas; non curo solventem
connexum; non blandior ignoranti meum pretium; non trado habenam meam
illi, qui foedus rumpit; non largior amicitiam adversariis; non vanum
esse sino, quod comminabar hostibus; non planto dona terrâ
inimicorum[23]; non auxilium fero[24] gaudenti dede infortunio meo;
non illius misereo, qui gaudet de interitu meo; non dono[25]
muneribus meis selectis, praeterquam dilectos; non medicinam rogo
alios, quam amatos; non intimam amicitiam dedico alii, quam farcienti
meam rimam[26]; non sincerus sum illi, qui meam vult mortem; non vota
pro illo facio sincera, qui non implet peram[27] meam; non effundo
illi gratias meas, qui evacuavit vasa mea. Et quis unquam rectum
judicet, ut ego donem, tu retineas; ego mollem me praestem, tu aspere
agas; ego liqueam, tu congeles; ego ardeam, tu flamma sis sedata?
Non, per Deum! Verbum verbo pendamus, ut penditur aurum[28]; facta
aequemus, ut soleae aequantur calceorum; ut securi simus a fraude,
defendatur a nobis mutuum odium! Si non - cur ego tibi potandum dem,
tu me abigas; ego te juvem[29], tu me despicias; ego pro te acquiram,
tu me vulneres; ego ad te veniam, tu me ire sinas? Quomodo aequitas
emi[30] potest injuria; qui sol radiare cum nubibus; quando amor
socius esse violentiae; et quis ingenuus contentus fuit conditione
depressionis[31]? Divina sane sunt patris tui verba:

    Qui amorem mihi suum appendit, praemium ei do illius, qui super
      fundamento suo exstruit;

    Admetior amico, prout mensus est mihi, modio pleno aut deminuto;

    Nec eum frustro; nam pessimus est mortalium, cujus hodiernus dies
      non respondet hesterno[32];

    Et quicunque apud me petit fructum, non aliud decerpit, quam quod
      plantavit;

    Non animus est decipere, neque vero abire, ut cujus manus
      complosione deceptus est sensus;

    Nec mihi impono officium erga eum, qui sibi non imponit officium
      erga me.

    Saepe quidem, qui impurum foveret amorem, credidit, me sincerum
      ejus esse amicum, quamvis simularet;

    Sed non intellexit prae ignorantia, me creditori meo debitum
      solvere eâdem monetâ.

    Et fuge eum, qui te stultum aestimat, fugâ odii, eumque cense ut
      sepulcro conditum;

    Ac cujus amicitia est dubia[33], monstra te illi veste ejus, a
      cujus familiaritate abhorretur[34];

    Nunquam autem amorem spera ab eo, qui te putet pecunia egere
      sua[35]!

Dixit Haret Hammamita. Audito autem mutuo amborum sermone, deside
ravi spectare ipsorum personas; cum itaque appareret filius
solis[36], et coelum involveret luce, surrexi, antequam loco moverent
cameli vectarii[37], et non[38] ut mane prodit corvus, incepique
versus tractum vocis illius nocturnae tendere, stricta oculi acie
observans facies, donec conspexi Abu Seidum et filium ejus
conversantes, indutos vestibus duabus grossioribus laceris. Quos
animadvertens mihi fuisse collocutores noctis, auctores
institutionis, adii, captus eorum lenitate, dolens egestatem, et
invitavi[39], ut ad meam se conferrent stationem[40], meaeque domini
essent copiae et inopiae. Atque incepi virtutem eorum divulgare inter
viatores, ac arbores eis concutere fructiferas, ita ut mergerentur
muneribus et haberentur amici. Eramus autem mansione, unde distincte
notari poterant aedificia pagorum, clareque spectabamus ignes
hospitalitatis. Cum itaque Abu Seid marsupium suum videret impletum,
miseriam fugatam, dixit mihi: corpus meum est sordidum, squalor
firmus; permittisne mihi, ut pagum accedam, me lavatum, hancque curam
dispulsum? Respondi: si hoc vis, festinatio! festinatio! et reditus!
reditus! Reposuit: invenies me citius tibi supervenientem, quam
oculus a prospectu revertatur tuus. Tum effuso cursu abiit, ut celer
equus in hippodromo, filio dicens: festina! festina! Nos autem, non
putantes, eum decipere et fugere, morabamur eum exspectantes, ut
exspectantur festorum novae lunae et explorabamus de eo
exploratoribus et quaesitoribus, donec lux senuerat et prope aberat,
ut diei crepido[41] corrueret. Cum itaque meta[42] exspectationis
nimis esset longinqua, et sol luceret (nebularum vespertinarum)
laceris pannis, dixi sociis: modum excessimus morando; distulimus
profectionem, usque dum amisimus tempus; jam autem clarum est, virum
mentitum esse; paramini igitur ad iter faciendum, nec cujusquam
fimeti oculos vestros in se convertito viriditas[43]! Ipse vero
surgens, ut pilento instruerem camelum, et sarcinas imponerem
profectionis causa, Abu Seidum inveni sellae camelinae inscripsisse:

    O tu, qui mihi brachium fuisti et auxilium prae omnibus
      mortalibus!

    Ne existimes, me aufugisse fastidio aut modum excedente
      petulantia;

    Semper[44] ego ex iis eram, qui cibati dilabuntur[45]!

Addidit (Haret). Coetum, ut sellae inscriptionem legerent, admonui,
quo, quem vituperaverant, eum excusarent. Hi vero, lepidum ejus
sermonem[46] admirantes, Deum implorabant averruncum ab ejus noxa.
Tum perreximus, nescii, quos jam ille nostrûm loco elegerit alios.

    1. Damiata, quae nunc in Aegypto floret, non plane eadem est cum
      hac, quam Haririus intendit. Quia urbs haec, sita illo loco,
      ubi Nili brachium orientale in mare influit, solita erat
      Francorum exercitibus statio, Moslemi eam vastarunt, aliamque
      remotiorem loco ejus condiderunt. Cfr. J. D. Michaelem ad
      Abulfedae Descr. Aegypti p. 115, not. 249.
    2. Vel: ubi ultro citroque proficiscebantur homines. A. v.
      impulsionis et repulsionis.
    3. Schult.: a laetiore fortuna respiciebar. Sed si hoc voluisset
      auctor, non adhibuisset vocem *rachâ*, quae notat potius
      *commoditatem*, quam affert laetior fortuna.
    4. A. v. amatus fraternitatis, vel fraternitatem contrahendi.
    5. Ut sponsam.
    6. Proprie: lac, quod inter binas mulctras colligitur in
      uberibus.
    7. D. S. Scholl, *nagâ* pro certo currendi modo habent.
    8. Vel: stolide praecipitibus.
    9. A. v. juvenili quoad adolescentiam.
    10. D. S. Scholl.: a manu sua absterserat tincturam tenebrarum.
    11. Proprie: lenibus afflatâ euris.
    12. Vel: comites.
    13. A. v. etiamsi turbationem manifestet.
    14. Puta: gehennae.
    15. Schult. simpliciter: confero larga dona.
    16. Proprie: eum, qui in altero cameli latere equitat itaque onus
      coaequat.
    17. Proprie: notis. Perperam Schult.: iis, qui me norunt.
    18. Schult.: non queror de injustitia.
    19. Schult.: non aegre fero. D. S. Scholl. et Castellus non plane
      conveniunt in constituenda verbi *nakima* significatione.
    20. Vae, dicunt scholia, tantum esse exclamationem mirantis vel
      increpantis. Hoc non est verum; saepe esse exclamationem
      comminantis condolentisque, sequentes narrationes ostendent.
    21. Vel: subveniat.
    22. Vel: irrita facientem.
    23. Hoc comma Schult. deest.
    24. D. S. Scholl.: non eandem, ac mihi, bonorum meorum partem
      tribuo illi.
    25. Schult. male: non donari me patior.
    26. I. e. inopiam. D. S. Scholl. primariam vocis notionem, quam
      indigitat adjectum *Sadda*, obturavit, praetervident.
    27. Vel: vas, thecam.
    28. Proprie: *pondus*. Nominatur vero sic etiam nummus aureus.
    29. Vel: portem.
    30. Vel: adduci.
    31. Vel: diminutionis.
    32. Schult. vertit: cujus dies damnum fecerit prae *matre sua*.
      Legit *Omm* pro *Ama*. D. S. Scholl. hic nihil interpretationis
      addunt. Videtur Haririus dicere voluisse: qui non gratus est
      pro beneficiis praeterito tempore acceptis.
    33. Proprie: cujus in amicitia est obscuritas, dubium.
    34. Schult. certe variante lectione ductus: indue vestem
      abhorrentis a familiaritate ejus.
    35. Finit hic disputatio de optima inimicos tractandi ratione,
      qua manifesto contenduntur praecepta religionis christianae cum
      veterum Arabum placitis, qui nimis inclinabant ad talionem.
      Cfr. Iba Doreidi Idyllium v. 136, 152, 153.
    36. Filius solis est aurora. *Sakâ*, hoc loco nom. pr.
      significans solem, proprie videtur notare ardorem, flammam.
    37. Perperam Schult.: vectores.
    38. *Non ut*, phrasis dicitur esse non mere arabica, sed
      Irakensium. Non raro Haririus ea utitur, significatque,
      *magis*, vel *plus quam*.
    39. Vel: permisi eis.
    40. Perperam: ad meam sellam.
    41. Dies flumini comparatur.
    42. Vel: spatium exspectationis nimis esset longum.
    43. Non multi pretii habentur gramina in profectorum scenitarum
      relictis fimetis nascentia, quamquam perviridia; hinc fimeti
      viriditate proverbialiter designatur *species boni, cui non
      subest verum commodum*. Occurrit hoc proverbium etiam Cons.
      XVIII. A Mohammede ortum fertur, qui cum aliquando dixisset,
      „cavete vobis a fimetorum viriditat“, interrogatus, quid ista
      phrasi intenderet, responderit: puellam pulchram haud
      laudabilis plantarii, i. e. originis.
    44. A. v. *ex quo non desino*; quod Scholl. explicant: dum vivo.
    45. I. e. qui hospiti nolunt molestias creare diutius commorando.
      Verba sunt desumta ex admonitione Mohammedis (Kor. Sur.
      XXXIII., 53), qui post mensam solus esse vellet cum mulieribus
      suis.
    46. D. S. Scholl. hoc vocabulum explicant per: *quod decerpserunt
      apes*. Sed *apium* mentio hic sane non erat necessaria. Rectius
      Teblebius in Schult.: *charaftu atthamrat* i. e. *kathâtuhâ*.


V
Cuficus.

Commemoravit Haret Hammamita. Cufae confabulatus sum nocte, cujus
facies erat bicolor[1], cujusque luna referebat amuletum[2]
argenteum, cum sociis nutritis lacte eloquentiae, oblivionis syrma
trahentibus super Sachbano[3]. Nemo eorum erat, a quo disci non
potuisset, aut a quo sibi cavere necesse fuisset; ad unumquemque
inclinabatur, a nullo abhorrebatur. Et fascinavit nos confabulatio,
donec occiderat luna et dominata est vigilia. Cum autem velum
expandisset sinceri nigroris nox, et nihil restaret quam
dormiturientis nutatio, audivimus a porta sonum latratum cientis[4],
quem sequebatur pulsatio petentis, ut aperiretur. Diximus ergo: quis
nos accedit nocte atra? Respondit:

    O homines hujus recessus, a malo sitis liberi, nec obviam
      habeatis, quoad vivetis, noxam!

    Nox densa ad septum vestrum pepulit virum capilli disjecti,
      pulverulentum,

    Fratrem itinerum diuturnorum, longinquorum, donec evasit curvus,
      pauper,

    Similis novae coeli lunae, cum primum splendet. Quin aream
      vestram oppressit indigus pudens[5],

    Prae omnibus aliis mortalibus vos adiens, ut quaereret
      hospitium[6] et quietem.

    Hospitem igitur accipite contentum, ingenuum, qui acquiescit
      dulci et amaro,

    Certeque a vobis discedet, benignitatis vestrae laudem spargens!

Dixit Haret Hammamita. Cum autem sermonis dulcedine nos fascinasset,
et cognossemus, quid esset pone fulgur ejus, festinavimus aperire
portam, ei obviam ivimus salutatione[7], et diximus puero: heus!
heus! affer quod est paratum! Dixit hospes: per eum, qui me
constituit in septo vestro! non adlambam cibum vestrum, nisi
sposponderitis, vos me non habituros molestiam, nec mei causa vobis
imposituros esum. Saepe enim esus[8] cruditate afficit edentem, et
conviviis ei interdicit; pessimus autem est hospes, qui imponit
gravia, excipientique affert noxam, praesertim noxam corpori
adhaerentem, in morbos adducentem; nec dicit proverbium pervagatum[9]
„optimae coenae sunt lucentes[10]“, alia mente, quam ut, mature
coenantes, abstineamus a nocturnis epulis, quae reddunt luscitiosos;
nisi quando, o summe Deus! ardet esuries et prohibet a somno. Dixit;
et quasi nostram voluntatem perspexisset, aut ab arcu propositi
nostri jecisset, re vera ineundo pacto ei gratificati[11] sumus, et
gratias egimus ob aequabiles mores. Cum autem puer adtulisset, quod
in promtu erat, et inter nos accendisset lampadem, considerabam
illum, et ecce! erat Abu Seid. Quare sociis dixi: proficiat vobis,
qui advenit, hospes, vel potius frigida[12] praeda! Nam, quamquam
occidit luna (lucens) domo Sirii, orta est luna poëticae, et quamquam
occidit plena luna Natrae[13], jam splendet plena luna prosae. Et
invasit eos ardor laetitiae, avolavit somnus ab oculorum hirquis,
rejicientesque quietem, ad quam tetenderant, reversi sunt ad
explicandam festivitatem, quam complicuerant. Abu Seidus quidem
intentus erat manuum suarum labori, donec, cum tollendae mensae
tempus venisset[14], diximus: delecta nos enarratione cujuspiam e
confabulationibus tuis egregiis, aut itineribus tuis mirandis!
Respondit: expertus sum mira, quae nemo vidit videntium, nec ullus
tradidit tradentium; ad maxime autem mira pertinet, quod spectavi hac
nocte, antequam superveni vobis[15], et ad vestram tetendi portam.
Petivimus itaque, ut referret, quod novum vidisset, libro vagans
gradu, et dixit: Peregrinationis arcus me exspuerunt in hanc
regionem, famelicum, miserum, gestatorem perae vacuae, ut cor matris
Mosis[16]. Surrexi itaque per silentium[17] tenebrarum, quamquam
pedes dolebant, ut quaererem virum excipientem, aut acquirerem
orbiculum panis, et pepulit me agaso famis, et fatum, cui cognomen
est *pater miri*, donec constiti ad portam domus, et properanter
dixi:

    Salvete habitatores hujus domus! Vivatis commoditate vitae
      suavis[18]!

    Nonne apud vos filio viae pauperi, itineribus emaciato, nocte
      tenebrosa erranti,

    Intestina aestuanti, famem comprehendenti, qui biduum non
      gustavit cibi saporem,

    In terrane vestra ei est refugium? Nam jam obscuravit ala
      tenebrarum demissarum,

    Estque vitae statu quietis experte. Et estne hac mansione dulcis
      potum,

    Qui mihi dicat: baculum abjice et intra, gaude humanitate et cibo
      hospitali promto!?

Dixi[19], et prodiit hinnuleus[20], super quo erat palla, et inquit:

    Per sanctitatem senis (Abrahami), qui sanxit hospitalitatem, et
      peregrinationis scopum fundavit in matre urbium!

    Nocturno visitatori, si talis supervenit, nihil apud nos est,
      quam sermo et cubitus in septo.

    Quomodo alios hospitio excipere potest ille, cujus somnus fugatur
      fame, et ossa rasa sunt ejus impetu!

    Quid tibi videtur de his, quae retuli, quid videtur?

Excepi: quid agam mansione vacua, statione socii paupertatis? Sed, o
juvenis, quod tibi est nomen? jam enim intellectus tuus in
admirationem me duxit. Respondit: nomen mihi est Seid, et patria
Feid[21]; heri hanc in regionem veni cum avunculis ex Absitis. Dixi:
auge me luce, tu, qui vivas et extollaris! Dixit: narravit mihi mater
mea Barra, quae, ut nomen edicit, est pia, se anno invasionis
Mavâni[22] nupsisse viro e primariis Sarugi et Rhassâni; hunc vero,
cum ejus animadvertisset gravitatem, quod esset astutus, prouti
ferant, secreto eam deseruisse, necdum rediisse[23], et ad hoc usque
tempus nesciri, vivatne, ut exspectetur, an mandatus sit sepulchro
deserto. Perrexit Abu Seid: signis autem fidis cognovi, eum filium
meum esse; manus tantum vacuitas me prohibuit, quominus me ei notum
facerem; ob hanc ab eo discessi jecore contuso, lacrimarum torrente
effuso; et num unquam, o prudentes! audivistis, quod hoc miro magis
esset mirandum? Respondimus: minime, per eum, cui est (clarissima)
scientia libri[24]! Perrexit: redigite eam in ordinem singularium
eventuum, memoriamque ejus sempiternam tradite foliis[25]! nunquam
enim historia similis vagata est mundi plagis. Allato itaque
atramentario et nigris ejus serpentibus[26], historiam signavimus,
uti contexuerat; dein vero elicere tentavimus sententiam ejus de
recipiendo puero. Ibi dixit: si modo gravis esset manica, leve mihi
esset educare filium. Resumsimus: si viginti aureorum tibi sufficit
summa, statim tibi eam colligemus. Dixit: qui non acquiescerem tantae
summae, quam nemo contemnere potest, nisi fatuus! Continuavit
relator. Nostrum ergo quisque in se suscepit hujus (summae) partem,
datoque se obligavit libello. Pro hoc beneficio gratias egit, largam
laudi impendens orationis copiam, donec, cum jam nimia nobis
videretur celebratio, nimis exiguum munus, fabularum protulit
ornatarum[27], quod contemtas faceret vestes variegatas Jemanicas,
usque dum appropinquavit diluculum, aurora perrupit illustrans, et
confabulando transegeramus noctem, ex quo omnis ejus occiderat lucida
stria, usque dum canescebant ejus antiae, et cujus perfecta erat
felicitas[28], donec florescebat ejus arbor[29]. Cum autem primum
conspiceretur cornu rhasalae[30], exsilivit in morem rhasalae, et
dixit: surge mecum, ut accipiamus dona, et stillatim promanare
faciamus commissas summas; nam jam volitant jecoris mei laciniae[31]
filii mei desiderio. Alae itaque ejus me adjunxi[32], donec facilem
ei reddideram successum. At postquam numeratam pecuniam bursa sua
condiderat et, fulgentibus frontis hilaris lineis, dixerat: „Deus
rependat pedum tuorum gressus; Deum imploro tibi, mea vice, tutorem!“
affantem me, „volo te sequi, ut videam filium tuum generosum, eumque
alloqui, ut respondeat“, adspexit, ut deceptor adspicit deceptum, et
ridens, ut in utroque oculo lacrimae reciprocarentur[33], declamavit:

    O tu, qui decipientem splendorem[34] pro aqua habuisti, cum
      narrarem, quod narravi!

    Non putavi, absconditum mansurum esse dolum meum, aut dubiam fore
      intentionem.

    Per Deum! nec uxor mihi est Barra, nec filium habeo, a quo
      cognominatus fuerim;

    Sed variae sunt mihi artes magicae, quas novas inveni, nec
      aliunde duxi,

    Et quae nec Azmaï[35] retulit in relationibus suis, nec pertexuit
      Cumeit[36];

    His utor mediis consequendi, quae manus decerpat, quando
      desidero;

    Si vero supersederem, immutaretur status meus, non obtinerem,
      quod obtinui.

    Accipe igitur excusationem et condona, si peccatum commisi
      crimenve!

Hic valedixit et abiit, corde meo Rhadhâae[37] depositis carbonibus.

    1. D. S. Scholl.: quod nocte incipiente luna luceret, deinde vero
      occideret. Sed cur non: cujus obscuritas lunae lumine erat
      illustrata?
    2. Scil. ejusmodi amuleta similia sunt lunulae, vel potius soleae
      ferreae equi.
    3. Dicitur hunc veterum Arabum oratorem, cum duas conciliare
      vellet gentes, per dimidium diem locutum esse, nec unum
      repetiisse verbum. Cfr. Decas ed. alt. p. 1.
    4. I. e. hospitis. Arabes, dicitur, noctu migrantes latratum
      ciere solent, ut viam rectam inveniant. Posset vero et hac
      Scholl. animadversione supersederi, cum hominibus noctu
      accedentibus etiam invitis canum latratus oritur.
    5. I. e. qui, quod opus habet, aperte fateri non audet. D. S.
      Scholl. non consentiunt cum lexicis; illis enim auctoribus
      designatur, qui aperte mendicatur. Dissensus ortus videtur ex
      ea verbi notione, qua est: irruere, urgere.
    6. Vel: cibum hospitalem.
    7. Scil. dicendo: amplo et commodo fruaris loco!
    8. Proprie: buccella.
    9. A. v. cujus vagatur vagans.
    10. Vel: detectae, ut facies mulierum, quarum sunt retecta vela.
      Id vero est: diurnae.
    11. Vel: consuetudinem cum eo inivimus.
    12. I. e. jucunda.
    13. E mansionibus est lunae; duae scil. stellae spithamae
      intervallo separatae, inter quas ut nebula apparet nasus
      leonis. Notat vero etiam prosam, sive orationem sparsam, non
      vinctam.
    14. A. v. cum id, quod prope eum erat, postularet, ut tolleretur,
      vel, tolli vellet.
    15. Accusatur Haririus, quod hoc verbum non recte adhibuerit; sed
      liber est a culpa, si, quae Castellus de hoc verbo habet,
      agnoscimus.
    16. Quod spe vacuum erat.
    17. A. v. cum quiesceret (duraret) nox.
    18. Proprie: humefactae, uvidae.
    19. Proprie: dixit.
    20. Pr.: foetus vaccae silvestris.
    21. Feid, vel Faid, D. S. Scholl. dicunt stationem in via Meccae;
      quae tamen animadversio est nullius pretii, cum multae viae
      Meccam ducant. Ex Abulfedâ, ed. Rommel, p. 81 scimus: urbem
      esse parvam in Nagdo, mediâ viâ, qua peregrini religiosi Irakae
      incedunt a Cufah ad Maccah.
    22. Et hic D. S. Scholl. nimis parce: „locus dicitur in via
      Meccae.“ Ex Scholl. ad Hamasam discimus, Mavân dictum esse
      locum inter Rabasam (quae traditur in pagis ad Medinam
      pertinentibus) et Nokram, quam invenimus in via Medinâ ducente
      Feidum.
    23. A. v. *et huc tractim*.
    24. Korani.
    25. Proprie: foliorum ventribus.
    26. I. e. calamis. Perperam Schult.: et reliquo instrumento.
    27. Proprie: phrygionicae vestis confabulationis.
    28. A. v. cujus perfectae erant felicitates.
    29. Schult. legit *Amud* pro *Aud*; inde vertit: cum columna
      diluculi prorupisset. Sed dies oriens hic comparatur arbori,
      cujus rosei se explicant flores. Minus placet sententia D. S.
      Scholl.: comparatur arbori, cujus folia ex involucris
      promicant. *Infathara*, fissus fuit, etiam ad florum involucra
      referri potest.
    30. Vel: gasalae i. e. solis.
    31. Proprie: fissa.
    32. I. e. dextram meain dextrae ejus junxi.
    33. Proprie in usu est de sonis, in gutture se reciprocantibus.
    34. *Sarab* splendor est deserti, aquae speciem prae se ferens,
      sed ludens sitientes. Cfr. Lebidi Kazidam Moallakam v. 15.
    35. Nomen integrum est Abu Saïd Abdo’lmelik bin Koreib bin Azem
      bin Abdo’lmelik bin Azma bin Mothhar bin Riach bin Omar bin
      Abdo’llah Bahelita. Plura vide in Dissertatione de Moallaka
      Lebidi, p. 87; cfr. Consessum Taurisensem.
    36. Tres vixerunt poetae Cumeit dicti: primus ante Islamum, alter
      ante et post Islamum stabilitum, id quod notat vox Muchdharim;
      tertius, Cumeit bin Seid, post Mohammedem, ad sectam Schiitarum
      transiit, carminaque omnium pepigit longissima, ut in
      proverbium abierint.
    37. Rhadhâ, vel Gadhâ, arbor est, cujus lignum prunam
      vivacissimam praebet.


VI
Mararhiensis[1].

Commemoravit Haret Hammamita. Versabar Mararhae in concilio
regiminis[2], cum, mentione eloquentiae facta, omnes, qui aderant, ex
equitibus calami et dominis praestantiae, consentirent, non
superesse, qui enucleate componat, et hac in arte versetur pro
lubitu; nec restitisse post praecessores, qui inveniat viam candidam,
tractatumve defloret virgineum[3]; sed seculi hujus scripto res
praestantissimos, facundiae frenorum potentes, mendicos[4] esse
respectu majorum, etiamsi possideant eloquentiam Sachbani Vajelitae.
Erat autem in consessu vir, sedens in angulo[5], ubi famuli stare
solent; et quotiescunque illi modum excedebant in curriculo, et
meliores vilioresve spargebant e cophino suo dactylos, limus ejus
prospectus[6] elatusque nasus indicabat, eum terrae adhaerere[7], ut
prosiliat; contractum jacere, ut orgyiam extendat[8]; arcus
laxatorem[9] esse, qui sagittas dolet; cubitorem, qui quaerat
jaculando certare. Cum autem evacuatae essent pharetrae, rediisset
tranquillitas, quiescerent procellae, cohibitus erat contradicens,
(cessarent strepitus, silerent increpatus et increpans)[10], accessit
ad multitudinem et dixit: o homines! rem fecistis stupendam et a
scopo aberrastis vehementer, dum magnifecistis ossa putrida,
excessistis favendo praeteritis, et despexistis generationem, qua
vestri sunt fratres, quaeque vobis juncta est amicitiis. Oblitine
estis, o peritissimi nummorum exploratores, magorum antistites in
solvendo et nodando, quod novae ediderunt venae, quove bimus
equus[11] ad certamen provocat quinquennem, parabolarum castigatarum,
metaphorarum dulcium, epistolarum balteatarum, rhythmorum venustorum?
Et num prisci, si recte considerat nunc vivens, alias sententias
protulerunt, quam e fontibus haustas, qui nunc quoque
frequentantur[12]; quam fugaces[13], quae nunc quoque compedibus
vinciuntur; ab illis per manus traditas ideo, quod prius nati erant,
non ideo, quod abigens a rivo[14] accedentem superat? Mihi quidem
notus est, qui, quando scribit[15], pingit; quando exponit[16],
vestem texit Jemanicam; quando latius evagatur, deaurat[17]; quando
compendiose loquitur, miracula edit; quando ex tempore loquitur,
attonitos facit; quando nova producit, corda findit. Excepit, qui
prae ceteris respiciebatur in concilio, primatum illorum oculus: quis
hunc saxum tundit[18], et harum proprietatum est admissarius[19]?
Respondit: hippodromi tui socius[20], pugna tibi adversarius, et, si
vis, exerce generosum[21], voca responsurum, ut videas, quod mireris.
Resumsit ille: o quisquis es! milvus nostra regione non fit aquila,
et facile nobis est distinguere argentum a glarea; raro autem, qui se
exponit certamini scopum, evadit morbo incurabili; raro, qui pulverem
ciet probationis, effugit contemtus festucas. Ergo tu, honorem tuum
ne prostitue ignominia afficienti[22], nec averte te a consilio bene
consulentis! Regessit: quisque suae sagittae optime novit signum, et
certe[23] nox suam prodet auroram. Hominibus ibi clam deliberantibus,
qua re puteum ejus explorarent, virique agerent experimentum, unus
inquit: meae eum cedite parti, ut eum petam historiae meae
silice[24], quae nodus est intricatus[25], nummorum dijudicandorum
lapis lydius. Ornarunt eum itaque dominio, ut rebelles quondam Abu
Naâmam[26], et accedens ad virum illum inquit: scias velim, me,
cognatum[27] huic[28] praefecto, statui meo providisse dulci
eloquentia, et ad reparanda curvata sufficiens habuisse auxilium in
civitate mea, in facultatum copia et alendorum paucitate. Sed cum
tergum meum aggravatum esset et periisset tenuis pluvia, ad illum
contendi ex oris meis cum spe mea, et oravi, ut mihi restitueret
nitorem et me irrigaret; et laetus erat ob adventum meum ac lubens,
et mane me bonis cumulavit vespereque. Petenti vero tandem mihi
licentiam, domum revertendi tergo laetitiae, dixit: ego mihi firmiter
proposui, tibi non dare viaticum, nec concedere[29], ut relictis tuis
te adjungas, nisi ante discessum tuum componas epistolam, qua statum
tuum ita explices, ut vocabulorum binorum prioris litterae omnes sint
punctatae, litterae posterioris distinctae sint puncto prorsus
nullo[30]. His auditis totum annum exspectavi facundiam meam, sed non
edidit verbum; totum annum mentem excitavi, sed aucta est sopore;
omnes[31] doctos auxilio vocavi, sed quisque caperata fronte se
avertit. Si ergo vera de te retulisti, fac, veracitatis tuae proferas
testimonium[32]! Respondit: ad cursum incitasti equum cursorem,
rigationem postulasti aquam effusam, arcum transmisisti in
fabricatorem, domum habitare jussisti exstructorem. Tum, postquam
cogitaverat, donec plenam fecerat[33] venam[34], abundans lac
camelae, dixit: erioxylon[35] inde atramentario, sume instrumentum et
scribe: Liberalitas, o tu, cujus felicitatis exercitum Deus
confirmet! ornat; avaritia, o tu, cujus inimicorum oculos[36] fortuna
deprimat! dedecorat; nobilis remunerat, ignavus frustrat; hospitalis
excipit, sterilis[37] terret; benignus nutrit, rixosus festuca
laedit; donum salvat, retardatio angit; preces custodiunt, laus
purificat; ingenuus retribuit; denegare, quod jure est debitum,
ignominia afficit; projicere verendos[38] est error, frustrare filios
spei est crudelitas; nemo avarus est, nisi imbecillis mente; nemo
decipitur, nisi tenax; nemo pecuniam condit, nisi miserabilis, nec
contrahit manum pius. Nunquam desinant[39] promissa tua liberare
fidem, consilia tua sanare, clementia tua ignoscere, luna tua
splendere, dona tua ditare, inimici tui te celebrare, gladius tuus
perdere, potestas tua aedificare, petens a te decerpere[40], te
laudans colligere, liberalitas tua juvare, coelum tuum pluere, copia
tua redundare, repulsa tua deficere! Qui spem suam in te posuit,
senex est similis umbrae pomeridianae, cui nihil restitit; adiit te
mente acerrimae aviditatis[41]; laudavit te selectis[42], quae dote
donare necesse est; desiderium ejus autem facile expletur; quae
animum ei tuum propensum reddant, sunt manifesta. Laus ejus pro
praeda habetur, vituperium timetur; pone se habet familiam numerosam,
quam tetigit adversitas, expilavit iniquitas, totam obruit macies,
dum ipse versatur in lacrima respondente[43], tristitia
liquefaciente, cura inhaerente, moerore modum excedente, quod spes
frustrata est, neglectus canitie sparsit, inimicus dentes collisit,
tranquillitas evanuit; neque vero declinavit amor ejus, ut iram
provocaverit[44]; nec malos fructus tulit arbor ejus, ut resecetur;
nec exspuit[45] pectus (cogentia), ut excutiatur; nec nodosum erat
vinculum[46], ut odio habeatur. Liberalitas ergo tua postulat, ut
quae ei sunt praestanda non rejicias; sed spem ejus fac candidam[47],
auferendo dolorem! Divulgabit laudem tuam in mundo suo, o tu, qui
vivas ad removendam tristitiam[48], erogandas opes, sanandam
aegritudinem, tuendos senes, societate copiae et laetitiae nitentis,
quamdiu visitabitur[49] domicilium divitis et timebitur intentio
malevoli[50]! Salve! Cum autem epistolam dictando ad finem
pervenisset, et in praelio eloquentiae fortitudinem suam
demonstrasset, multitudo ei gratificata est facto et dicto, largum
ostendens favorem et liberalitatem. Interrogatus vero, qua in gente
ejus sit origo, qua in valle ejus lustrum, respondit:

    Rhassan nobilis mea est gens, Sarugum patria mea pristina.

    Domus quidem illa solem aequat splendore et loco excelso;

    Mansio autem dicta paradisum, salubritate, amoenitate et pretio.

    Euge vitam, quam in ea transegi, et gaudia perfecta,

    Diebus, quibus limbatam tractabam vestem in ejus hortis, litans
      genio[51],

    Juventutis stola superbiens, revelatas conspiciens delicias
      pulchras,

    Non metuens fortunae vicissitudines, nec casus ejus vituperandos!

    Si homo moerore perderetur, ego mortuus essem moerore constante;

    Si redimi posset vita praeterita, ego eam redimerem pretioso
      cordis sanguine.

    Mori antiquius est viro, quam vivere vitam jumenti,

    Quem annulus contemtus ducat ad magnas[52] et injurias,

    Et leones videt discerptos unguibus injuriosis luporum.

    Peccatum autem imputandum est tempori; nisi ipsius esset mala
      indoles, non inconveniens foret habitus[53];

    Ipsum si recte staret, status etiam in eo recte se haberent.

Posthaec perlata ejus historia ad praefectum, iste os ejus margaritis
implevit, eumque adegit, ut ad ipsum se reciperet, quo praeesset
scribarum concilio; at suffecit ei donum, ab isto principatu eum
retinuit fastidium. Dixit, qui retulit. Equidem cognoveram lignum
arboris ejus, antequam maturuerant ejus dactyli; et prope aberam, ut
ejus pretium indicarem, antequam fulserat plena ejus luna; sed
palpebrae nictu innuit, ut ne extraherem gladium ejus e vagina. Jam,
cum exiisset plena cum pera, discessisset potitus victoria, eum
secutus sum, amicitiae officium exsecuturus, reprehensurus scilicet
eum ob recusatum praesidis munus; verum se avertit ridens et
declamavit modulans:

    Vagari per regiones cum paupertate, antiquius mihi est, quam
      munus.

    Nam praefectis[54] est asperitas et objurgatio, eheu quanta
      objurgatio!

    Et nemo eorum bene facta complet, et firmat, quod constituit.

    Nec te decipiat fallens deserti splendor, nec aggrediaris rem non
      perspectam[55];

    Quot enim somniantes, laetati somnio, terrore percussi sunt
      expergiscentes!

    1. Mararha, vel Maragha, urbs est Aderbiganae. Ibn Haukal, vert.
      Ouseley, p. 157 dicit: Maragha is nearly of the same size as
      Ardebil; in former times it was the seat of government: it has
      villages and suburbs, orchards and gardens, and land improved
      by agriculture.
    2. Secus Schult. habet *eruditionis*.
    3. I. e. producat novum. Schult.: qui dissertationem virginem
      posset conscendere.
    4. Pr.: domesticos, ob quos sumtus facere necesse est. Schult.:
      clientes.
    5. Vel: in margine, ora.
    6. Vel: palpebrarum contractio.
    7. I. e. silere. Schult.: oculos in terram defigere.
    8. Schult.: ut mox amplo passu emicaret.
    9. I. e. qui remiserit arcus nervum.
    10. Verba inclusa exstant in editione Percivalii.
    11. Vel: camelus.
    12. Perperam Schult.: quam qui aquariis turbidis et calcatis
      veniant comparandi, e quibus nihil celsum ac venustum eluceat.
      Neutiquam orator veteres vult vituperare.
    13. Sententias, quae ob pulchritudinem mox in omnium ore sunt,
      comparat cum celerrimis antilopibus.
    14. I. e. e vita discedens, allegoria e vita pastoritia desumta.
    15. Vel: tractatum componit.
    16. Vel: comparationes instituit.
    17. Alius est in ed. Percival. commatum ordo.
    18. I. e. quis est detrectator? D. S. Scholl, saxum hic notare
      dicunt: honorem, aestimationem. Schult. explicat: quis durum
      hoc saxum nobis perfregerit?
    19. I. e. dominus, possessor.
    20. Vel: compar tibi in hippodromo.
    21. Scil. hunc.
    22. Vel: vituperiis, aut locis, ubi vituperiis afficiatur.
    23. Male Schult.: et nunc statim.
    24. Secundum D. S. Scholl. silex notat: quod alicui in certamine
      par est.
    25. Pr.: difficultas nodorum.
    26. Abu Naâma cognomen est Kathrensis, oratoris et poetae,
      tempore Muzabi, filii Subeiri, quem rebelles dicti Alasariket
      Chalifam salutaverunt viginti per annos.
    27. Perperam Schult.: in comitatu hujus viri principis.
    28. Ambiguum est, utrum dicere velit *hujus urbis*, an *hujus
      provinciae praefecto*.
    29. Vel: dispersionem tuam recolligere.
    30. In lingua latina sola littera _i_ puncto insignitur; in hac
      ergo artificium illud, quo prima quaeque vox litteris punctatis
      constat, altera quaeque mon punctatis, locum habere non potest.
      Similia occurrunt in Consessu Ahvasensi et Samarcandensi.
    31. Reprehenditur hic Haririus a popularium suorum nonnullis ob
      vocem Katheba, *omnes* notantem, quippe quam ex usu non sit
      licitum ponere statu constructo.
    32. A. v. proferas testimonium, si es e veridicis.
    33. Vel: existimabat.
    34. Pr.: prima e puteo scaturiens aqua, ingenium.
    35. Quod ab iis, qui calamis scribere solent, atramentario
      inditur, ut carpta lana, gossypium, sericum, ad continendum
      atramentum.
    36. Vel: cilium.
    37. Vel: sycophanta, delator.
    38. Schult.: necessarium.
    39. Licet etiam vertere: nunquam desinunt.
    40. Perperam Schult. verbum adhibet finitum.
    41. Pr.: adiit te sensu, cujus aviditas salit. Non bene Schult.:
      opinione bona.
    42. Selectae orationes vel versus *sponsis* hic comparantur, quae
      dotare necesse sit.
    43. Intelligit facilem et largam.
    44. Vel: ut ira eum persequatur.
    45. I. e. non pronuntiavit.
    46. Nihil molesti erat in mea tecum conjunctione.
    47. Imple.
    48. Sic Castellus. D. S. Scholl. interitum notat. Utrumque
      confirmat in Lexico Arabico-Latino Freytagius.
    49. A. v. obruetur.
    50. Vel: socordis, vecordis. Schult.: aut metuitur tergiversatio
      sordidi.
    51. A. v. *secans propositi*, i. e. cujus pro arbitrio cedebant
      proposita, vel, perficiens quae vellem.
    52. Subintellige: calamitates, vel peccata. Non convenire mihi
      videtur, quod Scholiastae supplent: dignitas.
    53. Vel: mos, natura.
    54. Intelligendi sunt urbium et provinciarum praefecti.
    55. Vel: dubiam, ambiguam.


VII
Barcaidensis.

Narravit Haret Hammamita. Proposueram mihi proficisci Barcaido; at,
cum fulgura venientis festi conspicerem, respui ab illa urbe
discedere, nisi testis fuissem diei ornatûs. Cum autem advenisset cum
officiis suis lege sancitis et ultro praestandis, equitesque et
pedites coegisset, nova, ut mos praecipiebat, veste indutus, item ac
alii prodii ad colendum deum. Iam cum templi coetus esset congregatus
et consertus, compressioque spiritum intercludere inciperet, senex se
ostendit pannulis duobus laceris, velato utroque oculo, sub brachio
gestans sacci pabulatorii instar, ductus vetula dracaenae simili;
substititque ut collapsurus, ac salutavit ut pavidus; tum, precibus
peractis, quinque suos[1] in pera gyrando, schedulas promsit variis
inscriptas coloribus, nitidis characteribus, vetulaeque annosae
tradidit cum mandato, explorare liberales et, quemcunque
animadvertisset rorantis manus, ei obtrudere foliorum unum. Accusatum
hominibus fatum mihi quoque schedulam destinaverat, qua reperiebam
scriptum:

    Dies mihi oritur percusso doloribus et terroribus,

    Pessime afflicto superbis, fraudulentis, sicariis,

    Fratribus simulantibus, suadentibus detrimentum,

    Adjutoribusque ad malum exitum.

    Quantum passus sum ignibus odii, egestatis, itinerum,

    Quotiesque incessi laciniis, memoria enarrando non sufficit.

    Utinam fortuna, me infestatura, extinxisset parvulos!

    Quod si catuli mihi mei non essent vinculo et morbo,

    Spes meas non dirigerem, neque ad propinquos, neque ad potentes,

    Nec tractarem syrma demissionis tractu;

    Latibulum mihi esset laetius, et antiqua vestis antiquior.

    An vero liberali placuerit onus meum allevare nummulo,

    Conturbationisque meae ignem extinguere, aut tunicâ aut braccâ?

Perrexit Haret Hammamita. Et cum conspexissem versuum ornatum,
ortumque mihi esset desiderium cognoscendi eorum textorem,
signorumque pictorem, cogitatio autem suggereret, vetulam esse viam
consequendi, nec illicitum pronuntiaret pretium pro communicata
notitia exhibendum; observavi illam, ut currebat per singulas series,
pluviamque petebat a singulis manibus, haud ita quidem, ut labor
felici successu comitaretur ullusve manum ejus irrigaret loculus.
Sterile vero expertam corda commovendi studium, et circumeundo
fatigatam, jamque nonnisi in Deo spem superesse vocitantem et ad
schedulas reposcendas conversam, Satanas in oblivionem chartae mihi
datae induxit; non illa declinavit ad angulum meum, sed rediit ad
senem plorans frustrationem, conquerens de iniquitate fortunae. Qui
dixit: Deo sumus, Deo committo res meas; nec vis, nec potestas est,
praeterquam in Deo! cecinitque:

    Non superest candida[2], nec candidus[3]; non aqua aperte fluens,
      nec adjuvans.

    Palam est (hominum) certamen in malis facinoribus; nullus vero
      fidelis aut pretio dignus.

Perrexit: consolare animam et bona ei pollicere, tum schedulas
collige et numera! Regerente autem illa: jam repetivi et numeravi,
repperique manum perditoris earum unam oppressisse; excepit: pereas
contemnenda! amittimusne, vae tibi! praedam cum retibus fomitemque
cum ellychnio? Hoc sane molestiam est addere molestiae[4]! Abiit
itaque sectans, quam antea calcaverat, viam, quaesitum convolutam
schedulam. Cum vero mihi appropinquasset, cum folio junxi drachmam et
particulam, digito ad drachmam intento dicens: si vis nitentem,
signatum, manifesta secretum occultum; si non vis explicare, sume
particulam et abi! Cupida lunam plenam, fulgentem senem, acquirendi,
mitte, inquit, repugnantiam et sciscitare, quod tibi placet! Quare
interrogavi de ortu senis et patria, deque carmine et textore venusti
ejus ornatus, et respondit: senex est de habitatoribus Sarugi, ipse
etiam ille, qui pinxit textum tapetum. Tum rapuit drachmam ceu
accipiter, et discessit ut vibrata sagitta. Me contra angore implevit
cogitatio, Abu Seidum esse, quem intenderat, exarsitque mihi moeror
ob oculorum ejus malum, vehementerque cupivi improviso occurrens
colloqui, ut probarem artem meam physiognomicam. Sed ad eum pervenire
non poteram, nisi cervices hominum calcando, quod lege prohibitum
est, pariterque detestabar, malum inferre populo, quam inde mihi
oriturum vituperium. Mansi itaque in loco, illumque oculorum habui
vinculum, usque dum, fine precibus imposito, prosiliendi erat
licentia. Ibi ad eum volavi, eum inspectu cum palpebris ei concretis,
et ecce! perspicacia mea erat ea Abbasi, arsque physiognomica ea
Ajasi; qua re me quoque ei detexi, tunica eum donavi, vocavique ad
panem. Laetus autem ille de beneficio, et quod eum agnoveram,
invitationem ad panem meum acceptam habuit et discessit; manus mea ei
erat habena, umbra praecessor, et vetula tertius pes tripodis, nec
non observator, cui nihil absconditi. At cum nidi mei strato
assedisset, eique proposuissem, quod celeriter poteram, o Haret,
inquit, num nobiscum est tertius? Nemo, respondi, praeter vetulam.
Illi quidem nihil secreti est obvelatum, regessit. Tum ambo
pretiosissimos suos aperuit, geminosque suos versavit, flammabantque
faciei lampades ut duae Farkadae[5]. Hic ego, de salvo ejus visu
gaudens, admiransque singulares ejus agendi modos, non quiescere, nec
continere me potui, quin quaererem: quid te eo adduxit, ut coecum te
simulares, per inculta proficiscens, deserta pererrans et vastissima
emetiens spatia? Sed speciem prae se ferebat non invenientis verba
jentaculoque operabatur; necessitate demum expleta in me intendit
visum et cecinit:

    Cum tempus, quod pater est mortalium, coecum se simulet, ita ut
      recta aberret via in felicitate avertenda et donanda,

    Ego quoque coecum me simulavi, ut dicar frater coecitatis; non
      mirum est, si juvenis calceum sibi conficiat more patris.

Adjecit: nunc i in apothecam tuam et affer mihi alcali, poliens
visum, tergens manus, molliens cutem, bene olentem faciens halitum,
confirmans gingivam, corroborans stomachum, mundo positum in vase,
late spargens odores, brevi ante tritum, jucundum frictu, quod qui
tangit existimet pulverem oculis inspergendum, imagineturque olfacere
flores palmae! Ei adjunge dentiscalpium perfecte purum, quod lubenter
complectamur, pulchra formâ, invitans ad ipsum devorandum, tenue ceu
amore percitus, politum ut gladius et instrumenta bellica, gracile ut
frons virens! Dixit; et statim surrexi, ut mandatum perficerem
odoremque carnium ab eo averterem, nihil suspicans, eum, quo
falleret, in apothecam me ablegare et ludibrio habere legatum,
petendo dentiscalpium et alcali. At cum petitis quum rediissem,
tempore breviore halitu, inveni domum vacuam, senemque cum vetula jam
aufugisse. Quem ob dolum flammante ira correptus, diu vestigia ejus
sectatus sum; sed erat, quasi demersus esset in aquam, aut sublatus
in coeli sudum aethera.

    1. Digitos.
    2. Sors.
    3. Amicus.
    4. Proprie, manipulum lignorum fasci.
    5. Duae prope polum stellae.


VIII
Maarrensis.

Retulit Haret Hammamita. Inter alia temporis miracula vidi duos
adversarios accedentes ad judicem Maarrae Nomanicae, quorum alterum
jam fugerant robur et cupido, alter similis erat virgae myrobalani.
Incepit senex: juvet Deus judicem, ut per eum juvat justitiam
quaerentes! Serva mihi erat gracili statura, laevibus maxillis,
patiens laboris; modo saltans ut equuleus, modo dormiens in cunis;
frigida tactu mense Iulio, praedita continentia et fraeno, acie et
cuspide, manu et digitis, ore sine dentibus, mordens lingua ceu ea
viperae se motitante, commode incedens longo syrmate, superbiens
veste nigra et candida; cui potus dabatur, quamquam non e cisterna;
fidelis et dolosa; nunc se ostentans, nunc occultans; facta ad
utilitatem, obediens in angustia et copia; quandocunque secuisses,
junxisset; quandocunque eam removisses, sejuncta mansisset; quamdiu
eam habuisses mancipium, pulchre fecisset; etsi, quando peccasset,
dolorem excitasset et inquietasset. Hanc juvenis hicce ad finem
quendam ministram flagitavit, dedique non postulans mutuum, ea
conditione, ut fructum ejus perciperet, sed non imponeret, quod
egrederetur vires. Ille vero rem suam ei injunxit et, postquam diu
usus erat, reddidit vitiatam, offerens pretium, quod nolo. Excepit
juvenis: senex iste quidem veracior est, quam aves Katha; sed, quod
eam vitiavi, peccatum est non voluntarium, et jam, ad compensationem
illati detrimenti, pignori dedi servum, cujus utrumque latus aequale
est, genus ducentem a Kainitis[1], purum a sorde et spurcitie, locum
tenentem proximum pupillae, spargentem bonum; efficientem, quod bene
placeat; homunciones nutrientem. Quandocunque dominus constituebatur,
erat liberalis; commeatu instructus, communicabat; stigmate notare
jussus, non deficiebat; rogatus ut adderet, addebat; et, quamquam una
non manens mansione, nec nisi cum duabus coiens, facultatibus non
parcebat, bene faciendo se efferebat, socium sequebatur, quocunque
duceret, etsi non ejusdem esset generis; gaudebamusque ejus ornatu,
quamvis non allecti ejus deliciis. Utrique respondit judex: aut
claris verbis exponite, aut abite! Senem autem timide retrocedentem
loquique annitentem praevenit juvenis hisce:

    Commodaverat mihi acum, ut consuerem pannulos, quos vetustas
      detriverat et nigraverat.

    Haec fissa est in manu imprudentia, cum traherem filum ei
      insertum.

    Seni autem non visum est condonare compensationem, cum eam
      adspiceret vitiatam,

    Sed dixit: da acum similem aut pretium; nam longe abest, ut
      reficiatur!

    Retinuit igitur specillum meum oculare, et o egregium vituperium
      hôc sibi contraxit!

    Oculus ob pignus retentum aegrotat, manus non sufficit ei
      redimendo.

    Hac explicatione conjice profunditatem meae miseriae, et miserere
      ejus, qui nequit restituere!

Ibi accessit judex ad senem et, age, inquit, loquere sine fuco! Unde
sic orsus est:

    Iuro per domum sanctam et venerantes in clivo Minae!

    Si tempus me juvisset, non pignori accepissem stylum ejus,

    Nec perseverassem postulando mutuum pro acu perdita, cujus non
      solvit pretium.

    Sed infortuniarum arcus me petivit, sagittis ferientibus hinc et
      inde,

    Et mea conditio instar est conditionis illius, calamitae, noxa,
      exilium et macor.

    Fortuna nos ambos aequavit, ego miseriâ ille sum, ille est ego!

    Ille non potest liberare specillum, quod pignori cessit in manum
      meam;

    Mihi, ob inopiam, non est facultas, condonandi quae peccavit.

Iudex, cum caussam eorum cognovisset, egestatemque ac indolem
perspexisset, aureum de tapeto (quo precans utebatur) porrexit, hoc,
dicens, litem vestram dirimite et abscindite! Senex autem juveni eum
praeripuit sibique arrogavit integrum, serio, non joco, argumentans:
dimidium rata est beneficii, dimidium alterum pretium acus; nec
declino a justitia; surge autem, sume stylum! Iuvenem hoc eventu
moeror invasit, qui et judicis animum contristavit, acuens de amisso
nummo dolorem. Nihilominus, tristitiam juvenis demulsurus, duas
drachmas ei, parum de multo, largitus, addidit: in futurum ergo ne
habete commercium, evitate lites, nec me postulate diremtorem; nam
apud me nequaquam bursa est debitorum! Quo facto surrexerunt, laeti
ob donum, praedicantes ejus laudem. Iudex contra non occultare
poterat suum taedium, ex quo saxum ejus roraverat, nec liberari ab
indignatione, quod dura ejus petra sudaverat. Tandem, stupore
dispulso, ad famulos accessit, jam, inquiens, sensum mihi subit
internum clareque nunciat intellectus, ambos illos dolo nectendo
conspirasse, non vere litigasse de peculio; quae igitur est via eos
explorandi, secretumque eliciendi? Respondente vero turbae
solertissimo, igne carbonum ejus: occulta eorum non possunt palam
fieri, nisi per ipsos; sequi jussit apparitorem, qui reduceret. Coram
stantes alloquitur; veram juvencae vestrae camelae aetatem[2] mihi
dicite; hac sub conditione a vindicta fraudis liberi eritis! Hic
juvenis timide retrocessit, frustra loqui tentans, declamavitque
senex:

    Ego cum Sarugensis, hic meus filius; catulus autem, experientia
      ut docet, similis est leoni.

    Manus illius et mea tetigerunt nunquam acumve, specillumve;

    Sed fortuna mala, iniqua, eo nos adegit, ut, quibus opus habemus,
      mendicemur

    A quocunque rorante manum, dulci lacum, et crispo dextram et
      clauso,

    Omni arte et venationis dolo; nunc seriis, quando commodum
      promittant, nunc ludicris;

    Ut rorem portemus in sortem nostram tristem, consumamusque vitam
      victu miserabili,

    Mors dum insidiatur, superventura, nisi hodie, at crastino.

Regessit judex: macte dulcedine profusionum oris tui! et euge! tibi
vocarem, nisi esses deceptor. Adhortor te et, ut tibi caveam, moneo,
ne posthac cum judicibus dolose age, sed metue vim suo arbitrio tecum
acturorum; non omnis dominus remittit, nec omni tempore auditur
blanda oratio! Quod consilium se secuturum, et a personae suae
dissimulatione se contenturum, promittens, senex cessit ab ejus
latere, fronte dolo nitente. Dixit Haret Hammamita: non vidi
mirabilius in itinerum ambagibus, nec legi simile in librorum
voluminibus.

    1. Kain notat etiam fabros ferrarios; in hos tecte intendit.
    2. I. e. veritatem.


IX
Alexandrinus.

Dixit Haret Hammamita. Abripuit me alacritas juventutis et acquirendi
desiderium, ut pererrarem quod terrarum est inter Farhanam et
Rhanam[1]. Gurgites vadabam, ut decerperem dactylos, et in pericula
irruebam, ut consequerer necessaria. Perceperam autem ex ore
doctorum, et e mandatis sapientum memoriae mandaveram, prudentis
esse, si urbem peregrinam intraverit, sibi conciliare ejus judicem,
et vindicare ejus favorem, ut tergum habeat firmum in litibus et
securus sit ab injuria magistratuum. Hoc ergo praecepto utebar regula
et rerum mearum habena, nec intrabam urbem, nec lustrum penetrabam
leonis, quin praefecto me admiscerem, ut aqua solet vino, curaque
ejus confirmarer, ut corpora spiritu. Dum autem versabar apud judicem
Alexandriae, vespera frigida, allatusque erat eleemosynae thesaurus,
ut eum dispertiret pauperibus, ecce! intrat senex stupendus, tractus
a foemina prole praedita, quae dixit: Deus juvet judicem, semperque
acceptum habeat! equidem mulier sum de nobilissima radice et
purissima origine, generosis patruelibus et matruelibus; character
meus est castitas, natura modestia, mores commodi, magnumque inter me
et consortes discrimen. Sed pater meus procantes domos celsitudinis,
dominos divitiarum, silere jussit, male excepit respuitque
conjunctionem, argumento utens, quod jurejurando se obstrinxerit, non
alium se accepturum esse generum, quam qui artem exerceat. Inde, fato
ad miseriam et noxam meam sic determinante, factum est, ut hic
deceptor prece adiret patrem meum, ejusque per familiam juraret, se
conditionibus ejus convenire, longum quippe per tempus margaritam
conseruisse margaritae vendidisseque aureis. Pater vero meus, absurdi
mendacii offuciis deceptus, me ei matrimonio dedit, priusquam statum
ejus exploraverat. At ego, e spelunca mea educta, a propinquis
remota, in tentorium ejus portata et jugo ejus subdita, repperi eum
desidem, cubatorem, lecto et somno deditum. Bene plumata et ornata,
suppellectile et mundo ad eum veneram; sed non desiit vendere foro in
justitiae, pretiumque consumere omnibus dentibus commoliendo, donec
omne peculium meum disperserat et miseriae suae impenderat. Cum jam
quietis me oblitam fecisset, et domus magis vacua esset, quam palma,
alloquenti: heus tu! adversitas non amplius permittit delitescere,
nec aroma superest post Arusum[2]; surge ergo, ut acquiras arte tua,
et fructum collige tua praestantia; respondit: malam fortunam premere
artem suam, ob dominantem in mundo pravitatem. Puerum autem ab eo
habeo macrum ut dentiscalpium, et nostrum neuter accipit quo
satietur, nec sedare possumus ob famem lacrimas. Adduxi illum itaque
ad te, et coram te constituo, ut probes ea, quae praetendit, tum
dirimas, ut tibi indiderit Deus. His auditis judex ei appropinquavit
dicens: audivi historiam nuptiarum tuarum; nunc te defende! si non -
veste te exuam mandaboque carceri. Hic humi defixit oculos ut vipera,
tum vehementi praelio accinctus cecinit:

    Audi historiam meam, quae, exposita, risum simul movet et fletum!

    Vir sum, cujus in proprietatibus nihil est vitii, de
      existimatione nihil dubii.

    Sarugum est patria; qua natus sum; Rhassan radix, ad quam genus
      refero;

    Labor meus, studere; scientiae me immergere, intentio; o
      intentionem optimam!

    Sors mea, magia verborum, e quibus conflo prorsam et vorsam.

    Profunda peto eloquentiae, eligoque margaritas et extraho,

    Fructumque maturum, decerpendum, carpo, dum alii nonnisi ligna
      caedunt.

    Ac argenteam quidem phrasin sumserim, a me conflata dicitur
      aurea.

    Tempore praeterito veto eruditione mea eliciebam opes et
      mulgebam,

    Pedisque planta, ob illius honorem, dignitatis gradibus
      insistebat, quibus deest altior,

    Diuque ad sedem meam afferebantur dona, quorum non accepti erant
      datores.

    At hodie a quocunque suspendeatur spes, ejus in foro eruditio est
      merx spreta;

    Nullus (eruditionis) filiis servatur honos, nulla habetur ratio
      cognationis cum illa et vinculi;

    Quasi in atriis suis cadavera sint, quorum fugitur et evitatur
      foetor.

    Consternatus itaque est animus fortunae in me decretis
      mirabilique mutatione,

    Brachium languet ob vacuitatem manus, impetum faciunt curae et
      aerumnae,

    Eoque adduxit illaudabile tempus, ut tentarem, quod maculat
      famam.

    Vendidi enim, donec non supererat cilicium, nec stragulum, quo
      volutarer,

    Emique credito, donec humerus aeris alieni onere premebatur, quo
      levior est interitus.

    Postea complicavi intestina, esuriens quinque dies; at cum fames
      crearet dolores,

    Non videbam praeter suppellectilem ejus mercem, qua vendenda
      obirem et fatigarer.

    Cucurri autem animo invito, lacrimante oculo, corde moerente;

    Insuper, manum isti injiciendo mutuum non supergressus sum
      placitum, ut inde ira exorta sit.

    Quod si autem iram ejus excitavit imaginatio, digitos meos
      margaritas conserendo quaestum facere,

    Meve, cum procarer, offuciis usum esse, ut voti compos fierem;

    Per eum juro, cujus ad Caabam tendunt viatorum catervae,
      generosis vectae camelis!

    Dolose agere cum pudicis, non est mos meus, neque character,
      fucare mendacia.

    Manus autem, a prima inde juventute, nihil tetigit, quam acutos
      (calamos) et libros.

    Sic cogitatio mea connectit monilia, non manus; et carmen est,
      quod consero, non catena odoratarum sphaerularum.

    Haec est ars, qua me imbutum esse colligereque victum contendi.

    Huic ergo expositioni aurem praebe, ut praebuisti illi, et, sine
      personae respectu, statue, quod necesse est.

Ita quum gypso illevisset orationis structuram perfecissetque
declamationem, judex, cujus pericardium tetigerant versus, ad
mulierem adolescentem deflectens dixit: scias velim, constare omnibus
judicibus tribunaliumque praesidibus, generationis liberalium
interitum, temporisque propensionem in sordidos; veracem ergo maritum
tuum existimo, liberum a vituperio. Ille etiam ipse, se tibi debito
rem profitens, claram ostendit lactem, demonstrationem artis
componendi adtulit, probavitque excarnibus se esse ossibus. Urgere
autem excusatum, est vitium, in opem includere, crimen; contra,
paupertatem tegere, pietas; patienterque meliora exspectare, cultus.
In latibulum itaque tuum redi, excusatum habe virginitatis tuae
patrem (qui cepit virginitatis florem), abstine a lacrimarum fluxu et
confide Dei decretis. Tum utrique eleemosynae portionem porrexit,
summae extremis digitis inhaerentem particulam, adjiciens: hoc
lactate vos emulso, hac irrigate adspergine, tolerantes fortunae
dolos et vexationes! Facile fieri potest, ut Deus afferat
liberationem jubeatque meliora. Surrexerunt ergo; et senex quidem
laetus, ut qui e carcere dimittitur, et hilaris, ut qui opulentus
evasit post miseriam. Perrexit relator: ego vero agnovi Abu Seidum
eodem momento, quo sol ejus illucescebat et objurgare incipiebat
conjux, propeque aberam, ut mirabilem ejus eloquentiam ac
artificiorum lucra proderem; sed verens, ne judex, perspecto ejus
mendacio linguaque fallaci, eo adduceretur, ut eum indignum haberet,
quem suis assuefaceret beneficiis, a verbis abstinui, ut solet
dubitans, mentionemque ejus complicavi, ut folium inserviens
epistolae; nisi quod, cum jam abiisset, et pervenisset quo
pervenisset, dixi: quodsi nobis nonnemo vestigia ejus legeret,
*palam* historiae ejus, sericique texti, ferret. Quare judex statim
unum e fidelibus suis sequi jussit, ut inquireret ejus arcana; qui,
nulla mora interposita, quasi volutatus cachinnansque rediit, ac
interrogante judice, quid novi fili Mariae? respondit: mirandum vidi,
et, quod excitabat gaudium, audivi. Illo pergente: quid est, quod
vidisti? hic: senex, ex quo hinc egressus erat, non desinebat
complodere manus, saltare, et plenis buccis canere:

    Incidissem in calamitatis ignem, impudentia expeditae,

    Carceremque visitassem, nisi judex Alexandrinus.

Quibus auditis risit judex, ut ei decideret cado similis pileus,
abiretque constantia. Dein, cum ad gravitatem reversus esset et
vehementem risum finiisset, Deum rogando veniam dixit: o Deus!
angelorum tibi proximorum custodia prohibe, ne in carcerem conjiciam
eruditos. Tum mandavit famulo: illum ad me duc. Festinans autem
quanquam abiit, nonnisi post longum tempus rediit, nuntians, illum
disparuisse. Ad haec judex: si ad me venisset, supersedere potuisset
metu; donassem ei, quod tali viro fuisset dignius, certeque
adduxissem eum ad credendum, *praesenti mundo praestare sequentem*.
Dixit Haret Hammamita. Ita cum judicem illi propensum animadverterem,
fructumque, quem enarratio ei tulisset, amissum, obruit me
poenitentia Farasdaki, cum Navâram repudiasset, et Cusaitae, cum
errorem detexisset dies.

    1. Extremam plagae occidentalis urbem.
    2. Nomen viri, quem mortuum cum extulisset conjux, alii, nec bene
      olenti, nupta, hic, iratus, mulieris odoramentorum quasillum de
      camelo, quo vehebantur, dejecit; unde mulier in illa verba
      erupit.


X
Rachbensis.

Narravit Haret Hammamita. Desiderium allectans me vocaverat Rachbam,
aedificatam Maleco, filio Tauki et morem ei gesseram, jumento utens
agili et proposito quasi stricto, non cessante. Ubi cum jecissem
anchoram vinxissemque funes, raso capite e balneo egressus, vidi
juvenem, fusum forma pulchritudinis vestitumque formositatis ornatu
perfecto; cujus manicae inhaerebat senex, praetendens, illum filium
suum occidisse, dum juvenis eum novisse negabat accusationemque
exhorrescebat. Iam autem concursus circum ambos malos bonis
miscuerat, cum, litis incendio aucto, conveniret, confugere ad urbis
judicem, suspectum quidem nequitiae et amoris majoris in pueros, quam
in puellas, ejusque ad atrium properarent, ut solet currere pullus
perdicis (vel Suleik, celeritate cursus nobilis). Qui, sene
accusationem renovante auxiliumque petente, juvenem, cujus candoris
gratiis sollicitabatur, cujusque cincinnorum decore intellectus ei
findebatur, se defendere jussit. Hoc autem reponente: mendacium est
exercitati in mendaciis in hominem sanguinis insontem, et fictio
deceptoris in eum, qui neminem oppressit; judex dixit seni: affer
itaque duos idoneos testes e Muslemis, si non — exige ab eo
jusjurandum. Regessit senex: projecit remotum, sanguinem profudit in
solitudine versantis; quomodo igitur testem habere possum, cum nemo
viderit? sed permitte, ut sacramentum ei praeeam, ut appareat, utrum
vera dicat, an mentiatur. Iudex contra: plena tibi hujus rei est
potestas percusso quippe, ob filii interitum, acerbissimis doloribus.
Unde senex juveni, dic, inquit, per eum, qui ornavit frontes
cincinnis, oculos candore et nigrore, supercilia spatio, dentes
interstitio, palpebras languore, nasos elatione, genas flamma, dentes
nitente aqua, digitos pulpa, hypochondria gracilitate! filium tuum
non occidi, neque socordia, neque data opera; nullo modo caput ejus
feci gladio meo vaginam; aliter si res se habet, coecitatem Deus
immittat in palpebras, vitiliginem in genas, capillorum defluvium in
cincinnos; staturam meam feriat siccitate, rosam meam pallore,
moschum meum foetore, plenam lunam meam obscuritate, argenteam meam
(cutem) combustae cutis fusco colore, lanuginem obscurante barba,
capillitium atrum striis! Respondit juvenis: miseriae igne torreri
malo, quam hoc jurare juramentum, et talionem pati, quam sacramentum
dicere, quod nemo dicit. Senex autem institit, ut devoraret
(acciperet) jusjurandum, quod dolaverat, illi nimis amarum, nec
desinebat inter eos disputatio flagrare et consensus via salebrosa
esse, dum juvenis, detrectans, gracilis corporis agitatione cor
judicis rapiebat ipsumque sibi vindicare suadebat, donec amor animum
ejus vicit, pectori firmiter inhaesit, doloreque dementante et
desiderio in errorem ducente indidit, ut juvenem, liberatum, sibi
sumeret, retique senis extractum ipse venaretur. Dixit ergo seni:
visne, quod victori est convenientius pietatique propius? Respondit:
quodcunque innueris, sequar, nec tardabo. Resumsit ille: meum
consilium est, contentione abstineas, contentus centum siclis, quorum
partem statim solvam, alteram tibi pendam ut contigerit. Minime,
inquit senex, repugno; modo promissis tuis stes. Solvit itaque judex
viginti, famulos suos jubens complere quinquaginta. Sed veste
temporis vespertini magis magisque evanescente, ideoque pecuniae
pluviam colligendi deficiente copia, cum judex dixisset: sume quod
pendo, nec urgeas; mihi officium incumbere agnosco, cras dandi
operam, ut, quod restat, paullatim tibi affluat; respondit senex:
quod dixisti fac, ea sub conditione, ut hac nocte ei inhaeream eumque
observet oculi mei homunculus, donec postquam, orta aurora, reliquum
pactae summae solutum fuerit, pullus egrediatur ex ovi putamine, et
insons judicetur, ut lupus sanguinis filii Iosephi. Ad quae judex
dixit: non imposuisti limites excedens, nec postulasti iniquum.
Perrexit Haret Hammamita. Equidem, audita eloquentia tali, quali
gloriam nactus est Sureich, statim animadverti, illum esse vexillum
Sarugensium, cunctatusque, donec florebant stellae tenebrarum,
solutique erant multitudinis nodi, petivi aream judicis et per Deum
obtestans interrogavi: essetne Abu Seid? Ita, respondit, Ille
venationem permisit. Adjeci: et quis est ille juvenis, qui
intellectus avolare facit. Respondit: quod ad cognationem, pullus
meus; quod ad artem, laqueus meus. Dixi: cur non contentus fuisti
formae ejus gratiis, judicemque liberum sivisti a cincinnorum ejus
tentatione? Respondit: Nisi frons ejus produxisset (cincinnorum)
*Sin*, non ego acquisivissem quinquaginta illos. Adjecit: mane hanc
noctem apud nos, ut extinguamus moeroris ignem, gaudiumque
substituamus dolori absentiae; jam constitui, orto mane evadere,
judicisque pectus urere igne suspirii. Dixit; et consumsi apud eum
noctem, per confabulationem jucundiorem florente horto arborumque
vireto, donec *grassatoris matutini cauda* coelum illustrabat
clareque apparebat aurora. Hic conscendit *viae tergum*,
praegustandamque dedit judici poenam cremationis. Mihi vero hora
discessus tradidit schedulam, firmiter conglutinatam, mandans, judici
ut eam traderem, quiete carenti, postquam certior factus esset de
fuga. Hanc rupi, ut qui se liberare vult ab epistola Motalammesi, et
ecce! repperi in ea scriptum:

    Dic post discessum judici, quem decepi, poenitenti, tristi,
      digitos mordenti,

    A sene spoliato pecunia, a juvene intellectu, duabus usto
      infortunii flammis,

    Qui erogavit visam (paratam pecuniam), postquam amor obcoecaverat
      *visum*,

    evasitque duobus privatus *visis*:

    O afflicte! deprime tristitiam! nil juvat vestigia quaerere
      amisso *visu*.

    Quod si infortunium tibi tuum nimium videatur, ut Muslemis
      interitus Husseini;

    Te acquisivisse (cogita) intellectum et prudentiam, cordata et
      ingenioso quaesita.

    Posthaec autem resiste cupiditati, gnarus, gasalarum venationem
      non esse facilem,

    Ne omnem avem insilire in laqueum, quamquam circumdatum
      splendente argento.

    Et quam saepe, qui praedam petebat, praeda factus est, et
      acquissivit nihil, praeter ocreas Honeini!

    Demitte autem oculos, ut quiescat libido, quae veste cingit
      infamiae et turpitudinis!

    Si enim exitium hominis est, sequi cupiditatem, cupidinis semina
      sunt inobsequentis stricturae oculi.

Dixit, qui retulit: statim equidem hanc schedulam rupi mille in
partes, nil curans, reprehendererne ab illo, an excusarer.

XI
Savensis.

Commemoravit Haret Hammamita. Cordis mei duritie perspecta, ex quo
Savam descenderam, auctoritate saepe repetitae traditionis nisus,
illam sanare studebam visitandis sepulcris. Mansione mortuorum, loco
cariosorum ossium, versans, vidi coetum prope sepulcrum fossum, et
feretro impositum (mortuum), qui sepeliebatur; quos ego adii,
cogitando reditum meum (ad Deum), recordandoque, qui praecesserant,
cognatos. Mortuo autem sepulto et lamentatione finita, de tumulo
despiciebat senex, manu tenens fustem, faciem obvolutus veste sua,
alium se simulaturus ob dolum, dixitque: Sic agitote vos, quibus
agere adhuc conceditur! Animadvertite, negligentes; accingimini,
minus debito facientes; visum acuite considerantes! Quid, quod vos
non contristat sepultura aequalium, nec terret infusus humus, nec
curatis venturos casus, nec praeparamini ad descensum in sepulcra,
nec ploratis cum oculo lacrimante, nec exemplum sumitis de sonante
lamentatione; nec exhorrescitis ob amicum, qui desideratur; nec
moeretis cum consessu plangentium, qui nectitur? Nonnemo vestrum
sequitur feretrum mortui, sed cor est domi; conspicit ut cognatus
conditur, sed mens infixa est exigendae haereditati; amatum solum
relinquit vermibus, ipse recessum petit, laetatum cantu et cithara.
Diu contristamini ob granum facultatibus vestris decerptum; mox
obliviscimini extirpatos amicos; vehementer timetis, ne incidat
inopia; nauci aestimatis extinctos cognatos. Quin etiam in funeribus
ridetis, magis quam soletis per saltationes; jactanterque inceditis
post feretra, magis quam die donorum. A virtutum enumeratione, quam
instituunt praeficae, avertimini ad praeparanda convivia; ab orbis
dentes collidentibus ad delicias epularum. Nil curatis infelicem,
nullamque mente volvitis memoriam mortui, quasi vos clientes essetis
fati, tempus securitatem vobis promisisset, deque salute vestra
confideretis, certi eam, quae omnia destruit gaudia (mortem), pacem
vobis esse concessuram. Nequaquam! Falsum est, quod cogitatis. Et
repeto, nequaquam! vos id haud dubie experturi estis. Tum cecinit:

    Heus tu, qui te prudentem credis! Quousque, frater imaginationis,

       Cumulabis crimina et vitia, omniaque committes peccata?

    Nonne manifestum tibi est vituperium? Nonne monet te canities,

       Cujus in monitis nihil dubii? Nec vero obsurduit auris.

    Nonne vocat mors, vocemque suam te audire facit?

       Nonne vereris interitum, ut tibi prospicias et cures?

    Quamdiu acie oculorum praestricta vagatus es in socordia et
      incessisti gloriosus in superbia,

       Et propensus fuisti in ludum, quasi mors non esset communis?

    Et quousque declinabis, tardabisque corrigere

       Vitia, omne genus peccata in te contrahentia?

    Ad iram provocato domino, non conturbaris;

       Conatus vero si frustra fuerit, ureris tristitia.

    Micante tibi flavi (auri) signo commoveris;

       Sed transeunte feretro simulas moerorem, quem non sentis.

    Monenti bona repugnas, difficilem te praebes et avertis;

       Obsequeris erranti, mentientique ac calumnianti.

    Voluptatibus animae studes, insidiarisque pecuniae,

       Immemor tenebrarum sepulcri, eorumque, quae tum sequentur.

    Utinam fortuna benigno te oculo adspiceret, quando visus tuus te
      seducit,

       Nec, quando admonitio tristitiam dispellit, moereres!

    Sanguinem seres, non lacrimas, quando videbis, nullam summam

       Prodesse in atrio conventus, nec patruum, nec avunculum.

    Est mihi, quasi te viderem, ut in profundum demitteris et
      mergeris,

       Familiaque te tua tradit angustissimo foramini.

    Corpus jacet exporrectum, ut id devorent vermes,

       Donec lignum tritum est, putrueruntque ossa.

    Tum non refugium, quin prodeas parata via,

       Ponte porrecto super ignem tendentibus.

    Quot duces jam errarunt, et gloriosi humiliati sunt,

       Quotque docti caespitarunt, clamaveruntque, o malum mergens!

    Praepara igitur festinanter, inconsiderate, quo dulcescat amarum!

       Vita tua prope abest ab interitu, necdum conversus es a
         peccatis.

    Nec confide fortunae leni et laetificanti,

       Invenireris alioqui ut deceptus vipera, spuente venenum!

    Deprime elationem tuam! mors tibi occurrit;

       Iugulo, ossibus, inhaeret, nec cedit, quando impetum molitur.

    Cave, ne asperum te praebeas, adjutus fortuna,

       Verbumque frena fugax; felicissimus est, qui frenat!

    Subleva fratrem moeroris, et fidem habe, si loquitur,

       Et corrige malefactum! bene illi, qui correxit!

    Pluma eum, cujus plumae defluxerunt, bonis, quae omnibus
      communis, et quae habes propria;

       Nec dole detrimentum, nec avidus collige;

    Malos mores odi; manum assuefac liberalitati,

       Nihil curans vituperantes, dum eam removes ab avaritia;

    Animae para commeatum bonum; evita, quorum in fine est noxa;

       Instrue navem itineris et metue abyssum maris!

    Haec sunt, amice, quae praecepi, monuique ut, bonus monitor;

       Beatus vero vir ille, qui praeceptis meis viam suam dirigit!

His dictis anteriore manicae parte retegens brachium firmiter
ligatum, non ligamentis fracturae, sed fraudis, liberalitatem
provocatum id extendit, habitu impudentiae, coetumque vulsit, donec,
farta erat manica et impleta; tum tumulo descendit, donis acceptis
gaudens. Dixit, qui retulit: equidem a tergo traxi limbum vestis
ejus; quo facto se convertit haud invitus adspexitque salutans. Et
ecce! erat Abu Seid, cum forma sua propria et mendaciis, cum ornatu
suo et turpitudine. Proinde ei dixi: quousque o Abu Seid insidiosa
nectis orationes artificia, ut capias praedam, nec curas
vituperantem? Respondit sine pudore et meditatione:

    Intellectum adhibens, mitte vituperium!

    Dic mihi, num hodie vides ullum mortalium,

    Qui non alea vincat populum,

       Quando plena ei est potestas?

Ego vero, apage, inqui, senex inferni, jumentum dedecoris! Nemo tibi
similis est gratia manifesta et spurcitie recondita, nisi fimus
argento obductus aut latrina calce illita. Sic separavimus nos, ego
dextram petens, ille sinistram, ego versus austri flatum tendens,
ille septemtrionum.

XII
Damascenus.

Narravit Haret Flammamita. Consessi Iraca Rhutam; equos quippe
possidens paratos, optima gaudens fortuna, otio conversus ad ludicra,
plenitudine uberis agitatus. Quam cum attigissem animo fatigato et
emaciatis camelis, repperi eam, ut describitur narrantium linguis,
continentem omnia desiderata et delectantia oculos; et, laudans
gratiam incepti, freno dato cupidini, frangere coepi sigilla
voluptatum, decerpere fructus gaudiorum. Tandem caterva aliqua Iracam
proficisci instituebat; ego vero animum jam receperam, visitabatque
me, ut a mortuis rediens umbra, memoria domus desideriumque
cisternae; dissolvi itaque tentorium absentiae et instruxi equum
cursorem reditus. Cum autem parati essent socii et de omnibus quam
optime convenissemus, iter suscipere metuimus sine comite protectore,
et in omnibus tribubus ejus modi virum quaesivimus, mille artes
adhibentes, talem ut inveniremus. Sed nulla inveniebatur in gente, ut
in mentem veniret, nullum adeo reperiri in universo viventium genere,
nutantibusque propositis profecturi deliberationis causa stabant ad
portam Gairun, nec desinebant nectere et solvere et, modo firmiter,
modo simpliciter, funem (consilii) torquere, donec mussitatio
cessabat et ceciderat omnis spes. Erat autem eorum e regione vir,
nota juventutis, veste monachorum, manu gerens corollam sphaerularum,
usitatam mulieribus, oculis prodens vigilias. Hic visum fixerat in
coetum exacueratque aures, ut sermonis aliquid furaretur; jam, cum
revertendi momentum adesset, arcanumque ei patuisset, incepit: o
homines, moeror vester fugiat, anima sit vobis secura! Ego vobis
tutamen dabo, et terrorem vobis abigens, et obediens. Dixit relator.
Rogavimus itaque, ut tutamen illud nobis notum faceret, optimum
pollicentes praemium pro tutela in itinere. Regerente autem illo,
verba esse suggesta per somnum, quibus se defenderet contra hominum
dolos, alter nostrum alterum adspiciebat, visumque vertebat modo
sursum, modo deorsum. Hinc animadvertens, nos sermonem ejus justa
ratione destitutum aestimare, suspicarique vanum, cur, inquit, serium
habetis pro ludicro, aurumque meum pro scoriis? Per deum! quoties
secui regiones terrorum et vortices penetravi periculorum, hoc mihi
suffecit pro tutore, et locum supplevit magnae pharetrae. Insuper
dubium vobis dispellam et metum, qui vos invasit, extraham, eo, ut
ipse vos comiter in deserto, et socium me praebeam in Samâva, nec non
paciscer ut, promissa si evenerint, fortunam meam bonam sortemque
pulchram faciatis, sin os mendax repertum fuerit, dilaceretis mihi
corium et fundatis sanguinem, Dixit Haret. Hammamita. Coelitus nobis
indebatur, visioni ejus nocturnae fidem addere sermonemque ejus verum
aestimare; desinentes cum eo contendere, contendebamus, quis eum in
camelum reciperet, et fracta rationibus ejus omni remorae ansa,
rejecto metu et illudentis et infesti, oneratisque camelis, jam
aderat discessus. Hic eum rogavimus, ut declamaret formulas suas
magicas, quibus in reliquum uteremur amuleto. Reposuit: quisque
vestrum matrem (primum caput) Corani recitato, quotiescunque ingruunt
duo tempora (nox et dies); tum adjiciat lingua venerantis, voce
reverentis: O Deus, qui vivificas ossa, pellis calamitates, protegis
a metuendis; qui liberalis es in conferendis praemiis, refugium
egentium; solitus, remittere et dare salutem; propitius sis
Mohammedi, sigillo prophetarum, jussorum tuorum nuntio, et lampadibus
cognationis, clavibus victoriarum! Libera me a suggestione diabolorum
et impetu imperatorum; a calamitate impiorum, repugnantia in te
rebellium, transgressione transgredientium, inimicitia adversantium,
victoria vincentium, rapina rapientium, dolis dolose circum
venientium, insidiis insidiose opprimentium! Et tuere me, o Deus,
contra injuriam vicinorum et vicinitatem injustorum; defende a me
manus defraudantium; educ me e tenebris perversorum, colloca me vero,
gratia tua, in numero bonorum! O Deus, serva me terra patria et
peregrina, redeuntem et absentem, reducentem et educentem,
commorantem et abeuntem, versantem et revertentem! Salva animam et
animo cara; honorem et supellectilem, numerum et apparatum,
habitaculum et lectum, robur et statum, refugium et facultates; nec
injice mihi turbationem, nec dominum statue incursionibus deditum, at
regem victorem! O Deus, custodi me oculo tuo et potestate, concede
mihi pacem tuam et gratiam, bea me amore tuo et benedictione, nec
committe me custodiae alius; da vero salutem non desinentem, dona
commoditatem vitae non caducam, cave mihi a timendis angustiis,
contege e contra syrmate beneficiorum, nec hostes ungues in me figere
sine, tu, qui audis preces! Tum humi defixit oculos, nec convertens
visum, nec edens sonum; ut diceremus, metus eum obstupescere facit,
aut animi deliquio obmutescit. At caput erexit et anhelans dixit:
juro per coelum stellis consitum et terram vallibus plenam, per aquam
fluentem et lucernam ardentem, per mare murmurans et ventum pulverem
dispergentem, hoc esse ex amuletis maxime faustis, magisque defendens
quam indutos galeis; hoc qui legit, dum ridet aurora, ei non
metuendum erit infortunium usque ad crepusculum; quique id mussitat
apparente obscuritate, tota nocte securus erit a furibus. Dixit
relator. Impressis ergo dictis illis memoriae, donec tenebamus,
certatimque recitatis, ut non oblivisceremur, profecti sumus, jumenta
instigantes precibus, non cantu agasonis, et onera defendentes
verbis, non armatis. Socius autem noster, quamquam nos visitabat
vespera et mane, non postulabat promissa, donec conspicua erant
excelsa Anae; ibi demum dixit: succurrite, succurrite! Quo facto
admovimus signata et occultata, in conspectum duximus vinculis
constricta et sigillis custodita, dicentes: exige quod placet, nos
invenies consentientes. Sed nihil ei jucundum videbatur, praeter leve
et splendens, nihil decorum, praeter nummos; ex his ergo sumsit, quod
paupertatem suam sarciret, onus; tum crumenae sectoris instar nos
reliquit, aufugitque, ut solet argentum vivum. Nos vero contristati
discessu ejus, perculsi fuga, non desinebamus eum vocare omni
praecone, et de eo sciscitari omnem errantem et recta ducentem, donec
nobis dictum est, illum, ex quo intrarit Anam, non discessisse ex
oenopolio. Hujus sermonis scoriae me alliciebant, ut fundere
tentarem, et me inserere, cui inseri non solebam, noctisque sub finem
intravi in tabernam habitu mutato. Et ecce! senex veste Aegyptiaca
(colorata) inter cados et torcular, circum eum pocillatores
pulchritudine vincentes, candelae radiantes, myrtus et jasminum,
fistulae et testudines; et ille modo clarum sibi vinum cadis elicit,
testudinisve sonos ciet, modo odore gaudet florum ludicrisve cum
hinnulis sermonibus. Ego autem, cum simulationem ejus perspexissem,
quantumque hodiernus ejus habitus ab hesterno distaret, dixi: vae
tibi o exsecrate! oblitusne es diei Gairun? Hic in vehementissimum
effusus est risum; tum cecinit modulans:

    Peregrinantibus me adjunxi, deserta peragravi, a gloriatione
      abstinui, gaudia ut decerperem;

    Fluctus vadavi, equos domui, ludi et laetiae syrma ut traherem;

    Gravitatem amovi, agros vendidi, ut vinum potarem, e poculo
      sorberem;

    Et nisi cupido bibendi vini, non fatum esset os meum orationem
      pulchram,

    Nec propulisset dolus meus socios in terram Irakae, corollam dum
      ego ferrem.

    Nec excande ira, nec clama, nec vitupera! excusationem vides
      sufficientem.

    Et abstine mirari, senem commorari, loco viridi, cados inter
      plenos!

    Nam vinum vetus corroborat ossa, sanat morbos, pellit angores,

    Clarissimaque est laetitia, quando gravitas removit et abjecit
      vela pudoris;

    Ac dulcissimus est amor, quando deperiens desiit abscondere
      desiderium et manifestat.

    Ergo effare desiderium, frigera intestina, quodque tibi molestum
      fuit lignum, eliciat flammam!

    Sana vulnera, extrahe curas, filiâ vitis, omnibus exoptatâ;

    Immo oblectare te vino vespertino, cum pocillatore, pellente
      desiderii dolorem, quando refragatur,

    Et cantatore tollente vocem, moventem montes ferreos, quando
      tollitur;

    Nec obtempera adhortatori, non licitum habenti, conjungi cum
      pulchro, quando concedit;

    Et utere dolis, etiam absurdis, nec cura quod dicant, sed sume
      quod convenit;

    Patrem adeo linque, quando tibi adversatur; extende retia et
      venare quod appropinquat;

    Fidus amico, avarum pellito, largire pulchro, donare continua;

    Poenitentiâ autem servare antequam abis, nam qui liberalis portam
      pulsat, ei aperitur!

Dixi: euge, euge, tuam elegantem orationem; phui, phui, errorem tuum!
At, per Deum! qua de radice arbor tua? nam animo meo nimis perplexus
est sermo tuus artificiosus. Respondit: non mihi placet de me loqui
clare, sed potius per metaphoras.

    Ego prodigium sum temporis et miraculum populorum;

    Versutus, qui dolos nectit inter Arabes et Persas;

    Praetera autem filius egestatis, quem fortuna injuste tractavit
      et fregit;

    Pater filiorum, non absimilium carni in lanionis assere positae;

    Frater paupertatis, numerosam habens familiam, ideoque non
      reprehendendus, quando dolose agit.

Dixit narrator. Tunc ego scivi, eum Abu Seidum esse, onustum
scandalis et vitiis, fucantem faciem canitiei, maleque me habuit
magnitudo sceleris et turpitudo aquationis. Proinde ei dixi lingua
dedignantis, libertate familiaris: nonne tempus tibi est, o senex,
abstinere a malo? Quod aegre ferens murmuravit, iratusque cogitationi
se immersit; tum dixit: nox est laetitiae, non disputationis, et
opportunitas bibendi vini, non dimicationis; mitte ergo inceptum,
usque dum conveniamus cras. Et reliqui eum malignitatis ejus metu,
non, quod fidem habebam promissis, pernoctavique lugubri poenitentiae
veste, quod pedem protuleram ad filiam vitis, non virtutis, ac Deo
summo, laudando, juravi, me posthac nunquam introiturum tabernam
vinariam, etiamsi acciperem regnum Bagdadi, nec accessurum ad
torcular, etiamsi reciperem tempus floridum juventutis. Tum
adscendimus rubicundos nostros (camelos), luci propinguis tenebris,
liberumque spastium reliquimus duobus senibus, Abu Seido et diabolo.

XIII
Bagdadensis.

Narrat Haret Hammamita. Conveneram in oris Tigridis cum poetarum
magistris, quorum ne pulverem quidem assequeretur certans, nec ullus
palmam in stadio praeripere tentaret, immersique eramus colloquio,
flores pudore suffundente, adusque meridiem. Cum autem defecisset
cogitationum fluxus animaeque appeterent nidos, conspeximus vetulam e
longinquo appropinquantem currentemque celer ut equus, quam
sequebantur pueri graciliores quam fusi, debiliores quam pulli
columbini; cumque nos vidisset, non moram traxit, quin superveniret,
et coram stans dixit: Deus vivificet facies vestras, etsi mihi non
cogniti estis! Sciatis, o refugium spei et columina viduarum, me esse
e principibus tribubus, primoribus gemmarum custoditarum. Familia mea
et maritus non desistebant tenere *pectus*[1], incedere in
*corde*[2], concedere *terga*[3] et porrigere *manum*[4]. Sed cum
tempus perdidit *brachia*[5], afflixitque hepata *laterum*[6],
tergumque desedit in ventris *cavitatem*[7], tum distitit *visus*[8],
non inhaesit *supercilium*[9], abiit *oculus*[10], vacua fuit
*vola*[11], durus fuit *cubitus*[12], concidit *dextra*[13],
prodierunt *ulnae*[14], nec mansit nobis *dens anterior* aut
*caninus*[15]. Et ab eo inde tempore, quo vita mea viridis cinerum
colorem contraxit, et defecit *amatus fulvus*[16], niger evasit dies
meus candidique facti sunt nigri cincinni, ut mihi condoleret
inimicus *caesius*[17], desiderataque esset mors rubicunda. Sequuntur
autem me, quorum adspectus enarrat statum et pallor est interpres,
meta precum extrema frustulum est jusculo tinctum, votorum summa
vilis vestis. At juravi, me pudorem non esse deposituram, nisi coram
nobili, etiamsi morerer calamitate. Iam vero *socia*[18] mihi
insusurravit, apud vos inveniri auxilium, indicavitque pectoris
physiognomica, vos esse fontes donorum. Deus autem juvet virum, qui
juramento me meo liberet praesagiumque verificet! Et hoc dicens me
adspexit oculo festucis inopiae laeso, sanitatem flagitante a
liberalitate. Continuavit Haret Hammamita. Intellexeramus eloquentiam
expositionis venustatemque metaphorarum; diximus ergo: prosa tua
oratio nos in tentationem duxit; quomodo jam se habet texta[19]?
Respondit: aquam fluere facit de saxo, nedum de testa. Reposuimus: si
nos eis addere volueris, quibus bibere des, non parcemus te
consolando. Dixit: primum ego vobis ostendam status mei notas, tum
propinabo de carminibus meis; et produxit manicam indusii triti,
prodiditque habitum vetulae edentulae; tum declamavit:

    Deo conqueror, ut aegrotus, injuriam iniquae irataeque fortunae.

    O homines! de gente sum aliquantisper divite, cui fortuna
      indulgebat,

    Cujus famae non erat detrectator, cujus gloria late sparsa.

    Quando pabulum deerat anno tristi, ipsi erant abundans pratum;

    Noctu proficiscentibus lucebant eorum ignes, hospitem excipiebant
      carne recente;

    Nunquam vicinus pernoctabat esuriens, nec terrori dicebat, status
      est suffocationis.

    Sed fortunae mutationes siccarunt maria liberalitatis, quae
      nunquam siccatum iri opinabar

    In terrae ventrem descenderunt leones protectionis et
      consolatores aegroti;

    Vehiculum, postquam jumenta erant, est viae dorsum, habitaculum,
      postquam erant colles, montium est pes;

    Et pulli mei non desinunt lamentari ob adversitatem omni die
      splendente,

    Quando pius noctu vocat dominum, vacant eum redundantibus
      lacrimis.

    O qui nutris corvum in nido suo, sanasque os fractum et denuo
      ruptum,

    Destina nobis, o Deus, hominem, cujus existimatio a vituperii
      spurcitie munda est et lota,

    Qui famis ignem nobis extinguat mixtura lactis acidi aut
      debutyrati!

    Quisquamne vero liberet eos ab opprimente malo, mererique velit
      gratias longas latasque?

    Per illum, quem demissae adorant antiae[20], die, ubi facies
      apparebunt nigrae et candidae!

    Hi nisi essent, non detegerem genam, nec converterer ad pangendum
      carmen.

Dixit relator. Et, per Deum! versibus suis fiderat praecordia
eliciebatque abscondita crumenarum, ut dono eam afficeret, cujus mos
erat largiri, lubenterque donaret, cujus voluntatem desperabamus. Cum
autem replesset loculum auro, et a nobis omnibus tulisset beneficium,
convertit sese, sequentibus parvulis, ore gratiis agendis patefacto.
Sed coetus digressam propius cognoscendi cupidus erat, ut scirent,
quem in locum ceciderit beneficium, et in me suscepi arcanum
aenigmaticum explorandi officium, surrexique, premens vestigia
vetulae, donec forum intraret confertum hominibus, se invicem
urgentibus. Hic immersa in gurgitem, et sic liberata a pueris
rudibus, declinavit libero animo in vacuum templum, removitque pallam
ac destruxit velamen, dum ego per portae rimam spectabam,
contemplatum, quid proditurum sit miraculi. Et cum recessisset
instrumentum pudoris, genas Abu Seidi vidi splendentes, et in animo
habui, in eum irruere, ut corriperem ob facinus, quod aggressus erat.
Sed aegrum se ostendens, ut inobsequentes, modulantem extulit vocem
abiitque canens:

    Utinam scirem fortunae meae cognitane sit mea potestas,

    Cognitaque sit demersio in fraudes, an non cognita?

    Quoties vici filios ejus dolo meo et astu!

    Quoties prodii contra eos nota mea forma et simulata,

    Alios venans sermone, alios versibus,

    Alias mentes aceto seducens, alias vino,

    Modo prodiens ut Zachr, modo ut soror Zachri.

    Si enim tota vita tenuissem viam consuetam,

    Frustrata esset sagitta et scyphus, mansissetque inopia et
      miseria.

    Dic ergo reprehendenti, haec mea est excusatio, quo me excuses
      habes.

Dixit Haret Hammamita: cum autem mihi apparuisset status ejus
revelatus et inauditum facinus, quamque versibus exornaverat,
excusatio, perspexi, daemonem ejus rebellem non audientem esse
reprobationi, sed facere quod libeat flexaque habena ad socios,
aperui eis, quod monstraverat adspectus, qui, dolore pleni ob perdita
dona, juraverunt, repulsam dare vetulis.

    1. Supremum locum.
    2. Centro.
    3. Iumenta.
    4. Beneficia.
    5. Adjutores.
    6. Sociorum.
    7. Inversus est status.
    8. Qui visitaret.
    9. Protector.
    10. Nummus.
    11. Desiderata est quies.
    12. Ignem non emisit igniarium.
    13. Potentia.
    14. Discesserunt comites.
    15. Neque juvencus camelus, neque vetustus.
    16. Nummus aureus.
    17. Barbarus, cui tribuuntur caesii oculi.
    18. Anima.
    19. Versus.
    20. Eminentiores homines.


XIV
Mekkensis.

Surrexi ex urbe Salami (Tigridis) ad obeundam peregrinationem
religione praescriptam, et cum perfecissem ope Dei mundationem,
deposuissemque unguentorum usum et libidinem, ingruit in montis
declivitate, ubi convenire solent peregrinantes, vehementissimus
aestatis ardor, coactusque quaesivi, quod meridiei aestum defenderet.
Et cum commorarer sub tabernaculo e corio concinnato cum sociis
comibus, et ferveret fornax glareae, vaporque coecaret oculum
chamaeleontis, supervenit nobis senex decrepitus, quem sequebatur
juvenis adultus. Salutante autem sene ut eruditus, excultus, et
alloquente ut cognitus, non ut peregrinus, mirantes quae spargebat de
margaritarum filo, libertatemque non concessam, quis es, diximus, et
quomodo intrasti sine venia? Respondit: rogans equidem sum et petens
auxilium; secretum miseriae meae non est absconditum; me adspicere
sufficit pro intercessore. Quod autem adtinet aditum ad vos, de quo
quaeritis, non est ex miris, cum liberales non ferant seclusionem.
Interrogavimus ergo, quo modo viam ad nos invenisset; quoque usus
esset ad nos duce. Dixit: liberalitati odor est, cujus aurae se
diffundunt et ad pratum, unde spirant, adducunt. Sparso ergo aromate
vestro ductus sum ad splendorem beneficiorum, vestrorum, laurique
vestri spiramentum praedixit felicissimum a vobis reditum. Percontati
hic sumus, quid corde habeat, ut obiremus eum juvandi officium.
Dixit: mihi est cura, nec minus filio quoque, quod petat. Diximus:
utrumque desiderium explebitur, et ambo eritis contenti; sed primum
sit primum. Dixit: omnino, per eum, qui expandit septem terras: tum
prosiluit ad loquendum, ut qui exsilit e vinculis, declamavitque:

    Ego vir sum, post dolorem et molestiam eo redactus, ut ultra
      proficisci nequeat.

    Via mea nimis est longa, quam cui sufficiat cursus meus
      tolutilis;

    Nec habeo auri signati, quod aequet sinapis granum;

    Consilii fons est obturatus, illuditque mihi stupor;

    Si pedes proficiscor, metuendi sunt casus exitiosi;

    Si post socios relinquor, deest commeatus.

    Ideo surgunt suspiria, descendunt lacrimae.

    Vos autem estis pascuum sperantis, scopus quaerentis;

    Dona vestra profunduntur, ut non profunditur e nubibus;

    Cliens vester est tutus; divitiae vestrae sunt praeda;

    Nemo territus ad vos confugit, metuitque porro vicissitudines,

    Nec ulla spes liberalitatem vestram mulsit, quin donata sit.

    Flectat itaque vos narratio mea, reditumque pulchrum faciatis!

    Quodsi probassetis victum meum, esumque, potumque,

    Contristaret vos miseria, quae me tradidit aerumnis;

    Et si sciretis existimationem meam et familiam et artem,

    Et quod complectitur scientia mea selectarum disciplinarum,

    Nullum dubium vos subiret, eruditionem mihi meum esse morbo.

    Et o utinam nunquam auxissem ubera doctrinae!

    Iam me oppressit ejus infelicitas, postquam pater invitum ei
      mancipavit.

Diximus ad haec: quod te adtinet, versus tui jam in liquidum
produxerunt pauperiem tuam et camelae exitium, certeque tibi jumentum
dabimus, quod te portet in patriam. Cujus vero rei eget filius tuus?
Dixit ei: sta mi filiole, ut stetit pater, et eloquere, quod est in
anima, nec deficiat os. Surrexit autem juvenis, ut strenuus ad
certamen, linguam strinxit acuto gladio similem, dixitque:

    O domini, qui in excelsis aedificastis domos,

    Qui, negotio ingruente, profligatis insidias,

    Quibusque facile est, donare thesauros paratos!

    Peto a vobis assam, placentam et pulmentum;

    Si nimis cara sunt, panem tenuem, quo occultetur paullum carnis,
      agninae;

    Si neque hoc, neque illa, quantum satiet, frustorum;

    Omnia si negatis, dactylos colocyntidisve granorum mixturam.

    Date, quod vobis facile est dare, carnis etiam siccatae
      particulas,

    Celeriterque afferte! nam anima mea celeriter exhibitum gestit.

    Commeatu non passum carere, cum longum mihi sit iter.

    Vos autem optima estis gens, qui advocari solent in adversitate;

    Manibus vestris quotidie manus[1] sunt novae,

    Volis vestris complexus est utilium donorum.

    Desiderium autem meum plicis ejus, quod donabitis, se
      continebit[2],

    Eritque in me praemium; levantes curam successum videbunt
      laudabilem;

    Nobiles mihi sunt cogitationis partus, prae quibus erubescit omne
      carmen.

Dixit Haret Hammamita. Et cum vidissemus catulum similem esse leoni,
patrem instruximus jumento, filium cibo; acceperuntque beneficium
gratiis late expansis, solveruntque talionem. Cum autem abire
instituerent, nodarentque ad discessum zonae vincula, seni dixi: num
similia erant promissa nostra promissis Urkubi, aut restitit
necessitas animo Iacobi? Dixit: Deus avertat, ut id dicam! nullo
modo! sed liberalitas vestra erat splendens et insuperabilis. Dixi:
ergo judica nos, ut te judicavimus, nobisque imperti, ut tibi
impertivimus! tua, dic, ubi est domuncula, qui nos stupore
implevisti? Suspiravit ibi, ut qui meminit patriae, declamavitque,
dum singultus impediebant linguam:

    Sarugum est domus; sed quomodo reverti in eam?

    Iam hostes castra ad eam posuerunt, eamque perdunt.

    Per domum, quam adii, peccatis me liberatum!

    Nihil oculo placet, quamdiu absum ab ejus tractu.

Tum lumina mergebantur lacrimis, permittebantque oculi fluxum. Manare
autem eas moleste ferens, nec tamen cohibendi potens, declamationem
dulcem rupit, valedictioneque decurtata abiit.

    1. Beneficia.
    2. Contentum erit.


XV
Haereditarius.

Narravit Haret Hammamita. Insomnis nocte quadam nigerrimae involuta
pallae, immotis nubibus libere profundentibus, uti vigilat amator a
porta pulsus et ab amata dura afflictus, cum non desinerent
meditationes excitare curas, cogitationesque vagari per
sollicitudines, tandem ob cruciatum, quem perpetiebar, cupivi, ut
donaretur confabulator e nobilibus, qui decurtaret longitudinem
noctis nocturnae. Necdum factum erat votum demiseramque palpebram,
cum portam pulsaret aliquis, voce submissa. Dixi itaque mecum:
surculusne voti jam fructum feret felicitatisque nox luna
collustrabitur? citoque surrexi, interrogavique: quis nunc noctu huc
venit? Regessit: peregrinus, quem involvit nox et obruit fluctus, nec
aliud adducit, quam deverticuli desiderium, ut, quando illuxerit,
iter aggrediatur. Dixit; et cum radii ejus probarent solem ejus,
titulus proderet secretum libri, cognovi, confabulationem ejus esse
praedam, et pervigilium cum eo jucunditatem, aperuique portam ridens
ac dixi: intra in pace! Et intravit persona, cujus tempus jam
curvaverat cannam (rectam staturam) guttaeque humectarant pallium,
salutavitque lingua acuta et facundia dulci, tum gratias egit, quod
exaudivissem rogationem, excusavitque adventum nocturnum,
intempestivum. Admotum autem lucernae splendenti considerans, ut
considerat, qui accipit pecuniam, inveni magistrum nostrum Abu
Seidum; nil erat, quod dubitarem sustineremve suspicionem. Et ejus
eum loco habui, qui consequi faceret longissime remotam spei metam,
et e vexatione curarum transferret in frigus laetitiae. Tum incepit
lassitudinem conqueri, ego vero interrogare, quomodo et unde?
Respondit: concede, salivam meam deglutiam, nam fatigatus sum via.
Existimans autem famem eum subiisse, ea de causa eum esse seguem,
apposui quod apponitur hospiti, nocte tenebrosa improviso
supervenienti; continuit autem sese modo pudentis, fastidiumque prae
se tulit, ut gravatus stomacho. Quae mihi continentia malas suggessit
suspiciones, iram movit naturae mutatio, ut sermone duriore uterer
pungeremque vituperii aculeo. Sed ex oculi stricturis perspexit, quod
mihi turbaret pectus dixitque: o debilis fiducia amore conjunctorum!
recede ab eo, quod in animum induxisti, et aures mihi praebe, optime!
Dixi: agedum, frater mendaciorum! Scias igitur, excepit; heri
pernoctavi socius inopum, mihimetipse loquens; et cum implevisset nox
votum suum et aurora stellas ejus demersisset, oriente sole, ivi in
aliquod forum, ut invenirem praedam se offerentem aut ingenuum
liberalem. Ibi conspexi dactylos pulchre dispositos, optime a sole
aestivo coctos, ostendentes probanti puritatem vini conjunctam cum
rubedine carneolae; juxta autem colostrum, simile auro flavo,
conspicuum colore croci, laudans coquum suum sermone, supervacaneam
faciente ipsius commendationem, ementisque consilium rectum judicans,
etiamsi dedisset nucleum cordis. Desiderium itaque me constrinxit
funibus suis, lactis appetitus me tradidit possessori, eramque
stupidior quam lacerta, amentior quam perdite amans; cum facultas non
esset voti consequendi et voluptatis in deglutiendo positae
attingendae, neque etiam pes obediret discessuro, ob ardorem flammae,
sed vehementia appetitus et famis fervor impelleret, ut pabulum
quaererem omni in angulo, contentus aquae pauxillo, longumque per
diem non desinerem, demittere situlam in fluvios, quamquam ne cum
adspergine quidem redeuntem afferentemve, quod sedaret extremam
sitim. Tandem, cum sol declinaret ad occasum, debilitatus esset
animus fatigatione, jecore incederem candente et abirem, alterum
pedem promovens, alterum retrahens, modo proruerem, modo sederem,
modo salirem, modo consisterem, en! occurrit mihi vir, lamentans ut
liberis orbatus, libere manantibus lacrimis, nec quod in me erat de
morbo lupi, et ventris vacuitas liquefaciens, me avertit a studio
propioris cognitionis et cupiditate decipiendi. Dixi ei itaque: heus
tu! certe ob occultam causam lacrimaris urerisque aliquo malo;
dolores mihi tuos manifesta tibique consulendi concede libertatem;
nam haud dubie me invenies medicum sanantem, opitulatorem
consolantem! Dixit: non, per Deum! lamentor ob victum deficientem,
nec ob fortunam destituentem, sed ob interitum abolitionemque
scientiae, et quod occiderunt ejus soles et lunae. Excepi: quid
negotii apparuit, aut quae quaestio non soluta est, ut tibi excitata
sit tristitia desiderio praecessorum. Ibi protraxit e manica
schedulam, jurans per patrem matremque, se eam jam produxisse
vexillis scholarum, nec illos potuisse explicare signa pallescentia,
consuluisseque atramentorum magistros, mutosque eos fuisse magis quam
sepulcrorum incolas. Dixi: mihi eam ostende! forsan ego ei
explicandae sufficio. Respondit: o quam remota desiderii meta! sed
saepe jam lapis feriit absque dirigente. Dedit ergo schedulam,
repperique in ea scriptum:

    O prudens jurisperite, qui excellis sagacitate, nec habes parem!

    Responde nobis ad quaestionem, quam declinat omnis index, stupet
      omnis jurisconsultus.

    Vir mortuus est superstitibus fratre, ab utroque latere, Muslemo,
      ingenuo, pio,

    Et conjuge, habente itidem, o doctissime! fratrem germanum, sine
      ullo fuco.

    Haec igitur lege constitutam partem complexa est, et frater ejus
      haereditatis reliquum sibi sumsit, prae fratre illius.

    Sana igitur nos respondendo ad quaesitum, nam textus hic
      impatiens est contradictionis!

Cum autem versus legissem et secretum intellexissem, dixi: incidisti
cum schedula tua in scientem, tradidisti eam filio cognitionis; nisi
quod intestina mihi ardent, opusque habeo coena; liberali ergo
hospitio me excipias, tum audi sententiam. Dixit: non inique pactus
es, et abstinuisti a modo transgrediendo; itaque in habitaculum mecum
veni, ut obtineas, quod petis, abeasque ut decet. Dixit; ego vero eum
comitatus sum in latibulum, ut jubet Coranus, introduxitque me in
domum angustiorem arca et debiliorem araneo; quam quidem mansionis
angustiam sanabat amplitudine cubiti (liberalitate), dans optionem
cibi jucundorumque, quae emeret. Ubi ego: cupio elatissimum equitem
in desideratissimo equo, et saluberrimum comitem cum nocentissimo
socio. Ad quae, cum paullum cogitasset, respondit: videris innuere
filiam palmae cum colostro foetae ovis. Haec, inqui, innui, hisque
acquirendis operam navo. Surrexit itaque alacriter, tum vero iterum
decubuit ardens, dixitque: scias tu, quem Deus! prosperet veracitatem
esse nobilitatem, sed mentiri, perniciem. Ne itaque fames, quae est
nota prophetarum ornamentumque praestantissimorum, te seducat, ut te
associes mentientibus induasque mores desciscentium a fide; nam
ingenua esurire mavult, quam quaestum facere mammis, aversaturque
dedecus, etiamsi necessitate adigatur. Nec ego sum, qui pedibus se
concuti patitur, nec conticeo pacta emtione deceptus. En! ego te
monui, antequam rumpitur velum, connectamurque talionis jure. Ne
igitur irrita habe, sed considera, quae monui, et cave a mendacio,
cave! Dixi: per eum, qui vetuit malum foenus, et permisit esum
colostri! non fatus sum ficta, nec indicavi falsa, sed experieris rei
veritatem, laudabisque dactylorum et lactis pretium. Hilarem ergo se
ostendit, ut cui vera relata sunt, cucurritque cito in forum, nec
major datur celeritas, quam qua rediit cum utroque, gravatus et vultu
fatigatione austero; proponensque, modo reprobantis, dixit: exercitum
fugans exercitu, dulci fruere victu! Ego vero bulimiae brachium
nudans, impetum feci modo elephanti voracis, dum ille me adspiciebat
ut indignabundus, fereque suffocabatur ira, donec utramque speciem
devoraveram, et post ipsum conspectum tantum supererant vestigia. Hic
conticui, tum anxius propinqui pernoctationis temporis causa, tum
cogitans de responso ad versus. Ille autem nulla interposita mora
surrexit, attulit atramentum et calamos, et dixit: implevisti peram
tuam coriaceam; nunc dicta sententiam, aut, si nequis, te para ad
solvendam impensam ejus, quod edisti. Dixi: nihil habeo, quam quod
veracitatem meam testetur, scribe igitur responsum, Deus dum nos
adjuvet!

    Dic proponenti quaestiones aenigmaticas, me revelatorem esse
      secretorum, quae abscondidit!

    Mortuus ille, cujus fratri lex praetulit fratrem conjugis,

    Vir est haud dubie, cujus filius, non invito illo, matrimonium
      inivit cum socru;

    Tum mortuus est filius, sed jam gravida filium peperit similem,

    Illius absque disceptatione nepotem, conjugis, sine fuco,
      fratrem.

    Filius autem filii germanus avo propior est, heresque justior,
      quam frater;

    Ideoque, cum moreretur, conjux legitimam haereditatis partem
      integram cepit,

    Nepos autem, frater proprie a latere, maris, reliquum;

    Frater contra illius uterinus nihil, haereditavit, sine causa
      conquerendi.

    Haec est solutio, quam sequetur omnis judex in judicio, et omnis
      jurisconsultus.

At cum cognovisset responsum perspexissetque ejus veritatem, dixit:
recordare domus et noctis, tolle syrma et praeverte pluviam!
Respondi: in regione sum peregrina; optimum est sacrificium, me
excipere hospitio, praesertim cum nox demiserit alas Deumque laudet
tonitru in nube. Resumsit: apage, quocunque vis, Deus incolumem te
servet; sed mecum pernoctare ne ave! Dixi: cur istud, cum vacuum sit
habitaculum? Respondit: quoniam bene adverti, ut deglutisti
proposita, ut nihil non tangeres relinqueresve; vidique, te non
curare salutem tuam, nec conservandae intentum esse sanitati; at, qui
adeo fines transit, ut tu transiisti, ventremque implet, ut tu
implevisti, ille non liber erit a cruditate continuum morbum
inferente, aut *cholera* exitiosa. Sinas me igitur, per Deum oro,
illaesum, et discedas, dum vales; per eum, qui mori jubet et
vivificat, non tibi apud me est pernoctandi locus! Hoc itaque
juramento audito, et ingrato me tractatum videns modo, domum reliqui
invitus, commeatus vice instructus aerumna; largamque pluviam
demittebat coelum, tenebrae caespitare faciebant, canes latratu
persequebantur, portae mihi illidebantur, donec fati humanitas me
duxit ad te, qua de causa gratus veneror candidam ejus manum. Dixi
ei: gaudeo de fato Dei, te obviam ducente cordi meo alacri
(vigilanti). Tum incepit raram artem explicare narrando, et miscere
risum moventia cum flebilibus, donec, *sternutante aurorae naso*,
clamavit vocans agricolas, accingebaturque vocatus ad obediendum; hic
declinavit ad valedicendum. Equidem eum a discessu retinere tentavi,
dixique: hospitio sunt tres dies. Sed obtestationibus et juramentis
consilii mutationi aditu praecluso, exitum e domo aggressus est,
deflectensque declamavit:

    Quem diligis, eum per mensem ne visita, nisi uno die; ne in
      molestiam ejus adjicias, caveto!

    Nam uno tantum per singulos menses die spectatur, ut sponsa, nova
      luna; postea oculi non amplius eam adspiciunt.

Dixit Haret Hammamita: valedixi igitur corde, cujus vulnus sanguinem
stillabat, optavique, utinam nocti meae tardissima fuisset aurora!

XVI
Maurus.

Narravit Haret Hammamita. Aderam precibus vespertinis in templo
quodam Mauritaniae; cumque officio satisfecissem abundanter, a lege
praescriptis addidissem spontanea, oculus incidit in societatem
hominum, qui in partem seorsam recesserant, sincera se distinguentes
amicitia, invicem sibi porrigentes poculum colloquii, percutientesque
disputationis igniarium. Equidem cupidus lucrandi verbuli,
acquirendaeve doctrinae, ad eos tetendi, ut qui imitaretur Tofailum
(ideo celebrem, quod non invitatus accedere solebat) dixique:
vuluisne excipere hospitem, qui frui gestit confabulationis fructu,
non decerptis modo dactylis, quaeritque elegantias conversationis,
non pingue tuber juvenci cameli. Solutis autem considendi vinculis
responderunt, salve, salve! Sed non consederam quantum rapidi
fulguris durat strictio, aut pavidae avis sorbitio, cum superveniret
viator, cujus sub brachio erat pera, salutaretque duobus (solitis)
verbis, templumque honoraret duobus genuflectionibus, tum inciperet:
o vos praediti intellectu et sincera virtute! num ignoratis, optimum
offerimentum esse, levare curas, funemque firmissimum salutis,
consolari egentes? Ego vero, per eum, qui me deduxit in tractum
vestrum et destinavit, ut a vobis peterem aquam! propulsus e
domicilio longinquo sum, missus a liberis emaciatis; estne igitur in
coetu vestro, qui nobis sedare velit famis febrem? Responderunt: o
tu, quisquis es! post vesperam accedis, necnisi reliquiae supersunt
coenae; quibus si contentus es, te non prohibere volumus. Dixit:
angustiarum frater iis quoque contentus est, quae a mensis
decutiuntur, quatiendove excidunt e reconditoriis. Iussit itaque
unusquisque eorum servum suum, ut ei daret, quantum cibi haberet; quo
beneficio laetus, gratiis actis, sedebat considerans, quae
afferebantur. Nos vero reversi ad venandas elegantias doctrinae,
earumque pretiosissimas, ac eliciendam aquam frigidam de fontibus
suis, ad ea delati eramus, quae non sunt absurda, si invertuntur, ut
si dicas SAKB KAS (effundens poculum)[1], invicemque nos
provocaveramus, mentem ad novos incitare partus, cogitationumque
ducere nondum praefloratas virgines, ea sub lege, ut incipiens tres
margaritas necteret suo filo, post eum vero gradatim crescerent
augmenta, et ad dextram sedens quatuor, ad sinistram sedens septem
consereret, quamvis fastidiens. Dixit, qui retulit. Et jam
conserueramus numerum manus digitorum, et sociaveramus, quot socii
fugiebant in specum, cum, magnae afflictioni meae, ad dextram sedens
meam dicere festinaret: LM ACHA ML (reprehende fratrem
languescentem); exciperetque, qui ejus a dextra erat: KBBR RGA AGR
RBBK (ampla tibi sit spes praemiorum domini); diceretque propinquus:
MN IRB ASA BR INM (augens beneficium auget famam); continuaretque
sequens: SKT KL MN NM LK TKS (tacere jubens calumniantem sapiens
eris); vicesque meae venerant, ac incumbebat mihi, septuplum verborum
ordinem connectendi officium. Nec desinebat cogitatio mea conflare et
frangere, frugiferam se praestare et sterilem, et interea auxilium
petere, quamquam non inveniebam adjutorem, donec quiescebat halitus
(studium) apparebatque submissio. Hic dixi sociis: si Sarugensis hoc
consessu adesset, insanabilem morbum certe sanaret. Responderunt:
etiamsi Ajaso hoc imponeres, distineretur desperatione. Incepimusque
latius evagari aestimando problematis difficultatem, portamque ejus
reputando clausam, dum advena ille, qui nos oppresserat, oculo
contemnentis nos adspiciebat, et margaritas conserebat nobis insciis.
Et cum vidisset debilitatem nostram retectam, laticisque nostri
paucitatem, dixit: o homines! magnus est labor, efficere, ut pariat
sterilis, sanitatemve petere ab aegroto, et supra omnem doctorum
scientiam. Tum ad me accessit inquiens: equidem vicem tuam sustinebo
infortuniumque, quod in te incidit, dispellam, et, si vis spargere
(prosa oratione uti), dic, alloquens eum, qui reprehendit avarum
cumulatque vituperium: LS BKL MVML ASA LM VMLK BSL (confuge ad eum, a
quo suspenduntur spes; qui, quando collegit et possidet, largitur);
sin vero praefers nectere, dic ei, quem magni habes:

AS ARMLA ADA ARA VARA ADA ALMR ASA etc. etc.[2]

    (Consolare egenum, qui supervenit; sed abstine, quando vir male
      egit;

    Excipe fratrem nobilitatis; remove te a fratre spurcitiei;

    Vita latus injuriam inferentis, calumniantis, quando considet;

    Defende a te excitatam contentionem, eamque projice, si firma
      stat;

    Tranquillus sis et fortis; fieri potest, ut juvet tempus
      iniquum!)

Dixit; et cum nos fascinasset versibus suis, et ingemere fecisset non
attingendis metis, laudavimus eum, donec se immunem habere petebat,
et donavimus, donec sat esse fatebatur; tum succincta veste peraque
in dorsum sublata surrexit et cecinit:

    O, divinum hominum coetum, quorum linguae adeo sunt veraces,

    Qui superant omnes mortales virtutibus memoratu dignis et
      benemeritis!

    Collocutus sum cum eis et inveni, Sachbanum apud eos esse
      Bakilam[3];

    Diversatus sum ad eos mendicans, et repperi liberalitatem
      fluentem;

    Iuravique, si liberales essent pluvia recreans, hi essent imber.

Tum processit spatium duarum hastarum; sed rediit, implorans Dei
auxilium contra mortem, dixitque: o decus eorum, quibus sunt majores,
et thesaurus eorum, qui privati sunt opibus! tenebrae jam ingruerunt,
et viae facies jam velata est; inter me et nidum meum nox est
nigerrima et via signis carens; nonne igitur facem dare potestis, qua
evitem caespitationem? Dixit; cum vero advenisset quod rogaverat, et
torris lux detegeret facies, repperi venationem inter nos exercuisse
Abu Seidum nostrum, dixique sociis: hic est, quem retuli ferire,
quando loquatur, et quando pluvia ab eo rogetur, non negare. Et
extendebant versus eum colla, gyrabantque in eo oculos, rogabantque,
ut nocte ista cum eis confabularetur, ea conditione, ut subveniremus
paupertati ejus. Sed dixit: gaudium meum est, quod vobis gaudium
creat; ipsique laetemini, qui me laetastis; praeterquam quod ego vos
adii, dum liberi mei contorquebantur fame rogabantque, ut celeriter
redirem; quod si igitur me diutius abesse sentirent, turbaret eos
elusa spes, nec mihi vita esset jucunda. Permittite igitur, ut eam,
eorumque famem obturem, et descendere faciam, quod suffocat; tum
statim ad vos redibo, praeparatus ad nocturnam confabulationem, donec
illuxerit aurora. Diximus igitur famulorum uni: sequere eum ad
familiam suam, ut celerius revertatur. Ivit ergo cum eo, sub axilla
portans ipsius peram, acceleraturus reditum. Moram autem traxit modum
excedentem, tum rediit puer solus; quem cum interrogaremus, quid
nobis fers nuntii de improbo? regessit: fatigantibus me duxit viis
tramitibusque in ramos divisis, donec perveneramus ad domunculam
vastatam. Ibi dixit: hic est locus quietis meae nidusque pullorum.
Tum petiit ut aperiretur porta, mihi vero eripuit peram dicens: per
vitam meam! onere me levasti, meritus es remunerationem; accipe
igitur consilium, quod e praestantissimis est consiliis et commodorum
hortis, et declamavit:

    Quando dactylos habes recentes, ne differ eos comedere in annum
      proximum;

    Quando incidisti in aream, sume de spicis ibi conspicuis;

    Sed postquam collegisti, ne morare, donec tenearis reti
      venatoris;

    Nec nimis penetra, quando natas, nam salus est in ripa;

    Pete donum praesens, promitte futurum, et vende olim solvendum
      solvendo statim;

    Neque vero nimis diu mane apud socium, nam nemo unquam (majori)
      fastidio fuit, quam adhaerens!

Adjecit: haec serva in reconditorio tuo et sequere in rebus tuis;
festina autem ad socios, Domino custoditus, et cum perveneris,
salutem meam perfer, admonitionem recita, et a me acceptam (regulam)
trade: vigilias per confabulationes maxima afferre damna, me vero non
supersedere corporis mei custodiendi cura, nec contrahere velle
ariditatem capiti. Dixit qui retulit. Cum versuum ejus argumentum
nobis patefecisset, improbantes versutiam ejus et astum invicem nos
reprehendebamus, quod eum dimittentes mendacio nos decipi passi
eramus. Tum discessimus austero vultu, manuum percussione affligente.

    1. Palindroma intendit, idem sonantia, si singulae litterae a
      fine versus initium leguntur, ac si leguntur ordine recto, ut
      in vocibus: Anna, Otto, et versu: Signa te, signa, temere me
      tangis et angis. Arabes eas tantum respiciunt hic litteras,
      quae consonantium valorem habent.
    2. Reliquos quatuor versus latinis litteris exprimere omittendum
      rati sumus.
    3. Impeditissimae linguae vir.


XVII
Cancrinus.

Narravit Haret Filius Hammami. Loco quodam, quo ex itinere
deverteram, deprehendi, oculos tollens, juvenes quosdam physiognomia
ingeniosorum praeditos et stellarum noctis pulchritudine, occupatos
in vehementissima disputatione et praeter modum flammante
controversia; quos ut adirem impulit cupido societatis et opinata
fructus concertationis decerpendi jucunditas. Cum autem adhaesissem
coetui eorum, istarumque margaritarum memet inseruissem filo, ac
interrogantibus: tune probatus es in praeliorum fervore et inter
alias tuam quoque demittere soles situlam? neutiquam — respondissem
—, e belli spectatoribus sum, filiis confossionis et percussionis non
annumeror, atque illi, desistentes me ultra sciscitari, aenigmatibus
proponendis fluminis instar iterum sese immisissent, en! in medio
circuli et corona sodalitii senex, quem extenuaverant curae ventusque
emaciaverat venenatus, ut adeo calamo evasisset siccior et forfice
macrior. At quoties respondebat, miranda prodebat, et Sachbani[1]
memoriam obfuscabat, quando disserebat; laetitia perfundebar ob
artem, qua praeditus erat, scopum percutiendi, quaque totam catervam
supereminebat, excellentiam. Nec destitit omnia obscura exclarare,
omnique collineare jactu, donec vacuae erant pharetrae et quaestio
simul ac responsio quiescebat. Videns igitur homines alimentis carere
et ad jejunium cogi, disputationem denuo instituendam implicitis
verbis innuit, eamque ut aggrederentur admoniti cum regessissent,
euge! quis vero materiam porrigit? num scitis, inquit, sermonem,
cujus terra est coelum et aurora vespera, duobus textum jugis, duobus
splendentem coloribus, sonantem in duas plagas, duabusque apparentem
faciebus; qui, quando oritur ab Oriente, satis lucet, et, quando
exsurgit ab Occidente, mirum in modum fulget? Dixit, et multitudo,
quasi taciturnitas ei immissa, aut divinitus ut silerent mandatum
esset[2], nullus eorum locutus, nullius lingua verbulum effata est.
Hinc, quoniam eos conspiciebat mutos ut pecora et tacentes ut
statuas, jam, inquit, longinquum vobis praefinio terminum prolongoque
morae funem; tum vero hic locus sit congregationis et diremtionis
statio; et, si ingenia vestra liberalia se praebuerint, laudabimus;
sin ignitabulum frustra percussum fuerit, ipsi ignem eliciemus.
Responderunt: per Deum! in talis maris profundo nobis non est, ubi
natemus, nec pascuum nobis in ejus littore; relaxa cogitationes
nostras a molestiis, proficiens fac donum paratam numerando pecuniam,
et assume nos fratres, qui saliant, quando salis, et praemium
solvant, quando postulas. Ad haec aliquantisper vultum demisit, dein
vero, dictis, inquit, vestris audiens sum et obsequens: theses ergo
meas excipite, et tenete, quae aliis tradere possitis:

    1. Homo beneficiis mancipatur;
    2. multum benefacere est generosi;
    3. nota ingenui colligere laudes;
    4. gratiam promereri idem est, ac felicitatis arborem sibi
      fructuosam facere;
    5. indicia liberalitatis praenuntia laetitiae;
    6. adhibere comitatem gignit amicitiam;
    7. nexus amoris flagitat sinceritatem;
    8. veritas sermonis ornat linguam;
    9. sermo disertus fascinus cordium;
    10. rete voluptatis pernicies animarum;
    11. taedium creaturarum mali mores;
    12. prava cupido fugat pietatem;
    13. inhaerere prudentiae habena salutis;
    14. vitiorum exagitatio vitium pessimum;
    15. perstringere lapsus labefactat amicitias;
    16. sincera mens donum nobilitat[3];
    17. salutiferum facere donum pretium precum[4];
    18. difficultates suscipere allevat sequentia[5];
    19. spes auxilii facilia reddit officia;
    20. praestantia principis amplitudo pectoris[6];
    21. amicorum fidorum decus calumniatorum odium[7];
    22. praemium laudationum collatio donorum;
    23. praemium donorum concessio votorum;
    24. in errorem ducit egredi fines;
    25. transgredi finem hebetat aciem;
    26. mores negligere frustranea facit pietatis officia;
    27. debitorum se oblitum simulare producit inobedientiam;
    28. evitare suspiciones dignitates auget;
    29. dignitates efferuntur adeundis periculis;
    30. magnificae existimationes ope fatorum;
    31. facta gloriosa exiguum sperando;
    32. longa cogitatione emedullatur sapientia;
    33. summum dominationis lenire[8] , imperium;
    34. contumacia amittuntur expetita[9];
    35. in terroribus de excellentia certant viri;
    36. animisque de excellentia contendentibus differentiae
      dignitatum;
    37. affingente legato mendacia administratio deficit;
    38. rebus collabentibus ingruunt terrores;
    39. profert patientia victoriae fructum;
    40. dignissimus laude industriosissimus quisque[10];
    41. observantia tua imponitur amico te curandi officium;
    42. amicitiae servorum visitatione dominorum[11];
    43. ornamentum morum praestare fidem;
    44. cognoscuntur fratres lenienda tristitia;
    45. propelluntur inimici defendentibus amicis;
    46. prudentes probantur societate stultorum;
    47. respicere finem cavet exitia;
    48. evitare dedecora extendit famam;
    49. turpis injustitia dispellit fidem;
    50. indoles ingenuorum in arcanis probatur.

Tum perrexit: haec verba ducenta eruditionem et adhortationem
continent; quique ea isto ordine deduxerit, ille nec contra
disputantem nec dissentientem habebit; at qui ordinem cupit invertere
et in calce ea redire facere[*], Arcana, dicat, sunt penes ingenuos,
et praestans fidei natura injustitiam dispellit, malaque fama
dispergit dedecus. Atque hoc tractu ea retrahere continuet, nec
vereatur, usque dum attigerit articulum extremum margaritarumque
ultimam: et beneficia multa et plena praestare ipsum hominis
beneficium est. Dixit relator: Postquam itaque sermonem suum
elegantem non minus ac utilem in medium protulerat, et experientia
edocti eramus, quantum alia prae alia excellat oratio, praestantiam
autem in manu Dei esse, qui eam tribuat cuicunque velit, quisque
nostrum se suspendit ab ejus lacinia, ultroque opum suarum particulam
ei largitus est. Meum vero donum accipere noluit, non paupero,
regerens, discipulos meos. Tum ego: esto Abu Seid, quamquam forma tua
externa concidit et desedit genarum aqua. Et ille, ego is sane, utut
extenuatus et exsiccatus et extremo marcore confectus sum. Ibi eum
reprehendere coepi, quod modo versus Orientem, modo versus
Occidentem, vagabundus tenderet. Sed dixit: non est vis, nec
potestas, nisi in Deo! et: Dei sumus et ad Deum revertimur! tum
dolente corde declamavit:

    Fortuna gladium suum contra me strinxit aciemque acuit, ut me
      terreret;

    Somnum extraxit palpebris meis succensens et fluere fecit
      oculorum venam,

    Et circumegit me in climatibus, ut adeo peragrarem Orientem
      secaremque Occidentem,

    Et in omni tractu quotidie mihi sit ortus et occasus;

    Sic peregrinantis persona mutata est, scopusque ejus sunt
      longinqua.

His effatis abiit trahens axillas jactansque manus. Nos vero modo
oculis eum persequebamur, modo ei incidere contendebamus. Tum vero
non morati sumus, quominus solveremus considendi nexus, et
dispergeremur ut deliciae Sabaeae[19].

    *

    Sententiis istis retrogrado ordine legendis partim idem, partim
      alius sensus, semper commodus, prodit. Non injucundum fuerit,
      verba arabica inversa quid latine exprimant, appositum videre.
      Habeas itaque.
        1. Consilia sunt penes ingenuos;
        2. fidei natura praestans dispellit injustitiam;
        3. turpis fama extendit dedecus;
        4. metus periculorum cavet malos exitus;
        5. cernuntur stulti societate prudentium;
        6. amici probantur propulsione inimicorum;
        7. lenitur tristitia allevantibus eam fratribus;
        8. fides cognoscitur dum boni mores servantur;
        9. servorum decus visitatione dominorum[13];
        10. sincerum pacta servandi studium sufficit pro
          circumspectione;
        11. oportet laborem exspectatae attemperare laudi;
        12. victoriam mereri fructus est patientiae;
        13. terroribus innotescunt rerum status;
        14. deficiente prudente administratione inutilis fit legatus;
        15. crescentibus pretiis apparent differentiae animorum;
        16. quando de excellentia contendunt viri, ipsi terrores de
          excellentia videntur contendere;
        17. necessitate urgente irrita est contumacia;
        18. cum dominatu conjuncta castigatio regiminis;
        19. summum sapientiae enucleare cogitationes;
        20. multum sperare prohibet ab agendo;
        21. magna dignitas comparatur officiis praestandis[14];
        22. honor animorum in adeundis periculis;
        23. elatio gradus auget[15] suspiciones;
        24. evitare inobsequentiam gignit officiorum exsecutionem;
        25. pia officia oblivisci perdit mores;
        26. migrare fines hebetat aciem;
        27. transgredi extremum idem est, ac penitus sese in errorem
          immergere;
        28. adducit petita largitio munerum;
        29. merces munerum est profusio laudum;
        30. praemium delatorum odium amicorum;
        31. decus pectoris amplitudo ejus[16];
        32. commodus status praestans efficit auxilium;
        33. certa notitia acquirendorum praemiorum officia leviora
          efficit;
        34. rogatio pretium est beneficii;
        35. munera proficientia facere prodit bonam mentem;
        36. sincera amicitia lapsus abolet[17];
        37. exagitare male facta pessimum est flagitium;
        38. quaerere salutem est habena prudentiae;
        39. persistere abstinentem removet cupidinem;
        40. mali mores dedecorant homines;
        41. taedium animorum perniciem affert caritati;
        42. rete cordium est incantatio loquelae;
        43. diserta lingua ornamentum narrationum;
        44. sincera adhortatio postulat amicitiam;
        45. vinculum amicitiae flagitat comitatem;
        46. hilaritate uti est signum liberalitatis;
        47. initium felicitatis promereri gratiam;
        48. acquirere laudes ingenuo, quod (avaro) recondere
          divitias;
        49. mos prompti[18] egregia perpetrare;
        50. multa et perfecta beneficia praestare ipsum hominis
          beneficium est.

    1. Cfr. Cons. V. De se ipso Sachban dixisse fertur: Prima modo
      fecerim verba, Jamanenses intelligunt, me corum esse oratorem.
    2. A. v. aut verficatum (impletum) esset super eis verbum
      silentii.
    3. Vel: optima est doni pars.
    4. D.S. Scholl. explicant: donum servare a reprobatione.
    5. Vel: facilitat remunerationem.
    6. Potest tamen etiam verti: amplitudo regni.
    7. Vox, quam verti amicorum fidorum, notat quoquo pastores,
      principes; odium explicari potest subjective et objective; hinc
      variae dari possunt commatis hujus interpretationes.
    8. Vel: castigare, parum et integrum facere.
    9. Vel: litigando amittuntur necessaria.
    10. Vel: meretur quisque laudem prouti laborat.
    11. Vel: amicitiae dominorum visitatione servorum. E sententia
      Ibnu’lsakati haec explicanda sunt e more magnatum Orientalium,
      servos suos mittendi ad sui similes, ut eos salutent et de
      habitu interrogent, quae res ad amorem inter propinquos et
      remotos firmandum faciat.
    12. D. S. Scholl. dicunt, sic Arabes compellare solere, ubi scire
      velint, sitne quis vere is, quem eum esse putant.
    13. Vel: re versa.
    14. A. v. consensu cum divinis decretis. Non minus recte
      explicatur ut supra: ope fatorum.
    15. Vel: aufert.
    16. Vel: liberalitas, simplicitas, ejus.
    17. Vel: damnat, rejicit.
    18. Vel: natura, character, generosi
    19. *Dispergi at deliciae Sabaeae* significat: *plane dispergi*.
      Sabaei enim, postquam amplissima fortuna gavisi erant, raptis
      aggeribus hac privati et ex Arabia felice in varias regione
      pulsi sunt.


XVIII
Singarensis.

Narravit Haret Fil. Hammami. Proficiscebar aliquando e Syria, petens
urbem prophetae, comitibus filiis Numeir, sociis omni bono et commodo
instructis, et Abu Seido, retinaculo festinantis, solatio orbi,
miraculo temporis, qui ob eloquentiam digitis monstrabatur. Et
contigit, cum pervenissemus Singaram[1], ut mercatorum aliquis
convivium institueret nuptiale, ad quos sine discrimine arcesseret
omnes, urbanos et deserticolas, ita ut vocatio ejus omnes in
universum invitans ad nostram quoque perveniret Caravanam. Annuimus
itaque invitatori et accessimus ad epulas, ubi hospes unius manus et
ambarum cibos proponebat, qui jucunditatem afferrent ori et placerent
oculis. Postremo vitreum adtulit, quasi ex aëre congelatum, aut
conflatum ex atomis volitantibus, aut ex aetheris[2] luce fusum, aut
quasi margaritae detracta esset cortex, copia impletum jucunda,
diffuso litum liquore, latice Tasnimi[3] inspersum, pulcherrimum non
magis aspectum praebens, quam jucundissimum exhalans odorem. Quo
praesente cum incenderentur cupidines et experiundi appetitus, jamque
eo esset perventum[4], ut impetus fierent in venationem ejus, et in
diripiendo audiretur exhortatio, exsiluit Abu Seid furentis instar,
et aufugit quantum a pisce se separat lacerta Lybica[5]. Nos continuo
enixe rogavimus ut rediret, nec esset similis Kudaro in tribu
Thamud[6]; ille vero, per resuscitantem e lapidibus mortuos! non
redibo, inquit, nisi ablatum fuerit vitreum. Quare cum non fieri
posset, ut ei non gratificaremur ejusque jurejurandum acceptum
haberemus, abstulimus illud, mentibus licet cum eo avolantibus
largeque fluentibus lacrymis. Reversus igitur ad accubitus locum, non
amplius sollicitus ob perjurium, interrogatusque causam, cur
surrexisset poculumque amandari postulasset, vitreum, inquit,
delatoris partes sustinet, et ex multis inde annis juravi, nunquam
fore, ut unus idemque locus me et delatorem simul includat. Quid,
reposuimus, tam grave sacramentum, quidve tam vehementem execrationem
tibi elicuit? Respondit: vicinum habebam, qui, blandiente lingua,
corde favebat scorpionem, et, dum sermo fragranti similis melli sitim
sedabat, intus gerebat venenum letale[7]. Cum hoc ut confabularer
adduxit vicinitas, et grata dentium strictio decepit, ut inirem
societatem; viriditas fimeti ejus allicuit, ut eo uterer compotore,
et fallax exterius impulit, ut frui vellem ejus fragrantia[8]. Sed
cum familiaritem contraxissem, eum aestumans vicinum ὁμοτοιχον,
apparuit violentus vultur, cumque me ei associavissem ut amico
familiari, prodiit serpens fraudulentus; benigne tractabam[9] nescius
eum, si propius adspiciatur, ex illis esse, quorum gaudetur
amissione, et affixus haerebam ignorans, eum, si dentes inspiciantur,
talem inveniri, qui cum fugerit exultatur. Habebam autem puellam tam
perfectae pulchritudinis, ut nulla cum ea certaret. Quando velum
deponebat, sol et luna erubescebant ignibusque ustulabantur corda;
quando labia diducebat ridendo, contemnebantur uniones et gratis
divendebatur corallum; adspiciens[10] excitabat curas et fascini
Babylonii veritatem confirmabat; loquens vinciebat cor intelligentis
et de montibus excelsis descendere faciebat rupicapras; egens sanabat
laesum et vitam reddebat sepulto. Quin imaginabar in gutture ejus
psalteria Davidis; canenti enim sese submittebat Mabad[11] et apage!
vocabatur Ishako[12], apage! Psalterium quando pulsabat, Sunâm[13]
vilescebat, postquam coetui suo princeps et fidejussor gaudiorum
visus erat; saltans cidares a capitibus defluere faciebat, et haud
secus exhilarabat, ac guttae saltantes in poculis. Nimirum eam
possidens despexi rubros camelos ornabamque consuetudine ejus collum
gaudiorum. Quo factum, ut vultum ejus a sole et luna defenderem, et
memoriam abigerem e viis confabulantium noctu; sollicitus eram, ne
ventus asportaret odorem formositatis, aut atich[14] eam
hariolaretur, aut fulgur eam deferret illustrans. At propter miseram
sortem meam et infaustum molestumque horoscopum accidit, ut crapula
vetere vino nata impulsus, vicino delationi dedito eam describerem.
Cum sagitta jam tetigisset scopum, tum demum rediit intellectus, et
persensi exitiale periculum et certam perditionem ejus, quod cribro
illi mandatum erat; quamvis equidem pactus eram, ut enunciata
reticeret, et quod enarraveram custodiret ut secretum, etiamsi quando
eum ad iram provocassem, et ille sese arcana, quasi in thesauro
reposita, servare, ut avarus recondit denarium, et vela (secretorum)
nequaquam, etiamsi in ignem immitteretur, dilacerare praetenderat.
Enim vero, praetermisso posthac non nisi die uno aut dierum pari,
urbis principi praefectoque gubernanti visum est, regis sui portam
petere, ut exercitum demandatum lustrandum offerret nubeque donorum
irrigaretur; qua mente cum munus secum sumere vellet, quod illius
animo conveniret, ut coram secreto ejus concilio offerret, pretia
dedit suis exploratoribus, largeque donavit grata, quicumque ipsum
voti compotem faceret. Ibi vicinus meus perfidus arrepsit ad dona
ejus; praefracto animo induens ignominiae loricam, nec curans
reprehensorem, accessit ad praefectum, avidus, indicavitque quod ei
secretum tradideram. Et subito familiares illius affluxerunt et
ministri ejus in me irruerunt; et impellebat me, ut eum, mihi
praeferens, margarita mea pretiosa honorarem, pretium quidem pro
arbitrio statuens; tantaque me oppressit tristitia, quanta Pharaonem
et copias ejus aquarum moles. Non desinebam propugnare, sed in cassum
cedebat propugnatio, et deprecari, sed frustra erat deprecatio; nam
quoties meam resistentiam crescere sentiebat, et augeri effugiendi
cupiditatem, criminis me insimulabat, in flammas erumpebat et cum
stridore dentes in me collidebat. Nihilo minus tamen lunam meam
relinquere mihi ipse non largiebar, et cor meum separare a pectore
meo, donec minae nanciscebantur eventum et increpatio esinebat in
verbera; tunc metus mortis persuasit, ut oculi mei nigredinem
permutarem flavedine numeratae pecuniae, delatore quidem praemium
praeter delicti conscientiam et dedecus ferente nullum. Ego vero ab
eo inde tempore Deo fidem dedi, me in posterum nunquam velle
conversari cum delatore; cujus cum natura propria sit vitreo,
delationis imagini, sacramenti mei fluctus ad illud quoque pertingit;
et haec est causa, cur dextram meam illuc non extendam.

    Vos itaque, re exposita, ne reprehendite, quod per me in
      diripiendis pastillis dulciariis impediti sitis.

    Patet excusatio mei facinoris; et sane farciam rupturam,
      quocumque possum vetere et novo,

    Quamquam, quod vobis delibavi delicati sermonis,

    Judicio sapientis, bellaria omnia suavitate longe superat.

Dixit Haret Fil. Hammami. Non solum ratam habebamus hanc excusationem
sed etiam laeti oscula infigebamus malis ejus, quid mirum?
regerentes, delatio et optimum olim mortalium percussit, ut adeo de
lignatrice dictum sit, quod dictum est[15]. Interrogantibus deinde
nobis, quid egerit vicinus delator et amicus male fidus, postquam
delationis ei plumasset sagittam et vincula amicitiae scidisset;
ille, resumsit, sese submittere et humiliare, deprecarique, per quos
id commode fieri poterat; ego contra obstinare, eum nunquam amico
vultu ad familiaritatem reducere, hesternumque revocare diem; et sic,
haud nutante eum arcendi proposito, nihil praeter repulsam ferebat.
Attamen non male habebat eum increpatio, nec erubescebat ob
perfricatam frontem, sed urgebat reconciliationis studia, novisque
identidem instabat petitionibus, nec liberavit me quidquam a
pertinacia ejus taedium afferente, nec illi voti consequendi spem
praecidit, nisi quidam ex pectore vulnerato[16] animoque saucio
versiculi. His inerat, quod diabolum ejus averruncaret et in
domicilio suo carceraret; his palam factis laetitiam dimisit nunquam
conciliandam, clamans vae! o exitium! desperavitque resuscitatum iri
amicitiam sepultam, ut infideles opinantur de mortuis. Precibus ergo
eum adorti sumus, ut versiculos recitaret et odorem eorum nos
olfacere permitteret; et annuit, hominem quidem properantem[17]
creatum esse adjiciens. Tum nullo contractus metu, nec flexus pudore,
ita cecinit:

    Erat mihi compotor, cui merum propinabam sincerumque amorem,
      amicum eum suspicans sollicitum;

    Tum osoris instar me ab eo separavi, nam inventus est sanies
      fervens

    Antequam eum tentaveram, habebam eum socium fidelem, sed
      spectatus est exenteratus, vituperandus;

    Confabulatorem eum elegeram, sed delicto ejus pectus meum
      vulneratum est.

    Quem opinabar adjutorem misericordemque, illum persensi
      execrandum et lapidandum;

    Quem imaginabar officiosum, fundendo manifestatus est rebellis et
      vilis;

    Quem ex physiognomia judicabam zephyros spiraturum, nonnisi
      ventum flare voluit venenatum.

    Ipse, nullo a me affectus damno, morsu me laesit, quem desperat
      medicus;

    Res ejus, cum separaremur, inconcussa stetit, aegrotans ego
      corpus abstuli.

    Non fuit gratus[18], abundans fructibus, sed terrens,
      adversarius.

    Inde, cum eum expertus essem, dixi, utinam plane non fuisset,
      nedum ut mihi esset compotor!

    In odium mihi adduxit ipsam auroram, nam et matutinum tempus
      reperitur delator;

    Et noctem me induxit ut amem, tenebrarum enim nigror speculator
      est taciturnus.

    Absit, qui defert! etiamsi sinceram pollicetur amicitiam,
      delictum et vituperii plenum est quodcunque agat.

Dixit; et hospes, audito carmine et rhythmis, cum pulchram aestimaret
laudationem et vituperationem, in venerationis suae pulvinar eum
promovens, principio lectuli sui honorifici assidere jussit,
allatisque decem patinis argenteis, sacchari et mellis dulcedine
repletis, haud idem, inquit, statuendum est in socios inferni et
paradisi, nec ex aequo comparatur innoxius cum malefico. Haec certe
vasa, quod secretorum adtinet retinentiam, piorum loco haberi debent.
Quare ne ea ablegari jubeas, nec Hudum addas Aditis[19]! Simul
mandavit servo, ut in mansionem ejus portarentur, quo pro lubitu iis
uteretur. Hic Abu Seid ad nos accedens, nunc, dixit, legite Suratam
victoriae[20], et vulnus laetamini consolidatum! Jam deus replevit
orbitatem vestram et pulchre rigata exhibuit cibaria, dulcedinumque
sub umbra vos congregavit, (ut veritas dicti appareat), fieri potest,
ut vos taedeat alicujus rei, sed prosit vobis. Cum autem in eo esset
ut proficisceretur, ut et patinae sibi donarentur rogatum ivit, et
convivatori, ad signa, dixit, comitatis pertinet, vas una largitum
esse cum muneribus. Reposuit: utrumque tibi habe et insuper servum;
mitte verba et abi in pace. Hoc audiens responsum Abu Seid prosiluit,
gratiisque actis, quales hortus agit nubibus, nos in tentorium suum
duxit, ubi, potestatem in dulcedines concessurus, manu versabat vasa
suisque dispertiebatur. Dein, nescio, inquit, utrum accusem
delatorem, an gratias ei habeam, vel, utrum oblivisci studeam facinus
ejus, an meminerim. Nam quamvis crimen commisit[21] et pessimam
exercuit delationem, tamen e nube ejus larga ista fluxit pluvia et
gladio ejus ista mihi parta est praeda. Jam vero animus fert redire
ad catulos meos et, contentum hoc lucro, nec me ipsum ultra, nec
camelos fatigare. Quamobrem valedico vobis, amicitiae foedus
intemeratum servaturus, vosque optimo custodi commendatos volo. Tum
ascenso jumento, viam relegit, ad familiam suam revertens, et,
jactanter progrediente camela, discedenteque amico aspectu, reliquit
nos ut symposium, cui deest dominus, aut noctem, cujus occidit luna.

    1. Urbs ad occidentalem Tigridis ripam.
    2. D. S. Scholl. explicant: *ex deserti luce*, quod in deserto
      nihil lucem impediat.
    3. Tasnim fons est paradisi; intendit autem aquam rosarum.
    4. A. v. ut equites immitterentur in gregem ejus, et clamaretur
      in diripiendo: ad taliones!
    5. Quia vivit locis aridis.
    6. Kudar Thamudaeus cameli prophetae Zalechi pedes incidit, quo
      facto Deus tribum ejus perdidit; signaturque nomine ejus is,
      qui aliis auctor est malorum.
    7. Proprie: maceratum, conditum.
    8. D. S. Scholl. habent: *ut clanculum in aurem ei loquerer*,
      quod dum fit, aliorum odorem olfacimus.
    9. D. S. Scholl. *comedebam cum eo*, quasi proprie interpretandum
      sit, comedebam cum eo panem et sal.
    10. Phrasis ambigua; potest etiam explicari: vocem extollens
      ciebat luscinias.
    11. Celebratissimus cantor, praecentor Medinensium, ortus a patre
      nigro et matre candida, vixit initio Ommeijadarum.
    12. Vir doctrina non minus, quam cantu, excellens tempore
      Raschidi.
    13. Sunâm, artis musicae peritissimus, etiam in aula claruit
      Raschidi.
    14. Hariolus e gente Dseibitarum, tempore Sil Arim; quamvis nec
      sedere, nec stare posset, annos vixisse dicitur trecentos.
    15. Scil. a Mohammede.
    16. Vel: vindictae cupido.
    17. Ludit ambiguo. Homo scilicet fertur terra, vel luto, creatus;
      vox autem hic pro luto adhibita notat etiam properantiam.
    18. A. v. placens, admirationem excitans.
    19. Aad notus est propheta ad corrigendos Aditas missus.
    20. Caput Korani XLVIII hanc habet inscriptionem.
    21. A. v. praecedere fecit, praemisit.


XIX
Nisibenus.

Narravit Haret Hammamita. Anno quodam praeterito Iraka sterilis erat
ob adversa pluviarum sidera. Viatores ibi loquebantur de agro
Nisibeno, commodaque incolarum ejus, largo proventu gaudentium, vita.
Ascensa igitur camela Moharitica, hasta stapedi infixa Samharitica,
profectus, jactabar de regione in regionem, tractabar de valle in
collem, donec perveniebam emaciatus in emaciata. Quam cum decumbere
sivissem in fertili pascuo, et lucratus essem pasturae sortem,
proposui in eo deponere collum, hospesque versari inter incolas,
donec ubertate gauderet siccus annus, visitarentque patriam meam
pluviae vernae. At per Deum! oculus meus, non rigatus erat levissimo
somno, nec dum pepererat dies ille noctem, cum invenirem Abu Seidum
Sarugensem, gyrantem in oris Nisibenis, fructus decutiendo fortunam
experientem, modo adversam, modo secundam, spargentemque de ore
margaritas, dum manibus emulgebat lactis fluxum. Studium ibi meum
animadverti praedam obtinuisse, et sortem meam solitariam evasisse
geminam; nec desinebam umbram ejus persequi, quocunque agitabatur, et
sermonem ejus excipere, quotiescunque proflabat; usque dum ei
supervenit morbus, cujus longinqua erat meta, cujusque cultri adeo
carne denubant ossa ejus, ut paene vitae vestem ei exueret, eumque
traderet Abu Iachjae. Cruciabar autem ob deficientem adspectum ejus
amissamque rigationem, ut lactens, quando ablactatur, et longe
remotus a desiderato. Tum sparsus est rumor, pignus ejus deperisse,
mortem unguem ei infixisse; omnesque amici ejus, tremenda haec
divulgantium nuntio conturbati, confluxerunt in aream ejus citato
gressu:

    Stupentes, angore vacillantes, quasi lactati vetusto vino;

    Profundentes lacrimas, findentes vestimenta, percutientes genas,
      vulnerantes capita;

    Optantes ut fata, dum illi parcerent, pretiosa et animos ipsorum
      obruissent.

Dixit, qui retulit. Ego, adjunctus amicis, festinavi ad portam ejus.
Cum vero advenissemus ad aream et percipiendis de statu ejus
certioribus intenti essemus, exivit ad nos puer, risu diductis
labiis, sciscitantibusque, quomodo senex se haberet in morbo, quaeque
ei esset se commovendi vis, respondit: in pugillo morbi erat et
vehementissimae febris contritu, ita ut tabes eum extenuaret,
planeque exhauriret malum exitiosum, cum Deus summe laudandus vitae
residuum confirmaret, quo facto ex animi deliquio emersit;
revertimini ergo viis vestris et exuite terrores vestros; est enim,
ac si jam exiret et rediret certaretque propinando merum. Nos, magni
facientes hunc nuntium, postulabamus, ut eum videre liceret. Ille
introivit indicans, tum prodiit permittens; et intrantes habuimus
(amicum) obvium, lingua utentem agili, considebamusque circa sellam
ejus, acute spectantes omnem lineam; ipse quoque oculos in coetu
gyrans dixit: intuemini filiam momenti!

    Deus me restituit, gratiae ei agantur! a morbo, qui paene me
      delesset,

    Sanitatemque donavit; quamquam non est refugium a morte nasum
      annulo trajiciente.

    Non mei oblitus est, sed ad consumtionem usque vitae alimenti me
      distulit.

    Quando *destinata* adest; non juvat propinquus, nec tutela
      Kuleibi[1] eum defendit.

    Nil autem curo, hodiene veniat terminus, an prorogetur in
      terminum alium;

    Quid enim gloriae est vitae, qua spectamus miserias, tum eis ipsi
      affligimur.

Dixit; et cum ei imprecati essemus prolongationem vitae et metus
propulsionem, nos invicem exhortati sumus ad surgendum, ne crearemus
taedium. Sed reposuit: nequaquam; commoramini potius apud me per
hujus diei candorem, ut delectante sermone tristitia mea levetur; nam
confabulatio cum vobis est animi mei alimentum, hilaritatisque meae
magnes! Praehabentes igitur quod ei placebat, caventes ab
inobedientia, caedebamus sermones, debutyrantes cremorem, rejicientes
spumam, donec aderat tempus somni meridiani, linguasque taederet
uniuscujusque verbi. Erat autem dies ferventissimi aestus, maturans
hortorum fructus. Dixit: dormiendi appetitus inclinavit colla vestra
et pabulatum ivit in oculorum vestrorum angulos; adversarius ille
quidem strenuus, petitorque non repellendus; jungite illi igitur
somnum meridianum, regimine utentes vulgatis traditionibus. Dixit
relator. Secuti igitur dicta ejus dormivimus et dormivit ipse; Deus
autem feriit aures, effuditque somnum in palpebras, ut exiremus e
regno existentium, dormiendo averteremur ab adoratione, nec
expergisceremur, nisi postquam aestus sedatus erat et dies evaserat
senex. Quo facto lotione nos lustravimus ad precationem tacitam,
persolvendumque, quod religio imponebat, debitum; tum cum impetu
aggressi sumus reditum illuc, ubi solveramus clitellas. Sed Abu
Seidus, conversus ad catulum suum, natura et forma ipsi similem,
dixit: videtur mihi *pater culturae* carbonem incendisse in eorum
intestinis; voca ergo *patrem congregationis*, qui omnibus
esurientibus est arridens nuntius; hunc fac ut sequatur *pater
jucunditatis*, qui omnem injuriam perfert; hunc auge *patre amati*,
qui omni amatur cordato, versatus inter ustionem et macerantes
dolores; tum cita *patrem penetrationis*, optimum euge! socium; nec
non *patrem auxilii* adesse jube, cui non par est in auxilio ferendo;
et si insuper adduxeris *patrem pulchritudinis*, quantam ille
explicabit pulchritudinem! Festina vero etiam accire *matrem
hospitalitatis* (ciborum hospiti proponendorum), quae in memoriam
vocat Chosroem; nec obliviscere *matrem consolidationis*, nam quot
ejus sunt laudatores! accersaque *matre liberationis* impetus fiat
absque criminis metu. Sigillum autem sit *pater gravitatis*, qui
solatium est omni tristi; cui si addideris *patrem celsitudinis*,
nomen tuum ex avarorum ordine deletum erit. Cave tamen, ne *duo
trementes* afferas, priusquam onus sumtum fuerit jumentis
separationis; sed quando homines desierint infigere manus,
tractaverintque *patrem lenitatis*, tum circumire jube *patrem
generositatis*, qui est generositatis index! Dixit; et filius
intellectis, subtilitate prudentiae, subtilibus illius nutibus,
circumferebat suavitates et suave (aroma), donec sol indicabat
discessum. Cum autem valedicere convenisset dixissemusque: nonne
vidisti hunc diem egregium, ut aurora ejus apparuit atra et vespera
lucida? adoravit diu, tum capite sublato inquit:

    Ne desperes, ingruentibus malis, de liberatione dispulsura curas!

    Saepe ventus venenatus, orto subinde zephyro, abiit;

    Saepe elatae sunt nubes ingrati, sed dissipatae, priusquam
      effunderent;

    Saepe metus fuit ab fumum ligni, sed non prodiit ex eo flamma;

    Saepe orta est tristitia, sed e vestigio occidit!

    Firmus igitur sis terrore invadente; nam tempus est pater
      miraculorum;

    Et spera a spiritu Dei gratias non cogitatas!

Dixit; et ut nobis dictaret, rogavimus, versus excellentes; postea,
Deo O. M. actis gratiis, valediximus, laeti illius sanatione,
obstricti beneficentia.
Explicatio metonomiarum Tofeiliticarum et metaphorarum Suphicarum,
hoc consessu occurrentium.

*Abu Iachja* est angelus mortis; *pater culturae* fames, quae vocatur
etiam Abu Malek, sive *pater possessoris*; *pater congregationis* est
mensa; *pater jucunditatis* panis albus; *pater amati* hoedus; *pater
penetrationis* acetum; *pater auxilii* sol; *pater pulchritudinis*
olus. *Mater* vero *hospitalitatis*, sive ciborum proponendorum,
vocatur Sakbag, acidus cibus, nostrum *ragout*, a Chosroe, Persarum
rege, introductum; *mater consolidationis* est Harisa, spissum
pulmentum e tritico et carnibus; *mater liberationis* Gusabet, panis
superimpensa, carne pinguedine imbutus et sic obsonii curatione
liberans; *pater gravitatis* Chabiz, cibus e dactylis cum butyro
mistis, sic dictus a magno pretio; *pater celsitudinis* Falusak,
edulium ex amylo et melle, Europaeorum ergo fere *tarte*; *pater
lenitatis* Rhasul, id, quo eluuntur sordes; *duo trementes* sunt
*pelvis* et gutturnium, et *pater generositatis* suffitus.

    1. Nomas maximae potestatis, ante Muhammedem.


XX
Miafarekiensis.

Narravit Haret Hammamita. Tetendi cum sociis, optime inter se
consentientibus, colloquio nunquam ad disceptationem abutentibus,
quive sit clandestini odii sapor plane ignorantibus, Miafarekinum;
eramque inter eos, ut qui non cessit ex antro suo, nec reliquit
proximos et vicinos; ideoque, cum e clitellis transferremur in nidos,
nos invicem monuimus, ne oblivisceremur societatis, sed caveremus in
terra peregrina diremtionem, destinantes conventus locum, quem
utraque diei extremitate visitaremus, communicaturi, quid novi
acciderit. Ibi nobis die quodam versantibus et congregationis filo
insertis, coram stetit vir linguae audacis, vocis clarae, et postquam
salutaverat, ut qui adsputat nodos (praestigiator), venaturque leones
ac pecudes, dixit:

    Mirum referendum habeo, o homines, quo commoneatur intelligens et
      prudens!

    Florente aetate vidi fratrem potestatis, cui gladii erat acies
      penetrantis.

    In pugna procedebat, ut qui certus est victoriae, nec dubitat;

    Impetu suo adversa dispellebat, ut status anxius fieret commodus;

    Non certabat cum sociis, nisi ita, ut discederet e praelii campo
      hastâ rigatâ;

    Non annitebatur oppugnare celsa, clausa, defensa, timenda,

    Absque eo successu, ut acclamaretur: auxiliatur Deus, victoria
      est propinqua!

    Quot autem noctes pernoctavit jactanter incedens veste juventutis
      nitidâ,

    Sugens gracilium salivam et suctus, omnibus, quem vitâ
      redimerent, dilectus!

    Sed non desiit fortuna rapere, quod ei erat virium et ligni
      duri[1],

    Donec noctes eum fecerunt abjectum, a quo avertantur propinqui.

    Praestigiator morbum ejus solvere nequit, desperat medicus;

    Ita ut discesserit a candidis, et discesserint ab eo, frustra
      quondam nec rogato, nec rogante;

    Evaseritque similis praepostere creato; nam quicunque vivit,
      experitur mala senectae.

    Hodie en! eum coopertum[2]; et quis est, qui mortuum peregrinum
      donare velit ferali amiculo?

Tum erupit in questum et deflevit ut amatus amatum. Lacrimis tandem
sedatis, moeroreque cessante, dixit: o prata visitanda pabulatoribus,
liberalium exempla! per Deum! non protuli mendacium, nec nunciavi,
nisi quod vidi, et baculus si meus haberet lorum nubesve mea pluviam,
laudem, ad quam commerendam vos incitavi, mihi ipse mererem, nec
starem viae ad eam index. Sed, quomodo volare sine alis? Et num
crimen est illi, qui non potest? Dixit relator. Homines hinc
inceperunt deliberare, quid facerent, et inter se susurrare, quid
darent. Credidit vero, illos ipsum avertere velle repulsâ aut
postulare demonstrationem, et in verba praeceps ruit haecce: o
vapores planitiei aquam simulantes, splendentes vallis lapilli, cur
deliberationem initis istam, vetitam a pudore? Quasi difficilem vobis
injunxerit laborem, qui tantum rogavit viliorem vestem; aut
compellaverit, ut tapetum ad tegendam Caäbam daretis, qui precatus
est, ut largiremini amiculum ferale! Phui illum, cujus non rorat
saxum, nec sudat glarea! Qua conspecta linguae volubilitate et
saporis amaritudine, quisque de coetu munere eum aliquo placavit,
perferens adspersionem metu fluctus. Dixit Haret Hammamita. Stabat
hic mendicus pone me, tergo meo velatus oculo meo; cum vero homines
eum contentum reddidissent donorum fluxu, et statuissem eos imitari,
detraxi annulum meum de digito minimo, illumque adspexi, et en! erat
senex noster Abu Seid Sarugensis absque falsi suspicione dubiove, ac
certus sum factus, eum mentitum esse tetendisseque rete. Sed rupturam
ejus plicae involvere[3], et distortum dentem ab adspectu servare,
antiquius existimans, annulum ei projeci dixique: serva eum ad
remunerandas praeficas! Quo facto exclamavit: euge, flamma tua quam
egregie ardet, quamtamque tuum liberalitatem testatur facinus! tum
abiit festinanter procedens, incitatoque, ut antea, utens gressu. Ego
tamen mortuum ejus cognoscendi cupidus et explorandi, quem
praetendebat, pudorem, pulsabam os tibiae[4], et cursus ardorem
alebam, donec, sagittae jactus spatio emenso, eum attigi, solumque
adspexi sine velo. Comprehensis ibi manicis ejus, a ductu hippodromi
eum averti, dicens: per Deum! non tibi est, quo a me confugias
evadasque, nisi ostenderis mortuum tuum opertum. Hic ille, (ut
mendacium excusaret), detracta vestium parte, ipsius senilem
indigitavit imbecillitatem. Ego vero, occidat te Deus clamavi, quam
versatus es ingeniis ludendis, et quam vafer in acquirendis donis!
Tum reversus ad socios, ut pabulator, qui gentem suam non circumvenit
figmentis, nec fucata utitur oratione, nunciavi quod videram, nec
celans, nec simulans. Hi, cachinnantes de his et illis, execrabantur
illum mortuum.

    1. I. e. firmitatis.
    2. Mortuum.
    3. Tegere.
    4. Celeriter currebam.


XXI
Rajensis.

Narravit Haret Hammamita. Curae mihi erat, ex quo mihi ipse
prospiciebam justiusque de rebus faciebam judicium (proprie,
dignoscebam ea, quae coram, ab eis, quae a tergo erant), ut aures
praebens admonitionibus, evitans sermones Dei iram provocantes,
ornarer pulchris moribus, recederemque ab eo, quod vilitatis notam
imprimit. Nec desii animam meam huic mori assuefacere, et carbonem
iras extinguere, donec ei naturae erat, illo dirigi, voluptatique
desideratae, illi operam navare. Cum itaque Rajam venissem, solutus
erroris vinculis, dignoscens verecundum a simulatore, videremque die
quodam mane catervam vestigio catervae, late dispersas instar
locustarum, currentes, ut solent celeres equi, describentes
concionatorem, quem peterent, pluris aestimatum filio Simeonis[1],
nec mihi molestum esset, audituro admonitiones, cognituro
admonitores, tolerare increpantem, ferre comprimentem, ductilem me
praebui ut equus moriger, filoque multitudinis insertus currebam,
donec pervenimus ad coetum, qui continebat imperantem et obsequentem,
amplectebatur nobilem et depressum. In centro autem halonis et medio
lunarum novarum senex erat decrepitus, immisso dorso et prominente
pectore, indutus pileo et veste viridibus, qui declamabat
admonitiones sanantes pectora, mollientes saxa. Hunc, cum animae jam
essent fascinatae, audivi dicentem: o fili Adami, quam deditus es ei,
quod te decipit; quam assuefactus ei, quod tibi nocet; quam adhaerens
ei, quod errare facit; quam laetus de eo, qui immodice laudat! Operam
das ei, quod te fatigat; negligis id, quod tibi incumbit; adducis
nervum arcus transgressionis et cadis in aviditatem, quae te perdit.
Non contentus es eo, quod sufficit; non abstines ab eo, quod vetitum
est; non audis admonitiones, nec repelleris comminatione. Consuetudo
tibi est, sequi cupiditates, ingredi, ut solet luscitiosa; cura tua,
ut facias lucrum et colligas haereditatem haeredi; placet tibi
multitudo ejus, quod penes te, nec meministi ejus, quod ante te;
semper studes duabus speluncis tuis (ventri et pudendis), nec
cogitas, utrum pro te, an contra te? Cogitasne, te missum iri
liberum, nec judicatum postero; credisve, mortem accipere dona, aut
praeferre leonem pullo dorcadis? Neutiquam, per Deum! Fata non
prohibent, nec divitiae, nec liberi; nec prodest quicquam sepulcrorum
incolis, quam benefacta. Felix ergo ille, qui audivit et servavit et
vere fecit, quod praetendit, animamque coercuit a cupiditate certus,
salvum esse resipiscentem, et nihil homini mansurum esse, quam
studium, studium ejus autem appariturum. Tum declamavit ut metuens,
voce sibilante:

    Per vitam tuam! nec cantatrices, nec divitiae prosunt locupleti,
      quando habitat humum, suum tanquam diversorium,

    Expende igitur viis Dei opes tuas, contentus acquirendis ab eo
      mercede et praemio;

    Et praeverte mutationes fortunae; nam derepente invadit distorto
      ungue suo et dente;

    Nec crede tempori fallaci et dolo ejus; nam quot sunt miseri,
      quos perdidit et laesit!

    Cupiditati adversare, cui non obedit frater erroris, quam ut
      cadat de monte suo;

    Reverentiam et timorem Dei serva, ut effugias timendas poenas
      ejus;

    Nec neglige memoriam peccatorum tuorum, sed lacrimas ob ea funde,
      certantes cum nube profundente;

    Et ob oculos habe mortem, uti incidet, et terribilis erit
      occursus, amarusque sapor;

    Nam terminus habitationis vivi est fovea, in quam certe descendet
      postulatus e thalamis.

    Bene igitur illi servo, qui contristatus malefactis suis,
      corrigere ea coeperat, antequam clausa erat porta!

Dixit; hominum alii lacrimas spargebant, alii poenitentiam
ostendebant, donec sol declinabat diutiusque, quam lege sancitum est,
precati erant. Hic, cum voces quiescerent, silentium coalesceret,
nidumque repeterent lacrimae et significationes, imploravit aliquis
praesentem principem, incepitque conqueri de praefecto ejus injusto;
princeps autem favens adversario a discutienda ejus injustitia se
avertebat. Quare ille desperans de auxilio, rogavit concionatorem, ut
ad eum monendum surgeret; qui surgens more expediti, declamavit
alloquens Amirum:

    O miraculum, qui petit munus et, cum accepit, injuste agit,

    Stamina injustarum actionum disponens, easque texens; modo ipse
      injustitiae aquam lingens, modo ad eam bibendam alios incitans!

    Nonne curat sequens cupiditatem, corrigat religionem suam, an
      corrumpat?

    Vae illi! Utinam sciret, non esse statum, qui non mutetur, quando
      inique agit;

    Et utinam videret poenitentiam eorum, qui aures praebent
      mendaciis delatorum, quando ipse auscultat!

    Obsequens autem sis ei, in cujus manu est frenum, et adi salsam
      aquam, quando vetat lenem;

    Tolera offensam ejus, etiamsi ea tangi dolorem tibi creet,
      lacrimarumque tibi fluxum excitet et profundat!

    Certe tibi olim fortuna risum commovebit de eo, quando ab eo
      recesserit, et ignis tumultus ob dolos ejus excitatus fuerit;

    Certe descendet in eum vituperium, quando remotus fuerit ab opere
      vacuus a munere;

    Certoque miserebit te ejus, quando gena ejus contemtus pulvere
      volutabitur.

    Hoc ei accidet, praeterea vero sistetur loco, ubi eloquentissimus
      apparebit blaesus;

    Et resuscitabitur miserior fungo deserti; inquiretur ob deficiens
      et distortum;

    Corripietur ob ea, quae collegit, et ob eum, quem selegit;
      postulabitur de eo, quod sorpsit, et de eo, cujus spumam bibit,

    Calculusque cum eo inibitur de minutissimis, uti fecit cum
      hominibus, et magis;

    Hinc ob praefecturam mordebit digitos optabitque, utinam de ea
      optasset nunquam, quod optavit.

Tum dixit; o tu, qui accinctus es imperio et operam das regimini!
desine superbire ob dominationem tuam, et decipi vi tua! nam dominium
est ventus facile se convertens, et potestas nubes fulgurans, pluvia
carens; felicissimusque pastorum est ille, qui ad felicitatem
perducit gregem; miserrimus in utroque mundo, qui male pascit. Tu
autem, ne sis ex illis, qui mundum futurum temnunt et negligunt,
praeferuntque et quaerunt propere praetereuntem, injuria et noxa
afficientes subditos, dominiumque cum nacti sint, terram studiose
peragrant, ut perdant. Per Deum! judex non ignavus erit, nec
negligetur noxa et benefactum, nec liber dimitteris, o homo! sed
trutina coram te statuetur et judicaberis, ut judicasti. Dixit; et
dolorem concepit praefectus ob ea, quae audiverat, et, alteratus et
mutatus colorem, incepit detestari praefecturam et suspirium jungere
suspirio. Tum ad querentem conversus, causam proferre jussit; ad
accusatum conversus, eum anxit; monitorem benigne tractavit et
donatum invitavit, ut ipsum visitaret; affectusque injuria abiit
levatus, qui injuriam exercuerat, anxietate pressus. Monitor autem,
posthaec molliter vacillans per socios, gloriansque de prospero
mercatu, cum eum secutus essem gradu modesto, oculumque ei
ostendissem perspicientem, cognito cordis mei secreto ac vultus mei
in eo gyratione animadversa, dixit: indicum tuorum duorum maxime
laudandus ille est, qui in rectam te duxit viam; tum appropinquavit
et declamavit:

    Ego sum, quem novisti, o Haret! confabulator regum, jocose
      colloquens;

    Gaudii creans, quantum non creant chordae; nunc frater
      austeritatis, nunc ludi.

    Fata post discessum a te me non mutarunt, nec decorticavit lignum
      meum negotium affligens,

    Nec dentem meum fregit infortunium percutiens, sed unguis meus in
      omni praeda figitur;

    Et in omni pascuo lupus meus grassatur, quasi ego mortalium essem
      heres, Eorum et Sem et Hâm et Iaphet.

Perrexit Haret Hammamita. Dixi, per Deum! tu es Abu Seid, servistique
Deo, ut non servit Amru filius Obaidi[2]. Ibi laetitia affectus, qua
solet affici liberalis, quando ad eum divertitur, regessit: Audi fili
patrui!

    Veritatem dicendi tibi incumbit officium, etiamsi veritas te
      ureret igne inferni;

    E stude, ut Deo placeas, nam mortalium est maxime falsus, qui ad
      iram provocat Dominum, dum propensum sibi facit servum.

Tum valedixit amicis suis, abiitque trahens manicas. Nos vero postea
eum quaerebamus Rajae, nuntiumque de eo petebamus a voluminibus
complicationis (epistolis); sed nostrum nemo rescivit, ubi ille
subsisteret, potuitve dicere, quae eum abstulerint locustae.

    1. Orator et admonitor natus anno CCC p. H.
    2. Celeber monitor, mortuus 144 p. H., ab ipso Manzuro naenia
      defletus.


XXII
Euphraticus.

Narravit Haret Hammamita. Anno quodam tranquillo, cum me contulissem
in agros Euphrate rigatos, obviam ibi habui scribas facundiores
filiis Furati[1], moribus praeditos dulcioribus aqua Euphratis. Quos
accedebam captans puritatem doctrinae, non aurum, saepissime
visitabam ob humanitatem, non ob epulas. Atque erant mihi illi
hospites, qualis Kakâu filius Schauri[2], perveniebamque apud eos ad
(amicitiae) abundantiam post inopiam, ita, ut me sumerent socium
mansionis et pastus, et eo loco me haberent, quo coryphe est digitis,
filiumque consuetudinis facerent tempore negotiorum et otii, ac
secretorum custodem in seriis et jocosis. Accidit aliquando, ut hi,
vocati ad visitandos pagorum agros consitos, eligerent de dromadibus
alto velo ornatis dromadem perfecte atram, quam credideris
congelatam, transeuntem modo nubis, labentem per aquae montes ut
serpens, tum me vocarent ad consensum et invitarent ad societatem.
Cum autem insideremus in jumento nigro, essemusque in mediis
clitellis currentibus in aqua, invenimus senem tectum trita tunica et
cidari vetusta, quem adesse omnes detestabantur et, duriter correpto
praesentiae auctore, de nave expellere aggressi essent, nisi
tranquillitas eis rediisset. Perspiciens itaque, nos umbram suam
nimis gravem aestimare, pluviamque suam pro grandine habere; cum ad
verba faciendum se convertisset, sed silere jussus esset; deum
laudasset, post sternutationem, sed nemo bene ei precatus esset;
conticebat considerans, quo res sua devenerit et exspectans auxilium,
a Deo promissum ei, qui injuria affectus est; dum nos circumvagabamur
viis diversissimis serii et joci. Tandem mentione facta utriusque
scribarum officii, et coorta quaestione, utrum pluris habendum sit;
dicenteque alio, componere tractatus nobilissimum esse scripturae
genus, alio inclinante ad artem calculatoris praeferendam; exarsit
disputatio et crevit altercatio, vehemensque evasit clamor, donec non
supererat certamini locus, disputationive pascuum. Ibi dixit: o
homines! multa verba fecistis, memoravistisque vera et falsa,
judicium autem clarum est penes me; nummis meis paratis contenti,
neminem post me hac de re interrogate! Sciatis velim: ars tractatus
componendi est elatior, ars calculandi utilior; calamus scriptoris
est orator, calamus calculatoris lignator (absque delectu
converrens); litterae orationum scribuntur, ut legantur; libelli
rationarii delentur et teruntur. Tractatuum compositor est Gahina quo
ad nuntios (qui certissimos nuntios referre potest), pera secretorum,
a consiliis secretis principum, primus compotorum; calamus ejus est
lingua regni, eques pugnae, Lokmân sapientiae, interpres
cogitationum; porro, laetorum relator, monitor, intercessor et
legatus; eoque expugnantur castella, possidentur eminentissima, ad
obedientiam adigitur rebellis, appropinquatur remotus; insuper
dominus ejus est liber ab investigationibus, securus deceptorum doli,
laudatus in conventibus, non coactus ad conficiendos codices
rationarios. Cum autem in discrimine exponendo venisset ad hunc
articulum, ex hominum oculorum stricturis perspexit, se seminasse
amorem et odium, aliique placuisse, alii iram commovisse; calci
itaque adjiciens dixit: nisi quod ars calculatoria fundata est
veritatis exploratione, ars tractatus componendi superstructa
consuendis particulis. Praeterea calamus calculatoris amplectitur,
calamus componentis fructus appetit, et inter solutionem tributi
ditionibus impositi et lectionem voluminum syngraphorum interest,
quod non assequitur computus, nec ulli alii rei intricatae
metaphorice designandae inservire potest. Nam solutio implet
crumenas, lectio evacuat capita; reditus consignati in codice accepti
et expensi ditant videntem, pervolvere folia librorum fatigat
videntem. Tum calculatores sunt custodes facultatum, jumenta onerum,
relatores veri, legati fidi, indices ad aequitatem praestandam et
obtinendam, testes sufficientes in dissensu; et ex his est totum
persolvens (quaestor), qui manus est imperatoris, cardo curiae,
trutina operum, fidus praepositus praefectorum, ad quem refertur pace
et bello, ad quem agitur de reditibus et expensis, a quo pendet noxa
et commodum, in cujus manu est frenum largitionis et negationis. Et
nisi calamus esset rationarius, periret fructus laborum, duraret
fraus ad diem usque judicii, solutus esset ordo regni, iniquitas
malitiae impunis, collum justitiae vinctum, gladium contra
injustitiae strictum; ne taceam, calamum componentis (nonnumquam)
fingere, arundinem calculantis veritatem proferre; numerantem
scrupulosa diligentia uti, orationem scribentem (saepius) patrem esse
offuciarum. Ceterum utrique est venenum, cum ascenderit dignitatum
scala, donec obviam itur et ceu amuleto magico extinguitur; et
molestiam creat eo, quod profert, donec visitatur et donatur; iis
exceptis, qui rectam fidem tenent et bonis student operibus; horum
autem sunt pauci. Cum vero aures nutrivisset jucundis adeo et
placentibus, quis esset interrogatus, scrupulosum habuit stirpemque
dicere renuit, etiamsi inveniretur cognatus nobilissimis. Equidem
vero, quod obscurus manere vellet, tristis eram, donec, parvum post
temporis spatium, memoria suggerente, inquii: per eum, qui
firmamentum servire cogit rotundum et naves iter facientes! ego
invenio odorem Abu Seidi, quamvis eum antea vidi pulchriore adspectu
et robore gaudentem. Hoc audito labia diduxit ridens dixitque: ego is
sane, utut mutata apparet fortunae et corporis conditio. Sociis
itaque inquii: hic est, cui non datur aemulus in secando, cujusque
cum perfectione nemo certamen init. Quare omnes expetebant amicitiam
largiebanturque dona. Sed neque societatem, neque munera accepta
habens, dixit: postquam dignitati meae detrectastis ob vile exterius,
scidistisque cor ob tritas braccas, ego vos non adspicere possum nisi
oculo fervente, nec vos comitabor, nisi hac in nave; tum declamavit:

    Audi, o frater, monitum, a monitore, cujus merum consilium non
      mixtum est adulterato!

    Ne festines absolutam ferre sententiam, laudando, quem non
      probaveris, vulnerandove;

    Differ judicium, donec videris utrumque latus ejus, hilaritatem
      et iram;

    Apparueritque spectatoribus, nubes ejus fulgurans pluviae sit
      expers, an verax, imbrem contineat, an tenues guttas.

    Tum, si animadverteris, quod eum dedecorat, absconde id
      magnanimitate; si

    videris, quod ornet, in publicum profer;

    Et qui meretur ascendere, eum tolle; qui meretur dejici, jace eum
      in hortum suum (latrinam suam)!

    Nam scias, aurum in terrae venis absconditum esse, donec fodiendo
      eliciatur,

    Aureique virtutem apparere, si teratur, non e pulchritudine
      sculpturae.

    Stupor autem est, magnifacere ignorantem ob splendidum vestitum
      elegantemque ornatum,

    Animum eruditum despicere ob vetustum involucrum et lacerum
      stragulum!

    Quoties frater pannorum duorum lacerorum virtute sua reverentiam
      movit, et

    involutus vestibus duabus elegantissimis ob vitium vituperatus
      est!

    Quodsi homo non commisit, quod ei opprobrio esse possit, vestes
      lacerae ei sunt scalae ad (honoris) thronum;

    Nil nocet gladio, quod vagina est trita, nec accipitri vilis
      nidus.

Tum haud mora nautam navigium sistere jussit, descenditque de nave ac
abiit. Nostrum autem quemque poenituit, quod imprudens in eum
commiserat, et palpebrâ texit festucam suam, juravimusque invicem,
nullum unquam posthac despectui habere ob tritam tunicam, gladiumve
contemnere conditum operculo.

    1. Quatuor fratres vesiratu functi sub Abasidis.
    2. Hic et Cûab bin Mama vixerunt ante Mohammedem, hospitalitate
      inclyti.


XXIII
Pomoerius.

Memoravit Haret Hammamita. Non conveniebat mihi temporum meorum
principio suetus commorationis locus, ob negotium timorem injiciens
opprimentemque metum. Effuso itaque somni poculo incitabam jumentum
itineris secabamque vias asperas, nullo gressu complanatas, quibus ne
aves Kathae quidem duces esse possent, donec perveneram ad septum
Chalifatus, sacrumque metuenda defendens. Ibi terroris sensum et
tremorem exuens, vestem et signa securitatis induens, diminuebam
curas decerpendo gaudia, venustumque spectando revelatum. Die quodam
prodieram in pomoerium, ut exercerem equum, et in singularibus
(regionis) amoenitatibus gyrarem oculum; ecce! equites, alium alii
succedentes, et peditum confluxum proruentem senemque, longum quoad
linguam, curtum quoad pallium, qui pectore prehensum trahebat puerum,
recente gaudentem juventute, trita praeditum tunica. Equitavi ergo
vestigio spectatorum, donec pervenimus ad portam praefecturae, ubi
cohortis auxiliatricis dux in pulvinari suo quadrata considebat
forma, reverentiam jubente gravitate; cui senex dixit: Deus
praefectum evehat tarsumque ejus summo loco collocet! Equidem hunc
juvenem curandi officium subii, cum ablactatus esset, educavi eum
orphanum, nec quicquam praetermisi, ut edoceretur. Nunc autem, cum
ingenii acumine valet et excellit, gladium inimicitiae contra me
stringit evaginatque; quamquam non credebam, eum mihi adversaturum
meque inverecunde tractaturum esse, cum de meo se rigaret palmamque
suam foecundaret. Opposuit juvenis: cui crimini in me incidisti, ut
tam ignominiosum de me spargas sermonem? quippe nunquam beneficentiae
tuae faciem occultavi, secretorumve tuorum velum rupi, rerum tuarum
fulcrum fregi, debitasve tibi gratias denegavi. Resumsit senex:
ecquod scandalum ignominiosius est scandalo tuo, et num ullum datur
vitium turpius vitio tuo? Tibi arrogasti et adscivisti incantamentum
meum, tibi tribuisti et furatus es carmen meum; carmina autem furari
apud poetas horribilius est, quam furtum flavi et candidi (auri et
argenti), nihiloque minore zelotypia ardent ob filias cogitationum,
quam ob filias virgines. Dixit praefectus seni: furtumne ejus in eo
consistit, quod *deglupsit*[1] an in eo, quod *transformavit*[2], an
in eo, quod *translocavit*[3]? Respondit: per eum, qui carmina
constituit curiam Arabum humanitatisque interpretem! nihil commisit,
praeterquam quod resecuit expositionis limbum diripuitque peculii mei
tertiam partem. Regessit judex: declama igitur versus tuos cum fune
putrido (totos), ut appareat, quid ex eorum summa selegerit. Quare
declamavit:

    O qui procas mundum inferum! rete est exitii et fons sordium;

    Domus est hodie risum creans, cras lacrimas; procul sit ejus modi
      domus!

    Nubes ejus, quamvis obumbrat, non sedat sitim, decipientem ob
      vacuitatem;

    Impetus ejus non desinunt, et captus ejus non redimitur
      praeclaris honoribus.

    Quoties illusione ejus elatum, ut appareret insolens,
      transgredereturque modum,

    Obverso clypei tergo gladii acie trajecit, irruens ad sumendam
      talionem

    Cave vitae tuae, ne pereat, dum neglexeris, ob deficiens
      auxilium,

    Et disseca funes amoris et desiderii ejus, ut recta tendas sitque
      tranquillitas internis!

    Tum quoque, cum machinationes ejus pacem tibi concesserint,
      exspecta hostium impetum fraudulentorumque invasionem,

    Teneasque, mala ejus improviso incidere, quamvis prolatus sit
      terminus, fatorumque iter sit tardum!

Dixit praefectus: tum quid hic fecit? Respondit: ob ingrati animi
vitium versus meos senis pedibus constantes aggressus, binos pedes
rejecit, et pondera ejus duobus diminuit, ut detrimentum detrimentum
sit duplex. Dixit: explica, quid ceperit et unde secuerit? Respondit:
pascendam mihi praebe aurem tuam, vacetque mihi explicanti dextra
tua, ut perspicias, quomodo gladium contra me strinxit, peccatique
ejus in me magnitudinem aestimare possis; tum declamavit
ascendentibus suspiriis!

    O qui procas mundum inferum! rete est exitii,

    Domus hodie risum creans, cras lacrimas.

    Nubes ejus, quamvis obumbrat, non sedat sitim;

    Impetus ejus non desinunt et captus ejus non redimitur.

    Quoties illusione ejus elatum, ut appareret insolens,

    Obverso clypei tergo, gladii acie trajecit!

    Cave vitae tuae, ne pereat, dum neglexeris,

    Et disseca funes amoris et desiderii ejus, ut recta tendas!

    Tum quoque, cum machinationes ejus pacem tibi concesserint,
      exspecta hostium impetum,

    Teneasque, mala ejus improviso irruere, quamvis prolatus sit
      terminus!

His auditis praefectus, ad juvenem conversus, dixit: male sit tibi,
erudite a religione deflectens, discipule furate! Regessit juvenis:
nihil mihi sit negotii cum studiis et filiis eorum, adscriptusque
esse velim adversantibus et aedificia illorum destruentibus, si
versus ejus ad me usque penetraverunt, antequam meum sertum
composueram; sed accidit, ut ingenia eadem de aqua haurirent, ut
ungula incidere solet in ungulae vestigium. Dixit; et judex, quasi,
non reprobans argumenti veritatem, poenitentia praeproperi vituperii
ageretur, infigebatur cogitationi, quonammodo veritatem detegeret
praestantemque a stupido distingueret; sed aliud non reperiebat
remedium, quam ad certamen eos adigere, et conjungere situlam
tractantium fune. Dixit itaque: si vultis, ut pudore afficiatur inops
et veritas discernatur a falso, certate et contendite in versibus
pangendis, quin obite invicem et currite in hippodromo hemistichiorum
alienis versibus addendorum; ut, qui perit, pereat evidente causa, et
qui vivit, vivat evidente causa! Responderunt una lingua et simul
prodeunte responso: contenti sumus tua explorandi via; fac ergo, quid
jubeas, pronuncies. Dixit: equidem ex omnibus eloquentiae generibus
maxime deditus sum paronomasiae, quam principem aestimo. Decem igitur
mihi pangite versus, quibus intexatis picturam, quosque distinguatis
ornatu; injungatis eis autem descriptionem, quomodo habeam cum socio
meo, egregio quoad formam, fusco quoad labium, incessu venustam
corporis gracilitatem ostentante, superbiae et reprehensionis pleno,
foedus oblivisci, diu se avertere et promissa fallere solito, dum ego
quasi servus ejus sim! Quo audito prodiit senex, ceu equus victor[4],
secutusque est juvenis ut equus a victore proximus; et singulos hoc
ordine versus decurrerunt, donec versuum filum perfectum erat et
completum:

    *Fuscus* labia blando alloquio *furcam* mihi servitutis imposuit,
      *reliquitque* socium vigiliarum *relinquente* fraude sua;

    *Avertendo* se *vertit* ad me occidendum, et ego sane *captus*
      ejus sum, ex quo *captivum* fecit totum cor meum.

    Credo sermonem ejus a vero *declinantem*, metu, ne *declinet*,
      lubensque audio *fugientia* rationem, metu, ne *fugiat*.

    *Dulcorem* aestimo *dolorem* ab eo illatum, et quoties *renovat*
      castigationem, *renovatur* in me studium pietatis erga eum.

    Simulat se oblitum esse *foedus*, cum oblivionem simulare sit
      *foedum*, *candereque* facit cor meum, quod secreta ejus
      *condit*.

    Maxime *mira* est in eo jactantia in sui *admiratione*,
      *nimisque* eum colo, quam ut loquar de *nimia* ejus superbia.

    Illi a me laus est, cujus jucundus est odor sese *explicans*;
      mihi ab eo *complicatio* amoris, quam *explicaverat*.

    Quod si justus esset, non me *carperet*, cum ipse fructus vetitos
      *carpat*; nam alienus *decerpit* osculorum laticem;

    Et nisi corpus haberet adeo *flexile*, *flecterem* habenam,
      *facesseremque* ad alienae lunae spectandam *faciem*.

    Sed quanta quanta sit nostrorum diversitas *morum*, habeo
      *amarum* pro *mero*, obsequendo illi *Amiro*.

Cum hoc declamassent coram praefecto certantes, attonitus ob aequum
ingeniorum cacumen dixit: attestor Deum, vos esse duas Farkadas[5],
et quasi duo ligna ignearia in una theca; hic autem juvenis sine
dubio expendit de proprio, nec opus habet peculio alieno; itaque te,
o senex! poeniteat, eum suspectum habuisse, redeasque ad honorem ei
exhibendum. Dixit senex: procul absit, ut mea ei revertatur gratia,
et fiducia ab eo suspendatur mea; expertus enim sum, beneficia
accepta quemadmodum negligit, repugnantiaque remuneratus sum turpi.
Iuvenis quoque ad illum se convertit et dixit: rixa est infausta, ira
vehemens reprehendenda; suspicionem pro veritate habere, peccatum;
accusare integrum, injuria; pone tamen, me decerpsisse fructum
vetitum magnumque commisisse crimen, nonne in mentem tibi incidit,
quod ipse mihi declamasti florente favore tuo?

    Benigne tracta fratrem, si quando miscetur ab eo rectum falso,

    Abstineque ab eo corripiendo, si quando declinat aut cecidit,

    Meritumque de eo tuum serva, sive illud gratus agnoverit, sive
      despexerit;

    Obsequaris ei, cum repugnat; humilia te, quando se extollit;
      accede, quando recedit;

    Intemeratam custodi fidem, etsi ruperit, quod pactus es et ipse
      pactus est.

    Scias enim te, si quaeras purum, concupiscere excedens limites.

    Quis est, qui nunquam malefecerit, qui tantum pulchra peregerit
      facta?

    Nonne vides amandum et detestandum conserta esse uno in filo,

    Ut spina apparet in ramis inter exquisitissimos fructus?

    Longae vitae dulcedini se immiscet ingrati canities,

    Filiosque temporis si probe contemplatus fueris, reperies
      plurimos fructus deciduos.

Dixit; et coepit senex linguam agitare ut serpens, et apertis valde
et fixis oculis intueri ut accipiter imminens, tum inquit: per eum,
qui ornavit coelum flammis, et pluviam descendere jubet e nubibus!
non alia de causa a reconciliatione alienus sum, quam quod ignominiae
me exponere vereor. Nam juvenis hic consuevit, ut eum alam et rebus
ejus prospiciam, fortuna quippe liberaliter effundente non avarus
eram; nunc autem tempus est austerum et vitae fartura est adversitas,
ita ut vestis haec mea sit commodata, et ad domum meam ne mus quidem
appropinquet. Dixit; et emollitum eis erat cor praefecti,
miserebatque eum mutatae eorum fortunae, eoque inclinans, ut
singulare eis adjumentum daret, spectatores abire jussit. Dixit
relator. Equidem vultum senis spectare contendebam, ut cognoscerem
ejus characterem, visa physiognomia; sed turba circumfusa eum videre
non concedebat, nec spatium erat, ad eum appropinquandi. Cum autem
dissolutae essent serierum compages, faciei lineamenta protinus
considerabam, et ecce! erat Abu Seid, et juvenis — ejus juvenis;
jamque bene gnarus scopi eorum, quae egerat, prope aberam, ut ei
inciderem meque noscendum exhiberem; prohibuit vero nictante oculo,
stareque jussit innuente manu. Manebam itaque loco meo discessum
differens. Hinc praefectus dixit: quid desideras, et quae tibi
remanendi causa? Senex me praevertit respondens: amicus meus est et
vestitus mei dominus. His auditis benignus, humaniter me tractavit,
permisit mihi ut assiderem, illis autem largitus duas vestes, junxit
nummorum portionem, stipulans, eos conversaturos esse amice, donec
appropinquet dies verendus. Cum autem surrexissent conciliabulumque
ejus reliquissent, alta voce pro beneficiis pronuntiantes gratias,
ego secutus sum, ut cognoscerem deverticulum et lucrarer clandestini
sermonis aliquid. At septum praefecti egressos et vacuum spatium
intrantes assecutus unus de satellitibus, me revocavit ad illius
tractum. Dixi hic Abu Seido: non credo illum me citare alia de causa,
quam ut me interroget; quid igitur dicam, et quam in vallem cum eo
contendam? Respondit: expone ei cordis sui stuporem, meque lusisse
ipsius intellectum, ut cognoscat, ventum suum occurrisse procellae,
rivulumque suum obviam habuisse maris fluctum. Regessi; vereor, ne
exardescat ira ejus, flammaque ejus te urat, efferventeve iracundia
impetum in te dirigat. Dixit: me quidem mox habebit Roha, et quomodo
concurrere possunt stellae Soheil et Soha? Cum vero essem apud
praefectum, et vacuus esset considendi locus, discussaque austeritas,
incepit describere Abu Seidum et praestantiam ejus, et reprehendere
malam ejus fortunam; tum dixit: per Deum te quaeso, tune ille es, qui
ei commodavit vestem? Respondi: per eum, qui te considere fecit hoc
pulvinari! ego non sum vestis possessor, sed tu ludendo victus es.
Hic pupillae ejus in angulos divergebant, rubescebant malae,
dixitque: per Deum! nunquam impar fui detegendae veritati
revelandoque vitio; sed nondum audivi quemquam vitia celasse,
postquam tectus fuerit; hic autem celavit usque ad finem; et quod
nomen huic simiae? Dixi: Abu Seid. Excepit: rectius nominaretur Abu
Keid[6], quam Abu Seid; scisne, quo tetenderit hic sordidus?
Respondi: metuit sibi a te, quod limites transgressus esset, et
reliquit Bagdadum extemplo. Dixit: Deus ei ne donet nucleum dactyli,
nec pabulum, ubivis devertat! nunquam rem habui cum fraude majore,
nec gustavi amariorem dolum; et nisi magni haberem ejus eruditionem,
ei quaerendo operam darem, donec inveniretur, eumque caedi juberem.
Sane autem detestor, facinus ejus urbe Salami dispergi, quo
ignominiae exponerer inter homines, periretque existimatio mea penes
Imamum, fieremque derisui primoribus et vulgo. Stipulatus ergo est,
me non narraturum, quid ille egerit, quamdiu commoraturus essem hac
in urbe. Promisi autem, ut promittere solent, qui fidi sunt
promissisque steti, ut stetit Samuel (bin Adia[7]).

    1. Alia verba substituit.
    2. Hic, ibi, aliud verbum posuit.
    3. Versus alio ordine collocavit.
    4. Scil. equorum cursu certantium primus.
    5. Vide Barcaidensem.
    6. Pater doli.
    7. Maluit hic filium interfici, quam fidei commissum prodere.


XXIV
Feudalis.

Narravit Haret Hammamita. In feudo Rabiae[1], ineunte vere,
consuetudine utebar cum adolescentibus, quorum facies splendidiores
erant illius luminibus, mores venustiores illius floribus, verba
leniora aurorarum ejus auris. Conspiciebam in eis, quod contemtum
faceret ver florens et sufficeret pro cantibus instrumentorum
musicorum; et pacti eramus ut, servantes amorem, caveremus
separationem, et nemo sibi soli vindicaret gaudium, aquaeve solus
frueretur gutta. Conveneramus autem die quodam, cujus disparuerat
obscuritas, increscebat pulchritudo, cujusque lucidiores nubes
invitabant ad matutina pocula, ut gauderemus prodeundo in aliquod
viretum, oculos pastum in hortis nitentibus, animos politum
observando pluviam promittentes nebulas. Prodiimus ergo, mensibus
pares quoad numerum, Gasimae[2] compotoribus quoad amorem, in hortum,
qui modo inceperat splendescere et ornari, cujusque florum erant
diversissima genera et diversissimi colores; comitantibus nos vino, e
rufo in atrum vergente, refractarii equi indole praedito, pincernis
quasi solibus et cantore, audientes delectante et a curis liberante,
ac quamcunque aurem eo, quod cuperet, cibante. Cum vero considendi
quiete frueremur, gyrarentque pocula, penetravit ad nos austerus,
super quo vestis lacera, quemque vultu eo ingrato et tetrico
adspiciebamus, quo tenerae virgines adspicere solent canos,
aestimantes, puram laetitiam nostram jam esse turbatam. Sed postquam
salutaverat more prudentium, incipiebat aperire vasa aromataria
prorsae es vorsae, nobis ab hilaritate ejus recedentibus,
complicationi autem tapetorum ejus obviam festinantibus, donec cantor
noster egregius et modulator delectans cecinit:

    Quousque, o Suada! noles mecum conjungi, nec misereberis ejus,
      quod ego patior?

    Sustinui, donec sustinendi defecit potestas, et anima prope abest
      ab exitu.

    Iam ecce! aequum retribuere mihi proposui, amatoque propinare,
      quod propinavit mihi.

    Quod si conjunctionem (vaslam) ei dulcius sit, conjunctio
      (vaslu); si diremtionem, diremtio divortio aequalis!

Dixit; nos vero cithara ludentem interrogavimus, cur vocabulum
*conjunctio* priore loco accusandi casu posuerit, posteriore
nominandi. Ibi juravit per parentum suorum sepulcrum, se ea dicendi
ratione usum esse, quam pro optima habuerit Sibawaihi. Tunc in varios
se diffundentibus ramos coetus sententiis de statuendo accusandi vel
nominandi casu; parte alia dicente, recte poni utroque loco
nominativum; alia, neutro licitum esse ullum, quam accusativum; aliis
quod, quid respondendum sit, nescirent, tacentibus; itaque inter eos
exarsa tumultuosa pugna; non vocatus ille ridebat, ut solet bene
gnarus, quamquam ne unicam quidem labiorum filiam prodens. Cum vero
strepitus quiescerent et increpatus et increpans silerent, inquit:
ego vobis nunciabo, quod verum est in hac re, sanumque argumento ab
aegrotante distinguam. Utroque loco et nominativus et accusativus
licitus est; utrumque grammatica Arabica alternat; causa efficiens
hoc in hippodromo est ellipsis. Dixit; nec moderari sibi poterat
multitudo, quin festinaret in *disputationem*, celeriterque rueret in
concertationem cum eo. Quamobrem sic orsus est. Quod si mihi
acclamatis, descende in arenam! cogitisque, ut vobiscum jaculando
contendam, *ad has quaestiones respondete*! Quae vox *particula* est,
si vultis, peramata, alias autem *nomen* ejus, in quo repereris
camelam tenuem, lactantem? Quae vox modo est *singularis cingens*,
modo *pluralis manens*? Qualis littera Ha, si affigitur, removet
pondus liberatque vinctum? Quo intrat littera Sin, et deponit a
munere suo regentem absque blandimento? Quod adverbium semper stat
accusativo casu, unius tantum praepositionis causa genitivo ponitur?
Quod nomen in regimine positum maxime opus habet ansis
constructionis, aliamque habet vim in vespere, aliam in tempore
matutino? Quis est regens, cujus finis proximus est initio, et qui
inversus vim habet eandem? Quis regens habet vicarium spatiosiore
nido gaudentem, majore praeditum fraude, Deique magis memorem? Quo
loco masculina induunt ricas foeminarum, velorum contra dominae
prodeunt virorum cidaribus? Ubi necesse est, ut verberatus et
verberans dignitatis rationem habeant? Quod vocabulum non
intelligitur, nisi addantur duo alia vocabula, aut ita mutiletur, ut
duae tantum restent litterae, priore autem casu coactum est,
posteriore cogens? Et quod tandem praedicatum, si ei affigitur Nun,
efficit, ut possessor de dignitate sua in aliorum oculis amittat,
inferiore loco collocetur, habeatur malae indolis vir et ignominiae
prostituatur? Hae sunt duodecim quaestiones, pro coetus vestri numero
materia concertationis; si adjeceritis, adjiciemus, si cessaveritis,
cessabimus. Dixit, qui hanc historiam retulit. Invasit autem nos his
aenigmatibus terribilibus, cum effunderentur, quod mentes attonitas
faceret et vacillantes, et cum impotes essemus natando in ejus mari,
et amuleta nostra se submitterent ejus fascino, convertebamur a
conspectu ejus fugiendo ad petendam ab eo expositionem, et ab
injustitia eum fastidiendi ad quaerendam ab eo doctrinam. Respondit:
per eum, qui posuit grammaticam in lingua loco salis in cibo,
velavitque siderum ejus ortum oculis ignorantium! ego desiderium
vestrum non explebo, nec sanabo vestram curam, nisi donet me omnis
manus, et quisque vestrum me afficiat beneficio. Nec unus in coetu
restitit, quin obsecutus fuerit ejus imperio, eique projecerit, quod
tegeret manica. Quibus sub perae vinculo collectis excitavit flammam
ingenii et exposuit de logogriphorum arcanis inauditisque miraculis,
quod rubiginem detergeret intellectus, fontemque suum collustraret
lumine demonstrationis, Dixit relator. Et attoniti, cum
intelligebamus; mirantes, quoties responsum obtinebamus; poenitentes
quod labiis nostris effugerat; incepimus nos excusare more
prudentium, eumque invitavimus ad lactanda pocula. Sed respondit,
scrupulo, non comitate: vinum bibere non mihi amplius dulce est; tum
nasum efferens inhumane, latusque avertens irate, declamavit:

    Prohibet me canities a delectamentis meis, quomodo possum jungere
      palmam palmitis succo?

    Num licet tempore matutino vetus bibere, cum caput canitie
      spargens illustret mihi nigra tempora?

    O utinam nunquam vinum se mihi junxisset, quamdiu spiritus
      conjunctus erat corpori, sermo perspicuitati,

    Nec manum mihi cooperuissent musti pocula, nec sagittae gyrassent
      inter scyphos,

    Nec convertissem animum meum ad vinum mixtum, nec alacer
      cucurrissem ad merum,

    Nec unquam animum distractum collegissem ad congregans (homines
      vinum), nec compotores elegissem praeter mentis compotes!

    Delevit canities laetitiam meam, cum scriberet in capite meo; et
      quam exosus est scriba ille delens!

    Et apparuit reprehendens, si habenam flectam ad delectationem; o
      apage lucentem illum reprehensorem!

    Quod si voluptati me darem, dum tempora mea canent, extincta
      esset lampas mea inter tribus Rhassanicae magnates,

    Cujus gentis mos est hospitem honorare, et hospes honorandus est
      canities, o frater!

Tum elapsus est, ut elabitur serpens, festinavitque ut festinat
nubes, me non dubitante, eum esse lampadem Sarugi, plenam lunam
eruditionis, peragrantem omnes stellarum domos; eratque finis noster,
contristari ob ejus abitum et post eum itidem discedere.
Explicatio ejus, quod hic consessus continet de linguae Arabicae
elegantiis aenigmatibusque grammaticis.

Quod adtinet initium ultimi carminis decantati versus, qui incipit
per *quod si* (fäin), simile est phrasi: homo remuneratur pro labore
suo, in chairan, chairon, väin scharran, scharron. Sibawaihi hanc
quaestionem tractat in libro suo, statuitque quatuor casus variandi
modos. Primus et optimus, ut prius chair in accusativo ponas,
posterius in nominativo, itemque agas cum utroque scharr; quod si
feceris, prius chair habendum erit pro praedicato dependente a
subintellecto *câna* fuit; nominativus alterius contra dependebit ab
omisso substantivo, quod dicunt, *inchoativo*. Modus alter est, ut
utrumque accusativo ponas; ubi prius iterum cogites dependens a
*câna*, posterius vero rectum ab amisso passivo *jugsa*,
remunerabitur. Tertius modus est, ut utrumque nominativo ponatur, ubi
prius chair habeas pro, sic dicto, *nomine* verbi *câna*, alterum
referas ad substantivum *inchoativum* omissum; possis vero etiam
chair nominativo ponere, habens pro, sic dicto, *agente verbi câna*,
tribuensque voci significatum absolutum, praedicato non definitum.
Quartus tandem et infirmissimus modus est, ut prius chair nominativo
ponas, iis, quae ad tertium modum afferebantur, argumentis utens,
posterius accusativo, nitens ratione modi secundi. — Vox, in qua
vides modo particulam adamatam, modo nomen ejus, in quo tenuis
camela, est näam, alias significans *bene* alias *gregem camelorum*,
aut in quo est camelus. Vox, quae modo est singularis *cingens*, modo
pluralis *manens*, habetur in Serawil, cujus alii pluralem faciunt
Sarawilat, alii singularem opinantur Sarwal; cingens dicitur
singularis, quod braccae femora cingunt; manens dicitur pluralis,
quod pluralis Sarawil nunnationis expers est. Littera Ha, quae, si
affigitur, removet pondus liberatque vinctum, est Ha, *tali*, qualem
modo memoravimus, plurali adjuncta, e. g. zajârifeh, zajâkileh.
Efficit, ut ejusmodi pluralis levior fiat et nunnationem accipiat,
quia similis fit nominibus singularibus, ut Carâhîjeh, Rafâhijeh
etc.; vinctus hic itidem signat *nunnationis expers*. Littera Sin,
deponens a munere regentem, est Sin intercedens futurum et
conjunctionem An, quae proprie postulat, ut ultimae verbi vocali
fatha detur, amittit autem hanc potestatem, affixo ipsi *hu*, aut
sequenti futuro praefixa littera Sin. Adverbium, quod semper stat
accusativo casu, unius tantum praepositionis causa genitivo ponitur,
est *anda*, apud; quia sola praepositio *min*, a, efficit ut andi
dicatur. Nomen in regimine positum, quod maxime opus habet ansis
constructionis, aliamque habet vim in vespere, aliam in tempore
matutino, est praepositio *ladûn*, *prope*, quae efficit, ut omnia,
quibus jungitur, nomina genitivo ponantur, praeter nomen matutinum
tempus designans, scilicet rhudwat, cui Arabes insuper nunnationem
addunt. Regens, cujus finis proximus est initio, et qui in versus vim
habet eandem, est *jâ*, quod, si invertitur, est aî; utrumque vocando
inservit eandemque vim in nomen vocati habet, quamquam *jâ* est
usitatius. Regens, qui habet vicarium pluribus nidis gaudentem,
majore praeditum fraude etc., est littera *Ba*, in jurando usu
veniens. Haec *Ba* particularum in juramentis adhibitarum radix
apparet, quia non solum cum verbo enunciato, sed etiam cum solo
pronomine ponitur. Serius vero ei in juramentis *Vau* substituta est,
quia itidem ad labiales pertinet, similemque habet significationem,
nam *Vau* infert conjunctionem, Ba adhaesionem; tum *Vau* magis
frequentata est, praesertim in juramentis; tandem vero pluribus nidis
gaudet quam Ba, quod Ba tantum conjungi potest cum nomine et
genitivum tantum regit, Vau autem conjungitur cum nomine et verbo et
particulis; nec solum genitivum regit in juramentis et ubi stat pro
*rubb*, sed etiam e numero est accusativi terminationem inducentium
et conjunctionum. Locus, quo masculina induunt ricas foeminarum etc.,
est, ubi numeri a *tres* ad *decem* conjunguntur cum masculinis;
locus, quo foeminae prodeunt cidaribus virorum, ubi numeri iidem
conjunguntur cum foemininis. Verberatus et verberans dignitatis
rationem habeant necesse est, quando dubium esse potest, quis sit
*agens*, quis *patiens*, quod fit, quando non apparent declinationis
signa, ut in nominibus Musa et Isa et demonstrativis Sak et Hasa.
Agens hoc casu a patiente distinguitur tantum eo, quod ille priorem,
hic posteriorem occupat locum. Vocabulum, quod non intelligitur, nisi
addantur duo alia vocabula, aut ita mutiletur, etc., est *Mahma*
(quotiescunque, quicquid), particula conditionalis et conclusiva,
orta conjunctione vocum *ma*, ma, quarum prioris a transiit in h. Per
se sententiae exprimendae non sufficit, sed, hoc ut efficiat, duobus
aliis vocabulis opus habet, e. g. *quidquid agas, age!* quo nexu
apparet ad agendum coacta. Quod si vero eam redegeris ad duas
consonantes, i. e. mh, significat *abstine*, fitque cogens.
Praedicatum tandem, quod, si affigitur Nun, efficit, ut possessor de
dignitate sua amittat etc., est *Dhaif*, hospes, cui si addatur Nun,
notat umbram, convivam non vocatum, qui habetur pro moneta
adulterina.

    1. Regione Bagdadi
    2. Cum Malek et Ukeil reduxissent amissum consobrinum,
      compotoribus eis usus est usque ad mortem.


XXV
Caragensis.

Narravit Haret Hammamita. Hiemavi in Carag[1] exacturus debitum et
perfecturus negotium, ac sensi tetricae tempestatis et frigidi venti
hiemalis illic saevientis, quod me ad extremum fatigavit[2]
detinuitque ad ignem. Nec reliqui latibulum meum, nec desivi nutrire
flammam, nisi ad necessarium officium compulsus aut ob preces
publicas observandas. Ita necessitate coactus sum die, cujus aether
admodum frigidus, cujusque nubes valde austera erat, egredi e nido
meo, cura quadam me invadente. Et ecce! senex nudus cutem, prae se
ferens miseriam, caput circumvolutus trita vitta et cinctus veste
grossa striata, quam a postica parte per crura transmissam ventri
applicuerat, in medio coetus, cujus margines erant densae. Recitavit
autem sine verecundia:

    Non testabitur vobis paupertatem meam veracior testis, quam
      nuditas mea tempore frigoris; Concludite autem ex eo, quod
      manifestum est calamitatis meae, ad internum statum et
      conditionem occultam,

    Et veremini conversionem scalae fortunae. Nam ego fui clarus
      dignitate;

    Habitabam in abundantia et omnia cogente potestate; proderat
      aurum meum; hastae meae fuscae exitio erant;

    Lamentabantur camelorum agmina, cum mane proficiscerer[3]. Sed
      fortuna strinxit gladios fraudis,

    Malorum pulverulentorum impetum renovavit, nec desiit vellere et
      extenuare,

    Donec domus mea deleta erat, et copia mea desederat, perieratque
      auctoritas[4] mea inter mortales et fama.

    Et factus sum macilentus a calamitate et molestia, nudus quoad
      tergum, derasus corticem. Fuso similis sum nuditate; non est
      mihi fomentum in extrema bruma[5]

    Praeter solis lucem et calorem carbonis. An vero vir liberalis,
      vir amplii pallii,

    Me tegere velit nova aut vetusta veste, faciem dei quaerens, non
      gratias meas?

Tum dixit. O possessores opulentiae, jactanter incedentes vestibus
pelliceis! Qui accepit bona, eroget, et qui potest adjuvare, adjuvet!
Nam mundus est deceptor et fortuna mendax, potestas autem fallit ut
visitatio spectri, et occasio fugit ut nubes aestiva. Equidem, novit
deus, per diuturnum tempus hiemi obviam ivi cum iis, quae ei
tolerandae sufficerent[6], necessitatesque ejus, antequam adveniret,
praeparavi. Nunc vero, o domini mei! brachium mihi est pulvinar,
cutis vestis mea, et vola manus loco scutellae. Prudens exemplum ab
hoc statu meo sumito! Sane festinat mutatio fortunae! Felix ille,
qui, se moneri passus eo, quod accidit aliis, praeparavit sese ad
iter suum! Dicentibus autem nobis, produxisti tuam doctrinam, nunc
revela nobis gentem tuam, respondit: pereat qui gloriatur de ossibus
putribus; gloria nonnisi in pietate est et doctrina selecta; tum
cecinit:

    Per vitam tuam! homo tantum est filius diei praesentis, quo statu
      ei illuxit, non pertinet ad hesternum;

    Nec est gloria (gloria) de osse putrido, sed gloria ejus, qui
      suam sua persona gloriam quaerit.

Posthaec resedit incurvatus, et in se contractus tremensque dixit, o
Deus, cujus multa sunt beneficia, jussistique te rogare! benignus sis
Mohammedi ejusque familiae, mihi autem auxilio sis contra frigus et
terrores ejus, ac destines liberalem, qui me donet ob paupertatem,
etiamsi nulla alia re, quam detonsae lanae manipulo!

Perrexit relator: et cum manifestaret animum Azamiticum[7] et
eloquentiam Azamiticam, oculorum meorum stricturae eum explorarunt,
intuitusque mei catapulta eum lapidavit; quo facto cognovi, eum esse
Abu Seidum, nuditatemque ejus dolum venatorium. Ipse autem
perspiciens, se a me agnitum esse, et verens, ne revelarem, dixit:
juro per noctem et lunam, per stellas et flores! hodie me non
reget[8], nisi cujus bonum est ingenium et facies humanitatis aquâ
imbuta[9]. Quibus verbis quod intendebat cum bene intelligerem, etsi
multitudo nesciebat, quid sibi vellet, nec non male affectus, qui eum
invaserat, tremore et cutis horrore, apprehendi vestem pelliceam,
quae die inserviebat vestiendo, noctu stragulum erat, eamque
detrahens, accipe hanc, dixi, a me. Nec cunctatus induere coram
cecinit:

    Benedictus, qui me vestivit veste pellicea, quae ceu pluma me
      tutetur contra tremorem!

    Induit mihi eam sanguini cordis mei cavens; caveatur ei a malo
      hominum et daemonum!

    Hodie quidem laude mea operietur, cras vero serica paradisi.

Dixit; et cum fascinasset corda multitudinis varie ostentando
eloquentiam suam, jecerunt super eum vestium pellicearum obductarum
et tunicarum pictarum tantum, ut pondus eum incurvaret, vixque ab eo
posset tolli, abitque laetitia exhilaratus largasque Carago apprecans
pluvias. Et secutus eum, donec sublatus erat timor et coelum
apparebat sudum, dixi: vehementer sane te affecit frigus; ne nudus
sis posthac! Verum respondit: vae tibi! non est justa praepropera
reprobatio; ne festines vituperare injuria, nec sequaris quod nescis;
per illum, qui nitere fecit canitiem, bonumque paret sepulcrum[10]!
ni nudassem me, frustratus abiissem et vacuo cophino. Tum intendit
aufugere et, faciei suae instar ricae austeritatem induens, an
nescis, inquit, morem meum esse, transire a venatione ad venationem,
et deflectere ab Amruo ad Seidum[11]? Video quam me impedis et
adversaris ac alterum tantum me perdere facis, quam mihi profuisti.
Libera me ergo, Deus tibi condonet! a loquacitate tua temeraria, et
sine me pertinge ad portam laboris tui et delectationis! Hic adtraxi
eum ad me, ut solent ludentes, jocandoque comprimens, per deum! dixi,
nisi ego te occultassem nudaque tua texissem, non consecutus esses
dona, nec abiisses tectior quam cepe. Igitur remunera mihi, quae in
te beneficia contuli, et quod te texerim et super te[12], eo, ut mihi
gratificeris reddendo tunicam, aut indices, quomodo hiemem tolerare
possim. Ille vero me adspiciens obtutu mirabundi, et prae se ferens
austeritatem iracundi, quod reddendam, inquit, vestem adtinet,
longius absum, ut id faciam, reditu diei hesterni praeteriti aut
mortui in pulverem redacti; quod autem adtinet necessaria ad
tolerandam hiemem, laudatus sit ille, qui obstruxit mentem tuam,
memoriaeque tuae dissolvit vas, ita ut oblitus sis, quos tibi
recitavi in taberna[13], Succaritae versus[14].

    Advenit hiems, ejusque ex necessitatibus mihi sunt septem, si
      destillans forte pluvia ab eis comparandis probibet:

    Latibulum, bursa, caminus, poculum vini post assam, jucundaque
      conjux et vestis.

Addidit: responsum curas abigens melius est quam vestis calefaciens.
Nunc igitur contentus sis eo, quod habes, et abeas! Et reliqui eum,
et perdita erat vestis, ad calamitatem meam, nam per totam
hiemationem tolerandus erat tremor.

    1. Carag, oppidum inter Adarbiganam et Hamadanam, tertio demum
      post Muhammedem seculo inclaruit, huc se conferente gente
      Agalitarum, arcesque hic exstruente.
    2. Vel: quod mihi notam fecit vim, molestiam, afflictionis.
    3. D. S. Scholl.: *die, ubi hospitio excipiebam*, quod scil.
      multi cameli mactarentur.
    4. Proprie: *scientia*. D. S. Scholl.: *versus, eruditio*.
    5. A. v. in Zinni et Zinnabri, i. e. primis diebus ex eorum
      numero, qui dicuntur *dies senis*, scil. hiemis, quibus
      accrescere fertur frigus, quorumque alii quinque, alii septem
      statuunt. Scharischi dicit: sunt quatuor fine Februarii, et
      tres initio Martii. Cfr. Castellum.
    6. A. v. cum *Câfis* ejus. Id vero est cum rebus ad hiemis noxam
      avertendam necessariis, quarum nomina in initio habent litteram
      Câf. Hariri hic quoque ambiguo ludere videtur; sumserimus enim,
      omissum esse per licentiam poëticam Teschdid, haec vox etiam
      notabit: quae *cohibent*, *coërcent*.
    7. Azâm fuit cubicularius Noomani, fil. Munsari, non patrum
      nobilitate, sed sua ipsius virtute in locum excelsum evectus.
    8. D. S. Scholl. explicant: non teget secretum meum in fraudando.
    9. Potest etiam verti: cujus bona sunt tentoria, cujusque panis
      humanitatis aqua est conditus. Consulto utebatur verbis, quae
      diverse explicari poterant.
    10. Secundum appositas in editione Sacyana vocales vertendum
      erit: bonamque fecit terram Thaibae, i. e. Medinae.
    11. I. e. a Cajo ad Titum.
    12. I. e. velavi fraudem tuam.
    13. D. S. Scholl. explicant *Dascarae*, quod sit nom. propr. loci
      inter Barhdadum et Holvanum. Castellus inter alia habet: domus
      exterorum, qui Arabes non sunt, in quibus vinum et delectamenta
      ludicra exstant.
    14. Succarita, sive Ibn Succarae, aequalis Haggagi poëtae;
      uterque tanta floruit poeseos laude, ut compararentur Farasdako
      et Gariro.


XXVI
Ahvasensis.

Narravit Haret Hammamita. Descenderam in fora Ahvasi egestatis
indutus veste, ibique diu commoratus eram miseriam perpetiens,
transigens dies atros. Tandem longior in ea commoratio aequiparanda
mihi videbatur malis ab inimico illatis. Adspiciens ergo illam urbem
oculo calido, eam reliqui ut veterascentes ruinas, profectusque a
latice ejus deficiente, curto pallio, equitabam ad fontes ubertim
manantes; donec, duorum dierum et duarum noctium itineribus ab ea
remotus, conspiciebam tentorium fixum et ignem flammantem; quos,
dixi, adibo, forsan enim ibi restinguere potero sitim, aut igne in
rectam viam dirigar. Cum autem in tentorii umbram pervenissem, videns
adolescentes pulchros, supellectilem spectatam, senem veste tectum
splendida, et apud eum fructus recentes, salutavi, tum verecunde me
averti. Sed risit, tum salutem pulcherrime reddidit et inquit: non
vis sedere apud eum, cujus splendent fructus, desiderium commovet
jocus? Consedi itaque, ut praedarer sermonem, non ut inglutirem, quod
ei praesens erat. Cum vero retegeret mores suos, et nudaret dentes,
cognovi, eum esse Abu Seidum, cum pulchra eloquentia et turpi
flavedine[1], statimque alter alteri se noscendum praebuit,
cingebarque illa hora duobus gaudiis, utrum sereniorem hilaritatem
largioremque laetitiam crearet ignorans, emersissene eum ex
obscuritate densa itinerum, an abundantiae statu eum frui, postquam
sterilitate laboraverat. Correptus autem desiderio, sigillum secreti
ejus frangendi, felicitatisque ejus causas penetrandi, ei dixi: unde
redis, quo laberis, et quomodo impleti sunt cophini tui? Respondit:
locus quidem, unde veni, est Susa; locus, quo tendo, est Tusa;
fortuna autem, quam consecutus sum, venit mihi ex tempore scripta
epistola. Rogavi igitur, ut interius panderet, epistolaeque
argumentum prosequeretur narrando. Respondit: bellum Basusae[2] est
levius eo, quod tu desideras, nisi me comitatus fueris Susam. Coacte
igitur comitatus, commorabar illic apud eum totum per mensem,
demulcentibus poculis excusationis, retinente nutritae spei freno;
donec, pectore presso, patientia victa, dixi: non tibi restat
excusatio, nec quo amplius possim demulceri; cras itaque corvum
separationis auspicabo, proficiscarque cum Honeini ocreis. Respondit:
avertat Deus, ut ego fidem fallam aut tibi adverser! Non distuli
narrationem alia de causa, quam, ut te apud me manere cogerem; quod
si autem fidem meam suspectam habes, istaque suspicio tibi abire
suadet, ausculta itineris mei longi historiae, eamque annumera
*eventibus prosperis post miserias*. Dixi: cedo! quam longus tuus est
funis, quam tremendus dolus! Excepit: scias, tempus austerum me
conjecisse Tusam; eramque tunc pauper, miser; nec pellicula, nec
nucleus dactyli mihi erat. Induxit me itaque manuum vacuitas, ut ceu
torque cingerer mutuo, adversanteque forte id sumsi a viro male
morato. Opinans autem, me bene multum acquisiturum, largos faciebam
sumtus, nec rediit mihi intellectus, nisi postquam onustus eram aere
alieno, cujus solvendi mihi incumbebat officium, adhaerebatque
creditor. Consilii expers, hoc quid statu agerem, creditori
demonstrabam egestatem meam; sed inopiam non credebat, nec abstinebat
a molestia mihi creanda, urgebat potius, ut judicaremur,
festinabatque me ad judicem ducere, et quoties precabar, benigneque,
ut liberalis, mecum agere rogabam, adducere studens, ut leniorem se
praestaret et exspectaret meliorem fortunam, regerebat: ne
concupisce, ut exspectem retineasque splendidos! Per caput tuum! non
videbis libertatis vias, nisi ostenderis fusos, puros. Cum autem
vehementior fieret ejus objurgatio, nec daretur effugium e manu ejus,
malo cum eo certavi, in eumque insilui, ut me traheret ad praefectum
criminibus dijudicandis, non ad judicem actionum injustarum, ob id,
quod audiveram, de praefecti virtutibus et liberalitate, contraque de
judicis violentia et avaritia. Et cum pervenissemus ad Amiri Tusensis
portam, certum mihi, erat, nihil timendum esse duritiae aut miseriae
sed, postulato atramento et albo, scripsi epistolam *pantherinam*[3]
hancce.

Mores domini nostri amantur; areae ejus inhaeretur; ei propinquum
esse est donatio; remotum ab eo, exitium; amicitia ejus, generis
nobilitas; eam amisisse, morbus. Gladius ejus est secans, virtus
fulgens, integritas ornans, viae rectitudo manifesta, intellectus
versans et probans, gloria pervagata per Orientem et Occidentem.

    Dominus est solers, excellens, beneficus, perspicax, rara
      perpetrans, abstemius, continens

    Opes qui acquirit et decoquit, illustris singularis, nobilis,
      liberalis, ingenuus, mala facinora fastidiens,

    Mirus, quando disserit; medelae gnarus, quando adversitates
      incidunt et praegrandia terrorem incutientia pericula.

Cujus laudes monilia sunt, quae sua sponte connectuntur; munera,
imber large destillans; manuum dona, (mare) redundans; avaritia in
corde deficit; liberalitas ut ubera mulgetur; loculorum aurum est
praedae; cliens prosperitate gaudet et vincit; mercator portae
distrahit et acquirit dolo; animus, integer spurcitiei seducti,
abstinet ab injuste tractando integro; lenitas conjuncta cernitur cum
gravitate. Deflectit a via sordidi; non utitur, quando opportunitas
male faciendi apparet, sed cohibet se, ut solet probus.

    Hanc ob rem amatur; intimo eum affectu complecti cogit castimonia
      ejus et puritas demulcens.

    Mores ejus candidae sunt notae, nitentes; praestantia talis, quae
      in certamine vincat.

    Humanus, lenem se praebet, condonat caespitanti amico, non habet
      dubitantem ipsius de dignitate.

    Nos tenax, sed ad largiendum pronus, profundit, quando aditur; se
      offert, non occultat pone januam.

    Quando mordet angustia, eo auxiliante mordens acies retunditur
      densque tollitur.

Quicunque intellectum habet et rationem, prope est aut procul, eum
decet, ut se humiliet *admisario temporis*, sananti ossa fracta, cui
ab eo inde, quo ubera lactantia suxit, tempore proprium erat, munerum
indesinente pluvia rigare, erigere et liberare, juvare et laetare, de
honore disceptare, de statu dejicere et redire cum dignitate
radiante; exemplo suo labores haud exantlandos imponenti
succedentibus; laudato, quotiescunque concussus aut probatus fuerit;
viro, cujus laudes pro corona habent amorem eorum, qui rogantes eum
adeunt.

    Utinam ne eum deficiat laetitiae lux, et prolongetur umbra
      felicitatis ejus,

    Qui, clemens cuicunque lumina siderum ejus spectanti,

    Perfectionum suarum elegantiam ceu veste ornat timore Domini sui!

Et conveniat domino meo consecutio honorum firmissimorum,
magnificorum, praeda meritorum, pervagatorum, perfectorum; augeatque
munera, quae Deo sacrat, servo suo bona felicitatis suae particula
adjuvando. Nam filius est nobilis generis, expulsus sterilitate,
vulneratus vicissitudinibus, cicatrices relinquentibus, conserens
armillas (poemata) per orbem laudatas; qui, quando pectus commovetur,
non parem habet dicendo, etiam Kuss ut ibi evadat Bakel; et quando
scribit, vestem esse dixeris jamanicam pictam, aut imaginatus fueris
hortos florentes. Nihilominus vero potat aquam, cibat frustula
decidua; aurora ejus est obscuritas et palla pannus tritus: et jam
turbatur duritia injuste tractantis creditoris, stimulantis ob aes
alienum solvendum. Quodsi dominus noster gratificaretur repulsando
illo muneribus manus suae, laude cingeretur superante, certeque
acquireret praemium redemtionis meae e vinculis. Nunquam praestantes
ingenii ejus dotes juvare desinant observantem fulgur ejus, gratia
faxit Dei indesinentis, viventis aeternum! Dixit; et cum praefectus
vidisset uniones ac perspexisset secretum eis mandatum, e vestigio
jussit, aes alienum, a me contractum, solvere; litem, quae mihi cum
adversario erat, diremit, meque sibi vindicavit gloriae studens,
donavitque exquisitis suis. Ita apud eum commorabar complures annos,
fruens ejus hospitalitate, pascens in pascuo clementiae; donec,
muneribus ejus mersus, syrmate meo auro ejus prolixato, excogitavi,
quî abirem statu hoc, quo me vides, pulchro. Perrexit Haret
Hammamita. Gratias illi ago, inqui, qui tibi destinavit, ut
occurreres benigno, liberali, teque per eum eripuit e compressione
creditoris. Excepit: laus sit Deo ob sortis felicitatem et
liberationem ab adversario contentioso! Adjecit: quid praefers, ut te
mactem dono, an donem epistola pantherina? Respondi: praehabeo, ut
mihi dictes epistolam. Resumsit: levius quoque, per caput tuum! hoc
mihi est; munus, quod penetrat in aures, minore cum molestia datur
eo, quod exit e manicis. Sed erat, quasi dedignaretur et pudore
duceretur, epistolamque non solum, sed etiam munus dedit. Sic
lucratus duas sagittas (sortes) et discedens duabus cum praedis,
redii in patriam oculo frigido, ob acquisitos epistolam et nummos.

    1. Proprie, dentium.
    2. Bellum quadragenarium, ortum mulieris Basusae socii vulneratâ
      camelâ.
    3. Logodaedaliam intendit, qua per totam sequentem epistolam
      litterae nudae et punctatae alternant, ita ut nudam quamque
      punctata sequatur, istaque epistola faciem quasi pantherinam
      induat.


XXVII
Nomadicus.

Narravit Haret Hammamita. In primordiis praeteritae meae aetatis
inclinavi ad commorandum inter scenitas, ut imitarer animos eorum
superbos linguamque mere arabicam. Quare tollens syrma, ut cui non
deest diligentia, incepi terram peragrare sursum et deorsum, donec
coegeram agmen mugientium et balantium[1]. Deinde me contuli ad
Arabes, vicarios[2] regum filiosque sermonum; tutissimamque regionem
mihi habitandam dederunt ac cujusque dentis aciem contundendo a me
prohibuerunt. Nec ulla me apud illos invasit molestia, nulla prorsus
percussit sagitta petram meam, usque dum amiseram aliquando, nocte
lunae illustrata lumine, camelam lacte divitem. Nec acquiescebat
anima mea, ut desisterem ab ea quaerenda, vinculumque immitterem ejus
tuberi, sed insilui in equum velocem saltu, collocatâque in stapede
hasta lenta tremulaque, totam noctem peragrans desertum, petivi omnem
arboribus abundantem et vacuam regionem. Cum aurora vexilla sua
explicaret et praeco convocaret ad preces, ibi tantum descendi a
jumenti tergo, ut praecepta facesserem. Tum denuo insilui in tergum
ejus tentavique ejus gressum[3], non animadvertens vestigium, quin
sequerer, nec terrae elationem, quin ascenderem, nec vallem, quin
transirem, nec equitem, quin interrogarem. Sed haec diligentia mea
erat cassa, nec quaesitio ejus inveniebat aquam; jamque oriebatur
aestus meridianus, fervorque oblivisci faciens Rhailanum Meijae[4].
Dies autem erat longior umbrâ hastae et calidior lacrimis orbatae.
Certus itaque, si non subirem umbraculum defendens ab aestu,
refocillarerque somno, defatigationem mihi contracturam esse morbum
et adhaesuram mortem, deflexi ad arborem densam ramis frondosamque,
ut sub ea dormirem usque ad occasum solis. Sed per deum! nondum
anhelitus meus aërem perceperat, nec equus meus quietem, cum
conspicerem tendentem a sinistra ad dextram figuram peregrinatoris
devoti, qui, locum pabulationis meae petens, properabat ad tractum
meum. Quamvis autem invitus animadvertebam deflectentem ad
diverticulum meum, deumque implorabam, ut me tutum praestaret a malo
omnis improviso irruentis, spes mihi tamen affulsit fore, ut
adveniret recitans appareretque hortator ad bonam frugem[5]. Et cum
non multum abesset ab arbore mea fereque descenderet in loco meo,
repperi eum esse senem Sarugensem, cinctum pera sua et sub axillis
gestantem itineris apparatum[6]. Hilaravitque me, cum accessisset,
oblitumque fecit perditae. Tum petivi, ut exponeret, unde vestigium
ejus, manifestaque sua et abscondita narraret, recitavitque ex
tempore, nulla interposita mora[7]:

    Dic quaerenti internum rerum mearum statum, tu mihi carus et
      honoratus es!

    Ego vero nunc hanc, nunc aliam, seco regionem; modo hoc, modo
      illud, desertum noctu pererro.

    Viaticum meum, quod venor; camelus, ocrea; apparatus meus, pera
      et hastula.

    Quando descendi in urbem, hospitii coenaculum domus mea,
      compotores sunt schidia[8].

    Nil mihi est, quo amisso contrister, aut doleam, a tempus auferre
      voluerit.

    Pernocto vacuus curae, animus se subduxit omni moerori.

    Dormio quantum satis palpebris, corde quieto a torrentibus
      aerumnis et aegritudine.

    Non curo quo ex poculo biberim, nec quid distet dulce ab
      acido[9].

    Quamvis minime licitum habeo, ignominiosa facere, ut via sit
      largam ad remunerationem.

    Si negotii quid tegat veste ignominiae, apage! qui illud velit
      conficere.

    Quando autem vilis impetuose fertur ad facinus malum, natura mea
      respuit naturam ejus et malum impetum.

    Fata potius quam malefacta! Antiquius feretro ferri, quam ad
      malas ferri actiones!

Tum sublato ad me visu, ob causam, inquit, factum est, ut Kozair[10]
abscinderet nasum suum. Ibi ei narravi historiam camelae meae
amissae, quasque hanc ob rem heri et hodie toleraverim molestias.
Excepit me: desine curare quod abiit, et concupiscere quod periit;
nec moere ob illud, quod aufugit, etiamsi esset vallis auri plena.
Nec reconciliare studeas eum, qui declinavit ab aura tua[11],
accenditque tibi afflictionum ignem, vel si esset filius tuus
proprius aut frater germanus. Tum dixit, nonne tibi placet ut
dormiamus, evitantes verba et sermones? Nam corpora sunt lassitudine
debilitata, meridies autem flammis dominatur, nec quidquam magis
polit animum, languentesque recreat, quam somnus tempore meridiano,
praesertim mensibus Nager[12]. Respondi, hoc tui est arbitrii, nec
tibi importunus ero. Instrato itaque humo recubuit seque dormire
simulavit. Ego vero innitebar cubito, eo fine ut vigilarem, non
dormirem. At somnus me oppressit, cum linguae essent frenatae, nec
expergefactus sum, nisi cum nox jam subisset stellaeque
splendescerent[13], et ecce! nec Sarugensis aderat, nec equus
ephippio instructus. In nocte itaque eram Nabegitica[14]
Jacobiticaeque tristitiae, fervore capitis certans cum fervoribus
diei[15], vigilantia certans cum stellis, cogitans modo de incessu
meo pedestri, modo de reditu. Tandem, cum facies coeli ridendo
nudaret dentes lucis[16], apparuit mihi eques properans deserto. Cui
signa veste mea dabam, sperans fore, ut ad me accederet. Sed nil
curabat signa mea, nec miserebatur mearum molestiarum, sed ultra
pergens commode, contemtus me feriebat sagitta. Unde celeriter
cucurri rogaturus, ut me a tergo vectorem reciperet, patienter
ferentem ejus superbiam. Assecutus autem cum molestia, cum in eo
gyrarem obtutum oculi liberum, vidi camelam meam ejus esse jumentum,
amissamque ab eo inventam. Nec in mora habui quidquam, quo minus eum
de gibbo dejicere, habenaeque extrema ei rapere studerem, clamans,
ego possessor, qui eam amisit; mihi lac ejus et foetus; nec similis
sis Aschabo[17], nec mihi simul et tibi molestias crea. Ille vero
mordere et pipire[18], impudentem se gerere et protervum. At, cum
modo acerbum, modo lenem, modo leoni similem, modo submissum, se
praeberet, oppressit nos Abu Seid, indutus pelle pardi, irruens ut
fluctus effusus. Quod animadvertens metuebam, ne hodiernus dies
fieret ut hesternus, et luna ejus similis esset soli ejus,
adjicererque duobus coriariis[19], evaderemque fabula de vere
existente, nec aliud mihi videbatur, quam eum monere pactorum
oblitorum et hesterni facinoris. Obtestanti autem per deum, veniretne
hodie reconciliationis causa, an ut me perderet, respondit: avertat
deus, ut eum trucidem, quem sauciavi, addamque samumo nocturno
diurnum! Status tui explorandi gratia adveni, et ut sinistrae tuae
essem dextra. Tranquillato ibi pectore meo et discusso metu, exposui
historiam camelae et, qua socius meus se operiret, impudentia. Quo
facto illum adspexit, ut leo lustri adspicit praedam; tum coram eo
hastam extendens juravit per illum, qui lucere fecit auroram, sese,
nisi evaderet ut musca[20], et loco praedae contentus esset reditu,
spiculum illius adducturum esse ad sorbendam venam ejus jugularem,
eoque afflicturum filium et amatum. Projecta igitur camelae habena,
fuga se proripiens, evasit celerrimo cursu. Tum me allocutus est Abu
Seid: tene et frena eam; nam duarum rerum pulcherrimarum est altera,
et noxa una levior est quam binae. Perrexit Haret Hammamita. Et
dubitabam, reprehenderemne eum, an gratias ei agerem, utilitatemque
compensarem cum noxa. At, quasi quis ei insusurrasset, quod corde
tegebam, aut quasi hariolatus esset, quae interna mea turbabant,
hilari facie ex adverso me respiciens, recitavit lingua volubili:

    O frater, patienter ferens injurias, prae fratribus germanis et
      affinibus!

    Si te male habuit hesternus dies mea causa, jam exhilaravit te
      hodiernus.

    Condona igitur, et procul abjice et gratias et reprehensiones!

Adjecit: equidem sum promtus ad iram, tu vero ad lacrimas promtus es;
haud itaque convenimus. Mox conversus secabat superficiem terrae,
bucephalum suum propellens vehementissime. Ego vero, non cunctatus
conscendere jumentum, iter relegi ad hospitium meum, donec adtigi
mansionem, expertus res et reculas.

    1. Vel: camelorum et ovium.
    2. Vicarius, vel Radafae dignitate gaudens, accumbit ad dextram
      regis; quando bibit rex, bibit Radaf ante alios; quando in
      expeditionem exiit, vices ejus gerit, quartamque accipit
      praedae partem. Ibn Kothaibah p. 200.
    3. A. v. vagatus sum in colle (loco elato, tuto) ejus,
      exploravique ejus aperturam.
    4. Vox *rhailân* notat haud dubie *infantem, quem lactat mater
      gravida*, convenitque cum *dsu’lrammah* vel *dsu’ltamimah*,
      quod infantibus amuleta appendi solebant. Meija nomen multis
      mulieribus commune erat, ortum a *mavâ*, ult. rad. j. pro mâha,
      ut *reija* a ravâ, ult. rad. j., significansque *aqueam* vel,
      cum mâ etiam *lac* signet, e. g. in Freytagii Hamasa,
      *laeteam*. Erat vero etiam *Rhailan* nomen poetae clarissimi,
      qui alias audit *Dsu’lrammah*, *Meija* autem nomen amatae ejus,
      cujus quam memor fuerit, ab ipso descriptum invenimus in
      Tharaphae Moallaka ed. Reiske p. 120. Utrumque respexisse
      videtur Hariri.
    5. Vel: qui nuntium ferret de amissa dirigeretque ad rectam viam.
    6. Cogita: hastam.
    7. Proprie: nec dixit St!
    8. Dicere vult: schidia papyri, quibus inscribo, quo acquiram,
      quod comedam et bibam.
    9. Proprie: quid distet dulcedo ab ea qualitate, quae medium
      tenet inter dulcedinem et acorem.
    10. Kozair nasum sibi ipse abscidit, eo consilio, ut ulcisceretur
      dominum suum Gasimam, regem Asdensium, qui Sabbaam, reginam
      Hirensem, matrimonio ducere voluerat, sed ab ea occisus erat.
      Gasimae enim sororis filium, Amruum fil. Adii, ipsum ita
      mutilasse narrans, servus ille, mulierem ad commiserationem et
      ad fidem sibi habendam movit.
    11. D. S. Scholl.: a potestate tua.
    12. I. e. Junio et Julio.
    13. Nisi praeferendum est *Plejades*; cfr. Amrulkeisi Moallakam
      v. 23.
    14. Haririus respicit versum Naberhae, vel Nabegae: Pernoctavi
      quasi oppressus a serpente, etc.
    15. D. S. Scholl.: dimicabam cum moerore, ira.
    16. De oriente sole hoc mihi explicandum esse videtur, non de
      aurora.
    17. Aschab Medinensis, cognomine avidus, tanta erat aviditate, ut
      de se ipse diceret: neminem video manum inserere manicae suae,
      quin credam, eum mihi aliquid dare velle.
    18. Proverbium, de iis usitatum, qui injuriam exercent et
      conqueruntur.
    19. Qui nunquam e deserto redierunt.
    20. Vel, secundum variantem lectionem: *ut serpens*. D. S.
      Scholl. dicunt: evasionem muscae eam esse, quae debeatur
      contemtui.


XXVIII
Samarcandensis.

Narravit Haret Hammamita. In itinerum meorum aliquo institui mercatum
sachari, idque adduxi Samarcandam (arundinetum sachari[1]). Eram tum
temporis rectâ staturâ, plenus alacritatis, sagittis a laetitiae arcu
missis petens scopos gaudiorum; adolescentiae fonte me sustentans,
cum deciperent falsi laticis splendores. Adveni autem die Veneris
mane, perpessus molestias, et festinavi, nihil tardavi, comparare
domicilium. In hoc comportatis sarcinis, „*meae sunt*“ dicendi
potestatem nactus, statim me converti ad balneum, itineris
aegritudinem decussi, et secutus traditionem, Veneris die lavare
jubentem, venerantis habitu properavi in templum congregans, ut
adhaererem Imamo propinquis, offerremque optimum sacrificium. Ita
autem cucurri, ut essem primus in stadio, et centrum elegi, ut
audirem orationem. Nec desinebant homines intrare ad colendum Deum,
instar fluctuum, accedere singuli et bini, donec, cum sacrum ad
suffocationem usque congregatis arctatum esset, venissetque tempus,
quo homini aequalis est umbra sua, prodiit orator cum apparatu suo,
vacillando incedens post catervam suam, in precationis suggestum
ascenderet et, cum in fastigio esset, dextrâ salutaret, tum
consideret, donec absoluta erat ad precandum invitatio; ubi surrexit
et dixit:

Laudes sint Deo, cujus celebrata sunt nomina, laudata munera,
largissima beneficia; qui vocatur ad solvendas angustias, regit
populos; finxit teredines, ut liberales et ingenuos, et perdidit Adum
et Aramum; cujus scientia assequitur omne secretum, clementia
complectitur omnem peccatorem (perseverantem), liberalitas involvit
universum, potestas omnem destruit rebellem! Laudo eum, ut laudat
Unitatis cultor, Muslemus; precor prece confidentis, se dedentis, ac
testor: ipsum esse Deum, praeter quem nemo alius, singularem, unum,
justum, num; non genitum, nec generantem; nullo auxilio utentem, nec
adjutore. A quo missus est Muhammedes, ut Islamiticae fidei viam
planaret, religionem stabiliret, insignes Apostolos confirmaret;
nigros et rubicundos dirigeret, jungens cognatos, docens judicia,
praescribens licitum et vetitum, consignans praecepta naziraeatus et
status profani; cui summam Deus tribuat dignitatem, cumulet gratiae
et pacis modum misereatque prosapiae liberalis ac familiae
misericordis, quamdiu effudet compacta nubes, gemet columba, pascet
grex, irruet gladius! — Vos, quibus Deus faveat! perpetrate facta
piorum, studentes felici reditui studio sanorum; debellate libidines
debellatione inimicorum, ad abitum parate apparatum fortuna torum,
induite vestes abstinentiae, sanate morbos concupiscentiae, corrigite
curvitates operum, repugnate insusurrationibus spei; mentibus potius
repraesentate, ut mutabuntur status, ingruent terrores, dominabuntur
morbi, discedendum erit a familia et opibus; recordamini mortem et,
ubi prostraverit, agonem, sepulcrum et descendentis terrores, fossam
et jacentis in ea solitudinem, angelum tremendamque quaestionem et
inspectionem; considerate etiam fortunam et exosos ejus impetus,
malas ejus illusiones et fraudem; quoties delevit vestigia viae et
traduxit praeter cibi locum; fregit undantem exercitum et perdidit
regem magnificum; cujus gaudium est obturare aures[2], effundere
lacrimarum fontes, steriles ostendere cupidinum campos, perdere
dictantem et audientem; cujus potestas complectitur reges et infimos,
dominantem et obsequentem, exosum et odio habentem, serpentes et
leones; nec divitem reddit, quin adversetur et evertat spes; nec
conjungit, quin iniquam se praebeat et vulneret conjunctionis
articulos; nec laetat, quin contristet, sordide agat et affligat; nec
sanat, quin pariat morbum terreatque dilectos. Deus, Deus, custodiat
vos Deus! Quousque permanebitis in ludo, perseverabitis in socordia,
prolongabitis obdurationem, onerabitis vos peccatis, rejicietis
sermonem sapientum, repugnabitis Deo coeli? Nonne senectus messis
vestra, gleba lectus vester? Nonne hora (tremenda) terminus vester,
area resurrectionis meta vestra? Nonne terrores obruentis (horae) in
insidiis vobis positae sunt? Nonne repugnantium domus infernus est
occlusus, custos angelus, adspectus nigerrimus, cibus venenum, aër
samûm, nec auxilio eis erit thesaurus aut natus, nec defendet eos
numerus aut apparatus? Enimvero miseret Deum hominis, qui domat
cupidinem, contendit via ab ipso monstrata, firmam praestat hero sua
obedientiam, studet tranquillitati commorationis futurae,
operaturque, quamdiu vita manet obsequens, fortuna placida, sanitas
plena et pax integra. Si non - supervenit defectus desiderati,
haesitatio linguae, incolatus dolorum, appropinquatio mortis,
cessatio sensuum, tractatio sepulcrorum. Ah! illam miseriam, cujus
dolor est manens, duratio aeterna, conflictatio pungens; cujus
poenitentiam nemo discutit, acerbitatem nemo miseret, impetum nemo
defendit. Deus vobis inspiret optima consilia, vestiat vos veste
munificentiae, constituat in domo salutis (paradiso)! Precor
misericordiam vobis et populo religionis Islamiticae ab eo, qui est
liberalissimus liberalium et salvator! Salvete!

Dixit Haret Hammamita. Videns hanc orationem pretiosum ab errore
liberum, *sponsam sine macula*[3], perductus sum mirae constructionis
admiratione ad considerandam oratoris faciem, et incepi magnopere
observare, oculosque in eo gyrare gnaviter, donec fidis signis
apparuit, eum esse magistrum nostrum. Tum temporis autem non
rumpendum incumbebat silentium; me continui itaque, usque dum ille
liber erat a spontaneis et legitimis officiis, et licebat dispergi in
terra; ibi locum ejus petivi, properavi in ejus occursum. Ille, cum
me conspexisset, celeriter surrexit, modum excessit in me honorando;
tum domum deducto soluta mihi communicavit secreta et, expansa
tenebrarum ala, dormiendi tempore instante, adtulit vini gutturnia,
obturata operculo. Dixi: tune hoc sorbebis ante somnum, qui es
antistes populi? Respondit: desine! tempore diurno concionor,
nocturno delector. Regessi: per Deum! nescio, utrum mirer discessum
tuum a familiaribus et patria, an orationes tuas, dum ita te maculas
et rem habes cum poculis? Respondit: accipe a me!

    Ne plora ob discedentem socium regionemve, sed curre cum tempore,
      quomodocunque currit;

    Omnes homines tibi sint socii, totamque terram habe pro domo;

    Mores ejus, quocum conversaris, tolera, eique blandire; sapiens
      est, qui blanditur;

    Nec omitte gaudii opportunitatem, nescis enim, diemne adhuc
      vives, an annum;

    Et scias fata grassari et mortales circum gyrare, jurasseque, se
      non cessatura

    venari, quamdiu vitae tempora reditura sint et gyratura;

    Et quomodo sperari potest effugium e reti, e quo nec Chosroes
      effugit, nec Darius?!

Dixit; et postquam invicem gavisi eramus poculis, animique laetati
erant, sorbendum mihi dedit juramentum in crimen demergens, me de eo
silentium tenturum; et desiderio ejus obsecutus, servabam initum cum
eo foedus, Fudheili[4] loco eum habebam in populo, syrmaque laxabam
in turpia (gaudia) noctis. Haec mea et illius erat consuetudo, usque
dum institit discessus, eique valedixi, perseveranti in celando
vitio, et secreto sorbendo vetere vino.

    1. Sic haud dubie vox Samarcand verti debet, quamquam urbs
      denominata dicitur a pellice.
    2. I. e. surdas facere malis nuntiis.
    3. Vel, sine puncto; in tota enim oratione non occurrit littera
      punctata.
    4. Vir tempore Haruni Arraschidi, pietate celebris, postquam
      latro fuerat.


XXIX
Vasithensis.

Narravit Haret Hammamita. Fortunae iniquae decretum me ursit, ut
pabulatum irem in terram Vasithae; quam petii, utut nullus mihi notus
erat ejus incola, nec habebam in ea, quo me reciperem, domicilium.
Cum autem in eam descendissem, ut piscis in desertum, aut pilus canus
in cincinnum nigrum, mala sors, destituens fortuna, duxit me in
diversorium, ubi habitabant e diversissimis regionibus disgregati,
mixta itineris sociorum turba. Munditie autem loci et habitatorum
comitate peregrinum alliciebat ad ibi habitandum, et immemorem
faciebat aëris patriae. Conclave itaque elegi mihi soli, non invidens
solvendo pretio. Sed non praeterierat tempus longius oculi nictu, aut
eo, quod impenditur, scribendae literae, cum audirem vicinum,
habitaculo proximum, sui septi hospiti dicentem: surge o surge o
fili, cujus ne deses sit fortuna, nec stet adversarius! tecumque sume
praeditum facie plenae lunae, colore margaritae, munda radice,
corpore macerato; qui collectus et expansus, inclusus et productus,
rigatus et ablactatus, acceptis colaphis in ignem immissus est; tum
propera in forum, ut properat desiderans, eoque compara ineuntem
praegnantem, nocivum utilem, contristantem laetantem, affligentem
simul ac tranquillantem; habentem spiritum comburentem, embryonem
splendentem; ore emittentem, quod contentos reddit; donantem, quod
commodo est; qui, cum nocte visitatur[1], fulgurat et tonat,
incendium manifestat et spuit in pannos laceros. Dixit; et cum
garrientis vox quiesceret, nihilque superesset, quam ut exiturus
exiret, prodiit juvenis jactanter incedens, nemine comitatus. Hinc
animum subiit, problema esse intricatum, ludens ingenia, incitans ad
exploranda latentia[2] et legi juvenis vestigia, ut sermonis
intelligerem sensum. Ille vero non desinebat currere geniorum instar,
et quaerere per tabernarum ordinata mercimonia, donec, vespere
revertens, obviam habuit silices igniarios, quorum venditori dedit
*panem*, accipiens *silicem* parvum. Admirans ibi missi et mittentis
intellectum, rescivi Sarugensis esse, quamquam nihil interrogabam,
statimque properavi in hospitium, dato freno, ut spectarem mentis
meae aciem, et an hariolando scopum tetigerit mea sagitta. Et ecce!
artis physiognomicae me repperi magistrum, Abu Seidum considentem in
limine domus. Uterque igitur signavimus laetitiam occursus,
rependimus invicem salutationem amicorum. Dein dixit: quid tibi
accidit, ut reliqueris portam tuam? Respondi: fortuna frangens,
injustitia redundans. Regessit: per eum, qui pluviam mittit e nubibus
et dactylos ex involucris! tempus est perditum, pervagata malitia,
nullum praesidium, a Deo solo salus quaerenda. Quomodo autem
effugisti, et coactusne evasisti, an sponte? Dixi: sumsi pro pallio
noctem; hac (tegente) ad currendum stimulavi extenuatum ventre[3].
Oculos ibi demisit et in terram scripsit cogitans, pabulum mihi
quaereret aere alieno, an extorquendo dono. Tum exultavit alacritate
ejus, cui se offert praeda aut apparuit opportunitas, et dixit: in
corde mihi haeret, ut affinitatem contrahas cum talibus, qui vulnera
tua sanent, alam tuam plument. Dixi: quid utilitatis ferret, si cum
paupertate mea jungerem pediculosi jugi malum, et quis concupiscet,
nec per se, nec per patrem, notum[4]? Respondit: ego index ero tibi,
et ad te, quoque fides nitatur tua et[5] in te; religio autem est,
sanare fractum, solvere vinctum, honorare socium, audientem esse viam
monstranti. Et pro certo quidem habeo, eos, etsi Ibrahim filius
Adhami[6], aut Gabala[7] filius Alaihami, procaret, nonnisi
quingentis drachmis quaesitam ei juncturos esse; exemplo prophetae,
qui hanc dotem statuit suis conjugibus et postulavit filiabus
nubentibus; sed a te neque dos postulabitur, nec adigeris ad
divortium. Nam orationem habebo in loco copulationis et agminis tui
conventu, qualis nunquam antea solvit auris clausum, nec habita est
ullo in coetu. Perrexit Haret Hammamita. Magis descriptione
orationis, quam recitaturus erat, quam sponsâ velum remoturâ me
induxit, ut dicerem: jam committo tibi hoc negotium, quod peragas, ut
qui sanat, quem amat. Quo audito surrexit properans, tum rediit
jubilans et, gratulare tibi, inquit, fortunae redeuntem gratiam,
lactisque, quod mulgebis, copiam! Injunctum mihi est copulandi munus
et commissa pecuniae cura, jamque res se habet, ut se habere debet.
Tum coepit invitare hospitii incolas et praeparare dulcia in mensa
proponenda, et, cum nox tentorii sui funes tenderet, et januam
vinciret omnis januam possidens, acclamavit coetui: agitedum! adeste
hac hora! nec quis quam restitit, quin voci morigeraretur,
accederetque ad ejus habitaculum. Et adstantibus ordine teste et
testatore incepit tollere astrolabium et ponere, directionem ejus
spectare et cessare, donec homines connivebant et somno obruebantur.
Ibi inquii: heus! dirige securim in stipitis caput! Ille vero
adspectis stellis exsiluit e compede silentii, et juravit per montem
Sinai et Coranum, se detecturun esse secretum *rei hujus
absconditae*, memoriamque ejus prolaturum ad diem usque
resurrectionis; tum genubus insedit, rogavit, ut aures praeberent
orationi suae, et dixit:

Laudes sint Deo, regi laudato, rectori amato, creatori omnium
natorum, refugio omnium pulsorum, qui expandit plana, firmavit
palos[8], mittit pluvias, facilitat negotia, scit et assequitur
secreta, delet et perdit reges, succedere et reverti jubet tempora;
rerum initium est et, quo redeunt; benignitatem perfectam fovet et
complectentem omnes, guttatim stillat et profundit, morem gerit
petitioni et spei, spatium efficit egeno et viduae[9]! Laudes ei
offero, quarum remotissima est meta; unicum eum esse fateor, ut
misericordiam implorans (Abraham). Deus est, praeter quem non alius
est populis Deus; nec extat, qui evertere possit, quod ordinavit et
statuit. Muhammedem autem misit, Islamiticae religionis vexillum,
judicum antistitem, populi viae indicem, idolorum Vuddi e Suväae
institutorum destructorem, qui statuit praefectos et docuit,
prohibuit et sancivit, fundamenta posuit et locum eis planavit,
promissa nexuit et comminatus est. Deus eum mactet honore, spiritum
ejus collocet in salutis domo, misereatque gentis ejus et familiae,
dum splendet in dierum finibus vapor, celeriter currit struthio,
surgit nova luna, auditur exultatio! Vos, quos Deus respicere velit,
peragite bona opera, incedite viis licitis, rejicite et relinquite
vetita, audite et tenete Dei jussa, nectite et observate cognationes,
debellate et pellite libidines, affinitatem contrahite cum sociis
honestatis et abstinentiae, scindite foedus cum populo ludi et
cupidinum! Hic quidem affinitatem vobiscum contracturus purissimus
est ingenuorum, quoad gentem; nobilissimus, quoad potentiam;
dulcissimus, quoad conversationem; certissimus, quoad promissa; et
ecce! vos adit et liberat custoditam, sponsae dans honorantia munera,
dotemque ei promittens tantam, quantam Mohammed dedit Umm Salmae[10].
Dignissimus est gener, cui liberi tradantur concedaturque expetita;
filiam ei jungens non hallucinatur, nec maculatur. Oro pro vobis
Deum, ut conjunctionis servet laudes, durationem concedat felicitati,
omnibus vero inspiret, quod statum vestrum meliorem faciat, et
incitet, ut praeparetis vestrum reditum. Gloria aeterna sit ipsi et
laus Apostolo ejus Mohammedi!

Finita hac singularis compositionis oratione, nuda punctis litterarum
characteristicis, nexum nexuit[11], sub conditione quingentarum
drachmarum, et dixit: cum concordia et liberis! Tum adtulit dulcia,
quae praeparaverat, edulia, et prorsus singulare[12] prodidit. Ego
quoque cum coetu accedebam, et prope aberam, ut manu diriperem; sed
edere me vetuit incitavitque ad porrigendum aliis. At, per Deum! non
citius occurrere solent palpebrae, quam homines procidebant in menta.
Conspiciens autem illos, ut radices palmarum excavatas aut a filia
seriae prostratos, et animadvertens, criminum maximorum unum esse
commissum, rerum mirandarum matrem, dixi: o animi tui inimicule,
pecuniae servule, praeparastine hominibus dulce, an malum? Respondit:
nihil commisi, quam quod commiscui Chabizam cum Bang[13] in patinis
de arbore Chalang. Excepi: juro per eum, qui *eas*[14] oriri fecit
florentes, iisque dirigit omnes proficiscentes! facinus perpetrasti
haud laudandum, quodque nunquam reticebitur in actionum
ignominiosarum enarratione. Tum in stuporem me conjecit cogitatio de
facinoris ejus fine et metus a scabiei ejus contagio, ut anima mea
volitaret huc illuc, et tremerent mihi sub axillis musculi ultro
citroque moti. Cum autem videret, ut timore distrahebar, et
conturbationis igne ardebar, inquit: cur has cogitationes
affligentes, pavoremque manifestum? Si crimen hoc curam tibi injicit
mei causa; equidem (scias) pascar et prosiliam, et hac valle discedam
vacuâ et desertâ; quot ego jam reliqui sibilantes! Si vero tibi
prospicis et vinculis effugere desideras; sume residuum Chabizae,
beneque dormi privatus tunicâ, quo tutus sis ab implorante ultorem et
contra injuriam juvante, aequabiliterque se habeat status tuus post
me! Si non — fugam capesse, fugam, priusquam traheris et raperis! His
dictis operam navavit evacuandis habitaculis a bursis et loculis, et
coepit sibi arrogare selectissima quaeque reconditorum,
exquisitissima quaeque mensorum et pensorum, donec, quod laqueus ejus
relinquebat, ossi simile erat emedullato. Postquam autem selecta sua
perae mandata in unum collegerat, manicas sursum strinxerat, se
accinxerat, accessit ad me veste proterviae, amiculo amicitiae, et
dixit: visne me comitari Batîcham[15], ut aliam tibi jungam pulchram?
Ibi juravi *per eum, qui Deo benedictus erat, ubi cunque
moraretur[16], nec adnumeratus iis, qui decipiunt in hospitio*, mihi
non esse animum, duas ducere conjuges et rem habere duabus cum
aemulis. His adjeci, me accommodans ejus naturae, ei mensurans suo
modulo: satis magnam prima mihi peperit gloriam, alium quaere alteri!
Quae ob verba ridens, approperavit, ut me amplecteretur; ego vero
genas avertens declinationem demonstravi. Ita me videns recedentem,
experiens deflectentem, declamavit:

    O qui avertis a me amorem, avertente sese fortuna,

    Corripiens me, quod ignominiose tractavi cohabitatores, ut solet
      violentus!

    Ne reprehendas facinus! ego enim eos cognovi.

    Ad eos deverti, sed non repperi curantes hospitem;

    Exploravi, sed fundendo inveni nummos improbos.

    Non est inter eos, qui data opportunitate non injustitiam
      exerceat et mentiatur;

    Nemo eorum est sincerus, nemo fidus, nemo comis, nemo misericors.

    Irrui itaque in eos, ut lupus sanguinem fundens in agnos;

    Et prostratos liqui, quasi poculo bibissent mortis;

    Manibus meis potestatem concessi in peculium eorum, postquam
      nasos in pulverem presseram;

    Ac abii cum praeda, quam decerpsisse et vindemiasse dulce est,

    Saepe autem reliqui vulneratum viscera, post me (querendo)
      gyrantem;

    Conculcavi dominos anaclinteriorum, stratorum villosorum,
      cortinarum;

    Saepe dolo consecutus sum, quod non acquiritur gladiis;

    Steti in terroribus, in quibus ne stet leo, prohibetur metu.

    Quoties fudi, obrui, violavi septum superbi!

    Quoties loco exitii motitabar, ut infans in utero, peccata
      perpetrando et deproperando!

    Sed optimum foveo animum[17] in Dominum clementem.

Dixit; et cum pervenisset ad hunc versum, lacrimis immersus, Deum
enixe rogavit veniam, quo sibi reconciliaret cordis mei declinati
amorem et pro eo orarem, ut oratur pro accusato confesso. Tum
inhibuit lacrimarum torrentem, sub axillam recepit peram et evasit,
filio dicens: sume reliqua, et Deus sit tutor! Addidit, qui hanc
historiam retulit. Cum autem viderem, elabi draconem et dracunculum,
et pervenisse morbum ad ustionem, pro certo habui, longiorem in
hospitio commorationem perducturam esse ad ignominiam; collectis
itaque sarcinis meis, et syrmate ad proficiscendum substricto, noctem
consumsi contendens Thibam[18], Dei custodiae mandans concionatorem.

    1. Vel, tunditur.
    2. Proprie, reliqua.
    3. Camelum.
    4. Proprie, errabundum, filium errabundi.
    5. Aliorum.
    6. Etiam dictus Abu Ishak Alagali, Chorasanensis, qui, quietem
      non inveniens in divitiis suis, abstinentiae studio se dedidit.
    7. Gabala ultimus fuit Rhassanitarum in Syria rex; ad Christianos
      transgressus periit.
    8. Montes.
    9. Vel, ovi et leoni.
    10. Filiae Amîjae, quam ille duxit secundo p. H. anno.
    11. Matrimonium sancivit.
    12. Quod supra innuerat.
    13. Hyoscyamum.
    14. Stellas.
    15. Desertum inter Vasitham et Bazram; proprie, palus, Tigridis
      et Euphratis aqua hic producta.
    16. Iesum Messiam.
    17. Optimum a Deo spero.
    18. Thiba (bona), urbs inter Baticham et Vasitham, sic dicta ab
      aëre salubri et ubertate.


XXX
Tyrius.

Narravit Haret Hammamita. Ab urbe Manzuri[1] profectus eram in
oppidum Tyri; hîc consecutus celsitudinem et opes, nactus potestatem
tollendi et deprimendi, tanto correptus sum Aegypti desiderio, quanto
aegrotus appetit sanitatem, et liberalis adjuvare miseros. Repulsis
itaque, quae consistere suaderent, retinaculis; decussis, quae
commorari cogerent, necessitatibus; vectus tergo filii viae
indicis[2], properavi ad eam, ut properat struthiocamelus. Quam ubi
intrassem, post exantlatam molestiam et temporis spatium interjectum,
deperivi eam, ut ebrius potum matutinum, errans auras aurorae.
Aliquando autem grassans, insidens equo lento gressu incedente, vidi
in cursoribus brevi pilo praeditis[3] catervam similem noctis
luminibus, et cum voluptatis lucrandae causa sciscitarer, quinam
essent et quo tenderent, et responsum esset: homines quod adtinet,
sunt testes, scopus autem est ineundum matrimonium ei, cui
testabuntur; juvenilis alacritatis impetu latus sum ad sequendum
praecedentes, ut gauderem dulcedine spicilegii, et acciperem de
bellariis mensae. Fatigati tandem pervenimus ad domum altae
structurae, spatiosae areae, quae structoris significabat opulentiam
et nobilitatem. Sed cum pedes promoveremus ad intrandum, conspexi
vestibulum tectum pannis laceris, coronatum sportis suspensis, ibique
personam in strato villoso, super scamno exili. Hic libri titulus,
rei tam mirae adspectus, me dubium fecit, et auspicium ex signis
istis infaustis capiendi cupido me eo adegit, ut ad sedentem illum
confugerem, eumque adjurarem per Fatipotentem, ut domus dominum mihi
nominaret. Is respondit: non habet possessorem certum, nec dominum
declaratum; sed *xenodochium* est vagabundorum et *mendicorum*
declamatorum et traditiones recitantium. Mecum hîc cogitavi: ita Dei
sum, ut cursus meus me fallit et pascuum accessi sterile; statimque
revertendi consilium animum subiit. Turpe tamen existimans, redire
protinus ab adventu et retrocedere sine comitum turba, domum intravi,
devorans angustiam, ut passer insilit in caveam; et ecce! in eâ
anaclinteria picta, tapeta expansa, pulvinaria ordinata, cortinas
ratione junctas; et jam gradiebatur uxorem ducturus, jactanter
incedens veste magnifica, superbiens inter amicos suos et famulos.
Cum autem consideret, quasi esset filius Aquae Coelestis[4], vocavit
quidam a parte sponsi cognatorum: per venerandam dignitatem
Sasâni[5], domini dominorum, exemplaris importunorum mendicorum! non
nectit hunc nexum magnificum, die hoc candido, insigni, alius, quam
circumvagator, regionum sector, qui mendicando adolevit et consenuit.
Quod praedicatum cognatis sponsae ita placuit, ut indigitatum illum
praesentandi indicium facerent. Tunc prodiit senex, cujus alternantia
tempora curvaverant staturam, duo semper juvenes[6] illuminaverant
Tarhamam[7]; et multitudo, laeta ejus adventu, festinanter se ei
obvertit. Cum autem consideret in tapeto Hirensi, sedatâ
vociferationis flammâ pulvinari se admovisset, et mystacem
strinxisset, dixit:

Laudes sint Deo, qui, quamquam nihil accepit, benefacit, munera dat
miranda, aditur precibus, confirmare pollicetur spes, sancivit
liberalitatem in administrandis facultatibus, vetuit repellere
petentes, vocavit ad consolandos pressos, jussit cibum dare submisse
roganti et rogare non audenti, descripsit in libro suo claro servos
sibi proximos, dicens, et dicentium quidem omnium maxime est
veridicus, eos esse, qui facultatum suarum certam partem destinarint
petenti et misero! Laudo eum propter cibos, quos largitus est,
conducentes; ad eum confugio averruncum, ne audiam votum sine
liberali animi proposito, et testor, non esse Deum, praeter Deum
solum, consortis expertem, qui praemio afficiet beneficia largientes
viros et mulieres, abolebit foenus, usuram ferre faciet eleemosynas!
Testor porro, Muhammedem servum ejus esse misericordem, Apostolum
liberalem, quem miserit, ut tenebras deleret luce, aequitatem
pauperibus exigeret a divitibus. Iste enim, Dei sit ei gratia et pax!
benignus fuit erga miseros, alam demisit se humilianti, sancivit,
quantum eleemosynae impendere debeant divites, declaravitque, quid
incumbat officiorum pauperibus erga locupletes. Deus gratiâ, quae
ceteris praeferat, ipsique admoveat, cumulet eum, et sinceros socios
Assoffatos[8]. His praemissis scitote! Deus instituit matrimonium
castitatis causa, uti sanxit generationem, ut multiplicaremini. Dixit
enim summe laudandus: ut intelligatis, nos creasse vos e mare et
foemina, constituisseque tribus et gentes, ut vos invicem agnoscatis.
Hic autem Pater Grassatoris, Importuni, Filius Palantis, Dominus
Frontis Perfrictae, Mendacii Sinceri, Gannitus Canini et Clamoris,
Artis Taedio Afficiendi et Importune Instandi, uxorem expetit
Clamosam Familiae Suae, Funem Mariti Sui, Flammantem, Filiam Patris
Tetrici, ob id, quod audivit, de involvente eam importunitate,
vilitate, celeritate in acquirendo penu; vivacitate, quando
incitatur; et donat ei pro dote peram pauperum et baculum, linteum
capiti operiendo ac cantharum. Date ergo eam tali viro uxorem,
nectiteque cum eo cognationis vinculum! Quod si paupertatem timetis,
Deus vobis largietur e copia sua. Dixi, et Deum peccatorum
remissionem precans, mihi et vobis, oro, ut in xenodochiis
multiplicet prolem vestram, et a periculis custodiat conjunctionem
vestram. Cum autem senex finiisset orationem, et firmiter
contraxisset nodum vinculi sponsi et sponsae, sparsarum rerum tanta
concidebat copia, ut egrederetur finem, et avarus impelleretur ad
imitandum. Tum surrexit senex tractans tritas manicas, praecedens
viles socios. Dixit Haret Hammamita. Secutus eum sum, ut viderem
populi recessum, compleremque diei laetitiam. Contulit se autem ad
tapetum, quod ornaverant coqui, cujusque omnia latera aequali
splendebant pulchritudine. Et cum quiesceret quisque in accubitorio
suo, et incepisset frui pascuo suo, agmini me subtrahens, ex acie
fugi. Eo ipso tempore me feriit adspectus senis, irruentis vibratione
oculi, dicentisque: quo? o avare! detestarisne societatem liberalium?
Respondi: per illum, qui ea[9] creavit alium super alio, et perfundit
omnia splendoribus! non gustabo cibi portionem minimam, nec panis
manducabo frustulum, nisi mihi narraveris, ubi tua *repserit
pueritia, undeque flaverit tuus Eurus*. Ibi suspiria ex imo pectore
duxit multa, et lacrimarum profudit torrentem, donec, exhausto earum
fonte et coetu ad silentium redacto, dixit: ausculta! et declamavit.

    Caput meum humi procidit Sarugi; hujus auris innatabam;

    Urbis, in qua omnia inveniuntur et distrahuntur;

    Cujus aqua est e fonte Salsabil, campi sunt horti,

    Incolae et habitacula stellae et domus coelestes.

    Euge spiritum odorum et adspectum splendidum;

    Flores collium, nive disparente!

    Quae qui vidit, exclamat, Sarugum est paradisus mundi!

    Qui vero discedit ab ea, gemitus illi sunt et singultus;

    Ut ego expertus sum, cum me asportarent robusti.

    Lacrimae fluunt; angor, quoties quiescit, redintegratur;

    Quotidie curae creantur negotiis intricatis;

    Spei autem passus sunt breves et deflectentes.

    Utinam *dies meus* fuisset ille, quo ab ea discedere mihi
      destinatum erat!

Dixit; et patria sic declarata, auditaque ejus declamatione, certus
eram, eum esse magistrum nostrum Abu Seidum, senectutis quidem
onustum vinculis. Festinavi itaque in ejus amplexum, praedatus sum
patinarum ejus cibum, et quamdiu commorabar Aegypto adibam ejus
flammas, ut implerem concham meam dictionum ejus margaritis; donec
crocitavit corvus separationis; ubi tanto ab eo dolore discessi,
quanto oculum relinquit palpebra.

    1. Barhdado, sive, ut alii scribunt, Bagdado.
    2. Via regia.
    3. Equis praestantibus.
    4. Mâ Assamâ dicebatur, ob pulchritudinem, mater Mundari, filii
      Amrulkeisi, unius regum, Hirae vel arce Chavarnak residentium;
      nec non Amer Haritsa Asdensis, Masikia, qui tempore
      inundationis Sil Aram Iamanam reliquit, ob liberalitatem.
    5. Hoc est, nomen sectae mendicorum principis, de quo dictus est
      consessus penultimus, qui cum hoc conferatur.
    6. Nox et dies.
    7. Arboris montani genus, cujus albicant fructus et flores.
    8. Proprie, homines scamni, quod ob paupertatem die et nocte
      scamno sacrarii utebantur.
    9. Coela.


XXXI
Ramlensis I.

Narravit Haret Hammamita. Flore juventutis, vitae nuclei meliore
parte, oderam delitescere in silva, desiderabam e vagina condente
extrahi; quod sciebam, itinera implere loculos, parere victoriam;
sempiternam contra in patria commorationem obtruncare intellectum,
fixa sede utenti nasci contemtum. Versavi itaque sagittas
deliberationis, tudi igniarium precum; tum propositum cepi firmius
saxis et ascendi in maritimas Syriae oras, ad exercendum ibi
mercatum. Iam tentorio Ramlae fixo, itineris baculo in ea projecto,
occurri equitibus ad iter se praeparantibus et jumentis instructis,
ut peterent matrem urbium[1]. Ibi vehemens in me spirare incepit
cupidinis ventus, excitatumque est desiderium domus sanctae.

    Frenavi ergo camelam meam, abjeci res et studia,

    Et dixi reprehensori: abstine! nam stationem[2] praefero
      stationi,

    Et erogo, quod mihi congregavi, in terra congregationis[3],
      moenique Caabam ambiente consolor de minutiis.

Tum me adjunxi sociis noctis stellis similibus, in proficiscendo
fluctus celeritate utentibus, in virtute celeribus equis
aequiparandis, nec desivimus tempore diurno et nocturno proficisci et
jumenta modo ad incitatiorem gressum, modo ad saltum, instigare,
donec manus[4] eorum nos donabant adventu ad pascua Gachfae. Et
descendimus, nos praeparaturi ad intrandum sacrum Meccae circum,
laeti ob consecutionem voti. Sed vix procubuerant camelae et
deposueramus sarcinas, cum vir, nudus corium, ex montium interstitio
prodiret, et vocaret: o coetus istius homines, adeste ad *salvans*
die congregationis omnium! Peregrinantes effuso cursu approperabant,
eumque circumdabant silentes. Cum vero eos tripodum instar se
circumstare, ac ipsius sermonem magni aestimare videret, ascendit
collium unum; tum sonum in gutture reciprocavit, ut orationem
aperturus, et dixit:

O coetus peregrinantium, ex montium interstitiis approperantium! An
scitis, quod vultis et ad quem tenditis; cognitum habetis, ad quem
acceditis, et ad quod audenter proceditis? Cogitatisne, sacram
peregrinationem esse: eligere camelas, secare vias, comparare
commeatum, onerare jumenta; imaginaminive, cultum esse: exuere
manicas, macilenta facere corpora, relinquere liberos, discedere e
patria? Nequaquam! sed hoc: a peccatis abstinere, antequam ematur
vehiculum; bonam animi intentionem habere in adeundis illis
aedificiis; sinceram obedientiam praestare, quando est potestas;
corrigere agendi rationem, antequam ad faciendum adigantur itineri
faciendo adhibita[5]. Per eum, qui sanxit sacros ritus eos
observaturo, viatorem dirigit in nocte atra! lavari in situla non
purificat a demersione in peccata, corpus nudare non est rependere,
quo quis se gravavit, crimina; vestitum naziraeatus induisse non
defendit involutum vetitis; non juvat pallium portare dextro sub
humero, si premunt onera[6]; nulli auxilio est raso incedere capite,
si quis versatur injustis moribus; nil sordis abluit comam curtare,
si quis officiis suis deest; non prosperantur Arafa alii, quam bene
merentes; nec mundantur sacro Cheifi clivo, qui injustitiae sunt
dediti; nec testimonium, circo sacro fuisse, illi datur, qui recta
non insistit via; prorsus negatur peregrinationis acceptio declinanti
a tramite praescripto. Deus illi est misericors, qui sincerus accedit
Zafam; aquam petit e lege, quam ipsi dare placuit, antequam haurit e
fonte Semsem; exuit celata vitia, antequam exuit vestem; redundat
bonis operibus, antequam defluit[7] de monte Arafa. Tum sustulit
vocem, surdi etiam aures sono suo aperientem, altosque paene montes
concutientem, declamatum:

    Sacra peregrinatio non est: diu et noctu proficisci, et eligere
      camelas et sellas;

    Sacra est peregrinatio: si solius pietatis causa proficisceris,
      non aliud negotium curans;

    Tergo justitiae equitas, *abstinentia* utens *duce*, *lege* utens
      *via*;

    Et consolaris, dum potes, eum, qui, inops, manum extendit versus
      tuam pluviam.

    Haec si complectitur peregrinatio, perfecta est; si ei desunt,
      foetus est mutilus.

    Poena hypocrisiâ decipientium est: plantant, sed fluctus non
      decerpunt, et molestias patiuntur per itinerum turbas;

    Praemio desiderabilique mercede destituti sunt, famam potius
      exponunt reprehensori, satyras canenti.

    O frater, virtutibus, quas ostentas, faciem Fidi quaere, intrans
      et exiens;

    Misericordi non est absconditum, sive obsecutus fuerit servus,
      sive simulaverit;

    Bono praeverte mortem opere; nihil moriendi necessitatem pellit,
      quando ingruit;

    Submissio mos tibi sit, quem nunquam deseras, etiamsi tibi
      imponeretur corona;

    Nec omnem nubem fulgurantem suspice, etsi guttis, quas effundit,
      largus sit fluctus;

    Non omnis vocans dignus est, qui audiatur; quoties jam
      obsurdescere fecit mortis nuncio clam colloquens!

    Recte vero sapiens aestimatur contentus, qui eo, quod vitae
      sustinendae satis est, dies complicat[8];

    Nam omnis copia redit ad paucitatem et omne asperum ad lenitatem,
      quamvis impetuosum fuerit.

Dixit narrator. Et cum foecundasset sterilem intellectum verborum
suorum magia, odoratus sum odorem Abi Seidi, et alacritas me ad eum
pepulit quanto impulsu! Sed exspectabam, donec, sapientiae suae
enunciatione absoluta, descenderat de colle; ibi demum accessi, ut
faciei adspicerem latera et contemplarer gemmam ornatus. Et ecce!
erat ille amissus, quem quaerebam; monilia nectens ille, quae
recitaret; eumque amplexus sum, ut Lam se conjungit cum Aleph,
habuique eo loco, quo graviter aegrotans habet sanitatem. Atque
rogavi, ut socius mihi esset, sed noluit; ut altero camelae latere
equitaret, sed recessit et dixit: per peregrinationem hanc meam
juravi, me non velle sedere post tergum, nec vehendo subire vicem,
nec lucrari facultatibus, nec gloriari genere, nec expetere auxilium,
nec gaudere societate aut congressu ejus, qui hypocritam agit in
religione. Tum abiit glomerato incessu, me relinquens ejulantem, non
desinentem, adspectu eum persequi, et optantem, ut in pupillae meae
imaguncula incederet, donec montem ascenderat, qui peregrinantibus
erat in via; ubi, cum animadverteret equites per arenae colles
commode vehentes, complodit digitorum pulpas[9] et abiit declamans:

    Qui peregrinatur equitans, non par est peregrinanti pedibus,

    Nec servus obediens aequiparandus illi, qui rebellat!

    Quomodo, o homines, convenire potest studium struentis et
      evertentis?

    Certe illi, qui modum excedunt, cras planctum instituent
      poenitentiae?

    Pius contra dicet: beatus ille, qui officia praestitit!

    Age anima, bonorum operum thesaurum tibi compara penes Aeternum;

    Contemne vitae fucum, qui re vera est inanitas;

    Recordare loci, quo moriens decumbes, fatum quando impinget;

    Lacrimare ob mala facinora et funde sanguinem;

    Poenitentiâ depse, antequam vermes corrodant, cutem tuam;

    Fortassean Deus te custodiet ab inferno fervente,

    Die, quo caespitatio non fieri potest irrita, nec auxilio est ob
      commissa peccata dolor!

Tum, linguae gladio vaginae inserto, ad negotium suum abiit. Ego vero
omni, qua adaquabamur, regione et omni, quo, noctis sub finem,
cervicali innitebamur, tecto, eum desiderabam et quaerebam auxilio
vocans, qui, utut investigabant, non inveniebant; ita ut mentem
subiret, genios eum rapuisse, aut terram sibi eum decerpsisse. Atque,
dum alienas peragrabam terras, parem aerumnam non sensi, nec ullo in
itinere tantis afflictus sum gemitibus!

    1. Meccam.
    2. Qua Abraham stetit, i. e. precatus est.
    3. Proprie, conventus. Intenditur Musdalifa apud Meccam.
    4. Anteriores pedes.
    5. Iumenta.
    6. Conscientiae
    7. Supple: cum peregrinantium turba.
    8. Transigit.
    9. Scilicet, rhythmum signaturus.


XXXII
Harbensis.

Narravit Haret Hammamita. Observatis sacrae peregrinationis legibus,
circuitionis et sacrificationis ritibus peractis, consilium ceperam
petendi moenia Thaibae[1], cum sociis e filiis Schaibae[2], ut
visitarem sepulcrum electi[3], nec pertinerem ad catervam eorum, qui
post peregrinationem injuria afficiunt[4]. Sed terrebant viae a
defensore vacuae et Arabum utriusque ditionis sacrae mutuum odium, ut
suspensus essem inter metum retinentem et desiderium incitans. Tandem
*pavido* meo[5] visum est, ut fidem in Deo collocarem, praeferremque
visitationem sepulcri ejus, cui pax sit! Comparato itaque jumento,
apparato apparatu, profectus sum cum sociis; nec deviavimus ullum in
recessum, nec intermisimus iter facere die et noctu, donec pervenimus
ad Harbitas, tunc reversos e bello, cujus populi in mansione diem
transigere constituimus. Sed dum eligebamus quietis locum,
quaerebamusque aquam puram, ecce! animadvertimus illos equitare,
quasi ad idolum confluerent. Quam festinationem mirantes, cum
interrogassemus, quid illi sibi vellent, et audivissemus:
jurisperitus Arabs ad coetum eorum accessit, haec est confluxus
causa; sociis dixi: agitedum! accedemus ad tribus conventum, ut
discamus discernere rectum ab erroneo. Hi responderunt: vocasti
audientes et monuisti bene! Tum surreximus secuturi ducem, et ad
coetum contendimus, usque dum attigeramus. Ubi, data legisperitum a
multitudine petitum conspiciendi copia, inveni eum Abu Seidum,
instructum offuciis et figmentis, pectora findente oratione et
versibus; cidari tectum, de qua nulla dependebat extremitas; veste
indutum, quae manus quoque operiebat[6]; natibus insidentem ita, ut
femora ventri, manus cruribus applicaret[7]; circumdatum a tribus
primoribus involutumque vulgo, sic dicentem: quaerite a me intricata,
lucem petite dubiis! Nam per eum, qui creavit coelum, variegavitque
coelorum corium! ego jurisperitus sum Arabum sincerorum, doctissimus
omnium viventium sub scabioso[8]. Obversus ei juvenis, prompta
lingua, animoso corde, respondit. Equidem jurisperitos mundi adii,
donec, ceu meliorem partem, centum collegi sententias. Quod si igitur
es e contemnentibus filias alienas[9], et expetis a nobis commeatum,
audi et responde, ut accipias, quo dignus es. Reposuit: Deus est
magnus! certe apparebit[10], quod retuli, et detegetur occultum; fac
eloquaris, quod tibi commissum est!
Iuvenis quaesivit haecce[*]

    1.

    Quid statuis de eo, qui te purificavit, tum tetigit tergum
      calcei?
        Respondit senex: Purificationem annihilavit.

    2.

    Quid, si quis se purificavit, tum frigus eum commovit, ut
      inniteretur?
        R.: Repetenda est lotio.

    3.

    Num, qui se purificat, tangare debet duas foeminas suas?
        R.: Admonitus quidem est, sed non coactus.

    4.

    Num licet purificari eo, quod expuit draco?
        R.: Quae aqua purior Arabibus?

    5.

    Num in usum cedet aqua coeci?
        R.: Sane, et abstineatur ab aqua videntis!

    6.

    Licetne circumire verno tempore?
        R.: Displicet ob excrementum inquinans.

    7.

    Incumbitne lotio illi, qui sperma emisit genitale?
        R.: Minime, ne tum quidem, cum iteraverit.

    8.

    Num polluto incumbit lavare vestem pelliceam?
        R.: Immo, etiam acum.

    9.

    Quid, si neglexit lavare securim?
        R.: Idem est, ac si neglexisset lavare caput.

    10.

    Quid dices de eo, qui arenâ, aquae loco, usus est in lavando, tum
      conspicit pratum?
        R.: Illa per arenam purificatio nihili aestimanda erit!

    11.

    Num licet viro, adorare in fimo?
        R.: Licet, sed evitet sordes!

    12.

    Licetne vero adorare in salicibus?
        R.: Minime, nec in ulla extremitatum!

    13.

    Quid, si quis septemtrionem versus adoret?
        R.: Nihil mali in ejus facinore.

    14.

    Num licet adorare in crurum parte tenuiore?
        R.: Licet, non auxiliantibus brachiis.

    15.

    Num precari licet in canis capite?
        R.: Sane, ut in omnibus collibus!

    16.

    Quid dicitur de eo, qui precatur, dum pubes spectatur?
        R.: Preces sunt licitae.

    17.

    Quid, si quis precatur, cui incumbit jejunandi officium?
        R.: Repetat, etiamsi centum dies preces fuderit!

    18.

    Quid, si quis catulos gestaverit, tum precatus fuerit?
        R.: Comparandus est ei, qui olera tulit.

    19.

    Legitimaene sunt preces ejus, qui fert ramicem?
        R.: Neutiquam, etiamsi adoraverit super silicibus durissimis!

    20.

    Quid, si stillarit in precantis vestimentum stercus?
        R.: Pergat precari, nihil est miri!

    21.

    Num licet preces praeire personam calantica indutam?
        R.: Immo, etiam thorace indutam!

    22.

    Quid, si preces praeiverit habens metacarpium ex ebore,
      testudinisve testa confectum?
        R.: Repetant, etiamsi sint mille!

    23.

    Quid, si preces praeiverit, cujus femur nudum conspici poterat?
        R.: Preces nec illius, nec eorum, quibus praeiverit, fuerint
          illicitae.

    24.

    Quid, si praeiverit taurus cornibus carens?
        R.: Precare, non reprehendêris!

    25.

    Locumne habet decurtatio in precibus testis?
        R.: Minime, per testem oculis absconditum!

    26.

    Licetne voti sui impoti, jejunium solvere mense Ramadhano?
        R.: Pueris tantum remittitur.

    27.

    Num congredienti in eo licet comedere?
        R.: Sane, plenis buccis!

    28.

    Quid, si nudi jejunium solverint?
        R.: Praefecti hoc non reprehendent.

    29.

    Quid, si comederit jejunans, postquam illuxerit?
        R.: Hoc securius est et salubrius.

    30.

    Quid, si intenderit satiari noctu?
        R.: Accingat se ad solvendum debitum.

    31.

    Quid, si comederit, antequam se velaverit candida?
        R.: Iejunium solvit, persolvat debitum!

    32.

    Quid, si jejunans insidias excitaverit?
        R.: Iejunium solvit, per eum, qui venationem permisit!

    33.

    Num jejunium solvere licet, instante coquo?
        R.: Sane! sed non coquo coquente cibos.

    34.

    Quid, si riserit mulier jejunii tempore?
        R.: Diei illius jejunium nihili est aestimandum.

    35.

    Quid mulieri incumbit, si variolae apparuerint in ea, quae eundem
      habet maritum?
        R.: Iejunium solvat, si postulat ejusdem thori consors
          mulier!

    36.

    Quantum tributi ab eo solvendum est, qui habet centum lucernas?
        R. Duae triennes camelae, o frater!

    37.

    Quid, si decem possideat cultros?
        R.: Duas oves pendat, nec adversetur!

    38.

    Quid, si quis calumnianti prodiderit propinquum suum?
        R.: O bonum illi praemium die resurrectionis!

    39.

    Num licet onera portare loco solvendae eleemosynae?
        R.: Sane, si sunt milites!

    40.

    Licetne peregrinanti sacros peragere ritus?
        R.: Nec hoc, nec ut se operiat velo muliebri.

    41.

    Num ei licet occidere fortem?
        R.: Sane, ut occidere licet feras!

    42.

    Quid, si in sacro Meccae septo occiderit cantatorem?
        R.: Pendat tergum de grege!

    43.

    Quid, si jaciendo percusserit crus ingenui eumque prostraverit?
        R.: Pendat ovem pro isto peccato!

    44.

    Quid, si post susceptum Naziraeatum occiderit matrem Aufi?
        R.: Eroget in pauperes, quantum manu capi potest cibi!

    45.

    Num necesse est, peregrinatores secum habeant lintrem.
        R.: Sane, ut eos ducat ad fontes!

    46.

    Quid dicis de Naziraeatu die Sabbathi transacto?
        R.: Tunc temporis desiit.

    47.

    Quid dicis de venditione rufi?
        R.: Vetita est, ut venditio mortui.

    48.

    Licetne vendere acetum carne cameli?
        R.: Nec hac, nec carne agnina.

    49.

    Licetne vendere donum?
        R.: Nequaquam, neque vinum!

    50.

    Quid dicis de venditione lanae pulli?
        R.: Vetita est revera.

    51.

    Licetne vendere servum pastori?
        R.: Nequaquam, neque eleemosynarum collectori!

    52.

    Venderene licet accipitrem dactylo?
        R.: Nequaquam, per creatorem et supremum regem!

    53.

    Num Muslemo licet vendere exuvias Muslemarum?
        R.: Et in heredes transeunt, si moritur.

    54.

    Num licet vendere tutorem?
        R.: Non est, qui prohibeat.

    55.

    Licetne gutturnium vendere filiis flavi i. e. Romanis?
        R.: Displicet ut venditio galeae.

    56.

    Licetne vendere camelos aestate editos?
        R.: Minime, sed vendatur sincerus!

    57.

    Quid, si quis emit servum, et in matre ejus apparet vulnus?
        R.: Eum reddere non est peccatum.

    58.

    Firmumne est illi participandi jus (Schufat), qui partem tenet
      planitiei, quam cum aliis habet communem?
        R.: Nequaquam, nec illi, qui cum aliis possidet flavam!

    59.

    Licetne calefacere putei aquam et locum vacuum?
        R.: Minime, si in deserto fuerint!

    60.

    Quid dicis de cadavere increduli?
        R.: Commoranti et proficiscenti id tangere licet.

    61.

    Licetne sacrificare strabos?
        R.: Dignissimi sunt, qui accipiantur.

    62.

    Num licet sacrificare repudiatam?
        R.: Etiam carpe ejus cibare peregrinum noctu supervenientem.

    63.

    Quid, si quis sacrificaverit, antequam apparuerit gasala?
        R.: Ovis vescenda, non pro sacrificio habenda est; nihil in
          eo absurdi!

    64.

    Licetne quaestum facere lanam percutiendo?
        R.: Nihil differt ab aleae ludo.

    65.

    Legine consentaneum est, stantem salutem dicere sedenti?
        R.: Minime, si non est e propinquis!

    66.

    Num decet intelligentem dormire sub stupido?
        R.: Praeferendum hoc in arboreto.

    67.

    Qui Mohammedanis tributarius est, recte ille prohibebitur ab
      occidendis vetulis?
        R.: Non licet ei hac in re adversari.

    68.

    Licetne viro relinquere domum patris?
        R.: Nec illustri, nec obscuro, hoc licet.

    69.

    Quid dicis de transitu ad Iudaismum?
        R.: Clavis est probitatis.

    70.

    Quid dicis de patientia in miseria?
        R.: Peccatum est, et quam horrendum peccatum!

    71.

    Num licet verberare legatum?
        R.: Certe, et impetum facere in consilium petentem!

    72.

    Num vir castigare debet patrem suum?
        R.: Probus id facit, nec fastidit.

    73.

    Quid de eo dicis, qui fratrem suum pauperavit?
        R.: Euge quod intendit!

    74.

    Quid, si nudavit filium suum?
        R.: O quam pulchra intentio!

    75.

    Quid, si quis servum suum igni torrendum dederit?
        R.: Neque crimen est, neque dedecus.

    76.

    Num licet mulieri maritum amputare suum?
        R.: Nemo prohibet ejus facinus.

    77.

    Licetne mulierem castigare propter verecundiam?
        R.: Sane!

    78.

    Quid dicis de eo, qui succidit fratris sui Tamariscum?
        R.: Peccavit, etiamsi hoc ei permisisset.

    79.

    Licetne judici absoluto opum usu prohibere possessorem tauri?
        R.: Sane, ut caveat ab injuriis calamitosis inferendis!

    80.

    Num licet, ut feriat manum orphani?
        R.: Sane, usque dum rectâ incedat firmisque stet talis!

    81.

    Licetne ei locum dare, quo recumbat?
        R.: Minime, etiamsi velit!

    82.

    Quando vendere debet corpus imprudentis?
        R.: Quando in vendendo videt ei bonam fortunam.

    83.

    Num licet, ut ei ematur latrina?
        R.: Ita, sed non a daemonibus visitata.

    84.

    Num licet, ut judex sit injustus?
        R.: Sane, si est intelligens!

    85.

    Num judex constitui debet, cui non est visus?
        R.: Sane, si pulchro utitur vivendi genere!

    86.

    Si autem caret ratione?
        R.: Hic virtutis est titulus.

    87.

    Quid, si ei est superbia gigantis?
        R.: Nec improbandum, nec pro crimine habendum erit.

    88.

    Num licet testem dubium esse?
        R.: Sane, si est prudens!

    89.

    Quid, si apparet, eum rem habuisse cum mare?
        R.: Idem est, ac si consuisset.

    90.

    Quid, si animadvertitur, eum cribrasse?
        R.: Recusatur testimonium, nec accipitur.

    91.

    Quid, si clarum fit, eum mentiri?
        R.: Adtributum est orans.

    92.

    Quid necesse est illi fiat, qui Deum colit?
        R.: Ut adigatur ad juramentum per Deum creatorem.

    93.

    Quid de eo dicis, qui lusciniae oculum eruit consulto?
        R.: Ipsius oculus eruatur, uno verbo!

    94.

    Quid, si mulieris Katha avis vulnerata est et moritur?
        R.: Anima pro anima, si vita excessit.

    95.

    Quid, si portans foenum projecit, pedibus concutiendo?
        R.: Peccatum ejus expietur eo, ut liber dimittatur!

    96.

    Quid lex de eo jubet, qui se abdidit?
        R.: Manus secetur, ut prohibeatur!

    97.

    Quid, si furatus fuerit pretiosum aureum?
        R.: Non praescripta est ei poena ut raptori violento?

    98.

    Quid, si conspicua fuerit in muliere rapina?
        R.: Nec angor ei sit, nec metus!

    99.

    Matrimoniumne contrahere licet non testantibus Kavariis (avium
      specie, brevibus praedita pedibus, longo rostro, viridi dorso)?
        R.: Non, per creatorum producentem!

    100.

    Quid dicis de sponsa, quae pernoctat noctem liberae, tum summo
      mane redit in vestigiis suis?
        R.: Dimidium dotis accipiat, nec adigatur ad observandum
          tempus vacationis, repudiatis praescriptum!

Hîc ei dixit, qui interrogaverat: sane! referenda ad Deum est copia
mare tuum, quod non diminuit hauriens, et doctrina tua, cujus laudes
non assequitur laudans. Tum vultum demisit more pudentis et conticuit
more defessi. Abu Seid autem acclamavit: porro, o juvenis! quousque
tacebis, quousque? Respondit! in pharetra mea non restat, quod
jaciam, nec, post aurorae tuae splendores, disputatio. Sed per Deum!
cujus terrae filius tu es? nam quam egregia sunt, quae disseruisti!
Ibi declamavit lingua volubili et voce vehementer sonante:

    Equidem mundi sum exemplum, populi doctorum Kibla.

    Nisi quod quotidie noctis demum extremo deverto, et mox
      proficiscor.

    A patria autem absens, etiamsi sub Tuba[11] arbore descenderit,
      non bene se habebit.

Quibus adjecit: o Deus, qui nos eis addidisti, qui recta incedunt et
dirigunt; illos quoque efficias recta incedentes et ducentes! Tribus
illius homines ibi ad eum egerunt agmen camelorum fere decem, cum
cantatrice, rogantes, ut ipsos visitaret iterum atque iterum. Ille
vero surrexit, illosque desiderio reditus ipsius implens, ancillam et
camelorum agmen propulit. Dixit Haret Hammamita. Equidem ei occurrens
interrogavi: vidi te antea imprudentem; quando evasisti jurisprudens?
His auditis momentum circulo se convertit, tum declamavit:

    Induo vestem cuique tempori convenientem; certo cum
      conversionibus ejus, induendo triste et laetum;

    Omnique cum considente conversor, quod congruit afferens, ut ei
      placeam.

    Inter narratores gyro sermones, inter potores pocula;

    Nunc lacrimas elicio admonitione, nunc jocis exhilaro animos;

    Aures pasco, quando dissero, oratione, domante restitatorem,
      sternacem;

    Si mavis, manum sanguinem stillare calami, margaritae certatim
      cadunt, ornantes folia chartae.

    Et quot abscondita, obscuritate similia stellae Soha[12], mea
      explicatione evaserunt soles!

    Quot dicta elegantia, diripientia intellectus, omni in corde
      relinquentia vestigia firma,

    Quot virgines[13] effatus sum, pro quibus gratiae habitae sunt
      liberae, durantes!

    Attamen ego a fortuna mea fraude tractor, majore illâ, quam
      Pharao exercuit in Mosem;

    Quotidie mihi accendit bellum, cujus igne mihi calcanda est
      fornax post fornacem[14];

    Quacunque nocte immittit negotia, quae liquefaciunt vires et
      canis adspergunt caput;

    Admovet mihi remotum exosum, a me removet propinquum, familiarem.

    Quod si ipsa non esset ignobilibus moribus, non prosperaretur ab
      ea ignobilis.

Excepi: tristia enarrando submitte vocem, nec vitupera fortunam; sed
lauda eum, qui a via Ablisi[15] te transtulit in viam Adrisi[16]!
Respondit: omitte proscindere, nec lacera vela; sed veni mecum, ut
petamus templum Medinae; forsan enim nos purificabimus hac
visitatione a spurcitie onerum! Longe abest, inqui, ut tecum
proficiscar, nisi dederis effatorum tuorum interpretationem.
Reposuit: imponis, quod tibi debetur, et postulas, quod in promptu
est. Accipe ergo, quod sanet animum et discutiat dubium! Dixit; et
cum mihi declarasset obscura et detexisset, quod animum tenebat
suspensum, vinximus pilenta et profecti sumus una; et confabulatio
ejus per totum visitationis tempus me oblitum fecit devorandae
molestiae, longissimaque cum eo itinera optabam, donec intravimus
urbem prophetae et voti nostri, sacrorum locorum visitationis
respectu, damnati petivimus, ille Syriam, ego Irakam, ille
Occidentem, ego Orientem.
Explicatio.

    1. Quod translatum est calceus, vertatur conjux.
    2. Q. t. frigus, v. somnus.
    3. Q. t. foeminae duae, v, duae aures.
    4. Q. t. draco, v. fluxus rivi aestivi.
    5. Q. t. coecus, v. ripa rivi; q. t. videns, v. canis.
    6. Q. t. circumire, v. deponere alvi faeces; q. t. ver, v. parvus
      fluvius.
    7. Q. t. sperma genitale emittere, v. Minam proficisci.
    8. Q. t. vestis pellicea, v. capitis cutis; q. t. acus, v. os
      cubiti.
    9. Q. t. securis, v. os imminens scrobi in occipitis inferiore
      parte.
    10. Q. t. pratum, v. residua aquae in piscina.
    11. Q. t. fimus, v. locus apertus.
    12. Q. t. salix, v. manica.
    13. Q. t. versus semptemtrionem, v. super vestimentis (totum
      corpus involventibus).
    14. Q. t. crurum pars tenuior, v. terra petrosa protensior.
    15. Κυνοςκεφαλη via est per montes nota.
    16. Q. t. pubes, v. onagrorum agmen.
    17. Q. t. jejunium, v. stercus avium.
    18. Q. t. catuli, v. parvi cucumeres et malogranata.
    19. Q. t. ramex, v. vas, e quo bibit canis.
    20. Q. t. stercus, v. nubes, quae effudit aquam.
    21. Q. t. calantica, v. galea.
    22. Innuit, illicitum esse, mulieres preces praeire viris.
    23. Q. t. femur nudum, v. tribus in deserto vagans.
    24. Q. t. taurus sine cornibus, v. dominus sine hasta.
    25. Preces testis sunt preces vespertinae, quod vespere apparent
      stellae, quae vocantur testes.
    26. Q. t. voti impos, v. circumcisus.
    27. Q. t. congrediens, v. extremo noctis tempore devertens, ut
      paullum dormiat, tum proficiscatur.
    28. Q. t. nudi, v. febre tremorem excitante laborantes.
    29. Q. t. illuxerit, v. si accenderit lucernam.
    30. *Nox* dicitur etiam pullus foemineus tardae, ut narrat Ibn
      Doreidus; alii dicunt, sic appellari pullum gruis, tardae
      contra pullum dici *diem*.
    31. Candida e nominibus est solis.
    32. Q. t. insidiae, v. vomitus.
    33. Q. t. coquus, v. febris vehemens et ardens.
    34. Q. t. riserit, v. menstrua passa fuerit; sic Coranus habet:
      annunciavimus ei Isâkum pariendum, et risit i. e. menstruavit.
    35. Q. t. mulier eumdem habens maritum, v. radix pollicis
      mammaeve; q. t. ejusdem thori consors, v. noxa.
    36. Q. t. lucerna, v. camela, quae loco cumbit, nec pastum vadit,
      nisi post solis ortum.
    37. Q. t. culter, v. camela lacte abundans.
    38. Q. t. calumnianti, v. tributi collectori; q t. propinqua, v.
      selecta peculii pars.
    39. Q. t. onera, v. arma.
    40. Q. t. sacros ritus peragere, v. cidari sive tulbando vestiri.
    41. Q. t. fortis, v. serpens.
    42. Q. t. cantator, v. struthio.
    43. Q. t. crus ingenui, v. turtur mas.
    44. Q. t. mater Aufi, v. locusta.
    45. Q. t. linter, v. qui aquam inquirit noctu.
    46. Q. t. Sabbathum, v. crinium tonsio.
    47. Q. t. rufus, v. vinum.
    48. Q. t. acetum, v. pullus cameli anniculus. Non autem licet
      carnem vendere animalis pretio, sive ejusdem, sive alius
      generis sit.
    49. Q. t. donum, v. quod offertur in Cäaba.
    50. Q. t. lana pulli, v. ovis, quae mactari solet pro nato
      infante.
    51. Q. t. servus, proprie transferendum vocans, v. residuum
      lactis in ubere.
    52. Q. t. accipiter, v. mel dactylorum.
    53. Q. t. exuviae, v. cortex, liber, folia Tsumami.
    54. Q. t. tutor, v. ovis cum foetu.
    55. Q. t. gutturniun, v. gladius acutus, multae aquae.
    56. Q. t. camelus aestate editus, v. filius senectutis; q t.
      sincerus, v camela abundans lacte.
    57. Mater est cutis cerebrum continens, meninx.
    58. Ejusmodi participatio locum tantum habet in fundis et
      aedificiis, non in mobilibus; at q. t. desertum, v. asina fera;
      q. t. flava, i. e. pecunia, v. camela, vel asina.
    59. Q. t. calefacere, v. prohibere; q. t. locus vacuus, v.
      pabulum.
    60. Q. t. incredulus, v. mare; q. t. cadaver, v. pisces in
      superficie natantes.
    61. Q. t. strabi v. foetus camelae anniculi, vel camelae non
      concipientes, quod percussae sunt ab admissario.
    62. Q. t. repudiata, v. camela, quae pascitur ubi libet.
    63. Q. t. gasala, v. sol; dicunt nonnulli, de oriente sole
      usurpari, non de occidente.
    64. Q. t. lanam percutere, v. vaticinari jactu silicum.
    65. Q. t. sedens, v. a viro segregata, vel menstruare cessans.
    66. Q. t. stupidus, v. coelum; q. t arboretum, v. coemeterium
      Medinae.
    67. Q. t. vetula, v. vinum; q. t. caedere, v. miscere.
    68. Q. t. domus, v. gens vel tribus.
    69. Q. t. Iudaismus, v. poenitentia, vel reversio, quo sensu
      etiam in Corano occurrit.
    70. Q. t. patientia, v. vinctio; q. t. miseria, v. camela, quae
      vincitur ad sepulcrum possessoris, nec accipit potum, nec
      pabulum, donec moritur; Antemuhammedani enim credebant, dominum
      in ea resuscitatum iri.
    71. Q. t. legatus, v. frondes, quae de arbore ceciderunt; q. t.
      consiliator, v. camelus pinguis, sive, qui distinguit gravidam
      ab ea, quae non concepit.
    72. Q. t. castigare, v. magnificare et adjuvare.
    73. Q. t. pauperavit, v. commodavit ei camelam, ut equitaret in
      dorso.
    74. Q. t. nudavit, v. dedit ei dactylos, quae palma tulit per
      annum.
    75. Q t. servus. v. massa, quae subacta est, donec bene haberet.
    76. Q. t. maritus, v. palma, quae radicibus suis bibit e terra.
    77. Q. t. verecundia, v. ob divitias insolentem esse.
    78. Q. t. tamariscum succidit, v. absentem traduxit et honorem
      ejus detrectavit.
    79. Q. t. taurus, v. furor.
    80. Q. t. feriat manum, v. prohibeat eum ab absoluto libertatis
      usu.
    81. Q. t. locus, quo recumbat, v. conjux.
    82. Q. t. corpus, v. lorica curta.
    83. Q. t. latrina, v. palmetum.
    84. Q. t. injustus, v. qui bibit lac, antequam coagulatur et
      debutyratur.
    85. Q. t. intellectus, v. clypeus.
    86. Q. t. ratio, v. species panni rubri striati, quo e. g.
      operiri solet pilentum camelinum.
    87. Q. t. superbia, v. dactyli immaturi, sed adulti et jam
      rubescentes; q. t. gigas, v. palma, quae manu attingi nequit,
      cujusque contrarium est *sedens*.
    88. Q. t. dubius, v. qui multum habet lactis acidi.
    89. Q. t rem habuit cum mare, v. luto obduxit, e. g. aquae
      conceptaculum.
    90. Q. t. cribravit, v. occidit.
    91. Q. t. mentiens, v. alens et sustentans familiam.
    92. Q. t. colens, v. negans; q. t. Deus, v. debitum.
    93. Q. t. luscinia, v. homo levis, agilis.
    94. Q. t. Katha avis, v. quod est inter femora.
    95. Q. t. foenum, v. foetus projectus mortuus.
    96. Q. t. se abdens, v. qui sepulcra refodit.
    97. Q. t. pretiosum aureum, v. octava pars aurei vel ovi vitelli.
    98. Q. t. rapina, v. sericum album.
    99. Q. t. Kavarii, v. testes; quia, ut illae aves, res sequuntur.
    100. Pernoctat noctem liberae, de sponsa dicitur, quae sancito
      matrimonio sponso resistit; si eam defloravit, nox dicitur
      *cana*.

    1. Bonae i. e. Medinae.
    2. Schaibitae tenent clavem Caabae.
    3. Prophetae.
    4. Mohammedes scil. dixit: qui peregrinationem sacram instituit,
      nec sepulcrum meum visitat, ille injuria me afficit.
    5. Cordi.
    6. Utrumque dicitur esse contra traditionem.
    7. Superficiem.
    8. Coelo stellis consperso.
    9. Mendacia.
    10. I. e. verum apparebit.
    11. Benedictio, arbor paradisi.
    12. Obscurior est haec stella in ursae majoris astro.
    13. Orationes inauditae.
    14. Fovea in saxo, circa quam accenditur ignis.
    15. Diaboli.
    16. Hanochi, Osiridis.

    * Quaestiones sunt *amphibolicae*, quarum hoc loco sensus prodit
      ex vocum ambiguarum explicatione subsequente. Haririus in
      responsis sequitur sententiam Schafaitae, non Abi Hanifae.


XXXIII
Teflisensis.

Narravit Haret Hammamita. Deo summe laudando memet ab adolescentia
inde obstrinxeram, nunquam, quoad possem, differre preces, et
peragrans quamvis deserta aut lusui deditus vacuis horis, semper
observabam stata precationis tempora, cavens crimen negligentiae.
Quando igitur alios in itinere comitabar et descendebam in statione
aliqua, voci vocantis ad preces acclamabam salve! strenue observantem
pietatis officia imitans. Cum autem Teflisum[1] intrassem et forte
una cum inopum multitudine precatus essem, instituentibus nobis
abitum, processit senex, torturam oris simulans, tritus vestes et
vires, et ita locutus est: Adjuro eum, qui creatus est e materia
generositatis, lac suxit religiositatis: tantum quod pauxillum
temporis mihi impenderit et oris effatum aliquod perceperit, optionem
deinde habebit, remunerandique et recusandi tenebit arbitrium.
Homines ergo ei consederunt et, montium instar, immoti manserunt.
Ille vero, pulcherrimum eorum silentium et gravitatem intellectus
animadvertens, ita verba fecit: Vos, qui videntibus dominamini oculis
et sensibus claris[2]! Nonne adspectus relationis vices explet et
fumus indicat ignem? Splendet canities, graviter premit infirmitas,
morbus est evidens, ignominiose patet interna conditio. Attamen et
ego, per deum! ex iis fui, qui regnant et abundant, praesunt et
regunt, dant et largiuntur, benefici sunt et superbi; sed non
desierunt calamitates mihi evellere adipem, et vicissitudines
fortunae memet extenuare, usque dum sedes evaserat desertum et manus
vacuitas. Signum meum est miseria, amaruit vita, vociferantur prae
fame pueri et vel ossicula dactylorum masticare posse cupiunt. Nec
ego hoc probrosum abscondita vobis detegendi negotium subii, nisi
postquam pressus sum infelicitate, distortus ore, et ob id, quod mihi
accidit, incanui. O utinam non superstes in vita mansissem! Tum
ejulavit more dolentis et recitavit voce tenui:

    Queror coram misericorde, laudibus venerando, mutationem et
      inimicitiam fortunae,

    Casusque, qui silicem meum percusserunt, et gloriae meae
      structuram dissolverunt,

    Et fregerunt arborem meam; at eheu! cujus ramos mali casus
      frangunt;

    Sterilemque fecerunt mansionem, ut ab ea migrare coëgerint mures,

    Ac circumvagantem me et intereuntem reliquerunt. Patior
      paupertatem et angores ejus,

    Postquam dives fui, dominus opulentiae, qui manicas suas raptabat
      in deliciis,

    Cujus cutiebant frondes beneficia captantes, cujusque ignem
      laudabant noctu migrantes.

    Sed hodie nunquam ei fortuna, quae oculo eum petivit maligno,
      favisse videtur;

    Declinat, qui eum alias visitabat, et qui beneficia petebat,
      agnitionem aversatur.

    An vero juvenum quemquam contristet adspectus infelicis senis,
      quem sua decepit fortuna,

    Ut dispellat curas, quae eum angunt, et corrigat statum, qui eum
      dedecorat?

Pergebat narrator: Praesens multitudo eo adducta est, ut in eum
inquireret, occulta ejus elicere et peram ejus excutere gestiens;
hinc dixerunt: jam cognovimus ponderis[3] tui pretium et trutinae
tuae perspeximus copiam; nunc fac resciamus tui rami arborem, et
retege velum a prosapia tua. Verum ille avertit vultum, ut cui
graviora imposita sunt, quam praestare possit, aut filiae nunciatae
sunt natae, et incepit execrari mala cogentia, moeruitque ob
deficientem humanitatem; dein pronuntiatione quidem distincta,
fraudulento vero sermone, recitavit:

    Per vitam tuam! non cujusvis rami fructus dulcis radicem indicat
      suam.

    Ede autem, quod tibi porrigitur, jucundum, nec interroga mel de
      ape sua.

    At distingue, cum prelo subjicis uvas, primum musti tui ab
      acetoso,

    Ut ex cognitione majus aut minus statuas pretium, et vendas totum
      pretio conveniente.

    Nam ignominiosum est ingenio solerti, imbecillitatem in
      intellectum illabi.

Dixit; et complacuit multitudini acumine suo et astutia, fefellitque
fructu, quamvis morbosi, pulcherrimo; unde collegerunt, quod amborum
brachiorum complexu conderet, et ambabus manibus distenta occultaret
lacinia, alloquentes: Heus tu! advolasti ad puteum parum habentem
aquae, et attigisti alveare vacuum; accipias igitur hocce residuum,
nec aberrasse te a scopo, nec etiam feriisse aestimans. Sed ille
exiguum eorum donum pro largo habuit, et acceptioni gratiarum
actionem junxit; tum conversus tractabat sui dimidium, et declinans
diripiebat vias suas[4]. Dixit vero, qui hanc historiam retulit: Ibi
mihi visum est, eum externum habitum machinatum esse, et artificium
incedendo adhibere; surrexi itaque, eandemque ingressus semitam
vestigia pone legebam, illo limis me adspiciente et fugiendo
prohibente, donec vacua erat via et veritatis manifestatio non
amplius praesepiebatur. Hic laeto et hilari oculo me intuitus est et
sincerum se praebuit, postquam similando deceperat, inquiens: ego te
sane cogito fratrem peregrinationis, qui quaerit societatem;
expetisne socium, qui benignus sit et adjuvet, quique desiderabilis
sit et pro te eroget? Respondi: si talis mihi contingeret,
conveniente gauderem forte. Regessit: jam invenisti; hilaris ergo
sis! et honorifici quid tibi contigit, adhaereas ergo! Dein, postquam
risui aliquamdiu indulserat, repraesentavit vultum bene habentem, et
ecce! erat senex Sarugensis, absque ullo corporis morbo dubiove in
faciei characteribus. Maxime igitur laetatus, tum quod eum
offenderam, tum ob morbi vanitatem, intentus eram reprehensioni ob
pessimam agendi rationem; sed ille, priusquam taxarem, aperuit os
recitando:

    Veste prodii lacera, ut dicerent: pauper est, qui transigit
      tempus iniquum;

    Et hominibus memet paraplegia laborantem monstravi, quam saepe
      enim hoc modo jam obtinuit cor meum expetita!

    Sin lacera non fuisset vestis, non miserti essent mei, nec, si
      defuisset paraplegiae simulatio, victoriam reportassem.

His adjecit: non superest hac in regione pratum herbosum, nec in
incolis ejus, cujus teneamur desiderio; quod si tu te mihi comitem
praebere vis, via nobis est eadem. Profecti ergo sumus expediti, et
per integrum biennium eum comitatus sum, jamque statueram societatem
ei praestare quamdiu viverem, cum tempus recusans dirimeret.

    1. Teflis, proprie Taflis, ab aliis scripta Tiflis, urbs est
      Armeniae.
    2. Vel: mirabilibus.
    3. I. e. rhythmorum tuorum.
    4. Nullo utens viae indice, vias suas occultabat. D. S. Scholl.


XXXIV
Sebidensis.

Narravit Haret Hammamita. Cum secarem desertum, Sebidum[1] petens,
comitabatur me juvenis, quem usque ad pubertatem educaveram, et
direxeram usque dum mores ejus perfecte boni erant, et moribus meis
adsuetus cognoverat, quid me juvaret; quare nunquam desiderium meum
praetergrediebatur, nec in petendis rebus scopo aberrabat. Haud
dubium est, quin propinquitas ejus cordi meo necessaria esset; eumque
elegeram ministerio meo, sive domi versarer, sive in itinere. Hunc
tempus omnia perdens abripuit, cum Sebidum nos contineret. Ego vero,
cum ejus robur evanuisset[2] et quiesceret vox, annum perseveravi non
deglutiens cibum, nec petivi juvenem alium, usque dum solitudinis
defectibus et molestiis, quas stando et sedendo persentiscebam, eo
adactus sum, ut in margaritae locum sphaerulam vitream[3]
substituerem, et quaererem, qui deficientis vices expleret[4]. Hoc
consilio me contuli ad homines, qui in foro Sebidensi servos vendere
solebant, et dixi: cupio servum qui, horsum moveatur aut prorsum[5],
placeat, et laudem mereat, cum tentetur; utque sit talis, quem
exercuerint solertes, et inopia protraxerit in forum. Omnes ibi
annuebant petitioni, et assiliebant, et brevi conquirere
promittebant. Sed conficiebant lunae novae circuitum suum, et
convertebantur plenae et deficientes, nec ullum promissorum illorum
praestitum est. Itaque, cum viderem venditores oblitos vel simulantes
oblivionem, animadvertens, non omnem, qui commensus sit[6], secare,
nec aliud cutem meam tam bene scabere, quam proprium unguem,
reprobato rem aliis committendi instituto, cum auro et argento in
forum egressus sum, et mancipia mihi producere jussi, et sciscitatus
sum pretia. Ibi mihi occurrit vir capistratus vitta, qui juvenem
carpo tenens dixit:

    Visne emere juvenem industrium, forma et moribus excellentem,

    Qui, quodcunque ex eo suspendas, portat; quando loquitur, sanat;
      quando tu loqueris, memoria tenet;

    Quando lapsus fueris, surgas! vocat; in ignem currit, si jubes;

    Qui, vel unicum diem societati adhibitus, servat[7]; quacunque re
      contentus esse jubetur, contentus est;

    Multam quamvis assecutus astutiam, tamen nunquam mentitus est,
      nec quidquam praetendit;

    Allicienti non praebuit aurem cupiditati, nec commissa evulgare
      secreta licitum habuit,

    Diu autem mirandus fuit in eo, quod egit, et in carminibus
      pariter, ac in prosa, superior fuit?

    Per deum! nisi angustia vitae et pueri nudi, esurientes,
      cruciarent, non vendissem eum regno toto Cosrois.

Dixit; at ego conspiciens staturam ejus rectam et pulchritudinem
sinceram, existimavi unum ex juvenibus horti beatitudinis videre et
exclamavi: hic non est homo, verum honorando nihil minus angelo! Dein
eum de nomine suo interrogavi, non tam resciendi ductus cupidine,
quam ut viderem, quomodo se haberet lingua ad pulchritudinem. Sed,
nec dulce, nec amarum, edens verbum, nec servae sese, nec ingenuae,
filium sermone prodebat. Averti me ergo ab eo[8], inquiens: phui et
hui haesitationem tuam turpem! Ibi ridens caput suum modo demisit,
modo extulit, tum ad me convertit et declamavit haecce:

    O tu! cujus exardet ira, quod non prodam nomen meum; sic non agit
      aequus.

    Si nihil aliud te, quam hujus expositio, placat, ausculta! ego
      sum Josephus, ego Josephus!

    Jam ego tibi velum retexi; si sapis, cognovisti; sed non credo te
      cognovisse.

Dixit; et carmine ejus abiit ira, et direptus mihi est intellectus,
quasi incantatione. Attonitus eram, ut non inquirerem, et
obliviscerer Josephi justi historiae; nec alia restabat cogitatio,
quam ut eum licerer domino ipsius et explorarem pretii, quod
solverem, summam, existimans: certe te adspiciet ille limis, et nimis
altum indicabit pretium. Sed non eo usque evolavit, quo ego, nec ubi
ego affixus haerebat, verum inquit: servus, si parvi constat, et
levis est eum comparandi difficultas[9], domino per eum bene est, et
hujus amor eum complectitur; quare, cum ego sane praeferam, ut hunc
tibi juvenem cariorem faciam levi pretio, quod tibi indicem, pende,
sis, ducentas drachmas, et gratiam mihi habe, quamdiu vives. Et
statim paratam illi solvi pecuniae summam, ut solvit quis pro re vili
et licita[10], nec venit in animum, quod omne vile sit carum. Cum
autem percussa utrinque manu emtio stabilita et discessus constitutus
esset, lacrimae manarunt ex oculis juvenis plures, quam fundit nubes,
et accedens ad dominum inquit:

    Maledicat tibi deus! num qualis ego sum venditur, ut satienter
      parvuli esurientes?

    Et num secundum legem aequitatis, ut obligar muneri, quod a me
      impleri nequit,

    Et tenter terrore alio post alium? Quamvis qualis ego, cum
      tentatur, non terretur.

    Nonne probasti me, et perspexisti consilia sincera nulla fraude
      mixta?

    Quoties me constituisti rete venationi, redii cum fera in laqueis
      meis;

    Imposuisti mihi molestias, et faciles se praebuerunt, quamvis
      inesset difficultas[11].

    Quaenam est res invisa, cui operam non navarim, quae praeda, cui
      consequendae non aptus fuerim[12]?

    Nec manifestarunt dies crimen a me commissum, ut in disjunctione
      detegatur[13].

    Vitium tu nullum, gratiae sint deo! in me offendis, quod
      abscondatur, aut dispergatur.

    Quomodo tibi ergo facile esse potest, me ex oculis tuis removere,
      ut solers mulier abjicit schidia?

    Et qui potuit anima tua concedere, ut me humiliares, et venderer
      instar mercis?

    Nonne ego existimationem meam ab hoc (contemtu) custodivi, ut
      sermones tuos, quo die serio constituebatur separatio?

    Dixisti: profecto! quicunque licitetur hunc equum egregium, nec
      commodatur, nec venditur, Equidem haud minoris sum, quam ille
      equus generosus, indolem sed tuam superat illius indoles;

    Praeterquam quod ego, cum vendar, canam: perdiderunt me, at
      qualem perdiderunt juvenem!

Istis versibus auditis intellectoque suavi sermone senex, altum
postquam, traxerat suspirium et ita lacrimarat, ut alienis etiam
lacrimae oborirentur, filii, dixit, loco hunc juvenem habeo, nec
secerno a jecoris mei partibus, nec unquam, nisi stabulum evasisset
vacuum, et extincta esset lampas, reliquisset nidum meum, usque dum
secutus esset feretrum. Jamque video quantum eum incessit doloris, et
probus homo[14] lenis et placidus est. Visne igitur, ad consolandum
cor ejus et propulsandum dolorem, mecum pacisci, ut emtionem
rescindas, quando te precaturus sim, nec grave habeas, quando tibi
molestus fuerim? Nam in historiis selectis, a fidis auctoribus in
syntagma redactis, legitur: qui mercatum cum fratre initum remittit,
ei deus remittit peccata sua. Pudore coactus, quamvis multa[15] corde
volutabam, promisi. Juvenis ibi propius accedens frontem senis
exosculabatur, qui lacrimis ex genis libere delabentibus cecinit:

    Tranquillo sis animo! caput meum pro te devoveo, quodcunque
      molesti doloris et miseriarum subeas,

    Haud longum est discessus spatium, nec cessabunt renovandae
      conjunctionis cameli,

    Ope grata potentissimi creatoris!

Adjecit: trado te optimo domino, et sublata amiculi lacinia abiit.
Juvenis autem perseveravit in gemitu et ejulatu donec, milliaris
spatio emenso, rediens ad tranquillitatem, sedato lacrimarum
fluxu[16], ita me compellavit. Scisne cur flevi et quam ob causam
ejulavi[17]? Reposui: discessum a domino te, ut fleres, commovisse
credo. Ille contra: ego sum in fluvio, et tu etiam in fluvio es;
quantum autem interest inter piscatorem et praedam! dein recitavit:

    Non fleo, per deum! propter amicum diremtum, nec propter amissa
      delectamenta et gaudia,

    Sed lacrimarum fluxus ex genis profunditur ob imprudentem, cujus
      oculus gestiens

    Eum praecipitem dedit, usque dum afflictus est et ignominiae
      expositus, perdiditque sculptos, candidos, splendentes[18].

    Vae tibi! nonne elegantes illi versus tibi indicarunt, me liberum
      esse, quem vendere vetitum?

    Cum praeterea et nomini Josepho indicium insit clarum?

Dixit; et assimilavi verba ejus disputationi jocantis, phalerisque
ludentis; ille vero indurescens, more veridici, mundabat se a luto
servitutis. Circumvagabamur ergo in rixa, quae ad alapas usque
progrediebatur tandemque in judicium procedebat. At judex, cum statum
rei luculenter exposuissemus, suratamque nostram praelegissemus,
dixit: nonne, qui commonefecit, excusavit se; qui cavere jussit,
indicavit; et qui edocuit, officio non defuit? Ex iis enim, quae
commemorastis, clare prodit, juvenem quidem monuisse, te vero non
abstinuisse, sincerumque tibi illum dedisse consilium, te vero non
servasse. Tege igitur et occulta stupentis cordis morbum, nec illum,
sed te ipsum reprehende. Cave autem, ei inhaereas cupiasque eum
possidere servum, qui liberae cutis nec exponendus est venditioni.
Nam pater ejus heri, ante solis occasum, eum adduxit, et se esse
ramum, qui eum emiserit, nec alium, quam se, possessorem ejus,
confessus est. Interrogavi: an novisti patrem, quem deus pudefaciat?!
Reposuit: quasi ignorari possit Abu Seid, quem impune licet convitiis
adspergere, de quo apud omnes judices sunt historiae, de quo ad omnes
delatum est! Tum ego incensus ira, nonnisi in Deo auxilium esse,
exclamavi et, cum jam aufugisset tempus, quasi ex delirio redii,
certus, vittam illam fuisse rete fraudis et domum venationis[19]. Et
demittebatur visus meus ob id, quod expertus eram, juravique non
amplius negotia habere cum capistrato, quamdiu essem victurus, nec
desinebam lamentari ob emtionem frustratam et ignominiam inter
sodales. Ad quae judex, videns iram meam et excandescentiae ardorem,
haec effatus est. O vir! non perdidisti id peculii tui, quod te
monet; nec crimen erga te commisit, qui te expergefecit. Sapientiam
igitur hauriens ex eo, quod in te ingruit, cela hunc casum amicos
tuos, semper tamen mali, quod te obruit, memor, ut recordatio tuos
tueatur nummos. Ac indue mores viri, qui, patiens cum tentatur,
positum ob oculos exemplum probe considerat. Quibus dictis eum valere
jussi, indutus veste pudoris et tristitiae, trahens syrma animi falsi
et stupidi, instituique Abu Seidum prosequi aversatione, et in
aeternum me ab eo separare. Proinde evitabam aream ejus et recedebam
ab ejus adspectu, donec me oppressit in via angusta et salute
propensi impertivit. Ubi ego nihil aliud, quam austero vultu
prospicere et tacere. Sed ille, quid, inquit, tibi venit in mentem,
quod nasum extollis supra socium tuum? Regessi: oblitusne es, quod
astute egisti et fraudasti, et patrasti facinus tuum, quod patrasti?
Tunc increpuit ore subsannans et recitavit me reconciliaturus:

    O tu! qui aversus es, iratus, austerus,

    Et plumas vituperia, quibus inferiores sunt sagittae,

    Dicisque: num liber venditur, ut venditur niger[20]?!

    Parce! nam non primus id feci, ut opinaris;

    Jam ante vendiderunt Josephum Jacobitae, at quales illi!

    Praeterea juro per domum, ad quam iter dirigit religiosus,

    Et per ambeuntes dispersis antiis macilentos,

    Quod non suscepi hoc negotium ignominiosum, dum supererat
      drachma.

    Excusa igitur fratrem, et abstine vituperare more insipientium.

Adjecit: excusatio quidem mea jam patet, tuae autem monetae
perierunt. Quod si me horres et a me deflectis, nimium tristis ob
amissos nummos[21], scias velim, me non esse eum, qui mordeat bis et
binas calcare faciat prunas; sin animum applicas, morem gerens
avaritiae, ut vindices, qui retibus meis inhaeserunt, obolos,
deplorent deplorantes prudentiam tuam! Dixit Haret Hammamita: hoc
sermone suo decipiente et victoriosis praestigiis suis coëgit me, ut
in sinceram cum eo amicitiam redirem, meque ei benevolum praeberem.
Post tergum itaque jeci[22] facinus ejus quamvis execrabile.

    1. Sebid urbs est Jemanae post Zanaam maxima, a mari paullo minus
      diei itinere distans, emporium frequentatum ab Aethiopibus.
    2. Proprie: cum struthio ejus defecisset.
    3. Vel: lapideam.
    4. Proprie: obturaret vacuum.
    5. D. S. Scholl. explicant: *si nudetur*; quae tamen significatio
      verbo kalaba non inest.
    6. E. g. corium.
    7. Scil. foedus, amicitiam.
    8. In textu additur: *avertendo*, vel *latus*.
    9. A. v. et leves sunt difficultates ejus.
    10. Vel: quam vendere licet.
    11. Proprie: obsequentes, ductiles, se praebuerunt, quamvis
      inesset refragatio.
    12. A. v. qua mihi non fuerit ulna, brachium.
    13. Secundum D. S. Scholl. a. v. vertendum est: ut capitis
      operimentum in disjunctione detegatur. Praeferrem tamen
      interpretari: *ut animi tranquillitas in disjunctione possit
      ostentari*; quod salvis textus vocalibus fieri potest.
    14. A. v. fidelis, fidem habens Deo et Mohammedi.
    15. A. v. res.
    16. A. v. aversis lacrimis effusis.
    17. D. S. Scholl.: et quo fretus (innixus) sum?
    18. Scil. nummos.
    19. D. S. Scholl. explicant: et versus poëmatis ejus.
    20. Scil. equus.
    21. D. S. Scholl.: nimis misericors impensae tuae residuis.
    22. D. S. Scholl. monent, id notare: facinus ejus oblivioni
      tradidi.


XXXV
Schirasensis.

Narravit Haret Hammamita. Cum ambularem Schirasi[1], offendi
coetum[2], qui praetereuntes, properantes licet, sistebat, et
praeterire nec ego potui, sed, ne passum quidem ultra progressus, ad
eum deflexi exploratum, quae sit gemmae ejus indoles, et an pro
floris specie fructus se habeat. Et ecce, congregati ejus erant
singulares[3], et lucrabatur[4], qui ad eos deverteret. Cum autem
festivo frueremur sermone, laetiore quam cantus (pulchrarum
puellarum), jucundiore quam lac uvarum, oppressit nos laceratas binas
indutus vestes, qui duas fere aetates pervixisse videbatur, lingua
haud impedita salutans, et diserte instar disertissimi alloquens. Cum
vero amiculi cingulum necteret, ut solent consessuri, homines quidem
ob laceras vestes contemtus invasit, oblitos, quemque in duabus rebus
suis minimis spectari virum[5]. Et coeperunt sibi invicem arrogare
eloquentiam, agallochenque ejus accensere materiae foci, dum hic ne
verbulum quidem prodebat, nec ullam ostendebat sui notam, donec
ingenia eorum perspexerat, praeponderante aeque ac levi cognito.
Tandem vero, cum abscondita eorum elicuisset, et pharetras eorum
evacuasset, ita locutus est: O homines! si scissetis sub operculo
vinum latere merum, non contemsissetis laceras vestes indutum, nec,
ei boni quid inesse, prorsus negassetis. Simul doctrinae suae fontes
et eximias elegantias promanare sivit, quae singularem excitabant
admirationem, dignae, ut auro liquefacto scriberentur. Dein,
vulnerato[6] omni pericardio, omnibusque cordibus ad ipsum attractis,
movit ad abitum et paravit discessum. At congregata multitudo, a
lacinia ejus se suspendens, cursum fluctus inhibuit, inquiens, tu
sagittae tuae notam nobis ostendisti, jam fac cognoscamus etiam ovi
tui testam ruptam et luteum[7]. Hic ille tacere, ut quem moeror
suffocat, dein ejulare adeo, ut misericordiam moveret. Continuavit
referens. Ita cum lac vix mixtum et jam coagulatum[8], artemque ac
viam Abu Seido consuetam animadverterem, accuratius senem
consideravi, ut erat macro vultu et diminuto faciei adspectu[9]; et
re vera ille erat ipse. Tamen hoc secretum occultavi ceu morbum
intestinum, et, quamvis ille non opinabatur[10], fraudem texi.
Ejulatu demum finito, se a me cognitum esse intellexit et ridibundo
me adspexit oculo, tum recitare coepit voce flere simulantis:

    Dei imploro misericordiam, submittens memet ob peccata, quae
      tergum meum oneraverunt.

    O homines! quot ego vetustos[11], obesos[12], optimis adtributis
      praeditos, in rorantibus (pratis)[13]

    Occidi, nec timui possessorem, qui exigeret talionem aut pretium,

    Semper, cum peccati accusarer, fatis culpam tribuens.

    Nec evigilavit anima ex errore, pertinax in occidendis
      primogenitis[14],

    Donicum apparens in vertice canities me prohibuit.

    Ex quo enim incanuerunt tempora, nec vetustioris, nec junioris
      unquam fudi sanguinem.

    Nunc autem, quo me videtis, statu et arte parum praebente versor,

    Possidens puellam, cujus duravit domi retentio et seclusio usque
      post amores[15],

    Tamen expetitur matrimonio, ut pulchra, quae virum possit
      laetare, solet expeti.

    Sed, utut acquiescatur exiguo, minus centum drachmis ei dotandae
      non sufficiunt,

    Cum manus mea ne unam quidem contineat, terra sterilis, coelum
      nubium expers sit;

    An ergo quisquam me juvet, ut eam transferre possim, puella
      comitatam oblectante[16],

    Et purget curas smegmate suo[17] meas, et cordis affligentes
      cogitationes,

    Et gratias meas promereri studeat, quarum odor dispergatur in
      conviviis.

Dixit; nec quisquam ex multitudine restitit, qui non largitus esset
et beneficia sua in eum profudisset. Quare prosperata petitione et
drachmarum centuria completa, gratias egit, felicitatem apprecans, et
a crure discessuro sustulit laciniam. Ego vero secutus sum, scire
cupiens, quamnam puellam in gynaeceo suo educarit, et quosnam rerum
suarum initio interfecerit. Ibi ille, quasi celeritate, qua
surrexeram, edoctus esset de desiderio meo, appropinquavit ad me et,
intellige, inquit:

    Amice! occidere, de meae sortis homine dictum, significat vinum
      miscere; non occido dente acuto[18], aut gladio.

    Quare diu in domo retenta virgo filia est vitis, non virgo ex
      filiabus nobilium;

    Quam quidem ut in scyphum et poculum immitterem, hoc me vidisti
      statu et statione.

    Adverte quae dixi, et pro arbitrio tuo, si vis, ignosce aut
      vitupera.

His addidit: ego sum homo per ebrietatem nocens, tu contra
pusillanimis; magna ergo inter nos est differentia. Tum valedixit et
abiit, relicto mihi in viaticum adspectu amorem prodente[19].

    1. Schiras, inter Persiae urbes princeps, condita est in valle
      praefertili. Eminus accedentibus pulcherrimum praebet
      adspectum, ob altas turres e splendentibus saxis constructas,
      et hortos atque viridaria, vernantibus cupressis consita, quae
      extra et intra eam sunt. Nascitur hic praestantissimum vinum
      totius Persiae, et venundatur admodum vili pretio. Laudatissima
      vero rosarum aqua hinc ad varias et longinquas regiones
      deportatur.
    2. Vox arabica *praeconem, invitatorem ad conciliabulum*, et
      *conciliabulum* ipsum notat.
    3. Vel: singuli.
    4. Vel: dabatur.
    5. I. e. corde et lingua.
    6. D. S. Scholl.: decepto.
    7. I. e. unde tu ortus sis, et interiora status tui.
    8. D.S. Scholl.: *dulce ejus et amarum*; quod proprie notet: *mel
      et lac crassum, acetosum*.
    9. D. S. Scholl.: *et malo odore*. Nos eam verbi sahaca recepimus
      significationem, qua convenit cum *sachaka, diminuit, trivit*;
      ad *reijâ*, adj. foem., quod notare potest impletam pinguedine
      et carne, cfr. Nahasi schol. ad Amrulkeisi Moall. ed.
      Hengstenberg v. 28, supplevimus *cutem*, *faciem*. Verum tamen
      est, *reijâ* in hoc Haririi libro occurrere solet significatu
      *aurae*, *odoris*.
    10. Vel: quamvis non esset dubia. Verbum utramque
      interpretationem admittit.
    11. *Atîk* notat etiam vini utrem vetustum et virginem viro
      maturam.
    12. *Anis* est camelus obesus et quae supra aetatem apud parentes
      innupta mansit puella.
    13. Vel: quorum adtributa laudabantur in coetibus.
    14. Vel: virginibus.
    15. D. S. Scholl.: cujus longa fuit domi retentio et quae seclusa
      fuit adeo ab auris. Equidem *hattâ* refero ad *thâla*; vox an
      saepe notat *post*. Vino et mulieri nonnihil est commune; haec
      quidem quadragesimum annum egressa, secundum regulam, minus
      desiderat conjugium; illud eodem fere tempore desinit commoveri
      sympathia cum florentibus vitibus, quae amori comparatur.
    16. I. e. vinum transferre possim, *ancilla*, *fidicina*,
      comitatum oblectante.
    17. D. S. Scholl. sub smegmate intelligunt vinum, quod id abluit
      tristitiam. Quo accepto vertendum est: et purget curas smegmate
      earum.
    18. Scil. spiculo, hastae dente, ut Romani poëtae dicunt.
    19. Quod alii interpretantur: fecit, ut amantis visu eum
      prosequerer.


XXXVI
Malatiensis.

Narravit Haret Hammamita. Procumbere feci Malatiae[1] camelam
itineris, et pera mea plena erat aureis. Ex quo autem illuc
deverteram, assumseram consuetudinem adaquandi ad aquas laetitiae et
venandi divulgatas per regionem fabulas, nec me fugiebat quod gratum
auditu esset aut visu, nec vacuus erat a me locus lusus aut gaudii;
donec, cum non superesset negotium in ea (urbe), nec desiderium ultra
in ea commorandi, serio erogavi pecuniam, ut emerem ad iter
necessaria. Cum praeparationem perfecissem, et discessus esset in
promptu aut prope, vidi novem viros, qui emto vino ascenderant
collem; lenitas eorum erat compes oculorum, delectatio erat dulcedo
verborum. Accessi ergo ad eos, cupidus conversationis, non vini, et
appetens congressus, non poculi; et cum illis insertus essem decimus,
additusque socius, inveni eos filios diversarum matrum[2], desertorum
ejectamenta, nisi quod cognatio urbanitatis eos conjunxerat ut
generis cognatio, paremque inter eos fecerat dignitatis gradum, ut
splenderent instar stellarum astri geminorum, aut camelae[3], cujus
omnes proportionales sunt partes. Et laetitiam mihi creabat
accessisse ad eos, et commovebar ad laudandam constellationem, quae
me adduxerat, incepique meas sagittas cum ipsorum versare, sanitatem
petens ex odore (ingenii) eorum[4], non vini. Usque dum colloquii
ambagibus eo pervenimus, ut aenigmata proponeremus mutatoria, ut si,
intendens ut respondeatur Karamata, honores, interroges, quid est
simile Naumu fata, somnus praeteriit? Et exorsi sumus retegere
Soham[5] et lunam, et decerpere spinas et fructus. Dum vero
explicabamus (vestes) novas et tritas, protrahebamusque pingue et
macrum, venit ad nos senex, cujus jam abierat forma et color, residua
erat scientia et experientia, et simulavit se spectatorem et
auditorem, qui colligeret, quod nos spargeremus; excussis vero
crumenis nostris et manifesta desperatione, cum videret fontes
defecisse, et nihil producere superne haurientem, et in fundo putei
versantem, colligens syrma et occiput nobis advertens, dixit: non
omne nigrum est dactylus, nec omne rubicundum est vinum. Et
adhaesimus ei ut lacerta ramis, prohibuimusque cingentes a tractu, in
quem tendebat, regerentes: medicamentum scissi est, ut consuatur, si
non — vindictam! vindictam! nec in animum inducas tuum, conviciis
vulnerare et amplam facere rupturam, tum abire. Flexit ergo habenam
rediens, tum loco suo decubuit firmiter et dixit. Quod si me
excitatis disputatione, judicabo ut judicavit Salomo de sato[6].
Sciatis velim, praediti ingenio liberali et vino aureo: si
proponuntur aenigmata verbalia, ut examinentur ingenia et eliciantur
abstrusa, recondita, horum lex est, ut sint vocabula vere similia,
significantia, eruditasque continentia elegantias; quod vero excedit
hunc ordinem, aequiparandum fructui deciduo, nec inditur canistro; et
jam vidi vos non servasse hos fines, nec distinxisse verum a falso.
Diximus: veritatem locutus es; admetire ergo nobis de simila tua
undasque tuas in nos redundare sinas. Reposuit: faciam, ne dubitent
fidem abrogantes, nec cogitent de me quaslibet cogitationes. Tum
accedens ad virum prae ceteris spectabilem inquit:

    O tu, qui maximo es acumine, in solvendo[7] rem acu tangens[8]!

    Quid respondet meae enuntiationi: Gua (Umidda) Bisâd, fami
      (succurritur) commeatu?

    (Solutio: Tawa i.g. Gua, et Mir i. q. Sâd; utrumque conjunctum
      efficit Tawamir, volumina scriptoria.)

Secundum arridens cecinit:

    O tu, qui virtute praecellit, nec maculatur ignominia!

    Quid simile dicto. aenigmata proponentis: Sahron (Azabat-hu)
      Ainon, tergum (quod feriit) malus adspectus?

    (Sol. Mata i. q. Sahr, et Ain i. q. Ain; utrumque conjunctum
      Mataain, qui confodiunt.)

Tum tertium adspexit dicere ordiens:

    O tu, cujus ingenii partus similes sunt nummis probatis!

    Quid simile, si cui diceres: Zâdafa Gâïset, invenit donum?

    (Sol. Alfâ i. g. Zâdafa, Zilet i. q. Gâïset; utrumque conjunctum
      Alfâzilet, sphaerula media monilis, vel, quod dirimit duos
      Korani versus.

Tum collum flexit ad quartum inquiens:

    O tu, qui elicis absconditum aenigmatum arcanorumque animi
      conceptuum!

    Age, explica mihi, quid simile dicto: Tanawal Alf Dinâr, accipe
      mille denarios?

    (Sol. Hâ i. q. Tanawal, et Dijet i. q. Alf Dinâr; utrumque
      conjunctum Hadijet, dux, collum.)

Tum obtutum suum defixit in quintum et dixit:

    O tu ardens ingenio, frater acuminis conspicui!

    Quid respondet dicto: Ahmala Hiljet, missum fecit ornatum?
      Explica, recta incedens via, et festina.

    (Sol. Alrha i. q. Ahmala, et Schijet i. q. Hiljet; utrumque
      conjunctum Alrhâschijet, tegmentum ephippii, vel, dies
      judicii.)

Tum conversus ad latus sexti dixit:

    O tu, cujus metae adtingendae certantis passus impares sunt
      debilesque!

    Quid simile dicto aenigma proponentis: Ucfuf! Ucfuf! abstine!
      abstine!?

    (Sol. Mah Mah i. q. Ucfuf Ucfuf; utrumque conjunctum Mahmah,
      desertum longe lateque patens.)

Tum supercilio nictavit septimo dicens:

    O tu, cujus clare patet intellectus et eminens est acuminis
      gradus!

    Elucida, qui nunquam diserte explanandi facultate non gaudeas,
      quid simile dicto:

    Alschakik Aflata, frater aufugit?

    (Sol. Alach i. q. Alschakik, Târa i. q. Aflata; utrumque
      conjunctum, Alachtâr, pericula.)

Tum octavum audire jussit, dicens:

    O tu, cujus virtutis horti humectatos rore habent flores,
      nitentes!

    Quid simile, si diceres aenigmata proponenti: aenigmatum
      possessor[9] Ma Achtâra Fidhdhet, non praehabuit argentum?

    (Sol. Abâ i. q. Ma Achtâra, et Fidhdhet; utrumque conjunctum
      Abâriket, quaelibet res albo nigroque distincta, gladii valde
      splendentes, gutturnia.)

Nonum deinceps acuto obtutu petivit dicens:

    O tu, in quem digitos intendunt ob animum ingenuum et excellentem
      scientiam!

    Expedi nobis, quid simile dicto tuo proposita quaestione
      contendenti: Dus Gamâet, calca turbam?

    (Sol. Tâ i. q. Dus, et Fijet i. q. Gamâet; utrumque conj.
      Tâfijet, quod aquae innatat, uva.)

Perrexit referens. Et cum venisset ad me, concussit humeros meos et
dixit:

    O tu, qui tenes dictiones implicitas, quibus angis adversarios et
      confodis!

    Facundus es explicator; profer igitur simile dicti: Chalî Uskut,
      avuncule mi tace!

    (Sol. Chali i. Chali, et Zah i. q. Uskut; u. c. Chalizah, sincera
      amicitia.)

His effatis adjecit. Jam ego sitim vestram restinxi, vosque pavi[10].
Si vero vultis, altera vice vobis potum praebebo. Dixit; et cepit nos
vehementia sitis, ita ut peteremus, denuo nobis bibendum daret.
Respondit: ego non sum, qui, se praehabens fratri, sibi soli
vindicat, nec ut ille, qui nonnisi in cute pinguedinem habet[11].
Rediens ergo ad primum inquit:

    O tu, cujus, cum obscura videtur abstrusa sententia, solvunt
      subtiles cogitationes!

    Si quando aenigmata proponens dicit: Chud Tilk, teneas hanc; quid
      huic dicto revera simile?

    (Sol. Ha i. q. Chud, et Tik i. q. tilk; u. c. Hâtik, teneas
      hanc.)

Dein conversus collo ad secundum:

    O tu, cujus facundia praestantiam declarat!

    Quid simile proverbio: Himar Vahsch Suijina, onager ornatus[*]?

    (Sol. Ferâ i. q. Himâr Vahsch, et Sina i. q. Suijina; u. c.
      Ferasin, pl. vocis Firsan, regina in latrunculorum ludo.)

Tum oculi nictu innuit tertio, dicens:

    O tu, qui es virtute et ingenio ut Azmaï!

    Quid simile esset dicto tuo aenigmatibus certanti: Anfik! Takma!
      eroga, repelles!?

    (Sol. Mun i. q. Anfik, et Takim i. q. Takma; u. c. Muntakim,
      ulciscens.)

Porro quartum apertis oculis intuens:

    O tu, qui, quando difficile carmen obscurum est, tenebras
      illustrat!

    Quid simile dicto: Istanschi Rih Mudamet, odorare vini odorem?

    (Sol. Rah i. q. Istanschi Rih, et Râh i. q. Mudamet; u. c.
      Rahrah, ampla res, ampla bonis vita.)

Tum furtim adspexit[12] quintum et dixit:

    O tu, cujus procul abest mens, ut ad sollicite cogitandum
      lenteque respondendum adigatur, aut ad haesitationem adducatur!

    Quid simile dicto: Rhatti Halka, tege perditos!?

    (Sol. Zun i. q. Rhatti, et Bur, pl. vocis Bâir, i. q. Halkâ; u.
      c. Zunbur, palma solitaria, calamitas.)

Nec non conversus ad sextum dixit:

    O frater intellectus, in quo tua dubium omne superat perfectio!

    Noctu quis pauxillum profectus est, Sâra Billail Muddet, quid
      huic dicto simile?

    (Sol. Sarâ i. q. Sâra, et Hin i. q. Muddet; u. c. Sarahin, plur.
      vocis Sirhan, idiom. Hudeil. lupus.)

Dein convertit oculos ad septimum, dicens:

    O tu, qui ornatus es intellectu, qui suum inter homines
      stabilivit mercatum!

    Tibi est elucidandi facultas; quid ergo simile dicto: Ahbib
      Farukah, ama pavorem?

    (Sol. Mik i. q. Ahbib, et La, pavor, i. q. Faruka; u. c. Miklah,
      funda.)

Octavum versus se convertit dicens:

    O tu, cujus virtus ad cacumen pervenit, omnia superans cacumina!

    Quid simile dicto: Aathi Ibrikan Ialuh Brhair Urvet, da splendens
      gutturnium sine ansa!?

    (Sol. Uss i. q. Aathi, et Cub i. q. Ibrik etc., u. c. Uskub,
      ocrearius, effusa fluensque aqua, etc.)

Jam leviter arrisit nono dicens:

    O tu, qui amplecteris optimam scientiam, et elucidandi facultatem
      nullum relinquentem dubium!

    Quid, si aenigmatibus tecum concertanti, prudenti, diceres:
      Althaur Milki, bos est possessio mea, huic dicto esset simile?

    (Sol. Allaá i. q. Thaur, et Li i. q. Milki; u. c. Allâli,
      uniones.)

Postremo volae contractione apprehendit manicam meam inquiens:

    O tu, qui fulgore intellectus tui in dubiis et sideris tui luce
      excelsus es!

    Quid est simile sibilo labii, Zafir Gahfalatin? Explica hoc
      perfecte explicans!

    (Sol. Mokâ i. q. Zafir, et Schafet i. q. Gahfilet; u. c.
      Mokaschifet, detectio.)

Perrexit referens. Et cum nos exhilaravisset eo, quod audiveramus, et
cuperemus expositionem, diximus ei: non sumus ex equis hujus
hippodromi, nec manus sunt nobis ad solvendos hos nodos; quod si tu
explicaveris, gratum nobis feceris, si vero celaris, moerore
affeceris. Hic substitit paullum, binas suas voluntates consulens,
sagittasque suas binas versans, usque dum ei placuerat dare, quod
petiveramus. Mox ad coetum accessit sic faciens verba. Docebo vos,
quod nescivistis nec cogitastis, vos edoctum iri; jam igitur vestris
illigate memoriis et exornate his floribus prata vestra!
Interpretationem aggressus rubiginem ingeniis nostris detraxit,
simulque evacuavit manicas, ita ut intellectus sole clariores
evaderent, manicae vero fierent, quasi heri non fuissent habitatae.
Cum autem fugam pararet et de mansione ejus quaereretur, suspiria
trahens ut liberis orbatus, haec effatus est.

    Omnis pagus mihi est patria et ampla in eo mansio;

    Nisi quod cor Sarugi amore flagrat, ejusque desiderio teneor.

    Haec est terra mea virgo, hic aether, unde flavi[13].

    Ejus prati herbosi desiderio, prae omnibus aliis, gemo;

    Non suave post hoc mihi suave, nec dulce dulce est.

Perrexit Haret Hammamita. Dixi sociis meis: ille est Abu Seid
Sarugensis, cujus dictorum elegantium pars sequior aenigmata sunt; et
incepi eis describere pulchritudinem ornatae ejus eloquentiae,
quamque obsequentem habeat linguam. Tum me converti et en! jam ille
abierat et cum lucro suo evaserat. Mirati ergo sumus de facto ejus,
nescii quo terrarum tetenderit, ceciderit.

    1. Malatia, Malatija, Maltija, eadem est urbs ac Meledni,
      Melitene, non sita in Mesopotamia, sed cis Euphratem, in
      finibus terrae Rûm.
    2. I. e. diversos.
    3. D. S. legit *Gumlet*, i. e. totum.
    4. D. S. Scholl. explicant: e sermone eorum.
    5. Soham, stellam obscuriorem in ursae majoris astro, quaerendo,
      oculos probabant Arabes.
    6. Israelitae cujusdam oves alius satum noctu depastae erant; qui
      cum accessisset conquerens ad Davidem, hic judicavit, ovium
      gregem ei esse dandum, ei ut satisfieret. Rectius vero Salomo,
      qui, undecim annorum puer, forte aderat, statuit: gregem quidem
      tradendum ei, cui factum sit detrimentum, ut pullos ejus et lac
      sibi vindicet, campum vero illi, cujus oves detrimentum
      fecerint, ut eum ipse conserat proximoque anno consitum reddat,
      gregem suum recipiens.
    7. Secundum ed. Sac.: *in virtute*; sed praeplacet legere *fazl*.
    8. Proprie: *accendens igniarium*, vel, *fomes igniarii*.
    9. Vel: ingenii possessor, ingeniosus.
    10. Vel: moram vobis concessi.
    11. D. S. Scholl.: *cujus pinguedo est in ipsius cibo*, vel, *qui
      in vase suo retinet pinguedinem*. Mihi dicere voluisse videtur:
      *doctrina mea est profunda, copiosa*.
    12. D. S. Scholl.: arrisit.
    13. I. e. ortus sum.

    * Rhythmi finales in nonnullis libris sunt *mugalijâ* et
      *hallijâ*.


XXXVII
Zaädensis.

Narravit Haret Hammamita. Procerus ut hasta et agilitate praevertens
onagros[1] ascendi Zaädam; cujus cum adspicerem pulchritudinem et
spectarem viriditatem, interrogavi gnarures narratores, quem illa
includat e nobilibus et fodinis bonorum? eum ut sumerem prunam
lucentem in tenebris et auxilium in oppressionibus. Et describebatur
mihi judex amplus ulnam, abundans statum, Taimita[2] genus et
indolem. Nec desinebam visitatione ei appropinquare, et erogare in
eum cumulando[3], usque dum echo vocis ejus et Salmân[4] eram domus;
et eximens mel ejus odoransque laurum, nunquam non interfui
disceptatorum litibus, defensum et vituperatum conciliare studens.
Cum autem aliquando judex sederet ad judicium exercendum, die
conventus et congregationis, intravit senex tritus plumas[5],
tremorem simulans, qui concilium adspiciens adspectu egregie videntis
narrabat, adversarium sibi esse, qui non sponte secutus sit. Et haud
diutius erat quam scintilla, aut indicium nutus, cum in modum leonis
juvenis adduceretur et, Deus, diceret ille, corroboret et a
conniventia custodiat judicem! Iste filius meus, calamus corruptus,
gladius rubiginosus, ignorans praecepta aequitatis, sugit papillas
repugnantiae. Nam quando equidem progressus sum, restitit, quando
arabice locutus, barbare ille garriit, quando ignem accendi,
extinxit, quando assavi, cineribus inquinavit; quamvis ex eo inde,
quo repsit, tempore, usque dum adolevit, curam ejus sustinui et
benignissimus educatorum et altorum fui. Judex grave id habuit, quod
ille questus erat, et omnes, qui circumsedebant, inauditum
existimarunt; tum ille ita incepit. Testor repugnantiam ex
orbitatibus unam esse, imo saepius oculo frigidius esse[6], prolem
omnino non habere! Regessit adolescens, quem hic sermo ira affecerat:
Per illum, qui constituit judices ad justitiam exercendam, et illis
tradidit habenas probitatis et decisionis! nunquam ille vocavit, quin
dixerim Amen, et praetendit quid, quin crediderim, nec peregrinationi
se dedidit unquam, quin et ego Naziraeatum susceperim, nec ignem
protudit, quin accenderim; nisi quod comparandus est viro quaerenti
Rachamarun[7] ova aut volatum a camelis flagitanti. Resumsit judex:
quanam re difficultatem tibi fecit et probavit tuam obedientiam?
Contra ille: Ex quo tempore vacuus fuit pecuniae et tentatus est
inopia, imposuit mihi, ut linguam petendo exercerem[8], et pluviam
deprecarer ex nubibus gratiae; ut redundaret potus ejus, qui
subsederat, et coalesceret, quod fractum erat in statu ejus. At cum
me edocere inciperet et virtutes animam decentes mihi exponeret, cor
meum intelligere fecit, aviditatem esse rem laboriosam, exosi quid
cupiditatem, gulositatem movere nauseam, mendicari esse abjectionem
animi; tum recitavit mihi e scissura oris sui et ex arte rhythmorum
suorum:

    Contentus sis infima sorte, et in ea acquiescas ut ille, penes
      quem et pauxillum est multum.

    Abstineas ab aviditate, quae non desinit humiliare dignitatem
      ejus, qui ad ipsam ascendit.

    Existimationem tuam custodi, eamque defende, ut leo defendit
      jubas suas.

    Et patiens sis, si quid ingruit egestatis, ut solent constantes,
      animoque aequo[9].

    Nec funde aquam pudoris, etiamsi dives daret, quantum ambae manus
      continent.

    Generosus est qui, cum affectus est oculus ejus, palpebras laesas
      tegit a pupillis suis[10];

    Et qui, cum trita sit vestis ejus serica, non consultum habet
      terere etiam genas.

Dixit; at austere contraxit vultum senex, tetricus; et irruens in
filium cum detestatione, increpavit ita. Tace, o inobsequens! qui me
praefocas et angis, instar ossis guttur praecludentis. Vae tibi!
matremne tuam docere vis concubitum, aut nutricem tuam lactatum? Jam
conflictatur scorpio cum vipera, et pulli vix depulsi intento cursu
versus admissarios prosiliunt[11]. Dein, quasi eum poeniteret eorum,
quae ex ore suo nimis celeriter elapsa essent, et amore ad
reconciliationem adigeretur, aspiciebat oculo propenso,
submittebatque alam blandientem[12], pergens: Vae tibi, o mi fili!
non jussi sunt contenti esse, nec interdicti sunt submissione, nisi
qui divitiis suis quaestum faciunt et arte sua lucrantur; verum qui
necessitatibus sunt pressi, illi excepti sunt in his legibus
prohibitoriis[13]; pone autem, te ignorasse hanc accuratiorem
explicationem, nec pervenisse ad te quod circumferri solet, nonne tu
tamen es, qui adversatus est patri suo, in iis, quae dixit, eumque
non respexit[14]?:

    Ne acquiescas in oppressione et injuria, quo dicatur en!
      magnanimus et patiens.

    Et probe circumspicias, utrum terra sit vacua plantarum ut cincta
      arboribus.

    Vultumque averte ab eo, quod tibi suadere volunt imprudentes;
      quod pretium arbori sine fructu?

    Propelle jumentum tuum a mansione, quâ siti laboras, in oram, ubi
      defluit pluvia.

    Atque largam tibi expete irrigationem ex copia nubis; et si ambo
      manus tuae adsperguntur, proficiat tibi consecutio!

    Quod si non obtines, in repulsa non est dedecus, quam jam ante te
      tulerunt Moses et Pinehas.

Finivit. Judex vero, cum animadverteret sermonem et facta juvenis
sibi repugnare, et quod se exornarit laude sibi non conveniente,
succensente oculo eum adspexit, an prima, dicens, vice Taimita et
altera Kaisita[15]? phui! qui destruit quod dixit, et varios induit
colores, instar daemonis sylvatici, hominibus et brutis inimici[16].
Regessit juvenis: Per illum, qui te posuit clavem veritatis et
arbitrum creatorum! ibi demum dedoctus sum, cum sollicitudines me
invaserunt, et ex eo intellectus meus rubiginem contraxit, quo
sitivi. Ubi enim est porta aperta, ubi dona facile acquirenda? Num
superest, qui lubenter dona offerat et, cum cibus ab eo petitur,
dicat, teneas!? Respondit judex: Inter multas aberrantes a scopo
sagittas una tamen solet ferire, nec omnis nubes fulgurans decipit;
discerne nubes, quando observas, nec testare nisi quod exploratum
habes. Senex cum videret judicem irasci pro liberalibus, et aegre
ferre omnes homines avaritiae insimulari, scivit illum verba sua esse
confirmaturum, ipsumque liberaliter tractaturum; ideo non cessavit
ponere rete suum, et ad ignem pisces suos torrere[17], sed ita illum
allocutus est:

    O judex! cujus sapientia et clementia firmior est quam
      Radhwa[18].

    Nunc ille in ignorantia sua contendit, toto in mundo non esse
      fratrem pluviae largae[19].

    Nescit enim te esse ex societate, quorum dona (tam larga), quam
      manna et coturnices.

    Largire ergo, quod eum depellat, pudore suffusum, ob mendacium
      asserti sui,

    Ut et ego redeam laetus, laudans quod me, cum beneficio
      affeceris, tum juveris!

Dixit; et sermone delectatus judex ei abunde ex divitiis suis
impertiebatur; quo facto conversus ad juvenem, vituperii sagittas ei
armavit, vidisti, inquiens, vanitatem opinationis tuae, et errorem
suspicionis? Ne igitur posthac festina vituperando, nec dola lignum
antequam probasti; et cave, ne recuses obsequium patri tuo; nam si
iterum morem non geres, descendet in te, quo dignus fueris. His
dictis juvenem poenituit et confugit ad succinctorium patris sui, tum
surrexit properanterque abivit; senex quoque secutus est canens:

    Quem fortuna injuria aut noxa affecit, adeat judicem Zaädae!

    Liberalitas ejus detrectat laudibus antecessorum, aeque ac
      defatigabit posteros.

Addidit historiam referens: Ambigui, habeamne senem illum pro noto,
an pro ignoto; usque dum aggrediebatur iter suum; ibi clanculum
induxi animum, ut eum sequerer, vel usque ad domicilium, eo fine, ut
perspicerem arcana ejus et cognoscerem, quae sit arbor ignis ejus.
Abjectis ergo protinus negotiis, tetendi, quo ille tetendit; nec ille
desivit progredi, me pone sequente, et longius discedere, me
appropinquante, donec uterque nostrum alterum conspiciebat, et
ambobus amicis certa erat agnitio. Hic ille laetitiam prodidit et
deposuit tremorem, dicens: qui mendacia obtrudit fratri suo, ne sit
salvus! Tum non amplius dubitavi, illum esse Sarugensem, nec enim
ulla erat habitus mutatio. Proinde festinavi ad eum, ut manu prehensa
salutarem, et quaererem, quid boni aut mali acciderit. Ille vero: en
filium fratris tui obsequentem[20]! Et continuo dereliquit me
proripiens sese. Juvenis autem tantum risit, dein aufugit ut ille
aufugerat. At ego redii, eos ipsos postquam cognoveram, nescius licet
ubi uterque versaretur[21].

    1. Vel: puellas Zaädae, ob venustatem claras. Zaäda autem urbs
      Jemanae perhibetur magna, sexaginta parasangas a Zanaa remota.
    2. Taim fuit matruus Nadhari, auctoris Koreischitarum. Praeterea
      vero posteri ejus etiam ob fortitudinem et prudentiam magna
      gavisi sunt gloria.
    3. D. S. Scholl.: *et instar distractae mercis ei esse, quietem
      ci concedendo*, i. e. *non visitando*; quae interpretatio est
      artificiosior.
    4. Primus Persarum, qui Mohammedis religioni se addixit, eique
      tam carus, ut diceret, paradisum majore Salmani, quam Salmanum
      paradisi desiderio teneri.
    5. I. e. vestem.
    6. I. e. jucundius.
    7. *Anuk* est aquila vel ossifraga mas, qui ova non parit. Alii
      proverbium hine ortum putant, quod hoc avium genus ova sua in
      altissimorum montium cacuminibus condat.
    8. D. S. Scholl.: ut mendicationem gustarem.
    9. A. v. et oculos connive super eo.
    10. A. v. a duobus videntibus suis.
    11. D. S. Scholl.: adversus pullos pustulis Kara dictis
      laborantes. Proverbium, quo taxentur, qui cum eis colloqui
      audent, coram quibus loqui non debent.
    12. Lenem se simulabat.
    13. Proprie: in vetitis.
    14. Var. lect. in edit. Percivalensi.
    15. Kaisitae, oriundi a Kaiso, filio Aljasi, semper bella
      gerebant cum Taimitis, dicebanturque optimi equites, sed
      homines avari.
    16. Rhauli.
    17. Intellige: *opportunum*. Non bene D. S. Scholl.: fluxit hoc
      proverbium inde, quod fures conspecto igne accederent ad
      furandum, detecti autem dicerent: pisces nostros assare
      voluimus.
    18. Radhwa non est mons in Medinah, ut D. S. Scholl, docent, sed
      ab oriente urbis Jambiae, suntque inter eum et Medinam septem
      stationes. Vid. Abulfed. Arab. Descript. ed. Rommel p. 63.
    19. Vel: liberalitatis, doni.
    20. Vel: *bonum*. Dicere vult, non verum est, quod de
      inobedientia filii mei protuli coram judice.
    21. Verti sec. var. lect. ed. Percival. Secundum Sacyanam
      reddendum: *ubi vero locorum illi?!*


XXXVIII
Marvensis.

Narravit Haret Hammamita. Ex eo tempore, quo pes meus currere et
calamus spuere incepit, ita deditus eram doctrinae, ut mihi esset
rivo, quo adaquarer, et lumen inde petitum pabulo, ac quotiescunque,
scrutans ejus magistros arcanorumque reconditoria, assecutus eram
talem, qui ex voto esset mendicantis, pruna ignem flagitanti,
alligata stapedi ejus manu mea, eleemosynae pluviam rogabam de
thesauro ejus. Neminem tamen inveniebam copiosioris fluxus, et
majoris in racemo masculo palmae foeminae appendendo dexteritatis[1],
quam Sarugensem; nisi quod magis vagus erat quam proverbium, celerior
in loco commutando quam luna. Sed ei occurrendi cupidus, pulchros
existimans ejus consessus, longissima non fastidiebam itinera, immo
dulces habebam viae molestias, quae pars sunt poenarum. Cum autem
vagando etiam pervenissem Marvam[2], in quo nihil est miri, me eum
obvium habiturum esse, indicaverunt auguria et omina, laetorum
praenuntia. At, quamquam eum quaerebam in congregationibus
itineratorumque frequentatis diversoriis, non repperi quemquam, qui
de eo referre posset; nec ullum ejus vestigium; ne levissimum quidem,
excitatum ab eo, pulvisculum; ut desperatio vinceret desiderium,
spesque omnis extraheretur et percuteretur in capite. Die tamen
quodam, cum versarer apud Marvae praefectum, virtutis cultorem et
generosum, en! ascendit Abu Seid, veste usu laevigata, moribus
blandis, impertivitque praefectum salute egentis, quando obvium habet
dominum coronae, tum dixit: scias tu, qui custoditus sis a vituperio,
intactus ab aerumnis! Cui traduntur praefecturae, ab eo suspenduntur
spes; cujus elati sunt dignitatis gradus, ad eum tolluntur preces; et
bene illi, qui, si potest et fato prosperatur, decimas dat bonorum
suorum, ut decimas accipit de gregibus, gentique nobilium adhaeret,
ut amplectitur familiam et gynaeceum. Nunc tu es columen urbis tuae,
palus tui temporis; cameli onerarii pelluntur ad te, ut eis sis
praesidio; egregia dona sperantur a liberalitate tua; desiderata
descendunt in area tua; tranquillitas petitur e vola tua; Dei
liberalitas largissima in te fuit; beneficia ejus te totum
involverunt. Ego vero sum senex, inops, postquam opibus abundaverat;
pabulo destitutus, cum advenit canities; et e longe dissita domo ad
te contendi, statu deterrimo, sperans e mari tuo fluctum, a dignitate
tua elationem; spes autem pulcherrima est intercessio pro petente;
donum, quod datur datori. Ergo, quod te decet, in me statue, et bene
mecum age, ut tecum bene egit Deus; et cave, genam avertas ab eo, qui
te visitat, domumve tuam adit, aut manum contrahas ei, qui a te petit
aquam, aut a liberalitate tua commeatum! Per Deum! non laudatur, qui
congelatus est, nec recta tendit, qui cumulat; sed prudens est, qui,
quando habet, largitur, et quando beneficum se ostendit, iterat; et
nobilis est, qui, quando petitur ab eo aurum, dare non veretur, nec
retinet, ut consideret plantarii sui fructum et contempletur delicias
animae. Praefectus ibi cognoscendi cupidus, limpidane ejus aqua sit
pauca, an fons scaturiens abundet, demisso vultu stabat, cogitans,
quomodo igniarium ejus tunderet, undulatumque ensis nitorem probaret.
Hanc secretam silentii donationisque dilatae causam non perspiciens,
Abu Seid exarsit ira et declamavit ex tempore:

    Ne contemnas tu, qui a facinoribus diras afferentibus procul sis,
      eruditum, quod apparuit detrita tunica, egenus[3];

    Nec permittas, spei fratrem amittere familiam suam, sive
      facundiam monstraverit, sive conticuerit;

    Affla liberalitatis odore, quicunque advenerit fructus decussum;
      vivifica auxilio tuo, quemcunque videris projectum!

    Nam optimum viri est peculium, quod aedificavit memoriam et
      famam, cum proficiscentibus de loco in locum migrantem,

    Nec, qui laudes emit donis, decipitur, si, quod dedit, est
      hyacinthus.

    Quod si non esset honor, parum excusationis haberet prudens,
      quando ei inhiat, quod ultra panem est quotidianum;

    Sed gloriae struendae studet, liberalitatem amans collum tendit
      ad divitias.

    Nec odoratur laudis diffusos odores munificus, nisi contemserit
      spiramenta Musci contriti;

    Et adeo difficilis est avaritiae et laudis conjunctio, ut hanc
      existimaverint piscem, illam lacertam.

    Nam liberalis, mores ejus a hominibus laudantur; manus congelatae
      vir non desinit esse odiosus;

    Argumenta, quibus avarus, dum facultates retinet, se excusat,
      cumulant eum vituperio et reprehensione.

    Liberaliter ergo largire, quas manus collegerunt, divitias, ut
      imbrem hauriens sit attonitus,

    Tuamque laudum partem vindica, antequam terrens infortunium
      arborem monstret excisam!

    Durius enim est tempus, quam, ut statum diu permanere sinat, sive
      displiceat, sive placeat.

Praefectus ei dixit: per Deum! pulchre locutus es; cujus tu te viri
dicis filium? Sed a latere illum adspexit, tum declamavit, oculos ira
comprimens:

    Ne interroga virum, quis pater ejus sit; indole examinata, ei
      jungere, vel separare!

    Succo uvarum primo, si dulcis repertus fuerit ejus sapor, non
      opprobrio erit, descendisse de omphace.

Dixit; et praefectus eum, ob spectatam facundiam, tam prope sibi
admovit[4], ut loco haberet circumcisoris[5]; tum de absconditis opum
suarum pretiosis ei impertivit, quod indicabat longitudinem syrmatis,
brevitatem noctium[6]. Hic vero surrexit manica plena, corde laeto,
me sequente ejus gressum, vestigiumque imponente vestigio, donec
egressus erat domo et reliquerat leonis illius lustrum. Tunc ego
acclamavi: conducat tibi, quod accepisti; diu fruere munere, quo
dignus habitus es! Et lucente facie et fulgente Deo gratias egit,
incessit superbiens, ac declamavit non praemeditatus:

    Qui stultitia consecutus est bonam sortem, aut altum tenet
      dignitatis gradum propter originem,

    Me, sciat, virtute elatum esse, non copiis, et oratione
      prosperatum, non atavis regibus!

Adjecit: pereat ille, qui doctrinam vituperat, felix sit ille, qui
seriam ei navat operam et studet! Tum valedixit et abiit, pectori meo
relinquens flammas.

    1. Vel, in pice camelorum vulneribus applicanda.
    2. Urbs Chorasanae, cujus incolae maxime proclives dicebantur ad
      avaritiam.
    3. Ut terra sterilis et deserta.
    4. Honoravit.
    5. Circumcisor proximus est ei, qui circumciditur.
    6. Opulentiam.


XXXIX
Omanensis.

Commemoravit Haret Hammamita. Ex quo virere incepit cingulum, et
germina protrudere gena[1], deditus eram secandis desertis, in
jumentis Mohariticis; petens nunc montosa, nunc depressa, ut
perscrutarer cognita et incognita, probarem loca mansionis et
adaquationis; et sanguine tinxi ungulas equorum, ut plantas
camelorum, macilentos feci celeres altaque vestigia imprimentes. Cum
autem Zacharam[2] pererrare fastidio esset, et negotium me cogeret,
adire Zucharam[3], inclinavi ad experiendas undas et eligendam navem
itinerariam, in eamque contuli me et pertinentia ad me, comites,
commeatum et peram viatoriam; tum eâ vectus sum modo caventis, vota
facientis, animam reprehendentis et excusantis. Sed navi vix
propulsa, velis ad festinandum elatis, audivimus a littore portus,
per noctis obscurae tenebras, vocantem: o habitatores navis illius
erectae, propulsae in mare vastum decretis Summi, Omniscientis!
mihine licet mercem vobis indicare, quae vos servare possit a poena
cruciante? Diximus: de igne tuo nobis communices, o index, et dirigas
nos, ut amicus ducit amicum! Respondit: vultisne vos comitari viae
filium, qui commeatum suum habet in canistro, umbrâ non est gravi,
nec aliud quaerit, quam locum, ubi dormiat? Convenit ergo, ut ei
faveremus, nec quod peteret, recusaremus. Iam cum staret in navi,
dixit: Regem universi imploro, ut me servet a viis interitus! Tum
adjecit: relatum nobis est narrationibus, traditis a doctissimis,
Deum non jubere discere ignorantes, antequam jusserit docere doctos.
Habeo autem *amuletum*, acceptum a prophetis; habeo bona vobis
consilia, quorum firma sunt fundamenta; nec possum abscondere, nec a
natura mihi proprium est, prohibere. Considerate ergo, quod dico, et
intelligite, teneteque, quod vos doceo! Hic clamavit, ut qui
gloriatur, num scitis — inquiens — quid hoc sit rei[4]? Per Deum!
praesidium est itineratorum, tendentium in mari; clypeus protegens ab
aerumna, fervente maris unda; quo Noach ipse se defendit tempore
diluvii servatusque est cum assumtis animalibus, ut clare exponitur
versibus Corani. His dictis recitavit futilia quaedam, quae meditatus
erat, et figmenta, quae exornaverat, quorum in fine adjecit: vehimini
eâ, nomine Dei (navis) currat et consistat! Tum suspiria duxit, ut
perdite amantes, aut Dei cultores maximi habendi et perrexit: ego
vobis fui loco adducentis ad scopum vestrum; admonui vos, ut qui
strenue monendi officium explet, praeivique regiâ dirigentium; testor
te Deum, qui directorum es optimus! Dixit Haret Hammamita. Et,
admirati facundiae ejus gratiam manifestam, vocem extulimus
recitatum. Pectus autem sono ejus sensit, notum sibi esse solis
illius oculum, eique dixi: per imperantem mari profundo, quaeso,
nonne es Sarugensis? Respondit: certe, et num absconditus esse potest
filius gloriae? Ibi laudavi iter, et me ipse detexi se detegenti, nec
cessavimus una proficisci, dum mare erat tranquillum, vita serena,
tempus jucundum, et occursu ejus tam felix eram, quam dives, qui
invenit purum aurum suum, laetabarque confabulatione cum eo, ut
demersus extractione; donec vehemens spirabat auster, inclinabant
latera navis; itineratores tranquillitatis, quae fuerat,
obliviscebantur; fluctus in nos irruebant undique. Hujus ob
infortunii impetum nos recepimus ad insulam quandam, ut quietem
daremus et quiete frueremur, usque dum faveret ventus. Sed itineris
difficultas non cessabat, donec de commeatu nonnisi pauxillum
supererat. Hîc mihi dixit Abu Seid: ramorum fructus non colliguntur
sedendo; visne igitur felicitatem venari surgendo? Respondi:
propensior sum ad sequendum te quam umbra, obedientior quam calceus.
Processimus itaque in insulam, firmo fune propositi, commeatum
inquirendi; quamquam nostrum neuter nec pelliculam ossis dactyli
possidebat, nec rectam cognitam habebat viam. Progressi vero, ut
scrutaremur insulae medium, et nos conferremus in ejus umbram,
pervenimus ad arcem firmam, portâ instructam ferreâ, ante quam
caterva stabat servorum. Hos leniter interrogando exploravimus, ut
nobis essent scalae ascensionis, funes adaquationis. Sed omnes
invenimus quasi tectos cute fracti, aerumnâ vincti, dicentibusque
nobis: o juvenes, cur haec vobis est anxietas? nec vocationi
responderunt, nec effati sunt verbulum pulchrum, malumve.
Animadvertentes itaque, ignem eorum esse ignem Hubahabi[5], eosque
experientibus inveniri similes apparenti falsae desertorum aquae,
exclamavimus: sordidae fiant facies, sitque exsecratus avarus, et qui
eum rogat! At approperavit famulus, annis provectus, lacrimis mersus,
et dixit: o homines, ne cumulate nos convitiis, nec dolorem create
increpationibus! nos enim in tristitia sumus involvente et negotio
loquendi otium negante. Dixit Abu Seid: tristitiae angustias pande,
et magiam vince magia! nam me invenies medicum sufficientem,
remediorum designatorem sanantem. Regessit: scias, hujus arcis
dominum cardinem esse hujus vallis, regem hujus latrunculorum ludi;
sed semper tristem, ob defectum liberorum. Nec desiit conjuges ducere
nobiles, eligere thori socias eximias, donec ei nuntiata est
pretiosae cujusdam graviditas, indicatus est palmae suae nascens
surculus. Et nuncupabantur vota, numerabantur dies et menses; at
instante pariendi tempore, et conflata torque et corona, tam magnus
est parientis labor, ut metuatur ramo et radici; nec cuiquam nostrum
est quies, aut somnum, nisi parum. Tum paravit flere et ejulavit,
repetivitque, nonnisi in Deo esse opem, ac continuavit. Dixit ei Abu
Seid: quietus sis et hilaris; laetitiam speres et nunties! mihi est
incantamentum partus dolorum, cujus fama dispersa est per orbem.
Iuvenes ergo ad dominum properabant, certatim laeta nuntiantes,
citiusque, quam pronunciatur non! non! aderat, qui nos ad istum
duceret. At cum intrassemus et coram eo staremus, dixit Abu Seido:
optima assequeris, si vera sunt promissa, nec vanum est augurium.
Ille vero petiit calamum aptatum, spumam maris et crocum, aqua
rosarum purissima maceratum; hisque prius, quam redditur spiritus,
allatis, adoravit, faciem in pulvere volutavit, Deum laudavit et
peccatorum remissionem rogavit; tum calamo prehenso, in prolixam
orationem se diffundens, spumae inscripsit croco:

    O embryo! bonus tibi monitor sum; nam ut bene moneamus,
      praecipitur a lege.

    Tu nido custodiris tecto et loco quietis firmo,

    Quo non vides, quod terreat, ab amico simulante, aut inimico
      declarato;

    Si autem prodis, migras in mansionem doloris et contemtus,

    Continua igitur vitam tuam commodam et prospice, ne, quod vere
      habes, des pro opinato;

    Et cave a deceptore, magia circumveniente, ut te conjicias in
      cruciatum miserabilem!

    Per vitam meam! bonum tibi consilium dedi; sed quoties, qui bene
      consulebant, pares habebantur merito suspectis.

Dein, multitudine non advertente, scriptum obliteravit, centies
adspuit, spumam panniculo serico involvit, postquam Abiro[6]
illeverat, ac jussit, ut appenderetur parturientis femori, nec
tangeretur a manu menstruantis[7]. Moraque interjecta minore gustu
bibentis, aut tempore inter duos mulctus medio, excidit corpus
infantis, vi spumae, concurrente auxilio Unius, Aeterni. Et impleta
est arx laetitia, domini et servi volabant alacritate, circumdabatque
Abu Seidum coetus, laudantes, manus osculantes, se benedictos
reputantes vestium ejus tactu, ut mihi videretur Carnensis Avîs[8],
aut Asadensis Dabis[9]. Tum in eum effundebatur donorum
remunerantium, et favorem contrahentium munerum, copia, quae mansurum
ei promitteret plutum, ac ridentes faceret votorum facies. Nec
desinebant iterum iterumque accedere reditus, ex quo editus erat
foetus, usque dum mare promittebat securitatem et facile videbatur
iter Omanum. Tunc Abu Seidus, satiatus muneribus, praeparabat abitum.
Verum princeps non concedebat ejus discessum, postquam expertus erat
benedictionem; sed jussit, ut annumeraretur familiae suae, et manum e
gaza sua impleret pro lubitu. Dixit Haret Hammamita. Equidem, cum
illum viderem inclinantem eo, ubi lucraretur pecuniam, ad eum, me
converti graviter exprobans, et vituperavi, quod relinqueret patriam
et familiares. Sed regessit: haec tua tibi serva, et accipe, quae ego
consulo!

    Ne dilige locum, quo injuste tractaris et pro servo haberis;

    Relinque locum, ubi valles efferuntur super colles;

    Fuge in asylum tutans, in latera adeo Hadhanae[10],

    Et prospice animae tuae, ne maneas, ubi te opprimat spurcitia;

    Peragra terras, et quae tibi placet, eam elige patriam,

    Et mitte memoriam locorum consuetorum et desiderium
      cohabitantium!

    Scias enim, ingenuum in patria sua obvium habere neglectum,

    Ut margarita in conchis occulta spernitur nec ullius habetur
      pretii.

Addidit: satis est, quod audivisti; bene tibi, si sequeris! Ibi
excusationes ei meas explicans dixi: tu ipse mihi sis excusator! Quo
audito excusavit me et se, nec non commeatu me instruxit, ut nihil
relinqueret inopiae, et comitatus est, ut comitari solemus
propinquos, donec ascendi scapham; ubi ei valedixi, flens et
vituperans separationem, ac optans, ut embyro periisset cum matre.

    1. Pubes et barba crevit.
    2. Desertum.
    3. Forum in urbe Oman.
    4. Scriptum, puta, quod manu tenebat.
    5. Alii virum fuisse dicunt, qui ignem noctu non accenderet, aut,
      animadvertens visitaturos, exstingueret; alii putant, sic
      dictum esse insectum lucens; alii scintillas, equorum ungulis é
      lapidibus excussas.
    6. Odoramentorum facta cum croco miscella.
    7. Quod ejusmodi mulieribus sacros textus tangere vetitum est.
    8. Religiosissimus Cufensium, Carnâ oriundus.
    9. Rex Arabum, Haririi aequalis, trucidatus a. p. H. DXXIX.
    10. Mons in superiore parte Nagdi.


XXXX
Taurisensis.

Narravit Haret Hammamita. Constitueram egredi Tauriso, tempore, quo
nec humili, nec honorato, conveniebat, deficientibus in ea tutore et
benefico. Cum autem in eo essem, ut pararem itineris necessaria et
quaererem comites, offendi Abu Seidum Sarugensem, indutum ampliore
veste, cinctum mulieribus. Interrogavi igitur de negotio ejus, et quo
exspatiaretur cum caterva sua. Digitum intendens in mulierum unam,
vincentis pulchritudinis, manifestae contumaciae, inquit: hanc duxi,
ut amica esset in terra peregrina, et liberaret a miseria status
solitarii. Sed imposuit mihi sudorem utris[1], distulit debitum,
potestatem meam excedentia injunxit, sumque maciatus dolore, socius
moeroris et angoris. Proinde ecce! currimus ad judicem, ut injuste
agentem puniat, et inter nos stabiliatur consensus; si non -
divortium fiat et separatio. Dixi; ego vero cupiebam audire, quis
vinceret, et quid reportaturi essent. Negotiis itaque post aurem[2]
conjectis, comitem me praebui, quamvis nihil afferrem utilitatis.
Iam, cum coram judice essent, qui erat ex eis, qui avaritiam
existimant virtutem, et colligunt, quod dentifricio[3] inhaeserit,
Abu Seidus in genua procumbens dixit: Deus juvet judicem eique
benefaciat! Hoc meum jumentum est inobsequens, deditum contumaciae,
dum ego ei magis obsequor, quam ejus digitorum pulpae, et majore ejus
desiderio teneor, quam cor ejus. Affatus est illam judex: vae tibi!
nescisne, mulierem immorigeram ad iram provocare Dominum et
verberibus castigari? Respondit: ex eis est hicce, qui post domum
gyrant et vicinum sumunt pro vicino[4], quod ego non diutius ferre
possum. Allocutus est judex virum: vae tibi! terra tu seris sterili,
foetificasque ubi non eduntur pulli? non pulchre tu habes, nec
securum est corium tuum[5]! Objecit Abu Seid: illa, per ventos
mittentem, mendacior est quam Sigach[6]! Respondit mulier: ipse
potius, per eum, qui columbas torque praedidit et struthiones alis,
mendacior est quam Abu Tamama[7], cum mentiretur in Iamama! Abu
Seidus hic, suspirans ut flamma fumi expers, ebulliens ut maxime
iratus ebullit, vae tibi — inquit — o foetida, o lutosa, o praefocans
maritum et vicinum! Privatim tu me audes cruciare et in publico pro
mendace declarare? Ipsa me scis, cum domum deductam spectarem, te
invenisse magis informem simiâ, sicciorem pelle hoedina, asperiorem
fibris palmae, foetidiorem cadavere, graviorem *cholerâ*, sordidiorem
menstruis, magis prostitutam cortice, frigidiorem frigida nocte,
stolidiorem Rigla[8], patentiorem Tigride. Sed texi vitia tua, nec
palam feci dedecus; quamquam, etiamsi Schirin[9] tibi dedisset
pulchritudinem suam, Subeidah[10] divitias, Balkis thronum suum,
Buran[11] tapetum, Sobbâ[12] regnum suum, Rabia[13] pietatem,
Chindaf[14] gloriam suam, Chansa[15] carmina in Sachrum, detestatus
essem, ut consideres meo in pilento, et percutereris ab admissario
meo. Dixit; et murmuravit foemina, pardi instar succensens,
brachiisque nudatis ac substrictis manicis, inquit: o avarior
Madêro[16], infelicior equo in certamine ultimo, pavidior ave prae
metu totam noctem canente, inconstantior pulice! Tu me vis dedecore
adspergere, et honorem meum cultris lacerare, cum tamen scias, te
minoris haberi praesegmine unguium, vitiosiorem esse mula[17] Abi
Dulamae, magis infamem ventris crepitu in hominum corona, et
stupidiorem culice in aromatum capsula? Quod si Hasan Basrensis[18]
tibi daret verba sua et admonitiones, Schaäbensis[19] scientiam et
memoriam, Chalil[20] prosodiam et grammaticam, Garir erotica et
satyras, Kuss facundiam et eloquentiam, Abdulhamid[21] disserendi et
scribendi facultatem, Abu Amru[22] legendi et declinandi artem, Ibn
Kureib[23] traditiones ab Arabibus auditas; num credis, te a me
electum iri coenaculi Imamum, vaginae gladium? Non, per Deum! ne
janitorem quidem te sumerem januae, nec fustem, quo suspenderem
peram. Dixit eis judex: videmini mihi Schannus et Tabca[24], Hadata
et Bundaca[25]. Quare tu, vir, mitte rixam et incede via tua plana;
tu vero, abstine exprobrare, et quietam te praebe, quando domum
intrat per portam! Mulier inquit: non coercebo linguam, nisi me
vestiat, nec concedam aditum, nisi me satiet! Abu Seid autem juravit
per sacramenta repudii tertii, se nihil possidere, quam lacinias suas
laceras. Hic judex, incipiens amborum rem considerare oculo
perspicacis, cogitatione prudentis, accessit ad eos fronte austera,
clypeoque adverso, ac dixit: nonne sufficit vobis coram tribunali
certare stultitia, et eo ipso committere magnum crimen, ut a
turpitudine convitiandi procedatis ad infamiam fraudis? Sed,
sanctissimum interpono juramentum, anus vester aberravit a fovea, et
sagitta vestra non feriit cavitatem juguli! Nam fidelium imperator,
cujus vitâ diu servandâ Deus religionem juvet, constituit me, ut
lites adversariorum dirimam, non, ut aere alieno pressorum debita
solvam, et per gratiam, quae hac sede me collocavit, deditque
vinciendi ac solvendi licentiam, si mihi non revelatum monstrabitis
negotium vestrum et decipiendi consilium, ego vos infamiae exponam
per urbes, et exemplum faciam possidentibus oculos! Abu Seid, his
auditis, vultum demisit ut serpens; tum dixit: obsequar! obsequar!

    Ego sum Sarugensis; haec mea mulier; nec par est plenae lunae
      aliud, quam sol;

    Nec dispulsus est noster amor; nec reliquit monasterium ejus meus
      presbyter;

    Nec praeteriit meum meus imber plantarium; sed a quinque inde
      diebus.

    Mane et vespere sumus veste famis; nescimus, quid sit manducare
      aut sorbere,

    Ut animae imbecillitate similes simus cadaveribus sepulchro
      ejectis.

    Cum itaque patientia deficeret et solatium, et emaciaret malum,
      dolore afficiens tactu,

    Duce fortunâ bonâ aut malâ sic coram te stetimus, ut acquireremus
      argentum.

    Paupertas enim quando durat, ingenuum cogit, induere vestem
      fraudis.

    Haec mea est conditio; hoc in votis: adspice diem meum et
      consolare de praeterito,

    Ac jube, ut vulnera mea obligent, aut me ligent! Nam in manu tua
      est salus mea et miseria.

Fatus est judex: convalescat hilaritas tua, bene habeat anima! Iam
enim decretum est, ut peccatum tibi condonetur, largumque porrigatur
donum. Ad haec mulier assilivit, protendit collum et, ad praesentes
conversa, inquit:

    O Taurisenses! judicem habetis judicibus omnibus liberalitate
      longe praestantem.

    Nihil in eo est vitii, nisi, quod die largitionis partitur
      inique.

    Ego et senex eum accessimus, ut fructus decerperemus de arbore
      ejus, quae non desinit concuti,

    Et dimisit senem rigatum, praehabitum, donatum separatim;

    Me vero repellit magis frustratam, quam considerantem fulgur,
      parum quod fulget mense Iunio.

    Quasi nesciret, me docuisse senem rhythmos,

    Et, si velim, ipsum ludibrio facere posse populo Taurisensium.

At judex, cum videret ejus animum audacem et effrenatam linguam,
animadvertens, se ab eis tentari morbo medicum ad desperationem
adigente, et infortunio haud avertendo, seque, alterutro tantum
donato, altero vacuis manibus dimisso, ei similem fore, qui aes
alienum solverit aere alieno, aut preces vespertinas duobus tantum
absolverit genuflectionibus; tetricum reddidit vultum, oculos
defixit, nasum prae ira extulit, austerus intumuit, murmuravit et
infremuit; modo ad dextram, modo ad sinistram, se convertit; non
quietus stare potuit prae moerore et poenitentia, reprehendere coepit
judicis munus et ejus molestias, enumerare turbas ejus et
afflictiones; delirare inquit eum, qui id expetat et quaerat; tum
spiritum duxit ut spoliatus; ploravit, ut fletus eum paene probro
exponeret, et dixit: haec res sane est mira! unone loco duabus petar
sagittis; adigar ad duo solvenda debita; ipse libertatem habeam, ut
adversarios placem? Unde, quaero, unde? Tum, conversus ad
cubicularium mandata ejus peragentem, dixit: hic non est dies judicii
et decretorum, diremtionis et exsecutionis; hic est dies calamitatis;
hic est dies gravis calore; hic dies est, quo praeda sumus, non
praedamus! Libera me ab his duobus vilibus, linguam eorum praecide
duobus denariis, tum abire jube socios, claude portam et nuntia: hunc
diem esse infaustum, judex quo sit curis oppressus; ne ad me accedant
causam proposituri! Dixit; et cubicularius verbis ejus addidit Amen,
flere se simulans ob ejus fletum; posthaec, Abu Seido et conjugi
duobus numeratis siclis, dixit: attestor, vos esse hominum et
geniorum vaferrimos[26]! At reveremini sedes judicum et abstinete in
eis turpibus verbis! Nam non est omnis judex Taurisi judex, nec omni
tempore audiuntur carmina tremulantia. Ambo reposuerunt: qualis vero
tu es, talis dignus est munere cubicularii, et incumbit nobis, tibi
gratias agere. Quae cum dixissent abierunt, prosperati duobus
denariis, judicis corde ustulato duobus ignibus.

    1. Molestiam; quod sudant utrem ferentes.
    2. I. e. post tergum.
    3. Proprie, quod dentifricium exspuit.
    4. Venerem more exercet a natura non probato.
    5. Vel, nec vanus est metus tuus.
    6. Falsa prophetissa tempore Muhammedis.
    7. Vir, qui eodem tempore pro propheta haberi voluit.
    8. Planta crescens aquae tam propinqua, ut facillime undis
      diripiatur.
    9. Mulier ab imperatore Graeco donata Persarum Aberviso.
    10. Conjux Haruni Arraschidi.
    11. Filia Abervisi; secundum alios, conjux Mamuni.
    12. Regina Hirae.
    13. Mulier pietate celebris.
    14. Mater Modrekae, Tabechae, Mamae; Modreka autem erat ex avis
      Mohammedis.
    15. Chansa, celeberrima poetria, Arabum Sappho.
    16. Avarus, qui, camelos suos abigens, piscinam coeno inquinabat,
      ne aliorum cameli ex ea sitim possent restinguere.
    17. Mula valde spurca.
    18. Vir admonitionibus, vel orationibus sacris, clarus, natus sub
      finem imperii Omari bin Alchathabi.
    19. Vir ingentis memoriae, mort. Cufae circiter a. p. H. CIV.
    20. Chalil primus dicitur animadvertisse prosodiam in carminibus
      deserticolarum.
    21. Celeberrimus scriba, tempore Marvani, occisus a Manzuro.
    22. E celeberrimis grammaticis, mort. Cufae a. CLIV. p. H.
    23. I. e. Azmäi, dictus a parvis auribus.
    24. Schannum et Tabcam, nonnulli dicunt, tribus duas fuisse, se
      invicem debellantes. Azmai censet, Schaun esse vas coriaceum,
      Tabca aptum operculum. Aliorum haec est expositio: Schann erat
      ex astutis Arabum, qui sibi proposuerat, nonnisi talem
      matrimonio ducere, quae aeque astuta esset, et quaerendi causa
      terras peragrabat. Comitem itineris aliquando assumserat, cui,
      cum jam processissent: utrum tu me portabis — dixit — an ego
      te? Respondit iste: o absurde! num eques equitem portabit?
      Conticuit ergo, donec ad satum pervenerant; ibi resumsit
      Schann: an credis hoc satum jam comesum esse, nec ne? Regessit
      comes: o ignorans! nonne id vides in spicis? Iterum ergo
      conticuit, donec obviam forte ferebatur feretrum; hic
      interrogavit Schann: an putas incumbere vivum, nec ne? Reposuit
      comes: non vidi te stolidiorem; num putas vivum sepeliri?
      Postea, cum ad pagum venissent, ubi comes habitabat, hic illum
      hospitio excepit et filiac suae Tabcae, joci causa, ejus
      sermonem retulit. Quae eum resecuta est: recte dixit, nonnisi
      ea contatus, quae similes ejus contari solent. Quod ad
      quaestionem: an ego portabo te? sententia fuit: utrum ego tibi
      novi quid narrabo, an tu mihi? Quaestione de sato intendit:
      possessoresne pretium mutuo acceperint? Verbis, an mortuus
      vivus? interrogavit: an reliquerit prolem, cujus in memoria
      vivat, nec ne? Cum autem ad virum exisset, filiaeque
      interpretationem ei narrasset, hic eam petiit uxorem, ille
      dedit.
    25. Etiam de Hadata et Bundaca divergunt sententiae. Alii censent
      Hadatam esse avis genus, sc. milvum, et Bundacam globulum, qui
      balistario arcu vel alio instrumento jacitur; alii dicunt, duas
      esse gentes, quae mala alteri inferendo certarint.
    26. Proprie, duorum ponderum.


XXXXI
Taniticus.

Narravit Haret Hammamita. Alacritate juventutis meae morem gessi
affectibus amoris[1], nec desii confabulari cum mollibus cervicem, et
aures praebere suaviter modulantibus[2]. Tandem vero, adveniente
monitore et aufugiente florida aetate, magno latus sum appetitu ad
rectam et consideratam vitam, poenituitque me eorum, quae deliqueram
contra deum. Incepi igitur malos mores benefactis luere et
caespitationes corrigere, antequam excederem e vita; ac transii a
matutina visitatione tenellarum foeminarum ad conversationem cum
probis, et a conventione cum fidicinis ad frequentandos pietatis
studiosos, juravique, me non futurum socium alii, quam recedenti ab
errore, cujusque animus solutus[3] rediisset in plicam; quod si
inveniebam effrenatum, diuque dormientem, removebam domum meam a domo
ejus, fugiebamque a scabie ejus et infamia. Cum autem peregrinatio me
projecisset Tanim[4], induxissetque synagogam ejus laetificam, vidi
in ea circumdatum hominum circulo conferto, spectatoribusque arcte
consertis, declamantem firmo pectore et voce clara: Miser est filius
Adami, et quam miser! Nititur in mundo nullo firmo fulcimento,
apprehendit sustentacula fallentia, mactaturque amore ejus sine
cultro. Occupatus est eâ, ut negligat se; inhiat ei ad miseriam suam;
acquirere studet, quo possit gloriari, nec comparat ab ea commeatum
mundo futuro. Juro per eum, qui libere dimisit maria, splendere fecit
lunam, extulitque dignitatem duorum lapidum! si homo intelligeret,
certe non consideret in symposiis, et si reputaret facinora
perpetrata, sanguinem fleret; si reminisceretur retributionem, quod
omisit[5] assequi studeret, et si perpenderet reditum ad deum,
facinoribus malis bona substitueret. O miraculum miraculorum, qui se
praecipitem dat in gehennam colligendo aurum, et reponit opes
cognatis! Et o transcendens maxime mira mirum, quod te monet tinctura
canitiei, et sol tuus nuntiat occasum, necdum permoveris ad
poenitentiam et vitiorum emendationem! Tum progressus est ad
recitandum, modo in rectam viam ducentium.

    Vae illi, quem sua monet canities, et celer est in erroribus
      juventutis[6],

    Caecus currit in cupiditatis ignem, postquam debilitate jam
      tremere incepit,

    Et inequitat ludo, eumque aestimat mollissimum, quod straverit
      strator;

    Non reveretur canitiem, cujus astra prudens non videt sine
      conturbatione,

    Nec se cohibet ab eo, quod interdicit prudentia, nec curat
      famam[7] laniari!

    Ille si moritur, eheu sit procul! si vivit, similis est non
      viventi.

    Nil boni in vita hominis, cujus odor[8] ut mortui, post decem
      dies effossi.

    Euge vero, cujus fama bona pulchre splendet, ut vestis acupicta!

    Dic ei, quem peccatum suum vulnerat: periisti o miser, nisi
      spinam extrahis,

    Et sinceram age poenitentiam, extirpaque, quod peccatorum
      nigrorum infixum est[9];

    Conversare cum hominibus bene moratus, benigneque tracta levem
      mente et constantem;

    Pluma alam generosi, si fortuna eum vulsit; ne vivat, qui non
      plumet!

    Auxiliare afflicto injuria et, si non potes adjuvare, fac alios
      ad adjuvandum exhorteris;

    Erige, si quis te advocat, qui cecidit; forsan illo die
      resurrectionis sustentaberis;

    Et cape poculum admonitionis, bibeque, ac liberaliter propina
      redundans illi, qui sitit!

Dixit; et cum finiisset sermonem ad lacrimas commoventem,
recitassetque versus, surrexit juvenis jam robustior nudavitque
corpus inquiens: O intellectu praediti, jam audivistis admonitiones
recitatas, percepistisque doctrinam ad viam rectam ducentem! Qui eam
accipere futurumque tempus sibi prosperare vult, is mihi benefaciendo
manifestet studium suum, nec deflectat a me donis suis! Per secreta
scientem omnia et condonantem perseverantiam in peccatis! secretum
meum est, quod videtis, quamvis vultus meus postulat, ut
recondam[10]. Adjuvate me ergo, quibus detur auxilium! Dixit; et
senex sermones habuit corda hominum juveni propensa facientes,
facilitavitque petiti assecutionem, donec scaturivit fons ejus,
nudumque desertum luxuriavit herba. Cum autem impleta esset crumena,
abiit, jactanter incedens, laudavitque Tanim. Seni quoque non placuit
ultra manere, postquam discesserat juvenis, sustulitque manus ad
precationem, tum se convertit ad abitum. Perrexit referens: Et
correptus desiderio eum explorandi solvendique ejus arcanum, secutus
sum currentem recta via, nec rumpentem velum silentii firmiter
consutum. Cum vero, securus ab inopinato irruente, copiam mussitandi
consecutus esset, inflexo ad me collo suo, salutansque salute
humanitatis, dixit: complacuitne tibi acumen hujus adolescentuli?
Respondi: per fidum et tutantem deum! Perrexit: ille est puer
Sarugensis senis, instrumentum producendi margaritas e profundo
maris[11]. Regessi: juro, te esse arborem fructus et flammam
scintillae ejus! Quam conjecturam affirmans sagacitatemque laudans
interrogavit: placetne tibi ad domum aliquam properare, ibique una
poculum rufi vini bibere? Hic dixi: vae tibi! homines pios esse
jubetis et obliviscimini animas vestras? At diduxit os, ut diducere
solet ridens, transiitque haud litigans. Tum ei visum ad me redire,
meque allocutus est: serva haec a me et occulta:

    Pelle moerorem mero vino, tranquillaque pectus, nec excruciare
      aerumnis!

    Te reprehendenti vero ob id, quo abigis curas, dic: sufficiat
      tibi! pudore suffundor[12].

Tum adjecit: equidem nunc abibo, ubi haurire possim potum matutinum
et vespertinum. Quod si societatem inire non vis, sed reprehendis
eum, qui boni est animi, tu mihi non es comes, nec tua via mea est.
Fac igitur me missum et devita, nec perscrutare de me, nec
sciscitare. Hinc se convertit ad fugam, nec respexit. Dixit Haret
Hammamita: ego vero flagrabam moerore ad discessum ejus, cupiebamque,
ei ne occurrissem.

    1. Vel: stimulis ad pueriliter ludendum.
    2. Proprie: suavibus cantibus.
    3. D. S. Scholl.: cujus *peccatorum rationarium*.
    4. *Tanis*, arab. *Tinnis*, urbs et insula est inferioris
      Aegypti.
    5. Proprie: praeteriit, fugit. *Assequi* hic notat *corrigere
      delicta*.
    6. Vel: juvenilis amoris.
    7. D. S. Scholl.: animam.
    8. I. e. fama.
    9. D. S. Scholl.: scriptum est, scil. in libro judicii.
    10. D. S. Scholl.: ut conservetur aqua faciei (pudor) a vobis.
    11. De Sacyo praeplacet vertere ut juramentum: per producentem
      margaritas e profundo maris! Contextui tamen magis convenit, ni
      fallor, interpretatio supra recepta, nitens variante lectione,
      quae *machrag* exhibet pro *mochrig*.
    12. Vel: irascor. Cfr. Giggejum.


XXXXII
Nagranensis.

Narravit Haret Hammamita. Peregrinationis machinae jaculatoriae,
cupiditatis itinera nocturna, jactaverunt me, donec eram omnis terrae
filius, omnis regionis longinquae frater. Quamquam nullam secabam
vallem, nulli aderam conventui, nisi cupidus doctrinae ignis,
consolantis in aegritudine, evehentis hominis pretium, ita ut haec
mea indoles innotuisset, certatim traderetur narrantium linguis,
mihique esset proprior, quam amor filiis Usrae[1], aut virtus genti
filiorum Zufrae[2]. Cum autem camelus meus collum posuisset Nagrani,
et elegissem in ea amicos et vicinos, conventus ejus mihi erant quasi
sacrae peregrinationis scopus, circus solennis delectationis et
confabulationis. Huc me conferebam mane et vespere, nova auditum
tristia et laeta. Ita cum aliquando essem in conventu conferto, coetu
frequentissimo, ecce! cubuit prope nos vietus, quo super vestitus
obsoletus, impertivitque salute blanda, lingua prompta, tum dixit: o
plenae conventuum lunae, maria donorum! aurora clara est possidenti
duos oculos, et adspectus sufficit pro duobus testibus. Quid igitur
vobis videtur de eo, quod videtis? Vultisne pulchram ferre opem, an
vos avertere rogati? Dixerunt: per Deum! ad iram provocasti;
desiderasti, ut scateat, et causa fuisti, ut deficiat. Per Deum
itaque eos obtestatus est, ut dicerent, qua eos ab re averterit, ut
sibi contraxerit repulsam? Responderunt: certavimus aenigmata
proponendo, ut certatur die proelii. Nec abstinere potuit, quin
detraheret honori ejus, qui aenigmatum ludo vinceretur, et virtutibus
annumeraret in eis proponendis solvendisque praestantiam. Quo facto
hominum linguae eum impetebant, reprehensionis cuspidibus fodiebant,
et frustra a delicto se liberare tentabat, se dicti sui poenitere
monstrans; ei castigando inhaerebant, auremque praebebant incitanti
ad eum impugnandum, donec eis dixit: peccata ferre naturae est
liberalis; desinite igitur pungere et jacere; tum agitedum,
aenigmatibus certemus et victorem statuamus (praemii) arbitrum! His
dictis ignis eorum sedatus, (irae) nodus solutus est; contenti
conditionibus, quas eis et ab eis servandas proposuerat, flagitabant,
ut inciperet. Conticuit ergo, donec lorum nodaverat, antilenamve
nexerat; dein inquit: audite vos, quos ab errore custodiri et
longissima vita frui velim! protulitque aenigma, quo intenditur
*linteum refrigerans*[3].

    Puella est incessu velox, sed eodem vestigio redit;

    Pellit eam agitator ejusdem generis, et simul cum ea
      incitatur[4];

    Tempore aestivo vides eam stillare rorem; cum abierit aestas,
      apparet sterilis.

Perrexit: nunc hoc tenete, o domini virtutis, castra prudentiae, et
declamavit de *fune* palmas ascendentibus usitato:

    Est, qui refertur ad matrem, ejus e qua radix prodierit.

    Hanc complectitur, postquam remotus ab ea fuit longum temporis
      spatium;

    Aditumque per eum quaerit *peccans*[5], nec reprehenditur, nec
      prohibetur.

Tum dixit: hoc quoque habete, notae tectae, obscuritatis densae,
dictum, descripsitque aenigmatice *calamum*:

    Est vulneratus caput, quo cognoscitur precantium caput[6]
      (*Imam*), cujusque societate gloriantur nobiles.

    Hic, quando satiatus est, currit ut sitiens; quando obruitur
      siti, quiescit;

    Quando incitatur, spargit lacrimas, placentes ut placet risus.

Adjecit: jam advertite evidens, ea, quae praecesserunt, pudore
suffundens, et aenigma protulit de specillo oculari:

    Quis est, qui duabus se sororibus jungit publice et clam, nec
      potest ideo accusari;

    Nunc rem habet cum hac, nunc cum illa, et nunquam maritorum more
      despicit;

    Senectute superveniente magis frequentat et largitur, pauca in
      maritis habens exempla?

Insuper hoc, inquit, o intellectu praediti, eruditorum trutinae! et
*rotam aquariam* aenigmatice descripsit:

    Reperitur discedens, qui semper tamen conjunctus est; et iterum
      iterumque

    conjunctionem renovans, qui tamen non discedit;

    Se mergens simul ac emergens; mirus adspectu, ut in aquae
      superficie natat, eâque simul subsidet.

    Effundit lacrimas ut injuria affectus, dum se ipse privat ut opum
      decoctor,

    Et metuitur ab ejus acie, sed *cor*[7] ejus est purum.

Dixit; et cum haec quinque nexa[8] projecisset, o homines, inquit,
haec quinque considerate et *quinque*[9] vestros eis admovete[10];
tum sententiam proferte et substringere syrma[11] jubete! Homines
autem, quamquam imbuti stupore, plura audiendi cupiditate impleti
erant; hinc responderunt: habitus noster, acie tua inferior, impedit
nos, tundere igniarium tuum; quodsi vero ipse numerum denum vis
complere, benignitatem tuam agnoscemus. Ibi laetitia agitatus, ut
ille, cujus vicit sagitta et falsus est adversarius, praemisso
„nomine Dei,“ aenigmatice descripsit *hydriam involutam*[12]:

    Est omni tempore laeto[13] simul corde et pressa[14], quamquam
      nescit, quid sit laetitia et tristitia.

    Nunc admovetur ob embryonem; et quot matres repudiatae essent, ni
      fuisset infans!

    Nunc amovetur, quamquam non declinavit de pacto, et injustitia
      est, amovere fidum.

    Quando noctes sunt breves, conjunctio ejus gaudio est; quando
      longae sunt, placet ejus remotio.

    Vestitum habet quando conspectui exponitur, pulchrum; involvitur
      autem eo, quod contemnitur, quamvis non contemnenda est ratio.

Posthaec dentes suos flavos nudavit et aenigma protulit de *ungue*:

    Timentur ejus acies, et crescit, nec pascens, nec bibens.

    Decem conspicitur diebus[15], praeterquam die sacrificii; audi
      hanc descriptionem et mirare!

Hîc, contractis palpebris, acute prospexit ut daemon, et aenigma
dixit de *virgula naphtha linenda*:

    Contemta est; nunc admovetur, nunc procul abjicitur; nec ea, si
      bene consideraveris, carere potes.

    Duo capita habet persimilia, alterum alteri adversum;

    Quae quando tinguntur, comburitur; quando non tincta manent,
      negligitur nec usui est.

Tunc superbe se extulit, ut admissarius, declamavitque aenigma,
intendens *lac vitis*.

    Quid est, quod, quando corrumpitur, ex improbo fit rectum,

    Et, si clarum est et purum, malum excitat, ubicunque apparuerit,

    Patremque habet, cujus pura est radix, sed malum est, quod ille
      generat?

Tandem, itineris baculum brachio subdens, carmine aenigmatico
descripsit *stateram aurificis*.

    Et inconstans est, cujus alterutrum latus semper declinat, nec
      ideo vituperatur a prudentibus.

    Semper apparet in excelso, ut se effert rex justus;

    Glaream et auri baccas aequi aestimat; cum tamen non comparari
      debeat veritas vano.

    Sane! mirandae ei sunt proprietates, si contemplatus fueris modo
      solertis, ingeniosi;

    Litigantes acquiescunt ejus judicio, non nescii, eum in
      alterutrum latus inclinare.

Dixit; et mentes errabant in vallibus cogitationum, ut attonitus,
donec nimis prorogatus videbatur terminus apparebatque moeror. Cum
itaque eos videret igniarium tundere, ita, ut nihil appareret
splendoris, et diem transigere votis, o homines, inquit, quid
exspectatis, et quousque differetis? Nonne advenit tempus
(sententias) producendi aut fatendi ignorantiam? Dixerunt: per Deum!
perplexa loquens, rete constituisti et venatus es; pro arbitrio
igitur praemium statue et collige praedam ac venationem! Pro
unoquoque ergo occulto[16] certum postulavit pretium; quod obtinuit
ab eis numeratum; tum aperuit seras[17], semitas monstravit in
desertis, voluitque abire. Sed retinuerunt eum coetus primores[18],
dicentes: nulla maneat obscuritas, postquam apparuit dies! Gentem
ergo tuam indica, antequam abis; hoc sit quasi apparatus repudiatae
concessus! Oculos ibi demisit, ut eum cogitaremus dubium; at
respondentibus sibi lacrimis declamavit:

    Sarugi ortus est sol meus; illa mansio gaudii mei et laetitiae;

    Sed non mihi licet frui amoenitate ejus, animi deliciis.

    Ejus loco mihi incumbit peregrinatio, amarum faciens diem et
      vesperem.

    Nullâ in terrâ firma mihi est habitatio, aut quies meae camelae;

    Hodie Nagdo, alio die Syria, auroram video aut vesperem.

    Tempus transigo victu turbido, ignobili;

    Pernoctare soleo sine ullo obolo; quis enim mihi obolum?

    Qui vitam, qualem ego, agit, vitam ille vili vendit pretio!

His dictis, et reconditis splendidis nummis, properavit circumvagatum
in terra. Et rogaveramus quidem, ut rediret, promittentes
pulcherrima; sed, per patrem tuum! non reversus est, nullum cupidinem
ejus excitasse habuit effectum.

    1. Arabum gens eo inclyta, quod juvenes ejus vehementi amore mori
      solebant.
    2. Abu Zufra est Shalem, cujus filii et nepotes, Mohalleb,
      Murhira, Iasid etc. noti sunt bellatores.
    3. Linteum aquis beneolentibus tinctum, quod per aestatem,
      tempore meridiano, funiculi ope, a tecto demittitur.
    4. Funiculus, quo tracto devolvitur.
    5. Dactylos decerpturus, qui tali fune utitur; amphibolia
      perfrequens.
    6. Imam designat antistitem et epistolam.
    7. I. e. aqua, quam vasa, quibus haurit, continent.
    8. Aenigmata.
    9. Digitos.
    10. Scil. eis numerandis et enodandis.
    11. Abire.
    12. Scil. stramine et linteo, ut per aestatem aqua in ea maneat
      frigida.
    13. Vox Arabica simul notat *laeta* et *foramine praedita in
      medio*; posterius hîc postulat sensus.
    14. Alia vocis Arabicae notio est *involuta*, quae hic
      attendatur.
    15. Ungues praecidere non licet illis, qui sacras caerimonias
      Meccae peragunt.
    16. Aenigmate.
    17. Aenigmata explicavit.
    18. Vel, qui pro aliis verba faciebant.


XXXXIII
Virgo et mulier.

Narravit Haret Hammamita. Huc illuc agitans peregrinatio, molestiis
gravis profectio, pertulit me in regionem, qua timet viae quoque
gnarus, errat acerrimus, et pressus tristitiâ consilii expertis,
destituti, vidi, a quo mihi metueram. Confirmabam tamen cor meum
territum, propellebam camelum emaciatum, defatigatum; proficiscebar,
ut qui fortunam suam duabus credidit sagittis aleatoriis, dediditque
se fato; nec cessabam, modo struthionis celeritate, modo cursu
vacillante provehi, et conficere milliare de milliari; donec sol
prope aberat ab occasu, lux velabatur. Diffundens tandem sese
tenebrarum caligo, irruens exercitus Chamiticus, terrorem injecit, ut
nescirem, meliusne esset, syrma recipere et loco inhaerere, an nocte
uti et absque ullo indice porro tendere. Dum autem volvebam
propositum, debutyrabam prudentiam, apparuit mihi species cameli,
montis protectione utentis. Sperans itaque, sedem ibi esse quietem
captantis, eo tetendi Et ecce! opinionem repperi vaticinium, jumentum
illud camelam velocitate referentem onagrum; quiescens autem ille,
involutus amiculo, oculos tingebat linimento somni. Consedi ergo ad
caput ejus, donec expergisceretur. Cum autem radiarent ambae illius
lampades, et eum, qui obruerat, animadverteret, fugit, ut fugere
solet suspicans, ac interrogavit: fraterne est iste, an lupus?
Respondi: neutiquam; sed nocte errans, qui viam amisit; lucem da
mihi! scintillas tibi ex igniario eliciam. Dixit: abeat cura tua!
saepe est frater, quem non tua peperit mater. Hic, timore me
deserente, somnus se insinuavit oculorum meorum angulis. Sed ille
inquit: lucem referente aurora laudantur itinera nocturna; nonne idem
censes? Reposui:, equidem tibi soleâ tuâ sum obedientior, et alimento
tuo convenientior. Ibi ille, profitens mei amorem, gratulatus est
societatem. Tum proficiscebamur festinantes, vehebamur tenebris
nocturnis, nec cessabamus itineris molestiis fatigari, et rebellare
somno, donec nox attigerat extremum, et aurora extollebat vexillum.
Iam cum revelatus esset *collustrans*, nec de stellis alia superesset
quam *lucifer*, consideravi socium itineris, confabulatorem noctis;
et ecce! erat Abu Seid, desiderium quaerentis, signum recta via
incedere conantis. Postquam autem nos impertiveramus salute amicorum,
sibi occurrentium post absentiam, revelavimus secreta, expectoravimus
historias, dum jumentum meum lassitudine ingemebat, illius vehiculum
se movebat more pulli struthiocameli. Cujus corporis constitutio et
longa patientia eo me adduxit admirationis, ut naturae ejus gemmam[1]
attentius considerarem, et sciscitarer, unde selegisset? Respondit:
quod hanc adtinet camelam, narranda est de ea historia dulcissima
gustatu, jucundissima prosecutu; quam si audire volueris, jumentum
fac procumbat; si non, aurem nega! Camelum ergo meum procumbere
sinens, auditum meum scopum constitui ei, quod esset narraturus.
Dixit igitur: Scias, me eam emisse Hadhramuti prostantem, et pericula
mortem minantia subiisse, ut acquirerem, nec cessavisse secare
terras, ungulisque ejus conculcare lapides, donec eam reperirem
itineribus assuetam, promptum apparatum fugienti. Hinc lassitudine
non tangitur, nullâ durae carnis camelâ certamine superatur, ignorat
unguentum vulneribus illinendum, reservatur auxilium in rebus
secundis et adversis, loco amici laetantis mihi habetur. Accidit
autem, ut ante aliquod tempus fugeret, nec mihi sine ea esset quies;
sed tristitiam conciperem, exitio imminerem, omnem aerumnam, quae
antea obruerat, obliviscerer. Triduum quidem non poteram incedere,
nec somnum gustare, nisi parum. Tum operam dabam sectandis viis,
lustrandis pascuis et decumbendi locis. Nullum vero percipiebam ejus
odorem, nec desperatione opprimebar quietem creante; nam quoties
recordabar ejus incessum et cursum cum avium volatu certantem, mentis
fere impotem faciebat memoria, stuporem injiciebat cogitatio. Cum
autem essem inter gentis cujusdam tabernacula, audivi personam e
longinquo clamantem voce stricta[2]: quis amisit jumentum
Hadhramiticum, subactum, cujus est pellis stigmate signata, scabiosum
dissectum, frenum contortum, tergum quasi post fracturam sanatum;
ornans euntes[3], juvans quacunque surgente hora, secans longinqua
spatia, semper loco dissito admovens; quae nec obruitur lassitudine,
nec afficitur ungulae dolore, nec opus habet fuste, nec rebellat cum
rebellantibus? Clamor iste, dixit Abu Seid, me adtraxit, spem faciens
recuperandi amissi; et cum ad (virum) properassem et salutassem,
trade, inqui, jumentum, et accipe donum! Respondit: et quale tibi,
cui Deus condonet, erat jumentum? Dixi: camela, cujus corpus erat
monti simile, tuber fornici, lac implebat mulctram; viginti aureorum
ei statuebatur pretium, cum versarer Iabrini; sed minus justo
reputabam, statuentemque errare sciebam. Perrexit. Hac descriptione
mea audita, se avertit dicens: tu non es possessor a me inventae! Ibi
veste ejus jugulari prehensa, mendacii eum arguere instabam, et in eo
eram, ut amiculum lacerarem. Ille vero asseverabat: o tu! jumentum
meum non est a te quaesitum, abstine a vehementia linguae et
convitiis; si non, duc me ad hujus gentis judicem, ab errore liberum,
qui, si tibi eam deberi censuerit, accipias, sin a te removerit, ne
loquaris! Non aliud itaque videbam infortunii mei remedium, quodque
(os) in gula haerens deorsum moveret, quam tendere ad judicem,
etiamsi pugno percuteret. Ivimus ergo ad senem firmae auctoritatis,
pulchra redimitum cidari, qui animo solebat esse tranquillo[4], nec
injustus. Hic, properanter injuriam querens, monstravi dolorem meum,
dum socius tacebat, ne os quidem motitans; donec, cum evacuassem
pharetram, et historiam meam narrando sategissem, calceum gravis
ponderis, instructum soleâ calcandae viae asperae aptâ, produxit et
inquit: hic est, quem proclamans descripsi; pro quo si *viginti*
oblatos dixerit — ecce ipse videt! — praetendit falsa et per Deum!
mendacio polluitur egregio, nisi occiput obtendat, ut in hoc appareat
verborum testimonium. Excepit judex: Deus misereat! versatoque calceo
et spectato intra et extra, dixit: quod hunc adtinet calceum, meus
est; jumentum autem tuum in stabulo est meo; surge ergo, ut recipias
camelam tuam et benefac pro facultate! Assiliens igitur dixi:

    Iuro per domum antiquam et circumeuntes in septo sacro hospites,

    Te dignissimum esse, ad quem arbitrium deferatur, optimum
      judicem, qui inter Arabes dirimat!

    Vive in pace et mane, quamdiu manebunt struthiones[5] et greges!

Respondit absque sollicita meditatione et infixa cogitatione:

    Pro gratiis tuis, o patruelis, bene tibi sit! ego, mea sententia,
      gratias non mereor.

    Pessimus est mortalium, qui, constitutus judex, injuriam exercet
      aut, rogatus ut pascat, non abstinet a vetito;

    Tales et canis aequali sunt pretio!

Tum me praesente misit, qui camelam traderet, benefactum nec
exprobravit. Ego vero discessi tractans alacritatis syrma et
exclamans, o miraculum! Perrexit Haret Hammamita. Hic equidem inqui:
delectasti et, dexterrime, quae habebas, exposuisti. Per Deum!
quaeso, invenisti, qui facundia sua magis, quam tu incantet,
dictionesve pulchriores conflet? Respondit: per Deum! audi et
laetare! Cum Tahamam proficiscerer, constitui ducere conjugem, ut
mihi esset adjutrix. Sponsâ vero jam electâ, negotio tantum non
confecto, in cogitationes immersus sum, uti propter suspicionem
circumspiciens, contemplansve, quo cadat sagitta, ut pernoctarem clam
colloquens corde cruciato, donec visum est, aurorâ ortâ egredi et
consulere, quem primum essem visurus. Postquam itaque (tentorii)
noctis funes dissoluti erant et stellae caudas[6] verterant, surrexi,
ut quaesiturus; luce matutina prodii, ut auguraturus. Occurit mihi
autem adolescens, vultu, qui pro eo intercederet; et, ex adspectu
ejus pulchro indicium capiens bonum, consilium ab eo petivi de
ineundo matrimonio. Dixit: quaerisne mediae aetatis mulierem, an,
cujus molestias feras, virginem? Respondi: elige quam vis; jam tibi
dedi ansas! Resumsit: meum negotium est disserere; tuum, eligere.
Audi ergo, tu, quem vita mea redimam, sepultis hostibus! Quod
virginem adtinet, margarita est recondita thesauro, ovum custoditum,
dactylus praecox, primus uvae succus asservatus, pratum illaesum,
torques pretiosa, nobilis, quam non maculavit tangens, non induit
induens, non tractavit ludens, non detrivit coiens; facie est
prudente, oculo demisso, linguâ blaesâ, corde puro, figura libenter
colludens, amica jocans, gasala eroticos amans sermones, pulchritudo
perfecta; cingulum purum, recens; thori socia juventutem inducens,
non senectutem. Quod vero adtinet mulierem, jumentum est subactum,
jentaculum promptum, res facile consequenda, nubes iterum iterumque
rigans, conjux amans, amica accedens, opifex solers, consiliatrix
versuta. Tum equiti certa est, priusquam petat; procanti nodus solutu
facilis; sedes imbecilli; opportuna necessitate presso; natura vero
ejus est lenis, tricae facile extricandae, animi intentio manifesta,
opera ornans. Iuro, me utriusque adtributa vere descripsisse,
revelasse vaccas ambas! Quam igitur deperit cor tuum, cui inhiat caro
tua? Dixit Abu Seid. Cognovi eum esse regionem lapidosam, qua sibi
cavent, qui jactando lapides contendunt (cameli), quaque humeris et
collis eorum sanguis elicitur. Attamen reposui: equidem audivi,
virgines vehementius amare, minus decipere. Resumsit: per vitam meam!
hoc dicitur; sed quot sermones fuerunt detrimento! Vae tibi! nonne
illa[7] est pullus equinus frenum respuens, jumentum tardi obsequii,
igniarium difficile tusu, arx molestiam creans expugnanti? Praeterea,
alimento opus habet multo, auxilio est exiguo, conversatione sterili,
procaciâ gravia imperante, manu inerte, irâ surdâ[8], indole durâ,
nocte nocturnâ[9]; exercentem fatigat, intellectum habet velatum, diu
vilipendit ad eam descendentem, exacerbat amatorios sermones
caedentem, furore implet jocantem, humiliat admissarium expertum;
eademque consuevit dicere, „ego induam et sedebo; tu quaere, quam
dimittas et vincias!“ Resumsi: quid igitur de muliere tibi videtur, o
pater boni? Respondit: vae tibi! num cibi reliquias desideras,
restantem loco adaquationis aquam, (supellectile) habitum promiscui
usus, vas tritum, gustatricem extrema depascentem, evagatricem
ingeniosam, impudenter dominantem, condum succensentem, cujus sermo
est: „fui et facta sum; quoties injuste tractabar, defendebar; multum
interest inter hodie et heri; et, quid est luna comparata soli!“ Quod
si eadem desiderio tenetur conjugis, quem ante habebat, aut nupsit
adulto jam filio, virosve oculis sectatur impudica, jugum est
pediculosum, vulnus non coalescens. Dixi itaque: visne monachus fiam,
istâque viâ incedam? Ibi me increpuit, ut magister solet discipulum
caespitantem; tum adjecit: vae tibi! monachos imitari vis, postquam
clara apparuit veritas? Phui tibi et consilii tui infirmitati!
Pereant tu et illi! Talisne videri vis, qui non audiverit, Islamismum
ignorare vitam monachicam, aut cui non relatum fuerit de nuptiis
prophetae, cui pax sit!? Dein, num nescis, bonam conjugem augere rem
familiarem, audientem esse voci tuae, visum tuum demittere[10], famam
tibi bonam efficere, nec non inservire oculis tuis refrigerandis,
bono odore delectando naso tuo, laetando cordi, potuique tibi
praebendo hodie et cras? Cur discedis a sancitâ exemplo Apostolorum
viâ, familiam alentium gaudio, pudicorum lege, facultatum et
liberorum comparatione? Iam me male habet, quod ex ore tuo audivi.
Tum se avertit ut iratus, prosiluit ut locusta. Dixi: Deus te
trucidet! abire vis superbiens, meque relinquere stupentem?
Respondit: credo, te tantum praetendere stuporem, ut masturbes et
supersedeas solvenda dote. Dixi: Deus suspicionem tuam exsecretur,
nec validum esse velit *cornu tuum*[11]! tum ab eo discessi ut
pudefactus, et abstinui a consulendis adolescentibus. Perrexit Haret
Hammamita. Per illum, qui silvas creavit, juro, inqui, hanc
disputationem a te inventam, ad te esse reducendam. Ibi, in immodicum
effusus risum, laetatus est, modo lacerari famam non curantis; tum
adjecit: linge mel, nec quaere! Cum vero multa verba facerem laudando
eruditionem, et ejus possessorem praeferrem locupleti, ille me
adspiciebat ut non intelligens, oculosque demittebat, ut non
advertens; modum tamen excedenti dixit: tace, me auditurus, ut
sapias!

    Dicunt, pulchritudinem et ornatum viri consistere eruditione
      firmâ.

    Sed ornat tantum opibus abundantes, et quorum dominii mons est
      altus;

    Pauperi doctrinâ melius est crustulum panis et bamma.

    Quid pulchritudinis est, si dicitur: eruditus, qui pueros
      instruit, aut, qui describit?

Adjecit: certe tibi apparebit linguae meae veracitas et demonstratio
ejus, quod contendi. Profecti itaque sumus, non remittentes
festinationem, nec quiescentes a fatigatione, donec iter nos adduxit
ad pagum, a quo omne exsulabat bonum. Hunc intravimus pabuli
quaerendi causa; nam utrique nostrum pera vacua erat commeatu. Nondum
autem perveneramus ad deversorium et designatum camelis decumbendi
locum, cum obviam haberemus juvenem, nondum maturi judicii annos
assecutum, cujus in brachio erat herbarum manipulus. Abu Seid eum,
postquam salutaverat salute Muslemi, rogavit, ut staret respondendi
causa. Regessit: ecquid quaeris tu, cui Deus sit propitius? Dixit:
dactyline recentes hic venduntur *materia foci*[12]? Respondit: non,
per Deum! Denuo interrogavit: an dactyli immaturi venduntur *venustis
puellis*[13]? Respondit: nequaquam, per Deum! Porro interrogavit: an
dactyli perfecti *fuscis hastis*[14]? Respondit: Deus avertat!
Perrexit: an pulmentum[15] *baculo*? Reposuit: tace, Deus tibi
condonet! Addidit: an panis frustula *margaritis*[16]? Regessit: quo
aberras! Deus te dirigat! Nec non: an farina *subtili
significatione*? Resecutus est: mitte hoc tu, quem Deus emendet!
Dulcis autem videbatur Abu Seido quaestionum et responsorum, per
vices redeuntium, certantisque mensionis ex hoc sacco ludus. Sed
advertit juvenis, metam esse longinquam, senem diabolum, ideo dixit:
sufficiat o senex! cognovi artem tuam, et jam inclaruit mihi, quis
tu. Accipe igitur responsum in summa[17], eoque contentus es nuntio!
Hoc quidem loco emitur: carmen, non grano hordei; prosa, non
particulis panis de mensa deciduis; historia, non ungularum
segmentis; tractatus, non sordibus, quae abluuntur; Locmani
sapientia, non bucca; pugnarum descriptio, non frustulo carnis. Nam
hujus generationis nemo rigat, quando ei conflatus est panegyricus;
nemo reficit, quando ei cantati sunt hexametri; nemo humectat, quando
narratione delectatur; nemo, ne princeps quidem, commeatu instruit.
Eruditus apud eos similis habetur campo sterili; campo autem, qui non
compluitur, non est pretium, nec ad eum accedit pecus. Sic se habet
eruditio; si non juvatur opibus, eam acquirendi studium parit
molestiam; quaestus est, quod in ignem conjicitur. Tum festinanter
cucurrit abiitque canens. Hic me compellavit Abu Seid: dubitasne
adhuc, eruditionem jam perire, ejus adjutores terga vertere? Ego vero
eum rectum vidisse affirmavi, necessitate ad deditionem coactus. Quo
facto inquit: nunc desine digladiari; vada potius sermone de
scutellis, gnarus, rhythmos non pellere famem! Quid vero agendum, ut
extremum vitae spiritum retineamus, extinguamusque incendium? Dixi!
tu jube; tua frenum est in manu! Equidem, respondit, censeo, pignori
ut des gladium, quo saties ventrem (tuum) et hospitis; hunc ergo mihi
da, ut tibi referam, quod manducemus. Fidum itaque habens, cinxi eum
gladio oppignerando. Ille vero, haud mora conscensa camela, veritatem
reliquit et amicitiam. Diu exspectabam; tum surrexi, ut vestigia
sequerer; sed illi similis, qui mulgere omisit aestate, obvium habui
nec amicum, nec gladium.

    1. Vel, substantiam.
    2. Libera.
    3. Referri potest tam ad homines, quam ad quadrupedia.
    4. Proprie, cui erat tranquillitas *volantis*.
    5. Struthiones mille annos vivere dicuntur.
    6. I. e. terga.
    7. Scil. virgo.
    8. Irâ non audiente vocem incantatoris.
    9. Molestiâ ingente.
    10. Ne oculos tuos in alias conjicias.
    11. I. e. socios tuos.
    12. Vel, oratione.
    13. Vel, elegantibus dictionibus.
    14. Vel, confabulatione nocturnâ.
    15. Vel, carmine.
    16. Vel, versibus singulis.
    17. Sive, per cumulum.


XXXXIV
Hiemmalis.

Narravit Haret Hammamita. Nocte quadam atris tenebris, admodum nigris
cincinnis, ignem petebam in monte flagrantem, testem liberalitatis.
Aër erat perfrigidus, coeli vestis consuta, stella operta, nubes
compacta; ego autem magis frigebam, quam oculus chamaeleontis caprave
scabiosa. Inde non desinebam incitare camelam meam et dicere, bene
tibi sit ac mihi! donec, qui accenderat, videns personam meam et
tripudium, descendit vehementissimo cursu, declamans hos hexametros:

    Gratus venis, errans nocte viator, quem duxit, vel potius dono
      obtulit ignis splendor,

    Liberali, amplam domum habenti, excipienti noctu visitantes,
      jactatos,

    Ut, qui crispae manus est, excipit aureum; non declinanti a
      devertentibus,

    Non tardanti, nec differenti cibum hospiti proponendum; quando
      frigore horret regio,

    Nubes parcit pluviae, tempus est miseriis plenum et nocivum,

    Cineres cumulanti, cultros acuenti; nec die, nec nocte vacanti

       A mactanda pingui pecude et tundendo igniario ignem emittente.

Tum mihi occurrit genâ verecundâ, manum obtulit amplam, et perduxit
me in tentorium, cujus mugiebant gravidae camelae, carnis bulliebant
segmenta, huc illuc commovebantur servi, obibant adjutores, in
lateribus erant hospites, eodem tracti tractore, eâdem fusi forma,
decerpentes hiemis delicias[1], alacres modo juvenum; quos ego,
corpus meum ad ignem reficiendo imitans, laetatus sum invenisse, ut
vino captus delectatur vino. Cum autem abiisset angustia et propulsum
esset frigus, afferebantur patinae[2], rotunditate similes halonibus,
luce hortis, impletae conviviorum cibis, defensae contra vituperantes
et reprobantes. Quo facto rejiciebamus, quae dicuntur in voracitatem;
longissime evagari habebamus pro sapientia; donec, postquam
mensuraveramus modio heluonis, et prope accesseramus ad periculum
indigestionis, per vices absterso manibus odore carnium, nos
recepimus in sedem confabulationis, ubi nostrum quisque tollebat
linguam suam; proferebat, quod in conditorio suo erat; praeter senem,
cujus cana erant tempora, trita vestimenta; hic inhaerebat angulo,
longe a nobis aversus. Quamquam autem iram nostram excitabat illa
separatio, cujus obscura erat causa, cujusque facile excusandus erat
castigator, lene eum alloquebamur, caventes, ne modum egrederemur
quaerendo; sed quoties petebamus, ut redundaret, uti nos
redundabamus, aut sermone evagaretur, ut nos evagabamur, deflectens,
ut excelsus ab abjectis, sermones nostros aestimabat nugas priscorum.
Subito vero, quasi eum invasisset febris et inobsequens anima
clanculum cum ego egisset, lento gradu processit, appropinquavit,
fastidium invisum exuit; quod ante peccaverat, corrigere promisit;
confabulantium aures attentas esse rogavit, proruitque, ut fluctus
delabens dicendo:

    1. Mira vobis narrare habeo, non ficta, sed visa; patrem me
      dicite miraculorum! Homines vidi, o coetus! qui alebantur
      vetulae urina, nec intendo filiam vitis.
    2. Saepe etiam annonae inopiâ pressis Arabibus nutrimentum, famem
      pellens, assata erat lacinia.
    3. Scribas vidi, quorum nunquam litteram scripserant, quique
      nunquam legerant libro.
    4. Sequebantur homines aquilam, et tamen tecti erant gladiis et
      loricis.
    5. Sagittariorum turbae apparuit pulchritudinis praestantis
      foemina, et versi sunt in fugam.
    6. Caterva quaedam nunquam viderat domum antiquam[3], et tamen
      absque dubio sacram instituerat peregrinationem, insidens
      genubus.
    7. Noctu Halebo profectae mulieres, mane, non lassae, erant
      Cathemae,
    8. Et noctu profectae regione Cathemae, lucente aurora erant
      Halebi.
    9. Potentes, quando male fecerant aut minus, quam debebant,
      peccatum imputabant materiae foci.
    10. Iuvenem, qui nunquam tetigerat foeminam, prolem habere vidi
      post se.
    11. Canescens, non tegens canitiem, apparuit in deserto; tamen
      erat juvenis, nulla sparsus canitie.
    12. Lactantem mamma, cujus os non loqueretur, vidi in
      disceptatione inter vias.
    13. Serentes vidi milium, quod, ubi demessum erat, factum est
      sorbi fructus, amatus fratri gaudii.
    14. Equitem etiam conspexi vinctum in equo, qui itidem vinctus
      erat, nec tamen desinebat tollutim incedere.
    15. Camelorum propulsor liber jumentum rectarium ducebat
      festinanter, et tamen captivus erat, frater tristitiae.
    16. Et sedentem vidi euntem, cadebatque cum eo jumentam; nec
      dubium est, quod narro;
    17. Et texentem, manibus truncatum, surdum; quod si miramini, o
      quot in mundo miranda!
    18. Et longum staturâ, lanceae scapo similem, offendi in valle
      Mina, querentem de gibbâ.
    19. Et qui studebat hominibus exhilarandis, gaudia eorum
      reputabat peccata, tamquam injurias et mendacia.
    20. Vidi etiam cupidum virorum sermones audiendi, et tamen
      hominum conversationes nihil curantem;
    21. Nec non hominem foedere junctum, foedus servantem, nec tamen
      foederis jure gaudentem, lege Arabum;
    22. Robustum, qui nunquam monstrabat lenitatem, et tamen lenitas
      ejus erat manifesta;
    23. Porro adorantem super admissario; non anxium de crimine, quod
      committebat; sed cogitantem, optimum se Deo sacrare
      offerimentum;
    24. Excusantem, ei, quem excusabat, dolores inferentem, per
      blanditiones; ipsum, qui excusabatur, clamantem;
    25. Regionem, in qua nulla erat hausturo aqua, et tamen aqua in
      ea fluebat modo rivi;
    26. Pagum sub nido Kathae avis, plenum hominum turba, vivente de
      rapta praeda;
    27. Astrum, quo apparente homo se abscondebat, donec videbatur
      pone parietem impervium;
    28. Fimum, cui magnum statuebatur pretium, nec tamen possessor
      pretio contentus erat;
    29. Patinam auro puro factam, quae, venditore presso, emebatur
      quatuor auri granis;
    30. Et papaveris auxilio utentem ad propellendos instantes
      hostes, nec frustratum.
    31. Saepe praeteriit me canis, cujus in ore erat taurus; sed
      taurus sine cauda.
    32. Et quoties oculus meus vidit elephantum super camelo,
      insidentem minore majoreve sella!
    33. Et quoties obviam habui in deserti latere querentem, qui
      tamen nunquam questus est, nec joco, nec serio!
    34. Et vidi cantharum pastoris in deserto, spectantem duobus
      oculis, stellis similibus,
    35. Ad haec oculi mei viderunt fontes, quorum aqua fluebat ex
      Africa, et tamen erant Halebi;
    36. Et findentem lanceâ, quamquam manus ejus nunquam attigerant
      hastam, nec faciebat impetum.
    37. Et quoties descendi in terra, ubi nullae erant palmae; die
      tamen interjecto dactylos immaturos adultos vidi in puteis!
    38. Et quoties vidi in deserti oris patinam, volantem in aëre, in
      solum declive descendere!
    39. Et quot senes in mundo vidi perennes! Quis tamen exitium
      effugit?
    40. Quoties se mihi obtulit fera, conquerens famem lingua
      volubili, acutiore gladiis!
    41. Quoties me vocavit alvum exonerans, mecumque locutus est; nec
      ipse, nec ego, migravimus moris legem!
    42. Quoties ego camelos procumbere sivi sub *rosa nondum
      aperta*[4], quae quantumvis Arabum et mulierum obumbrabat!
    43. Quoties vidi incipientes eâdem, qua laetabantur, horâ
      lacrimari modo nubium!
    44. Quoties vidi indusium possessori nimis grave, ut imbecillia
      fierent membra et nervi!
    45. Quot fuerunt vela, quae, si fortunâ fuissent deleta, siccatus
      esset compactus crinis ad itinera incitati, quiete carentis.

    Haec sunt, quae nunc enarrare volebam. Quot autem praeterea habeo
      artificia miranda, pulchra, delectantia, selecta!

    Quod si verborum significationes intellexeritis, veracitatem meam
      non suspectam habebitis: palmae spathâ conjecturam facietis de
      dactylis;

    Sin stupueritis, ignominia erit ejus, qui non distinxerit aloës
      lignum a materia foci.

Dixit Haret Hammamita. Incepimus itaque, quasi noctu errantes,
versare ejus carmen, interpretari aenigmata, dum ille nos illudebat,
ut curâ liber anxietate pressos, dicebatque: hic non est nidus tuus,
perge! Tandem, cum nimis difficilis videretur partus, et nimis
firmiter clausus aditus, ut nos duceret et doceret rogavimus.
Respondit: blandiri necesse est, antequam voce propellamus camelam.
Hinc cognovimus, illum ad eos pertinere, qui praenumerari volunt
dona, et munus accipiunt, antequam pronuntient judicium, et male
habuit hospitii nostri patrem, aut tributum a nobis solvendum, aut
tolerandum esse frustrationis fastidium. Postquam itaque arcessiverat
camelam Idensem[5] et vestem Säidensem[6], dixit: haec sume
solutionem; a hospitibus autem meis ne formicae quidem onus detere!
Respondit: testor, hanc esse indolem Achsamo[7] dignam, liberalitatem
Hatemicam! Tum ostendit faciem, cujus manifesta erat laetitia,
micabat hilaritas, addiditque: nox jam deruit, somni appetitus vicit;
confugite igitur ad dormitoria et praedamini somni solatia, ut
imbuamini novis viribus, surgatis alacres et memoriae mandetis, quod
explicabo, ac facile vobis fiat, quod est difficile! Omnes autem
sententiam ejus probabant, et reponebant capita pulvinari quietis.
Cum autem palpebrae somno clausae essent, et hospites sopiti, ipse
camelam aggressus est, clitellisque instructam ascendit ac propulit,
sic eam alloquens:

    Sarugum, camela, tende; propera, noctu progredere, diu curre, non
      cessa,

    Donec ungulae tuae culcent pascuum ejus riguum, et laeta sis eâ
      horâ et felix,

    Securaque itineris in Tahamam et Nagdum! Age, tu, pro qua omnes
      aliae se devoveant, festina, vires intende,

    Seca corium deserti de deserto, minimo contentus haustu in
      adaquatione,

    Nec procumbe, priusquam tetigeris hunc scopum! Nam juro
      juramentum serium,

    Per sanctitatem domus altis columnis fultae, te, si in patriam me
      meam retuleris,

    Mihi futuram esse loco nati.

Dixit; ego vero animadverti, eum esse Sarugensem, qui, quando emit,
diducto gressu discedit, et, quando sibi implevit modium, abripitur.
Cum igitur diei fulgeret aurora, et expergiscerentur e somno
dormitores, edocui eos, senem, quamprimum quiete obruti fuerint, eos
plane deseruisse, conscensa camela discedentem. Ibi praeterita et
nova eos perculerunt (poenituit eos), eorumque, quae ab illo bona
viderant, oblivisci fecit aegritudo de malis; tum dispersi in vias
diversissimas, contendimus omnibus sub stellis.
Explicatio

    1. Urina vetulae vocatur lac vaccae et vinum.
    2. Vox significans laciniam notat quoque locustarum agmen.
    3. V. s. scribere n. q. consuere.
    4. V. s. aquilam n. q. vexillum.
    5. V. s. praestantem pulchritudine foeminam n. q. cadaver odorem
      emittens.
    6. V. s. sacram instituere peregrinationem n. q. disputare.
    7. V. s. Cathemam n. q. cohibentes iram.
    8. V. s. Halebi esse n. q. mulgere lac.
    9. V. s. potestate praeditum n. q. coquum.
    10. V. s. prolem habere n. q. currere
    11. V. s. canescens n. q. miscens lac; v. s. canities n. q. lac
      mixtum.
    12. V. s. disceptationem n. q. pilentum non tectum; v. s. vias n.
      q. funes.
    13. V. s. sorbi fructum n. q. potum Aethiopicum inebriantem, e
      milio paratum.
    14. Q. s. vinctum n. q. sitientem.
    15. Q. s. captivum, sive ligatum n. q. eum, qui mingere non
      potest.
    16. V. s. sedentem n. q. proficiscentem terra Nagdi; v. s. euntem
      n. q. divitem pecorum.
    17. V. s. texentem n. q. humeros eundo motitantem longiusque
      distendentem genua.
    18. V. s. gibbam n. q. locum editiorem.
    19. V. s. gaudia n. q. aere alieno contracta onera.
    20. V. s. homines, creatos, n. q. mendacia.
    21. V. s. foedus n. q. paucae aquae puteum.
    22. V. s. lenitatem n. q. palmam proventu refertam.
    23. V. s. admissarium n. q. storcam e palmis masculis factam.
    24. V. s. excusare n. q. circumcidere.
    25. V. s. regionem n. q. interstitium inter supercilia.
    26. V. s. pagum n. q. formicarum habitaculum; v. s. hominum
      turbam n. q. formicarum multitudinem.
    27. V. s. astrum n. q. albas, quae in oculo nascuntur, maculas;
      v. s. hominem n. q. oculi homunculum.
    28. V. s. fimum n. q. nasi mucronem.
    29. V. s. aurum purum n. q. Nabäam, arboris montanae speciem.
    30. V. s. papaver n. q. multitudinem armis et loricis instructam.
    31. V. s. taurum n. q. casei frustum.
    32. V. a. elephantum, n. q. debilem consilio.
    33. V. s. querentem n. q. eum, qui portat parvum utrem.
    34. V. s. cantharum n. q. arietem, qui pastoris portat apparatum.
    35. V. s. Africam, proprie occasum, n. q. lacrimarum venam; v. s.
      fontes n. q. oculos.
    36. V. s. lanceam n. q. elationem in medio naso, et v. s. findere
      n. q. detegere.
    37. V. s. dactylos immaturos adultos n. q. aquam recentem, pluviâ
      ortam.
    38. V. s. patinam n. q. locustarum agmen.
    39. V. s. perennes n. q. eos, quorum tarde venit canities.
    40. V. s. feram n. q. virum famelicum.
    41. V. s. alvum exonerantem n. q. sedentem locis elatioribus,
      quae possint esse refugio.
    42. V. s. rosam nondum apertam n. q. fornicem.
    43. V. s. laetare n. q. umbilici partem resecare.
    44. V. s. indusium n. q. jumentum multi saltus.
    45. V. s. velum n. q. mulierem.

    1. Ignem.
    2. Proprie, mensae.
    3. Caäbam.
    4. Vox haec Arabico-latinis lexicis exsulat.
    5. Gentes Mahra et Id alebant generosos camelos.
    6. Propheta juveni Säid Ibn Alaz donabat vestem splendidam; hinc
      talis vestis Säidensis est dicta.
    7. Achsam, ex avis Säadi, adeo liberalis fuit, ut iste, nepote
      suo Chatemo adolescente paremque liberalitatem demonstrante,
      diceret: indoles haec ab Achsamo mihi est cognita.


XXXXV
Ramlensis II.

Narravit Haret Hammamita. Ab expertis edoctus, iter esse miraculorum
speculum, non cessavi quodcunque secare desertum, in quemcunque me
praecipitare locum periculosum, donec videram omnia delectantia. Ex
pulcherrimis autem, quae spectavi, et jucundissimis, quibus gavisus
sum, hoc est. Eram apud judicem Ramlensem, virum e tenentibus
principatum et potestatem, dum accedebant senex, amiculo vetusto, et
pulchra foemina, veste obsoletâ. Senex cum vellet loqui et desiderium
exponere, mulier juvenis disserere eum prohibuit, latratu suo ei
interdixit; tum, detracta dependente in faciem veli parte, lingua
clamosae impudentisque foeminae fata est:

    O judex Ramlae, cujus in manu est dactylus et carbo!

    Tibi conqueror mariti injustitiam, qui toto semel tantum
      peregrinatur anno.

    Et utinam, post peractum ritum levatumque, jacto lapide, tergum,

    Sequeretur sententiam Iosephi[1], de conjungenda cum
      peregrinatione visitatione!

    Ego vero, ex quo me duxit, non inobediens fui ejus imperio.

    Iube igitur aut dulcem convictum, aut discessum amarum,

    Priusquam exuam pudoris, obediens seni, patri amaritudinis
      (diabolo)!

Dixit judex: audivisti, cujus illa te rei accusavit, et quae
comminans exprobravit; abstine ergo ab eo, quod inquinat, et cave, ne
odio sis et confriceris. Ibi procubuit senex in genua, formularum
suarum magicarum fontem aperiens et inquiens:

    Audi tu, quem fugiat vituperium, sermonem viri, lucidam allaturi
      excusationem ejus, quod illam turbat!

    Non odii causa ab ea me averti, nec amor cordis voto suo
      satisfecisse putavit;

    Sed mutatio fortunae adversa abstulit margaritas et atomos;

    Habitaculum est vacuum; uti collum ejus sphaerulis nec vitreis
      ornatur, nec aureis.

    Quamquam ergo antea in amore et rationibus ejus sequebar filios
      Ursae,

    Ex eo inde, quo fortuna recessit, tempore, fugi idolum eburneum,
      modo abstinentis caventis,

    Et ab agro declinavi, non ipsum aversans, sed verens, ne facerem
      sementem.

    Quare, ne reprehende hujus statum, sed ignosce, et vitiosam
      garrulitatem condona!

Dixit; et exarsa mulier sermone ejus, argumenta ad eum oppugnandum
strinxit, inquiens: vae tibi, o fatue, qui nec cibas, nec pugnas! Tum
te dicis magis egenum, quam qui liberos possit educare, cum cuique
tamen pecudi sit pastus Abiit tibi intellectus, aberravit sagitta,
animam stupidam fecisti, conjugem coegisti, de te conqueri! Excepit
judex: quod te adtinet, Chansam adeo ad silentium redigeres, si cum
ea concertares; ille autem, si vera contendit, et inopiam non falso
queritur, sane! ventris cura eum prohibere potuit, quin vacaret
amori. Mulier hîc, vultu demisso, oculis spectabat limis, nec
reddebat verbum, ut diceremus, pudor eam deprimit aut victoria
coercet. Resumsit senex: vae tibi, si offuciis usa es aut texisti
tibi cognita! Respondit: tibi vae! num, postquam ad judicem
confugimus, restat, quod tegamus, aut mansit secretum obsignatum?
Nostrum uterque nihil quam veritatem dixit, reconditique laceravit
velum; et o utinam muti evasissemus, nec processissemus ad tribunal!
Tum, velo se involvens, flevit ob ignominiam, qua erat affecta. Iudex
autem mirans eorum negotium, quod alios quoque ad admirationem
adducebat, reprehensâ et accusatâ fortunâ, afferri jussit duo
nummorum millia, adjiciens: his contentum reddite utrumque cavum et
resistite (Satanae) simultatem excitanti inter conjuges. Gratiis
itaque ob pulchram dimissionem actis, abierunt (juncti), ut aqua et
vinum (mixta). At, cum essent dimissi, eorumque aufugisset adspectus,
judex, eruditionem eorum laudans, interrogavit: quisquamne vestrum
eos novit? Regessit apparitorum oculus, fidelium fidelissimus: quod
senem adtinet, Sarugensis est, facundiâ notus; quod ad mulierem,
pilenti ejus est socia; rixa autem illa erat dolus et rete e retibus
fraudis illius. His auditis iratus, judex alta ob fraudem traxit
suspiria. Dein deferenti dixit: surge et quaere, pete et venare eos!
Surrexit itaque quassans clunes[2]; sed rediit verberans humeros[3].
Dicente itaque judice: monstra nobis, quod effodisti, nec absconde,
quod eruisti! respondit: non cessavi sectari vias et penetrare
clausa, donec eos assecutus sum in deserto, frenato discessus equo.
Studui igitur in eis excitare potationis iterandae desiderium, et
promisi, spem non falsum iri. Senex tamen pectore suo ad nihil
sperandum inclinante dixit: satius est fugere cum vagina[4]! Illa
contra contendebat: nequaquam; laudabilius est redire; tristitiam
creat pusillanimitas! Cum autem senex fatuam mulieris sententiam
periculosamque videret audaciam, arrepta vestis ejus inferiore parte,
elocutus est haecce:

    Tene meum consilium; sequere ejus vias; sententiâque summatim
      propositâ ne postula, ut exsequar singula!

    Avola, quando rostro forasti palmae fructus, et relinque eam
      prorsus, omnino,

    Ac cave, ne redeas, etiamsi communi usui eam permisisset custos
      insipiens!

    Nam optimum est furi, non conspici in valle, ubi operatus est.

Adjecit: molestiam tibi imposuisti, dum huic negotio te dicabas; redi
ergo, unde venisti; ei vero, qui misit, sis, renunties:

    Lente; beneficio cave noxam addas, ne dirimatur laudis et
      pecuniae conjunctio;

    Nec excande ob mendici hyperbolas; nam sermones fictos non primus
      invenit!

    Si vero male te habet fraus mea, cogites, jam ante te deceptum
      esse magistrum Ascharium[5]!

Dixit judex: Deus eum occidat, quam pulchrae sunt strophae ejus et
quam elegantia artificia! Tum quaesituro eos dedit duas vestes
magnificas pecuniaeque bursam, ac dixit: proficiscere, ut qui se non
convertit, donec videas senem et conjugem juvenem; tum hoc munere
riga eorum manus et declara, quam deditus sim eruditis. Dixit
relator. Quod aeque esset mirandum nullo in itinere vidi, nec audivi
ab ullo vagato peregrinatore simile.

    1. Primus erat Kadhi alkudhat, Abi Hanifae socius. Fidem fere
      superat, Muhammedanum ceremoniarum sacrarum nominibus adeo
      abuti potuisse.
    2. Multa minans.
    3. Frustratus.
    4. Subintellige: quam in pugna cum fortioribus gladium recuperare
      velle.
    5. Indigitatur Musa Alaschari, qui cum Amruo Ibn Alaz constitutus
      erat litis inter Alium et Muaviam diremtor.


XXXXVI
Halebensis.

Narravit Haret Hammamita. Traxit me Halebum superans ejus desiderium
et studium heu! ingens, tempore, quo leve erat tergum meum et
celeriter peragebam proposita. Sumto igitur itineris apparatu avis
instar ad eam tetendi. Ex quo autem descenderam in ejus pascua, ejus
gaudebam vere, non desinebam dies pellere eo, quod amorem sanaret et
sitim vehementem restingueret, donec, cordis cupidine decrescente,
separationis corvus iterum se extulit, postquam ceciderat, otiosoque
animo ac dulci alacritate suadentibus, Emessam petere, ut in hujus
valle aestatem transigerem, et populi in tabula ejus lusoria
*stultitiam*[1] cognoscerem, hanc petivi festinatione stellae, quando
deruit ad feriendos (malos genios). Cum autem tentorium fixissem in
ejus ruderibus, venti ejus sentirem auras, oculus meus conspexit
senem, cujus appropinquarat vitae pars tristis, abierat jucunda, et
apud eum decem pueros, partim fratres, partim diversa origine ortos.
Hunc ut accederem, Emessae eruditos cognoscendi aviditate impulsus,
exporrecto fronte acceptus, et salute impertitus pulchriore a me
profectâ, juxta consedi, ut eloquentiae fructus gustarem, et
observarem stultitiae ejus statum. Ipse vero haud mora virgâ suâ
intendit puerum natu maximum et dixit: *versus recita punctis
destitutos*, et cave, differas! Quo audito leonis instar ille in
genua procubuit et declamavit absque tardatione:

    Para inimicis aciem gladiorum; spem riga, ut rigat liberalis;

    Linque ludum et vaccarum silvestrium[2] societatem; camelos cura
      et fuscas hastas;

    Stude consequendo loco, cujus celsae sunt columnae, non induendo
      voluptatis loricas!

    Per Deum, potestas non vino sorbendo, nec laudes acquiruntur
      pulchris, gravi coxa praeditis, mulieribus!

    Euge virum, cujus pectus est spatiosum, et curat, quid juvet
      probos,

    Cujus adaquatio dulcis est petentibus, peculium prostat
      praedationi, quamdiu postulatur;

    Qui non repulsam dat speranti, nec dare differt; nam differre est
      vitium in nobilibus;

    Nec obsequitur cupiditati invitanti; nec volam tegit poculo vini!

    Huic potestatem dabit rectitudo pectoris, cupidinis et avidi
      oculi cohibitio;

    Laudemque pariet scientia, coecas non dotari dote sanarum!

Dixit senex: bene fecisti, o lunula, monasterii princeps! Dein
sequenti inquit, qui illi erat similis: accede, o ignicule, o luna
parvi halonis! Hic autem cum tam prope accessisset, ut manu eum
consequi posset, imperavit ille: *versus revela sponsas*[3], etiamsi
non egregios! Calamum itaque secuit et aptavit, tum, tabula in
gremium suscepta, scripsit:

    Seduxit me et dementavit Taganna, variis pulchritudinem ostentans
      modis.

    In pericardio me laesit gasalae palpebrâ languente, amorem
      excitante, oculos cogente lacrimari;

    Obruit me (ceu armis) duobus ornamentis: veste emaciavit
      pellucida, flexili incedens corpore.

    Credidi autem, fore, ut me seligat et remuneret voce magicâ,
      sonante; sed spes est frustrata.

    Firma ei est in pectore fraus, subornante (homine) male, odia suo
      satis faciente.

    Inde prosiluit, me aversans, et me avertit flentem, multiplici
      pressum angore.

Cum autem senex spectasset, quod pixerat; considerasset, quod
scripserat; inquit: benedicatur tibi dorcadis pulle, ut benedicitur
arbori *non* et *nec*[4]! Posthaec vocavit: accede o daemon! Et
accessit puer similis obscuritatis stellis, aut effigiei eburneae;
cui ille imperavit: *versus pinge variegatos*[5], et cave contra
regulam pecces! Sumsit itaque calamum et signavit:

    Largire, vestis liberalitatis est ornatus, nec frustra spem
      hospitium petentis;

    Illicitum habe repellere rogantem, sive multifaria postulet, sive
      levia;

    Non crede, tempora parcere facultatibus avari, si utatur tenuiore
      victu et sordido amictu;

    Sed clementem te praebe; nam liberalium oculus ignoscit, et
      pectus eorum donando aequat interstitium coeli et terrae;

    Nec foedus neglige amore juncti, constantis, nec adi nummos
      adulterinos!

Excepit senex: nunquam luxentur manus tuae, nec hebetes fiant cultri
tui! Tum vocavit: o intrepide! o aroma Manschamae[6]! Obedivit
juvenis, similis margaritae ab urinatoribus extractae, aut hinnuleo
venatoribus petito; cui dixit: *scribe versus geminos*[7], nec sis ex
infaustis! Sumsit igitur calamum bene aptatum et scripsit, non
cessans:

    Ornata est Seinab gracilitate (corda) secante; sequentem habet
      vae! turgentem, (corda) frangentem.

    Exercitus loco possidet collum, formosum vultum, oculum
      languentem, tollentem aciem scindentem.

    Potestatem en! si gloriosam, eminentem, superbientem,
      infestantem, genâ findentem.

    Discessit et insomnem me facit; distat et insultat; clara in me
      produnt vestigia animum tristem, amorem non fingentem.

    Accedit vero, pro qua caput devoveo, miserens, et in vitam
      revocat iratum placatum, amantem puellae favore (diutius) non
      carentem.

Senex ibi considerare coepit, quae (puer) scripserat, et in eis
gyrare oculum; cumque ei placeret scriptura, ac memoriam inveniret
non falsam, exclamavit: nunquam luxentur *decem* tui, nec pessumdetur
fama tua! Quo dicto vocavit puerum fascinantem, monstrantem flores
hortorum, et inquit ei: *duos recita versus, distinctos in utroque
fine, sibi similes initio et fine*, qui ad silentium redigunt omnem
magum, et securi sunt, auctum iri tertio! Respondit vero: audi tu,
cujus nec gravis sit auditus, nec imminuatur copia! recitavitque
nihil morans, tardansve.

    Semitâ vade[8], cujus pulchra sint vestigia, et gratias age,
      etiamsi tantum acceperis granum Sesami;

    Horre vero fraudem, etiamsi facilis sit, nec committe, ut
      adipiscaris potestatem et honores!

Dixit ei: bene fecisti, o celer, o pater praedae[9]! Tum vocavit:
*expone o Iasin, voces, quas dubitant nonnulli scribere littera Sin*!
Protinus surrexit et declamavit voce per nares sonante:

    Niks[10] et Rushr[11] Sin habent constanter, sive scribantur sive
      legantur.

    Itidem Sin est in Kasb[12] et Basika[13] et Safch[14], Bachs[15],
      Aksara[16], Iktabasa[17], Kabasa[18].

    Porro in Takassastu[19] nocte sermonem, et Musaithir[20],
      Schamûs[21], cepitque Garasa[22].

    Nec non in Karîs[23] et frigore Karis[24]; quod rectum est a me
      disce, tuaeque ignem pete scientiae!

    Dixit ei: pulchre fecisti, o agilis, cupreis crepitaculis
      praeiens exercitum!

Dein perrexit: prosili fili leonis et *expone voces, quas littera
Zad*[25] scribere, sunt, qui dubitent! Et prosiluit iste, ut leonis
catulus excitatus, et

declamavit haud caespitans.

    Litterâ Zad scribitur Kabaztu[26] drachmas; Azich[27], ut audias
      bonum,

    Bazaktu, Abzak[28], Zamâch[29], Zanga[30], Kazz pectus,
      Iktazza[31] vestigium,

    Et Bachaztu[32] oculum; haec est Farza[33], jamque tremet ob
      debilitatem ejus Farîza[34].

    Porro Zazartu[35] Hindam, appropinquavit Christianorum
      Pazach[36], festum exspectatum,

    Et Karaztu[37], vinumque est Kariza, quando linguam pungit. Haec
      omnia inveniuntur scripta.

Dixit senex: Deus te custodiat mi fili, refrigerasti oculum meum!
Posthaec excitavit praeditum corpore peditis in latrunculorum
ludo[38], agilitate similem accipitri, et jussit, stare in via et
contexere voces, *quae nunc Sin nunc Zad habeant*. Quo audito
surrexit iste, trahens suam vestem, tum clamavit significans manibus:

    Si vis per Sin scribere, quae exponam, bene erit; potes vero
      etiam, si praefers, per Zad.

    Marhs[39], Kafs[40], Mumallis[41], Salirh[42], Sirath alhakk[43],
      Sakab[44],

    Samirhan[45], Sakr[46], Sawik[47], Mislak[48]. De his omnibus
      disserunt libri.

Dixit: pulchre fecisti, o pumilio, culicis ocule! Dehinc vocavit: o
elephanti pulle, pater tarde se moventis! Audiens fuit puer
pulchrior, quam ovum in prato, cui dixit: quae est lex scribendi
verba, quorum ultima consonans est infirma[49]? Respondit: audi tu,
cujus nunquam obmutescat echo, nec de infortunio laetentur hostes,
declamavitque, non expetens directionem:

    Si quando obscurum tibi est, quae ultima verbi sit consonans,
      adde Ta alloquentis, nec cessa!

    Quod si ante Ta apparuerit Ia, scribendum erit per Ia, si non,
      scribas per Alif,

    Nec credas, verbum trilitterum, quadrilitterum et Hamsatum, in
      hoc differre!

Laetatus senex de eo, quod protulerat iste, a Deo petiit, ut eum
servaret, et animum se pro eo devovere asseveravit. Deinde
continuavit: accede strepitus, versute vallium! Et appropinquavit
puer, pulchrior igne hospitalitatis in noctu proficiscentium oculis;
cui dixit. Dissere de distinguendis litteris Dhad et Sha[50], ut
findas jecora adversariorum. Quod audiens hilarem et lubentem se
monstravit, tum cecinit voce alta:

    O tu, qui quaeris de Dhad et Sha, ne eum seducant enunciationes;

    Sufficit scire voces per Sha scribendas; audi ergo modo viri
      vigilantis!

    Sunt: Shamjâ[51], Mashalem[52], Ishlam[53], Shalm[54], Shuba[55]
      et Luhash[56] Asha[57], Shalim[58], Shabi[59], Scheisham[60],
      Shill[61], Lasha[62], Schuwash[63], Attashanni[64], Lafsh[65],
      Nashm[66], Takrish[67], Kaish[68], Shama[69], Lamash[70],
      Hashi[71], Nashir[72], Shair[73], Gahish[74], Nashirûn[75],
      Aikash[76], Taschashi[77], Shilf[78], Ashm[79], Shanbub[80],
      Shachr[81], Schasha[82], Schashash[83], Ashafir[84],
      Mushaffar[85], Machshur[86], Hafishan[87], Ichfash[88],
      Hashirat[89], Mashinna[90], Shinna[91], Cashimun[92],
      Murhthash[93], Vashifat[94], Muvâshib[95], Kisha[96],
      Intashar[97], Ilshash[98], Vashif[99], Shâlia[100], Ashim[101],
      Shahir[102], Fash[103], Irhlash[104], Nashif[105], Sharf[106],
      Shalf[107], Shahir[108], Fashia[109], Vuâsh[110], Et
      Ukash[111], Shäan[112], Mash[113], Hanshal[114], Karishan[115],
      Auschash[116], Shirab[117], Shirran[118], Schashf[119],
      Bahish[120], Gäashri[121], Gavash[122], Sharabin[123],
      Chanashib[124], Shaijam[125], Arash[126], Schanashi[127],
      Dalsh[128], Shab[129], Shabshab[130], Unshuvan[131],
      Gamash[132], Schanashir[133], Taâshel[134], Ishlam[135],
      Bashar[136], In’âsh[137].

    Hae sunt voces, quae scribi debent per Sh, praeter raro
      occurrentes; has serva, ut vestigia tua sequantur studiosi;

    In vocabulis vero, quae inde derives, orthographiam radicis
      retine, ut in Caish[138] et Câshû[139]!

Dixit senex: pulchre fecisti tu, cujus nunquam rumpatur os, nec bene
tractetur injuria afficiens adversarius! Per Deum! recente quamquam
gaudes juventute, terram superas condendo[140], et diem extremum
colligendo. Ego vero te et socios tuos aqua mea dulci rigavi, ut
lanceas aptavi, cervicalis mei lateri admovi, primo liberalitatis
meae vino lactavi, donec vos ad celsitudinem promovi, ornavique
optimo ornatu, eruditione. Itaque memores mei este; memor ero
vestrum; et gratos vos exhibete, non ingratos! Dixit Haret Hammamita.
Mirans eloquentiam, quam ostendebat, subactam stultitiâ; prudentiam,
quam manifestabat, mixtam stoliditate; non cessabam, eum
considerando, oculum modo tollere, modo demittere, quis esset
explorare et investigare; sed similis, erat spectanti tenebris aut
noctu proficiscenti vasto deserto. Cum autem ille nimis longam
censeret scrutationem meam, et cognosceret stuporem, apertis valde
oculis intuens risit et dixit: tandem desinat necesse est, qui artem
physiognomicam exercet! Hujus sermonis sensu attonitus eram; sed ex
labiis ad risum diductis cognovi Abu Seidum; et incepi eum
reprehendere, quod, domicilio fixo in valle stupidorum, artem
exerceret stultorum. Ibi facies ejus cinere spargi atramentove tingi
videbatur; declamavit autem haud mora:

    Elegi Emessam et hanc artem, ut bona donarer fortunâ populi
      stultorum;

    Fortuna nulli favet, nisi fatuo, nec opibus conceditur patria,
      nisi ejus in vallibus;

    Fratri prudentiae nihil datur a tempore suo, quam quod asinus
      habet in areâ.

Adjecit: docere quidem nobilissimum est opus, quaestuosissimum
mercimonium, maxime juvans intercessio, et munere hoc fungens
imperium tenet ad obedientiam cogens, majestatem late lucentem,
gregem obsequentem; dominatur ut Amîr, disponit ut Vasîr, suo
arbitrio agit     potens, comparandus est regi magno; at brevi
tempore hebetatur, stultitia se signat manifesta, evaditque exiguo
cum intellectu. Neque vero tibi hoc nuntiat expertus. Dixi: per Deum!
tu filius es dierum, vexillum doctorum, magus ludens intellectus, qui
sibi subjecit vias sermonis. Posthaec non desinebam assiduus esse in
conventiculis ejus, et haurire ex rivi ejus fluctu, donec transierant
dies notâ candidâ signati ac, succedentibus casibus pulverulentis,
discessi lacrimis fervente oculo.

    1. Emesseni stulti existimabantur.
    2. Foeminarum.
    3. Dicuntur sponsae, quod unaquaeque littera non solum est
      punctata, sed etiam sequenti ejusdem vocis consonanti adjuncta.
    4. Arbor paradisi, quae nec ab Oriente nec ab Occidente propius
      abest.
    5. Quales habuimus in consessu pantherino.
    6. Conveniunt de Manschama relationes in eo, quod mulier fuerit
      vendens aroma, cujus diu maneret odor.
    7. I. e. cujus binae voces paronomasiâ geminae esse videntur, ut
      orator et arator.
    8. Proprie, stigma inure.
    9. Vel, doli.
    10. Atramentum.
    11. Carpus.
    12. Dactylus siccus.
    13. Procera palma.
    14. Pes montis,
    15. Detrimentum.
    16. Invitum adegit.
    17. Ignem accendit.
    18. Torris.
    19. Prosecutus sum.
    20. Dominans.
    21. Sternax equus.
    22. Campanam.
    23. Frigus.
    24. Vehemente.
    25. Sylvestrius de Sacyo hanc litteram exprimit per Sad; ab
      Edmundo Castello vero componitur cum צ.
    26. Extremis sumsi digitis.
    27. Ausculta.
    28. Exspui, exspuam.
    29. Meatus auris.
    30. Libra.
    31. Secutus est.
    32. Una cum adipe eripui.
    33. Opportunitas.
    34. Nervus colli.
    35. Captivam tenui.
    36. Pascha.
    37. Punxi.
    38. Levem.
    39. Cholicus morbus.
    40. Frangere ovum.
    41. Delabens e manu inscio tenente.
    42. Extremus ungulâ bisulcâ praeditorum dens.
    43. Via veritatis.
    44. Propinquum esse.
    45. Latera oris.
    46. Infernus.
    47. Farina.
    48. Magnam vocem habens.
    49. Infirmae consonantes dicuntur Alif, Vau et Ia.
    50. Haec consonans, a Sylvestrio de Sacyo expressa per Dha, a me
      ideo scripta est Sha, quod in ea pronuntianda audiri solet s
      lenis.
    51. Fuscis labris mulier.
    52. Injuriae
    53. Obscurare.
    54. Nitor dentium.
    55. Acies.
    56. Intuentes.
    57. Lacerta.
    58. Struthio.
    59. Gasala.
    60. Longus et robustus camelus.
    61. Umbra.
    62. Arsit.
    63. Flammae fumi expertes.
    64. Opinari.
    65. Pronunciatio.
    66. Consertum, versus.
    67. Laudare.
    68. Aestas.
    69. Sitis.
    70. Lingere.
    71. Fortunatus.
    72. Similis.
    73. Angulus palatii.
    74. Exstantes habens oculos.
    75. Videntes.
    76. Expergefacti.
    77. Findere.
    78. Ungula.
    79. Os.
    80. Os tibiae.
    81. Tergum.
    82. Ossa tenuiora cubiti, suffraginis etc.
    83. Ligna, quae per duorum saccorum ansas trajiciuntur, ut
      utraque cameli parte sic nexi dependeant.
    84. Ungues.
    85. Victus.
    86. Prohibitus.
    87. Custodientes.
    88. Iram commovere.
    89. Caulae.
    90. Locus, ubi quid esse creditur.
    91. Suspicio.
    92. Iram supprimentes.
    93. Iratus.
    94. Stipendia.
    95. Assiduus.
    96. Gravatio ex nimia ingurgitatione accidens.
    97. Exspectare.
    98. Instare.
    99. Pars tenuior tarsi equini.
    100. Inclinans.
    101. Magnus.
    102. Adjutor.
    103. Asperitas.
    104. Duro excipere sermone.
    105. Mundus.
    106. Elegantia.
    107. Cohibitio.
    108. Apparens.
    109. Terribilis
    110. Monitores,
    111. Forum celebre prope Meccam.
    112. Proficisi pilento camelino.
    113. Malogranatum silvestre.
    114. Colocynthis.
    115. Duo coriarii pervagatae famae.
    116. Turbae hominum misceliae.
    117. Colles.
    118. Lapides.
    119. Adversitas,
    120. Lassans graviore pondere.
    121. Vir durioris indolis, inflatus.
    122. Injustus, vorax, superbus.
    123. Animal, cujus ventre editus odor ferri non potest.
    124. Locustae mares.
    125. Iasmin silvestre.
    126. Foramina sagittarum, quibus inseruntur cuspides.
    127. Latera montis.
    128. Trudere.
    129. Clamor, strepitus; pro Ba ponunt etiam Mim, diciturque, Shab
      et Sham voces esse, quibus designentur majores.
    130. Aegritudo.
    131. Planta e genere acidarum, cujus multo pastu venter dolet
      camelis.
    132. Stultus, sive irascens ad cibum.
    133. Malae indolis homines.
    134. Cohaesio locustarum et canum in coitu.
    135. Althaca, sive glastum, bresilium, aliave herba tinctoria;
      nonnulli dicunt, jasminum silvestre.
    136. Caruncula in pudendis muliebribus.
    137. Libidine exardere.
    138. Aestas.
    139. Aestiva habuerunt,
    140. Vel custodiendo, scil. memoria.


XXXXVII
Hagrensis.

Narravit Haret Hammamita. Commorans Hagri in Iamama opus habebam
scarificatione. Itaque, cum mihi indicatus esset senex, qui
cucurbitas imponeret modo grato, et prae se ferret munditiem, puerum
meum misi, eum arcessitum, dum animum disponebam ad exspectandum. Sed
redire, postquam abierat, cunctatus est, ita ut eum crederem
aufugisse, aut transiisse in alium rerum ordinem[1]. Tum rediit, ut
cujus conatus optato caruit successu, domino molestus. Dicente autem
me, vae tibi, tardior quam Fand[2], igniarium ignem non emittens!
praetendit: senem magis occupatum esse illâ, quae duos tenebat utres
butyraceos, et in bello, simili bello Honeinensi. Quibus auditis,
accedere ad chirurgum detestans, haerebam incertus, adiremne, an domi
me continerem. Tandem vero in mentem venit, non vitio vertendum esse
ei, qui accedat latrinam. Cum autem ejus essem in foro et
considerarem notas, repperi eum senem habitu mundo, celeri motu,
circumdatum spectatorum torquibus, urgentisque multitudinis quasi
tunicis, et coram eo juvenem similem gladio acuto, inflecti nescio,
proximum, cui cucurbitae imponerentur. Huic senex dixit: te video
caput tuum mihi offerre, priusquam offeras monetam[3], et porrigere
*occiput*, sed non dicere „*accipe*“! Verum non sum ex iis, qui
numeratum vendunt debito et vestigium quaerunt neglecto adspectu.
Quod si igitur largitus fueris nummos, utramque venae jugularis
propaginem scarificabo; sin avaritiam praetuleris, et condere
pecuniam animae tuae fuerit dulcius, sequere Corani dictum, „tetrice
adspexit et abiit,“ ac desere me! Respondit juvenis: per eum, qui
mendacia conflare vetuit, ut vetuit venari in utraque ditione sacra!
ego magis inops sum, quam duorum dierum infans; sed confide rivi mei
fluxui, et exspecta, donec gaudeam copiâ! Dixit senex: vae tibi!
promissa tua similia sunt arbori, quae plantatur, nec minus exitio
prostat, quam dactylos apparituros esse spem dat. Et quis affirmare
potest, ab arborene tua (bonum) fructum decerpturus sim, an
consecuturus calamitatem? Denique, quis spondet, te, cum abieris,
promissis staturum? Nam fraus, ut albi pedes in equis, pro ornamento
habentur hac in generatione. Libera me ergo, per Deum quaeso, a
cruciatu, eoque apage, ubi ululat lupus! Obversus autem ei reposuit
juvenis, suffusus pudore: per Deum! non dissolvit foedus, nisi vilis,
stomacho operans; nec adit fraudis stagnum, nisi abjectus. Si scires,
quis ego sum, non sermonem mihi audiendum praeberes foedum; sed
nescis; hinc fatus es, et, ubi adorare necesse fuerit, minxisti.
Quanta est miseria, in terra vivere peregrina et pauperem esse! Quam
pulchra sunt verba canentis:

    Peregrinus, longum etiam syrma trahens, spernitur; quis ergo
      status peregrini, cui non est cibus?

    Sed non dedecorat ingenuum dolor; muscus etiam teritur, camphora
      comminuitur;

    Et quotiescunque rubinus torreatur prunis Gadhae, extincto
      carbone est rubinus.

Dixit senex: patri tuo exitium! lamentatio tuae familiae! locone hic
stas ostentationis, et de honore gloriationis, an loco destinato
dimovendae cuti, scarificandaeve cervici? Posito autem, tibi domum
esse, quam praetendis: num hinc cucurbitas habebis in occipite?
Nequaquam! etiamsi pater tuus celsior esset Abd Munafo[4], aut matruo
ignobilior fuisset Abd Mudan[5]. Ne igitur cude ferrum frigidum, nec
quaere, quod invenire nequis; et, si gloriari vis gloriare de
peculio, non de avis; de acquisito, non de radicibus; de virtutibus
tuis, non de ossibus cariosis; de pretiosis, non de originibus; de
opibus, non de genere; nec obedi cupidini, nam humiliat; nec
libidini, nam in errorem ducit! Divinus ille erat, qui filio suo
dixit:

    Fili! sta rectus; nam arbor ramos gignit erectos, depressos
      consequitur exitium;

    Ne obsequere aviditati humilianti, sed vir es, qui flagrantia
      fame intestina complicet;

    Et repugna libidini nocivae; nam quot ad astra usque volatu
      gyrantes, cum libidini parerent, delapsi sunt!

    Iuva genere propinquos; non decet, in illis, qui ad ingenuos,
      prudentes, pertinent, apparere maciem;

    Amorem serva non decipienti, quamquam a fortuna destitutus sit;
      fido, quamquam illa moliatur discessum;

    Si potes, condona; nihil enim boni est in viro, qui, quamcunque
      arripuerint ungues capitis cutem, assat;

    Et cave, queraris; nam prudentem queri non audis; sed stupidus,
      cum modo cessarit, denuo ululare incipit!

Dixit juvenis spectatoribus: o miraculum et novum inauditum! nasus in
coelo et anus in aqua! promissa nubis fulgurantis, facta glareae! Tum
ad senem conversus linguâ acri, irâ flammante, dixit: phui tibi,
linguâ fingenti, a benefaciendo deflectenti! Pietatem jubes, et
impius es ut mas felis[6]! Quod si vero declamationis tuae causa est
fervens mercatu forum, a Deo feriatur frigore et invidentium defectu,
ut otiosior appareas quam chirurgus Sâbât[7], et alimentum habeas
angustius foramine acus! Resumsit senex: Deus potius dominium in te
concedat pustulis oris et fervori sanguinis, ut cogaris adire
chirurgum modum in statuendo pretio excedentem, graves conditiones
praescribentem, obtusum habentem scalpellum, multo insignem nasi
mucore et intestini vento! Dixit; cum autem animadverteret juvenis,
se conqueri non solanti, et aperire voluisse portam clausam,
abstinuit a respondendo movitque se ad abeundum. At senex non
ignorans, se culpam contraxisse eo, quod juveni dixerat, et proclivis
ad pacem faciendam, eo usque liberalitatis processit, ut imperio ejus
obsequi, nec praemium pro scarificatione petere velle promitteret.
Iuvene contra persistente in proposito, cum morbo suo abeundi, et ab
occursu ejus fugiendi, non cessavit inter eos disputatio et
reprobatio, compressio et tractatio, donec juvenis clamavit molestiâ,
manicâ ejus recitante *Suratam lacerationis*[8]. Hîc ejulavit ob
nimis magnum infortunium scissumque et honorem et pannum. Senex
quidem incepit peccatum suum excusare, lacrimasque ejus inhibere;
ille vero non audivit excusationem, nec lacrimari desiit; donec iste
inquit: patruus tuus[9] caput pro te devoveat, abeatque, quod te
contristet! Nonne ejulandi taedio afficeris, an nescis ignoscere, nec
audivisti de condonantium praemio, et exorsus est versus dicentis:

    Mansuetudine tua extingue irae ignem, quem excitavit stultus, et
      condona, quando peccavit peccator!

    Mansuetudo optimum est prudentis ornamentum, et ignoscere
      pulcherrimum, quod decerpit decerptor.

Resumsit juvenis: si tu scires vitam meam turbatam, excusares
deruentes lacrimas; sed integro jumento leve videtur, quod accidit
laboranti intertrigine. Tum, quasi ad pudorem proreptus, a lacrimis
se continuit, ad quietem rediit et seni inquit: jam voluntati tuae
acquiesco; consue igitur, quod rupisti! Ille vero reposuit: procul
absit! regio mea occupat pluviam meam; fulgurantem alius nubem
specta! Tum, relicta sede, peragrabat series, petens a
circumstantibus, et declamans obeundo:

    Iuro per domum sanctam, ad quam pergunt catervae devotae!

    Si unius diei haberem alimentum, non tetigisset manus meus
      scalpellum et cucurbitulam,

    Nec placuisset animo meo, qui non desinit ad gloriam eniti, haec
      semita,

    Nec conquestus esset hic juvenis de duritie mea, nec vulnerasset
      eum meus scorpio.

    Sed fortunae mutationes me reliquerunt similem erranti nocte
      tenebrosa,

    Et paupertas me trusit in marginem, quo subter lacus ignis
      flammantes.

    Et num quemquam vestrum miseratio mei tangit, flectitve tener
      animi affectus?

Dixit Haret Hammamita. Ego primus eram, qui ejus ob miseriam
condoleret et molliretur querelâ; refrigeravi[10] eum itaque duabus
drachmis, dicens: non istae (mentiuntur), etiamsi mentiatur alius.
Laetus autem erat de primitiis, quas decerpserat, divitias ex hoc
auspicio sibi vaticinans. Nec desinebant drachmae in eum effundi, et
ad eum confluere, donec habebat victum viridem et peram tumentem. Quo
viso, elatus laetitia et sibi ipse gratulans, juveni dixit: proventus
est, cujus tu es semen, et lac, cujus tibi debetur pars dimidia. Ades
dum ergo, ut partiamur, nec irascamur! Partiti sunt ergo tam
aequaliter, ut si scinditur Ublama[11], surrexeruntque optime
consentientes. Nodo autem pacis nexo et sene abitum moliente dixi:
meus jam sanguis fervet, et ad te promoveo pedem meum; mihine vis
cucurbitas imponere et avertere, quod me incessivit? Ibi, oculo in
me, modo sursum, modo deorsum, versato, appropinquans declamavit:

    Quomodo tibi placet fraus mea dolusque, et quod actum est inter
      me et foetum,

    Donec abii victoris in jaculando ornatus praemio, pascens campos
      fertiles, post steriles?

    Per Deum quaeso, cordis mei sanguis! unquam viderunt oculi tui
      mei similem,

    Qui aperiat magia sua omnem seram, et capiat fascino suo omnem
      intellectum,

    Subigatque serium aqua joci? Si Alexandrinus[12] ante me fuit,

    Ros, (scias), etiam apparet ante imbrem; sed praestantia est
      imbri, non rori.

Dixit; et hexametri isti, qui animum meum ei adverterant, ostenderunt
Abu Seidum, monstratum digitis. Quo facto eum corripui, quod se
projiceret et adhaereret vilibus. At, quae audiebat, non accipiens,
reprehensionem non curans, dixit: quemvis calceum induit nudipes,
saxis attritus. Tum a me recessit, ut a contemto, ipseque et filius
abierunt ut equi, quorum pignore certatur cursu.

    1. Proprie, de statu in statum.
    2. Servus Ajaschae, qui missus, ut ignem peteret, post annum
      demum rediit et, cum carbones, quos tum afferebat,
      dispergerentur, pereat — exclamavit — festinatio!
    3. Proprie, chartam.
    4. Ex avis prophetae.
    5. Cujus de stirpe erat Alija, filia Ajaschae, mater dicta
      Chalifarum Abbasidarum.
    6. Devorat enim catulos.
    7. Tabulatum inter duos parietes, subter quo protenditur via.
      Chirurgus sic dicebatur, qui in ejusmodi tabulatis artem suam
      exercebat credito, sextam drachmae partem tantum postulans
      pretium, et tamen per complures hebdomades adeo, destitutus
      erat labore, ut, professionis testandae causa, matrem
      scarificaret suam, donec nimia sanguinis profusione mortua est.
    8. Corani caput LXXXIV.
    9. Se ipsum intendit.
    10. Proprie, afflavi.
    11. Oleris genus cornutum, fabae instar, quod si in summitate
      fideris, pronum est findi
    12. usque ad imum in partes duas aequales.
    13. Innuitur Abulfatach Alexandrinus, persona ficta, sub qua
      latet
    14. Haririi in pangendis consessibus praecessor, Hamdanensis.
      Respiciendum est ad Haririi Precationem et Praefationem, operi
      praefixas.


XXXXVIII
Haramiticus[1].

Narravit Haret Hammamita, se ab Abu Seido Sarugensi accepisse, quae
sequuntur. Ex quo clitellis instruxi camelam et profectus sum a
conjuge et plantatione, non desinebam cupere videre Bazram, ut
injuria pressus desiderat vindictam; ea propter, quae domini
scientiae, possessores relationum, narrant de egregiis ejus circis et
doctis, praestantibus ejus martyriis et martyribus[2]; rogabamque
Deum O. M., ut terram ejus calcare mihi concederet, quo adspectu ejus
prosperarer, incedere daret viis ejus, quo sectarer vicos. Cum autem
bona fortuna illic me deposuisset, liberamque permisisset
spectationem, vidi, quod oculos frigore compleret et omnem solitarium
de relicta consolaretur patria. Ita me aliquando, egressum sub finem
noctis, pallescente tinctura tenebrarum, diem indicante patre
monitionum[3], ut spatiarer in ejus tractibus, satisfacerem cupidini
vagandi in ejus medio, incessus vias ejus secans, effusus per ejus
plateas cursus, adduxit ad circum, nota sanctitatis insignitum,
dictum a filiis Harami, ubi erant templa frequentata, lacus visitati,
aedificia firma, habitacula placentia, proprietates insignes,
excellentia quam plurima:

    In quo vidisses, quodcunque voluisses de divinis et mundanis;
      vicinos diversissimis intentos studiis;

    Captos amore versuum sacrorum, fascinatos distichis poetarum,

    Versatos in exponendis significatibus, imminentes liberandis
      vinctis.

    Quot hic lectores et hospites oculos laedebant et patinas!

    Quot hic doctrinae fontes et invitantes ad convivia, dulcia
      fructibus!

    Quot hic recessus, quibus non cessabant cantare cantrices et
      cantores!

    A Deo petentem hic potuisses petere, verum etiam, si
      praetulisses, accedere cadis;

    Licuisset te socium praebere patribus sapientibus et pateris,
      dato freno.

Perrexit. Dum autem excutiebam ejus strata, spectabam splendorem, ad
occasum declinante dorcade[4], accedente vespera, en! vidi templum
celebratum elegantia sua, florens frequentia, cujus coetus de
litteris agebat permutari solitis, et hippodromo currebat
disputationis. Ad hos accessi, pluviam petiturus, non lucem ex eorum
grammatica. Nec tantum praeterierat temporis, quantum moratur ignem
petens, festinans, cum extollerentur voces ad preces adhortantes,
prodiret verendus orator, vaginae committerentur acies sermonis,
considendi solverentur nexus ad orandum[5], distineremurque
precatione a comparando victu, adoratione ab expetenda pluvia.
Postquam autem legi satisfactum et conventus missus erat, prodiit ex
multitudine vir, dulci eloquentia, conjungens cum formae
pulchritudine linguae agilitatem et facundiam Hasani Bazrensis, et
inquit: o tutantes vicini, quos praetuli arboris meae ramis, quorum
tractum elegi refugii mei domum, quos habeo loco ventriculi et perae,
comparavique mihi adjutores praesenti et absenti! num esse ignoratis
vestitum veritatis vestem splendidissimam; ignominiam hujus mundi
leviorem ignominia futuri; religionem, sincerum dare consilium; alios
rectâ viâ ducere, indicium verae fidei; consulti officium, praebere
se fidum; consilium petentem dignum, cui sincerum detur responsum;
fratrem, qui reprehendat, non, qui excuset; amicum, qui veritatem
dicat, non, qui fidem adhibeat? Responderunt praesentes: o amice
dilecte, frater amate! quod est aenigmatici tui sermonis secretum;
quae orationis tuae brevis interpretatio; quid expetis? ut
perficiamus, etiamsi sit difficile. Per eum, qui tuam nobis dedit
amicitiam, medullamque tuorum nos statuit amicorum! non recusabimus
bonum consilium, nec cohibebimus a te tutelam. Resumsit: bona vobis
contingant praemia, liberi sitis a noxa! Nam ex iis vos estis, qui
non miserum linquunt considentem, non produnt intricata, non
frustrant spem, quibusque nihil involuti manet complicatum. Ideoque
vobis revelabo, quod infixum est pectori meo, et consultabo de eo,
quod ferre diutius nequeo. Sciatis! Cum igniarium ignem non emitteret
et averteret se fortuna, sincerum Deo dedi promissum, iniique cum eo
foedus, me non emere velle vinum, nec affixum esse potoribus, nec
sorbere Kohwam[6], nec induere ebrietatem. Insusurravit tamen anima
seducens et cupido humilians, ut conversarer cum heroibus in potando,
ingurgitarem sextarios, deponerem gravitatem, sugerem turbans, pro
jumento haberem rufum, poenitentiae obliviscerer ut mortuus. Neque
vero satis habebam, hac ratione obsequi patri amaritudinis; sed vino
adhaerebam die etiam veneris, pernoctabamque rubicundo stratus nocte
candida[7]. Nunc autem en! me manifestantem tristitiam ob rejectam
religionem; superante ductum poenitentia ob assiduitatem in bibendo
vino; vehementi timore plenum ob ruptum foedus; confitentem excessum
in potando uvarum succo primo. Dicite mihi igitur, o homines!
scitisne piaculum, quod peccatum meum amoveat, et Dominum mihi meum
reconciliet? Dixit Abu Seid. Cum magici sermonis ejus nodus solutus
esset, sibique satis fecisset conquerendo infortunium suum, anima
mihi mea insusurravit: o Abu Seid! haec est opportunitas venandi,
stringe manicam a manu et viribus. Surrexi itaque ab anaclinterio ut
audax, a scamno[8] properavi ut sagitta, et dixi:

    O pulchre, gloria superans et potestate,

    Quaerens directionem, ut salvus sis in posterum!

    Ego habeo remedium ejus, quod te facit insomnem;

    Audi mirum, quod me reliquit stupentem!

    Ex habitatoribus Sarugi sum, piis, probis,

    Et habebam divitias, potestatemque, cui obediretur.

    Mansio mea erat sueta hospitibus statio, copia mea prostabat
      eorum arbitrio;

    Laudes emebam donis, honorem custodiebam largitione;

    Nil curabam pretiosissimum perire munificentiâ et liberalitate;

    Accendebam ignem in collibus, cum liberalitatis coronide carens
      exstingueret;

    Sperantes me existimabant praesidium, et ad quem contenderent.

    Nunquam spectavit fulgur meum sitiens, et abiit conquerens sitim;

    Nunquam tudit ignem petens igniarium meum, invenitque recusans.

    Quamdiu fortuna juvit, ipse juvi.

    Sed Deus constituerat mutare, cui me assuefecerat.

    Graeci irruebant in terram nostram exorto odio;

    Communis juris fecerunt gynaeceum viri, quem invenirent
      destitutum,

    Corripueruntque omnia, quae occulta erant et manifesta.

    Hinc in terris vagor expulsus, fugatus,

    Rogans homines, postquam ab iis sum rogatus,

    Apparetque in me egestas, quam devoveo.

    Infortunium autem, quo laetitiae meae nexus solutus est,

    Captivam fecit filiam meam, quam abduxerunt, ut redimatur.

    Attende igitur calamitati meae et ad juvandum me extende manum,

    Et defende me a tempore, nam injuste agit et hostiliter,

    Et opem fer ad liberandam filiam meam ab hostibus!

    Hôc enim delebuntur peccata ejus, qui rebellis fuit;

    Hôc accipietur poenitentia ejus, qui se continebit;

    Hoc erit piaculum ei, qui declinavit, postquam directus erat,

    Certe autem, dum hoc declamabam carmen, vicem explevi in rectam
      viam ducentis.

    Accipe igitur consilium dirigens, gratus directori,

    Largireque nunc, quod in promptu est, ut lauderis!

Dixit Abu Seid. Sermone hoc redundante finito, rogatus ille, qui
verbis meis fidem habebat, liberalitatis studio adductus ad me
consolandum, amore excitatus ad subeundum officium miseriae meae
levandae, e vestigio dedit munus, quamquam non magnum, et adspersit
largis promissis. Ego vero in nidum meum reversus sum, laetus ob doli
successum; fictio enim fraudis comparaverat panis fragmenta bene
delabentia; texto carmine contigerat, quod lamberem, pulmentum. Dixit
Haret Hammamita. Laus sit illi, inquii, qui inauditam tibi dedit
artem! sed modum excedit tua fraus. Ibi in immensum risum effusus
est, tum declamavit non balbutiens:

    Vive dolo! nam tempore vivis, cujus filii similes sunt leonibus
      Bischae[9]!

    Quare rota lanceam fraudis, ut rotare possis molam victus;

    Venare aquilas; si venari nequis, acquiesce plumis;

    Dactylos decerpe; si te fugiunt, animae, fac, placeat gramen;

    Et seda in corde, quando fortuna recedit, cogitationes
      dementantes;

    Certatim enim ingruentes varii casus indicant, omnem conversioni
      expositam esse vitam!

    1. Hic consessus dicitur ab Haririo compositus esse primus, cum
      virum Sarugensem re vera sic loqui audivisset.
    2. Vel, conventuum locis et spectatoribus.
    3. Gallo.
    4. Sole.
    5. Proprie, ad standum.
    6. E nominibus vini.
    7. I. e. diem veneris praecedentem.
    8. In textu: sopha.
    9. Nomen loci leones alentis; dicitur, in Arabia felice. Cfr.
      Lebidi Moallakae v. 15.


IXL
Sâsânicus.

Narravit Haret Hammamita. Relatum est mihi, Abu Seidum, cum ei
immineret mors et senectutis vinculum eum prohiberet a surgendo,
accersivisse filium et animo excitato dixisse. Instat, ut discedam ex
atrio et oculi tingantur specillo interitus; tu autem, laudes sint
Deo, successor meus es et aries turmae Sasanicae post me, nec opus
habes, ut baculo tibi pulsetur[1], aut admonearis percussa glarea,
sed vocatus es, qui moneas alios acuasque cogitationes. Mando itaque
tibi, quod Sethus non mandavit Nabathaeis[2], nec Iacobus tribubus.
Tu vero obsequere mandatis meis et evita repugnantiam; imitare
exemplum meum et intellige dicta. Nam si consilia mea sincera
habueris et aurora mea illustratus fueris, pabulo abundabit domus
tua, assurget fumus tuus; sin neglexeris Suratam[3] meam et rejeceris
consilia mea, paucus erit tripodum tuorum cinis et reprobaberis a
familia tua et gente. O fili! equidem exploravi verum rerum statum,
experientia cognovi mutationes temporum, et vidi, virum esse, qui
opibus valeat, non qui gaudeat majoribus, homines quaerere de
quaestu, non de existimatione. Cum autem audivissem, victum acquiri
regendo, mercando, serendo, artes exercendo, haec quatuor tractavi,
ut discerem, quid convenientissimum sit et utilissimum; sed nullum
adverti suavem efficere vitam. Quod adtinet principatuum sortes,
praedas imperiorum, confusa sunt somnia, umbrae (brevi) tenebris
obtextae, et satis praebet angorum amaritudo ablactationis; quod ad
mercimonia mercatorum, exposita sunt periculis, cibus invasionibus,
simillima avibus volantibus; quod ad emenda praedia et instituendam
agriculturam, violant honorem et prohibent, vinculorum instar, a
commotione[4]; raro sic occupatus liber erit a contemtu, animove
fruetur tranquillo; quod tandem ad occupationes artes exercentium,
nihil praebent quam necessarium victum, nec omni tempore sunt
quaestuosae; maximam insuper partem juvenilem postulant aetatem.
Nullam ergo vidi artem, cujus sit frigida praeda, dulcis cibus,
largus quaestus, sincerus potus, quam illam, cujus Sâsân[5] posuit
fundamenta, distinxit genera, in utraque horizontis parte accendit
ignem, filiisque pulverulentae[6] monstravit pharum. Hujus ego vidi
certamina tesserâ notatus miles, hujusque insignia assumsi tamquam
stigma. Hic enim est mercatus, qui non perit; rivus, qui non deficit;
ignis, ad quem noctu tendunt omnes; a quo lumen petit coecus adeo et
luscus. Homines autem eam exercentes sunt nobilissima tribus,
felicissima gens. Non adtingit eos tactus injustitiae, non turbat eos
strictio gladii, non verentur venenum pungentis scorpii, non se
submittunt propinquo aut remoto, non metuunt tonitru et fulgur, nil
curant stantem sedentemve. Conventus eorum sunt laeti; corda hilaria;
cibus promtus; tempora candida, albis notis distincta. Quocunque
decidunt, colligunt; ubicunque contendunt, carpunt; non habent
patriam, nec timent dominum; haud discernas eos ab illis, qui mane
prodeunt collapso ventre, vespera redeunt pleno[7]. Excepit filius: o
pater! veridicus fuisti in eis, quae locutus es; sed consuisti, nec
dissuisti; explica ergo, quomodo vindemiem et quo loco aggrediar
commedendam scapulam! Respondit: o fili! se movere ejus est porta,
alacritas vestimentum, sagacitas lumen, protervia armatura. Plus
vagare daemone; plus noctu proficiscere locustâ; alacrior es gasalâ,
dum lucet luna; acrior lupo succensente; fortunae igniarium tunde
diligentiâ, portam felicitatis studio; et omnem seca vallem, omnem
vada vorticem, omni pascere prato, omnem in piscinam conjice situlam
tuam; nec taedeat te quaerere, nec fastidias molestam operam!
Scriptum enim est in baculo magistri nostri Sâsân: qui quaerit,
acquirit; qui circumvagatur, lucratur. Cave autem tibi a segnitie!
haec enim est titulus malae fortunae, vestis miseriae, clavis
paupertatis, sperma afflictionum, character debilitatis ignorantis,
indoles impotentiae, res suas committentis aliis. Non eximit mel, qui
deditus est segnitiei; non impletur vola quietem sibi substernenti,
tanquam lectum. Procede potius, etiam versus leonem! nam pectoris
audacia linguam facit disertam et laxat frenum; eaque assequeris
bonam sortem, adipisceris copiam; uti e contra timor geminus est
torporis, causa languoris, retardator operis, frustrator spei; quare
proverbium dicit: qui audet, fortunatur; qui metuit, frustratur.
Porro, prodi, mi fili, matutine, ut pater vaticinii[8]; audax, ut
pater acquisitionis[9]; prudens, ut pater frigoris[10]; dolosus, ut
pater crispitudinis[11]; avidus, ut pater clunium[12]; alacris, ut
pater saltus[13]; dolosus, ut pater munitionis[14]; patiens, ut pater
Iobi[15]; blandus, ut pater invasionum[16]; varius, ut pater
diversorum colorum[17]; et rape figmento linguae, decipe magiâ
facundiae; forum visita, antequam vendatur; uber stringe, antequam
mulgeatur; interroga viatores, antequam verna profectio instituatur;
mollem redde lectum, antequam cumbas; intellectum acue divinando,
oculum intende physiognomiam spectando! cujus veritatem exploraverit
visus, longus ei erit risus, et cujus erraverit intuitus, ei
retardabitur raptus. Nec magno te gravans onere[18], paucam ostende
superbiam, abstine a repetenda petitione, imbris gaude etiam
adspergine, magni aestima contemtos, gratias age pro dactyli
germine[19]; cave animum despondeas repulsus, aut desperes sudorem
lapidis duri, desinasve, spem tuam collocare in spiritu Dei! nam
infideles tantum Deo non confidunt. Quod si vero data fuerit optio,
utrum malis, formicam numeratam, an margaritam promissam; inclina ad
numeratum, hodiernumque diem praehabe crastino! nam dilatio est
periculosa, consilia nova succedunt propositis, impedimenta sequuntur
promissa, et inter haec et praestationem sunt montes. Patientiae
stude proposita exsequentium; mores indue lenes; drachmam vinci loro;
largitionem misce parsimoniâ; manum tuam nec alliga collo, nec
extende, quantum potes; quando non convenit urbs, aut opprimit te in
ea moeror, dirime ab ea spem tuam, liberum concede discessum camelo
tuo; optimae enim sunt regiones, quae te portant[20]; ne igitur nimis
gravem habeas profectionem, despuas de loco in locum migrationem!
Inter sectae nostrae vexilla, catervae nostrae magistros, convenit,
profectionem esse benedictionem, longinquam peregrinationem collybum;
reprehenderunt eos, qui praetendunt, absentiam a patria esse dolorem,
migrationem poenam; contenderunt, haec esse argumenta contentorum
miseriâ, acquiescentium dactylis vilibus et mensurae injustae! At, si
proficiscendi consilium ceperis, et praeparaveris baculum et peram,
quaere tibi socium juvantem, priusquam ascendas! nam vicinus
eligendus est ante, quam domus, et comes ante, quam via.

    Haec accipe mandata, quae ante me nemo dedit,

    Candida, continentia significationes sinceras, lactis spumae
      aequiparandas,

    Quas emedullavi more ejus, qui dando consilio mero navat operam!

    Fac ergo id, quod proverbiali sermone meo edocui, quemadmodum
      facit intelligens, frater viae rectae,

    Ut homines dicant: hic est catulus illius leonis!

Adjecit: o fili! ultima mea tibi dedi praecepta, et longe mandando
provectus sum; quod si ea secutus fueris, euge! si transgressus
fueris, ah! tibi acclamandum erit. Deus autem te custodiendi vices
post me sustinebit, et spero, te non adversaturum esse meae de te
opinioni. Excepit filius: o pater, cujus ne humilietur sella, nec
tollatur feretrum sepulcrale! dixisti firma, demonstrasti rata; clare
exposuisti dominationis obtinendae rationes; largitus es, quae non
solet largiri genitor genito. Relictus igitur superstes tibi, cujus
mihi utinam nunquam gustandus esset defectus! mores meos praeceptis
tuis salubribus accommodabo, vestigia tua sequar lucida. Abu Seid,
responso ejus laetitia commotus, ridens reposuit: qui refert patrem
suum, non inique agit. Dixit Haret Hammamita. Nunciatum mihi est,
Sâsânidas, cum praecepta haec audivissent pulchra, ea praehabuisse
sententiis Locmani; memoriae mandasse, ut mandatur mater Corani; immo
ad hunc usque diem dignissima aestimare, quae inculcentur pueris,
eisque utiliora muneribus auri puri.

    1. I. e signum detur, ne erres.
    2. Nabathaei, ab aquosa regione inter utramque Iracam dicti,
      Sethi habentur liberi. Testamentum Sethi refert Ibno’lmokaffa.
    3. Corani capiti comparat orationem suam.
    4. I. e. ab itineribus.
    5. Et hic innuitur Sasanus ille, filius Bahmani, qui, cum pater
      moriens tradidisset regnum filiae, pascendo pecori se dedidit,
      indeque pro principe habetur mendicorum. Cfr. consessus II.
    6. Scil. terrae, i. e. peregrinis.
    7. Avibus.
    8. Corvus.
    9. Leo.
    10. Chamaeleon.
    11. Vel oviculae, i. e. lupus.
    12. Porcus.
    13. Gasala.
    14. Vulpes.
    15. Camelus.
    16. Felis.
    17. Avis variis distincta coloribus, eosque diversimode mutans.
    18. Familia.
    19. Proprie, scrobula oasis dactyli, e qua germen prodit.
    20. Sustentant.


L
Bazrensis.

Retulit Haret Hammamita. Animam meam aliquando induerat cura, cujus
dolorem afferebat flamma et clara aliis apparebant signa. Edoctus
autem, frequentandis conventibus religiosis pelli obruentes tristes
cogitationes, ut ardentem in me extinguerem carbonem, placuit, adire
templum Bazrense[1], cujus tunc culta erant pulvinaria, frequentata
adaquationis loca; cujusque sermonis flores decerpebantur pratis,
calamorum stridor audiebatur oris. Cucurri ergo illuc non tardans,
nec respiciens quidquam. Iam calcanti mihi ejus glaream, conspicienti
ejus extrema, apparuit, super alto saxo, involutus pannis laceris,
circumdatus caterva innumera, qua ne pusilli quidem clamantis
exaudiretur vox. Ad hunc igitur celeriter tetendi, adaquandi cupidus
et sperans, me apud eum inventurum esse sanationem; nec desii me
transferre de centro in centrum et ignoscere verberanti et trudenti,
donec, considens illi e regione, securus eram de sermone ejus non
intelligendo. Et ecce! erat magister noster Sarugensis absque dubio
et tegente velo; nudoque ejus adspectu fugit cura mea, disgregata est
turma aerumnarum. Me vero animadvertens ille, et locum, quo sedebam,
conspiciens, dixit: O Bazrenses, Deus vos custodiat, tegat et in
pietate provehat! Famae vestrae odor quam est dispersus; quam
praestantia vestra sunt aedificia! Urbs vestra inter omnes maximae
est puritatis, integerrimi ortus, amplissimi spatii, uberrimae
vallis, rectissimae Kiblae[2], latissimi Tigridis, largae aquarum et
palmarum copiae, pulcherrima in summâ et specie, porticus terrae
sanctae, e regione portae[3] et stationis[4], alarum mundi altera[5],
metropolis fundata in pietate, quae non maculatur templis ignium, nec
circumferri videt idola, nec cultum exhibentes in terrae suae
superficie aliis, quam Misericordi. Circos habet confertos, templa
frequentata, scholas celebres, sepulcra visitata, monumenta laudata,
plateas ad regulam structas. Obviam sibi sunt in ea navis et camelus,
piscis et lacerta, agaso et remex, venator et agricola, sagittifer et
hastifer, incedens et natans, apparetque in ea miraculum fluxus
redundantis et defectus aquarum evanescentium[6]. Vos vero, quorum
singulares virtutes ne duo quidem dubias habent, sed osor etiam
agnoscit, *atra*[7] vestra obedientissima est Sultano, gratissima pro
beneficiis; religiosus[8] vester creaturarum omnium est
abstinentissimus et, re vera, quoad viam pulcherrimus; doctus
vester[9] omnium temporum est doctor et auctoritas omnis seculi;
vester itidem, qui scaturire fecit et disposuit disciplinam
grammaticam[10], et qui invenit ac divulgavit versus ponderandi
artem[11]; nec ulla invenitur laus, in qua non habeatis manum longam
sagittamque summam[12], eâ dignissimi et, tanquam debito, ornati. Tum
vos saepius, quam aliarum urbium capitalium incolae ad preces
vocamini, optimas cultus habetis leges, exemplum dedistis diem festum
montis Arafat concelebrandi (terrâ patriâ), et summo diluculo
vendendi mense sacro. Vos, quando quiescunt lecti et dormiunt
dormitores, Dei habetis memoriam, excitantem sopitos, laetantem
precantes; nec ridet, suaves dentes monstrans, os aurorae, nec surgit
lumen, aestate et hieme, quin precum sit per tempora matutina
susurrus similis susurro venti in maribus. Hoc quidem de vobis
circumfertur a narratoribus, et nunciatum est jam olim a propheta,
cui pax sit, declarante: susurrum vestrum per tempora matutina parem
esse susurro apium in desertis. Quanta vobis nobilitas hôc Electi
effato! Euge urbem vestram tum quoque, si quando dirutae nihil
superstes foret, quam extremitas[13]! Hic linguam recondidit et
facundiam capistravit, ita ut acuto eum ferirent visu suspectumque
haberent (pergendi) impotentiae. Sed suspiravit, ut suspirat, qui
vinctus est ad patiendam talionem, aut prehensus est unguibus leonis;
dein dixit: Quod vos adtinet, o Bazrenses! signa estis spectata,
notos habetis et qui vos noverunt; ego vero mihi tantum ipse notus
sum, et pessimus notus est, qui laesit; proinde ignorantibus me veram
mei dabo descriptionem. Ego sum, qui petiit Nagdum et Tahamam,
Iamanam et Syriam, desertum et maria, noctu iter fecit et mane;
proveni Sarugi, educatus sum in ephippiis. Post penetravi angusta,
aperui clausa, affui pugnis, emollivi tubera[14], domui refractarios,
liquefeci congelata, fluere feci saxa. Quaerite de me regiones
orientales et occidentales, ungulas et gibborum vertices, conventus
et exercitus, tribus et equitum catervas; sciscitamini de me
traditores historiarum, narratores confabulationum nocturnarum, duces
proficiscentium et prudentes ariolorum; ut sciatis, quot valles
peragravi, vela laceravi, loca periculosa irrui, pugnas pugnavi; quot
sagaces decepi, inaudita finxi, forte oblata rapui, leones diripui;
et quot summo in aëre volantes reliqui dejectos, fascino elicui
abscondita, lapides fidi incantatione, dulcem aquam excitavi dolis!
Sed factum est, quod factum est, dum ramus erat recens, tempus
nigrum, vestis juventutis nova; nunc vero macilenta evasit cutis,
curvatum est rectum, illuminata est nox tenebrosa[15], nihilque
superest, quam poenitentia, siquidem juvat, et ut consuatur ruptura
late patens. Doctus autem sum traditionibus, fido auctore nitentibus,
et historiis certis, quotidie Deum vos uno dignari adspectu,
reliquorumque hominum omnium arma esse ferrum, vestra vero preces et
veram fidem. Ideo ad vos contendi, macerans jumenta, complicans
itinera, donec hanc coram vobis institui stationem. Neque vero
exprobrationis causa hoc vobis dico; cum meae tantum necessitati
studuerim, meaeque ipsius quieti operam navarim; non a vobis
concupiscam munera, sed expetam, ut pro me oretis; non postulem
facultates, sed vestram devocem intercessionem. Deum summe laudandum
imploro, ut prosperet meam poenitentiam et praeparationem ad
discessum; illum, qui celsissimum tenet gradum, exaudit preces,
accipit resipiscentes servos, condonat peccata! Tum hos declamavit
versus:

    Deum rogo remissionem peccatorum, quibus legem excessi et
      trangressus sum.

    Quoties vadavi mari pravitatis ignorantiâ, vespere et mane errore
      versatus sum;

    Quoties obedivi libidini, eâ deceptus, defraudavi, suppressi,
      mentitus sum;

    Quoties exui frenum, ad vetita properans gaudia, nec moratus sum;

    Quoties certatim tetendi ad peccata, nec me cohiberi passus sum;

    Mors peccatoribus praeoptanda est viis, quibus ego latus sum!

    O Domine, condona! tu enim pronus es ad ignoscendum, etiamsi
      refragatus sum.

Dixit, qui retulit. Et totus coetus incepit precibus suis ei
succurrere, dum ipse in coelo versabat vultum, donec lacrymas
fundebant oculi et manifestus erat ejus tremor; ubi exclamavit: Deus
est maximus! Apparuit signum exauditionis, laceratum est velum
dubitationis! Remunerationem accipiatis, o Bazrenses, quam ille
accipit, qui in rectam viam duxit seductum! Nec quisquam restitit in
populo, quin laetaretur ejus laetitia, donaretque pauxillum ejus,
quod in promptu erat. Ipse beneficium pietatis accepit, immodice eos
laudavit, de saxo descendit et contendit ad Bazrae fluminis ripam.
Ego vero, eum secutus, donec eramus soli et securi ab exploratoribus
et investigatoribus, dixi: rem prorsus a te alienam hac vice fecisti;
quid tu censes de poenitentia? Respondit: juro per omnia scientem,
condonantem peccata; mirus mihi est habitus; hominum preces sunt
exauditae! Excepi; augeas me dilucidatione, ut Deus te augeat salute!
Dixit: orationem coram eis habui dubitans, decepturus; et reversus
sum poenitens, devotus. Benedictus est, cui illorum corda favent;
deplorandus, quem perseverant execrantes. Tum valedixit et abiit,
reliquitque mihi cor turbatum. Nec cessabam ejus causa cogitationibus
me macerare, et circumspicere nuntios narratorum; quoties vero
viatores et terrarum pervagatores de eo quaerebam, similis eram
roganti brutum, aut saxum surdum; donec, post longum spatium, cum
summum moeror attigisset fastigium, obviam habui equites ex itinere
redeuntes. His dixi: singularisne quid habetis referendum?
Responderunt: rem habemus narrare magis singularem fabulâ de
Anca[16], magis miram oculis Sarkae[17]. Rogavi itaque, ut dicta sua
exponerent et mihi mensurarent, ut ipsis esset mensuratum. Ibi
narraverunt, se attigisse Sarugum, postquam a barbaris esset
relictum, ibique conspexisse notum illum Abu Seidum, indutum veste
*lanea*[18], praeeuntem preces congregatorum ordinibus, religiosum
ubivis celebratum. Dixi: num intenditis auctorem consessuum?
Responderunt: nunc quidem est auctor miraculorum. His auditis,
incitatus desiderio, et occasionem non amittendam esse ratus,
profectus sum ad eum celeritate parati, petivi eum itinere
festinantis; donec descenderam in ejus sacro et valle adorationis. Et
ecce! illum, rejecta amicorum societate, stantem recessu antistitis,
amictum vestimento acicula connexo, palla totum corpus involvente; ut
eum vererer, tamquam veretur intrans ad leonem. Iamque eum inveni ad
eos pertinere, quorum, multae vi adorationis, in vultu expressus est
character. Cum autem absolvisset suum rosarium, salutavit me digito
indice, ne submissa quidem voce alloquens, quaerensve de vetere aut
novo. Dein, conversus ad pensa Corani, me reliquit stupentem de
studio ejus, optantem, ut similis essem illis, quos Deus in rectam
viam dirigit ex servis suis. Nec cessabat consistere et supplicare,
adorare et genuflectere, se humiliare et demittere, donec compleverat
*quinque*[19], et dies hodiernus evaserat hesternus[20]. Tunc,
regressus in domum suam, communicata mihi panis et olei particula,
ascendit in oratorium, et solus mansit in colloquio cum Domino, donec
illuxerat aurora et vigilans meruerat praemium. Hic vigilias finivit
hymno; tum decubuit, ut quietem capturus, et voce clara incepit fari,
singula reciprocando:

    Desine meminisse domus et mansionis vernae suetae, sociique, cui
      valedixisti; cessa et mitte!

    Recordare potius temporis praeteriti, qua denigrasti paginas
      (censorias), assiduus in dedecore et probro!

    Quot noctes maculasti peccatis, quae perpetrasti, cupidini
      litando cubili et lecto;

    Quot passus accelerasti ad committenda ignominiosa et
      rescindendam poenitentiam, ob ludum et pastum!

    Quoties animosus fuisti contra Dominum coelorum excelsorum, non
      considerans, nec credens tibi mandata;

    Quoties despexisti ejus beneficia, securum te reputasti a
      circumveniente dolo ejus; quoties projecisti jussa ejus, ut
      projicitur calceus assumentis resartus;

    Quoties saliisti per ludicra, consulto dixisti mendacia, nec
      observasti, quae imponit foedus obsequium postulans!

    Ideo vestem indue poenitentiae, fundens imbres sanguinis,
      antequam labatur pes et miserrime jaceas prostratus;

    Et humilia te ut confitens, peccatoris quaere refugium, debella
      cupiditatem et declina, ut declinat velificans[21]!

    Quousque socors eris et tardabis, cum maxima jam vitae pars
      evanuerit acquirenti, quod nocet, necdum abstinenti?

    Nonne vides senectutem tinxisse, et in capite duxisse lineas? At
      cujus in temporibus canitiei lucet tinctura, ei annunciata est
      mors.

    Vae tibi, a anima! avide quaere, quod salvet; obedi, sinceram te
      praebe, audi consilium et serva;

    Exemplum specta generationum, quae praecesserunt et interierunt;
      verere, ne subito ingruat fatum; cave, ne decipiaris;

    Incede via recta, recordare celeritatem exitii, et habitationem
      tuam cras esse in fundo foraminis deserti!

    Heu domum miseram, mansionem pabulo destitutam, locum
      adaquationis iis, qui praecesserunt, et qui vestigia legunt
      sequentes;

    Domum, qua qui depositi sunt, postquam spatio et amplitudine
      gaudebant, trium ulnarum tenentur angustia!

    Nec interest, descendat astutus, aut insipiens; pauper, aut cui
      regnum erat, aequale illi Tobbaeorum[22].

    Post autem est judicium, complectens pudicum et impudicum,
      auctorem et imitatorem, pastoram et pastum.

    O quanta tum beatitudo pio; quantum lucrum servo, qui sibi cavit
      a malo inquisitionis exitialis et terroribus diei metuendi;

    Et o quanta miseria illi, qui peccavit, transgressus est,
      violenter egit, ignemque belli accendit ob desiderium, aut
      desideratum!

    O tu, cui confido! increvit in me angor ab caespitationes, quas
      commisi vita amissa;

    Condona servo obnoxio; miserere lacrimarum deruentium; tu, qui
      maxime es proclivis ad misericordiam, et optimus eorum, ad quos
      diriguntur preces!

Dixit; nec desinebat tenui voce haec repetere et conjungere suspiriis
et gemitibus, donec illacrimatus sum ejus lacrimis, ut antea
illacrimatus eram ejus peccatis. Tum, functus lotione matutina,
prodiit in sacrum, me sequente, ut preces funderem cum illis, qui
precarentur post eum. Hominibus autem, qui aderant, disgregatis et
quoquoversus dispersis, voce submissa incepit legere et diem
hodiernum fundere in formam hesterni, ingemendo, ut mulier mortui
infantis memor; plorando, ut non ploravit Jacobus. E quibus
perspiciens, eum jam illis annumerandum esse, qui prae aliis pietati
student, et pectus ejus imbutum esse solitudinis amore, consilium
cepi abeundi, eumque isto statu relinquendi. Quasi autem ille e
physiognomia conjecisset, quod animo habebam, aut ei detectum esset,
quod tegebam, ingemuit, ut dolens, tum recitavit: „et si quid tibi
proposueris, confide Deo!“ Quae audienti mihi obsignata est veritas
relatorum Muhammedis dictorum, et firmata fides, in hominibus esse
praesagientes. Postremo, cum ad eum accessissem osculaturus, et
dixissem: ultimum mihi da mandatum, o serve bone! respondit: mortem
pone oculi tui scopum; hoc sit, quod dirimat me et te! Valedixi ei
itaque, lacrimis ex oculorum angulis descendentibus, suspiriis e
pectoris compagibus ascendentibus; idque erat nostrorum occursuum
sigillum.

Dixit Alcasem, filius Alîi, Harirîus. Ultimus hic est consessuum,
quos ut pangerem seductus sum, dictante lingua necessitatis, et
publicae reprehensioni exposui, proclamans in foro venditionis. Non
ignorabam vilem eos esse mercem, dignam, quae vendatur, nec ematur;
et si fortunae insperata mihi orta esset lux et adspexisset oculo
condolente, vitium meum texissem, ut semper texeram. Sed ita in
*libro* scriptum erat. Proinde Deum oro, ut condonet, quas eis
mandavi, futiles fabulas et bono carentes nugas, ac precor, ut recta
me ducat eo, quod ab hallucinatione servet et remissione beet. *Ipse
enim est summa colendus reverentia, ditissimus ignoscente gratia,
dominusque omnium bonorum, hoc mundo et futuro!*

    1. Gamia templum est majus, in quo conveniunt die Veneris;
      ejusmodi templis scholae junctae erant; hinc universitates.
    2. Bazrensium Kibla est Caabae porta; Iamanensium lapis niger
      etc.
    3. Caäbae.
    4. Loci, ubi Abraham precatus est.
    5. Altera dicitur Cufa.
    6. Hactenus fluxus et refluxus maris sentitur, sine ulla tamen
      aquarum salsugine. Texeira.
    7. I. e. multitudo.
    8. Innuitur Hasan Bazrensis.
    9. Abu Obaida, qui Bazram venit regnante Raschido.
    10. Abu’laswad Adduli, qui idem est ac Shalim bin Amru.
    11. Alchalil.
    12. Sive sagittam septimam, i. e. sortem amplissimam.
    13. I. e. res exigua.
    14. Vel, indoles.
    15. Canitie.
    16. Anca avis dicebatur fabulosa, quam omnes in ore gerebant,
      nemo viderat, gryps.
    17. Muhammed bin Habib dixit: mulier erat, quae res conspiceret,
      trium dierum iter distantes.
    18. I. e. abstinentium.
    19. I. e. precationes praescriptas.
    20. I. e. abierat.
    21. Vel, se avellens.
    22. Tres, auctore Ibno’lmokaffa sic dicti sunt reges Iamanenses,
      quorum primus Schamr Abu Karb Samarcandam diruerit, unde illi
      urbi sit nomen, scil. a Schamr et canden.


Hamedanensis Specimen[1].

Retulit Isa filius Hischami[2]. Cum ego essem urbe Salami[3],
reversus a peregrinatione ad domum sanctam, itineratorum[4] more
jactanter ambulabam in Tigridis ripis, ut contemplarer, quae illic
sunt amoena, lustrarem pulchra ornamenta. Tandem veni ad circulum
virorum se urgentium, quorum colla torquebat videndi desiderium,
risus findebat orum chalinos; et spectandi cupiditas eandem in me vim
exercuit, donec loco steti, quo viri cujusdam audire poteram vocem,
sed non conspicere faciem, ob vehementem concursum et modum
excedentem compressionem. Et ecce! simiarum erat ductor, qui simias
ad saltandum in citabat suas, et adstantibus movebat risum. Ibi ego
in modum canis collari ornati (venatici) insilui, et in hominum
cervicibus incessi instar oblique gradientis[5], hujus quidem humero
me projiciente in illius umbilicum, donec duorum virorum in barba,
ceu pulvinari, insidens, post fatigationem gavisus sum quiete;
quamquam cursu illo, tanquam compedibus impedito, excitata saliva me
paene suffocabat, et loci angustia vix ferendam mihi imponebat
molestiam. Cum autem simiarum ductor opus suum perfecisset, et
spectatorum corona dispersa abiisset, coopertus sum veste
desiderii[6], illius physiognomiam conspiciendi, et en! erat
Abu’lfatch Alexandrinus; quem equidem increpui: quid istud vilitatis?
Sed declamavit:

    Vitium est temporis, non meum; vitupera singulares fortunae vias!

    Stultitia consecutus sum, quod in votis erat, commodeque incedo
      vestibus pulchritudinis.

    1. Textum arabicum et versionem gallicam dat Sil. d. Sac. in
      Chrestomathie, ed. I., tom. III., p. 192.
    2. Similem historiolam exhibet J. de Hammer in libro:
      Encyclopädische Uebersicht der Wissenschaften des Orients I. p.
      506. Ex quo prodit, Sasanitas non raro simiis uti ad hominum
      marsupia mulgenda.
    3. I. e. in urbe Barhdâd, vel Bagdâd.
    4. In Chrest. Arabe, ed. II. MDCCCXXVIII., Silv. d. Sac.
      praeferens variantem vertit: „comme font les gens, qui marchent
      a pied“, quod quidem sensum non fundit meliorem. Recepta autem
      hac variante, posset etiam verti: jactanter ambulabam, ut esse
      solet in vehementia pedestris incessus.
    5. Sequimur versionem Sacyanam. Ad verbum vertendum: curvi,
      distorti. Notantur vero etiam hac voce, ut vidimus in Cons.
      Dimjatensis initio, magnae celeritatis et prae celeritate quasi
      stolidi cameli, equive.
    6. Varians lectio, quam hic Chrest. ed. II. habet (scil. *Rahb*
      pro *Dahsch*), plane nihil mutat in sensu, ideoque hoc
      specimine vix indicari merebatur.


Transcriber’s Notes

Due to the nature of the original works, important changes had to be
made in order to make this electronic version. These notes explain
what was done, why, and the limitations.

Index of the notes

    * Order of the sessions
    * Layout
    * Composition and years of publication
    * Navigation
    * Limitations of the transcription
    * Typographical errors
    * Annex

Order of the sessions

The totality of the Sessions of Hariri were translated by Carl Rudolf
Samuel Peiper in three tomes (which will be named here Starting Part,
Smaller Part, and Larger Part, for obvious reasons), for each of
which the selection and the order of the sessions not only isn’t the
same as the traditional ordering, but also without any explicit
reason. For the sake of clarity, it has been chosen to restore the
original order of all the sessions, no matter in which book they were
initially published, thus making one eBook from three physical books.
The consequence is that the page numbers in the original books
weren’t kept.

Note: in this eBook, the sessions are identified with their
traditional number.
Layout

The original layout of the text is very poor, as the text was printed
in huge blocks (blockquotes being the only separations in the text)
on wide pages with a small font, even worse for the notes, and
highlighted texts use wider spacing, all of these making the text
difficult to read and enjoy. In order to serve the text, the layout
has been improved to something more convenient.
Composition and years of publication

Here is the original order of known publication of the sessions, with
their traditional number:

    * Starting Part: Unknown date (book and data unavailable online
      to this date)
    * Smaller Part: 1831: 17, 18, 25, 27, 37, 33, 34, 35, 36, 41
    * Smaller Part: 1832: 17, 18, 25, 27, 37, 33, 34, 35, 36, 41
    * Larger Part: 1832: 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 19, 21,
      22, 23, 24, 26, 28, 29, 30, 32, 38, 39, 40, 42, 43, 44, 45, 46,
      20, 47, 48, 49, 50
    * Smaller Part: 1835: 17, 18, 25, 27, 33, 34, 35, 36, 37, 41 (new
      edition with fixes, presented as being augmented by notes,
      although previous editions already had notes)
    * Starting part: 1836: translator’s preface, praefatio, 1, 2, 3,
      4, 5, 6 (presented as an augmented edition with notes)

Note: the present eBook is based on the last known (and hopefully
best) edition of each the sessions.
Navigation

On the original books, the number of the sessions is only written in
the index, and in the body, only the title of the session is written.
The number was added in each title to make navigation easier.

The indexes in the original books contained: the title of the
session, the number, the page number, and a small synopsis. As the
books are fused in this eBook, the indexes were also fused and
reformated into something more convenient.

Example of the original index:

Singarensis, XVIII, pag. 5, comparationem vasis vitrei et delatoris
nectit cum narratione de vicino malo.

Internal links have been added.

Limitations of the transcription

Given the nature of the available scans, some texts in the footnotes
were hardly legible. While the latin text is recoverable without too
much trouble, some foreign words are a problem, especially when
diacritics are used: with the current image quality, the absence of
context and the transcriber’s lack of knowledge of the involved
languages, it is almost impossible to distinguish â, ä and á, for
example, and errors were most probably inserted in the process of
transcription. Also, the transcriber was unable to faithfully
transcribe the Hebraic characters in the introduction consistently,
so an image was used instead until proper transcription.

Typographical errors

The following typos have been corrected:

    * index
        * Dimjatensi has the number II, while being between III and V
          and the fact that a II is already before III. So its number
          was changed into IV
    1
        * Cfr. cons. XIX → Cfr. cons. XXIX
    4
        * descendentes iu mansione → descendentes in mansione
    15
        * qni mori jubet → qui mori jubet
    18
        * Aad notus est propheta → Hûd notus est propheta
          (translator’s own erratum)
    23
        * furari aqud poetas → furari apud poetas
        * Hinc pracfectus dixit → Hinc praefectus dixit
        * redimitur praclaris honoribus → redimitur praeclaris
          honoribus
        * me decerpisse fructum → me decerpsisse fructum
    24
        * splendescere er ornari → splendescere et ornari
        * quiete frueremus → quiete frueremur
    25
        * eloquentiam Azmaiticam → eloquentiam Azamiticam
        * acrescere fertur frigus → accrescere fertur frigus
    26
        * Ita aqud eum commorabar → Ita apud eum commorabar
    28
        * Nec desinebant hominens → Nec desinebant homines
    29
        * decerpisse et vindemiasse → decerpsisse et vindemiasse
    31
        * i. e. precatns est → i. e. precatus est
    32
        * v. t. miseria, v. camela → q. t. miseria, v. camela
        * qnod est inter femora → quod est inter femora
        * possesorem tauri → possessorem tauri
        * vehementer sonnate → vehementer sonante
    34
        * oblivisserer Josephi → obliviscerer Josephi
    35
        * varias et loginquas → varias et longinquas
    36
        * qui n vase suo → qui in vase suo
    40
        * exercet a uatura → exercet a natura
        * alteri inferendo certarint → alteri nferendo certarint
        * Nec dipulsus est noster amor → Nec dispulsus est noster
          amor
    43
        * venduntnr materia → venduntur materia
        * similis habetnr → similis habetur
    45
        * fflios Ursae → filios Ursae
    46
        * Infirmae cousonantes → Infirmae consonantes
    47
        * usqe ad imum → usque ad imum
    48
        * qno sectarer vicos → quo sectarer vicos
        * culcare mihi concederet → calcare mihi concederet
        * etiamsi sit diffile → etiamsi sit difficile
    49
        * ) prudens, ut pater → ; prudens, ut pater
        * cra-crastino → crastino (on two pages)
    50
        * Iam culcanti mihi → Iam calcanti mihi
        * Dixit Aclasem, filius Alîi → Dixit Alcasem, filius Alîi
        * suppresi, mentitus sum → suppressi, mentitus sum

Annex

Due to the fact that this eBook compiles the Sessions from three
different books, some content specific to each book didn’t fit in the
main part of the eBook. For further reference, here they are
collected, not reproducing the original front-page style layout.

Starting Part

Title page and dedicace

Haririi Bazrensis narrationes, consessuum nomine celebratæ, sex
priores, una cum ejusdem præfatione.

Carolus ex arabico sermone in latinum vertit, subjunctis notis
explicuit, ediditque Rudolphus Samuel Peiper, diaconus ecclesiæ
evangelicæ Cervimontanæ.

Editio altera, emendata et notis aucta. Cervimontii, typis Caroli
Guilelmi Immanuelis Krahnii. MDCCCXXXVI. Venum prostat Lipsiæ apud
Frid. Fleischer.

Viro excellentissimo, magnificentissimo Libero Baroni Stein ab
Altenstein, Serenissimi et Potentissimi Borussorum Regis in rebus
religionis et omnis generis litterarum in Borussiæ regno cultum
spectantibus summo ministro, etc. etc. musarum orientalium glorioso
præsidio, has arabicæ eloquentiæ principis primitias, tanquam debitum
tantis meritis offerimentum, quamvis exiguum, devotissima mente dicat
editor.
Index.

Sex priores quoque *Haririi* consessus latine versos dum denuo
edimus, ut a typographicis, qui irrepserant, erroribus exstent
quantum pote liberi et majore notarum copia illustrati, repetimus,
quae de *A. Schultensii* versione jam ad editionem primam praefati
sumus. *A. Schultensii* versio consessuum latina non solum in
paucorum tantum bibliothecis reperitur, sed etiam haud ubique eum
sensum exprimit, qui nobis, ampliore scholiorum apparatu instructis,
poetae dictis subesse videtur; textum sequitur non satis emendatum;
ob annexum commentarium vasti corporis est opus; non satis congruit
cum illis rationibus, quas nos in reliquis vertendis secuti sumus;
nec amplectitur ab auctore ipso praemissum praefamen, non minus sane,
quam narratione sequentes, elegans et politum, ac pernecessarium ad
*Haririi* consilium et merita recte judicanda. Praeterea ad eos
vertendos et edendos nos adduxit quod, qui singula expresserit
membra, caput non omittere debere, Arabisque nostri amatoribus
jucundum fore existimavimus, opus ejus totum translatum habere,
etiamsi nostro tantum qualicunque labore. Singulorum, quae hic
fasciculus complectit, stromatum, nomina, in libris arabicis numeros,
in hocce ubi incipiant, paginas, nec non argumenta, his paucis
accipe!

[Here, the list and description of the sessions as seen in this
eBook’s index]

Plane eodem, ac primam, etiam hanc secundam editionem habitu externo
prodire curavimus, omninoque neque labori, neque impensis pepercimus,
ut gaudii et utilitatis quidpiam crearemus linguae arabicae amicis.
Quod si nihilominus homines invidi magis, quam docti, nos et laborem
nostrum contumeliose carpturi sint, habeant sibi! Vos, qui hac opera
animo candido utemini, candidum vobis sit tempus; per omnes temporis
mutationes mutationis expertem nobis servate favorem, benedicti
semper, quod nunquam mutatur, numini!

Smaller Part

Title page and dedicace

Haririi Bazrensis narrationum, consessuum nomine celebratarum, decas.

Ex arabum sermone in latinum transtulit ediditque Carolus Rudolphus
Samuel Peiper, diaconus ecclesiæ evangelicæ cervimontanæ.

Editio altera, emendata et subjunctis notis aucta. Lipsiae, apud
Fridericum Fleischer. MDCCCXXXV.

Viris illustrissimis, summe venerandis, doctrina clarissimis: Henrico
Middeldorpf, philosophiæ et theologiæ doctori, hujusque et linguarum
orientalium in universitate Viadrina professori P. O., regis
Borussorum a consiliis ecclesiasticis, etc.; Guilielmo Havenstein,
pastori parochiarum Roischwitz et Greibnig, regis Borussorum in
regimine lignicensi a consiliis ecclesiasticis et scholasticis.
Cervimontanæ quondam ecclesiæ egregio decori, etc; et Maximiliano
Habicht, philosophiæ doctori, litterarum orientalium in universitate
viadrina profesori P. E., societatibusque asiaticis, parisiensi et
londinensi, qui litterarum cum eis commercium colat, adscripto, etc.;
praeceptoribus, fautoribus, amicis, haec de lauro semper virente
poetae arabis folia sacrare voluit editor.
Præfatio et index.

In voluminis hujus editione prima, anno MDCCCXXXI curata, nullas
dederam sub textu notas, desiderabaturque ideo in hac *Haririi*
consessuum versionis parte nonnihil eorum, quae titulus serius toti
operi praefixus promittit. Denuo igitur hanc *Decadem* prelo
subjiciendam tradidi, non multis quidem, sed iis tamen, quae mihi
maxime neccessariae videbantur, notis instructam; simul ea occasione
utens ad recognoscendam et emendandam versionem ipsam. Jam enim anno
MDCCCXX, multo ante *Sacyanam Haririi* editionem, has Makamas
transtuleram, ex uno exemplarium editionis *Caussini de Percivalio*,
publicatae anno MDCCCXVIII. Quibus in vertendis cum secutus essem
variantes dicti libri lectiones, et, carentibus utplurimum vocalibus,
has supplevissem lexicorum et connexus, qui videbatur, arbitrio,
postea vero, *Sacyano* libro publici juris facto et collato, non
omnia mutanda mutassem; puto, quod jam tum animo habebam, alio
tempore edere animadversionum explicantium et castigantiurn
fasciculum; e rei natura versio mea locis nonnullis a textu *Sacyano*
et explicatione in scholiis ei adjecta discedebat, facillimumque erat
negotium, eam reprehendere, si quis priorem *Haririi* editionem non
respiceret planeve contemneret. Scopus mansit idem, scilicet, ut non
imitatione artificiorum, *Haririi* sermonem ornantium, plausum
conciliarem vel proprio ingenio, vel Arabi, vel ei, qua eam
instituissem, linguae, sed ut dictorum illius sensum explicarem,
adjuvaremque eos, quibus studiorum causa libri arabici legendi sunt.
Consessus autem Zaädensis, tricesimus septimus, qui in editione prima
falso erat positus post Nomadicum, vicesimum sextum, in hac nova
debitum ei locum post Malatiensem, tricesimum sextum, obtinuit.
Teneas jam nominis, quod singuli gerunt, numeri, sub quo in libris
arabicis occurrunt, et paginae, qua in hujus novae editionis libris
incipiunt, expositionem.

[Here, the list and description of the sessions as seen in this
eBook’s index]

His paucis consessus, qui annexo volumine extant, sufficienter censeo
designatos. Philarabem autem lectorem Deo O. M. commendo, Dominum
Orientis et Occidentis etiam atque etiam rogans, ut eum votorum
omnium salubrium faciat compotem, ab omni malo servet integrum!

Larger Part

Title page and dedicace

Haririi Bazrensis Narrationum, consessuum nomine celebratarum, pars
maxima.

Ex arabum sermone in latinum transtulit ediditque Carolus Rudolphus
Samuel Peiper, diaconus ecclesiæ evangelicæ cervimontanæ.

Cervimontii, typis Caroli Guilelmi Immanuelis Krahnii. MDCCCXXXII.

Fulgentissimo in eruditionis orientalis coelo sideri: Guilelmo
Gesenio, Philosophiæ et theologiæ doctori, hujusque et linguarum
orientalium in Universitate Regia, Borussica, Halensi, professori
publ. ord., etc. etc.; Josepho de Hammero, Aulæ cæsareæ, regiæ,
austriacæ, consiliario et interpreti vere fungenti, ordinum Leopoldi,
St. Annæ II. clasis, et Danebrogi equiti, etc. etc.; Ern. Frid. Car.
Rosenmuellero, Philosophiæ et theologiæ doctori, hujusque et
linguarum orientalium in Universitate Regia, Borussica, Halensi,
professori publ. ord., etc. etc.; viris amplissimis, nobilissimis,
summe reverendis, de orientis litteris meritissimis et in diem
merentibus, amorem et venerationem testandi causa, has a tigridis
oris frondes, maxima, qua par est, observantia offert editor.
Index.

Hoc, quod coram est, volumen, revera _Haririi_ consessuum, quos
_Samachscharius_, inclytus philologus arabs, commentarii in Coranum,
de theologia scholastica scriptorum, anthologiae, duorum lexicorum,
laudati carminis, aliorumque librorum, auctor, mortuus anno Hegirae
DXXXVII, Salutis Christo Partae MCXLIII, auro scribi dignos
judicavit, *partem maximam*. Excepto quippe totius operis precibus
auspicato praeloquio, omnes complectitur eos, qui nec ad sex ab
_Alberto Schultensio_, ante centum annos, a. MDCCXXXI et sequentibus
cum textu arabico et copiosiore explicatione editos pertinent, nec in
Decade, anno praeterito a me edita, reperiuntur. Atque in his etiam
vertendis ita versati sumus, ut, quoad possemus, auctoris vestigia
diligenter sequeremur, nihilque praetermitteremus, mutaremusve; nisi
quod paucis in locis durioribus phrasibus et vocibus, tales
substituimus, quae pudori magis convenirent, et de explicationibus,
ab _Haririi_ manu adjectis, ea resecaremus, quae arabice tantum legi
debent; firmiter ob oculos habentes expositum in limine Decadis
consilium, ad lectionem hujus libri arabici, qui, quamquam hic, ibi,
argumenta tenuiora et ludicra tractat, pro thesauro eruditionis
arabicae merito habetur, et non raro poetas occidentales, vel
optimos, sensus veritate et splendore longe superat, viam muniendi
versione, quae commentarii instar esset[1]; et speculum quasi
condendi, quod genuinum illius colorem, quantum pote, repraesentans,
ad intelligenda etiam Sacri Codicis scripta conferret. Quali quidem
consilio, uti recte innuit, in praefatione ad editionem _Hariri_
suam, clarissimus _Sylvestrius de Sacyo_, illo uno opere sempiternas
gratias meritus, haud solvendae difficultates obstarent, si quis,
omnia externa orationis ornamenta imitaturus, lingua vernacula uti
vellet; quamquam ingeniosus _Fridericus Rueckertus_ in transfundenda
parte quadam felicissime hac via incessit. Sed ingrato rhythmos
enuntiationum finales, versuum pedes, orationes retrogradas,
paronomasias, ceteraque ejusmodi artificia reddendi, labore,
praeterquam ubi similia in promtu essent, rejecto, sensui potissimum
exponendo studuimus, et hoc in negotio ut majore cum libertate
versari possemus, linguae latinae est donum, qua docti de omnibus
rebus apertius loqui a prima plerumque juventute soliti sunt, nec
adeo metuendum est a vulgi abusu, aut ignorantium, antiqua et
peregrina ad nostrum morem gustumque exigentium, immeritis calumniis.
Eo tantum versio hic obvia ab illa in Decade differt, quod viri
cujusdam praeclari amicam sententiam secuti, textui saepius notas
substravimus. Quarum etiam plures, easque ampliores, dare voluissemus
atque, vel solo _Sylvestrii de Sacyo_ locupleti commentario adjuti,
potuissemus, nisi parcendum fuisset chartae, optimumque defectus
remedium videretur addenda alio tempore, condonantibus commissa
errata lectoribus, nec nimis infestis, adnotationes continens
appendix. Ordinem, quo singuli hic occurrant consessus, qua pagina
incipiant, et quid argumenti tractent, qui scire cupiverit, ei hac
inservire volumus enumeratione.

[Here, the list and description of the sessions as seen in this
eBook’s index]

Et horum itaque triginta quatuor consessuum versionem latinam, qua
opus a _Golio_[2] jam, anno MDCLVI, inceptum, ab _A. Schultensio_
continuatum, tandem, non sine animi contentione, ad finem perductum
est, mente accipe, quaesumus, amica, indulgente! _Haririus_ quidem,
utut hominum eorum, qui maximam auctoritatem et pietatem prae se
ferrent, mirandoque ingenio et eloquentia valerent, scelera notavit,
aetatem tamen tulit et, frustra repugnante aequalium posterorumque
invidia, tyrannide, superstitione, hypocrisi, tantae gloriae fulgore
circumdatur, ut in Europae adeo fines illuxerit, et _Rex noster
Clementissimus, Fridericus Guilelmus_ III, cujus sacro nomine cum
intimo reverentiae affectu hanc paginam ornamus, editionem operis
ejus arabicam, a _Sylvestrio de Sacyo_ curatam, magna juvarit
liberalitate. Nos, si in arabici auctoris opere vertendo caespitasse
animadverteris, aut a puriore recedentes latinitate, aut inconstanti
utentes orthographia, eo excusare velis, quod multis aliis quoque
laboribus occupati eramus; facile et a vernaculae linguae norma
aberrat, qui per longum tempus alte se immersit alieni sermonis
genio; omnes fere, qui arabica ediderunt, suo quisque modo voces
arabicas latinis litteris expresserint; nec, quod multi est momenti,
uno nobis tenore laborare licebat; optima vero regebamur voluntate,
nempe, ut nobis non solis, sed mundo etiam, studiis nostris, commodi
quid, si pote, afferendo, illi placeremus, qui omnium rerum ut
*Oriens*, et ex Oriente, ut universi generis humani culturam, ita
ipsam *religionem Christianam* oriri voluit. Quo annuente *Sericarii*
nostri, haec emim inest voci Harirî significatio, ux etiam priores
texturas translatione nova et compluribus locis ab antiquioribus
versionibus, justis de causis, recedente, brevi interjecto tempore,
in lucem publicam aditam iri pollicemur; et quo tutore et defensore,
cum e crudelissima peste, cholera, cujus et in his conssessibus nomen
occurrit, Germania fere tota liberata sit, hac autem Sudetorum
valles, veris jamjam festa laete celebraturae, plane intactae
manserint, volumen hocce laude _Supremi Mundi Regis, Optimi
Conservatoris, Patris Mortuis Et Vivis In Aeternum Providentis_,
obsignamus, et in publicae laetitiae occursus emittimus, concinentes:
*beatum esse, illi qui confidat!*

    1. Quae commentarii perpetui species est brevitati maxime
      accommodata. A. G. Schlegel ad Hitopadesam, Bonnae, MDCCCXXIX.
    2. In appendice ad Thomas Erpenii Grammaticam Arabicam.



*** End of this LibraryBlog Digital Book "Haririus latinus: sive Mohammedis Alcasemi, filius Alii, filius Mohammedis, filius Otmani, Hariri bazrensis, haramensis, narrationes consessuum nomine celebratae" ***


Copyright 2023 LibraryBlog. All rights reserved.